ΣΕΙΣΜΟΙ: :Ποια είναι λοιπόν αυτά τα είδη; Είδη σεισμών ΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ. Όπως αναφερθήκαμε και παραπάνω λόγο φυσικων αιτιων που βρισκονται στο εσωτερικο της

Transcript

1 ΣΕΙΣΜΟΙ: Σεισμός είναι το φαινόμενο το οποίο εκδηλώνεται συνήθως χωρίς σαφή προειδοποίηση, δεν μπορεί να αποτραπεί και παρά τη μικρή χρονική διάρκεια του, μπορεί να προκαλέσει μεγάλες υλικές ζημιές στις ανθρώπινες υποδομές με επακόλουθα σοβαρούς τραυματισμούς και απώλειες ανθρώπινων ζωών καθως επισης εχουν παρατηρηθει και μεταβολες στο εδαφος, ρωγμες,καταρευσσεις βραχων, διαταραχες του νερου της ξηρας συνηθως απο παροχη των πηγων και μεταβολες στις κοιτες ποταμων. Προκαλειται γενικα απο από την ξαφνική απελευθέρωση συσσωρευμένης ενέργειας στο φλοιό της Γης. Ειδικοτερα οι επιστήμονες ανέπτυξαν μία θεωρία, γνωστή ως θεωρία των λιθοσφαιρικών πλακών, με σκοπό να εξηγήσουν για ποιο λόγο δημιουργούνται οι περισσότεροι σεισμοί. Σύμφωνα με την παραπάνω θεωρία, ο γήινος φλοιός αποτελείται περίπου από 10 μεγάλες άκαμπτες πλάκες και 20 μικρότερες. Κάθε πλάκα δημιουργείται από ένα τμήμα του γήινου φλοιού και ένα κομμάτι του μανδύα, που αποτελεί το παχύ στρώμα θερμού πετρώματος που βρίσκεται κάτω από το φλοιό. Οι επιστήμονες ονομάζουν αυτό το στρώμα του φλοιού καθώς και το ανώτερο τμήμα του μανδύα λιθόσφαιρα.. To μεγαλύτερο μέρος της σεισμικής δραστηριότητας της Γης συμβαίνει στα όρια αυτών των πλακών. Tα όρια των πλακών καθορίζονται από στενές ζώνες, πάνω στις οποίες εκδηλώνεται τo 80% της ηφαιστειακής και σεισμικής δραστηριότητας. Οι πλάκες κινούνται αργά και συνεχόμενα πάνω στην ασθενόσφαιρα, ένα στρώμα που αποτελείται από θερμό, μαλακό πέτρωμα που βρίσκεται στο μανδύα. Ανάλογα με την κίνηση των πλακών έχουμε. α. συγκλίνοντα, όταν οι γειτονικές λιθοσφαιρικές πλάκες πλησιάζουν η μία την άλλη (οπότε και παράγεται φλοιός), β. αποκλίνοντα, όταν οι γειτονικές λιθοσφαιρικές πλάκες απομακρύνονται η μία από την άλλη (οπότε και καταστρέφεται φλοιός) και γ. πλευρικώς ολισθαίνοντα, όταν υπάρχει πλευρική κίνηση μεταξύ των λιθοσφαιρικών πλακών. Η κίνηση των πλακών παραμορφώνει το πέτρωμα κοντά στα όρια των πλακών και παράγει ζώνες ρηγμάτων γύρω από αυτές. Κατά μήκος μερικών ρηγμάτων το πέτρωμα παγιδεύεται και δεν μπορεί να ολισθήσει καθώς οι πλάκες κινούνται. Η τάση που εφαρμόζεται και στις δύο πλευρές του ρήγματος προκαλεί το σπάσιμο του πετρώματος και τη μετατόπισή του. Αυτή η μετατόπιση είναι που δημιουργεί τους σεισμούς. Όταν ένας σεισμός δημιουργείται, το βίαιο σπάσιμο απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας, η οποία ταξιδεύει μέσα στη Γη με τη μορφή ταλαντώσεων, που ονομάζονται σεισμικά κύματα. Τα σεισμικά κύματα διαδίδονται από την εστία του σεισμού προς όλες τις κατευθύνσεις και ασθενούν σταδιακά. Έτσι εξηγείται γιατί όσο πιο μακριά είναι μία περιοχή από την εστία του σεισμού τόσο λιγότερο επηρεάζεται Επίσης τα σεισμικά κύματα προκαλούν με τις ταλαντώσεις και διαφορές ηλεκτρικού δυναμικού στα πετρώματα του φλοιού, καθώς οδεύουν μέσα από αυτά. Άλλη μια εκδήλωση των σεισμών, που προκαλείται από τη μετακίνηση των πετρωμάτων της λιθόσφαιρας, είναι η δημιουργία τσουνάμι στη θάλασσα, όταν ο σεισμός είναι υποθαλάσσιος και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ικανή κατακόρυφη ανάταξη του βυθού. Ένας σεισμός όμως μπορεί να οφείλεται και το πέσιμο ενός παγετώνα. Για τις μορφές που μπορεί να έχει ο σεισμός θα αναφερθούμε αναλυτικότερα πιο κάτω... :Ποια είναι λοιπόν αυτά τα είδη; Είδη σεισμών ΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ Όπως αναφερθήκαμε και παραπάνω λόγο φυσικων αιτιων που βρισκονται στο εσωτερικο της 1

