ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ"

Transcript

1 2015 Ερευνητικό Πρόγραμμα «Μελέτη Προετοιμασίας και Εκπόνησης Σεναρίων Επιχειρηματικών Διαδρομών & Σχεδιασμού και Ανάλυσης για την Ανάδειξη 6 Επιχειρηματικών Διαδρομών στο Δήμο Αθηναίων» ΤΜΗΜΑ Α: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ Αθήνα, Νοέμβριος 2015

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Περίληψη... 7 Abstract... 8 Α.1 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ... 9 Α.1.1 Πολυεπίπεδη Ανάγνωση της Πόλης της Αθήνας Γεωγραφικός προσδιορισμός και διοικητική διαίρεση Ιστορική εξέλιξη της πόλης και ο ρόλος του εμπορίου Πολεοδομικές και δημογραφικές τάσεις, Τάσεις εξέλιξης της επιχειρηματικότητας στην πόλη, Πολιτιστικό κεφάλαιο και τουρισμός Υφιστάμενα δίκτυα και αστικό πράσινο Α.1.2 Ανάλυση Επιχειρηματικότητας στον Δήμο Αθήνας Ανάλυση επιχειρηματικότητας στον δήμο Αθήνας Αποτύπωση υφιστάμενων συγκεντρώσεων/ αγορών Διερεύνηση καλών πρακτικών για την ανάδειξη επιχειρηματικών διαδρομών Α.1.3 Συμπεράσματα Α.2 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ Α.2.1 Κριτήρια Σχεδιασμού Α.2.2 Χωρική Ανάλυση Μεθοδολογική προσέγγιση Δεδομένα Διαδρομή Διαδρομή Διαδρομή Διαδρομή Διαδρομή Διαδρομή Α.2.3 Σενάρια Περιήγησης στις Διαδρομές Διαδρομή Διαδρομή Διαδρομή Διαδρομή Διαδρομή Διαδρομή Α.2.4 Προφίλ Συμμετεχόντων Επιχειρήσεων Α.2.5 Σχέδιο Ανάπτυξης Επιχειρηματικών Διαδρομών Α.2.6 Ομάδα Έργου ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σελίδα 1

3 Σελίδα 2

4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1.1. Δημοτικές Κοινότητες της Αθήνας Εικόνα 1.2. Το ισοσκελές τρίγωνο της Αθήνας στον χάρτη των Curtius και Kaupert Εικόνα 1.3. Οδός Ερμού στα τέλη του 19ου αιώνα Εικόνα 1.4.Οδός Σταδίου στα τέλη του 19ου αιώνα Εικόνα 1.5. Τάσεις ανάπτυξης στην Αττική, 1950-σήμερα Εικόνα 1.6. Κατανομή κοινωνικο-επαγγελματικών κατηγοριών στην Αττική Εικόνα 1.7. Συγκεντρώσεις μεταναστών στον Δήμο Αθήνας, Εικόνα 1.8. Περιοχή εφαρμογής του ΣΟΑΠ (με πράσινο περίγραμμα) Εικόνα 1.9. Μεγάλα εμπορικά συγκροτήματα στην Αττική Εικόνα Πολιτιστικά αξιοθέατα ιστορικού κέντρου Εικόνα Διατηρητέα κτίρια στον δήμο Αθήνας Εικόνα Οδικό Δίκτυο και σταθμοί Μ.Μ.Μ. δήμου Αθήνας Εικόνα 1.13.Προσβασιμότητα και κύριες συνδέσεις στο δήμο Αθήνας Εικόνα Επιχειρήσεις εμπορικού τριγώνου και προσβασιμότητα Εικόνα Αστικό πράσινο και ελεύθεροι χώροι δήμου Αθήνας Εικόνα Πράσινοι και πολιτιστικοί διάδρομοι στο Λεκανοπέδιο Αττικής Εικόνα 1.17: Αθηναϊκά καφενεία Εικόνα 2.1. Τα συστατικά μέρη ενός ΓΠΣ Εικόνα 2.2. Τεχνική των επικαλύψεων Εικόνα 2.3. Εντοπισμός διαδρομών με τη μέθοδο των επικαλύψεων Εικόνα 2.4. Περιοχή μελέτης - κέντρο Αθήνας Εικόνα 2.5. Περιοχή μελέτης - οδός Πατησίων Εικόνα 2.6. Επιχειρήσεις καταγραφών ΕΣΕΕ, Σεπτέμβριος Εικόνα 2.7. Χώροι πρασίνου και ελεύθεροι χώροι Εικόνα 2.8. Πολιτιστικά αξιοθέατα στην περιοχή μελέτης Εικόνα 2.9. Σταθμοί ΜΜΜ στο κέντρο της Αθήνας Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 1 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 1 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής Σελίδα 3

5 Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 2 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 2 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 3 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 3 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 4 (κλίμακα 0-100) Σελίδα 4

6 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 4 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 5 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 5 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής Εικόνα 2.92.Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 6 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 6 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής Σελίδα 5

