ΣΕΛ Λευκορωσία. ΣΕΛ Λιθουανία. ΣΕΛ Μαυροβούνιο. ΣΕΛ Μολδαβία

Transcript

1 2 Περιεχόμενα ΣΕΛ Ιταλία Ο φάρος του ουμανισμού Κύριοι δείκτες Ρώμη ΣΕΛ Κροατία ΣΕΛ Κύπρος ΣΕΛ Λετονία ΣΕΛ Λευκορωσία ΣΕΛ Λιθουανία ΣΕΛ Λουξεμβούργο ΣΕΛ Μαυροβούνιο ΣΕΛ Μολδαβία ΣΕΛ Νορβηγία ΣΕΛ Ολλανδία Ο θρίαμβος του κοινού νου ΣΕΛ Ουγγαρία ΣΕΛ Ουκρανία ΣΕΛ ΠΓΔΜ

2 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΑΤΛΑΣ 3 Περιεχόμενα ΣΕΛ Πολωνία ΣΕΛ Πορτογαλία ΣΕΛ Ρουμανία ΣΕΛ Ρωσική Ομοσπονδία Τεράστια χώρα Κύριοι δείκτες ΣΕΛ Σερβία ΣΕΛ Σλοβακία ΣΕΛ Σλοβενία ΣΕΛ Σουηδία ΣΕΛ Τουρκία Ανάμεσα σε Ασία και Ευρώπη ΣΕΛ Τσεχία ΣΕΛ Φινλανδία Η ζωή στα λευκά ΣΕΛ Κρατίδια ΣΕΛ Εξαρτημένα εδάφη ΣΕΛ Ευρετήριο τοπωνυμίων ΣΕΛ Γεωγραφικές ονομασίες ΣΕΛ Γεωγραφικοί όροι

3 48 Ευρώπη/Ρωσική Ομοσπονδία B C D E F G H I J K L M Ρωσική Ομοσπονδία Είναι η μεγαλύτερη χώρα του κόσμου: καλύπτει το ένα όγδοο της ξηράς και μοιράζεται ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία. Στο υπέδαφός της υπάρχουν όλα σχεδόν τα γνωστά ορυκτά, και τα κοιτάσματά της, μεταλλευτικά και ενεργειακά, είναι τεράστια. Διαθέτει δασικό πλούτο και το ένα τέταρτο του μη παγωμένου γλυκού νερού που υπάρχει στον κόσμο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ 10 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Βολγκογκράντ ΡΩΣΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ Γιαροσλάβλ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ Νίζνι Νόβγκοροντ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Μεταλλουργία Ψυγεία κρεάτων Τούλα Χρηματοοικονομικά Τουρισμός Σαράτοφ Βιομηχανία τροφίμων Αεροδιαστημική Υφαντουργία Βολγκογκράντ Σίδηρος και χάλυβας Μεταλλουργία Χρηματοοικονομικά 11 Βιομηχανία τροφίμων Υφαντουργία 12 ΡΩΣΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ Γιαροσλάβλ Νίζνι Νόβγκοροντ Περιοχή σε μεγέθυνση Τούλα Ψυγεία κρεάτων Τουρισμός Αεροδιαστημική Σίδηρος και χάλυβας Σαράτοφ Περιοχή σε μεγέθυνση Χημικά Αυτοκινητοβιομηχανία Ναυπηγεία ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ Στο υπέδαφός της κρύβεται αμύθητος ορυκτός πλούτος. Δίκτυο αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου διοχετεύει το παραγώμενο προϊόν στα διυλιστήρια. Οι καλλιέργειες φτάνουν Χημικά το 1 εκατομμύριο τ.χλμ. και οι μισές αντιστοιχούν σε δημητριακά. Η Ρωσία διαθέτει ανθηρή βιομηχανία χάρτου και μια ταχύτατα αναπτυσσόμενη επιπλοποιία. Αυτοκινητοβιομηχανία Ναυπηγεία Εδώ και μια δεκαετία, ο ρυθμός ετήσιας ανάπτυξης κινείται 7%. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Περιοχή ΧΑΒΙΑΡΙ σε μεγέθυνση Tα αβγά του οξύρρυγχου είναι έδεσμα πολυ- Η ευρωπαϊκή Ρωσία καταλαμβάνει μόνο το 24,8% της συνολικής έκτασης της Ρωσικής Ομοσπονδίας τελείας. Οι εξαγωγές αλλά συγκεντρώνει το 75% του πληθυσμού. έχουν περιοριστεί, Τα περισσότερα αστικά κέντρα έχουν πάνω από για να αποφευχθεί 1 εκατομμύριο κατοίκους. Κυριαρχεί ο αστικός η εξαφάνιση του είδους. ΡΩΣΙΚΗ πληθυσμός (73%) και η πλειονότητα των κατοίκων ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ είναι ορθόδοξοι. Γιαροσλάβλ Νίζνι Νόβγκοροντ Περιοχή σε μεγέθυνση ΡΩΣΙΚΗ Βολγκογκράντ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ Γιαροσλάβλ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ Νίζνι Νόβγκοροντ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ Σε κατοίκους ανά τετ. χλμ. Πάνω από 200 Τούλα Σαράτοφ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ Σε κατοίκους ανά τετ. χλμ. Πάνω από Τούλα Βολγκογκράντ 1 Αγία Πετρούπολη Σαράτοφ 2 ΤΡΟΥΛΟΙ Oι τρούλοι του Θερινού Παλατιού στην Αγία Πετρούπολη Ο Μεγάλος Πέτρος διέταξε το 1709 την κατασκευή του ομώνυμου ανακτόρου, 30 χλμ. δυτικά της πόλης, για να γιορτάσει τη νίκη, στην Πολτάβα. Η Αγία Πετρούπολη είναι η δεύτερη σημαντικότερη ρωσική πόλη, διάσημη για τα πανέμορφα κανάλια της. Η ιδρύθηκε το 1147 και καταλαμβάνει έκταση τ.χλμ. Θεωρείται κέντρο των επιστημών και του πολιτισμού. Στα περίχωρά της υπάρχουν μεγάλες βιομηχανικές και αγροτικές μονάδες. Οι κύριοι κλάδοι της βιομηχανίας είναι η κατασκευή μηχανημάτων, η υφαντουργία, η χημική και η πετροχημική βιομηχανία Στέπα Χαρακτηρίζεται από εύκρατο κλίμα, αλλά σοβούν συχνά θύελλες σκόνης που προκαλούν διάβρωση στο έδαφος. Σε περιόδους ξηρασίας, οι συνθήκες είναι τόσο ακραίες, ώστε η βλάστηση περιορίζεται μόνο στα αγρωστώδη. 4 Ουράλια όρη Είναι το φυσικό σύνορο μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Το υπέδαφός τους είναι πλούσιο σε σίδηρο, άνθρακα και πετρέλαιο. Για τον λόγο αυτό αποτελούν σημαντικό βιομηχανικό κέντρο, άρρηκτα συνδεδεμένο στενά με τη σιδηρουργία, τη μεταλλουργία και τη χημική βιομηχανία. A B C D E F G H I J K L M

4 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΑΤΛΑΣ 49 N O P Q R S T U V W X Y Z Υψόμετρο Νόβαγια Ζεμλιά χλμ Επίπεδο της θάλασσας ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ 3 64 ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΡΑ Νήσος Βάιγκατς Βόρκουτα ΘΑΛΑΣΣΑ ΜΠΑΡΕΝΤΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗ Ε ΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΝΕΝΕΤΩΝ Νήσος Κολγκούγεφ ΝΟΡΒΗΓΙΑ ΣΑ Nισνγιάγια Μόλα ΑΣ ΑΛ π. Μ έζ ε ν Πινέγκα Πιν έ γκ α Αρχάγγελος KOMI Ουχτά Α Ο 3 ΡΗ 7 π. Βό ρει 6 ΛΙ Θ π. Λ Η ΕΥΚ 64 Όρ. Nαροντνάγια 1895 Πετσόρα 5 ΡΑ Κανταλάκσα Οι πολικές αρκούδες, που ζουν στην Αρκτική, κατεβαίνουν στις κατοικημένες περιοχές για να βρουν τροφή, εξαιτίας του ότι οι πάγοι λιώνουν. ΟΥ ΜΟΥΡΜΑΝΣΚ Χερσόνησος Κόλα ΠΟΛΙΚΗ ΑΡΚΟΥΔΑ ς λο ύκ Κ ς α Χερσόνησος Κανίν 40 Μουρμάνσκ ικό κτ Αρ σό ρ π. Πετ 32 4 π. Ό μπι ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ Ύψ ΚΑΡΕΛΙΑΣ Σίκτιφκάρ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΟΜΙ Λίμνη Ονέγκα Ριαζάν ΜΟΡΝΤΟΒΙΑ ΡΙΑΖΑΝ ΚΑΛΟΥΓΚΑ Τούλα Σμολένσκ ΤΟΥΛΑ Ρόσλαφλ ΤΑΜΠΟΦ Μπριάνσκ ΛΙΠΕΤΣΚ Οριόλ ΜΠΡΙΑΝΣΚ ΟΡΛΟΦ ΣΑΡΑΤΟΦ ΒΟΡΟΝΕΖ ΒΟΛΓΚΟΓΚΡΑΝΤ ΚΑΖΑΧΣΤΑΝ 13 Βολγκόγκραντ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΡΟΣΤΟΦ 48 ΘΑΛΑΣΣΑ ΑΖΟΦ ΚΡΑΣΝΟΝΤΑΡ Κρασνοντάρ Μαϊκόπ ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗ Αυτό το σήμα κοσμεί τον γούνινο σκούφο των μελών του Κόκκινου Στρατού. ΑΣΤΡΑΧΑΝ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΛΜΟΥΧΩΝ Ροστόφ ΜΕΤΑΛΛΙΟ ίας ιώρυγα Βόλγα-Ντον Ντόνετσκ Σαράτοφ ΜΠΕΛΓΚΟΡΟΝΤ Το πρώτο αυθεντικό μοντέλο ματριόσκας (μπάμπουσκας) ζωγράφισε εικονογράφος παιδικών βιβλίων, 32 Σεργκέι Μαλιούτιν. Την απεικόνισε χοντρούλα και γελαστή μια αρχετυπική μανούλα που αποτελούνταν από οκτώ κομμάτια. ς λη ρά υ Ο ΠΕΝΖΑ Βορόνεζ Κουρσκ ΚΟΥΡΣΚ ΜΠΑΜΠΟΥΣΚΕΣ Σαμάρα Όρενμπουργκ σπ ΜΑΡΙΓΙΑΜΠΟΛΕ Βίλνια ΡΩΣΙΚΗ ΑΛΥΤΟΥΣ ΛΕΥΚΟΡΩΣΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ Μινσκ ΠΟΛΩΝΙΑ λγ α ΟΥΛΙΑΝΟΦΣΚ ΣΜΟΛΕΝΣΚ Καλινινγκράν το ΣΑΜΑΡΑ ΟΡΕΝΜΠΟΥΡΓΚ π. π. Βό λγας ΝΟΒΓΚΟΡΟΝΤ Βό 10 Ουφά ΚΟΥΣΤΑΝΑΪ ψη 2 ΤΑΤΑΡΣΤΑΝ Καζάν Ύ ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΜΟΣΧΑ Σερπούχοφ 56 ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ας Νίζνι Νόβγκοροντ ΤΒΕΡ 24 ΙΒΑΝΟΒΟ Τσελιάνμπινσκ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΜΠΑΣΚΙΡΩΝ π. Βό λγας ΓΙΑΡΟΣΛΑΒΛ 9 ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΟΥΝΤΜΟΥΡΤΩΝ ΚΟΣΤΡΟΜΑ ΕΣΘΟΝΙΑ ΛΕΤΟΝΙΑ ΚΙΡΟΦ ΡΩΣΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑΜΑΡΙ ΝΟΒΓΚΟΡΟΝΤ Γεκατερίνμπουργκ Όρ. Γιαμάν Τάου 1640 Βόλογκντα Αγία Πετρούπολη ΠΣΚΟΦ σί Λίμνη Λαντόγκα ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΛΕΝΙΝΓΚΡΑΝΤ 1 Κιρόφ Ρω ΒΟΛΟΓΚΝΤΑ 8 56 Περμ ής Πετροζάβοντσκ Αυτές τις μεγάλες, ζωηρόχρωμες μαντίλες φοράνε οι Ρωσίδες σε όλη την επικράτεια της χώρας. 4 ΠΕΡΜ εν ικ ΜΑΝΤΙΛΕΣ ηκ τρ ΦΙΝΛΑΝ ΙΑ ος Ν τβίν α ι σμα Κα Κάλεβαλα Σταυρούπολη Αρμαβίρ ΤΣΕΤΣΕΝΙΑ Κ ΑΥ Κ Α Σ Ι Α Ο Ρ Η Αστραχάν ΚΑΣΠΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ Βύθ Μαχατσκαλά ΝΤΑΓΚΕΣΤΑΝ ΓΕΩΡΓΙΑ ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ N O P Q R S T U V W X Y Z