2 Γης, τεραστιες δυναμεις ασκυνται στα πετρωματα των επιφανειακων στρωματων αυτης. Αποτελεσμα των δυναμεων αυτων ειναι η συνεχης ελαστικη παραμορφωση των πετρωματων και η συσσώρευση μέσα σ αυτά τεραστίων ποσών δυναμικής ενέργειας που λέγεται ενέργεια ελαστικής παραμόρφωσης. Αναπτύσσονται έτσι σημαντικές τάσεις μέσα στα πετρώματα, που συνεχώς αυξάνουν.όταν οι τάσεις αυτές υπερβαίνουν την αντοχή του πετρώματος σε ορισμένη θέση, αυτό σπάει και πραγματοποιείται απότομη σχετική κίνηση των 2 τεμαχίων, κατά ορισμένη διεύθυνση μιας επιφάνειας η οποία χωρίζει το πέτρωμα στα 2 τεμάχη. Η επιφάνεια αυτή λέγεται ρήγμα. Οι 2 πλευρές του ρήγματος γλιστρούν απότομα η μια πάνω στην άλλη προς αντίθετες κατευθύνσεις. ΗΦΑΙΣΤΙΑΚΟΙ Ένα 10% των παγκ. Σεισμών σχετίζεται με ηφαιστειακή δραστηριότητα είναι λιγότερο ισχυροί. Ηφαιστειακός λέγεται ο σεισμός που είναι αποτέλεσμα αλλαγής της πίεσης στο εσωτερικό της γης, λόγο της εισροής ή της εκροής μάγματος. Ηφαιστιογενείς σεισμοί είναι οι εδαφικές δονήσεις που προηγούνται ή συνοδεύουν τις ηφαιστειακές εκρήξεις. Αυτοί αποτελούν το 7% των επιφανειακών σεισμών. Κατά την άνοδο του μάγματος σε ηφαιστειακές περιοχές, η πίεση ελαύνεται σημαντικά με συνεπεία την απελευθέρωση αέριων και το σχηματισμό νέων αέριων λόγο χημικών αντιδράσεων. Τα αέρια αυτά ασκούν πιέσεις στα πετρώματα προς τα πάνω και παράγουν τις πρόδρομες, δονήσεις των ηφαιστειακών εκρήξεων. Οι εστίες των πρόδρομων αυτών δονήσεων βρίσκονται αρχικά σε μεγάλο βαθμό και κατόπιν πλησιάζουν προς την επιφάνεια της Γίνονταν το μάγμα φθίση κοντά στην επιφάνεια της γης, το υδρογόνο του ενώνεται με το οξυγόνο που υπάρχει στις υπόγειες κοιλότητες και στον κρατήρα του ηφαιστείου, οπότε σχηματίζεται εκρηκτικό μίγμα, που αναφλέγεται και εκρήγνυται κατ επανάληψη με συνεπεία το κομμάτιασμα του κρατήρα και την γένεση των κυριών ηφαιστειογενών σεισμών που συνοδεύουν την ηφαιστειακή έκρηξη ΕΓΚΑΤΟΚΡΗΜΝΙΣΙΓΕΝΕΙΣ Εγκατακρημνησιγενεις σεισμοί είναι οι εδαφικές δονήσεις που παράγονται κατά την κατακρήμνιση ορόφων φυσικών εγκοιλων, τα οποία βρίσκονται μέσα στα επιφανειακά στρωματά του στέρεου φλοιού της Γης. Τα εγκοίλα αυτά σχηματίζονται με τη φυσική δράση του νερού σε ορισμένα ευδιάλυτα πετρώματα (ασβεστολιθικά).παράγεται κατά την διάρρηξη των πετρωμάτων τη στιγμή της κατάρρευσης της οροφής του εγκοίλου και συνεπώς ο τρόπος γένεσης αυτών μοιάζει με τον τρόπο γένεσης των τεκτονικών. Άλλοι επιστήμονες πιστεύουν ότι το κύριο μέρος τους παράγεται λόγο κρούσης της οροφής με το έδαφος κατά την πτώση αυτής και ότι συνεπώς η σεισμική ενέργεια προέρχεται από την δυναμική ενέργεια βαρύτητας. Κατά την κατάρρευση φυσικών εγκοιλων, παράγεται σμήνος μικρών σεισμών, επειδή η κατάρρευση δεν πραγματοποιείται απότομα αλλά διαρκεί ορισμένο χρονικό διάστημα. Όταν το πάχος της οροφής του εγκοίλου είναι μικρό, η διάρρηξη μπορεί να φτάσει στην επιφάνεια της Γης. Οι σεισμοί αυτοί αποτελούν μόλις το 3% του συνόλου των σεισμών. ΚΡΥΟΓΕΝΕΙΣ Οφείλονται στην απότομη πτώση της θερμοκρασίας. Το έδαφος συγκρατεί νερό σε υγρή μορφή. Όταν η θερμοκρασία του πέσει κάτω από το κρίσιμο σημείο που το νερό γίνεται πάγος, η διαστολή που προκαλεί η αλλαγή φάσης του νερού συμπιέζει τα πετρώματα και είναι πιθανό να προκληθεί διάρρηξη σε αυτά. Συμβαίνουν συνήθως τις πρωινές ώρες κατά τις κρύες περιόδους του χειμώνα. 2

3 ΠΛΟΥΤΩΝΙΟΙ Γεννιούνται σε σημαντικό βάθος από την επιφάνεια της Γης. Αυτοί γεννιούνται σε βάθη στα οποία επικρατούν μεγάλες πιέσεις, που εξουδετερώνουν τις παραμορφώσεις των πετρωμάτων πριν αυτές αποκτήσουν τόσο μεγάλες τιμές ώστε να προκληθούν διαρρήξεις των πετρωμάτων. Διαφορές απόψεις διατυπωθήκαν σχετικά με τον τρόπο γέννησης των πλουτωνίων σεισμών. Κατά μια άποψη, σε ορισμένες διαχωριστικές επιφάνειες υπάρχει υλικό σε υγρή κατάσταση και φίλαυτο η τάση που χρειάζεται για να προκληθεί ολίσθηση είναι μικρή. Συμφώνα με άλλη άποψη, προκαλείται απότομη ελάττωση του όγκου των πετρωμάτων, λόγο μεταβολής φάσης του υλικού αυτού, με συνεπεία τη κίνηση του υλικού για να γεμίσει το κενό και τη γένεση του σεισμού. Οι σεισμοί γεννιούνται μέσα στο δύσκαμπτο επιφανειακό στρώμα της Γης, που έχει πάχος 80km περίπου και λέγεται λιθόσφαιρα. Κάτω από τη λιθόσφαιρα βρίσκεται η ασθενόσφαιρα, η οποία δεν παρουσιάζει σοβαρή αντίσταση στις δυνάμεις παραμόρφωσης και κατά συνεπεία δεν γεννιούνται σεισμοί μέσα σ αυτή. Συμφώνα με την «Νέα Παγκοσμία Τεκτονική», υπάρχουν περιοχές (ωκεάνιες τάφροι, νησιώτικα τόξα, κ.