Μυκηναϊκός Πολιτισμός ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΕ 02 1Ο ΓΕΛ ΣΠΑΡΤΗΣ

Transcript

1 Μυκηναϊκός Πολιτισμός 1

2 Πότε; π.χ

3 Πού; 3 Στην ηπειρωτική Ελλάδα

4 Γιατί μυκηναϊκός ; Από την «πολύχρυσο Μυκήνη», το σπουδαιότερο κέντρο του πολιτισμού αυτού. 4

5 Δεν ξεχνώ Είναι ο πρώτος μεγάλος ελληνικός πολιτισμός Η ιστορική επιστήμη εντάσσει τον μυκηναϊκό πολιτισμό εν μέρει στην ελληνική προϊστορία ή, για την ακρίβεια, θεωρεί ότι αποτελεί την ελληνική πρωτο-ιστορία. 5

6 Η καταγωγή ήταν δημιούργημα ελληνικών φύλων: Αχαιοί Δαναοί Ίωνες Αργείοι δέχτηκαν τις επιδράσεις των άλλων αιγαιακών πολιτισμών 6

7 Ο χώρος 7 Ηπειρωτική χώρα Αιγαιακός χώρος, νησιά, Κρήτη και ακτές της Μ. Ασίας Κύπρος ανατολικές ακτές της Μεσογείου

8 Τα σπουδαιότερα κέντρα 8 οι Μυκήνες, το Αργος, η Τίρυνθα στην Αργολίδα η Πύλος στη Μεσσηνία οι Αμύκλες στη Λακωνία ο Ορχομενός, η Θήβα και ο Γλας στη Βοιωτία η Αθήνα, η Ελευσίνα, ο Μαραθώνας στην Αττική και η Ιωλκός στη Θεσσαλία

9 Χαρακτηριστικά κέντρων είχαν ιδρυθεί σε επιλεγμένες θέσεις οι οποίες διευκόλυναν την εποπτεία μεγάλης σε έκταση περιοχής. Η ίδρυσή τους συνδυαζόταν στις περισσότερες περιπτώσεις με την κατασκευή ανακτόρου και κατασκευή ισχυρής οχύρωσης. 9

10 Η πύλη των λεόντων της ακρόπολης των Μυκηνών 10

11 Τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου των Μυκηνών 11

12 Οι πηγές 12 Τα ομηρικά έπη Αρχαιολογικές έρευνες Οι πινακίδες με Γραμμική Γραφή Β

13 13

14 Διαπιστώσεις Η αρχαιολογική έρευνα διέψευσε την άποψη των ερευνητών ότι τα ομηρικά έπη ήταν δημιουργήματα της φαντασίας του Ομήρου 14 Η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής γραφής Β (Ventris & Chadwick) ρίχνει φως στην εποχή.

15 Γραμμική Γραφή Β 15 Χρησιμοποιήθηκε από ειδικευμένους γραφείς στα μυκηναϊκά ανάκτορα Η ανάγνωση των πινακίδων που βρέθηκαν στην Πύλο, στην Κνωσό, στις Μυκήνες και στη Θήβα έδειξε ότι η γραμμική Β' είναι συλλαβική γραφή Επικύρωσε την ελληνικότητα του μυκηναϊκού πολιτισμού διότι τα σύμβολα της αποδίδουν λέξεις της ελληνικής γλώσσας (πρώιμη μορφή) Πληροφορίες πινακίδων :λογιστικό περιεχόμενο, ονόματα θεών και ηρώων από τα έπη. Δε μας έχουν δώσει ένα συνεχές κείμενο.