5 50 Ευρώπη/Ρωσική Ομοσπονδία Τεράστια χώρα Έζησε για μια χιλιετία υπό το καθεστώς των τσάρων και έγινε η πρώτη κομμουνιστική χώρα στην παγκόσμια ιστορία. Εν συνεχεία, μετά τη Ρωσική Επανάσταση, βίωσε τον σταλινισμό. Πάνω από 26 εκατομμύρια Ρώσοι έχασαν τη ζωή τους στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, μαχόμενοι ηρωικά κατά των ναζί. Σήμερα, η Ρωσία πορεύεται στη λεωφόρο της οικονομίας της αγοράς. Ο Καθεδρικός ναός της ς Γεωγραφία Ανάγλυφο Πρόκειται για τεράστια πεδιάδα που σπάνια ξεπερνάει τα 300 μ. σε υψόμετρο και προεκτείνεται στη Σιβηρία διακόπτεται εγκάρσια από τα Ουράλια όρη. Η ερκύνια πτύχωση σχημάτισε τα Ουράλια (το ψηλότερο όρος είναι το Ναρόντναγια, μ.) και το οροπέδιο Βαλντάι, και εκδηλώθηκε στην υπόλοιπη χώρα με ελαφριούς κυματισμούς. Οι παγετώνες και τα παγετωνικά ποτάμια έσκαψαν βαθιά το έδαφος, σχηματίζοντας βυθίσεις που καταλήφθηκαν από λίμνες και κοιλάδες. Οι μοραίνες (ιζήματα των παγετώνων), που αφθονούν στα νότια της Αγίας Πετρούπολης και στο οροπέδιο Βαλντάι, έχουν δώσει πολυάριθμες λίμνες. Η Ρωσία έχει πρόσβαση στον Αρκτικό ωκεανό, μέσω της Λευκής θάλασσας, στη Βαλτική, στην Αζοφική θάλασσα, μέσω της κοιλάδας του Ντόνετς, και στην Κασπία, μέσω του Βόλγα. Κλίμα Κυμαίνεται από το κλίμα της στέπας στα νότια, μέχρι το υγρό ηπειρωτικό σε μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής Ρωσίας, το υποαρκτικό στη Σιβηρία και το κλίμα της τούνδρας στον Βόρειο Πόλο. Οι χειμώνες είναι από ψυχροί κατά μήκος των ακτών της Μαύρης θάλασσας, μέχρι παγωμένοι στη Σιβηρία. Τα καλοκαίρια είναι από σχετικά ζεστά στη στέπα, μέχρι δροσερά, στις ακτές του Αρκτικού ωκεανού. Οι Ερμιτάζ βροχές, που κατεβαίνουν από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά, κυμαίνονται από 700 έως 200 χλστ. τον χρόνο. Υδρογραφία Οι ποταμοί, που είναι μεγάλοι σε μήκος και έχουν μάλλον ήπια ροή, παγώνουν τον χειμώνα και την άνοιξη, όταν λιώνουν τα χιόνια, έχουν τεράστιο όγκο νερού. Ο Πετσόρα, ο Ντβίνα και ο Ονέγκα εκβάλλουν στον Αρκτικό ωκεανό, ο Δνείπερος, ο Μπουγκ και ο Δνείστερος στη Μαύρη θάλασσα και ο Βόλγας και ο Ουράλης στην Κασπία. Βλάστηση Η τάιγκα αποτελείται, στα βόρεια και τα ανατολικά, από αειθαλή δέντρα (πεύκα, έλατα) και, στα νότια και τα δυτικά, από φυλλοβόλα (βελανιδιές, οξιές, φλαμουριές και σφεντάμια). Στο ύψος του Πολικού Κύκλου, στα βόρεια, το δάσος εξαφανίζεται, και τη θέση παίρνει η τούνδρα. Μαζί με την τάιγκα, η στέπα είναι το φυσικό «Ερμιτάζ» ονόμασε η Μεγάλη Αικατερίνη το ανάκτορο όπου διατηρούσε την προσωπική της συλλογή έργων τέχνης, τόπο προορισμένον για την «ψυχαγωγία και τις απολαύσεις». Τον Φεβρουάριο του 1852, ο τσάρος Νικόλαος Α άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του μουσείου στο κοινό. τοπίο με τη μεγαλύτερη έκταση και παρέχει τροφή σε αγελάδες και πρόβατα. Δημογραφία Η κατανομή του πληθυσμού είναι ανομοιόμορφη. Η ευρωπαϊκή Ρωσία, με το 24,8% της συνολικής επιφάνειας της χώρας, συγκεντρώνει τα τρία τέταρτα του πληθυσμού και σχεδόν όλα τα αστικά κέντρα έχουν περισσότερους Ο θόλος του θεάτρου Μπολσόι στη. από 1 εκατομμύριο κατοίκους. Η πληθυσμιακή πυκνότητα, που είναι σχετικά χαμηλή στο ευρωπαϊκό τμήμα, πέφτει στους 3 κατοίκους ανά τ.χλμ. στην ασιατική Ρωσία. Κυριαρχεί ο αστικός πληθυσμός (73%). Πολλοί κάτοικοι είναι ορθόδοξοι υπάρχουν μειονότητες ρωμαιοκαθολικών και προτεσταντών (2%), αλλά και μουσουλμάνων (10-15%), αλλά η πλειονότητα των κατοίκων είναι άθρησκοι, ίσως και λόγω του πρόσφατου κομμουνιστικού παρελθόντος. Ο πληθυσμός αποτελείται κατά 79,8% από Ρώσους, κατά 3,8% από Τατάρους και κατά 2% από Ουκρανούς. Από τις μειονοτικές εθνότητες αξίζει να αναφέρουμε τους Μπασκίρ (1,2%) και τους Τσουβάς (1,1%). Στο Ισραήλ και στις χώρες της Δύσης καταφεύγουν διακεκριμένοι επιστήμονες και καλλιτέχνες. Το 99,4% γνωρίζει ανάγνωση και γραφή. Η και η Αγία Πετρούπολη είναι τα κύρια αστικά και οικονομικά κέντρα. Οικονομία Η Ρωσία έκλεισε το 2008 με αύξηση 6% του ΑΕΠ, διατηρώντας τη μέση αύξηση του 7% που σημείωνε επί μία δεκαετία μετά την οικονομική κρίση του Κατά τη δεκαετία αυτή, μειώθηκαν οι δείκτες της φτώχειας και της ανεργίας, και διευρύνθηκε η μεσαία τάξη. Η χώρα βελτίωσε, επίσης, τη θέση της στο παγκόσμιο χάρτη, με πλεόνασμα στο ισοζύγιο πληρωμών από το Βέβαια, η μετάβαση από μια κρατική οικονομία σε μιαν άλλη, που βασίζεται στην ελεύθερη αγορά, δεν ήταν απλή υπόθεση στην περίπτωση της Ρωσίας, όπου βάρυναν ιδιαίτερα οι δυσκολίες λόγω των μεγάλων αποστάσεων και των σχεδόν ανύπαρκτων συγκοινωνιακών υποδομών, της δριμύτητας του κλίματος και μιας οικονομικής πολιτικής εμπνευσμένης αποκλειστικά από τη δραστική μεταρρύθμιση των οικονομικών μηχανισμών, που επέτρεπε στην αγορά να αυτορυθμίζεται Τα προγράμματα