λπ.) όπου οι λιθόσφαιρες πλάκες καταδύονται πλαγιά μέσα στην ασθενοφόρα μέχρι ορισμένο βάθος μπορεί να φθίση τα 700km. Κατά την κατάδυση αυτή, οι λιθόσφαιρες πλάκες διατηρούν τις ελαστικές τους ιδιότητες και αναπτύσσονται μέσα σε αυτές τάσεις που προκαλούν πλουτώνιους σεισμούς. Η άποψη αυτή θεωρείται σήμερα η επικρατέστερη, γιατί ερμηνεύει το γεγονός ότι οι πλουτώνιοι σεισμοί συμβαίνουν, σχεδόν αποκλειστικά, στις περιοχές των ωκεάνιων τάφρων. Αν η άποψη αυτή είναι ορθή, μπορεί από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, να βγει το συμπέρασμα ότι οι πλουτώνιοι σεισμοί είναι τεκτονικοί σεισμοί με τη διάφορα ότι αυτοί δε γεννιούνται σε προϋπάρχοντα ρήγματα, όπως γεννιούνται οι μεγάλοι επιφανειακοί σεισμοί. ΟΡΓΑΝΟΛΟΓΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ: Το όργανο που χρησιμοποιούμε για τη μέτρηση των σεισμικών δονήσεων στην επιφάνεια του εδάφους ή του θαλασσιού πυθμένα στο Γήινο φλοιό ονομάζεται σεισμόμετρο. Ένα σεισμόμετρο με έγγενη δυνατότητα καταγραφής των δονήσεων ονομάζεται σεισμογράφος Αποτελείται από τα εξής μέρη: Το περίβλημα το οποίο στερεώνει η διάταξη και ακόλουθη τις κινήσεις του εδάφους Τη μάζα που τόνοι να παραμένει ακίνητη σε σχέση με τις κινήσεις του περιβλήματος και αρά του εδάφους Το σύστημα ανάρτησης που επιτρέπει τη ταλάντωση της μάζας σε μια σταθερή διεύθυνση ανάλογα με τον τύπο προσανατολισμού της καταγραμμένης μεταβολής και αποβαίνει τη ταλάντωση Το σύστημα καταγραφής που με διάφορα ηλεκτρομαγνητικά ή οπτικά συστήματα καταγραφεί και αποστέλλει τηλεμετρικά για αποτύπωση στο σταθμό συλλογής τη σχετική θέση της αναρτημένης μάζας ως προς το περίβλημα της συσκευής. ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ: ΜΕΓΕΘΟΣ :Μέγεθος (Μ) ενός σεισμού είναι το μέτρο της ενέργειας που ελκύεται από την εστία κατά τη διάρκεια της δόνησης. ΕΝΤΑΣΗ : Ένταση του σεισμού είναι το μέτρο των μακροσεισμικών αποτελεσμάτων - επιπτώσεων του σεισμού στο έδαφος,στις κατασκευές, στους ανθρώπους. ΚΛΙΜΑΚΑ ΡΙXΤΕΡ 3

4 Στη κλίμακα αυτή μετριέται το μέγεθος ενός σεισμού στην εστία του. Ουσιαστικά στην κλίμακα μετράται η ενέργεια που ελκύεται στον εστιακό χώρο με τη σεισμική θραύση και την ολίσθηση των πετρωμάτων. Παρότι η κλίμακα δεν έχει ανώτατο όριο,σεισμοί μεγαλύτεροι από 9,5 Ρίχτερ δεν έχουν παρατηρηθεί στη Γη. Επίσης μετρώνται και αρνητικές τιμές κλίμακα είναι λογαριθμική. ΚΛΙΜΑΚΑ ΜEΡΚΑΛΙ Στη κλίμακα αυτή μετράται η ένταση ενός σεισμού σε μια περιοχή στην επιφάνεια του φλοιού της γης ένταση αντιστοιχεί στο μέγεθος που θα είχα ένας επιφανειακός σεισμός με επίκεντρο την περιοχή εκείνη ο οποίος θα έχει τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα κλίμακα είναι εμπειρική και προσπαθεί να εκτιμήσει την ένταση του σεισμού συμφώνα με τις επιπτώσεις του σεισμού στα κτίρια, υποδομές κ.λπ. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΣΕΙΣΜΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Οι οικονομικές συνέπειες των σεισμών σχετίζονται είτε με τις βλάβες στις κατασκευές είτε με τη διαφοροποίηση των συνθηκών διαβίωσης των πληγέντων. Στην πρώτη περίπτωση εντάσσονται οι επιπτώσεις που αφορούν απώλειες κατοικιών - εργασιακών χώρων ή γενικότερα μέρους της ακίνητης και κινητής (οικιακός εξοπλισμός, αυτοκίνητο) περιουσίας των σεισμόπληκτων. Μετά τον καταστροφικό σεισμό της Πάρνηθας στις , κτίρια χαρακτηρίστηκαν κόκκινα (ακατάλληλα για χρήση) και κίτρινα (προσωρινά ακατάλληλα για χρήση). Οι δήμοι που επλήγησαν περισσότερο ήταν τα Άνω Λιόσια, οι Άχαρνες και οι Θρακομακεδονες. Στη δεύτερη περίπτωση εντάσσονται οι επιπτώσεις από την αποδιοργάνωση της καθημερινής ζωής. Μετά από ένα σεισμό δημιουργούνται νέες συνθήκες στην εργασία και γενικότερα στη διαβίωση με όλα τα συνεπακόλουθα προβλήματα. Οι κάτοικοι των περιοχών που έχουν πληγεί δεν μπορούν να εργαστούν τουλάχιστον το πρώτο χρονικό διάστημα είτε εξαιτίας τραυματισμών είτε λόγω αναστολής των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων λόγω του σεισμού. Συχνά, τα κτίρια στα οποία στεγάζονται επιχειρήσεις ή δημόσιες υπηρεσίες έχουν υποστεί βλάβες και δεν είναι δυνατόν να επαναλειτουργήσουν άμεσα. Επίσης, τις περισσότερες φορές υπάρχει, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα, διακοπή των εκπαιδευτικών, πολιτιστικών και άλλων δραστηριοτήτων. Επιπρόσθετα, στην ευρύτερη πληγείσα περιοχή παρατηρείται μείωση των ευκαιριών απασχόλησης, αύξηση των απολύσεων, μείωση της αξίας της ακίνητης περιουσίας, έξαρση των εξώσεων καθώς και κατακόρυφη αύξηση των ενοικίων. Είναι φανερό λοιπόν, ότι οι βλάβες που προέρχονται από σεισμούς, είτε σχετίζονται με την απώλεια κινητής ή ακίνητης περιουσίας είτε με την αποδιοργάνωση της 4

5 καθημερινότητας, συνεπάγονται ένα τεράστιο οικονομικό κόστος, σε ατομικό, οικογενειακό και εθνικό επίπεδο. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία οι οικονομικές επιπτώσεις των σεισμών, για την Ελλάδα ανά δεκαετία, ανέρχονται σε 590 εκατ. ευρώ. Όμως ο ιδιαίτερα καταστροφικός σεισμός στην Αθήνα το 1999 έδειξε ότι μερικές φορές αναθεωρούνται τα δεδομένα. Αμέσως μετά από κάθε καταστροφικό σεισμό ξεκινά η οργανωμένη προσπάθεια της Πολιτείας και των αρμόδιων φορέων για άμεση ανασυγκρότηση των σεισμόπληκτων περιοχών και για επαναφορά της καθημερινότητας. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί με τη διανομή τροφίμων και νερού, την άμεση στέγαση (σκηνές - καταυλισμοί) ή την προσωρινή (μεταφερόμενοι οικισμοί, επιδότηση ενοικίου) στέγαση των σεισμόπληκτων, τη χορήγηση δανείων για απόκτηση νέας κατοικίας με όσο το δυνατόν πιο ευνοϊκούς όρους, την προσφορά εργασίας στους σεισμόπληκτους, τη συνέχιση της εκπαιδευτικής δραστηριότητας, την άμεση επαναλειτουργία δημοσίων υπηρεσιών ακόμα και σε σκηνές κ.α. Τα αποτελέσματα του σεισμού στα έργα του ανθρώπου Τα αποτελέσματα και οι βλάβες που προκαλεί μία σεισμική δόνηση στις κατασκευές εξαρτώνται από διάφορες παραμέτρους όπως το μέγεθος του σεισμού, το βάθος της εστίας, τη θέση του επικέντρου, την απόσταση της εστίας από τον τόπο παρατήρησης, το μέσο διάδοσης των σεισμικών κυμάτων, το έδαφος θεμελίωσης αλλά και από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά (τρωτότητα κατασκευής) και από τις ιδιότητες των ίδιων των κατασκευών. Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν κάποια παραδείγματα συσχέτισης των βλαβών με ορισμένες από τις παραπάνω παραμέτρους. Ο σεισμός (Μ=6,2), που έπληξε τη Μαγνησία το 1955, προξένησε πολλές βλάβες στην περιοχή του Βόλου (1 νεκρός, 41 τραυματίες, 459 κτίρια κατεστραμμένα εντελώς, κτίρια με σοβαρές βλάβες) αφενός γιατί το έδαφος θεμελίωσης ήταν αλλούβιο διαποτισμένο με νερό και τεχνητές επιχωματώσεις, και αφετέρου γιατί είχε προηγηθεί ο σεισμός των Σοφάδων (1954) και είχαν εξασθενήσει οι κατασκευές. Στο σεισμό της Πάρνηθας ( ) βλάβες υπέστησαν κυρίως αυθαίρετα κτίρια, κατοικίες "καλής" κατασκευής με αστοχίες στο μπετόν και τα σίδερα, κτίρια που διέθεταν πιλοτές, κτίρια που κατασκευάστηκαν σε μη κατάλληλο έδαφος θεμελίωσης, κτίρια με ανεξέλεγκτες προσθήκες και κάθε είδους επεμβάσεις στο φέροντα οργανισμό τους. Μετά από ένα σεισμό συχνά προκαλούνται βλάβες στα κτίρια, σε κατοικίες, στα ιστορικά μνημεία, σε δημόσια κτίρια σε χώρους συνάθροισης κοινού, όπως: εκκλησίες, σχολεία, γήπεδα, θέατρα, γυμναστήρια, στρατόπεδα, εργοστάσια. 5

