Καταγραφή μεταλλα ξεων του γονιδι ου LDL-R σε ασθενει ς οικογενου ς υπερχολήστερολαιμι ας.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Καταγραφή μεταλλα ξεων του γονιδι ου LDL-R σε ασθενει ς οικογενου ς υπερχολήστερολαιμι ας."

Transcript

1 1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Δ.Π.Μ.Σ. «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΖΩΗΣ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΒΙΟΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Καταγραφή μεταλλα ξεων του γονιδι ου LDL-R σε ασθενει ς οικογενου ς υπερχολήστερολαιμι ας. ΙΩΑΝΝΑ ΚΟΧΛΙΑΔΗ Απόφοιτή του τμήματος Πλήροφορικής του Οικονομικού Πανεπιστήμίου Αθήνών ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΤΡΙΝΟΣ Επίκουρος Καθήγήτής Φαρμακευτικής, Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστήμίου Πατρών Μάρτιος 2013

2 2 ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Γεώργιος Πατρινός, Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακευτικής, Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστημίου Πατρών Κωνσταντίνος Πουλάς, Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακευτικής, Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστημίου Πατρών Αδαμαντία Παπαχατζοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής, Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών

3 3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 5 Summary... 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενετικές Βάσεις Δεδομένων Μεταλλάξεων Εθνικές Β.Δ. Μεταλλάξεων (National/Ethnic Mutation databases, NEMDBs) Η Β.Δ. FINDbase Οικογενής υπερχολήστερολαιμία Ο υποδοχέας LDL Το γονίδιο LDL-R Μεταλλάξεις στο γονίδιο LDL-R Μέθοδοι γενετικής ανάλυσής ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Συχνότήτα μεταλλάξεων του γονιδίου στις 21 χώρες Συχνότήτα μεταλλάξεων στο σύνολο των χωρών ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β... 92

4 4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα διατριβή εκπονήθηκε στο Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας και Ανοσολογίας, του Τμήματος Φαρμακευτικής, του Πανεπιστημίου Πατρών. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή της διπλωματικής μου διατριβής, κύριο Γεώργιο Πατρινό (Επίκουρο Καθηγητή Φαρμακευτικής) για τη παρότρυνση στην πραγματοποίηση αυτής της διπλωματικής διατριβής και την επιστημονική υποστήριξη κατά τη διάρκεια της έρευνας. Ιδιαίτερα, ευχαριστώ τη Δρ. Μαριάννα Γεωργίτση (Ερευνήτρια στο Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας & Ανοσολογίας του Τμήματος Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Πατρών), για το χρόνο που αφιέρωσε για τη διαμόρφωση των δεδομένων του αρχείου excel, που ήταν και το ζητούμενο αυτής της διατριβής. Τέλος, για το χρόνο που αφιέρωσαν συμμετέχοντας στη Τριμελή Επιτροπή ευχαριστώ τους κ.κ. Κωνσταντίνο Πουλά (Επίκουρο Καθηγητή Φαρμακευτικής) και Αδαμαντία Παπαχατζοπούλου (Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής).

5 5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οικογενής Υπερχοληστερολαιμία (FH) είναι η επικρατής αυτοσωμική νόσος, κατά την οποία τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα είναι αυξημένα, εμφανίζονται ξανθώματα και ένα αυτοσωμικό επικρατές χαρακτηριστικό για στεφανιαία αρτηριακή νόσος (CAD). Η FH προκαλείται από ανωμαλία στο γονίδιο LDL-R και κάποιες φορές και στο γονίδιο APOB (apolipoprotein B-100). Η ετεροζυγία του LDLR συναντάται σε αναλογία πληθυσμού 1:500. Πρόσφατα παρατηρήθηκε ότι και το γονίδιο PCSK9 (proprotein convertase subtilisin/kexin type 9) προκαλεί FH. Τα γονίδια APOB και PCSK9 αποκλείστηκαν από τη συγκεκριμένη έρευνα. Στόχοι της διατριβής ήταν (α) η καταγραφή των μεταλλάξεων του γονιδίου LDLR (Low Density Lipoprotein Receptor) σε 21 πληθυσμούς, (β) ο υπολογισμός της συχνότητας αυτών των μεταλλάξεων και (γ) η προσθήκη αυτών των δεδομένων σε μία γενετική βάση δεδομένων, την FINDbase, η οποία δίνει πληροφορίες για τη συχνότητα μιας μετάλλαξης σε κάθε χώρα καθώς και το φαρμακευτικό δείκτη της. Από τους 21 πληθυσμούς, οι 14 προέρχονταν από Ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Γερμανία,Πορτογαλία, Τσεχία, Ολλανδία, Ισπανία, Βρετανία, Ιταλία, Πολωνία, Σουηδία, Γαλλία, Αυστρία, Βέλγιο και Δανία) και οι υπόλοιποι από την Κίνα, την Ιαπωνία, την Μαλαισία, το Λίβανο, τις Φιλιππίνες, την Ταϊβάν και το Καναδά. Τα δεδομένα των μεταλλάξεων σε κάθε πληθυσμό αντλήθηκαν από άρθρα (papers) μέσω της Βάσης Δεδομένων Pubmed και της μηχανής αναζήτησης Google. Τα άρθρα επιλέχθηκαν με βάση (1) το μέγεθος του δείγματος και (2) τη χρονολογία πραγματοποίησης της έρευνας στο συγκεκριμένο πληθυσμό. Η συχνότητα υπολογίστηκε σε σύνολο χρωμοσωμάτων, δηλαδή στο διπλάσιο του μεγέθους του δείγματος. Ως ιδανικό μέγεθος δείγματος θεωρήθηκε ένα σύνολο τουλάχιστον 100 χρωμοσωμάτων, δηλ. 50 άτομα. Η καταγραφή των δεδομένων έγινε σε λογιστικό φύλλο Excel. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπάρχει μεγάλη ανομοιογένεια σε επίπεδο μεταλλάξεων ανάμεσα στους 21 πληθυσμούς.

6 6 Summary Familial hypercholesterolaemia (FH), defined as the heritable occurence of severe hypercholesterolaemia with cholesterol deposits in tendons and premature heart disease, is caused by at least four genes in sterol and lipoprotein pathways and displays varying gene-dose effects. The genes are the low-density lipoprotein (LDL) receptor, apolipoprotein (apo) B, proprotein convertase subtilisin/kexin 9, and the autosomal recessive hypercholesterolaemia (ARH) adaptor protein. The world-wide prevalence of FH is about 1 in 500 people. In this assessment, the genes apob, PCSK9 and ARH have been excluded. The aim of this study was the recording of LDLR mutations in 21 populations, the calculation of the mutations frequencies in each population and the introduction of these data in the National Ethnic Mutation DataBase (NEΜDB), FINDbase, which gives information about a mutation s frequency in each country and also about its pharmacogenomic marker. Among 21 populations, 14 were of European origin (Greece, Germany, Portugal, Czech Republic, Netherlands, Spain, Great Britain, Italy, Poland, Sweden, France, Austria, Belgium and Denmark) and the remainders from China, Japan, Malaysia, Lebanon, Philippines, Taiwan and Canada. The mutation data in each population were derived from papers through the database of references, PubMed and the search engine, Google. The selection of papers was based on (1) the size of patient group and (2) the date of paper publication. The calculation of mutation frequency was based on the total number of chromosomes, which was the double size of the patient group. An ideal size of sample was at least 100 chromosomes, which means 50 index patients. The data were inserted in an excel file. The results showed that there is a great ανομοιογένεια in mutation level among 21 populations.

7 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1.Γενετικές Βάσεις Δεδομένων Μεταλλάξεων Στις μέρες μας, ο μοριακός γενετικός έλεγχος και οι ηλεκτρονικές καταχωρήσεις ιατρικής φροντίδας γίνονται όλο και πιο κοινά χαρακτηριστικά της σημερινής ιατρικής πρακτικής. Υπάρχει η ανάγκη να ενσωματώσουμε πληροφορίες σε γενετικές βάσεις δεδομένων για να εδραιώσουμε μία λεπτομερή κατανόηση του πως διαφορές της αλληλουχίας του γονιδιώματος επιδρούν στην ανθρώπινη υγεία. Υπάρχουν διάφοροι τύποι Βάσεων Δεδομένων (Β.Δ.) Μεταλλάξεων, που μπορούν να χωριστούν σε τρεις κύριες κατηγορίες: 1. οι Kεντρικές, όπως η Online Μεντελική Κληρονομικότητα στον Άνθρωπο (OMIM, www3.ncbi.nlm.nih.gov/omim), (Hamosh A 2005), η Β.Δ. Μεταλλάξεων του Ανθρώπινου Γονιδιώματος (HGMD, (Stenson PD 2003), κ.α. 2. οι Β.Δ. που εστιάζουν στη θέση της μετάλλαξης (locus-specific databases, LSDBs), μία μεγάλη ομάδα με περισσότερα από 570 μέλη (Claustres M 2002) (Beroud C 2005) 3. οι Εθνικές Βάσεις Δεδομένων Μεταλλάξεων (National/Ethnic Mutation databases, NEMDBs) (Patrinos G 2006) Οι Κεντρικές Β.Δ. περιέχουν πληροφορίες γενετικών διαταραχών και γονιδιωματικής ποικιλομορφίας σε ολόκληρο το ανθρώπινο γονιδίωμα, περιλαμβάνει χρήσιμα εργαλεία για την ανάλυση ομάδων δεδομένων και παρέχει διεπαφές χρήστη σε όλα τα γονίδια. Από την άλλη, οι LSDBs εστιάζουν στη καταγραφή ποικιλομορφίας μέσα σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο ή σε συγκεκριμένη θέση του γονιδίου και συνήθως συντηρούνται από μία ομάδα ερευνητών με επιστημονική εξειδίκευση σε ένα συγκεκριμένο γονίδιο. Η πλειονότητα των LSDBs αποτελεί ένα ανεκτίμητο εργαλείο για την ανάλυση της έκφρασης γονιδίων και - σε κάποιες περιπτώσεις - του φαινοτύπου σε υγιείς και ασθενείς γιατί διατηρούν τη πηγή δεδομένων επικαιροποιημένη και ενημερωμένη. Τέλος, ο σκοπός των NEMDBs ήταν η καταγραφή του εύρους μεταλλάξεων οποιουδήποτε γονιδίου (ή γονιδίων) ευθύνεται για μία γενετική διαταραχή μεταξύ διαφορετικών πληθυσμών στο κόσμο. H Human Genome Variation Society (HGVS) διατηρεί έναν συνεχώς ανανεώσιμο ιστότοπο ( όπου καταγράφει ένα κατάλογο με τις Κεντρικές Β.Δ., τις LSDBs και τις NEMDBs.

8 Εθνικές Β.Δ. Μεταλλάξεων (National/Ethnic Mutation databases, NEMDBs) Η πρόσφατη εμφάνιση των NEMDBs δικαιολογείται από το γεγονός ότι, το εύρος των μεταλλάξεων που παρατηρούνται για οποιοδήποτε γονίδιο ή νόσο πολύ συχνά θα διαφέρουν, όχι μόνο ανάμεσα σε πληθυσμούς του πλανήτη αλλά και ανάμεσα σε συγκεκριμένες εθνικές ομάδες εντός μίας γεωγραφικής περιοχής. Οι NEMDBs παρέχουν δεδομένα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν π.χ. για το διαχωρισμό εθνικών μοριακών διαγνωστικών υπηρεσιών, τη μελέτη του ανθρώπινου δημογραφικού ιστορικού κ.α. Το 2006, οι G.Patrinos et al., εξέτασαν 15 ανεξάρτητες Β.Δ. για να καταγράψουν τη γενετική ετερογένεια σε διάφορες πληθυσμούς 57 διαφορετικών χωρών. Οι 13 Β.Δ. ήταν πλήρως λειτουργικές και χωρίστηκαν σε δύο υποκατηγορίες: τις Εθνικές Β.Δ. με Μεταλλάξεις Νόσων (National Disease Mutation Databases) και τις Εθνικές Β.Δ. με Συχνότητες Μεταλλάξεων (National Mutation Frequency Databases) (Πίνακας 1). Τα περιεχόμενά τους αναλύθηκαν εξονυχιστικά για τη παρουσία ή την απουσία 39 κριτηρίων, κρατώντας τη γενική πληροφορία των Β.Δ., δοκιμάζοντας στη πλατφόρμα τη πηγή πληροφοριών, την υποβολή τους και τη χωρητικότητα ερωτημάτων. Αυτή η μελέτη συνέβαλε στην ενοποίηση των δεδομένων για να κάνει το περιεχόμενο των NEMDBs στο μέγιστο χρήσιμο. Οι NEMDBs βασίστηκαν στο λογισμικό ETHNOS (ETHnic and National database Operating Software), το όνομα του οποίου προέρχεται από την Ελληνική λέξη Έθνος (Patrinos G 2005). Το ETHNOS είναι ένα λογισμικό διαχείρισης Β.Δ. ειδικά σχεδιασμένο να στηρίζει τη κατασκευή τέτοιων Β.Δ., το οποίο αποτελούσε τη κύρια πλατφόρμα για κατασκευή μιας NMDB. Οι βασικές απαιτήσεις που αυτό το λογισμικό έπρεπε να καλύψει ήταν η διαμόρφωση ενός φιλικού προς το χρήστη περιβάλλοντος,η δυνατότητα υποβολής ερωτημάτων και η ευελιξία προς τον βοηθό (curator) και τον διαχειριστή να τροποποιήσει τα περιεχόμενα της Β.Δ. Παρόμοια συστήματα διαχείρισης Β.Δ. είναι ήδη διαθέσιμα για την ανάπτυξη των LSDB, όπως η UMD (Universal Mutation Database), η MUTbase και η MuStaRt (Mutation Storage and Retrieval). Σε μία έρευνα που αφορούσε την Ελληνική Εθνική Β.Δ. Μεταλλάξεων (Patrinos G 2005), εξετάστηκαν μεταλλάξεις που ευθύνονται για κληρονομήσιμες διαταραχές στον Ελληνικό πληθυσμό. Η κατασκευή αυτής της Β.Δ. είχε ως σκοπό τη παροχή υψηλής ποιότητας και συνεχώς ενημερωμένης πληροφορίας ως προς τη γενετική ετερογένεια κληρονομικών νόσων που βρέθηκαν στον Ελληνικό πληθυσμό. Οι εγγραφές της Β.Δ. περιείχαν συνοπτικές πληροφορίες των μεταλλάξεων που μελετήθηκαν στον Ελληνικό πληθυσμό και οι οποίες εστίαζαν κυρίως στη συχνότητά τους στην Ελλάδα. Το 2006, οι G.Patrinos και Sjozef van Baal σχεδίασαν την Κυπριακή NEMDΒ. Αυτή η Β.Δ. αποθηκεύει πληροφορίες για κληρονομήσιμες ασθένειες στο Κυπριακό πληθυσμό. Η Κυπριακή NEMBD προέρχεται από τη συνεργασία ερευνητών από το Ιατρικό Κέντρο Erasmus στην Ολλανδία και το Κυπριακό Ίδρυμα Ερευνών για τη Μυϊκή Δυστροφία στη Κύπρο, στηρίζεται από την HGVS και χρηματοδοτείται από τα European FP6 INCO grant MedGeNet και Asclepion Genetics στην Ελβετία. Το 2007, οι Joël Zlotogora et al.κατασκεύασαν την Ισραηλινή Εθνική Γενετική Β.Δ. για να καταγράψουν τη γενετική ετερογένεια σε Εβραϊκούς και μη-εβραϊκούς