6 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΑΤΛΑΣ 51 ΚΥΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΣΗΜΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ Ρωσική Ομοσπονδία ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΣΤΑ ΡΩΣΙΚΑ Rossiyskaya Federatsiya ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ( κάτ.) ΕΚΤΑΣΗ τ.χλμ. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ κάτ. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ 8 κάτ. ανά τ.χλμ. ΕΠΙΣΗΜΗ ΓΛΩΣΣΑ Ρωσικά ΚΥΡΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ Αγία Πετρούπολη ( κάτ.) Νοβοσιμπίρσκ ( κάτ.) Νίζνι Νόβγκοροντ ( κάτ.) ΘΡΗΣΚΕΙΑ Ορθόδοξοι (15-20%) Μουσουλμάνοι (10-15%) ΝΟΜΙΣΜΑ Ρούβλι ΚΥΡΙΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ Domodedovo () ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΕΑΣ Aeroflot ΔΙΑΦΟΡΑ ΩΡΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΩΡΑ ΓΚΡΙΝΟΥΙΤΣ -1με + 12 ώρες ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΟΣ +7 ΚΩΔΙΚΟΣ TLD ru ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ ΑΛΛΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ιδιωτικοποίησης της γεωργίας και της βιομηχανίας είχαν ως συνέπεια τη μείωση του ΑΕΠ κατά 18,5% το 1992 και κατά 12% το Η εσωτερική απελευθέρωση των τιμών εκτόξευσε τον πληθωρισμό στα ύψη. Το εμπορικό ισοζύγιο «υπέφερε» εκ του γεγονότος ότι οι συναλλαγές με τις χώρες της πρώην ΚΟΜΕΚΟΝ βασίστηκαν σε ένα μετατρέψιμο νόμισμα. Στα τέλη του 1994, όμως, πάνω από το ένα τρίτο των βιομηχανιών είχε ιδιωτικοποιηθεί και ο πληθωρισμός είχε αρχίσει να μειώνεται. Ένα επιπρόσθετο ανησυχητικό στοιχείο ήταν η ύπαρξη μαύρης αγοράς που ελεγχόταν από τη μαφία. Γεωργία Ο πρωτογενής τομέας απασχολεί το 4,1% του ενεργού πληθυσμού. Από το 1990 εφαρμόζεται πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης των παλαιών κρατικών και συλλογικών αγροκτημάτων (κολχόζ και σοβχόζ), και ανακατανομής της γης, με στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας. Οι καλλιέργειες ξεπερνούν το 1 εκατομμύριο τ.χλμ. Σχεδόν οι μισές είναι αφιερωμένες στην παραγωγή δημητριακών: σιταριού, κριθαριού, σίκαλης, βρώμης, αραβόσιτου και ρυζιού. Καλλιεργούνται, επίσης, φασόλια, αρακάς, φακές, λάχανα, ντομάτες, αμπέλια, σόγια και καπνός. Τα κίνητρα για την προώθηση των γεωργικών εργασιών είναι πολλά, αν και η απόδοση είναι, γενικά, χαμηλή. Η κτηνοτροφία δίνει ετησίως 8 εκατομμύρια τόνους κρέατος, 50 εκατομμύρια, περίπου, τόνους γάλακτος, 2,5 εκατομμύρια τόνους αβγών και πάνω από τόνους μαλλιού. Τα δάση τροφοδοτούν τη βιομηχανία χάρτου και την επιπλοποιία. Η αλιεία είναι σημαντική και δίνει θαλάσσια (ρέγγες και μπακαλιάροι της θάλασσας Μπάρεντς) και ποτάμια είδη (οξύρρυγχοι στο κατώτερο τμήμα του Βόλγα). Ορυκτός πλούτος Ξεχωρίζουν τα κοιτάσματα άνθρακα που βρίσκονται στη λεκάνη του ποταμού Πετσόρα, στα Ουράλια, στην περιοχή της ς και στη Σιβηρία. Εξορύσσεται πετρέλαιο ανάμεσα στη λεκάνη του Βόλγα και τα Ουράλια, και σε διάφορες ζώνες της λεκάνης του Ομπ, στη δυτική Σιβηρία. Λιγότερο σημαντικά είναι τα κοιτάσματα του Πετσόρα και της Σαχαλίνης. Το φυσικό αέριο εξορύσσεται, συχνά μαζί με το πετρέλαιο, στη λεκάνη του Βόλγα, στα Ουράλια και στη δυτική Σιβηρία. Τεράστιο δίκτυο αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου διοχετεύει την παραγωγή στα διυλιστήρια και τα κέντρα βιομηχανικής κατεργασίας και κατανάλωσης της Ρωσίας και άλλων δημοκρατιών της πρώην ΕΣΣΔ και της ανατολικής Ευρώπης. Στα Ουράλια αφθονούν, επίσης, το σιδηρομετάλλευμα και το χρώμιο, ενώ υπάρχει νικέλιο στο Μουρμάνσκ. Εξορύσσονται, επίσης, μαγγάνιο, ουράνιο, κασσίτερος, λευκόχρυσος, χρυσός, χαλκός, βωξίτης, υδράργυρος κ.ά. Υπάρχουν όλα τα γνωστά ορυκτά στο πλούσιο ρωσικό υπέδαφος, αλλά η τοποθεσία και το κλίμα δυσχεραίνουν πολλές φορές την εξόρυξή τους. Βιομηχανία Οι τρεις κύριες σιδηρουργικές ζώνες βρίσκονται γύρω από τη, στα Ουράλια και σε ορισμένες περιοχές της κεντρικής Σιβηρίας και των απώτατων ανατολικών εδαφών. Υπάρχουν, επίσης, πολλά εργοστάσια κατεργασίας μη σιδηρούχων μετάλλων (αλουμινίου, χαλκού, μολύβδου, ψευδαργύρου, μαγνησίου, νικελίου), συνήθως κοντά στα ορυχεία (απομεινάρι της σοβιετικής πολιτικής των κομπινάτ, βιομηχανικών συγκροτημάτων που συγκέντρωναν όλο τον παραγωγικό κύκλο, από την εξόρυξη μέχρι την κατασκευή του τελικού προϊόντος). Η αεροναυπηγική βιομηχανία συγκεντρώνεται στη, το Ρίμπινσκ, το Νίζνι Νόβγκοροντ, τη Σαμάρα, το Βολγκογκράντ και το Βορόνεζ, ενώ τα ναυπηγεία στην Αγία Πετρούπολη, τον Αρχάγγελο και το Μουρμάνσκ. Στη λεκάνη του Βόλγα και στα Ουράλια βρίσκονται τα κύρια κέντρα παραγωγής τρακτέρ, γεωργικών μηχανημάτων και αυτοκινήτων, ενώ, τέλος, η και η Αγία Πετρούπολη είναι τα δύο μεγάλα κέντρα της ηλεκτρομηχανικής και ηλεκτρονικής βιομηχανίας. Ξεχωρίζουν, επίσης, η χημική και πετροχημική βιομηχανία, η υφαντουργία και η τσιμεντοβιομηχανία. Συγκοινωνίες Το ρωσικό σιδηροδρομικό δίκτυο (1 χλμ. σιδηροδρόμου ανά 180 τ.χλμ.), το οδικό δίκτυο (αραιό και αδιάβατο τον χειμώνα σε μεγάλο τμήμα του ρωσικού εδάφους) και οι αεροπορικές γραμμές δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες μιας τεράστιας χώρας με τόσους πολλούς κατοίκους. Οι εσωτερικές πλωτές οδοί ( χλμ. που ενώνουν τη Βαλτική με την Κασπία και τον Αρκτικό ωκεανό με τη Μαύρη Βόλγας Ο Βόλγας, ο μεγαλύτερος ποταμός της Ευρώπης, είναι η κύρια ποτάμια οδός της Ρωσίας και ένα από τα εμβλητική σύμβολά της. Είναι σημαντικός για τη ρωσική οικονομία, καθώς στη λεκάνη του υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Από τα νερά του παράγεται, επίσης, ηλεκτρική ενέργεια. θάλασσα) διευκολύνουν τη μεταφορά εμπορευμάτων μεταξύ των κύριων ζωνών παραγωγής και κατανάλωσης στο ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας. Εμπόριο Εξέχουσα θέση στις εξαγωγές κατέχουν τα καύσιμα και τα παράγωγα του πετρελαίου. Εξάγονται, επίσης, φυσικό αέριο, ξύλο και τα προϊόντα του, μέταλλα, χημικά και στρατιωτικός εξοπλισμός. Οι εξαγωγές κατευθύνονται, σε διάφορες χώρες (Ολλανδία 12,2%, Ιταλία 7,8%, Γερμανία 7,5%, Τουρκία 5,2%, Λευκορωσία 5%, Ουκρανία 4,7% και Κίνα 4,5%). Ο κύριος όγκος των εισαγωγών αποτελείται από μηχανήματα και μεταφορικό εξοπλισμό. Εισάγονται, επίσης, πλαστικά, φάρμακα, χάλυβας, κρέας, φρούτα και μεταλλικά αντικείμενα, των οποίων η τελική κατεργασία γίνεται επί ρωσικού εδάφους. Η παγκόσμια κρίση επηρέασε το ρωσικό τραπεζικό τραπεζικό σύστημα και δημιούργησε πρόβλημα ρευστότητας. Η αντέδρασε γρήγορα, στις αρχές Οκτωβρίου του 2008, ενισχύοντας με περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρηματοοικονομικό τομέα, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες αναχρηματοδότησης του εξωτερικού χρέους και να στηριχθεί το χρηματιστήριο. Η κυβέρνηση παρουσίασε, επίσης, σχέδιο για φορολογικές ελαφρύνσεις και άλλα μέτρα για την προστασία της κοινωνίας και του βιομηχανικού κλάδου.

7 52 Ευρώπη/Ρωσική Ομοσπονδία ΡΩΣΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑ Ιστορία Αρχαιότητα Τα ρωσικά εδάφη κατοικούνταν από την Παλαιολιθική εποχή, αλλά οι Σλάβοι ήταν αυτοί που θεμελίωσαν το ρωσικό έθνος, στις απαρχές του Χριστιανισμού. Ανέπτυξαν εμπορική δραστηριότητα και συναλλάσσονταν με τους Βυζαντινούς. Το πρώτο πολιτικό κέντρο δημιουργήθηκε από τους Βάραγκους. Οι Βάραγκοι το 860 κατέκτησαν το Κίεβο, και το 882 ο Ολέγκ του Νόβγκοροντ κυριάρχησε στην περιοχή του Νέβα και της Μαύρης θάλασσας. Ο βασιλιάς Ιγκόρ ηγήθηκε των χριστιανών και αντιστάθηκε στους τούρκους εισβολείς. Ο Βλαδίμηρος Α ο Μέγας κατέλαβε περιοχές της Πολωνίας και έκανε τον Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία. Το 1169, ένα καλά οργανωμένο στράτευμα, με επικεφαλής τον Αντρέι Μπογκολιούμπσκι, κατέλαβε το Κίεβο. Εκείνη την εποχή δημιουργήθηκαν τρεις πολιτικοί άξονες. Ένας εξ αυτών, το Σούζνταλ, ένωσε τις διάφορες περιοχές της Ρωσίας, και το 1157 οργανώθηκε σαν ανεξάρτητο κράτος, ενώ ιδρύθηκαν πολλές πόλεις, όπως η. Ακολούθως δημιουργήθηκε το πριγκιπάτο του Βλαντίμιρ, από τα σπλάχνα του οποίου προέκυψε μελλοντικά το ρωσικό κράτος. Πριγκιπάτο της ς Από το 1223, τα ρωσικά πριγκιπάτα υποτάχθηκαν στους Μογγόλους, και οι Ρώσοι δημιούργησαν το μογγολικό κράτος, που είναι γνωστό ως «χρυσή ορδή». Το 1260, από το πριγκιπάτο του Σούζνταλ προέκυψε το πριγκιπάτο της ς, που διεύρυνε τα εδάφη του όσο το μογγολικό κράτος παράκμαζε. Ο Ιβάν Γ κληρονόμησε μεγάλο τμήμα των εδαφών και θέλησε να ενώσει τα πριγκιπάτα. Ξεκίνησε με τα γειτονικά: Γιαροσλάβλ, Ροστόφ και Νόβγκοροντ. Εν συνεχεία, ενσωμάτωσε το Τβερ, που αφέθηκε ελεύθερο από τη Λιθουανία. Το καθεστώς του ήταν προσωποκεντρικό. Το έργο του συνέχισε ο Βασίλειος Γ, ο οποίος προσάρτησε περισσότερα εδάφη. Ιβάν ο Τρομερός Τον Βασίλειο Γ διαδέχθηκε ο Ιβάν Δ, ο πρώτος τσάρος ο οποίος διεκδίκησε από τους Τάταρους τον έλεγχο των εμπορικών δρόμων. Εισέβαλε στη Σιβηρία και κατάφερε να καταλάβει ένα νευραλγικό σημείο των οικονομικών συναλλαγών. Δεν τα κατάφερε, όμως, με τη Σουηδία, τη Δανία και τη Λιθουανία. Ο τσάρος συγκέντρωσε την κρατική διοίκηση, γεγονός που προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των ευγενών. Οι χωρικοί, από την πλευρά τους, υποχρεώθηκαν με νόμο να περιορίζονται μόνο σε όσα τους προσέφερε η γη τους. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Τοποθεσία:, Ρωσική Ομοσπονδία Είδος κτηρίου: Ορθόδοξος ρωσικός καθεδρικός ναός Ημερομηνία κατασκευής: Αρχιτεκτονική τεχνοτροπία: Αποτελείται από 9 παρεκκλήσια, τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους. Οι οροφές τους έχουν σχήμα βολβού. Γύρω από τον κεντρικό πύργο βρίσκονται τα υπόλοιπα παρεκκλήσια διαδέχονται το ένα το άλλο από την κεντρική είσοδο μέχρι τον πρώτο όροφο. Οι οκτώ πύργοι, που καταλήγουν σε περίτεχνους τρούλους, βρίσκονται γύρω από μια κεντρική σπείρα και σχηματίζουν ένα οκταγωνικό αστέρι. Η δυναστεία των Ρομανόφ Το 1613, μια εθνική συνέλευση εξέλεξε τον Μιχαήλ Φιόντοροβιτς τσάρο της νέας δυναστείας των Ρομανόφ. Αυτός ενίσχυσε την κεντρική εξουσία, αλλά χρειάστηκε να αντιμετωπίσει λαϊκές εξεγέρσεις. Η Ρωσία υποστήριξε τον Κάρολο Ι της Σουηδίας και τους Κοζάκους ενάντια στους Πολωνούς, αποκτώντας σε αντάλλαγμα περισσότερα εδάφη. Επί Πέτρου Α, η Ρωσία μπήκε σε διαδικασία δυτικοποίησης. Ο τσάρος πήρε τον έλεγχο της Βαλτικής και ίδρυσε την Αγία Πετρούπολη, το 1703, η οποία μετατράπηκε σε πρωτεύουσα το Εκείνη την περίοδο, οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν αγρότες δουλοπάροικοι, οι οποίοι συχνάπυκνά εξεγείρονταν. Το 1861, ο Αλέξανδρος Β προχώρησε στη χειραφέτηση των δουλοπάροικων και η Ρωσία μπήκε στη Καθεδρικός ναός του Αγίου Βασιλείου ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ Η κεντρική είσοδος του ναού βρίσκεται στην Κόκκινη Πλατεία. λεωφόρο της εκβιομηχάνισης. Ο τελευταίος τσάρος της δυναστείας ήταν ο Νικόλαος Β. Σε κλίμα γενικής δυσαρέσκειας και μετά την Επανάσταση του 1905, ο τσάρος κήρυξε τον πόλεμο στη Γερμανία και μπήκε στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι διαδοχικές ήττες και ο λιμός στην επαρχία και τις πόλεις οδήγησαν σε αναταραχές, που τον ανάγκασαν να παραιτηθεί το Σχηματίστηκε προσωρινή κυβέρνηση, με επικεφαλής τον σοσιαλδημοκράτη Αλεξάντρ Κερένσκι, ενώ τα σοβιέτ αγροτών και στρατιωτών αποτελούσαν πόλο παράλληλης εξουσίας. Ρωσική Επανάσταση Τον Οκτώβριο του 1917, ο Βλαντίμιρ Λένιν και ο Λέον Τρότσκι, ηγέτες των μπολσεβίκων, είχαν κερδίσει την πλειονότητα των σοβιέτ και εκτόπισαν την ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ Αποτελεί το κεντρικό τμήμα του καθεδρικού ναού και έχει ύψος 47,5 μέτρα. Ο ναός είναι γνωστός και ως Καθεδρικός Ναός της Μεσιτείας της Παρθένου της Τάφρου. κυβέρνηση του Κερένσκι. Το πρώτο εργατικό κομμουνιστικό κράτος της ιστορίας διέλυσε τους αστικούς θεσμούς, κρατικοποίησε την παραγωγή και υπέγραψε ειρήνη με τη Γερμανία. Την περίοδο , ο Κόκκινος Στρατός απώθησε τον στρατό των Λευκών, που επιχείρησε να αποκαταστήσει το τσαρικό καθεστώς. Το 1922 εγκρίθηκε η δημιουργία της Ένωσης των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών και προχώρησε εις βάθος η διαδικασία οικονομικής αλλαγής. Το 1924 πέθανε ο Λένιν. Σταλινισμός Την ηγεσία διεκδίκησαν ο Τρότσκι και ο Στάλιν. Τελικά, ο Τρότσκι απελάθηκε και οι οπαδοί του φυλακίστηκαν. Άρχισε να επιβάλλεται σκληρή πειθαρχία και να γενικεύεται η γραφειοκρατικοποίηση. Με την εκπόνηση πενταετών σχεδίων, η ΕΣΣΔ προώθησε την εκβιομηχάνιση και εξάλειψε την αγροτική ιδιοκτησία, με την αναγκαστική μετακίνηση εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Περί το 1936, στις Δίκες της ς, όλοι οι επικεφαλής των μπολσεβίκων το 1917 δικάστηκαν, κατηγορούμενοι για προδοσία, και εκτελέστηκαν. Εκατομμύρια Ρώσοι στάλθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας. Κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Κόκκινος Στρατός απώθησε την εισβολή των ναζιστικών δυνάμεων (χάθηκαν, όμως, περίπου 10 εκατομμύρια άνθρωποι). Μετά τη λήξη του πολέμου, η ΕΣΣΔ εδραιώθηκε ως παγκόσμια δύναμη και άρχισε ο Ψυχρός Πόλεμος με τη Δύση. Αποσταλινοποίηση Το 1953 πέθανε ο Στάλιν. Ο Νικίτα Χρουστσιόφ καταδίκασε τα εγκλήματα του σταλινισμού, χωρίς, όμως, να προβεί σε δραστικές αλλαγές. Άφησε την εξουσία το 1964, αφού διέκοψε τις σχέσεις με την Κίνα του Μάο. Στη διάρκεια του καθεστώτος του Λεονίντ Μπρέζνιεφ, η ΕΣΣΔ ενίσχυσε κατά πολύ τον στρατό της, λόγω του ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ. Τη δεκαετία του 1980, η σοβιετική οικονομία άρχισε να φθίνει.