6 στο οδικό - σιδηροδρομικό δίκτυο καθώς και στα δίκτυα ύδρευσης - τηλεπικοινωνιών - ηλεκτρικού - φυσικού αερίου Εάν κατά το χρόνο εκδήλωσης της σεισμικής δόνησης είναι συγκεντρωμένα πολλά άτομα στους χώρους αυτούς είναι πιθανό να προκληθούν τραυματισμοί ή και θάνατοι σε μεγάλη κλίμακα. Οι βλάβες στα δίκτυα τηλεπικοινωνιών, ηλεκτρικού, φυσικού αερίου και ύδρευσης δυσκολεύουν τη ζωή των σεισμόπληκτων και ταυτόχρονα δυσχεραίνουν τις ομάδες έκτακτης ανάγκης στη διάσωση και στην παροχή βοήθειας. Πιο συγκεκριμένα, οι βλάβες στο δίκτυο τηλεπικοινωνιών απομονώνουν τη σεισμόπληκτη περιοχή από τις υπόλοιπες. Πρόβλημα δημιουργείται καταρχήν στις διασωστικές ομάδες που δεν μπορούν να έχουν άμεση επικοινωνία με τα κέντρα επιχειρήσεων ή τους αρμόδιους φορείς για το συντονισμό των ενεργειών τους. Παράλληλα οι σεισμόπληκτοι που είναι τραυματισμένοι ή εγκλωβισμένοι δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τις ομάδες παροχής βοήθειας. Οι κάτοικοι της πληγείσας περιοχής δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με συγγενικά τους πρόσωπα ώστε να τα καθησυχάσουν και ταυτόχρονα να μάθουν για τη δική τους κατάσταση. Οι βλάβες στο δίκτυο του ηλεκτρικού ρεύματος μπορεί να προκαλέσουν πυρκαγιές καθώς και τραυματισμούς ή θανάτους (ηλεκτροπληξίες από κομμένα καλώδια). Δυσχεραίνουν έτσι, τις εργασίες των ομάδων διάσωσης και ταυτόχρονα εντείνουν το αίσθημα ανασφάλειας, που έτσι και αλλιώς υπάρχει στους σεισμόπληκτους. Οι βλάβες στο δίκτυο ύδρευσης οδηγούν τους πληγέντες σε καταστρατήγηση βασικών κανόνων υγιεινής με όλα τα συνεπακόλουθα προβλήματα (χρήση μη πόσιμου νερού ως πόσιμο και εξάπλωση επιδημιών). Οι βλάβες ή οι καταστροφές οδικών αρτηριών, σιδηροδρομικών γραμμών, γεφυρών ή λιμανιών εκτός από τραυματισμούς και θανάτους προκαλούν και πολλά προβλήματα πρόσβασης στις πληγείσες περιοχές. Πιο συγκεκριμένα, δημιουργούνται προβλήματα που σχετίζονται με δυσκολίες πρόσβασης και παροχής βοήθειας στους σεισμόπληκτους, αλλά και με επιπτώσεις στην οικονομία της πληγείσας περιοχής. Σημαντικές είναι πολλές φορές οι βλάβες από σεισμό και στα ιστορικά μνημεία που αποτελούν άλλωστε την πολιτιστική κληρονομιά της κάθε χώρας ή της κάθε περιοχής. Στην Ελλάδα αλλά και σε ξένες χώρες έχουν αναφερθεί πολλές περιπτώσεις καταστροφής τέτοιων μνημείων, όπως αρχαίων πόλεων, εκκλησιών, αρχοντικών και αγαλμάτων. Ο σεισμός (Μ=7,5) που έπληξε τη Ρόδο το 227π.Χ. προκάλεσε πολλές καταστροφές και γκρέμισε το γνωστό άγαλμα του Κολοσσού και το μεγαλύτερο μέρος των τειχών. Ο σεισμός (Μ=7,Ο) που χτύπησε τη Χαλκιδική το 1932 προξένησε πολλές βλάβες σε ιστορικές μονές του Αγίου Όρους όπως: στη μονή Κουτλουμουσίου, στη μονή Σταυρονικήτα και στη μονή Κωνσταμονίτου. Τέλος, στο σεισμό (Μ=7,2) που έπληξε τα νησιά του Ιονίου πελάγους το 1953, έπαθαν ανεπανόρθωτες καταστροφές πολλά από τα μνημεία των νησιών αυτών. Στη Ζάκυνθο και στην Κεφαλονιά καταστράφηκαν εκκλησίες, καμπαναριά και αρχοντικά νεοκλασικά ή με ρυθμό ροκοκό. Οι πυρκαγιές είναι σύνηθες επακόλουθο της σεισμικής δράσης και σε αρκετές περιπτώσεις προκαλούν πολύ περισσότερα προβλήματα και καταστροφές από τον ίδιο το σεισμό. Οφείλονται συνήθως σε διαρροές φυσικού αερίου - φωταερίου - υγραερίου, σε ανάφλεξη καυσίμων υλικών (π.χ. πετρέλαιο), καθώς και σε δημιουργία βραχυκυκλωμάτων. 6