7 Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1.1. Πληθυσμιακή εξέλιξη δημοτικών κοινοτήτων Δήμου Αθήνας Διάγραμμα 1.2. Ποσοστό κλειστών καταστημάτων στο κέντρο-πόλης της Αθήνας, Διάγραμμα 1.3. Εισιτήρια στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία της Αττικής κατά την περίοδο Διάγραμμα 1.4. Διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύματα του δήμου Αθήνας, της Νομαρχίας Αθηνών και της Περιφέρειας Αττικής (πλην Νήσων) (σε εκατ. διανυκτερεύσεις) Διάγραμμα 1.5. Γεωγραφική διασπορά των διανυκτερεύσεων στα ξενοδοχεία της Αττικής για το έτος ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1.1. Πληθυσμιακές μεταβολές, Πίνακας 1.2. Πληθυσμιακές μεταβολές στο ΠΣΠ, Πίνακας 1.3. Κατανομή μόνιμου πληθυσμού δήμου Αθήνας για τα έτη 2001 και Πίνακας 1.4. Μελέτες ανάπλασης και θεσμικό πλαίσιο των περιοχών σχεδιασμού των επιχειρηματικών διαδρομών Πίνακας 1.5. Αριθμός ελέγχων κατάστασης των κτιρίων ανά Δημοτικές Κοινότητες Πίνακας 1.6. Εξέλιξη των κλειστών επιχειρήσεων, Πίνακας 1.7. Τιμές ενοικίασης καταστημάτων στις υφιστάμενες εμπορικές συγκεντρώσεις 53 Πίνακας 1.8. Διαδρομές στον Δήμο Αθηναίων Πίνακας 1.9. Θεματικός προσδιορισμός διαδρομών Πίνακας 2.1. Κριτήρια ορισμού των επιχειρηματικών διαδρομών Πίνακας 2.2. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή Πίνακας 2.3. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή Πίνακας 2.4. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή Πίνακας 2.5. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή Πίνακας 2.6. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή Πίνακας 2.7. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή Σελίδα 6

8 Περίληψη Το ερευνητικό πρόγραμμα «Μελέτη Προετοιμασίας, Εκπόνησης Σεναρίων Επιχειρηματικών Διαδρομών, Σχεδιασμού και Ανάλυσης για την Ανάδειξη έξι Επιχειρηματικών Διαδρομών στο Δήμο Αθηναίων» χωρίστηκε σε δύο φάσεις. Η πρώτη αφορά την ανάλυση των χωροκοινωνικών δυναμικών του δήμου Αθηναίων δίνοντας έμφαση στις μεταλλαγές στον τομέα του εμπορίου. Αναφέρθηκαν κυρίως οι χωροθετήσεις εμπορικών κέντρων στην περιφέρεια, το φαινόμενο των «λουκέτων», αλλά και οι νέες εμπορικές δυναμικές στο κέντρο-πόλης. Η ανάλυση των κυριότερων εμπορικών συγκεντρώσεων επέτρεψε την ανάδειξη κεντρικών ιδεών για τη χάραξη των διαδρομών. Στη συνέχεια, μέσω της μεθοδολογίας ανάλυσης χώρου και της χρήσης των Γεωπληροφοριακών Συστημάτων (ΓΣ), η πρώτη φάση του ερευνητικού προγράμματος επέτρεψε τον ακριβή προσδιορισμό των διαδρομών μέσα από τον συνδυασμό ποσοτικών και ποιοτικών κριτηρίων: θεματικός προσδιορισμός των εμπορικών κλάδων κάθε διαδρομής και γεωγραφικός προσδιορισμός, ύπαρξη συναφών εμπορικών δραστηριοτήτων, δημόσιος χώρος, συγκοινωνίες και γειτνίαση με πολιτιστικές δραστηριότητες. Ο ακριβής προσδιορισμός των διαδρομών μέσα από μια σύνθετη μεθοδολογία επέτρεψε τη διατύπωση ενδεικτικών σεναρίων περιήγησης. Τα σενάρια αυτά αναδεικνύουν το πολυθεματικό χαρακτήρα των διαδρομών, τη σημασία τους για την ανάδειξη των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και του πλούσιου πολιτιστικού υποβάθρου της Αθήνας. Στη δεύτερη φάση το ερευνητικό πρόγραμμα επικεντρώθηκε στον εντοπισμό των συνεργαζόμενων επιχειρήσεων, στην παραγωγή ενημερωτικού υλικού για τη χαρτογράφηση των διαδρομών και στην επιλογή σημείων στην πόλη για τη σηματοδότησή τους. Η παραγωγή ευανάγνωστων χαρτών για τον επισκέπτη και τον επιχειρηματία, καθώς και η δημιουργία video που εστιάζει στις εμπορικές συγκεντρώσεις και διαδρομές στην Αθήνα, επιτρέπει την ανάδειξη των αποτελεσμάτων του ερευνητικού προγράμματος στο ευρύ κοινό. Τέλος, η δεύτερη φάση ολοκληρώθηκε μέσα από ένα διήμερο παρουσίασης του ερευνητικού έργου. Σελίδα 7

9 Abstract The research program Study for the Design and Analysis of six Walking Routes in the municipality of Athens is composed by two phases. The first phase analyzed the sociospatial dynamics of the municipality, with an emphasis on its commercial characteristics. Particularly, the expansion of shopping malls in the periphery and the expansion of closed stores, as well as the new commercial dynamics in the city center, where analyzed. The study of the main commercial centralities in Athens shaped specific ideas for the design of the walking routes. Further on, through spatial analysis and the use of Geographic Information methodology, the walking routes were defined by combining qualitative and quantitative criteria: thematic and spatial characteristic of the walking routes, related commercial enterprises, public space, public transportations and cultural activities. Further on, a scenario for each route was proposed. The second phase of the research program focused on the enterprises that participate in the project, the production of informational material for the mapping of the routes and the signaling of the project in the public space. The production of accessible maps for the visitors and the entrepreneurs, as well as the creation of a video that focuses on the commercial centralities and routes in Athens, promotes the projection of the research program to a wider public. Finally, the second phase was completed through a two-day event presenting the results of the program. Σελίδα 8