16 Γραμμική Β Στοιχεία για τη Γραμμική Β στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα 16

17 17

18 Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση Οικονομία βασισμένη στο εμπόριο Μεγάλη εμπορική ανάπτυξη μετά τα 1500 π.χ Οι Μυκηναίοι βγαίνουν στη θάλασσα Πώς συμπεραίνουμε τη μεγάλη οικονομική ανάπτυξη; Μια σειρά από μέγαρα, οικοδομημένα σε οχυρωμένες ακροπόλεις 18

19 Περιγράφω τις οικονομικές δραστηριότητες Επίκεντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων ήταν τα μέγαρα 19 Η πλειονότητα των υπηκόων ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Μια μεγάλη ομάδα αποτελούσαν οι ειδικευμένοι τεχνίτες. Ποιοι ήταν αυτοί; κεραμουργοί, ξυλουργοί, ναυπηγοί, χαλκουργοί, χρυσοχόοι, αρωματοποιοί, γιατροί κ.ά. Άλλη μια πολυπληθής ομάδα, οι έμποροι

20 Κι ο ηγεμόνας διαχειριζόταν τον πλούτο της περιοχής την οποία εξουσίαζε. πολιτικός και στρατιωτικός αρχηγός με δικαστική και συγχρόνως θρησκευτική εξουσία 20 Άρα θεοκρατικό κράτος; ΌΧΙ!

21 (συνεχίζω ) 21 ιδιαίτερη θέση στην ιεραρχία κατείχαν οι ιερείς και ο στρατός, ο οποίος αποτελούνταν από επαγγελματίες στρατιώτες. ( πού αλλού;) Στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας βρίσκονταν οι δούλοι. Ποιοι ήταν αυτοί; υπηρέτες που εργάζονταν για τον ηγεμόνα, τους αξιωματούχους, τους ιερείς και τους απλούς πολίτες.

22 Μπορούμε να μιλάμε για ενιαίο κράτος; Δεν μπορούμε παρά το γεγονός ότι υπάρχει πολιτιστική συνοχή. 22 Άποψη > η χώρα πρέπει να ήταν χωρισμένη σε τέσσερα ή πέντε μεγαλύτερα και άλλα τόσα περίπου μικρότερα «ομοσπονδιακά» κράτη, αντίστοιχα προς τα μεγάλα ανάκτορα. Δεν αποκλείεται τα επιμέρους μυκηναϊκά κράτη να ήταν υποτελή στο μεγαλύτερο ανακτορικό κέντρο, τις Μυκήνες.

23 Τι γνωρίζουμε για την οργάνωση του κράτους [πινακίδες Πύλου] ; 23 Άνακτας > ο ανώτατος άρχοντας, κύριος του ανακτόρου και των τοπικών αρχόντων, πηγή κάθε εξουσίας. Υποτελείς σε αυτόν οι τοπικοί άρχοντες και οι διοικητές περιφερειών. Λααγέτας > οι τοπικοί άρχοντες, οι διοικητές περιφερειών Επέτες > οι ακόλουθοι, οι ευγενείς Τελεστές> σημαντικά πρόσωπα στην περιφερειακή διοίκηση Βασιλεύς > ο επικεφαλής μιας οποιασδήποτε ομάδας (προσοχή!) Στα ομηρικά έπη «βασιλεύς» = ανώτατος άρχοντας.

24 Η εξάπλωση των Μυκηναίων 24 Κύρια πηγή ανάπτυξης το εμπόριο τέλη 15ου αι κυριάρχησαν σε Κρήτη, Κνωσό κι επέβαλαν θαλασσοκρατία. διαθέτουν σταθμούς σε όλο το Αιγαίο 14ο-13ο αι. επεκτείνονται και πέρα από το Αιγαίο, αποικίζουν την Κύπρο και ιδρύουν σταθμό στην Ουγκαρίτ Επεκτείνονται επίσης σε Παλαιστίνη και Αίγυπτο Έχουν φιλικές σχέσεις με Χετταίους 12 ο αι. ίσως με τους Λαούς της θάλασσας εισβάλλουν στην Αίγυπτο l

25 25

26 26 Βέβαιο ότι οι Μυκηναίοι επεκτάθηκαν και προς τη δυτική Μεσόγειο. Προϊόντα τους έχουν βρεθεί στην ιταλική χερσόνησο, τη Σικελία, τη Σαρδηνία και τις ανατολικές ακτές της Ισπανίας. Έχουν επαφές με Εύξεινο Πόντο (πρώτες ύλες, μέταλλα)