8 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΑΤΛΑΣ 53 ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ Η ΕΣΣΔ διαλύεται Ο Μπρέζνιεφ πέθανε το Το 1989, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ξεκίνησε τη διαδικασία αναδόμησης (ανοικοδόμησης) και διαφάνειας (περεστρόικα και γκλάσνοστ). Το 1991 αυτονομήθηκε η Ομόσπονδη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρωσίας, γεγονός που σήμανε την οριστική διάλυση της ΕΣΣΔ. Ρωσική Ομοσπονδία Επί Μπορίς Γέλτσιν, η ΟΣΣΔΡ μετονομάστηκε σε Ρωσική Ομοσπονδία. Η σοσιαλιστική οικονομία έδωσε τη θέση της σε μια διαδικασία ιδιωτικοποίησης των πόρων και υιοθέτησης της οικονομίας της αγοράς. Η Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών, στην οποία η Ρωσία έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο, διαλύθηκε. Το 1993 εγκρίθηκε νέο Σύνταγμα. Το κύμα ιδιωτικοποιήσεων προκάλεσε κάθετη πτώση του ΑΕΠ, και εκατομμύρια άνθρωποι υπέφεραν από την πείνα και την ανεργία. Η οικονομία άρχισε να ελέγχεται από η μαφία, η οποία είχε στρατολογήσει πολλούς υπαλλήλους του παλαιού καθεστώτος. Η ρωσική οικονομία άρχισε να ανακάμπτει, χάρη στην άνοδο της τιμής του πετρελαίου. Το 2000, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, άνθρωπος των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, κέρδισε τις εκλογές και έβαλε τάξη στην οικονομία και άρχισε να εξαρθρώνει τη μαφία. Έγιναν αρκετοί πόλεμοι κατά των τσετσένων αυτονομιστών, στη διάρκεια των οποίων καταπατήθηκαν βίαια τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Πούτιν στήριξε την αντιτρομοκρατική εκστρατεία των Ηνωμένων Πολιτειών και την εισβολή στο Αφγανιστάν. Εν συνεχεία, αντιτάχθηκε στην εισβολή στο Ιράκ. Επανεξελέγη το Στις εκλογές του 2008 ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ εξελέγη πρόεδρος. Ο Πούτιν γίνεται πρωθυπουργός. Πολιτισμός Ο ρωσικός πολιτισμός εντάσσεται σε ένα ευρύ πολυπολιτισμικό πλέγμα, με πιο καθοριστική τη σλαβική επιρροή. Υπάρχει σημαντική συνεισφορά της εκκλησιαστικής τέχνης της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που εκφράζεται τόσο μέσω των εικόνων, όσο και μέσω της αρχιτεκτονικής. Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Βασιλείου στη, που χτίστηκε το 1555, είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα. Από το 1890 έως το 1930 αναπτύχθηκε ένα ιδιότυπο μοντερνιστικό κίνημα. Η πρωτοπορία έφτασε στο ζενίθ της τις δεκαετίες 1920 και 1930, περιλαμβάνοντας διάφορες τάσεις και τεχνοτροπίες. Η διαδικασία ακυρώθηκε υπό το σταλινικό καθεστώς, με την επιβολή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και της αυστηρής λογοκρισίας σε όλες τις μορφές τέχνης. Ο κινηματογράφος στη σοβιετική Ρωσία περιλάμβανε τις σχολές του Kino-Glaz των Λεβ Κουλέσοφ, Τζίγκα Βερτόφ και Βσέβολοντ Πουντόφκιν, και τα έργα του Σεργκέι Ρωσική πρωτοπορία Αφίσα του ρώσου ζωγράφου Αλεξάντρ Ροντσένκο. Ήταν εκπρόσωπος του κονστρουκτιβισμού και συμμετείχε ενεργά από το 1920 στους νέους καλλιτεχνικούς θεσμούς που εμφανίστηκαν στη. Ασχολήθηκε, επίσης, με το ντιζάιν και τη φωτογραφία. Άιζενσταϊν. Στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα ξεχώρισε ο Αντρέι Ταρκόφσκι και, στις μέρες μας, ο Αλεξάντρ Σοκούροφ. Οι κυριότεροι ρώσοι συγγραφείς είναι οι Λέον Τολστόι, Ιβάν Τουργκένιεφ, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Αντόν Τσέχοφ, Νικολάι Γκόγκολ, Αλεξάντρ Πούσκιν και Μαξίμ Γκόρκι. Οι χαρακτηριστικότεροι εκπρόσωποι της ποίησης είναι οι Σεργκέι Εσένιν, Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι και Άννα Αχμάτοβα. Στον τομέα της λογοτεχνικής θεωρίας και κριτικής εμφανίστηκε στη Ρωσία ένα από τα σημαντικότερα κινήματα του 20ού αιώνα: ο φορμαλισμός. Παραδοσιακές ρίζες έχει το ρωσικό μπαλέτο, που επηρέασε τον χορό σε όλο τον κόσμο. Αθλητισμός Οι αθλητές της ενόργανης γυμναστικής έχουν βραβευτεί με πολλά ολυμπιακά μετάλλια. Η Σβετλάνα Χόρκινα είναι μία από τις πιο διακεκριμένες εκπροσώπους του αθλήματος. Στο τένις έχουν ξεχωρίσει οι Γεβγκένι Καφέλνικοφ, Μάρατ Σάφιν, Μαρία Σαράποβα και Ντινάρα Σαφίνα. Ευρέως διαδεδομένο άθλημα είναι η ποδηλασία, με κυριότερους εκπροσώπους τους Ντένις Μέντσοφ, Εβγκένι Μπέρζιν και Πάβελ Τονκόφ. Κορυφαίοι σκακιστές είναι ο Γκάρι Κασπάροφ και ο Ανατόλι Καρπόφ. Πολύ δημοφιλή είναι, τέλος, το πατινάζ και το χόκεϊ ΑΠΑΡΧΕΣ Κατοικούμενο από Βάραγκους και Σλάβους, το πριγκιπάτο του Βλαντίμιρ οργανώθηκε στο Σούζνταλ και συγκέντρωσε υπό τη σκέπη του τα ρωσικά εδάφη. Το 1223, τα ρωσικά πριγκιπάτα υποτάχθηκαν στους Μογγόλους της «χρυσής ορδής». ΙΒΑΝ Ο ΤΡΟΜΕΡΟΣ Σχηματίζεται το πριγκιπάτο της ς το οποίο αποσπά εδάφη από τη «χρυσή ορδή». Ο πρώτος τσάρος, Ιβάν Δ, διεκδικεί από τους Τατάρους τον έλεγχο των εμπορικών δρόμων. ΡΟΜΑΝΟΦ Οι τσάροι συγκεντρώνουν στα χέρια τους την εξουσία. Θεσμοθετείται η δουλοπαροικία. Ο Πέτρος Α εκκινεί τη διαδικασία δυτικοποίησης. Οι ήττες κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο επισπεύδουν την πτώση του Νικόλαου Α. ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Μετά από μια προσωρινή κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Κερένσκι, οι μπολσεβίκοι με τον Λένιν παίρ νουν την εξουσία και εγκαθιδρύουν τον κομμουνισμό και την κυβέρνηση των σοβιέτ. ΡΩΣΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ Μετά την υπογραφή ειρήνης με τη Γερμανία, ξεσπά εμφύλιος πόλεμος ( ). Το 1924 πεθαίνει ο Λένιν. Το 1925, ο Άιζενσταϊν γυρίζει το Θωρηκτό Ποτέμκιν. Ανατέλλει η ρωσική πρωτοπορία. Η δικτατορία του Στάλιν επιβάλλει πενταετή πλάνα ΣΤΑΛΙΝ Αρχίζει η συστηματική εξολόθρευση των μελών της αντιπολίτευσης. Ο Τρότσκι δολοφονείται στο Μεξικό το Κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Κόκκινος Στρατός νικάει τους ναζί. Η ΕΣΣΔ εδραιώνεται ως παγκόσμια δύναμη. Ψυχρός Πόλεμος. ΑΠΟΣΤΑΛΙΝΟΠΟΙΗΣΗ Κυβέρνηση του Χρουστσιόφ, έως το 1964, και του Λεονίντ Μπρέζνιεφ. Απόρριψη του σταλινισμού και εδραίωση της ΕΣΣΔ ως παγκόσμιας στρατιωτικής δύναμης. Οικονομική κρίση. ΔΙΑΛΥΕΤΑΙ Η ΕΣΣΔ Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ βάζει το 1989 την ΕΣΣΔ σε διαδικασία αναδόμησης και διαφάνειας. Διάφορες δημοκρατίες εγκαταλείπουν την ΕΣΣΔ. Η αυτονομία της Ρωσικής Ομοσπονδίας σήμανε τη διάλυση της ΕΣΣΔ. ΡΩΣΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ Με τον Μπορίς Γέλτσιν αρχίζει η περίοδος αποκρατικοποίησης και ιδιωτικοποίησης των φυσικών πόρων και της παραγωγής. ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ Ο Πούτιν εκλέγεται πρόεδρος το 2000 και το Επιδεινώνεται η διαμάχη με τους Τσετσένους. Το 2008 εκλέγεται πρόεδρος ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ και ο Πούτιν γίνεται πρωθυπουργός.