10 Α.1 ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Η διατύπωση σεναρίων επιχειρηματικών διαδρομών απαιτεί τη στοχευμένη ανάγνωση των βασικότερων χωροκοινωνικών μεταβολών που έλαβαν χώρα στον Δήμο Αθήνας από τις δεκαετίες 1990μέχρι σήμερα. Στο Α.1.1, μετά από μια σύντομη περιγραφή της ιστορικής εξέλιξης της πόλης και του εμπορίου, δίνεται έμφαση στις χωρικές και δημογραφικές μεταβολές που σημάδεψαν τις κεντρικές περιοχές της Αθήνας. Στη συνέχεια, εξετάζονται οι κρίσιμες μεταλλαγές που γνωρίζει ο τομέας του λιανικού εμπορίου, πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της παρούσας οικονομικής κρίσης. Οι δύο τελευταίες ενότητες αναδεικνύουν το πολιτιστικό κεφάλαιο της πόλης, τη δυναμική του τουρισμού και, τέλος, το υφιστάμενο δίκτυο υποδομών και αστικού πρασίνου. Το πραγματολογικό υλικό του κεφαλαίου αντλείται από βιβλιογραφικές πηγές, καθώς και από πρόσφατες έρευνες γύρω από την πόλη και το επιχειρηματικό της τοπίο. Στο Α.1.2 αναλύεται η υφιστάμενη επιχειρηματικότητα στον δήμο Αθήνας: η εξέλιξη των επιχειρήσεων από το 2010 μέχρι σήμερα, η εμφάνιση των κλειστών επιχειρήσεων, οι υφιστάμενες επιχειρηματικές συγκεντρώσεις/ αγορές στην 1 η και 6 η Δ.Κ. του δήμου, καλές πρακτικές και βιβλιογραφικά παραδείγματα γύρω από τον σχεδιασμό διαδρομών. Μεθοδολογικά, το κεφάλαιο βασίζεται σε επισκόπηση της βιβλιογραφίας για την πόλης της Αθήνας, με έμφαση στο εμπόριο. Οι εκθέσεις του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ εξετάζονται διεξοδικά καθώς είναι και οι μοναδικές πηγές για την υφιστάμενη κατάσταση του εμπορίου στην πόλη. Α.1.1 Πολυεπίπεδη Ανάγνωση της Πόλης της Αθήνας Γεωγραφικός προσδιορισμός και διοικητική διαίρεση Ο Δήμος Αθήνας είναι έδρα του Κεντρικού Τομέα Αθηνών. Καταλαμβάνει έκταση 38,96 τ.χλμ. και έχει πληθυσμό κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του Παρουσιάζει ομαλό γεωμορφολογικό ανάγλυφο και το μέσο υψόμετρό του ανέρχεται στα 90μ. Ο Δήμος χωρίζεται διοικητικά σε επτά Δημοτικές Κοινότητες (Εικόνα 1.1), πρώην δημοτικά διαμερίσματα: Η πρώτη περιλαμβάνει το κέντρο του Δήμου με το λεγόμενο εμπορικό τρίγωνο (Εξάρχεια, Νεάπολη, Κολωνάκι, Ιλίσια, Κουκάκι, Μακρυγιάννη, Πλάκα, Ψυρρή, Εμπορικό Τρίγωνο, πλατεία Βάθης). Η δεύτερη περιλαμβάνει τις Ν.Α. συνοικίες (Νέος Κόσμος, Παγκράτι). Σελίδα 9

11 Η τρίτη περιλαμβάνει τις Ν.Δ. συνοικίες (Αστεροσκοπείο, Πετράλωνα, Θησείο, Μεταξουργείο). Η τέταρτη περιλαμβάνει τις Δ. συνοικίες (Κολωνός, Ακαδημία Πλάτωνος, Βοτανικός, Προφ. Δανιήλ, Σεπόλια). Η πέμπτη περιλαμβάνει τις Β.Δ. συνοικίες από τα Κάτω Πατήσια μέχρι τον Προμπονά (Αγ. Ελευθέριος, Α. Πατήσια, Πατήσια, Προμπονά, Ριζούπολη). Η έκτη περιλαμβάνει τις βόρειες κεντρικές συνοικίες (Κυψέλη, Άνω Κυψέλη, πλατεία Αττικής, Βικτώρια, Αγ. Παντελεήμονας, Αγ. Νικόλαος, πλατεία Αμερικής). Η έβδομη περιλαμβάνει τις Β.Α. συνοικίες (Γκύζη, Πολύγωνο, Γηροκομείο, Τουρκοβούνια, Αμπελόκηποι, Κουντουριώτικα, Γουδί, Ελληνορώσων, Ερυθρός Σταυρός). Εικόνα 1.1.Δημοτικές Κοινότητες της Αθήνας Ιστορική εξέλιξη της πόλης και ο ρόλος του εμπορίου Ιστορική εξέλιξη της πόλης Όπως αρκετοί ιστορικοί υποστηρίζουν, η επιλογή της Αθήνας ως πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους το 1834 δεν βασίστηκε ούτε στα φυσικά χαρακτηριστικά της, ούτε στην τότε κοινωνικοοικονομική της συγκρότηση. Το άλλοτε «ένδοξο» παρελθόν της και η βαρύνουσα συμβολική της σημασία, έπαιξαν Σελίδα 10