7 Στο σεισμό (Μ=7,1) που έπληξε τα Ιόνια νησιά το 1636 η πυρκαγιά που εκδηλώθηκε στη Ζάκυνθο (Κάστρο) συμπλήρωσε την καταστροφή που προκάλεσε ο σεισμός. Σε ξένες χώρες υπάρχουν πολλές περιπτώσεις εκδήλωσης πυρκαγιών μετά από σεισμό με καταστρεπτικές συνέπειες όπως π.χ. στο San Francisco το 1906, και στο Kobe το Οι πλημμύρες μπορεί να οφείλονται σε βλάβες στα δίκτυα ύδρευσης, σε καταστροφές φραγμάτων, σε αλλαγή κοίτης ποταμών, σε θαλάσσια κύματα βαρύτητας (tsunamis) κ.λπ... ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Ξέρουμε ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι είδαν τα σπίτια τους, τους δρόμους κ.α. να καταστρέφονται μπροστά στα μάτια τους. Η αρχική αντίδραση του μετά από μια καταστροφή για πολλούς ανθρώπους θα είναι μια άμβλυνση των συναισθημάτων είναι ζαλισμένος η ναρκωμένος. Αρχικά οι άνθρωποι δεν μπορούν να δεχθούν αυτό που έχει συμβεί γιατί δεν έχουν συνειδητοποιήσει τι έχει γίνει. Γενικά οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν υποστεί ψυχολογικά τραύματα από τους σεισμούς θα έχουν συμπτώματα μετά-τραυματικού στρες αλλά και άλλες ποιο σοβαρές παθήσεις(ταχυπαλμία, γρήγορη αναπνοή και άλλα σωματικά συμπτώματα).ωστόσο δεν υπάρχουν και πολλές λύσεις για την αντιμετωπίσει αυτών των ψυχολογικών προβλημάτων με ειδικά φάρμακα,ανάπαυση,φροντίδα και ψυχολογική υποστήριξη. ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΣΕΙΣΜΩΝ Σαν άτομο: ΠΡΙΝ ΤΟ ΣΕΙΣΜΟ Στερεώνουμε καλά στους τοίχους, τα ράφια και τις βιβλιοθήκες και τοποθετούμε τα βαρύτερα αντικείμενα στα χαμηλότερα ράφια. Απομακρύνουμε βαριά αντικείμενα πάνω από κρεβάτια και καναπέδες Ελέγχουμε τη σωστή λειτουργία του ηλεκτρικού δικτύου και του δικτύου του φυσικού αερίου Ενημερώνουμε όλα τα μέλη της οικογένειας για το πώς κλείνουν οι γενικοί διακόπτες[ρεύματος, φυσικού αερίου] Ενημερώνουμε όλα τα μέλη της οικογένειας για τα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης Προσδιορίζουμε καλά προφυλαγμένους χώρους κάτω από ανθεκτικά τραπέζια ή γραφεία στα οποία τοποθετούμε νερό, σφυρίχτρα, φακό, ραδιόφωνο, πυροσβεστήρα ή φαρμακείο κατοικίας Ελέγχουμε αν υπάρχει σχέδιο έκτακτης ανάγκης μελετάμε το δικό μας ρόλο και μετέχουμε στις ασκήσεις σεισμικού συναγερμού Ελέγχουμε το κτίριο, ώστε να διαπιστώσουμε αν υπάρχουν ρωγμές ή βλάβες συμβουλευμένοι πάντα το μηχανικό μας. ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ Παραμένουμε ψύχραιμοι Μπαίνουμε κάτω από κάποιο ανθεκτικό έπιπλο ή αν δεν υπάρχει πέφτουμε στο πάτωμα και καλύπτουμε με τα χέρια το κεφάλι μας Απομακρυνόμαστε από παράθυρα Δεν απομακρυνόμαστε από το σπίτι ή αν είμαστε έξω από αυτό δεν μπαίνουμε μέσα ή καταφεύγουμε σε ανοιχτούς χώρους [πάρκα, πλατείες ] 7

8 Αν βρισκόμαστε στο σχολείο μπαίνουμε κάτω από τα θρανία και καλύπτουμε με τα χέρια το κεφάλι μας Αν κολυμπάμε στη θάλασσα κατά την ώρα του σεισμού πρέπει να κινηθούμε γρήγορα προς την ξηρά μακριά από την παραλία για να προστατευτούμε από το τσουνάμι Αν βρισκόμαστε στο αυτοκίνητο συνεχίζουμε την οδήγησή με μικρότερη ταχύτητα και δεν σταθμεύουμε κάτω από κτίρια ΜΕΤΑ ΤΟ ΣΕΙΣΜΟ Κλείνουμε γενικούς διακόπτες Βγαίνουμε προσεκτικά από το κτίριο και παίρνουμε μαζί μας απαραίτητα πράγματα και καταφεύγουμε σε ανοιχτούς χώρους Δεν χρησιμοποιούμε ανελκυστήρα και δεν βγαίνουμε στα μπαλκόνια Δεν χρησιμοποιούμε άσκοπα το τηλέφωνο γιατί προκαλείται υπερφόρτιση δικτύου Δεν χρησιμοποιούμε αυτοκίνητο γιατί προκαλείται μποτιλιάρισμα Ακολουθούμε τις οδηγίες των αρχών Πρέπει να είμαστε ψυχολογικά έτοιμοι για μετασεισμούς και να γνωρίζουμε ότι υπάρχει πιθανότητα γένεσης ισχυρότερου σεισμού αλλά η πιθανότητα αυτή μειώνεται όσο περνά η ώρα Σαν κοινωνία: Το κράτος πρέπει να χρηματοδοτεί περισσότερο τον ΟΑΣΠ και τους φορείς που είναι υπεύθυνοι για την πρόβλεψη των σεισμών Οι φορείς που είναι αρμόδιοι για την πρόβλεψη σεισμών πρέπει να έρχονται σε συνεργασία με τους αντίστοιχους του εξωτερικού Όλα τα κτίρια πρέπει να είναι κατασκευασμένα ακολουθώντας τον ελληνικό αντισεισμικό σχεδιασμό και τις προδιαγραφές του αντισεισμικού