27 Παράθεμα 27 Η αναζήτηση του κασσίτερου, ενός πιο σπάνιου μετάλλου που ήταν απαραίτητο για την παραγωγή του ορείχαλκου, έφερε τους Μυκηναίους μέχρι την Ισπανία, τη Βαλτική ίσως και το Αφγανιστάν. Η ανταλλαγή των υλών αυτών ίσως να γινόταν και στα λιμάνια της Μεσογείου. Για να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα του εμπορίου στις ξένες αγορές οι Μυκηναίοι προχώρησαν και στη συστηματική εξαγωγή αγροτικών προϊόντων. Τα κυριότερα ήταν το ελαιόλαδο, το αρωματικό λάδι και το κρασί. Ένα εξαγωγικό προϊόν των Μυκηναίων στην Αίγυπτο θεωρείται η ξυλεία, η οποία ήταν πάντα αναγκαία εκεί λόγω της πλήρους έλλειψης δασών. Μαζί με αυτά τα βασικά είδη εξάγονταν και βιοτεχνικά προϊόντα, όπως όπλα, αγγεία και υφάσματα. Οι ανταλλαγές δεν περιορίζονταν στα προϊόντα, αλλά συχνά αφορούσαν και τους ανθρώπους. Μισθοφόροι στέλνονταν σε στρατιωτικές επιχειρήσεις ξένων χωρών και από εκεί αγοράζονταν συχνά δούλοι. ΠΗΓΗ ml

28 Τρωικός Πόλεμος Επιδίωκαν τον έλεγχο των στενών του Ελλήσποντου [μέταλλα, πρώτες ύλες από Εύξεινο Πόντο] 28 Η αρχαία ελληνική παράδοση χρονολογούσε την εκστρατεία στα 1184 π.χ. (αρχή παρακμής τους) Το πιθανότερο είναι να συνέβη προς τα τέλη του 13ου αι. π.χ. (απόγειο ακμής) Επέστρεψαν στις πατρίδες τους, δεν δημιούργησαν εγκατάσταση στην περιοχή. Πανελλήνιος χαρακτήρας εκστρατείας.

29 Η παρακμή. Το εμπόριο ήταν για τους Μυκηναίους ζωτικής σημασίας αρχές 12ου αι. οι εμπορικές επαφές με Ανατολή γίνονται με δυσκολία. 29 Κατάλυση χεττιτικού κράτους, συνεχείς επιθέσεις που δέχονταν η Κύπρος, οι ανατολικές ακτές της Μεσογείου και η Αίγυπτος από τους λαούς της θάλασσας >>> οικονομική τους αποδυνάμωση μοιραία για τους μυκηναίους.

30 Τα αίτια της κατάρρευσης 30 οι καταστροφές των παράκτιων περιοχών της Εγγύς Ανατολής περιόρισαν και στο τέλος τερμάτισαν τις εμπορικές επαφές, που ήταν ζωτικής σημασίας για τους Μυκηναίους. Η απώλεια των αγορών της Ανατολής κλόνισε την οικονομία των ανακτόρων αργά και σταθερά οδήγησε διάλυση του μυκηναϊκού κόσμου. Η καταστροφή ίσως να ολοκληρώθηκε από εσωτερικές διενέξεις, δυναστικές έριδες και συγκρούσεις ανάμεσα στα μυκηναϊκά κέντρα.

31 Ενοποιητικά στοιχεία του μυκηναϊκού κόσμου Η κοινή γλώσσα. Είναι η πρώιμη μορφή της ελληνικής γλώσσας [πινακίδες γραμμικής Β' γραφής]. 31 Οι κοινές θρησκευτικές δοξασίες > λατρείες ονόματα θεοτήτων, που αργότερα συνέθεσαν το ελληνικό ολυμπιακό πάνθεον. Η ομοιομορφία σε όλες τις πτυχές του υλικού βίου. τα έργα της τέχνης τους, ο πολεμικός τους εξοπλισμός, η ενδυμασία, ακόμα και ο καλλωπισμός τους παρουσιάζουν ομοιομορφία.

32 Μυκηναϊκή τέχνη 32 έχει χαρακτηριστικά αυστηρής συγκρότησης. o Οι τεχνίτες και οι καλλιτέχνες εξαρτιόνταν στην πλειονότητα τους από τα ανάκτορα oεξυπηρετούσαν τις ανακτορικές ανάγκες, ιδεολογικά και αισθητικά.