12 καθοριστικό ρόλο για αυτήν την επιλογή (Τσιώμης, 1986; Βασενχόβεν, Φωκαΐδης, 2011). Ας μην ξεχνάμε ότι η ανάγκη εξεύρεσης μιας κυρίαρχης εθνικής ιδεολογίας ήταν καθοριστική για τη συγκρότηση του τότε, εθνοτικά και κοινωνικά, ετερογενούς κράτους. Η επιλογή της Αθήνας ως πρωτεύουσα εξασφάλισε αυτήν την ιστορική, και αμφιλεγόμενη σύμφωνα με αρκετούς ιστορικούς, «συνέχεια» μεταξύ της ιστορικής και σύγχρονης Αθήνας (Bastea, 2000). Για τον λόγο αυτό, το πρώτο σχέδιο πολεοδομικής οργάνωσης των Κλεάνθη και Schaubert, το οποίο τροποποιήθηκε ένα χρόνο αργότερα από τον LeovonKlenze, αρθρώθηκε γύρω από τον Παρθενώνα και προσπάθησε να αναδείξει τις μνημειακές ποιότητες του τόπου. Το σχέδιο αυτό, το οποίο είναι ακόμα ορατό στη μορφολογία της πόλης, παίρνει τη μορφή ισοσκελούς τριγώνου «με κορυφή τη σημερινή πλατεία Ομονοίας, σκέλη τις οδούς Πειραιώς και Σταδίου, και βάση την οδό Ερμού» (Καλλιβρετάκης, 1996). Όπως θα δούμε παρακάτω, η Σταδίου και η Ερμού θα εξελιχθούν σε σημαντικούς εμπορικούς άξονες, ενώ η Πειραιώς σε άξονα βιοτεχνικής κυρίως δραστηριότητας. Εικόνα 1.2. Το ισοσκελές τρίγωνο της Αθήνας στον χάρτη των Curtius και Kaupert Πηγή: Κορρές, 2008 Βασικό χαρακτηριστικό για την ανάγνωση της ιστορικής εξέλιξης της Αθήνας είναι η πόλωση μεταξύ του δυτικού και ανατολικού της άκρου: ενώ το ανατολικό τμήμα της πόλης θα προσελκύσει υπηρεσίες, εμπόριο, τα ανάκτορα και κατοικία που απευθύνεται σε ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, το δυτικό της άκρο, με άξονα την Πειραιώς, θα προσελκύσει κυρίως τις παραγωγικές λειτουργίες της Σελίδα 11

13 πόλης. Όπως υπογραμμίζει η Χριστίνα Αγριαντώνη (1995), η εξέλιξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων στα δυτικά της πόλης ήταν μονόδρομος: παρά την ύπαρξη εργαστηρίων και μικρής βιοτεχνίας στην σημερινή περιοχή Μοναστηράκι και Ψυρρή, η επέκταση των «καλών» συνοικιών στα βόρεια και ανατολικά έστρεψε τις παραγωγικές λειτουργίες στα δυτικά. Η διαδικασία αστικοποίησης που θα προκληθεί από τις αφίξεις εσωτερικών μεταναστών, κυρίως από την Πελοπόννησο, τα νησιά και από τις περιοχές που σταδιακά προσαρτώνται στο ελληνικό κράτος, θα οδηγήσει σε σημαντική αύξηση του πληθυσμού: Από τα τέλη του 19 ου αιώνα και μέχρι τις προπολεμικές δεκαετίες, η πόλη εξαπλώνεται είτε μέσω της αυθαίρετης δόμησης στις παρυφές του σχεδίου πόλης, είτε μέσω αποσπασματικών προεκτάσεων του υπάρχοντος σχεδίου στα βόρεια και νοτιοανατολικά. Σταθμός στην εξέλιξη της πόλης είναι η άφιξη των μικρασιατών προσφύγων μετά το 1922: η εγκατάστασή τους άλλοτε εξασφαλίζεται στους επίσημους προσφυγικούς συνοικισμούς, Καισσαριανή, Βύρωνας, Νέα Ιωνία, Νέα Χαλκηδόνα, κ.α., και άλλοτε αυτό-ρυθμίζεται μέσω άτυπων συνοικισμών που διαμορφώνονται στα κενά της πόλης (Πολύζος, 1985). Έτος Πληθυσμός χώρας Πληθυσμός Αθήνας Πίνακας 1.1. Πληθυσμιακές μεταβολές, Πηγή: Απογραφές πληθυσμού ΕΣΥΕ Εν τέλει, η ανάπτυξη της πόλης φαίνεται να γίνεται στη βάση της προσφοράς μεγάλο απόθεμα γης και της ζήτησης άφιξη νέων κατοίκων. Αυτή η συνθήκη θα διαμορφώσει τον αστικό ιστό της πόλης μέχρι και τις μεταπολεμικές δεκαετίες. Ιστορικά στοιχεία για το εμπόριο στην Αθήνα Σύμφωνα με την ιστορική ανάλυση του Νικόλα Ποταμιάνου (2011), η χωροθέτηση του εμπορίου και της βιοτεχνίας στα τέλη του 19 ου αιώνα ακολούθησε τη λογική της συγκέντρωσης στο κέντρο-πόλης ανά κλάδο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι τα πρώτα εμπορικά καταστήματα που απευθύνονταν στο νέο ανερχόμενο αστικό πληθυσμό μετακινήθηκαν εκτός της παλιάς οθωμανικής αγοράς, στις νέες χαράξεις της πόλης: Ερμού, Σταδίου, Αιόλου, Αθηνάς. Πρόκειται Σελίδα 12