σχεδιασμού Πρέπει να έχουν κατασκευαστεί ειδικά καταφύγια πλήρως εξοπλισμένα για την προσωρινή παραμονή των πληγέντων ΠΡΟΒΛΕΨΗ Πρόγνωση σεισμού είναι η πρόβλεψη με σιγουριά, ότι συγκεκριμένου μεγέθους σεισμός πρόκειται να συμβεί σε συγκεκριμένο τόπο και σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η πρόγνωση που αφορά τους σεισμούς που γεννιούνται με φυσικές διαδικασίες στο γήινο φλοιό δεν έχει επιτευχθεί ως σήμερα, όμως υπήρξαν και υπάρχουν προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή. Θεωρείται από μερίδα επιστημών απίθανο να υπάρξει πρόβλεψη σεισμών με χρονική ακρίβεια μεγαλύτερη του ενός ή δύο ετών ή ίσως και χρονική ακρίβεια δεκαετίας και από πολλούς τίθεται επίσης υπό αμφισβήτηση η ίδια η σκοπιμότητα ποιο βραχυπρόθεσμων προβλέψεων. Για ρήγματα που έχουν μελετηθεί επαρκώς στατιστικά μπορούν να συνταχθούν μελέτες σεισμικής επικινδυνότητας της περιοχής και να γίνουν εκτιμήσεις της πιθανότητας ότι σεισμός κάποιας τάξης μεγέθους θα επηρεάσει την τοποθεσία εκείνη εντός διαστήματος αριθμού μερικών ετών ή δεκαδικών ή και εκατοντάδων ετών. Η βραχυπρόθεσμη πρόγνωση έχει επικεντρωθεί κυρίως στην αναζήτηση και μελέτη των αξιοποιήσιμων παραμέτρων. Παρακάτω γίνεται μια σύντομη παρουσίαση κάποιων από τις μεθόδους που έχουν προταθεί για την βραχεία πρόγνωση: Τα «σεισμικά ηλεκτρικά σήματα» είναι προσεισμικά ηλεκτρικά σήματα που αναδύονται ως 8

9 και 3 μήνες πριν την εκδήλωση του σεισμού. Η μέθοδος ΒΑΝ στηρίζεται στην καταγραφή ηλεκτρικών ρευμάτων χρησιμοποιώντας ένα δίκτυο σταθμών οι οποίοι καλύπτουν μια συγκεκριμένη περιοχή. Ο κάθε σταθμός αποτελείται από δύο αισθητήρες, ο ένας τοποθετημένος στην κατεύθυνση βοράς νότος και ο άλλος στην κατεύθυνση ανατολή δύση. Αυτοί οι αισθητήρες για να λειτουργήσουν τοποθετούν δύο ηλεκτρόδια μέσα στη γη σε απόσταση πολλών μέτρων ενωμένα όμως με καλώδια καταγραφής ενισχυτής τάσης τα οποία καταγράφουν και μετρούν τα ηλεκτρικά ρεύματα που παράγονται στο εσωτερικό της γης από τις κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών ανεξαρτήτως θέσης και αιτίας. Ωστόσο η ένταση αυτού του συστήματος είναι ανάλογη της ενέργειας του σεισμού που προαναγγείλει και αντιστρόφως ανάλογη της απόστασης του από τον σταθμό. ΣΕΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ Το ελληνικό τόξο ξεκινώντας από την Κεφαλονιά, διασχίζει το νότιο Ιόνιο ανατολικά της Πελοποννήσου και περνώντας νότια της Κρήτης καταλήγει στη Ρόδο. Εδώ τα ρίχτερ χτυπούν με μεγέθη που φθάνουν και τους 7,5 βαθμούς. Η κύρια αιτία εκδήλωσης των περισσότερων σεισμών στην Ελλάδα είναι η σύγκλιση την Αφρικανικής με την Ευρασιατική λιθοσφαιρική πλάκα που η πρώτη βυθίζεται κάτω από την δεύτερη. Η μεγαλύτερη σεισμική δραστηριότητα παρουσιάζεται στο δυτικό τμήμα του ελληνικού τόξου όπου εκεί εντοπίζεται και το σεισμικό «τρίγωνο του διαβόλου» ένας χώρος με ιδιαίτερα τεκτονικά χαρακτηριστικά που κατατάσσεται στην πρώτη θέση της λίστας των περιοχών υψηλότερης σεισμικότητας στο Αιγαίο και στην Ευρώπη. Κατά μήκος των ακτών της Δυτικής Ελλάδας βρίσκουμε τρείς περιοχές με σεισμική δραστηριότητα. Η πρώτη περιοχή βορείως της Λευκάδας, η δεύτερη νοτίως της Κεφαλονιάς ενώ η Τρίτη Βρίσκεται μεταξύ των δύο προηγούμενων στον ευρύτερο χώρο της Κεφαλονιάς από τη Ζάκυνθο ως τη Λευκάδα. Χαρακτηριστικό της σεισμικής δραστηριότητας στην Δυτική Ελλάδα είναι ο μεγάλος αριθμός μικρών και ενδιάμεσου μεγέθους σεισμοί αλλά και η μεγαλύτερη συχνότητα γένεσης ισχυρών, καταστρεπτικών σεισμών. Κατόπιν, μετά την άφιξη των σεισμικών κυμάτων από την Τουρκία επηρεάστηκε η σεισμικότητα όλου του ελληνικού χώρου. Η μεγάλη σεισμικότητα της Ελλάδας οφείλεται στα ιδιαίτερα γεωλογικά χαρακτηριστικά της τα οποία έχουν διαμορφωθεί από τις κινήσεις των τεκτονικών πλακών της Ανατολικής μεσογείου. Η χώρα μας κατέχει ην Τρίτη θέση στην παγκόσμια κατάταξη και την πρώτη στην Ευρώπη. Οι παραπάνω κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών είναι η κύρια αιτία των σεισμών όπου η περιοχή της Κεφαλονιάς παρουσιάζει την πιο μεγάλη σεισμική δραστηριότητα σε ολόκληρη της Ελλάδα και την Ευρώπη 9