9 πληθυσμούς στο Ισραήλ. Η Β.Δ. κατασκευάστηκε και συντηρήθηκε διαδικτυακά χρησιμοποιώντας μία ανεπτυγμένη έκδοση της πλατφόρμας ETHNOS. Η Ισραηλινή NEMDB είναι η πλουσιότερη σε πληροφορία, περιλαμβάνοντας περιλήψεις από 347 γενετικές διαταραχές που μελετήθηκαν για τους Ισραηλινούς πληθυσμούς με πολλές σχετικές αναφορές και συνδέσμους στις αντίστοιχες ΟΜΙΜ entries και είναι διαθέσιμη δωρεάν στο δικτυακό τόπο ( Επίσης, ανήκει στη κατηγορία των Εθνικών Γενετικών ή Εθνικών Β.Δ. Μεταλλάξεων Ασθενειών (National Genetic or Disease Mutation databases), οι οποίες είναι οι πρώτες που εμφανίστηκαν διαδικτυακά και καταγράφουν την εκτεταμένη γενετική εικόνα ενός πληθυσμού ή εθνικής ομάδας αλλά με περιορισμένη ή χωρίς καθόλου περιγραφή των συχνοτήτων των μεταλλάξεων. Οι NEMDBs αυτής της κατηγορίας που υπήρχαν μέχρι τότε φαίνονται στο πίνακα 2. Ένα άλλο παράδειγμα NEMDB είναι αυτό της Ιρανικής NEMDB (Kleantho (Kleanthous M 2006). Πρόκειται για μία Β.Δ., που δίνει πληροφορία για διάφορες μεταλλάξεις που προκαλούν κληρονομήσιμες ασθένειες στον Ιρανικό πληθυσμό. Η Ιρανική NEMDB προέρχεται από τη συνεργασία ανάμεσα σε ερευνητές από το Ιατρικό Κέντρο Erasmus, στην Ολλανδία και το Κέντρο Έρευνας Γενετικής, στην Τεχεράνη, με τη στήριξη της HGVS και την οικονομική στήριξη του Asclepion Genetics ( στην Ελβετία. Το 2006, οι G.Patrinos και Sjozef van Baal σχεδιάζουν τη Λιβανέζικη NEMDB, η οποία δίνει πληροφορία για κληρονομήσιμες ασθένειες στο Λιβανέζικο πληθυσμό. Η Λιβανέζικη NEMDB προήλθε από τη συνεργασία ερευνητών από το Ιατρικό Κέντρο Erasmus στην Ολλανδία και τη σχολή Ιατρικής του Πανεπιστημίου Saint Joseph στο Λίβανο, με τη στήριξη της HGVS και τη χρηματοδότηση των European FP6 INCO grant MedGeNet και Asclepion Genetics στην Ελβετία. Τέλος, το 2006 οι G.Patrinos και Sjozef van Baal σχεδιάζουν τη Σέρβικη NEMDB, που παρέχει πληροφορίες για διάφορες μεταλλάξεις που ευθύνονται για κληρονομήσιμες ασθένειες στο Σέρβικο πληθυσμό. Η Σέρβικη NEMDB προήλθε από τη συνεργασία ερευνητών από το Ιατρικό Κέντρο Erasmus στην Ολλανδία και το Ινστιτούτο Μοριακής Γενετικής και Γενετικής Μηχανικής στο Βελιγράδι, με τη στήριξη της HGVS και τη χρηματοδότηση από το Asclepion Genetics στην Ελβετία. 9

10 Η Β.Δ. FINDbase H FINDbase είναι μία σχεσιακή βάση δεδομένων, που προήλθε από το λογισμικό ETHNOS, καταγράφοντας συχνότητες μεταλλάξεων που οδηγούν σε κληρονομήσιμες διαταραχές παγκοσμίως. Το όνομά της προέρχεται από τα αρχικά Frequency of INherited Disorders database. To περιεχόμενο των αρχικών δεδομένων της FINDbase προήλθε από τα δεδομένα του European Union FP5 Cystic Fibrosis Thematic Network Consortium (Bobadilla J 2002) ( και δεδομένα που αφορούν συχνότητες μεταλλάξεων σε πληθυσμούς αντλήθηκαν από την PAHdb phenylalanine hydroxylase locus knowledgebase (Scriver C 2000) ( και τη Β.Δ. HbVar με τις μεταλλάξεις της αιμορφαιρίνης και της θαλασσαιμίας του ανθρώπου (Patrinos G 2004) ( Το 2006, η FINDbase ήταν η πλουσιότερη NEMDB ανάμεσα σε αυτές που ήταν τότε διαθέσιμες, με ένα σύνολο εγγραφών και περιλάμβανε πληροφορίες για 31 διαφορετικές κληρονομικές νόσους, που μελετήθηκαν σε 83 πληθυσμούς και προέρχονταν από μεταλλάξεις σε 24 γονιδιωματικές περιοχές. Το 2010, η FINDbase εμπλουτίστηκε με νέα δεδομένα. Προστέθηκαν πληροφορίες σχετικά με πληθυσμούς από την Β.Δ. A1ATVar, καταγράφοντας μεταλλάξεις του γονιδίου SEPRINA1 (Zaimidou 2009). Από το 2008, η FINDbase αναβαθμίστηκε και άλλαξε περιεχόμενο με τη συγγραφή επιπλέον κληρονομικών νόσων και ένα τελείως νέο σύνολο φαρμακογενωμικών δεικτών. Αυτές οι πληροφορίες είναι διαθέσιμες σε δύο διαφορετικές εφαρμογές (modules), τις Causative Mutations PivotViewer και τους Φαρμακογονιδιακούς Δείκτες (Pgx Markers PivotViewer). Το περιεχόμενο των δεδομένων είναι ελεύθερο και δεν χρειάζεται εγγραφή για υποβολή ερωτημάτων στη βάση. Η διεπαφή υποβολής ερωτημάτων κατασκευάστηκε με τον PivotViewer ( ο οποίος βασίζεται στη τεχνολογία Microsoft Silverlight ( και είναι μία πλατφόρμα που πρόσφατα ανέπτυξε η Microsoft. Ο PivotViewer προσφέρει ισχυρά εργαλεία για δυναμική υποβολή ερωτημάτων και προβολή μεγάλου όγκου δεδομένων και παρέχει μία κομψή, διαδικτυακή πολυμεσική διεπαφή συλλογής και ανάκτησης δεδομένων μεταλλάξεων σε πληθυσμούς. Οι εγγραφές της Β.Δ. περιλαμβάνουν τον πληθυσμό, την εθνικότητα και/ή τη γεωγραφική περιοχή, το όνομα του γονιδίου, το όνομα της μετάλλαξης ή του πολυμορφισμού και τη συχνότητα το αλληλομόρφου, ακολουθούμενα από συνδέσμους στις αντίστοιχες ΟΜΙΜ και στις HGMD (causative mutations module) ή PharmGKB καταχωρήσεις (pharmacogenomic markers module). Η αρχιτεκτονική της FINDbase βασίζεται σε ένα three-tier μοντέλο πελάτηεξυπηρετητή (client-server) (Eckerson W.W. 1995), που περιλαμβάνει την εφαρμογή πελάτη, τον εξυπηρετητή της εφαρμογής και τον εξυπηρετητή της Β.Δ. Η αρχιτεκτονική n-tier είναι ένα ευέλικτο μοντέλο συγκέντρωσης πολλών πηγών πληροφοριών και ενσωμάτωσης ανεξάρτητων εφαρμογών (modular developments). Όλες οι εγγραφές της Β.Δ. που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι μία συλλογή που συνδυάζει μεγάλες ομάδες παρόμοιων στοιχείων. Υπάρχει ένα σύνολο αρχείων (HTML

11 αρχεία και αρχεία εικόνων) σε έναν server και ένας τοπικός χρήστης (client) που έχει τη δυνατότητα να τα εμφανίσει. Στη συλλογή, τα αρχεία είναι CXML and Deep Zoomformatted (DZC) εικόνες ( Όταν ο χρήστης φορτώνει τη συλλογή από μία ιστοσελίδα, ο PivotViewer χρησιμοποιεί τη τεχνολογία Silverlight για να εμφανίσει τα αρχεία. Όλα τα δεδομένα των μεταλλάξεων (causative mutations) της FINDbase μέσω του PivotViewer φαίνονται στην εικόνα 1A, που δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να αλληλεπιδρά με μεγάλα σύνολα δεδομένων την ίδια στιγμή. Ο PivotViewer δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να τακτοποιήσουν ομαλά και γρήγορα τις συλλογές δεδομένων της FINDbase σύμφωνα με κοινά χαρακτηριστικά που μπορούν να επιλεχθούν από το μενού υποβολής ερωτημάτων (Εικόνα 1B) και τότε να μεγενθύνουν για μία καλύτερη εικόνα, είτε φιλτράροντας τη συλλογή για να ληφθεί ένα υποσύνολο πληροφορίας ή επιλέγοντας ένα συγκεκριμένο κομμάτι (Εικόνα 1C). Ένα κομμάτι στη μορφή μιας κάρτας, με μία εικόνα του χρωμοσώματος (που προέρχεται από την ιστοσελίδα που δείχνει τη θέση του γονιδίου, παρέχεται για κάθε μετάλλαξη, μαζί με ένα πλαίσιο κειμένου στο πλάι, με λεπτομέρειες που αφορούν τη συγκεκριμένη μετάλλαξη και το πληθυσμό (Εικόνα 1C). Συγκεκριμένα, το νέο περιβάλλον υποβολής ερωτημάτων και προβολής της FINDbase δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να προβάλει και να ταξινομήσει, οργανώσει και κατηγοριοποιήσει δεδομένα δυναμικά και να ανακαλύψει τάσεις σε όλα τα κομμάτια, χρησιμοποιώντας διαφορετικές προβολές. Για παράδειγμα, ένας χρήστης μπορεί να υποβάλει ένα ερώτημα με βάση τη συχνότητα του αλληλομόρφου (Εικόνα 2A). Επιπλέον φιλτράρισμα επιτρέπει στο χρήστη να δει συγκεκριμένες μεταλλάξεις και να μεγενθύνει περαιτέρω σε ένα συγκεκριμένο πληθυσμό (Εικόνα 2B). Συνδυαστικά ερωτήματα μπορούν επίσης να δημιουργηθούν. Τέτοια ερωτήματα θα μπορούσαν να είναι η αναγνώριση άγριων παθογόνων μεταλλάξεων (συχνότητες 10-30%) στον Ελληνικό πληθυσμό, ταξινομημένων κατά όνομα γονιδίου. Το αποτέλεσμα του ερωτήματος περιλαμβάνει τα 19 αλληλόμορφα για τα 7 γονίδια (ATP7B, CYP21, HBA2/HBA1, HBB, LDLR, MEFV, PAH; Εικόνα 2C). Η εφαρμογή των causative mutations καταγράφει τις συχνότητες των μεταλλάξεων που οδηγούν σε κληρονομήσιμες ασθένειες σε διάφορους πληθυσμούς παγκοσμίως (Giardine B 2007). Οι εγγραφές της Β.Δ. περιλαμβάνουν το πληθυσμό, την εθνική ομάδα και τη γεωγραφική περιοχή, το όνομα του γονιδίου, τις συχνότητες των αλληλομόρφων, ακολουθούμενα από links στις αντίστοιχες αναφορές της OMIM και τις HGMD εγγραφές. Όλες οι εγγραφές είναι καταγεγραμμένες με τα μοναδικά ID της PubMed(PubMedID) και του ερευνητή (ResearcherID). Όσον αφορά τους Φαρμακογονιδιωματικούς Δείκτες (PGx Markers PivotViewer), πρόκειται για μία εφαρμογή που καταγράφει τις συχνότητες των φαρμακογενετικά σχετικών πολυμορφισμών ενός νουκλεοτιδίου (SNPs) σε διάφορους πληθυσμούς παγκοσμίως. Οι εγγραφές της Β.Δ. περιλαμβάνουν το πληθυσμό, την εθνική ομάδα και/ ή τη γεωγραφική περιοχή, το όνομα του γονιδίου και τις παράμετρούς του, τη συχνότητα του αλληλόμορφου, ακολουθούμενα από links στις αντίστοιχες OMIM και PharmGKB εγγραφές. Όλες οι εγγραφές είναι καταγεγραμμένες με τα μοναδικά ID της PubMed (PubMedID) και του ερευνητή (ResearcherID). Η τρέχουσα συλλογή δεδομένων αυτής της εφαρμογής περιλαμβάνει επεξεργασμένα δεδομένα συχνοτήτων 11