14 κυρίως για καταστήματα εξειδικευμένα στην πώληση υφασμάτων, ενδυμάτων, υποδημάτων και άλλων ειδών πολυτελείας. Εικόνα 1.3. Οδός Ερμού στα τέλη του 19ου αιώνα Πηγή: Εικόνα 1.4.Οδός Σταδίου στα τέλη του 19ου αιώνα Πηγή: Παπαϊωάννου, 1984 Όσο η πληθυσμιακή εξάπλωση και οι διαδοχικές επεκτάσεις της πόλης εντείνονταν, τα εμπορικά καταστήματα έκαναν την εμφάνισή τους και στις γειτονιές της Αθήνας. Αυτή η διάταξη του εμπορίου συγκέντρωση ομοειδών επιχειρήσεων στο κέντρο και διασπορά στις γειτονιές της πόλης είναι δομικό στοιχείο του μηχανισμού συγκρότησης του εμπορίου στην Αθήνα και παραμένει εμφανής μέχρι Σελίδα 13

15 σήμερα(ποταμιάνος, 2011).Όπως θα δούμε στην ενότητα Α.1.1.4, οι πρόσφατες ανακατατάξεις του εμπορίου στην Αττική μεταβάλλουν αυτή τη σχέση συγκέντρωσης / διασποράς. Σύμφωνα με πιο πρόσφατες κοινωνικοοικονομικές αναλύσεις για την επιχειρηματικότητα (Αρανίτου, 2006), το μικρό εμπόριο μέχρι τη δεκαετία του 1970 θα λειτουργήσει ως ο «μεγάλος εργοδότης» της ελληνικής οικονομίας μιας και ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού θα απορροφηθεί επαγγελματικά μέσω αυτού του κλάδου (Αρανίτου, Σαγιάς, 2011). Το μικρό και μεσαίο εμπόριο κυριαρχεί, λειτουργώντας ως μοχλός ανάπτυξης και μέσο ικανοποίησης καταναλωτικών προτύπων του ελληνικού πληθυσμού. Πρόκειται συχνά για οικογενειακές επιχειρήσεις στις όποιες μπορούν να απορροφηθούν οι γυναίκες και οι νέοι που συχνά αντιμετωπίζουν την ανεργία (Chatjioannou, Aranitou, 2011) Πολεοδομικές και δημογραφικές τάσεις, Πολεοδομικές τάσεις Αρκετοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο αθηναϊκός αστικός χώρος χαρακτηρίζεται από σχετική κοινωνική μίξη και έλλειψη έντονων χωροκοινωνικών διαχωρισμών (Leontidou, 1990). Το γεγονός αυτό εξηγείται μέσω συγκεκριμένων μηχανισμών αστικής ανάπτυξης που έλαβαν χώρα στις μεταπολεμικές δεκαετίες (Μαντουβάλου, 2007). Το σύστημα δόμησης κυρίως μέσω της αντιπαροχής οδήγησε σε μεγάλο βαθμό σε κοινωνικά «μεικτές γειτονιάς». Η ανάμιξη χρήσεων εμπορίου, μικρής βιοτεχνίας και κατοικίας, είναι ένα από τα κεντρικά χαρακτηριστικά που στην ουσία διαμόρφωσαν έναν πολυλειτουργικό αστικό και κοινωνικό ιστό (Maloutas, 2008). Από τις δεκαετίες , εισάγονται νέοι παράμετροι στην αστική ανάπτυξη της πόλης, οι οποίοι αντανακλούνται και στις μεταβολές της κοινωνικής σύνθεσης των κατοίκων του δήμου Αθήνας. Η έντονη πυκνοτακοίκηση των κεντρικών γειτονιών, η έλλειψη πρασίνου και κοινωνικών υποδομών, παράλληλα με μια «έκρηξη» στον τομέα των κατασκευών κατά την αναπτυξιακή φάση της Αθήνας, διαμόρφωσαν νέα πρότυπα κατοίκησης στα βορειοανατολικά και νότια προάστια της Αττικής (Βαΐου, Μαντουβάλου και Μαυρίδου, 2004).Όπως δείχνουν τα στοιχεία των απογραφών πληθυσμού 1991 και 2001, η λεγόμενη «φυγή» προς τα προάστια ακολουθήθηκε από τις μεσαίες και ανώτερες κοινωνικο-επαγγελματικές κατηγορίες, ενώ δεν πήρε μαζικό χαρακτήρα (Μαλούτας, 2000). Οι τάσεις ανάπτυξης της Αθήνας, από τις μεταπολεμικές δεκαετίες και την εισροή πληθυσμού μέχρι τις διαδικασίες προαστιοποίησης των δεκαετιών , εικονογραφούνται στην παρακάτω εικόνα. Σελίδα 14

16 Εικόνα 1.5. Τάσεις ανάπτυξης στην Αττική, 1950-σήμερα Πηγή: Μαλούτας, 2000 Άμεσο αντίκτυπο αυτής της αστικής ανάπτυξης ήταν η ολοένα και αυξανόμενη απαξίωση των κεντρικών γειτονιών του Δήμου. Συγκεκριμένα, άφησε πίσω της ένα σημαντικό απόθεμα κατοικίας στις γειτονιές του κέντρου, ενώ παράλληλα όξυνε τους χωροκοινωνικούς διαχωρισμούς, δημιουργώντας περισσότερο «ομοιογενείς» κοινωνικούς θύλακες στις νέες περιοχές κατοικίας (Μαλούτας, 2008:55). Να σημειωθεί ότι πέρα από την προαστιοποίηση της κατοικίας, και άλλες βασικές λειτουργίες της πόλης, όπως δημόσιες υπηρεσίες και εμπορικές δραστηριότητες, ακολούθησαν τη λογική της φυγής από το κέντρο. Οι νέες χωροθετήσεις του εμπορίου στην περιφέρεια της πόλης θα αναλυθούν εκτενέστερα στην επόμενη ενότητα (1.1.4). Κέντρο-πόλης και κρίση Από τα τέλη της δεκαετίας του 2000 και την επικράτηση της παρούσας οικονομικής συνθήκης, οι τάσεις ανάπτυξης της πόλης έχουν παγώσει. Οι κεντρικές γειτονιές της Αθήνας αντανακλούν ποικιλοτρόπως τις επιπτώσεις της κρίσης, ενώ η έλλειψη υποδομών και κρατικής παρέμβασης επιτείνουν τα φαινόμενα υποβάθμισης που ήταν ήδη ορατά πριν την οικονομική κρίση (Balampanidis, Polyzos, forthcoming). Συμφώνα με μια έρευνα που διεξήγαγε το ΕΚΚΕ το 2008 για τις αντιλήψεις των εμπόρων στο αθηναϊκό κέντρο-πόλης τα υπαρκτά, αλλά και τα κατασκευασμένα σε Σελίδα 15