10 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η Σεισμολογία ασχολείται με τη μελέτη των σεισμών και των εδαφικών κινήσεων, καθώς και με τη μελέτη της εσωτερικής δομής του γήινου φλοιού με βάση τις παρατηρήσεις ελαστικών κυμάτων που προκαλούνται από σεισμούς και εκρήξεις. Η γένεση της Σεισμολογίας τοποθετείται γύρω στον 6 ο αιώνα π.χ. στις ελληνικές πόλεις της αρχαίας Ιωνίας και της Κάτω Ιταλίας. Δεν υπάρχουν ιστορικές πληροφορίες σχετικές με τα αποτελέσματα των σεισμών πριν από τον 6 ο π.χ. αιώνα. Οι αντιλήψεις των ανθρώπων για τα αίτια γένεσης των σεισμών κατά την προφιλοσοφική αυτή περίοδο είχαν μυθολογικό χαρακτήρα. Έτσι, σύμφωνα με την παράδοση, ο Εγκέλαδος, γιός του Ταρτάρου και της Γης και αρχηγός των Γιγάντων, προκαλεί τους σεισμούς. Σώζονται διάφοροι μύθοι για τον Εγκέλαδο, ο πιο γνωστός από τους οποίους αναφέρει ότι αυτός φονεύτηκε από την Αθηνά η οποία, αφού τον έτρεψε σε φυγή, έριξε εναντίον του τη Σικελία και τον καταπλάκωσε. Κάθε φορά λοιπόν που ο Εγκέλαδος κινείται και αναστενάζει μέσα στον τάφο του προκαλεί τους σεισμούς και τις εκρήξεις των ηφαιστείων. Το χρονικό διάστημα μετά τον 6 ο αιώνα όπου έχουμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την έρευνα των Σεισμικών φαινομένων το χωρίσουμε συμβατικά σε τρία επιμέρους διαστήματα. Κατά το πρώτο διάστημα από τον έκτο προ Χριστού αιώνα μέχρι τα μέσα του δεκάτου έκτου, το οποίο συμπίπτει με την αρχή του κλασσικού ελληνικού πολιτισμού στις Ιωνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και τις ελληνικές αποικίες στην Κάτω, υπάρχουν στοιχεία για περίπου 110 συνολικά σεισμούς. Ο μικρός αυτός αριθμός σεισμών για τους οποίους υπάρχουν περιγραφές το διάστημα ατό, οφείλεται στο ότι την προσοχή των ερευνητών αυτής της εποχής, των φιλοσόφων και των ιστορικών δηλαδή, τράβηξαν μόνο εξαιρετικά και συνεπώς σπάνια γεγονότα. Γεγονότα δηλαδή που είχαν έντονες επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων, όπως είναι μεγάλοι σεισμοί οι οποίοι: κατέστρεψαν σημαντικά πολιτιστικά κέντρα, έβλαψαν άρχοντες ή άλλα σημαντικά πρόσωπα της εποχής, επηρέασαν εκστρατείες κλπ. Γενικά όμως όλο αυτό το διάστημα η εξέλιξη στις πειραματικές επιστήμες όπως η Σεισμολογία δεν ήταν αξιόλογη. Το δεύτερο διάστημα καλύπτει την χρονική περίοδο από τα μέσα του δεκάτου έκτου αιώνα μέχρι τα μέσα του δεκάτου ένατου αιώνα. Η αρχή του διαστήματος αυτού σχεδόν συμπίπτει με την Αναγέννηση και περιλαμβάνει την επιστημονική και την βιομηχανική επανάσταση. Ο ρυθμός μελέτης των σεισμών εξαπλασιάστηκε. Η αύξηση αυτή οφείλεται στην συνειδητή προσπάθεια που έγινε με σκοπό τον καθορισμό των αιτιών των φαινομένων αυτών. Παρόλα αυτά ο αριθμός των σεισμών που μελετήθηκαν κατά την περίοδο αυτή ήταν περίπου ο μισός από αυτόν που πραγματικά συνέβησαν στην περιοχή αυτή. Αυτό οφείλεται στο ότι οι περιγραφές των μακροσεισμικών αποτελεσμάτων των σεισμών έγιναν περισσότερο από ανθρώπους που είχαν γενικότερα ή άλλα ενδιαφέροντα και ευκαιριακά ασχολούνταν και με τους σεισμούς όπως πχ οι καλόγεροι, οι περιηγητές κλπ. Το τρίτο διάστημα καλύπτει την χρονική περίοδο 1845-σήμερα. Υπάρχουν παρατηρήσεις για όλους σχεδόν τους μεγάλους σεισμούς και σίγουρα για όλους αυτούς τους σεισμούς μετά το 1910 όταν εγκαταστάθηκε το πρώτο σεισμόμετρο στην Αθήνα. Η μελέτη των σεισμών γίνεται πλέον από επιστήμονες που ασχολούνται με τους σεισμούς και συγγενή θέματα όπως οι γεωλόγοι ενώ αργότερα από γεωλόγους και γεωφυσικούς που ασχολούνται αποκλειστικά με τους σεισμούς. 10