9 54 26 Ευρώπη/Ρωσική Amazonas Ομοσπονδία Κ ριοι δε κτες Η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη χώρα του κόσμου έχει έκταση τ.χλμ. (πάνω από το ένα όγδοο των χερσαίων εδαφών του πλανήτη). ιαθέτει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα ορυκτών παγκοσμίως και θεωρείται ενεργειακή υπερδύναμη. ιαθέτει, επίσης, το ένα τέταρτο του μη παγωμένου γλυκού νερού. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΙ Σε εκατομμύρια Χώρα Κίνα Ινδία ΗΠΑ Ρωσία Ευρώπη Σύνολο παγκοσμίως ΘΡΗΣΚΕΙΑ Σε ποσοστά % Ορθόδοξοι: 16, Κάτοικοι Λοιποί χριστιανοί: 72, ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΠΥΡΑΜΙ Α Εκατομμύρια κάτοικοι Άντρες Γυναίκες ΑΛΛΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ Ποσοστό αύξησης του πληθυσμού 0,048% Γεννητικότητα 10,4 γεννήσεις περ./1.000 κάτ. Άντρες ανά γυναίκα 0,86 Θνησιμότητα Παιδική θνησιμότητα Γονιμότητα Προσδόκιμο ζωής 15,2 θάνατοι περ./1.000 κάτ. 10,2 θάνατοι περ./1.000 παιδιά 1,4 γεννήσεις ανά γυναίκα 65,5 χρόνια Πόλεις με τον μεγαλύτερο πληθυσμό Μουσουλμάνοι: 10 Αγία Πετρούπολη Νίζνι Νόβγκοροντ Ροστόφ Άλλοι: 1,3 Καζάν Γεκατερίνμπουργκ Ομσκ Νοβοσιμπίρσκ Σαμάρα Τσελιάμπινσκ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η τρέχουσα οικονομική πολιτική έχει στόχο την προώθηση μεταρρυθμίσεων στην παιδεία, την υγεία, τη γεωργία και την ένταξη ολοένα και περισσότερων ανθρώπων σε ένα πρόγραμμα στέγης. ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ Κατανομή ανά επάγγελμα Υπηρεσίες: 51,9% 75,7 εκατ. άνθρωποι Βιομηχανία: 40,1% Γεωργία: 8% Ποσοστό ανεργίας: 7,2% Πληθυσμός κάτω από το όριο της φτώχειας 15,8% Πληθωρισμός 9% ημόσιο χρέος 6,8% του ΑΕΠ Εξωτερικό χρέος δισ. δολάρια ΓΕΩΡΓΙΑ Από το 1991 έχει μειωθεί κατά 50%, εξαιτίας της μείωσης των κρατικών επιχορηγήσεων. Κύρια γεωργικά προϊόντα (εκατ. τόνοι ανά έτος) Σιτάρι Πατάτες Κριθάρι Βρώμη Αραβόσιτος ΟΡΥΚΤΑ Η Ρωσία έχει τεράστιο ορυκτό πλούτο. Είναι η δεύτερη χώρα όσον αφορά τα κοιτάσματα άνθρακα και η πρώτη όσον αφορά την παραγωγή φυσικού αερίου. ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Η κτηνοτροφία τροφοδοτεί μια πολύ ισχυρή βιομηχανία: γαλακτοκομικά, δέρματα, τρόφιμα και μαλλί. Εκατομμύρια κεφάλια ανά έτος Αγελάδες Πρόβατα Χοίροι Η ράτσα σίμενταλ προέρχεται από την κοιλάδα των Βερναίων Άλπεων της Ελβετίας. Στις μέρες μας εκτρέφεται ευρέως στη ρωσική επικράτεια. 15,5 13,4 23

10 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ GRAN ATLAS UNIVERSAL ΑΤΛΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ Κινητά τηλέφωνα Γραμμές τηλεφώνου Χρήστες του ιαδικτύου Hosts στο ιαδικτύο 169,4 εκάτ. 43,7 εκάτ. 29,9 εκάτ. 4,82 εκάτ. Νοικοκυριά με υπολογιστή Ρωσία 66% Ιαπωνία 81% ΗΠΑ 62% Νοικοκυριά με πρόσβαση στο ιαδίκτυο Ρωσία 56% Ιαπωνία 61% ΗΠΑ 55% Νοικοκυριά με σταθερό τηλέφωνο Ρωσία 50% Ιαπωνία 91% ΗΠΑ * Νοικοκυριά με κινητό τηλέφωνο Ρωσία 80% Ιαπωνία 90% ΗΠΑ * Νοικοκυριά με τηλεόραση Ρωσία 97% Ιαπωνία 99% ΗΠΑ 99% Νοικοκυριά με ραδιόφωνο Ρωσία 95% Ιαπωνία 99% ΗΠΑ 99% * εν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ (ΑΕΠ) Σε δισεκατομμύρια δολάρια 1,5 1,2 0,9 0,6 0,3 0, ΕΤΗΣΙΑ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΑΕΠ Σε ποσοστό % ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ Σε δολάρια ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Πολίτευμα: Πρωτεύουσα: ιοικητικά διαμερίσματα: Ομοσπονδιακή ημοκρατία Υπάρχουν 21 σχετικά αυτόνομες ρωσικές δημοκρατίες εντός της ομοσπονδίας, 8 περιοχές (κράι), 46 επαρχίες, οι οποίες είναι γνωστές ως ομπλάστ, 5 αυτόνομες περιφέρειες και ένα αυτόνομο ομπλάστ. Τέλος, υπάρχουν δύο ομόσπονδες πόλεις, η και η Αγία Πετρούπολη. ΕΞΑΓΩΓΕΣ 476 δισεκατομμύρια FOB Κύριοι προορισμοί των εξαγωγών Ουκρανία 4,7% Κίνα 4,5% Λευκορωσία 5% Άλλες χώρες 41,5% Τουρκία 5,2% Κύριες Γερμανία 7,5% εξαγωγές: καύσιμα, πετρέλαιο, Ιταλία 7,8% φυσικό αέριο, Ολλανδία 12,2% ξύλο, μέταλλα, χημικά. Εξέλιξη των εξαγωγών Σε ποσοστό % του ΑΕΠ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Η παραγωγή μηχανημάτων κατέχει κορυφαία θέση στην πυραμίδα της ρωσικής βιομηχανίας. Ο ηλεκτρικός τομέας είναι ο μεγαλύτερος της Ευρώπης και ο τέταρτος στον κόσμο, μετά τις ΗΠΑ, την Κίνα και την Ιαπωνία. Κύριες βιομηχανίες Κατεργασία ορυκτών, κατασκευή μηχανημάτων, ναυπηγεία, αγροτικά μηχανήματα και ανάπτυξη στρατιωτικής τεχνολογίας. Βαλλιστικός πύραυλος Topol-M ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 302 δισεκατομμύρια FOB Προέλευση των εισαγωγών Λευκορωσία 4,4% Νότια Κορέα 4,4% ΗΠΑ 4,8% Άλλες χώρες 47,8% Ιαπωνία 6,4% Ουκρανία 6,7% Κύριες εισαγωγές: μηχανήματα, Κίνα 12,2% πλαστικά, χάλυβας, φάρμακα, Γερμανία 13,3% καταναλωτικά αγαθά. Εξέλιξη των εισαγωγών Σε ποσοστό % του ΑΕΠ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ Παραγωγή 9,98 εκατ. βαρέλια ημερησίως Κατανάλωση 2,69 εκατ. βαρέλια ημερησίως Εισαγωγή βαρέλια ημερησίως Εξαγωγή 5,17 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως Αποθέματα αργού Σε δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου (2007) Σαουδ. Αραβία Καναδάς Ιράν Ιράκ Κουβέιτ Ρωσία 264,3 178,8 136,2 112,5 101,5 79 Σύνολο παγκοσμίως: 1.336,0 τρισ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ Αρχηγός του κράτους: Ο πρόεδρος Ντμίτρι Ανατόλιεβιτς Μεντβέντεφ, από τις 7 Μαΐου Αρχηγός της κυβέρνησης: Ο πρωθυπουργός Βλαντιμίρ Πούτιν, από τις 8 Μαΐου ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κοινοβούλιο, που αποτελείται από δύο σώματα: την Κρατική ούμα και το Συμβούλιο της Ομοσπονδίας. Κρατική ούμα 450 έδρες. Η θητεία είναι τετραετής. Αποστολή αυτού του σώματος είναι η έγκριση των ομοσπονδιακών νόμων και του συντάγματος, που πρέπει να λάβουν και την έγκριση του Συμβουλίου της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Συμβούλιο της Ομοσπονδίας 178 έδρες. Σε αυτό το σώμα εκπροσωπούνται όλα τα εδάφη της Ομοσπονδίας. Υπάρχουν δύο εκπρόσωποι για κάθε «συστατικό μέλος» της Ομοσπονδίας, που ορίζονται από τις τοπικές εκτελεστικές και νομοθετικές αρχές. ΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ Το δικαστικό σύστημα της Ρωσικής Ομοσπονδίας περιλαμβάνει το Συνταγματικό ικαστήριο (αποτελείται από 19 μέλη που εκλέγονται κάθε δώδεκα χρόνια), το Ανώτατο ικαστήριο (ανώτατο δικαστικό όργανο για αστικές και ποινικές υποθέσεις) και το Ανώτατο ικαστήριο ιαιτησίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