17 μεγάλο βαθμό, ζητήματα που αντιμετωπίζουν σχετίζονται με την οικονομική κρίση, με την έλλειψη κρατικής στήριξης, με ύπαρξη του πλανόδιου εμπόριο και του εμπορίου των μεταναστών, καθώς και με τις συχνές πορείες και διαδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα (Τσίγγανου, 2009). Ο κυρίαρχος λόγος για το κέντρο της Αθήνας, των Μαρία Καλαντζοπούλου, Πέννυ Κουτρολίκου και Κατερίνα Πολυχρονιάδη. «Αναμφίβολα, πολλές από τις γειτονιές του κέντρου της Αθήνας, μετά από χρόνια διαδικασία εγκατάλειψης και ροών μετακίνησης των παλαιότερων και νεότερων κατοίκων τους (εισροών και εκροών), βρέθηκαν αντιμέτωπες με πολλαπλά προβλήματα, τα οποία για μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμεναν κρυμμένα «κάτω από το χαλάκι» αφού κανείς δεν είχε ως φαίνεται τη διάθεση να προσπαθήσει να τα αντιμετωπίσει. Οι βασικές παράμετροι υποβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος στην κεντρική περιοχή της Αθήνας, με την έλλειψη ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου, τις ασφυκτικές διαστάσεις της ζήτησης για κυκλοφορία και στάθμευση στις κεντρικές περιοχές, τη ρύπανση παντός είδους, την ελλιπή συντήρηση δημόσιων και ιδιωτικών κτισμάτων, τις ιδιαίτερα μεγάλες πυκνότητες κατοίκησης, τις ελλείψεις σε στοιχειώδεις κοινωνικές υποδομές για την κατοικία, είναι διαστάσεις του προβλήματος που εγκαθίστανται και οργανώνονται ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 70. Δεν μοιάζουν όμως να στοιχειοθετούν πρόβλημα στον κυρίαρχο λόγο, παρά μόνο αφότου κάποια άλλα ζητήματα εμφανίζονται ή εντατικοποιούνται σε γειτονιές της Αθήνας, όπως νόμιμη και παράνομη πορνεία κάθε είδους σε «σπίτια» και πεζοδρόμια, διακίνηση και χρήση ναρκωτικών στο δημόσιο χώρο, βιαιοπραγίες μεταξύ ομάδων ή συμμοριών, και γενικότερα έγκλημα, οργανωμένο και μη. Στην εικόνα αυτή και στο περιθώριο της σταδιακά εντεινόμενης οικονομικής κρίσης, εμφανίζονται και ολοένα και μεγαλύτερα ποσοστά αστέγων που στοιχειώνουν ως ζωντανά φαντάσματα το urban hype της προηγούμενης περιόδου». Πηγή: Δημογραφικές τάσεις: η φυγή προς τα προάστια Στις μεταπολεμικές δεκαετίες, η πληθυσμιακή αύξηση του δήμου Αθήνας, αλλά και του συνόλου του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Πρωτευούσης συνεχίζεται: οι πιέσεις που δέχονται οι αγροτικές περιοχές λόγω του εμφυλίου, αλλά και η ανάγκη ανεύρεσης καλύτερων οικονομικών δυνατοτήτων, διαμορφώνουν έντονες συνθήκες αστικοποίησης τις δεκαετίες 1950 και 1970 (Κοτζαμάνης και Μαράτου Αλιπραντή, 1994). Σελίδα 16