12 αλληλομόρφων των πληθυσμών σε 14 γονίδια, αντιπροσωπεύοντας διαφορετικές τάξεις drug-metabolizing ενζύμων και μεταφορέων (transporters). Εκτός από τα παραπάνω, η FINDbase παρέχει πληροφορίες για 144 φαρμακογονιδιωματικούς δείκτες, αντιπροσωπεύοντας περίπου άτομα από 150 πληθυσμούς παγκοσμίως, που έχουν συλλεχθεί από 214 επιστημονικά άρθρα (Georgitsi M 2011, Hamosh A 2005). 12

13 Εικόνα 1. Η ανανεωμένη διεπαφή υποβολής ερωτημάτων και απεικόνισης της FINDbase. (A) Εικόνα ολόκληρης της συλλογής δεδομένων μεταλλάξεων της FINDbase. (B) Λεπτομέρειες της διεπαφής υποβολής ερωτημάτων της FINDbase. (C) Εμφάνιση στοιχείων για κάθε μετάλλαξη, συνοδευόμενα από ένα πλαίσιο κειμένου με λεπτομέρειες που αφορούν τη συγκεκριμένη μετάλλαξη και το πληθυσμό. (Georgitsi M 2010) 13

14 Εικόνα 2.Παραδείγματα ερωτημάτων στη FINDbase. (A) Τα δεδομένα μεταλλάξεων της FINDbase ταξινομημένα σύμφωνα με τη συχνότητα του μεταλλαγμένου αλληλόμορφου (0 100%) (B) Εμφάνιση των μεταλλαγμένων αλληλόμορφων στον Ισραηλινό πληθυσμό, ταξινομημένα με βάση το όνομα του γονιδίου. (C) Τα μεταλλαγμένα αλληλόμορφα στον Ελληνικό πληθυσμό με συχνότητα μεταξύ 10.08% and 30.05%. (Georgitsi M 2010) 14

15 15 Εκτός από τον PivotViewer, υπάρχει επίσης μία εναλλακτική διεπαφή που πρόσφατα κατασκευάστηκε, βασισμένη στο Flare visualization toolkit, παρέχοντας δύο επιπλέον τύπους συλλογής δεδομένων, τον Gene and Mutation Map και τον Mutation Dependency Graph, επιτρέποντας στους χρήστες να υποβάλλουν ερωτήματα για κατανομές μεταλλάξεων και συσχετίσεις μεταξύ πληθυσμών. Ο Χάρτης Γονιδίου και Μετάλλαξης (Gene and Mutation Map) παρουσιάζει έναν χάρτη-δέντρο συχνοτήτων μεταλλάξεων που εκτιμώνται για κάθε πληθυσμό. Κάθε ορθογώνιο παραλληλόγραμμο αντιπροσωπεύει μία μετάλλαξη και ένα συγκεκριμένο χρώμα αντιστοιχεί σε έναν πληθυσμό. Η περιοχή που καλύπτει το ορθογώνιο παραλληλόγραμμο εκφράζει τη συχνότητα των αλληλόμορφου. Αφήνοντας το ποντίκι πάνω σε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο εμφανίζονται περισσότερες πληροφορίες για την επιλεγμένη μετάλλαξη όπως, ο πληθυσμός, το όνομα του γονιδίου, η μετάλλαξη και η συχνότητά της. Πατώντας σε έναν κόμβο, η επιλεγμένη μετάλλαξη εμφανίζεται και σε άλλους πληθυσμούς εφόσον την έχουν- και δείχνει πόσο συχνή είναι σε κάθε έναν από αυτούς. Εικόνα 3.Χάρτης Γονιδίου και Μετάλλαξης.Πατώντας πάνω σε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, η επιλεγμένη μετάλλαξη εμφανίζεται και σε άλλους πληθυσμούς εφόσον την έχουν- και δείχνει πόσο συχνή είναι σε κάθε έναν από αυτούς. (

16 16 Τέλος, το Γράφημα Συσχέτισης Μεταλλάξεων (Mutation Dependency Graph) απεικονίζει τις συσχετίσεις μεταξύ πληθυσμών με βάση την επιλεγμένη μετάλλαξη. Τα ονόματα πληθυσμών είναι τοποθετημένα γύρω από ένα κύκλο. Ο χρήστης επιλέγει ένα συγκεκριμένο γονίδιο και μία συγκεκριμένη μετάλλαξη. Ένα link μεταξύ πληθυσμών δείχνει ότι έχουν και οι δύο την ίδια μετάλλαξη. Αφήνοντας το ποντίκι πάνω σε ένα συγκεκριμένο πληθυσμό, εμφανίζεται η συχνότητα της μετάλλαξης και τα links με κόκκινο χρώμα δείχνουν όλους τους πληθυσμούς που σχετίζονται με την επιλεγμένη μετάλλαξη. Πατώντας σε ένα συγκεκριμένο πληθυσμό, ο χρήστης μπορεί να δει όλες τις σχετικές συσχετίσεις αυτού του πληθυσμού που αφορούν την επιλεγμένη μετάλλαξη. Εικόνα 4. Γράφημα Συσχέτισης Μεταλλάξεων.Αφήνοντας το ποντίκι πάνω σε ένα πληθυσμό, εμφανίζεται η συχνότητα της μετάλλαξης. Τα κόκκινα links δείχνουν όλους τους πληθυσμούς που σχετίζονται με την επιλεγμένη μετάλλαξη (

17 Στη FINDbase, η εισαγωγή και τροποποίηση δεδομένων είναι δυνατή μόνο από εγγεγραμμένους χρήστες. Υπάρχουν τρία επίπεδα εγγεγραμμένων χρηστών, όπως περιγράφονται παρακάτω σε ιεραρχική σειρά: 1. Οι διαχειριστές (Administrators) έχουν όλα τα δικαιώματα πρόσβασης σε όλες τις λειτουργίες και τα περιεχόμενα της Β.Δ. 2. Οι εθνικοί συντηρητές (National coordinators) έχουν τα δικαιώματα εισαγωγής και τροποποίησης δεδομένων, εγγραφής και ενεργοποίησης λογαριασμού για τους σύμβουλους/επιτηρητές (advisors/curators) και μετακίνησης δεδομένων σε άλλον σύβουλο/επιτηρητή. Οι εθνικοί συντηρητές είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση όλης της κατασκευής και συντήρησης μίας NEMBD, συμβάλλοντας στη FINDbase. 3. Οι σύμβουλοι και οι βοηθοί (Advisors and curators) έχουν δικαιώματα εισαγωγής και τροποποίησης δεδομένων μόνο για τα δεδομένα που εισάγουν οι ίδιοι και σε καμία περίπτωση δε μπορούν να αλλάξουν δεδομένα που έχουν εισαχθεί από κάποιον άλλο σύμβουλο/επιτηρητή. Οι σύμβουλοι και οι επιτηρητές είναι υπεύθυνοι για την εισαγωγή δεδομένων στη NEMDB, για τα οποία είναι εγγεγραμμένοι. Αν ένας σύμβουλος ή επιτηρητής επιθυμεί να σταματήσει να ασχολείται με την FINDbase, τα δεδομένα του μεταφέρονται σε έναν άλλο σύμβουλο, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την επιτήρησή τους (curation). Το Μάιο του 2008, η FINDbase επίσημα έγινε η πρώτη Β.Δ. που συνδέθηκε με ένα περιοδικό ελεύθερης πρόσβασης, το Human Genomics and Proteomics (HGP), που δημοσιεύθηκε από την SAGE-Hindawi (Georgitsi M 2010) ( Το HGP είναι ένα νέο περιοδικό γονιδιωματικής και συστημικής βιολογίας το οποίο, εκτός από την δημοσίευση πρωτότυπων εργασιών (original) και άρθρων (review), περιλαμβάνει και μικρές περιγραφές συνόλων γενετικών δεδομένων που αναφέρονται σε συχνότητες αλληλομόρφων πληθυσμιακών / εθνικών ομάδων, που ονομάζονται μεταλλάξεις ή βιοδείκτες (φαρμακογενωμικοί, ιατροδικαστικοί (forensic) κ.ο.κ.). Αυτές οι καταχωρήσεις επίσης ελέγχονται αυστηρά και αν γίνουν αποδεκτές, εμφανίζονται στο περιοδικό ως ένα Σύνολο Δεδομένων Μετάλλαξης και Βιοδείκτη (Mutation and Biomarker Dataset), που οδηγεί στο αντίστοιχο σύνολο δεδομένων στη FINDbase και τη Β.Δ. βιβλιογραφίας PubMed (Patrinos G, Petricoin E 2009). Σαν πρώτο περιοδικό που συνδέεται με Β.Δ., το HGP προσφέρει μία μοναδική ευκαιρία στους συγγραφείς να παρέχουν πρόσβαση στην έρευνά τους με θέμα το φάσμα συχνοτήτων μεταλλάξεων και βιοδεικτών στο ευρύ κοινό (Patrinos G, Petricoin E 2009). Μ αυτό το τρόπο, το HGP όχι μόνο παρέχει ένα forum για τους ερευνητές, αλλά αυξάνει και τις πιθανότητες συγκέντρωσης δεδομένων μεταλλάξεων του ανθρώπου (human variation data) και παρέχει ένα επικεντρωμένο σύστημα για αποθήκευση και ανάκτηση δεδομένων πληθυσμών. Φαίνεται ότι το HGP θα αποτελέσει την αρχή για παρόμοιες προσπάθειες προς την ανάπτυξη άλλων Β.Δ. εφημερίδων. Επίσης, η σύνδεση του HGP με τη FINDbase μπορεί να προσφέρεται ένα μοντέλο μη-κερδοσκοπικού χαρακτήρα για χρηματοδότηση μιας Β.Δ., σε ένα χώρο που ακόμα στερείται σημαντικά ευκαιριών μακροχρόνιας χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων για γενετικές Β.Δ (Patrinos G, Brookes A 2005). 17

18 18 Στις παρακάτω εικόνες φαίνονται τα αποτελέσματα της υποβολής ερωτήματος στη FINDbase για το γονίδιο LDL-R. Εικόνα 5.Παρουσίαση μίας μετάλλαξης LDLR στην Βρετανία, μίας μετάλλαξης LDLR στη Γαλλία και μίας LDLR μετάλλαξης στην Πορτογαλία. ( Εικόνα 6.Εμφάνιση αποτελεσμάτων για LDLR μεταλλάξεις με συχνότητα άνω του 1,53%. (