11 56 Ευρώπη/Ρωσική Ομοσπονδία Η ομόσπονδη πόλη της ς είναι η πρωτεύουσα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, μιας τεράστιας χώρας της Ευρασίας, η οποία διανύει περίοδο οικονομικής ανάπτυξης μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Η είναι αυτόνομη και, από γεωγραφικής άποψης, βρίσκεται στο ομπλάστ (επαρχία) της ς, που έχει 38 περιφέρειες. Επαρχία της ς ΠΟΛΗ ΠΟΛΥΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟΥΧΩΝ Μετά από μακρά θητεία στον κομμουνισμό, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ κατοίκων με περιουσία πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια, σύμφωνα με το περιοδικό Forbes. Ξεπερνάει, μάλιστα, τη Νέα Υόρκη σε αριθμό πολυεκατομμυριούχων (η έχει 33, ενώ η Νέα Υόρκη 31). Το ένα τέταρτο του ρωσικού πλούτου είναι συγκεντρωμένο στα χέρια 100 περίπου ανθρώπων. Στην κορυφή της λίστας βρίσκεται ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, πρώην προέδρος του ομίλου πετρελαιοειδών Yukos, ο οποίος εκτίει ποινή οκταετούς φυλάκισης. Β ΡΩΣΙΑ Περιοχή σε μεγέθυνση ΜΟΣΧΑ 1 ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΡΩΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Επιστημονικής Εταιρείας, το Βρίσκεται ανάμεσα στην Κόκκινη Πλατεία και την Πλατεία Μανέζ, και περιλαμβάνει από προϊστορικά εκθέματα μέχρι έργα τέχνης ανεκτίμητης αξίας, που αποκτήθηκαν από μέλη της δυναστείας των Ρομανόφ. Η συλλογή του μουσείου εμπλουτίστηκε χάρη στις προσφορές εύπορων ιδιωτών. ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΟΥΣΚΙΝ 2 ΚΟΚΚΙΝΗ ΠΛΑΤΕΙΑ Είναι μία από τις τρεις μεγαλύτερες πλατείες του κόσμου: 695 x 105 μ. Εδώ βρίσκονται πολλά ιστορικά μνημεία και το μαυσωλείο του Λένιν. Εδώ είναι θαμμένοι ο Ιωσήφ Στάλιν και ο Γιούρι Γκαγκάριν. Θεωρείται το γεωγραφικό κέντρο της πόλης από εδώ ξεκινούν οι κύριες οδικές αρτηρίες. ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΑΡΜΠΑΤ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΟΣΧΑΣ 3 ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Οι εργασίες για την οικοδόμησή του κράτησαν από το 1555 έως το 1561, με εντολή του Ιβάν του Τρομερού. Είναι γνωστός παγκοσμίως για τους πολύχρωμους τρούλους του. Κατασκευάστηκε σε ανάμνηση της κατάκτησης του χανάτου του Καζάν. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Κόκκινης Πλατείας, απέναντι από τον Πύργο του Σωτήρος του Κρεμλίνου. Το 1588, ο τσάρος Φιοντόρ Ιβάνοβιτς ζήτησε να φτιαχτεί ένα νέο παρεκκλήσιο πάνω από τον τάφο του Αγίου Βασιλείου, στον οποίον αφιερώθηκε ο καθεδρικός. ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΠΟΥΣΚΙΝ

12 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΑΤΛΑΣ 57 ΚΥΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΗΜΑΙΑ Πόλη της ς ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΤΟΣ Β ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ τ.χλμ. ΙΔΡΥΣΗ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ 1147 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΜΗΚΟΣ Α ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ κάτ. ΙΔΡΥΤΗΣ Γιούρι Ντολγκορούκι 38 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΕΧΕΙ Η ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ ΥΨΟΜΕΤΡΟ 150 μ. ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ 9.685,7 κάτ. ανά τ.χλμ. ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ: Πατριάρσιγε Προύντι, Κροποτκίνσκαγια, Τσίστιε Προύντι, Τβέρσκαγια, Αρμπάτ και Σοκόλ. Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΤΣΑΡΩΝ Ήταν έδρα των τσάρων μέχρι τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αγία Πετρούπολη. Γιούρι Ντολγκορούκι ΕΠΙΣΗΜΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: ΜΟΣΧΑ Ονομασία στα ρωσικά: Moskva Η ονομασία της πόλης προέρχεται από τον ποταμό που τη διαρρέει, τον Μόσκβα. ΚΥΡΙΑ ΚΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΕΜΛΙΝΟΥ Το Κρεμλίνο είναι μια καλά οχυρωμένη περιοχή απέναντι από τον ποταμό Μόσκβα, που περιλαμβάνει στο εσωτερικό της διάφορα κτήρια, ορθόδοξους ναούς και μνημεία πολιτιστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος. Καταλαμβάνει τ.μ. και περιβάλλεται από τείχος μ. ΜΕΓΑΛΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΟΥ ΚΡΕΜΛΙΝΟΥ Είναι η επίσημη κατοικία του προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου και χτίστηκε με εντολή της Μεγάλης Αικατερίνης για να γίνει το Ανάκτορο της Γερουσίας. ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ Ολοκληρώθηκε το 1479 και στεγάζει τον τάφο του Ιβάν του Τρομερού ( ). Εδώ γινόταν η στέψη των τσάρων. Το κτήριο είναι λευκό με χρυσούς τρούλους. Είναι διακοσμημένο με νωπογραφίες του 17ου αιώνα. ΘΕΑΤΡΟ ΜΠΟΛΣΟΪ ΚΩΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟ ΤΟΥ ΙΒΑΝ ΤΟΥ ΤΡΟΜΕΡΟΥ Είναι το ψηλότερο κτήριο του Κρεμλίνου (έχει ύψος 81 μ.) και χρησίμευσε ως πρότυπο για την κατασκευή άλλων ναών. Σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Μάρκο Μπον Φριάζιν ( ).

13 178 Eυρετήριο τοπωνυμίων/γεωγραφικοί όροι Γεωγραφικοί όροι ΣΤΟ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ που ακολουθεί, αναφέρονται όλοι οι γεωγραφικοί, γεωλογικοί, ανθρωπολογικοί, πολιτικοκοινωνιολογικοί, οικονομικοί όροι (ελληνικοί και ξενόγλωσσοι) που απαντούν στα κείμενα της σειράς. Αυτά συνοδεύονται από ένα σύντομο ορισμό ή επεξήγηση. Αναφέρονται επίσης τα ακρωνύμια που χρησιμοποιούνται στο κείμενο. Αα Aβορίγινες Οι αυτόχθονες κάτοικοι μιας χώρας ή ηπείρου. Χρησιμοποιείται ειδικά για την Αυστραλία. αβυσσική πεδιάδα Εκτεταμένη πεδιάδα που βρίσκεται στα βάθη του ωκεανού, μ. και πλέον υπό τη στάθμη της θάλασσας. αγέλη πάγου (επιπλέων πάγος) Μάζες πάγου πάχους πάνω από 3 μ. που σχηματίζονται στην επιφάνεια της θάλασσας και δεν είναι προσαρτημένες στην ξηρά. αγροτοεπιχειρήσεις Όρος που αφορά σε δραστηριότητες όπως η καλλιέργεια γεωργικών προϊόντων, η εκτροφή ζώων, ή η κατασκευή γεωργικών μηχανημάτων, που ενδεχομένως οδηγούν στην προσφορά γεωργικού προïόντος στην αγορά. αειθαλλή Φυτά που διατηρούν τα φύλλα τους, χωρίς να φυλλορροούν ετησίως ή εποχικά. ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) Η συνολική αξία αγαθών και υπηρεσιών που παράχθηκε σε μια χώρα, μη περιλαμβανόμενων των εσόδων από ξένες χώρες. αέρια μάζα Τεράστια, ομογενής μάζα αέρα, μέσα στην οποία υπάρχουν ορίζοντες με σταθερή θερμοκρασία και υγρασία. Οι αέριες μάζες χωρίζονται από μέτωπα. αεροχείμαρρος Στενή ζώνη δυτικών ανέμων στην τροπόσφαιρα σε ύψη πάνω από μ. Οι αεροχείμαρροι είναι πιο σφοδροί το χειμώνα και περιλαμβάνουν τον τροπικό αεροχείμαρρο, τον αεροχείμαρρο του μετώπου στα μέσα πλάτη, τον αρκτικό αεροχείμαρρο και τον πολικό νυχτερινό αεροχείμαρρο. αέτωμα Πλαγιά με ελαφρά κλίση, το οποίο βρίσκεται συχνά στα κράσπεδα του βουνού, στις περιοχές ερήμου, αλλά και σε άλλες κλιματικές ζώνες. Τα αετώματα μπορεί να περιλαμβάνουν και κλαστικά υλικά, όπως αλλουβιακά ριπίδια. άζωτο Άοσμο, άχρωμο αέριο που αποτελεί το 78% της ατμόσφαιρας. Μέσα στο έδαφος είναι ζωτικό θρεπτικό στοιχείο για τα φυτά. αιώνας (γεωλογικός) Κατά παράδοση, μεγάλη, αλλά όχι απεριόριστη, περίοδος γεωλογικού χρόνου. ακμή Λεπτή, οδοντωτή ράχη βουνού, η οποία χωρίζει δύο γειτονικές έδρες γιγάντων που βρίσκονται σε περιοχές όπου έχουν αναπτυχθεί παγετώνες. ακτινοβολία Εκπομπή ενέργειας με τη μορφή σωματιδίων ή κυμάτων. Η ακτινοβολία από τον Ήλιο περιλαμβάνει θερμότητα, φως, υπεριώδεις ακτίνες, ακτίνες γάμα και ακτίνες Χ. Μέρος μόνο της ηλιακής ενέργειας που ακτινοβολείται στο διάστημα φτάνει έως τη Γη. αλλούβια Υλικά που αποθέτονται από ποταμούς. Σήμερα χρησιμοποιείται συνήθως μόνο για τα λεπτά σωματίδια ιλύος και πηλού. αλλουβιακό ριπίδιο Μεγάλη απόθεση σχήματος βεντάλιας που αποθέτει ένας ποταμός καθώς εξέρχεται από μια στενή ορεινή κοιλάδα προς μία ευρεία ανοικτή πεδιάδα. αλπικά όρη Οροσειρές που σχηματίστηκαν πριν από 30 έως 65 εκατομμύρια χρόνια με πτύχωση στη δυτική και στην κεντρική Ευρώπη. αλπικό Ορεινό περιβάλλον μεταξύ της γραμμής δέντρων και του επιπέδου του μόνιμου καλύμματος χιονιού. Αμερινδιάνος Όρος που αναφέρεται στους αυτόχθονες κατοίκους του Μεξικού, της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής. αμμώδες μέτωπο Η απότομη υπήνεμη πλευρά μιας αμμοθίνας. Η αντίθετη της προσήνεμης ομαλής κλιτύος. αμμώδης βραχίονας Λεπτή γραμμική απόθεση άμμου ή κροκαλών που εκτείνεται από την ακτή. Οι βραχίονες σχηματίζονται καθώς τα υπό γωνία κύματα μεταφέρουν άμμο κατά μήκος της παραλίας, δημιουργώντας μια ράχη άμμου και μεταβάλλοντας ταυτόχρονα την γωνία της ακτής. Οι βραχίονες είναι συνήθεις όπου η ακτογραμμή κάμπτεται, ιδίως στους ποταμόκολπους. αμμώδης φραγμός Παράκτια λωρίδα άμμου ή χαλικιών έξω από τις ακτές, πάνω ή κάτω από το νερό. Συνήθως παράλληλη προς την ακτή, ημισεληνοειδούς σχήματος ή σε οξεία γωνία. αναβαθμίδες Βαθμίδες κομμένες στις απότομες πλαγιές για τη δημιουργία επίπεδων επιφανειών για καλλιέργεια. Στις μη σταθεροποιημένες πλαγιές συμβάλλουν στη μείωση της διάβρωσης του εδάφους. Είναι πιο συχνές στις πυκνοκατοικημένες περιοχές της νοτιοανατολικής Ασίας. αναδάσωση Η επαναφύτευση δάσους σε περιοχή όπου υπήρχε πριν δάσος, αλλά εκχερσώθηκε ή κάηκε. ανάχωμα Τοίχωμα που κατασκευάζεται στις χαμηλές περιοχές για τη συγκράτηση των νερών κατάκλυσης ή για την προστασία της ξηράς από την παλίρροια. ανεμοστρόβιλος Σφοδρή ελικοειδής ανεμοθύελλα με κέντρο πολύ χαμηλής πίεσης. Οι ταχύτητες του ανέμου, που