18 Έτος Πληθυσμός ΠΣΠ Μεταβολή Πίνακας 1.2. Πληθυσμιακές μεταβολές στο ΠΣΠ, Πηγή: Απογραφές πληθυσμού ΕΣΥΕ και ΕΛ. ΣΤΑΤ. Από τις δεκαετίες , η χωρική κατανομή στα όρια του ΠΣΠ διαφοροποιείται: παρόλο που ο συνολικός πληθυσμός δεν φαίνεται να μειώνεται, οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των δήμων είναι μεγάλες. Συγκεκριμένα: Πληθυσμό χάνουν κυρίως ο Δήμος Αθήνας και οι όμοροι κεντρικοί δήμοι: Καισαριανή, Ζωγράφου, Παπάγου, Χολαργού στα ανατολικά, Υμηττός, Δάφνη, Καλλιθέα, Ταύρος στα νότια και Νέα Φιλαδέλφεια και Αιγάλεω στα δυτικά. Αντίθετα, πληθυσμιακή αύξηση παρατηρείται σε Δήμους που βρίσκονται στα βορειοανατολικά και νοτιανατολικά προάστια της Αττικής : (1) Γλυφάδα, Ελληνικό, Άλιμος, Άγιος Δημήτριος, Βούλα και Βουλιαγμένη στα νότια και νοτιοανατολικά, (2) Κηφισιά, Νέα Ερυθραία, Εκάλη, Πεύκη, Πεντέλη, Μεταμόρφωση, Νέα Πεντέλη, Μελίσσια, Βριλήσσια στο βορρά, (3) Πετρούπολη, Καματερό στα δυτικά και (4) Αγία Παρασκευή στα ανατολικά. Βασικές αιτίες αυτής της μετακίνησης είναι καταρχάς οι μεγάλες πυκνότητες δόμησης, οι υποβαθμισμένες περιβαλλοντικές συνθήκες και η μη δυνατότητα αύξησης των συντελεστών δόμησης στους κεντρικούς δήμους, σε αντιδιαστολή με την εντατική οικοδομική δραστηριότητα που εμφανίζεται από τη δεκαετία του 1990 και αφορά κυρίως τις νέες περιοχές κατοικίας στα προάστια (Πολύζος και Βαταβάλη, 2011). Αυτή η πληθυσμιακή τάση παρουσιάζει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον εάν αναγνωστεί σε σχέση με τις κοινωνικο-επαγγελματικές ανισότητες των νοικοκυριών. Στην Εικόνα 1.6 παρουσιάζεται χάρτης ο οποίος έχει σχεδιαστεί από τον Σταύρο Σπυρέλλη και στηρίζεται στην απογραφή του Σύμφωνα με αυτόν τα βορειοανατολικά και νοτιοανατολικά προάστια της Αττικής συγκεντρώνουν τις ανώτερες και μεσαίες-ανώτερες κοινωνικο-επαγγελματικές κατηγορίες του πληθυσμού. Αντίθετα, η δυτική Αττική συγκεντρώνει τα χαμηλότερα και μεσαίαχαμηλότερα κοινωνκο-επαγγελματικά στρώματα. Σελίδα 17

19 Εικόνα 1.6. Κατανομή κοινωνικο-επαγγελματικών κατηγοριών στην Αττική Πηγή: Spirellis, 2013 Πέραν της διαπίστωσης ότι η λεγόμενη «φυγή» προς τα προάστια άγγιξε ένα συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού, από τον χάρτη προκύπτει ότι ο ιστορικός χωροκοινωνικός διαχωρισμός μεταξύ δυτικής και ανατολικής Αττικής διατηρείται ακόμα και σήμερα. Ακόμα, αυτή η κοινωνική γεωγραφία φαίνεται πως επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και το εμπόριο: οι χωροθετήσεις μεγάλων εμπορικών κέντρων στα προάστια εξυπηρετούν τις μεσαίες και μεσαίες ανώτερες κοινωνικοοικονομικές κατηγορίες. Το κέντρο και το παραδοσιακό εμπόριο χάνουν με τον τρόπο αυτό ένα κομμάτι της πελατείας τους. Με άλλα λόγια, χάνουν το πιο «εύπορο» καταναλωτικό τους κοινό. Πρόσφατες δημογραφικές μεταβολές, Ο Δήμος Αθήνας αποτελεί τον πολυπληθέστερο Ο.Τ.Α. της χώρας και παράλληλα αποτελεί έναν από τους πιο πυκνοκατοικημένους Ο.Τ.Α. της Αττικής, μετά τους Δήμους Καλλιθέας και Νέας Σμύρνης. Στον Πίνακα 3παρουσιάζεται η κατανομή του μόνιμου πληθυσμού ανά Δημοτική Κοινότητα για τα έτη 2001 και 2011, σύμφωνα με τις απογραφές της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ. ΣΤΑΤ.). Τα δεδομένα επιβεβαιώνουν την πολύ σημαντική μείωση του πληθυσμού του δήμου με την πάροδο της δεκαετίας. Το ποσοστό της μείωσης φτάνει το 15,85%. Σελίδα 18

20 Συγκεκριμένα, αν και παρατηρείται μείωση σε κάθε επιμέρους Δημοτική Κοινότητα, η 1η και η 6η παρουσιάζουν την μεγαλύτερη μείωση (Διάγραμμα 1.1). Το γεγονός αυτό εκτιμάται ότι οφείλεται στην ολοένα και εντονότερη υποβάθμιση μεγάλου μέρους του ιστορικού κέντρου της πόλης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Αυτή η έντονη δημογραφική συρρίκνωση έχει έντονες επιπτώσεις στις επιχειρηματικές δραστηριότητες και, κυρίως, στο λεγόμενο τοπικό εμπόριο ή εμπόριο γειτονιάς της 1 η ς και 6 ης Δημοτικής Κοινότητας: καταστήματα ένδυσης που δεν ανήκουν σε μεγάλες αλυσίδες, καταστήματα διακοσμητικών ειδών και παιχνιδιών, τοπικά καταστήματα τροφίμων και άλλα, πλήττονται άμεσα από τη δημογραφική μείωση των κεντρικών συνοικιών του δήμου. Δημοτικές κοινότητες Έκταση (στρεμ.) Πληθυσμός (Απογραφή 2001) Πληθυσμός (Απογραφή 2011) Ποσοστό μείωσης 1 η % 2 η % 3 η % 4 η % 5 η % 6 η % 7 η % Σύνολο ,85% Πίνακας 1.3. Κατανομή μόνιμου πληθυσμού δήμου Αθήνας για τα έτη 2001 και 2011 Πηγή: Στοιχεία απογραφής 2001 και 2011 ΕΛ. ΣΤΑΤ. Δημοτικές Κοινότητες Δήμου Αθήνας 7η 6η 5η 4η 3η 2η 1η Μόνιμος Πληθυσμός Πληθυσμός 2011 Πληθυσμός 2001 Διάγραμμα 1.1.Πληθυσμιακή εξέλιξη δημοτικών κοινοτήτων Δήμου Αθήνας Πηγή: Στοιχεία απογραφής 2001 και 2011 ΕΛ. ΣΤΑΤ. Σελίδα 19