19 Εικόνα 7. Το γράφημα συσχέτισης μεταλλάξεων για το γονίδιο LDLR. ( 19

20 Οικογενής υπερχοληστερολαιμία H FΗ είναι μία ενδιαφέρουσα νόσος, η οποία κέντρισε το ενδιαφέρον ενός παθολόγου, του Harbitz, καθώς παρατήρησε ότι η ύπαρξη ξανθωμάτων συνέπιπτε με το ξαφνικό θάνατο, πριν περιγραφτεί από τον Muller ως μία κλινική οντότητα στο ήμισυ του προηγούμενου αιώνα (Ose L 2002). Μελέτες σε ασθενείς και σε καλλιέργειες κυττάρων αποκάλυψαν μία έλλειψη στον υποδοχέα της LDL και χάρισαν το βραβείο Nobel στους Brown και Goldstein ((Brown MS 1986) (Goldstein JL 1990), που επίσης διερεύνησαν τη ρύθμιση της διαδικασίας σύνθεσης της χοληστερόλης. Παγκοσμίως, η αναλογία εμφάνισης της FH σε έναν πληθυσμό είναι περίπου 1 στα 500 άτομα. Αυτή η αναλογία είναι αρκετά υψηλή για την ανάδειξη της διάγνωσης και θεραπείας της FH ως πρωταρχικούς στόχους της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (World Health Organisation) (Defesche J 2001). Η FH ορίζεται ως μία οντότητα στη κλινική πρακτική, που είναι αναγνωρίσιμη από χαρακτηριστικά στην οικογένεια του ασθενούς και το προσωπικό ιστορικό, στη φυσική εξέταση, όπως επίσης και από τη χημική ανάλυση του αίματος. Η διάγνωση της FH είναι σημαντική όχι μόνο για τη πρόγνωση, αλλά έχει και προληπτική αξία για τα μέλη της οικογένειας του ασθενούς που μπορεί να έχουν κληρονομήσει την ίδια νόσο. Η κλινική πλευρά είναι επίσης ένα σημαντικό σημείο εκκίνησης της έρευνας για τον βιοχημικό, κλινικό παθολόγο, επιδημιολόγο, γενετιστή και πάροχο ιατρικής φροντίδας. Η FH μπορεί να οριστεί ως μία κληρονομήσιμη νόσος στην οποία εμπλέκεται μόνο ένα γονίδιο, που παράγει μία κλινικά αναγνωρίσιμη εικόνα (στη πλειονότητα των ατόμων), που συνίσταται από σοβαρή υπερχοληστερολαιμία εξαιτίας της συσσώρευσης LDL στα τοιχώματα των αγγείων, αποθήκευση χοληστερόλης στους τένοντες και περιστασιακά στο δέρμα και ένας υψηλός κίνδυνος αθηροσκλήρωσης που συνήθως λέγεται στεφανιαία νόσος (Coronary Artery Disease -CAD). Ως σημαντικός παθογενετικός μηχανισμός στα ανωτέρω θεωρείται η μειωμένη κάθαρση της LDL.(Παπαχαντζοπούλου) Η FH μπορεί να ταξινομηθεί σε δύο κατηγορίες. Στη πρώτη, η FH οδηγεί σε ετερόζυγο φαινότυπο, ενώ στη δεύτερη σε ομόζυγο. Ο ετερόζυγος φαινότυπος και κληρονομείται με έναν αυτοσωμικό επικρατή τρόπο και χαρακτηρίζεται από τενόντια ξανθώματα, στεφανιαία νόσο πριν τα 55 έτη και επίπεδα χοληστερόλης 5-12 mmol/l. Η αιτία του ετερόζυγου φαινοτύπου είναι μία μετάλλαξη στον υποδοχέα της LDL. Ενίοτε, μία μετάλλαξη εμποδίζει τη σύνδεση της απολοπιπρωτεΐνης Β-100 στον LDL υποδοχέα. Mία νέα πρωτεΐνη ανακαλύφθηκε, η κονβερτάση 1 (convertase 1), που ρυθμίζεται από τη νευρική απόπτωση (NARC1), το προϊόν της προπρωτεΐνης του γονιδίου μετατροπής της subtilisin σε kexin τύπος 9 (PCSK9) και έχει αναφερθεί ως αυτοσωμική επικρατής FH3 (Benjannet S 2004). Ο ομόζυγος φαινότυπος έχει πιο σοβαρή LDL υπερχοληστερολαιμία (>12 mmol/l) και τυπικά τενόντια και δερματικά ξανθώματα, ενώ τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης συνήθως μπορεί να ξεπεράσουν τα 15 mmol/l. Στον ίδιο φαινότυπο συμπεριλαμβάνονται και άλλες διαταραχές στερόλης όπως, η φυτοστερολαιμία και η σερεβροτενοντώδης ξανθωμάτωση (cerebrotendinous xanthomatosis, CTX) (Stalenhoef A 2003) Στις δυτικές χώρες, οι γενετικές αιτίες του ομόζυγου φαινοτύπου

21 περιλαμβάνουν τη παρουσία συγχρόνως δύο ελλείψεων υποδοχέων LDL. Ο ομόζυγος φαινότυπος είναι υπολειπόμενος κληρονομήσιμος, όταν μεταλλάξεις εμποδίζουν τη λειτουργία μίας πρωτεΐνης- προσαρμογέα, που τώρα είναι γνωστή από την ιδιότητά της να παράγει τη μορφή της αυτοσωμικής υπολειπόμενης υπερχοληστερολαιμίας (ARH) (Norman D 1999). Η φυτοστερολαιμία κληρονομείται με έναν αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο ως αποτέλεσμα μεταλλάξεων στις adenosine binding cassette transporter πρωτεΐνες G5 και G8. Επίσης, η CTX κληρονομείται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο και προκαλείται από μεταλλάξεις στην 27-υδροξυλάση (CYP27). Η CTX δεν προκαλεί σοβαρή υπερχοληστερολαιμία. Έτσι, ο όρος FH περιορίζεται σε συγκεκριμένες νόσους και δεν σημαίνει απλά μία κληρονομήσιμη υπερχοληστερολαιμία. 21

22 22 Εικόνα 8.Κλινικά συμπτώματα της FH. Πάνω αριστερά: Το γεροντότοξο είναι μία λεπτή λευκή crescentic γραμμή εξαιτίας της συσσώρευσης χοληστερόλης, συνήθως στην κάτω πλευρά του κερατοειδούς. Πάνω δεξιά: η διόγκωση των Αχίλλειων τενόντων πάνω από τις φτέρνες εξαιτίας της εμφάνισης του ξανθώματος. Κάτω αριστερά: οι τένοντες του μεσαίου και του παράμεσου αυτού του χεριού έχουν ορατή διόγκωση λόγω της δημιουργίας ξανθώματος δίπλα από τις ασθρώσεις των δακτύλων και υπάρχουν δύο μικρά ξανθώματα στο δέρμα. Κάτω δεξιά: Τα ξανθώματα του δέρματος στα χέρια ενός παιδιού με ομόζυγο φαινότυπο FH, τα ξανθώματα στους ιστούς μεταξύ των δακτύλων να είναι έντονα σ αυτή τη κατάσταση. Τα ξανθώματα τενόντων εμφανίζονται αργότερα. (Marais A 2004) Εικόνα 9.Οι παλάμες ασθενών με φυτοστερολαιμία (πριν και μετά τη θεραπεία). Φυτοστερόλες και ξανθώματα και αγγεία (block blood v("

23 Ο υποδοχέας LDL Ο LDL υποδοχέας είναι μία διαμεμβρανική πρωτεΐνη που κωδικοποείται στο χρωμόσωμα 19 και περιλαμβάνει 18 εξώνια σε 48 kb (Brown MS 1986). Τα 843 αμινοξέα βρίσκονται στους παρακάτω τομείς: (1) το σημείο δέσμευσης του υποδοχέα (περίπου 292 αμινοξέα, εξώνια 2 έως 6), (2) η περιοχή ομολογίας με τον πρόδρομο επιδερμικό αυξητικό παράγοντα (epidermal growth factor-egf) (περίπου 400 αμινοξέα, εξώνια 7 έως 14), (3) η περιοχή Ο-συνδεδεμένης γλυκοσυλίωσης (περίπου 58 αμινοξέα, εξώνιο 15), (4) η διαμεμβρανική περιοχή (περίπου 22 αμινοξέα, εξώνιο 16) και η κυτταροπλασματική ουρά (περίπου 50 αμινοξέα). Στην φαίνεται η δομή του LDL υποδοχέα. Η πρωτεΐνη μεταφράζεται για να φτιάξει μια πρόδρομη πρωτεΐνη 120 kda που ωριμάζει στη συσκευή Golgi μεγέθους 160 kda, πριν μεταφερθεί στην επιφάνεια του κυττάρου. Στην επιφάνεια του κυττάρου βρίσκει το δρόμο του στις επικαλυμμένες με κλαθρίνη κοιλότητες. Το αμινοτελικό (ΝΗ2) άκρο του LDL υποδοχέα βρίσκεται στον εξωκυττάριο χώρο και έχει 7 επαναλήψεις, 40 περίπου αμινοξέων στην αλληλουχία δέσμευσης (binding domain). Προεξέχουσα θέση μεταξύ αυτών των αμινοξέων κατέχει η κυστεΐνη (Fass D 1997). Η δέσμευση απαιτεί ασβέστιο και περιλαμβάνει αλληλεπίδραση με αρνητικά φορτισμένα αμινοξέα. Η πέμπτη επανάληψη είναι απαραίτητη για τη δέσμευση της ApoE, ενώ οι επαναλήψεις 2-7 χρειάζονται για να δέσει το μεγαλύτερο μόριο-προσδέτης (ligand), η απολιποπρωτεΐνη ApoB. Μετά τη σύνθεση και την ωρίμανση, ο LDL υποδοχέας τοποθετείται και κυκλοφορεί στην basolateral επιφάνεια του κυττάρου. Το δεσμευμένο σύμπλεγμα της λιποπρωτεΐνης και του υποδοχέα εσωτερικεύεται με τις επικαλυμμένες με κλαθρίνη κοιλότητες και με τη στήριξη των πρωτεϊνών-προσαρμογέων (adapter proteins). Η κυτταροπλασματική ουρά (cytoplasmic tail) έχει μία σημαντική λειτουργία στη σηματοδότηση της εσωτερίκευσης. Στην κυκλοφορία με ενδοσώματα, ο LDL υποδοχέας αποδεσμεύεται από τη λιποπρωτεΐνη κατά τη διάρκεια της όξυνσης. Ο εξωκυττάριος χώρος του πρόδρομου επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGF) είναι κρίσιμος γι' αυτή τη λειτουργία. Ο EGF έχει επαναλήψεις Α και Β, μία β-propeller δομή και μία επανάληψη C. H β-propeller περιοχή συναγωνίζεται για να δέσει στις LDL-A επαναλήψεις 4 και 5 και η λιποπρωτεΐνη αφήνει τον LDL υποδοχέα στο ενδόσωμα (Innerarity TL 2003). Μετά, η λιποπρωτεΐνη προχωρεί στο λυσόσωμα για ενζυμική διάλυσή του στο συστατικό του, τη χοληστερόλη, στα λιπαρά οξέα και τα αμινοξέα. Ο υποδοχέας ανακυκλώνεται περίπου 150 φορές. Από τη στιγμή που η υπέρβαρη χοληστερόλη στις κυτταρικές μεμβράνες μεταδίδει μη ευνοϊκές ιδιότητες, η υπέρβαρη χοληστερόλη μεταβολίζεται στα κύτταρα, στον εστέρα χοληστερόλης (CE) με τη δράση του ακυλο-κοενζύμου (acylcoenzyme) A: ακυλοτρανσφεράση χοληστερόλης (cholesterol acyltransferase, ACAT). Αυτό το ένζυμο μπαίνει στη μεμβράνη και αλοστερικά ενεργοποιείται από τη χοληστερόλη. Η ACAT1 είναι μία διαμεμβρανική πρωτεΐνη με το καταλυτικό της μέρος προσανατολισμένο προς το κυτταρόπλασμα, που βάζει τον εστέρα χοληστερόλης που έχει διαμορφωθεί κάτω από

24 24 υπερφορτωμένες συνθήκες. Κάτω από συνθήκες υπερφόρτωσης χοληστερόλης, η HMG- CoA reductase υπόκειται σε έλεγχο με φωσφοριλύωση. Επίσης, υπερβολική ποσότητα χοληστερόλης θα οδηγήσει σε μείωση της ρύθμισης της HMG-CoA reductase και των LDL υποδοχέων, περιορίζοντας τη μετακίνηση του SREBP-SCAP συμπλέγματος. Η adenosine binding cassete (ABC) πρωτεΐνη Α1 διευκολύνει τη μεταφορά της εσωκυτταρικής χοληστερόλης σε αποδέκτες αποπρωτεΐνης ή λιποπρωτεΐνης για να απαλλάξει τα κύτταρα από πλεονάζουσα ελεύθερη χοληστερόλη (Schmitz G 2001). Εικόνα 10. Δομή του LDL-R (Χουμεριανού Δέσποινα 2006)