33 33 Δείγματα της μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής είναι οι οχυρωμένες ακροπόλεις με τα ανάκτορα και οι ταφικές κατασκευές.

34 Το ανάκτορο 34 α το βάθρο του θρόνου στο μέσο του τοίχου δεξιά χαμηλή κυκλική εστία μια μεγάλη αίθουσα με τέσσερις κίονες προθάλαμος Από έξω προς τα μέσα συναντάμε διαδοχικά μια ανοιχτή προς την είσοδο στοά με δύο κίονες

35 35

36 Μυκήνες 36

37 Αναπαράσταση εσωτερικής αυλής στο ανάκτορο της Πύλου. Σ' αυτή την αυλή, που ήταν ανοικτή, έβλεπαν οι επιβλητικές προσόψεις (κιονωτές στοές, εξώστες ) με την πλουσιότατη διακόσμηση. Αριστερά, ύστερα από το πρόθυρο, υπήρχε η αίθουσα του θρόνου. 37

38 38 Αναπαράσταση της αίθουσας του θρόνου στο ανάκτορο της Πύλου.

39 Θολωτοί τάφοι 39 Διαμορφώνονταν από ένα θάλαμο εξ ολοκλήρου κτιστό σε σχήμα κυψέλης Στη μια πλευρά του θαλάμου ανοιγόταν είσοδος μεγάλη με τριγωνική απόληξη στο επάνω μέρος. Στην είσοδο οδηγούσε μακρύς διάδρομος με κτιστές τις πλευρές του Η είσοδος έκλεινε μάλλον με μια ξύλινη θύρα Μετά την ταφή του νεκρού όλος ο θάλαμος και ο διάδρομος καλύπτονταν με χώμα. όλη η κατασκευή παρουσίαζε την εικόνα ενός μικρού λόφου

40 40 Θολωτός τάφος στη Μεσσηνια

41 41 «Ο θησαυρός του Ατρέως» στις Μυκήνες.

42 42

43 Τοιχογραφίες Αγγειογραφία Κοσμούσαν ανάκτορα Έργα έμπειρων καλλιτεχνών Αρχικά μινωικές επιρροές ( μινωική φυσιοκρατία) Στη συνέχεια τελετουργικές σκηνές πολέμου ή κυνηγιού. 43 Τα φυτικά και ζωικά θέματα σχηματοποιήθηκαν και έγιναν απλά διακοσμητικά σχέδια

44 44

45 45

46 ''Κύπελλα του Βαφειού' Αίθουσα Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) (φωτ.: Σελ. fb: Ταξίδι στην Αρχαία Ελλάδα Μάνος Ι. Ελευθερίου) 46 Κύπελλα του Βαφειού. Βαφειό Λακωνίας, α μισό 15ου αι. π.χ. Πρόκειται για δύο αριστουργήματα της κρητομυκηναϊκής μεταλλοτεχνίας, που βρέθηκαν μαζί με άλλα πολύτιμα αντικείμενα στο θολωτό τάφο του Βαφειού Λακωνίας και σώζουν δύο από τις ωραιότερες σκηνές σύλληψης ταύρων. Στην παράσταση του ενός κυπέλλου (1758) η σύλληψη του ζώου γίνεται χωρίς τη χρήση βίας: τρεις ταύροι βόσκουν, ενώ ένας άνδρας δένει το πόδι άλλου ταύρου την ώρα που αυτός ερωτοτροπεί με αγελάδα. Στο δεύτερο κύπελλο (1759), ένας από τους ταύρους εικονίζεται παγιδευμένος σε δίχτυ, άλλος επιτίθεται στους δύο κυνηγούς, και ένας τρίτος καταφέρνει να διαφύγει. Τα δύο κύπελλα θεωρούνται έργο του ίδιου τεχνίτη, αν και το πρώτο φαίνεται ότι κατασκευάσθηκε με μεγαλύτερη επιμέλεια. (Kείμενο από την ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου)

47 47 ''Αλαβάστρινο αγγείο με χρυσό χείλος και λαβές'' Αίθουσα Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)

48 Βασιλικό διάδημα 48

49 49 ''Πήλινο ρυτό σε σχήμα κεφαλής λιονταριού, ετών!'' Αίθουσα Αρχαιοτήτων Θήρας (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)