14 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΑΤΛΑΣ 179 συνοδεύεται συχνά από βροντές και ραγδαία βροχή φτάνουν τα 320 χλμ./ ώρα. Ανταρκτικός Κύκλος Ο παράλληλος του γεωγραφικού πλάτους 66 ο 32 ο Ν. αντίκλινο Γεωλογική πτύχωση, στην οποία τα συμμετέχοντα στρώματα έχουν σχήμα ανεστραμμένου ύψιλον (υ). αντικυκλώνας Περιοχή υψηλής σχετικά ατμοσφαιρικής πίεσης. αντοχή (ανθεκτικότητα) Η ικανότητα ενός πετρώματος να ανθίσταται στην απογύμνωση με την αποσάθρωση και τη διάβρωση. άνυδρη ξηρή Περιοχή με χαμηλό ύψος βροχής, όπου ο ρυθμός εξάτμισης μπορεί να είναι μεγαλύτερος του ρυθμού κατακρημνισμάτων. Ως άνυδρες ορίζονται οι περιοχές που δέχονται λιγότερο από 25 χλστ. βροχής ετησίως. Στις περιοχές αυτές μπορούν να επιβιώσουν μόνο ανθεκτικά στην ξηρασία φυτά. απογύμνωση Το συνδυασμένο αποτέλεσμα αποσάθρωσης, διάβρωσης και ολισθήσεων, το οποίο, επί μακρά χρονική περίοδο, αποκαλύπτει τα υποκείμενα πετρώματα. αποδάσωση (αποψίλωση) Η πράξη της κοπής και εκχέρσωσης μεγάλων περιοχών δάσους για ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η γεωργία ή η αστική ανάπτυξη. απόθεση Καθίζηση υλικών που έχουν συσσωρευθεί. 1) μετά τη διάβρωση και τη μεταφορά τους από φυσικές δυνάμεις όπως άνεμος, πάγος ή νερό. 2) ως οργανικά λείψανα όπως ο άνθρακας και τα κοράλλια. 3) ως αποτέλεσμα εξάτμισης και χημικής κατακρήμνισης. απολέπιση Τύπος αποσάθρωσης κατά την οποία φολίδες πετρώματος όμοιες με λέπια αποκολλούνται λόγω της ανάπτυξης κρυστάλλων άλατος στο νερό μέσα στο πέτρωμα. Το υπόγειο νερό, το οποίο περιέχει διαλυμένα άλατα, κινείται προς την επιφάνεια και εξατμίζεται, αποθέτοντας μια μεμβράνη κρυστάλλων άλατος. Αυτοί οι κρύσταλλοι διαστέλλονται και προκαλούν μικρά ραγίσματα. Καθώς τα ραγίσματα μεγαλώνουν, αποκολλώνται φλοιοί του πετρώματος. απολιθωμένη θίνα (παλαιοθίνα) Θίνα που σχηματίστηκε σε περιοχή που κάποτε ήταν άνυδρη, ενώ τώρα είναι πιο υγρή. Οι θίνες μετακινούνται φυσικά με τον άνεμο, αλλά σ αυτές τις περιπτώσεις η βλάστηση τις κάνει σταθερές. απορροή Επιφανειακή ροή μέρους των κατακρημνισμάτων. απότομη διαβρωσιγενής επιφάνεια Απότομη πλαγιά στην παρυφή μιας επίπεδης, ορεινής επιφάνειας. Στα πτυχωσιγενή ανάγλυφα οι απότομες διαβρωσιγενείς επιφάνειες, βρίσκονται συχνά πίσω από μία ομαλή κλιτύ ή κλιτύ κλίσης. αποφυλλωτικό Χημικός ψεκασμός που χρησιμοποιείται για την αποβολή των φύλλων των δέντρων. αποψίλωση (εκχέρσωση) και κάψιμο Τεχνική γεωργίας που περιλαμβάνει την κοπή και το κόψιμο του δάσους θάμνων, για τη δημιουργία γεωργικής γης. Μετά από μερικές σοδειές, η γη εγκαταλείπεται, και η διαδικασία επαναλαμβάνεται. Αυτή η πρακτική είναι κοινή στην Αφρική και τη Νότια Αμερική. αργιλόλιθος ή αργιλικός σχιστόλιθος Συμπαγές ιζηματογενές πέτρωμα από λεπτόκοκκα σωματίδια. Ο θαλάσσιος αργιλόλιθος σχηματίζεται στον θαλάσσιο πυθμένα. Από αυτόν μπορεί να εξαχθεί πετρέλαιο. άρδευση Η τεχνητή παροχή νερού για τη γεωργία στις ξηρές περιοχές, η οποία απαιτεί συχνά την κατασκευή καναλιών και την εκτροπή ποταμών. Αρκτικός Κύκλος Ο παράλληλος του γεωγραφικού πλάτους 66 o 32 Β. αρόσιμο Έδαφος που έχει οργωθεί και χρησιμοποιείται για καλλιέργεια ή προσφέρεται για παραγωγή γεωργικών προϊόντων. αρτεσιανή πηγή Φυσική αναβλύζουσα πηγή υπόγειου νερού, αποθηκευμένου σε υδροφορέα. αρχιπέλαγος Ομάδα νησιωτικών συμπλεγμάτων. ασβεστίτης Τριγωνικός κρύσταλλος ανθρακικού ασβεστίου. ασβεστολιθικό ανάγλυφο Γεωμορφή που δημιουργείται από χημικές αντιδράσεις στα ασβεστολιθικά πετρώματα. ασβεστόλιθος Υδροπερατό ιζηματογενές πέτρωμα που σχηματίζεται από ανθρακικά υλικά. ασεισμική Περιοχή όπου έχει σταματήσει η σεισμική δραστηριότητα. ασθενόσφαιρα Τμήμα του μανδύα της Γης με διάπυρα εν μέρει τηγμένα πετρώματα, υπό τη λιθόσφαιρα. ασπίδα Τεράστιο σταθερό τμήμα του στερεού φλοιού της Γης που συμμετείχε ελάχιστα σε ορογενετικές κινήσεις. αστεροειδής Μικρός πλανήτης που περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, κυρίως μεταξύ των τροχιών του Άρη και του Δία. ASEAN Ένωση Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας. Συγκροτήθηκε το 1967 για την προαγωγή της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής συνεργασίας. Μέλη της είναι η Ινδονησία, η Μαλαισία, το Μπρουνέι, οι Φιλιππίνες, η Σινγκαπούρη και η Ταϊλάνδη. ατμόσφαιρα Το περίβλημα των άοσμων, άχρωμων και άγευστων αερίων που περιβάλλει τη Γη, αποτελούμενο από οξυγόνο (23%), άζωτο (75%), αργό (1%) και διοξείδιο του άνθρακα (0,03%) καθώς και άλλα αέρια σε μικρότερες αναλογίες. ατμοσφαιρική πίεση Η πίεση που δημιουργείται από τη δράση της βαρύτητας πάνω στα αέρια που περιβάλλουν τη Γη. ατόλη Κυκλικού σχήματος νησί ή κοραλλιογενής ύφαλος που συχνά περικλείει μια αλμυρή λιμνοθάλασσα. Ββ βασάλτης Σκουρόχρωμο, λεπτόκοκκο πυριγενές πέτρωμα που σχηματίζεται στην επιφάνεια της Γης από ταχέως ψυχόμενη λάβα. βασική στάθμη (επίπεδο) Η στάθμη κάτω από την οποία το τρεχούμενο νερό δεν μπορεί να διαβρώσει το έδαφος. βιομάζα Η ολική μάζα οργανικής ύλης φυτών και ζώων σε δεδομένη περιοχή. Μετριέται συνήθως σε κιλά ανά τ.μ. Η φυτική βιομάζα είναι αναλογικά μεγαλύτερη από αυτή των ζώων, εκτός από τις πόλεις. βιοποικιλία Η ποσότητα ζωικών ή φυτικών ειδών σε δεδομένη περιοχή. βιόσφαιρα Η ζώνη πάνω και κάτω από την επιφάνεια της Γης όπου ζουν όλα