25 Εικόνα 11.Ο κύκλος του LDL-R στα κύτταρα (Χουμεριανού Δέσποινα 2006) 25

26 Το γονίδιο LDL-R Το επίσημο όνομα αυτού του γονιδίου είναι «χαμηλής πυκνότητας υποδοχέας λιποπρωτεΐνης (low density lipoprotein receptor)». Το LDLR είναι το επίσημο σύμβολο του γονιδίου. Το γονίδιο LDLR είναι επίσης γνωστό με άλλα ονόματα, όπως FHC, LDL receptor, LDLR_HUMAN, Low density lipoprotein (LDL) receptor, low density lipoprotein receptor (familial hypercholesterolemia). Το γονίδιο του LDLR κλωνοποιήθηκε το 1984 ενώ η χαρτογράφησή του έγινε το 1985 (Yamamoto T 1984) (Francke U 1984). Πιο συγκεκριμένα, το γονίδιο LDLR εντοπίστηκε στο χρωμόσωμα 19 στη θέση 19p13.1-p13.3 από in situ υβριδοποίηση σωματικών κυττάρων ανθρώπου-χάμστερ (Lindgren V 1985). Έχει μήκος 45Kb και αποτελείται από 18 εξόνια που χωρίζονται από 17 εσόνια (Sudhof TC 1985). Ο υποκινητής βρίσκεται στο 5 άκρο και αποτελείται από 177 ζεύγη βάσεων. Τα περισσότερα cis DNA δρώντα στοιχεία βρίσκονται μεταξύ των θέσεων 58 και 234, με +1 την Α του κωδικονίου έναρξης της μεθειονίνης. Περιλαμβάνει τρεις περιοχές επαναλαμβανόμενων αλληλουχιών (repeats), δύο αλληλουχίες που συνιστούν τα κουτιά ΤΑΤΑ, και αρκετά σημεία εκκίνησης της μεταγραφής, όλα απαραίτητα για τη ρύθμιση και την έκφραση του (Sudhoff TC 1987) (Εικόνα 12). Από τις τρεις επαναλήψεις η 1 και 3 περιέχουν αλληλουχίες που αναγνωρίζονται από τον μεταγραφικό παράγοντα Sp1. Ο ρόλος τους είναι να διατηρούν σταθερά τα επίπεδα μεταγραφής ανεξάρτητα από την ύπαρξη στερολών, η παρουσία τους όμως δεν είναι επαρκής για υψηλό ρυθμό μεταγραφής του LDL-R απουσία στερολών, όπου η συνεισφορά της επανάληψης 2 είναι απαραίτητη (Sudhoff TC 1987) (Chang R 1996). Η επανάληψη 2 περιέχει μια αλληλουχία 10 bp γνωστή ως στοιχείο ρύθμισης στερόλης (sterol regulatory element- SRE) το οποίο αναγνωρίζεται από τις πρωτεΐνες πρόσδεσης του στοιχείου ρύθμισης της στερόλης (sterol regulatory element binding proteins-srebp). Μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης ρυθμίζεται η μεταγραφή του LDLR που εξαρτάται από την ύπαρξη στερολών (Smith JR 1990). Το mrna του LDL-R έχει μέγεθος 5.3Kb και περιέχει μια μη μεταφραζόμενη περιοχή 2.5Kb στο 3 άκρο (3 untranslated region-3 UTR) (Yamamoto T 1984). Υπάρχουν τρεις περιοχές πλούσιες σε AU (AU rich elements-are) στο 5 άκρο και τρία αντίγραφα επαναλήψεων Alu στο 3 άκρο της UTR. Αυτές οι περιοχές παίζουν ρόλο στην διατήρηση της σταθερότητας του mrna του LDL-R και δρουν ως cis στοιχεία στη μεταμεταγραφική ρύθμιση του LDLR (Yamamoto T 1984) (Sudhoff TC 1987). Τα εξώνια του γονιδίου έχουν άμεση σχέση με τα λειτουργικά τμήματα της πρωτεΐνης. Το εξώνιο 1 κωδικοποιεί την αλληλουχία έναρξης και τα εξόνια 2-6, την περιοχή δέσμευσης του υποστρώματος. Τα εξώνια 7-14 κωδικοποιούν την περιοχή που είναι ομόλογη στο πρόδρομο EGF, το εξώνιο 15, την τρίτη περιοχή και το εξώνιο 16 και μέρος του εξωνίου 17 τα 22 αμινοξέα της διαμεμβρανικής περιοχής. Τέλος, το υπόλοιπο κομμάτι του εξωνίου 17 και μέρος του 18 κωδικοποιούν την κυτταροπλασματική περιοχή (Εικόνα 13). Στην εικόνα 14 φαίνεται η θέση του LDLR στον MapViewer του NCBI.

27 27 Εικόνα 12. Η περιοχή του υποκινητή του LDLR. Παρουσιάζονται οι 3 περιοχές επανάληψης (Repeat 1-3), οι αλληλουχίες ΤΑΤΑ. Το cis σημείο δράσης των στερολών στην επανάληψη 2, και τα σημεία αναγνώρισης του μεταγραφικού παράγοντα Sp1 (Χουμεριανού Δέσποινα 2006) Εικόνα 13. Συσχέτιση των εξωνίων του γονιδίου με τις περιοχές της πρωτεΐνης στον ανθρώπινο LDL- R. Με βέλη συμβολίζονται τα σημεία στα οποία παρεμβάλλονται τα εσώνια. (Χουμεριανού Δέσποινα 2006)

28 Εικόνα 14. Η θέση του LDLR στον MapViewer του NCBI ( 28

29 Μεταλλάξεις στο γονίδιο LDL-R Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι των μεταλλάξεων: α) αυτές που δημιουργούν φαινότυπο ελαττωματικού υποδοχέα (defective) και β) αυτές που δημιουργούν φαινότυπο αρνητικού υποδοχέα (negative). Ανάλογα με το είδος της μετάλλαξης, η λειτουργικότητα του LDLR κυμαίνεται από 0% έως 30%. Οι μεταλλάξεις οι οποίες μειώνουν τη δραστικότητα του LDLR στο 2-30% χαρακτηρίζονται ως ελαττωματικού υποδοχέα και εκείνες που μειώνουν τη λειτουργικότητα του LDLR κάτω από 2% ως αρνητικού υποδοχέα. Η μεγάλη ετερογένεια στο φαινότυπο της FH μπορεί να οφείλεται στους διαφορετικούς τύπους μεταλλάξεων. (Hobbs HH 1992) (Bertolini S 1999). Περισσότερες από 1000 μεταλλάξεις έχουν βρεθεί σε αυτό το γονίδιο. Σε επίπεδο cdna, οι περισσότερες είναι σημειακές μεταλλάξεις (~840) εκ των οποίων: 610 αντικαταστάσεις, 121 μικρές ελλείψεις, 53 μικρές ενθέσεις ή διπλασιασμοί. Επίσης, υπάρχουν ακόμη 57 αντικαταστάσεις σε εσόνια, από τις οποίες το 65% επηρεάζει τα σημεία συναρμογής (+1, +2,- 1 και -2). Σε πρωτεϊνικό επίπεδο: 507 (58.9%) είναι παρερμηνεύσιμες (missense), 103 ανερμηνεύσιμες (nonsense), το 21.1% είναι μικρές ανακατατάξεις (minor rearrangements), το 13% είναι μεγάλες ανακατατάξεις (major rearrangements) και το 6.6% είναι μεταλλάξεις συναρμογής που συμβαίνουν στα όρια μεταξύ εσωνίων και εξωνίων (splice site mutations). Στη κυτταροπλασματική ουρά του υποδοχέα έχει βρεθεί το 3.2% στο εξώνιο 17 και το 0.2% στο εξώνιο 18, το 1.7% στη διαμεμβρανική περιοχή και στον υποκινητή και το 1.4% στην Ο-συνδεδεμένη γλυκοζυλιωμένη περιοχή. Όσον αφορά τις μεγάλες ανακατατάξεις, βρίσκονται σε όλο το μήκος του γονιδίου και μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί 92, στις οποίες το μέγεθος του DNA που εξαλείφεται ποικίλλει από 37bp στο εξώνιο 4 (Giesel J 1995) μέχρι >25kb έλλειψη του εσονίου 11 μέχρι το 3' άκρο, FH Katania (Bertolini S 2000). Στους γενετικά ανομοιογενείς πληθυσμούς περίπου το 5% των μεταλλάξεων είναι μεγάλες ανακατατάξεις (Sun XM 1992) (Fouchier SW 2001). Από τις μεταλλάξεις που έχουν αναφερθεί παγκοσμίως οι περισσότερες είναι στο εξώνιο 4. Όσον αφορά την επίδραση που έχουν οι μεταλλάξεις στον κύκλο του LDL-R στα κύτταρα, χωρίζονται σε 5 κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία μεταλλάξεων οδηγεί σε μη ανιχνεύσιμο αριθμό πρωτεϊνικών προϊόντων (null alleles), έχουν δηλαδή ως αποτέλεσμα να μην παράγονται καθόλου υποδοχείς ή να παράγονται σε μικρές ποσότητες. Συχνά οφείλονται σε αντικατάσταση αμινοξέος από κωδικόνιο λήξης (ανερμηνεύσιμες μεταλλάξεις). Η δεύτερη κατηγορία προκαλεί την αργή μεταφορά του LDL-R από το ενδοπλασματικό δίκτυο στη συσκευή Golgi. Οι υποδοχείς που παράγονται από τα μεταλλαγμένα αλληλόμορφα δεν φτάνουν στην επιφάνεια του κυττάρου αντίθετα μετακινούνται (α) αργά ή (β) καθόλου από το ενδοπλασματικό δίκτυο στη συσκευή Golgi (transport defective alleles) (Esser V 1988) (Leitersdorf E 1988). Στην πρώτη περίπτωση ανήκουν οι παρερμηνεύσιμες μεταλλάξεις και οι ελλείψεις ενός αμινοξέος. Στη δεύτερη περίπτωση ανήκουν ελλείψεις στην πλούσια σε κυστεΐνη περιοχή. Το μοριακό βάρος των υποδοχέων, σε αυτή τη περίπτωση, ποικίλει από KDa. Οι περισσότεροι υποδοχείς έχουν μοριακό βάρος παρόμοιο με του πρόδρομου υποδοχέα. Η τρίτη κατηγορία μεταλλάξεων έχει ως αποτέλεσμα τη σύνθεση υποδοχέων που

30 ενώ μεταφέρονται στην επιφάνεια του κυττάρου, δεν έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν την LDL (binding defective alleles). Οφείλονται είτε σε αντικαταστάσεις είτε σε ανακατατάξεις στην πλούσια σε κυστεΐνη περιοχή, αλλά και σε ελλείψεις στην περιοχή ομολογίας με το πρόδρομο EGF. Στις μεταλλάξεις αυτού του είδους ο υποδοχέας παρουσιάζει πρόβλημα σύνδεσης με την Apo-B (Hobbs HH 1990) Η παρουσία μεταλλάξεων της τέταρτης κατηγορίας οδηγεί στη σύνθεση υποδοχέων οι οποίοι δεν έχουν την ικανότητα να συγκεντρώνονται σε καλυμμένες με κλαθρίνη εσοχές και γι' αυτό δεν είναι δυνατή η ενδοκύττωσή τους (internalization defective alleles). Οι μεταλλάξεις εντοπίζονται στο καρβοξυτελικό άκρο του υποδοχέα στις περιοχές 3 και 4. Στην περιοχή 3 έχει βρεθεί μία μετάλλαξη στο εξώνιο 17. Αφορά την εισαγωγή μιας αλληλουχίας 4 βάσεων που οδηγεί σε κωδικόνιο λήξης. Στην περιοχή 4 έχει αναφερθεί η μετάλλαξη FH-Rochester που οφείλεται σε μια μεγάλη έλλειψη (5.5kb) στα εξόνια 16,17 και μέρος του 18 (Lehrman MA 1985). Τέλος, οι υποδοχείς που κωδικοποιούνται από αλληλόμορφα που φέρουν μεταλλάξεις της πέμπτης κατηγορίας δεν έχουν την ικανότητα να αποδεσμεύονται από την LDL μετά από την είσοδό τους στο κύτταρο αλλά ούτε και να επιστρέφουν στην επιφάνεια του κύτταρου και τελικά αποικοδομούνται (recycling defective alleles). Οι μεταλλάξεις αυτές παρατηρούνται στην περιοχή 3 η οποία συμμετέχει στην δέσμευση και την αποδέσμευση της LDL. Παράδειγμα τέτοιας μετάλλαξης είναι η παρερμηνεύσιμη μετάλλαξη στο εξώνιο 9 στη θέση 1285 που δημιουργείται από αντικατάσταση γουανίνης με αδενίνη (Leitersdorf E 1989). 30

31 Μέθοδοι γενετικής ανάλυσης Οι μέθοδοι για την ανίχνευση μεταλλάξεων κατατάσσονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες 1) Σάρωσης: μεγάλα τμήματα DNA ελέγχονται για άγνωστες μεταλλάξεις και 2) Διάγνωσης: συγκεκριμένα τεστ σχεδιάζονται για τον έλεγχο ύπαρξης γνωστών μεταλλάξεων. Η σάρωση για άγνωστες μεταλλάξεις που προκαλούν FH, γίνεται με DGGE, ανάλυση πολυμορφισμών διαμόρφωσης του ενός κλώνου (Single-Strand Conformation Polymorphism-SSCP), υψηλής επίδοσης υγρή χρωματογραφία αποδιάταξης (Denaturing High Performance Liquid Chromatography-DHPLC) (Bertolini S 2000) (Bunn CF 2002) (Graham CA 1999) (Heath KE 2001a) (Lombardi MP 2000) (Mozas P 2000) (Nissen H 1996), καθώς και ανάγνωση της πρωτοδιάταξης (sequencing) των προϊόντων αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (Polymerase Chain Reaction-PCR) (Hobbs HH 1992) (Leitersdorf E 1989). Για την ανίχνευση μεταλλάξεων σε κάποιους πληθυσμούς χρησιμοποιούνται οι μέθοδοι δοκιμής πρόσδεσης ολιγονουκλεοτιδίων (oligonucleotide ligation assay-ola) (Baron H 1996), ολιγονουκλεοτιδίων συγκεκριμένων αλληλομόρφων (Allele-Specific Oligonucleotides- ASO) (Miltiadous G 2001) και πέψη με περιοριστικές ενδονουκλεάσες (Traeger- Synodinos J 1998). Εάν με την εφαρμογή ενός εκ των προηγούμενων μεθόδων δεν ανιχνευθεί μετάλλαξη σημείου ή μικρή ανακατάταξη (έλλειψη ή ένθεση), εφαρμόζεται ανάλυση υβριδοποίησης Southern (Southern blot), ή PCR μεγάλων τμημάτων (Long PCR) για την ανίχνευση μεγάλων ανακατατάξεων (Bochmann H 1996). Η μέθοδος Southern blot είναι χρονοβόρα κι απαιτεί μεγάλες ποσότητες DNA, ενώ και η Long PCR έχει μειονεκτήματα. Εάν η μετάλλαξη δεν βρίσκεται μεταξύ των ορίων των εκκινητών, το αλληλόμορφο που φέρει τη μετάλλαξη δεν θα πολλαπλασιαστεί, και τα αποτελέσματα θα παρουσιάζουν ομοζυγωτία για το φυσιολογικό αλληλόμορφο. Με μεθόδους ποσοτικής PCR (Quantitative PCR) όπως είναι η Real-Time και η σύνδεση πολλαπλών ανιχνευτών ( Multiplex Ligation-dependent Probe Assay-MLPA) είναι δυνατόν να συγκριθεί η ποσότητα των αλληλομόρφων μεταξύ ασθενών και μαρτύρων, ανεξάρτητα από το μέγεθος της ανακατάταξης (Damgaard D 2005). Η DHPLC είναι επίσης πιο ευαίσθητη μέθοδος από την SSCP (Bunn CF 2002), καθώς το 36% των μεταλλάξεων που ανιχνεύονται με την dhplc δεν ανιχνεύονται από την SSCP. Η ευαισθησία και η εξειδίκευση ποικίλλουν από %. Το ερώτημα που προκύπτει όταν βρεθεί μια άγνωστη μετάλλαξη στον LDLR είναι εάν είναι αυτή το αίτιο της νόσου. Η διαφοροποίηση μεταξύ πολυμορφισμών και μεταλλάξεων δεν είναι πάντα εμφανής και στις περισσότερες περιπτώσεις χρειάζεται να γίνουν επιπλέον πειράματα έκφρασης για να επιβεβαιωθεί η λειτουργικότητα του LDL- R. Οι μεγάλες και οι ανερμηνεύσιμες μεταλλάξεις που οδηγούν σε έκφραση ημιτελών (truncated) πρωτεϊνών είναι συνήθως υπαίτιες για την εμφάνιση της νόσου, αντίθετα η παθογένεια των παρερμηνεύσιμων μεταλλάξεων είναι συχνά αβέβαιη. Επιπλέον, η εύρεση νέων μεταλλάξεων στον υποκινητή, στα όρια εσονίων-εξωνίων και στη μη μεταφραζόμενη 3 -περιοχή, πρέπει να αξιολογούνται απαραίτητα με πειράματα έκφρασης (Jensen LG 1996a) (Jensen LG 1996b).