50 50 Τοιχογραφία της ''Μυκηναίας' Αίθουσα Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) Τοιχογραφία της ''Μυκηναίας''. Ακρόπολη Μυκηνών Σοβαρή και μεγαλοπρεπής έκφραση του προσώπου, φανερώνει την επισημότητα της στιγμής και το κύρος της θεότητας που δέχεται τις προσφορές των πιστών, με ελαφρό μειδίαμα στη θέα του περιδεραίου που κρατά. Το ένδυμά της αποτελείται από δυο μέρη: ένα διάφανο πουκάμισο που αφήνει να διακρίνεται το στήθος και ένα περικόρμιο με κοντά μανίκια. Εντυπωσιάζει η περίτεχνη κόμμωση και ο πλούτος των κοσμημάτων (περιδέραια και βραχιόλια). (Kείμενο από την ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου)

51 51 «Χρυσό κύπελλο με διακόσμηση χταποδιών σε θαλασσινό τοπίο» Αίθουσα Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)

52 52 ''Χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι Αίθουσα Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) ) Χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι. Τίρυνθα, 15ος αι. π.χ. Πρόκειται για το μεγαλύτερο γνωστό σφραγιστικό δακτυλίδι στο μυκηναϊκό κόσμο. Απεικονίζεται πομπή λεοντοκέφαλων δαιμόνων που κρατούν σπονδικές πρόχους και προχωρούν προς καθιστή σε θρόνο γυναικεία θεότητα. Η θεά φορά μακρύ χιτώνα και υψώνει τελετουργικό κύπελλο. Πίσω από τον θρόνο διακρίνεται αετός, σύμβολο εξουσίας, ενώ στον ουρανό εικονίζονται ο «τροχός» του ηλίου και η ημισέληνος. (Kείμενο από την ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου)

53 53 «Αγγείο από ατόφυο χρυσάφι» (ατόφυος, από το αυτοφυής, αυτόφυος, ατόφυος) Αίθουσα Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)

54 54 ''Προσωπίδα του Αγαμέμνονα'' Αίθουσα Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) (φωτ.: Σελ. fb: Ταξίδι στην Αρχαία Ελλάδα Μάνος Ι. Ελευθερίου) Χρυσή νεκρική προσωπίδα, γνωστή με τη συμβατική ονομασία ''προσωπίδα του Αγαμέμνονα''. Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α, Τάφος V, 16ος αι. π.χ. Αποδίδεται η επιβλητική μορφή γενειοφόρου ανδρός. Η προσωπίδα είναι κατασκευασμένη από έλασμα, με τα χαρακτηριστικά του προσώπου έκτυπα. Οι οπές στην περιοχή των αυτιών υποδεικνύουν ότι η προσωπίδα στερεωνόταν στο πρόσωπο με τη βοήθεια νήματος. (Kείμενο από την ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου)

55 55 ''Ρυτό * σε σχήμα κεφαλής ταύρου με χρυσά κέρατα και ρόδακα στο μέτωπο'' Αίθουσα Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) * είναι δοχείο για πόσιμα υγρά

56 ''Μοναδική πλαστική γυναικεία κεφαλή'' Αίθουσα Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) Μοναδική πλαστική γυναικεία κεφαλή από ασβεστοκονίαμα, μορφή θεάς ή σφίγγας, από τα ελάχιστα δείγματα της μυκηναϊκής μεγάλης πλαστικής. Από την περιοχή του Θρησκευτικού Κέντρου της ακρόπολης των Μυκηνών. 13ος αι. π.χ. Τα χαρακτηριστικά του επιβλητικού προσώπου, με την έντονη έκφραση, τονίζονται με ζωηρό κόκκινο ή μαύρο χρώμα και διακρίνονται στιγμορόδακες στα μάγουλα και το πηγούνι. Η μορφή φέρει πώλο (κάλυμμα κεφαλής) και στο μέτωπο διακρίνονται οι βόστρυχοι της κόμμωσης. Από την περιοχή του Θρησκευτικού Κέντρου της ακρόπολης των Μυκηνών. 13ος αι. π.χ. (Kείμενο από την ιστοσελίδα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου) 56