15 180 Eυρετήριο τοπωνυμίων/γεωγραφικοί όροι τα φυτά και τα ζώα. βιοτεχνία (οικοτεχνία) Μικρής κλίμακας χειροτεχνική επιχείρηση, όπως η αλιεία που χρησιμοποιεί ελάχιστα ή καθόλου μηχανήματα. βόρειο δάσος ή τάιγκα Εκτάσεις δάσους κυρίως κωνοφόρων που βρίσκονται στα βόρεια πλάτη. βραχίονας (κλάδος) Κοινός στα δέλτα, μικρότερος βραχίονας ποταμού που δεν συμβάλλει στο κύριο ρεύμα. βροχερό δάσος Πυκνά δάση στις τροπικές ζώνες με υψηλή βροχόπτωση και χωρίς αλλαγή εποχών. Παράδειγμα, οι λεκάνες του Κονγκό και του Αμαζονίου. Ο όρος ισχύει ευρύτερα και για τα πλούσια δάση άλλων κλιμάτων. Στα βροχερά δάση η οργανική ζωή είναι πυκνή και ποικίλη εκεί υπάρχουν τουλάχιστον 40% όλων των φυτικών και ζωικών ειδών και μέχρι 100 είδη δέντρων ανά 10 στρέμματα. βύθισμα Σύνθετη πτυχή, που δημιουργεί μεγάλη κοιλάδα από ένα σύγκλινο και ένα αντίκλινο. Γγ γεωγραφικό μήκος Υποδιαιρέσεις της Γης που δείχνουν πόσο ανατολικά ή δυτικά βρίσκεται ένα σημείο (τόπος) από τον πρώτο μεσημβρινό (0 o ), ο οποίος διέρχεται από το Αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς, στην Αγγλία (ΗΒ). Η Γη διαιρείται σε 360 o. γεωγραφικό πλάτος Η γωνιώδης απόσταση από τον ισημερινό ενός σημείου στην επιφάνεια της Γης. Τη Γη περιβάλλουν φανταστικοί κύκλοι πλάτους παράλληλοι προς τον ισημερινό από τον οποίο η απόστασή τους μετριέται σε μοίρες βόρεια ή νότια. Ο ισημερινός είναι σε 0 o και οι πόλοι 90 o Βόρειος και Νότιος. Οι κύκλοι αυτοί ονομάζονται επίσης παράλληλοι. γεωθερμική ενέργεια Ενέργεια που προέρχεται από τα θερμά πετρώματα μέσα στο φλοιό της Γης, που δημιουργεί θερμές πηγές, ατμό ή θερμά πετρώματα στην επιφάνεια. Η ενέργεια παράγεται από την κίνηση των πετρωμάτων και από τη διάσπαση ραδιενεργών στοιχείων. γεωργία διατροφής (συντήρησης) Γεωργική πρακτική κατά την οποία παράγονται επαρκή τρόφιμα για τη συντήρηση του γεωργού και των εξαρτημένων από αυτόν ατόμων, αλλά δεν παρέχει πλεόνασμα για τη δημιουργία εισοδήματος. γεωσύγκλινο Κοίλη πτυχή (σύγκλινο) μεγάλου βάθους στο φλοιό της Γης, η οποία εκτείνεται επί χιλιάδες χιλιόμετρα. Αυτή η λεκάνη περιέχει βαθύ στρώμα ιζημάτων, ιδίως στο κέντρο της, από τις γύρω χερσαίες μάζες. γεωχρονολογική κλίμακα Η χρονολόγηση της ηλικίας της Γης όπως αποκαλύπτεται από τα πετρώματά της. Ο γεωλογικός χρόνος διαιρείται σε διάφορες περιόδους: αιώνας, περίοδος, εποχή, ηλικία και χρόνος (η μικρότερη). Οι μονάδες αυτές δεν έχουν ομοιόμορφη διάρκεια. γηγενής Κάτοικοι, φυτά ή ζώα καταγόμενα από μια συγκεκριμένη περιοχή. γιούτα Φυτική ίνα που χρησιμοποιείται για την κατασκευή σκληρών σχοινιών σάκων και ψάθας. γκάουτσο Νοτιοαμερικανικός όρος για τον βοσκό ή τον γελαδάρη που εργάζεται στις χλοώδεις πεδιάδες (πάμπες) της Παραγουάης, Ουρουγουάης και Αργεντινής. γκέτο Τμήμα πόλης ή περιοχής που κατέχεται κατά συντριπτική πλειοψηφία από πληθυσμό φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας, ο οποίος μπορεί να υπόκειται σε διώξεις ή περιορισμό. γκέιζερ Πίδακας ατμού και θερμού νερού που εκτινάσσεται με διαλείψεις από πόρους του εδάφους σε περιοχές που είναι ή ήταν ηφαιστειογενείς. Μερικά γκέιζερ μπορεί να φτάσουν σε ύψος 60 μ. γκιγιό Μικρό, υποθαλάσσιο όρος με ισοπεδωμένη κορυφή, που σχηματίστηκε λόγω βύθισης κατά την εξάπλωση του θαλάσσιου πυθμένα. Γκοντβάνα Η υπερήπειρος που πιστεύεται ότι υπήρχε πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια στο νότιο ημισφαίριο. Σύμφωνα με μελέτες, περιλάμβανε τις σημερινές Αφρική, Αμερική, Μαδαγασκάρη, Αυστραλία, τμήματα της Νότιας Αμερικής, την Ανταρκτική και την Ινδική Χερσόνησο. γραμμή δέντρων Η γραμμή πάνω από την οποία δεν μπορούν να αναπτυχθούν δέντρα, εξαρτώμενη από το πλάτος και το υψόμετρο, καθώς και από τοπικούς παράγοντες όπως το έδαφος. γύψος Μαλακό ορυκτό (ενυδατωμένο θειικό ασβέστιο), που χρησιμοποιείται ως βάση για πολλές μορφές κονίας. CEEAC Οικονομική Κοινότητα Κεντροαφρικανικών Κρατών. Συγκροτήθηκε το 1983 για την προαγωγή της περιφερειακής συνεργασίας και, εάν είναι δυνατόν, η συγκρότηση κοινής αγοράς μεταξύ 11 κεντροαφρικανικών χωρών. Δδ Δακτύλιος Ειρηνικού Ονομασία που δόθηκε στις οικονομικά δυναμικές χώρες που βρέχονται από τον Ειρηνικό Ωκεανό. δέλτα Χαμηλού υψομέτρου, ριπιδοειδής περιοχή στις εκβολές, στο στόμιο, ενός ποταμού, που σχηματίζεται από αποθέσεις διαδοχικών στρωμάτων ιζημάτων (φερτών υλών). Επιβραδυνόμενος κατά την εκβολή του στη θάλασσα, ένας ποταμός αποθέτει ιζήματα, και έτσι μπορεί να χωριστεί σε πολλές μικρότερες κοίτες, γνωστές ως βραχίονες (κλάδους). δευτερογενές κοίτασμα Ζώνη μεταλλοφόρων ορυκτών εντός πετρωμάτων που βρίσκονται στην ή κοντά στην επιφάνεια, προέρχονται από μεταφορά των ορυκτών και από τα οποία είναι εύκολη η εξόρυξη. διαβολότοποι (badlands) Περιοχές που έχουν διαβρωθεί έντονα, με πολλά βαθιά νεροφαγώματα από τις βροχές και έχουν λίγη ή καθόλου βλάστηση. διάβρωση εδάφους Συμβαίνει όταν η φθορά του εδάφους είναι ταχύτερη από τις φυσικές διεργασίες αντικατάστασής του. Το έδαφος μπορεί να μεταφερθεί από τον άνεμο καθώς και από το νερό. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η υπερβόσκηση και η εκχέρσωση για γεωργία, επιταχύνουν τη διαδικασία σε πολλές περιοχές. διάβρωση Η διαδικασία φθοράς της επιφάνειας της Γης. Οι παγετώνες, ο άνεμος, οι ποταμοί, τα κύματα και τα ρεύματα, όλα μεταφέρουν θραύσματα

16 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΑΤΛΑΣ 181 προκαλώντας διάβρωση. Μερικοί ορισμοί περιλαμβάνουν επίσης και τις οφειλόμενες στη βαρύτητα κατολισθήσεις ως διαβρωτικούς παράγοντες. διάβρωση κατά επίπεδα Η έκπλυση εδάφους από έναν λεπτό υμένα νερού, γνωστό ως υδροστρωματοροή. διαπερατά πετρώματα Πετρώματα τα οποία μπορεί να διαπεράσει το νερό επειδή είναι πορώδη ή διαρρηγμένα. διαπνοή Η απώλεια υδρατμών από τους πόρους (ή τα στόματα) των φυτών. Η διαδικασία συμβάλλει στην επιστροφή της υγρασίας στην ατμόσφαιρα. διάρρηξη Ρωγμή σε πέτρωμα, που σχηματίζεται όταν δύο τεμάχια πετρώματος μετατοπιστούν το ένα σε σχέση με το άλλο, όπως στην περίπτωση ρήγματος. Οι διαρρήξεις δημιουργούνται με την πτύχωση, με τη συρρίκνωση σε ένα πέτρωμα καθώς ψύχεται και με την αποτόνωση ενός πετρώματος καθώς αφαιρούνται τα υπερκείμενα υλικά με διάβρωση. διείσδυση (μαγματική διείσδυση) Πέτρωμα που σχηματίστηκε όταν τηγμένο υλικό (μάγμα) διείσδυσε στα υπάρχοντα πετρώματα κάτω από την επιφάνεια της Γης πριν ψυχθεί και στερεοποιηθεί. Αυτά τα πετρώματα ψύχονται πιο αργά από τα έκχυτα πετρώματα, και κατά συνέπεια τείνουν να είναι πιο αδρομερή. διοξείδιο του άνθρακα Άχρωμο, άοσμο αέριο (CO 2 ) που αποτελεί το 0,03% της ατμόσφαιρας. ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) Ιδρύθηκε το 1944 ως τμήμα του ΟΗΕ, και έχει 175 μέλη από όλον τον κόσμο. Σκοπός του είναι η παγκόσμια νομισματική σταθερότητα και η οικονομική ανάπτυξη. δόμος άλατος Αποστρογγυλεμένος λόφος που δημιουργείται με την προς τα πάνω κίνηση, η οποία προκαλείται από την κίνηση άλατος ή άλλων κοιτασμάτων εβαποριτών κάτω από έντονη πίεση. δολίνη Κυκλικό βύθισμα σε ασβεστολιθικές περιοχές δόνηση Μικρής ισχύος σεισμός. de facto Πολιτικός και διπλωματικός όρος που δηλώνει ότι πράξη, ενέργεια, κατάσταση κ.λπ. που προέκυψε από την εξέλιξη των γεγονότων και αναγνωρίζεται με «υλικές πράξεις», παρόλο που η νομιμότητά της αμφισβητήται. Εε εγκιβωτισμένος μαίανδρος Μαίανδρος ποταμού που, ακολουθώντας τον αρχικό του ρου, σκάβει σε βάθος το υπόβαθρο. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν ένας ώριμος, με μαίανδρους ποταμός αρχίσει να διαβρώνει την κοίτη του πολύ πιο έντονα μετά την ανύψωση του γύρω εδάφους. εδαφοροή Η ταχεία μετακίνηση εδάφους και άλλων χαλαρών επιφανειακών υλικών από μία πλαγιά, όταν διαποτιστούν με νερό. Είναι όμοια με τη λασποροή, αλλά δεν ρέει τόσο γρήγορα λόγω χαμηλότερης περιεκτικότητας ποσοστού νερού. έδαφος Λεπτό στρώμα σωματιδίων πετρώματος ανακατεμένων με κατάλοιπα φυτών και ζώων. Παρατηρείται φυσικά στην επιφάνεια της Γης και παρέχει ένα μέσο για να αναπτυχθούν σ αυτό τα φυτά. έδρα γιγάντων ή αμφιθέατρο Λεκάνη σχήματος πολυθρόνας, η οποία βρίσκεται σε ορεινές περιοχές, με απότομο πίσω τοίχωμα και ανυψωμένο βραχώδες χείλος, που περιέχει συχνά μια φραγματογενή λίμνη (ή ταρν). Το δάπεδο του κοιλώματος έχει διαβρωθεί από παγετώνα, ενώ το πίσω τοίχωμα είναι διαβρωμένο και από παγετώνα και από αποσάθρωση. ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκροτήθηκε το 1965, με την επωνυμία ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα) και κατόπιν ως ΕΚ (Ευρωπαϊκή Κοινότητα). Τα μέλη της είναι 27: η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Δανία, η Ελλάδα, το ΗΒ, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Κύπρος, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Σλοβενία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Σκοπός της είναι η ίδρυση ενιαίας ευρωπαϊκής κοινής αγοράς και ενδεχόμενα ομοσπονδίας. ΕΚ Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα (βλ. ΕΕ). έκπλυση Η διαδικασία κατά την οποία διαλύονται με το νερό της βροχής ορυκτά και κατεισδύουν σε κατώτερο στρώμα. έκχυτο πέτρωμα Πυριγενές πέτρωμα που σχηματίζεται όταν τηγμένο υλικό μάγμα εκβάλλεται στην επιφάνεια της Γης και ψύχεται γρήγορα. Έχει συνήθως υαλώδη υφή. Ελ Νίνιο Κλιματικό φαινόμενο, που παρατηρείται 14 φορές περίπου ανά αιώνα και οδηγεί σε σημαντική αλλαγή της παγκόσμιας αέριας κυκλοφορίας. Συνδέεται με ασυνήθη θερμά ρεύματα έξω από τις ακτές του Περού, του Εκουαδόρ (Ισημερινού) και της Χιλής. Η ανωμαλία μπορεί να διαρκέσει μέχρι δύο χρόνια. ενανθράκωση Η διαδικασία κατά την οποία τα πετρώματα αποδομούνται από το ανθρακικό οξύ. Το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα διαλύεται στο νερό της βροχής, σχηματίζοντας ανθρακικό οξύ. Τα ασβεστολιθικά πετρώματα διαβρώνονται ταχέως. εξάπλωση θαλάσσιου πυθμένα Η διεργασία κατά την οποία οι τεκτονικές πλάκες απομακρύνονται μεταξύ τους, επιτρέποντας σε διάπυρο μάγμα να αναδυθεί και να στερεοποιηθεί. Αυτό σχηματίζει νέο πυθμένα και, τελικά, διευρύνει τον ωκεανό. εξάτμιση Η διαδικασία κατά την οποία ένα υγρό ή στερεό μετατρέπεται σε αέριο ή ατμό. Αναφέρεται επίσης στη διάχυση των υδρατμών στην ατμόσφαιρα από τις ελεύθερες επιφάνειες νερού, όπως οι λίμνες και οι θάλασσες. εξατμισοδιαπνοή Η απώλεια υγρασίας από την επιφάνεια της Γης με το συνδυασμό εξάτμισης και διαπνοής από τα φύλλα των δέντρων. επίδραση της πήξης Μορφή αποσάθρωσης, στην οποία το νερό παγώνει σε ρωγμές προκαλώντας διαστολή. Με τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και τους κύκλους τήξης και πήξης του νερού, συντρίβονται τα πετρώματα και αποσπώνται κομμάτια τους. επίκεντρο Το σημείο της επιφάνειας της Γης αμέσως πάνω από την εστία (ή υπόκεντρο) ενός σεισμού. επιμήκης θίνα (σέιφ) Αμμοθίνα που εκτείνεται παράλληλα προς τη διεύθυνση του επικρατούντος ανέμου. Οι σέιφ σχηματίζουν ράχες με απότομες