32 ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Οι στόχοι της διατριβής ήταν (α) η καταγραφή των μεταλλάξεων του γονιδίου LDLR (Low Density Lipoprotein Receptor) σε πληθυσμό μιας χώρας, (β) ο υπολογισμός της συχνότητας αυτών των μεταλλάξεων και (γ) η προσθήκη αυτών των δεδομένων σε μία γενετική βάση δεδομένων, την FINDbase, η οποία δίνει πληροφορίες για τη συχνότητα μιας μετάλλαξης σε κάθε χώρα καθώς και το φαρμακευτικό δείκτη της. Η συλλογή δεδομένων έγινε μέσα από άρθρα που αφορούσαν το φάσμα μεταλλάξεων του γονιδίου LDLR στο πληθυσμό μιας χώρας. Επιλέχθηκαν 21 άρθρα που αντιστοιχούν σε 21 χώρες. Από τους 21 πληθυσμούς, οι 14 προέρχονταν από την Ευρώπη και οι υπόλοιποι 7 από: Κίνα, Ιαπωνία, Μαλαισία, Λίβανος, Φιλιππίνες, Ταϊβάν και Καναδά. Αρχικά, ως σημείο αναφοράς για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το άρθρο LDL-Receptor Mutations in Europe (Dedoussis G 2004). Πρόκειται για ένα άρθρο-σύνοψη (review) το οποίο, δίνει μία συνολική εικόνα του εύρους των μεταλλάξεων σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Στο τέλος του άρθρου υπάρχουν πολλές αναφορές σε άρθρα κάποιων χωρών, τα οποία επέτρεψαν τη συλλογή δεδομένων για αυτή την εργασία. (παραπομπές ονόματα) Στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκαν η Βάση Δεδομένων Pubmed του Εθνικού Kέντρου για Πληροφορία Βιοτεχνολογίας (NCBI) και η μηχανή αναζήτησης Google για την εύρεση δεδομένων περισσότερων χωρών. Ως κλειδιά αναζήτησης χρησιμοποιήθηκαν φράσεις όπως, ldlr mutations spectrum ή ldlr mutations population. Τα κριτήρια επιλογής των άρθρων που χρησιμοποιήθηκαν ήταν τρία: (a) το σύνολο των αλληλομόρφων του δείγματος να είναι τουλάχιστον 100, δηλ. το μέγεθος του δείγματος να είναι τουλάχιστον 50 ασθενείς. (b) Αν υπήρχαν πολλά άρθρα που αναφέρονταν σε έναν πληθυσμό της ίδιας εθνικότητας (Γερμανικός πληθυσμός) τότε επιλεγόταν το άρθρο που δημοσιεύθηκε πιο πρόσφατα ή αυτό που είχε το μεγαλύτερο μέγεθος δείγματος. Ο τύπος της FH που επιλέχθηκε κυρίως είναι ο ετερόζυγος. Έτσι, η πλειονότητα των ασθενών ήταν ετερόζυγοι πλην κάποιων εξαιρέσεων όπου συμπεριλήφθηκαν μερικοί ομόζυγοι. Επίσης, ως προυπόθεση τέθηκε το δείγμα να μην περιλαμβάνει μέλη της οικογένειας των ασθενών. Συμμιγείς ασθενείς (compound patients), ασθενείς δύο μεταλλάξεων στο ίδιο αλληλόμορφο (double mutants) και τριών μεταλλάξεων (triple mutants) επίσης αποκλείστηκαν. Τέλος, λήφθηκαν υπόψιν μόνο οι παθογόνες μεταλλάξεις και όχι οι πολυμορφισμοί. Στη συνέχεια, κάθε δημοσιευμένη εργασία περιείχε έναν πίνακα με τις μεταλλάξεις που βρέθηκαν στο δείγμα ασθενών και το συνολικό αριθμό ασθενών που έφεραν τη κάθε μετάλλαξη. Η συχνότητα της μετάλλαξης υπολογίστηκε σε σχέση με τον αριθμό χρωμοσωμάτων που φέρουν τη συγκεκριμένη μετάλλαξη. Αυτό σημαίνει ότι, για κάθε μετάλλαξη, μετατρέπουμε τον αριθμό των ατόμων, που τη φέρουν, σε αριθμό χρωμοσωμάτων. Αυτό γίνεται ως εξής: αν ένα άτομο είναι ετερόζυγο ως προς τη μετάλλαξη, τη φέρει μόνο στο ένα από τα δύο χρωμοσώματά του κι έτσι υπολογίζουμε το ένα χρωμόσωμα. Αν όμως είναι ομόζυγο, φέρει τη μετάλλαξη και στα δύο χρωμοσώματά του, οπότε για αυτόν υπολογίζουμε και τα δύο χρωμοσώματα. Οπότε, αν για μία μετάλλαξη έχουμε 5 ετερόζυγους, στο excel σημειώνουμε 5 στον αριθμό χρωμοσωμάτων. Όμως, αν για την ίδια μετάλλαξη έχουμε 5 ετερόζυγους και έναν ομόζυγο, σημειώνουμε 7 χρωμοσώματα. Το μέγεθος του δείγματος το μετατρέπουμε σε

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. α Α4. γ Α5. δ ΘΕΜΑ Β Β1.

Διαβάστε περισσότερα

Φάσμα group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι.

Φάσμα group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. σύγχρονο Φάσμα group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. µαθητικό φροντιστήριο Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ 50.51.557 50.56.296 25ης Μαρτίου 74 ΠΛ.ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ 50.50.658 50.60.845 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 50.27.990

Διαβάστε περισσότερα

3. Σχ. Βιβλίο σελ «το βακτήριο Αgrobacterium.ξένο γονίδιο» Και σελ 133 «το βακτήριο Bacillus.Βt».

3. Σχ. Βιβλίο σελ «το βακτήριο Αgrobacterium.ξένο γονίδιο» Και σελ 133 «το βακτήριο Bacillus.Βt». 2 ο Διαγώνισμα Βιολογίας Γ Λυκείου Θέμα Α 1. Α 2. Β 3. Β 4. Α 5. C Θέμα Β 1. Σελ 40 «τα ριβοσώματα μπορούν..πρωτεινών» Και σελ 39 «ο γενετικός κώδικας είναι σχεδόν καθολικός πρωτείνη». 2. Σελ 98 «η φαινυλκετονουρία.φαινυλαλανίνης»

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ

ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ ΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ 1. Ο γενετικός κώδικας είναι ένας κώδικας αντιστοίχισης των κωδικονίων του mrna με αμινοξέα στην πολυπεπτιδική αλυσίδα. Σύμφωνα με αυτόν η 3 μετάφραση όλων των mrna αρχίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 11 Ιουνίου 2015 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Απαντήσεις Θεμάτων Επαναληπτικών Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων & Εσπερινών Γενικών Λυκείων ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. γ Α3. α Α4. γ Α5. δ ΘΕΜΑ B Β1. 1. Β 2. Γ 3. Α

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Τρίτη 18 Ιουνίου 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ. (Ενδεικτικές Απαντήσεις)

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Τρίτη 18 Ιουνίου 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ. (Ενδεικτικές Απαντήσεις) ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Τρίτη 18 Ιουνίου 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (Ενδεικτικές Απαντήσεις) ΘΕΜΑ Α Α1. α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. 1-ζ 2-στ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ως φορείς κλωνοποίησης χρησιμοποιούνται:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ως φορείς κλωνοποίησης χρησιμοποιούνται: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ / Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΧΕΙΜΕΡΙΝΑ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 04/03/12 ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Ως φορείς κλωνοποίησης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Επαναληπτικό διαγώνισμα ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑ 1-9 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 1/3/2015 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Σημείωση: η διπλή αρίθμηση στις σελίδες αφορά την παλιά και τη νέα έκδοση του σχολικού βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου

Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου Βιολογία Ο.Π. Θετικών Σπουδών Γ' Λυκείου ΘΕΜΑ Α Α1. Η αναλογία Α+G/T+C στο γενετικό υλικό ενός ιού είναι ίση με 2/3. Ο ιός μπορεί να είναι: α. ο φάγος λ. β. ο ιός της πολιομυελίτιδας. γ. φορέας κλωνοποίησης

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ B

Βιολογία ΘΕΜΑ Α ΘΕΜΑ B Βιολογία προσανατολισμού Α. 1. β 2. γ 3. δ 4. γ 5. δ ΘΕΜΑ Α B1. 4,1,2,6,8,3,5,7 ΘΕΜΑ B B2. Σχολικό βιβλίο σελ. 103 Η γενετική καθοδήγηση είναι.υγιών απογόνων. Σχολικό βιβλίο σελ. 103 Παρ ότι γενετική καθοδήγηση

Διαβάστε περισσότερα

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων

Αιμοσφαιρίνες. Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 s. Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων A. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Αιμοσφαιρίνες Αιμοσφαιρίνη Συμβολισμός Σύσταση A HbA α 2 β 2 F HbF α 2 γ 2 A 2 HbA 2 α 2 δ 2 S HbS s α 2 β 2 Σύγκριση γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων ΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ Αλλαγή σε αζωτούχες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΔΕΥΤΕΡΑ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 A ΦΑΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΣ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 A ΦΑΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΣ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ Ημερομηνία: Σάββατο 13 Ιανουαρίου 2018 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014. Απαντήσεις Θεμάτων

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014 Απαντήσεις Θεμάτων ΘΕΜΑ Α A1. Τα πλασμίδια είναι: δ. κυκλικά δίκλωνα μόρια DNA

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ 1. Το γενεαλογικό δένδρο είναι η διαγραμματική απεικόνιση των μελών μιας οικογένειας για πολλές γενιές, στην οποία αναπαριστώνται οι γάμοι, η σειρά των γεννήσεων, το φύλο

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικές απαντήσεις βιολογίας κατεύθυνσης 2014

Ενδεικτικές απαντήσεις βιολογίας κατεύθυνσης 2014 Θέμα Α Α1. δ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. β Θέμα Β ΑΓ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 11 -- ΠΕΙΡΑΙΑΣ -- 18532 -- ΤΗΛ. 210-4224752, 4223687 Ενδεικτικές απαντήσεις βιολογίας κατεύθυνσης 2014 Β1. 4 2 1 6 3 5 Β2. α. DNA πολυμεράση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 9 Μαρτίου 2014

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 9 Μαρτίου 2014 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 9 Μαρτίου 2014 ΘΕΜΑ Α Α1. β, Α2. δ, Α3. γ, Α4. δ, Α5. γ. ΘΕΜΑ Β Β1. Σχολικό βιβλίο σελ. 90-91: «Το παράδειγμα της δρεπανοκυτταρικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 11 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Προτεινόμενες λύσεις ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 16/6/17

Προτεινόμενες λύσεις ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 16/6/17 Πανελλήνιες 2017 Προτεινόμενες λύσεις ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 16/6/17 ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ ΘΕΜΑ Β Β1. Ι-Α ΙΙ-Ε ΙΙΙ-ΣΤ ΙV-Β V-Ζ VI-Γ VII-Δ Β2. Η εικόνα 1 αντιστοιχεί σε Προκαρυωτικό κύτταρο.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α. 1. δ 2. δ 3. β 4. γ 5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Α I Β IV Γ VI Δ VII Ε II ΣΤ III Ζ V Η -

ΘΕΜΑ Α. 1. δ 2. δ 3. β 4. γ 5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Α I Β IV Γ VI Δ VII Ε II ΣΤ III Ζ V Η - ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2017 ΛΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Π. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΔΗΣ 1. δ 2. δ 3. β 4. γ 5. α ΘΕΜΑ Α Β1. Α I Β IV Γ VI Δ VII Ε II ΣΤ III Ζ V Η - ΘΕΜΑ Β Β2. Η εικόνα αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής

αμινοξύ. Η αλλαγή αυτή έχει ελάχιστη επίδραση στη στερεοδιάταξη και τη λειτουργικότητα της πρωτεϊνης. Επιβλαβής Κεφάλαιο 6: ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ -ΘΕΩΡΙΑ- Μεταλλάξεις είναι οι αλλαγές που συμβαίνουν στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, τόσο σε γονιδιακό επίπεδο (γονιδιακές μεταλλάξεις) όσο και σε χρωμοσωμικό επίπεδο (χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 IOYNIOY 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Α I Β IV Γ VI

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014. Απαντήσεις Θεμάτων

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 04 Ιουνίου 2014 Απαντήσεις Θεμάτων ΘΕΜΑ Α A1. Τα πλασμίδια είναι: δ. κυκλικά δίκλωνα μόρια DNA

Διαβάστε περισσότερα

Α1. Οι περιοχές του DNA που μεταφράζονται σε αμινοξέα ονομάζονται α. εσώνια β. εξώνια γ. υποκινητές δ. 5 αμετάφραστες περιοχές.

Α1. Οι περιοχές του DNA που μεταφράζονται σε αμινοξέα ονομάζονται α. εσώνια β. εξώνια γ. υποκινητές δ. 5 αμετάφραστες περιοχές. ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2015 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμίας

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) TETAPTH 4 IOYNIOY 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) TETAPTH 4 IOYNIOY 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Θέμα Α. Α.1. δ Α.2. γ Α.3. β Α.4. γ Α.5. β Θέμα Β. Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) TETAPTH 4 IOYNIOY 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: Β.1. 4 2 1-6 3-5 B.2. α.) DNA

Διαβάστε περισσότερα

Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι.

Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. σύγχρονο Φάσμα& Group προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. μαθητικό φροντιστήριο 1. 25ης Μαρτίου 111 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 50.27.990 50.20.990 2. 25ης Μαρτίου 74 Π. ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ 50.50.658 50.60.845 3. Γραβιάς 85 ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 27 Μαΐου 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων (Νέο & Παλιό Σύστημα) ΘΕΜΑ Γ Γ.1 Ο χαρακτήρας της ομάδας αίματος στον άνθρωπο

Διαβάστε περισσότερα

5.GGACTCAAGTTTACATGCAACGTACGG 3 που περιέχεται σε γονιδιωματική βιβλιοθήκη είναι κατάλληλος ο :

5.GGACTCAAGTTTACATGCAACGTACGG 3 που περιέχεται σε γονιδιωματική βιβλιοθήκη είναι κατάλληλος ο : Μάθημα/Τάξη: Κεφάλαιο: Βιολογία Προσανατολισμού Γ Λυκείου Το γενετικό υλικό (Κεφ.1), Αντιγραφή, έκφραση και ρύθμιση της γενετικής πληροφορίας (Κεφ.2), Τεχνολογία του Ανασυνδυασμένου DNA (Κεφ.4), Μενδελική

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ. Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και οι εφαρμογές της...

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ. Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και οι εφαρμογές της... ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA και οι εφαρμογές της... Γενετική Μηχανική o Περιλαμβάνει όλες τις τεχνικές με τις οποίες μπορούμε να επεμβαίνουμε στο γενετικό υλικό των οργανισμών.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Β2. Η εικόνα αντιστοιχεί σε προκαρυωτικό κύτταρο. Στους προκαρυωτικούς οργανισμούς το mrna αρχίζει να μεταφράζεται σε πρωτεΐνη πριν ακόμη

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Β2. Η εικόνα αντιστοιχεί σε προκαρυωτικό κύτταρο. Στους προκαρυωτικούς οργανισμούς το mrna αρχίζει να μεταφράζεται σε πρωτεΐνη πριν ακόμη ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 207 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ : - ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014 ΘΕΜΑ A Α1. δ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ B Β1. 4 2 1 6 3 5 Β2. α. DNA πολυμεράση β. Πριμόσωμα γ. DNA δεσμάση δ. DNA

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμίας από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα το

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛAΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛAΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛAΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 16-06-2017 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Α. φωσφορική ομάδα (Ι) E. υδροξύλιο (II) Β. mrna

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4

ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4 ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΟΝΟΜΑ:ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΠΙΘΕΤΟ:ΠΡΙΦΤΗ ΤΑΞΗ:Γ ΤΜΗΜΑ:4 Τι εννοούμε με τον όρο μεταλλάξεις; Το γενετικό υλικό μπορεί να υποστεί αλλαγές με πολλούς διαφορετικούς

Διαβάστε περισσότερα

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ÏÅÖÅ

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ÏÅÖÅ 1 Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1 ο Α. 1 - Γ 2 - Β 3-4 - Γ 5 - Β. 1 - Σ 2 - Λ 3 - Λ 4 - Λ 5 - Σ ΘΕΜΑ 2 ο ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Κάθε είδος αντισώµατος που αναγνωρίζει έναν αντιγονικό καθοριστή παράγεται

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α: Α1. δ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β: Β1. 4 2 1 6 3 5 Β2. α. DNA πολυμεράση β. Πριμόσωμα γ. DNA δεσμάση δ. DNA ελικάση ε. RNA πολυμεράση Β3.

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2014

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2014 ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. γ Α3. β Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. Η σειρά των βημάτων που οδηγούν στην κατασκευή καρυότυπου είναι: 4, 2, 1, 6, 3, 5 Β2. α.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΦΥΤΩΝ Μοριακοί Δείκτες Επιμέλεια διαφανειών Τραντάς Μάνος 1 Μοριακοί Δείκτες είναι αλληλουχίες DNA (ή πρωτεϊνών) που μπορούν να συσχετιστούν με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ώστε να ανιχνευτούν

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/01/2014

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/01/2014 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 26/01/2014 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Αλλαγές στην ποσότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ Απαντήσεις Βιολογίας κατεύθυνσης (ΗΜΕΡΗΣΙΟ)

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ Απαντήσεις Βιολογίας κατεύθυνσης (ΗΜΕΡΗΣΙΟ) ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2016 Απαντήσεις Βιολογίας κατεύθυνσης (ΗΜΕΡΗΣΙΟ) Μιχάλης Χαλικιόπουλος ΘΕΜΑ Α Α1 β Α2 β Α3 δ Α4 γ Α5 γ ΘΕΜΑ Β Β1 Β2 1 Α 2 Γ 3 Α 4 Β 5 Α 6 Α 7 Γ Τα μεταφασικά χρωμοσώματα ενός κυττάρου διαφέρουν

Διαβάστε περισσότερα

5 GTG CAC CTG ACT CCT GAG GAG 3 3 CAC GTG GAC TGA GGA CTC CTC 5

5 GTG CAC CTG ACT CCT GAG GAG 3 3 CAC GTG GAC TGA GGA CTC CTC 5 Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Απαντήσεις διαγωνίσματος στο Κεφάλαιο 4 ο ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. γ Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. Ο κλώνος είναι μια ομάδα πανομοιότυπων μορίων, κυττάρων, ή οργανισμών. B2. Η υβριδοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΘΕΜΑ 1 ο A1. α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ 2 ο Β1. 1-ζ 2-στ 3-α 4-ε 5-β 6-δ Β2. Απάντηση: Σύνθεση DNA θα πραγματοποιηθεί στο μοριο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 16-2-2014 ΘΕΜΑ 1 ο Α. Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. (Μονάδες 25)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 16-2-2014 ΘΕΜΑ 1 ο Α. Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. (Μονάδες 25) ΤΣΙΜΙΣΚΗ &ΚΑΡΟΛΟΥ ΝΤΗΛ ΓΩΝΙΑ THΛ: 270727 222594 ΑΡΤΑΚΗΣ 12 - Κ. ΤΟΥΜΠΑ THΛ: 919113 949422 ΕΠΩΝΥΜΟ:... ΟΝΟΜΑ:... ΤΜΗΜΑ:... ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:... ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 16-2-2014 ΘΕΜΑ 1 ο Α. Να βάλετε σε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ «ΕΝΑ» ΓΙΟΜΠΛΙΑΚΗΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΠΕΤΡΟΜΕΛΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ «ΕΝΑ» ΓΙΟΜΠΛΙΑΚΗΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΠΕΤΡΟΜΕΛΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ «ΕΝΑ» ΓΙΟΜΠΛΙΑΚΗΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΠΕΤΡΟΜΕΛΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Α. Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Ο µέγιστος αριθµός διαφορετικών

Διαβάστε περισσότερα

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ÏÅÖÅ

Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ÏÅÖÅ 1 Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1 ο 1 γ 2 δ 3 β 4 α 5 γ ΘΕΜΑ 2 ο ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Μονάδες 25 (5Χ5) Α. ιαγονιδιακά ζώα ονοµάζονται εκείνα στα οποία το γενετικό τους υλικό έχει τροποποιηθεί µε την

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Προσανατολισμού Γ Λυκείου

Βιολογία Προσανατολισμού Γ Λυκείου Μάθημα/Τάξη: Κεφάλαιο: Βιολογία Προσανατολισμού Γ Λυκείου Το γενετικό υλικό (Κεφ.1), Αντιγραφή, έκφραση και ρύθμιση της γενετικής πληροφορίας (Κεφ.2), Τεχνολογία του Ανασυνδυασμένου DNA (Κεφ.4), Μενδελική

Διαβάστε περισσότερα

Γενετική Πληθυσμών και Εξέλιξη 1 η άσκηση

Γενετική Πληθυσμών και Εξέλιξη 1 η άσκηση Γενετική Πληθυσμών και Εξέλιξη 1 η άσκηση Το γονιδίωμα και Βάσεις Δεδομένων 1. Login Username: mbgguest Password: mbg2015guest 2. Applications System Tools Terminal ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Στην περίπτωση που υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ

Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Κεφάλαιο 5: ΜΕΝΔΕΛΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ -ΘΕΩΡΙΑ- Κληρονομικότητα: Η ιδιότητα των ατόμων να μοιάζουν με τους προγόνους τους. Κληρονομικοί χαρακτήρες: Οι ιδιότητες που κληρονομούνται στους απογόνους. Γενετική:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ. σύγχρονο. Θέμα Α. Α.1. δ. Α.2. γ. Α.3. β. Α.4. γ. Α.5. β. Θέμα Β.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ. σύγχρονο. Θέμα Α. Α.1. δ. Α.2. γ. Α.3. β. Α.4. γ. Α.5. β. Θέμα Β. Θέμα Α. Α.1. δ Α.2. γ Α.3. β Α.4. γ Α.5. β Θέμα Β. TETAPTH 4 OYNIOY 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: Β.1. 4 2 1-6 3-5 B.2. α.) ) DNA πολυμεράσες β.) ) πριμόσωμα γ.) ) DNA δεσμάση δ.) ) DNA ελικάσες ε.) ) RNA

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4: Ανασυνδυασμένο DNA

Κεφάλαιο 4: Ανασυνδυασμένο DNA Κεφάλαιο 4: Ανασυνδυασμένο DNA 1. Η ανάπτυξη της γενετικής μηχανικής επέτρεψε: α. την κατανόηση των μηχανισμών αντιγραφής του γενετικού υλικού β. την απομόνωση των πλασμιδίων από τα βακτήρια γ. την πραγματοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. α Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. B2.

ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. α Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. B2. ΘΕΜΑ Α Α1. γ (το πριμόσωμα) Α2. γ (οι υποκινητές και οι μεταγραφικοί παράγοντες κάθε γονιδίου) Α3. α (μεταφέρει ένα συγκεκριμένο αμινοξύ στο ριβόσωμα) Α4. β (αποδιάταξη των δύο συμπληρωματικών αλυσίδων)

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις Πανελλαδικών Βιολογίας Προσανατολισμού 2017

Απαντήσεις Πανελλαδικών Βιολογίας Προσανατολισμού 2017 Σελίδα1 Απαντήσεις Πανελλαδικών Βιολογίας Προσανατολισμού 2017 ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. I Α, II Ε, III ΣΤ, IV Β, V Ζ, VI Γ, VII Δ (7 μον.) Β2. Πρόκειται για προκαρυωτικό κύτταρο,

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων

Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων 4 Ιουνίου 2014 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων ΘΕΜΑ Α Α.1δ Α.2 γ Α.3 β Α.4 γ Α.5 β ΘΕΜΑ Β B.1 4 2 1 6 3 5 B.2 α. DNAπολυμεράση β. πριμόσωμα

Διαβάστε περισσότερα

Ανωμαλίες σε πρωτεΐνες-υποδοχείς

Ανωμαλίες σε πρωτεΐνες-υποδοχείς Ανωμαλίες σε πρωτεΐνες-υποδοχείς Αυτοσωματικό ημι-επικρατές (ετεροζυγώτες και ομοζυγώτες, γονιδιακή δόση) Συχνότητα 1:500 Οικογενής υπερχοληστερολαιμία Αυξημένη χοληστερόλη στο αίμα (LDL) Πρώιμη αθηροσκληρωτική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

Α2. Το αντικωδικόνιο είναι τριπλέτα νουκλεοτιδίων του α. mrna β. snrna γ. trna δ. rrna Μονάδες 5

Α2. Το αντικωδικόνιο είναι τριπλέτα νουκλεοτιδίων του α. mrna β. snrna γ. trna δ. rrna Μονάδες 5 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία συμπληρώνει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Στο πείραμα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΝΕΟ & ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 27/05/2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Θέμα Α Α1:

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα γονίδια Ι Α και i που καθορίζουν τις ομάδες αίματος:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β ΘΕΜΑ 1ο 1. β 2. β 3. α 4. α 5. β 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΤΡΙΤΗ 21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: BΙΟΛΟΓΙΑ (ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ)

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Α. Να γράψετε τον αριθμό της καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις 1-5 και δίπλα του τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2019

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2019 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2019 Θέμα Α Α1-α, Α2-β, Α3-γ, Α4-γ, Α5-β Θέμα Β Β1. 1-ζ, 2-στ, 3-α, 4-ε, 5-β, 6-δ Περισσεύει το γ-β θαλασσαιμία Β2. Τα κύρια ένζυμα που συμμετέχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα γονίδια Ι Α και i που καθορίζουν τις ομάδες αίματος: Α. είναι ατελώς επικρατή Β. είναι συνεπικρατή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1 δ Α2 γ Α3 β Α4 γ Α5 β ΘΕΜΑ Β Β1 Κατά σειρά τα βήματα που οδηγούν στην κατασκευή του καρυότυπου είναι τα ακόλουθα: 4 2 1 6 3 5 Β2 α DNA πολυμεράσες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ 2017 ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Ι Α, ΙΙ Ε, ΙΙΙ ΣΤ, ΙV Β, V Ζ, VII Γ, VII Δ Β2. Η εικόνα 1 αντιστοιχεί σε προκαρυωτικό κύτταρο. Στους προκαρυωτικούς

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις

Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις Κεφάλαιο 6: Μεταλλάξεις ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ 1. Τι ονομάζονται μεταλλάξεις και ποια τα κυριότερα είδη τους; 2. Ποιες οι διαφορές μεταξύ γονιδιακών και χρωμοσωμικών μεταλλάξεων; 3. Οι μεταλλάξεις στα σωματικά

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 24 Μαΐου 2013. Απαντήσεις Θεμάτων

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 24 Μαΐου 2013. Απαντήσεις Θεμάτων Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης, Ημ/νία: 24 Μαΐου 2013 Απαντήσεις Θεμάτων ΘΕΜΑ Α Α1. Βασική μονάδα οργάνωσης αποτελεί το Γ. νουκλεόσωμα

Διαβάστε περισσότερα

BIOΛΟΓΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

BIOΛΟΓΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ BIOΛΟΓΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. δ Α4. γ Α5. γ ΘΕΜΑ Β Β1. 1 Α 2 Γ 3 Α 4 Β 5 Α 6 Α 7 Γ Β2. Καρυότυπος σχολ. βιβλίο σελ. 24: «Κάθε φυσιολογικός καρυότυπος». Συμπεράσματα: - Φύλο ατόμου

Διαβάστε περισσότερα

1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; ΘΩΜΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ. 2. Ποιες είναι οι κατηγορίες γονιδίων με κριτήριο το προϊόν της μεταγραφής τους;

1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; ΘΩΜΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ. 2. Ποιες είναι οι κατηγορίες γονιδίων με κριτήριο το προϊόν της μεταγραφής τους; Βιολογία Γ Ενιαίου Λυκείου / Θετική Κατεύθυνση κεφαλαιο 2ο: αντιγραφη, εκφραση και ρυθμιση τησ ΓενετικηΣ ΠληροφοριαΣ 1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; Ευκαρυωτικά κύτταρα: στον πυρήνα,

Διαβάστε περισσότερα

PCR Εφαρμογές-2. RACE Site directed mutagenesis

PCR Εφαρμογές-2. RACE Site directed mutagenesis PCR Εφαρμογές-2 RACE Site directed mutagenesis Σκοπός της αντίδρασης PCR (Polymerase Chain Reaction) είναι το να φτιάξει ένα μεγάλο αριθμό αντιγράφων. BHMATA 1. ΑΠΟΔΙΑΤΑΞΗ 2. ΥΒΡΙΔΙΣΜΟΣ 3. ΕΠΙΜΗΚΥΝΣΗ Επειδή

Διαβάστε περισσότερα

Ημερομηνία: Πέμπτη 5 Ιανουαρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Ημερομηνία: Πέμπτη 5 Ιανουαρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ 18/12/2016 ΕΩΣ 05/01/2017 2η ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ημερομηνία: Πέμπτη 5 Ιανουαρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις ημιτελείς προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Β1. Β2. ΘΕΜΑ 2ο 1. 2.

Β1. Β2. ΘΕΜΑ 2ο 1. 2. 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: BΙΟΛΟΓΙΑ (ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο Α1.

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΚΥΡΙΑΚΗ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΚΥΡΙΑΚΗ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Βιολογία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΚΥΡΙΑΚΗ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2014 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Επιμέλεια: Δημήτρης Κοτρόπουλος ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. γ Α4. δ Α5. δ ΘΕΜΑ B B1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1. στ 2. ζ 3. ε 4. α 5. δ 6. β 7. γ Β2.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 24 ΜΑΪΟΥ 2013

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. β Α3. α Α4. δ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Σελ. 123 124 σχολ. βιβλίου: «Η διαδικασία που ακολουθείται παράγουν το ένζυμο ADA». Β2. Σελ. 133 σχολ.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΘΕΡΙΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 22/01/2017 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ: ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Από

Διαβάστε περισσότερα

Α1. α. Α2. δ. Α3. γ. Α4. β. Α5. β.

Α1. α. Α2. δ. Α3. γ. Α4. β. Α5. β. ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1. α. Α2. δ. Α3. γ. Α4. β. Α5. β. ΘΕΜΑ Β Β1. Σελ. 13 σχ. βιβλίου: «Το 1928, ο Griffith

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές εξετάσεις 2015 Βιολογία Γ λυκείου Θετικής κατεύθυνσης

Γενικές εξετάσεις 2015 Βιολογία Γ λυκείου Θετικής κατεύθυνσης Φροντιστήρια δυαδικό 1 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ δυαδικό Τα θέματα επεξεργάστηκαν οι καθηγητές των Φροντιστηρίων «δυαδικό» Μελλίδης Κ. Πασσιά Α. Θέμα Α Γενικές εξετάσεις 2015 Βιολογία Γ λυκείου Θετικής κατεύθυνσης

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Θέµα 1 ο 1. Τα άτοµα που είναι ετερόζυγα για τη β-θαλασσαιµία: α. Εµφανίζουν ήπια αναιµία β. Έχουν ευαισθησία στην ελονοσία γ. Συνθέτουν µεγάλη ποσότητα HbF δ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α A1. α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. ζ στ α

Διαβάστε περισσότερα

φροντιστήρια Απαντήσεις Βιολογίας Γ λυκείου Προσανατολισμός Θετικών Σπουδών

φροντιστήρια   Απαντήσεις Βιολογίας Γ λυκείου Προσανατολισμός Θετικών Σπουδών Απαντήσεις Βιολογίας Γ λυκείου Προσανατολισμός Θετικών Σπουδών Θέμα Α Α1. α. 2 β. 1 γ. 4 δ. 1 ε. 2 Θέμα Β Β1. α. 1-Γ, 2-Γ, 3-Β, 4-Β, 5-Α, 6-B, 7-Α β. 1. Σύμπλοκο έναρξης πρωτεϊνοσύνθεσης: Το σύμπλοκο που

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 18/5/2011 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ

Αθήνα, 18/5/2011 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ Αθήνα, 18/5/2011 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΒΙΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ Σας αποστέλλουμε τις προτεινόμενες απαντήσεις που αφορούν τα θέματα της Βιολογίας Θετικής Κατεύθυνσης των Ημερησίων Γενικών Λυκείων. Η Επιτροπή Παιδείας

Διαβάστε περισσότερα

Προτεινόμενες λύσεις ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2016

Προτεινόμενες λύσεις ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2016 Πανελλήνιες 2016 Προτεινόμενες λύσεις ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2016 ΘΕΜΑ Α Α1- β Α2- β Α3- δ Α4- γ Α- γ ΘΕΜΑ Β Β1. 1- Α 2- Γ 3- Α 4- Β - Α 6- Α 7- Γ Β2. Ορισμός καρυότυπου (σελ. 24):

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Ονοματεπώνυμο: Ημερομηνία:

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Ονοματεπώνυμο: Ημερομηνία: ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Ονοματεπώνυμο: Ημερομηνία: ΘΕΜΑ 1 ο Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. 1. Ο πρώτος νόμος του Mendel περιγράφει: α. τον ελεύθερο συνδυασμό των

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α1 δ Α2 γ Α3 β Α4 γ Α5 β ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Β Β1. 4 2 1 6 3 5 Β2. α. DNA πολυμεράση β. πριμόσωμα γ. DNA δεσμάση δ. DNA ελκάση ε. RNA πολυμεράση Β3. Σχολικό βιβλίο, Σελ.: 98: «Η διάγνωση των

Διαβάστε περισσότερα

ÍÅÏ ÄÕÍÁÌÉÊÏ ÓÔÁÕÑÏÕÐÏËÇ

ÍÅÏ ÄÕÍÁÌÉÊÏ ÓÔÁÕÑÏÕÐÏËÇ 1 ΘΕΜΑ 1 o Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α. Για τις ερωτήσεις 1 5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές των αιμοσφαιρινών Συνηθέστερη μονογονιδιακή διαταραχή στους ανθρώπους Το 5% του πληθυσμού είναι φορείς γονιδίων για κλινικώς σημαντικές

Διαταραχές των αιμοσφαιρινών Συνηθέστερη μονογονιδιακή διαταραχή στους ανθρώπους Το 5% του πληθυσμού είναι φορείς γονιδίων για κλινικώς σημαντικές 1 Διαταραχές των αιμοσφαιρινών Συνηθέστερη μονογονιδιακή διαταραχή στους ανθρώπους Το 5% του πληθυσμού είναι φορείς γονιδίων για κλινικώς σημαντικές διαταραχές της αιμοσφαιρίνης 2 Αποτελείται από δύο α

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Προσανατολισμού Γ Λυκείου. Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

Βιολογία Προσανατολισμού Γ Λυκείου. Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Βιολογία Προσανατολισμού Γ Λυκείου 04 01-2018 Νότα Λαζαράκη Αλέξανδρος Παπαγιαννακόπουλος ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Ένζυμο που διασπά

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 o

ΒΙΟΛΟΓΙΑ. 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ 1 o ΘΕΜΑ 1 o Γ ΛΥΚΕΙΟΥ-ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α. Γιατί τα βακτήρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν «εργοστάσια παραγωγής ανθρώπινων πρωτεϊνών»; Β. Σε ένα βακτήριο εισάγεται με τη μέθοδο του ανασυνδυασμένου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΜΑ Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 27 5 2016 Α1. β Α2. β Α3. δ Α4. γ Α5. γ ΘΕΜΑ Β Β1. 1 Α 2 Γ 3 Α 4 Β 5 Α 6 Α 7 Γ Β2. Σχολ. βιβλίο σελ. 20 με την παλιά έκδοση ή σελ. 24 με τη νέα έκδοση : «Τα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς

Διαβάστε περισσότερα

Επιμέλεια: ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ (ΒΙΟΛΟΓΟΣ)

Επιμέλεια: ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ (ΒΙΟΛΟΓΟΣ) ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27/5/2016 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣ. & ΚΑΤ. (ΝΕΟ+ΠΑΛΑΙΟ) Επιμέλεια: ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ (ΒΙΟΛΟΓΟΣ) Δείτε αναλυτικά τα θέματα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΜΑ Α. Α1. Για τις παρακάτω προτάσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΜΑ Α. Α1. Για τις παρακάτω προτάσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΜΑ Α Α1. Για τις παρακάτω προτάσεις να επιλέξετε τη σωστή απάντηση. 1. Έχοντας στη διάθεσή μας στο εργαστήριο αμιγή στελέχη για ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2011

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2011 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑ Α Β ) 2011 ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 έως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικές Απαντήσεις Βιολογίας Προσανατολισμού Ιούνιος 2019

Ενδεικτικές Απαντήσεις Βιολογίας Προσανατολισμού Ιούνιος 2019 Ενδεικτικές Απαντήσεις Βιολογίας Προσανατολισμού Ιούνιος 2019 Θέμα Α Α1. α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β Θέμα Β Β1. 1 ζ 2 στ 3 α 4 ε 5 β 6 δ Β2. Η DNA πολυμεράση μπορεί να προσδεθεί μόνο σε δίκλωνες δομές και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α Α. 1. β 2. β 3. γ 4. β Β. Ζύμωση: Διαδικασία ανάπτυξης μικροοργανισμών σε υγρό θρεπτικό υλικό κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες Υβριδοποίηση:

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ 19-6-2019 ΘΕΜΑ Α Α1. - α Α2. β Α3. γ Α4. γ Α5. β ΘΕΜΑ Β Β1. α1 αντιθρυψίνη-εμφύσημα Πρωτεΐνη επιθηλικών κυττάρων κυστική ίνωση Απαμινάση της αδενοσίνης Ανοσολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2107 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2107 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ Β Β1. Ι: κωδική αλυσίδα (Δ) ΙΙ: μεταγραφόμενη αλυσίδα (Γ) ΙΙΙ: αμινομάδα (ΣΤ) ΙV: mrna (Β) V: RNA πολυμεράση (Ζ) VI: φωσφορική

Διαβάστε περισσότερα