21 Κέντρο-πόλης και μεταναστευτικές ροές Μια από τις πρόσφατες και πλέον καθοριστικές μεταβολές στη δημογραφική σύσταση της Αθήνας είναι η έλευση μεταναστών από τη δεκαετία του 1990 και έπειτα. Το δυτικό κέντρο-πόλης και η περιοχή που ορίζεται από τις πλατείες Ομόνοιας, Κουμουνδούρου και Βάθη είναι οι κατεξοχήν πρώτοι τόποι εγκατάστασης των μεταναστών: οι χαμηλές τιμές γης, το απόθεμα κενών διαμερισμάτων και η δημιουργία εμπορικών «κεντρικοτήτων» διαφορετικών μεταναστευτικών ομάδων, δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες για αυτή την εγκατάσταση (Ερευνητικό Πρόγραμμα «Διερευνώντας τις γεωγραφίες του εθνοτικού εμπορίου στην Αθήνα», 2015). Εικόνα 1.7. Συγκεντρώσεις μεταναστών στον Δήμο Αθήνας, 2001 Πηγή: Βαϊου Ντ. κ.α., 2007 Αυτή η σύντομη περιγραφή των πολεοδομικών και δημογραφικών μεταβολών του κέντρου της Αθήνας, μας επιτρέπει να εξηγήσουμε πληρέστερα το φαινόμενο των κλειστών επιχειρήσεων: η απαξίωση του κέντρου και η ελλιπής εφαρμογή του πολεοδομικού πλαισίου που περιγράφεται παρακάτω παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον πολλαπλασιασμό των «λουκέτων» από το 2010 μέχρι σήμερα. Ευρύτερο ρυθμιστικό και πολεοδομικό πλαίσιο: το ζήτημα της «επιστροφής» στο κέντρο-πόλης Σελίδα 20

22 Η χωροταξική και πολεοδομική οργάνωση του Δήμου Αθήνας καθορίζεται πρωτίστως από το σύνολο των στόχων, των κατευθύνσεων πολιτικής, των προτεραιοτήτων, των μέτρων και των προγραμμάτων που προβλέπονται από το Νόμο 4277/ «Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας Αττικής και άλλες διατάξεις» (Φ.Ε.Κ. 156/Α/ ). Το νέο ΡΣΑ στηρίζεται σε προβολές πληθυσμιακών και οικονομικών μεγεθών καθώς και σε αναπτυξιακές προβλέψεις με χρονικό ορίζοντα το έτος Για το μικρό / τοπικό εμπόριο το νέο ΡΣΑ προτείνει: Υποστήριξη της λειτουργίας «συστάδων εμπορικών επιχειρήσεων», σε συνδυασμό με προγράμματα αναβάθμισης του περιβάλλοντος αστικού ιστού. Χωροθέτηση αυτών των συστάδων σε πολεοδομικά κέντρα, είτε σε καθορισμένες τουριστικές περιοχές, είτε τέλος, σε περιοχές πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Σε συνεργασία με την αυτοδιοίκηση, προώθηση αντίστοιχων προγραμμάτων στα οποία περιλαμβάνονται μέτρα για την αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, την επέκταση πεζοδρόμων ποδηλατοδρόμων, την εξυπηρέτηση της τροφοδοσίας και των αναγκών σε στάθμευση και τη λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση των κτιρίων και των καταστημάτων. Στρατηγικές παρεμβάσεις αναβάθμισης κεντρικών περιοχών, με θεματικούς θύλακες εμπορίου είτε μέσω της δημιουργίας θυλάκων νέων επιχειρήσεων με επανάχρηση κτιριακού δυναμικού σε υποβαθμισμένες περιοχές, είτε μέσω της ανάδειξης παραδοσιακών εμπορικών συγκεντρώσεων και του χαρακτηρισμού τμημάτων δρόμων ή συνόλων ως αξόνων εξειδικευμένης εμπορικής δραστηριότητας, όπως ανάδειξη της Κεντρικής Αγοράς της Αθήνας, της οδού Ευρυπίδου ως δρόμο μπαχαριών. Προώθηση μικτών επιχειρηματικών ταυτοτήτων, όπως ο συνδυασμός της εμπορικής χρήσης με χώρο πολιτισμού, με χώρο αναψυχής, κ.ά., καθώς και η υποστήριξη της δικτύωσης των εμπορικών επιχειρήσεων, σε συνεργασία με την αυτοδιοίκηση. Πηγή: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ), Αθήνα μεσογειακή πρωτεύουσα. Στρατηγικές και προτεραιότητες του ρυθμιστικού σχεδίου Αθήνας / Αττικής 2021, Αθήνα, Παράλληλα, σε επίπεδο δήμου, το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο(Φ.Ε.Κ. 80Γ/ ) αποτελεί βασικό εργαλείο πολεοδομικού σχεδιασμού, μέσω του οποίου προσδιορίζονται οι υφιστάμενες και οι μελλοντικές ανάγκες της πόλης, ενώ ταυτόχρονα προτείνονται λύσεις και δίνονται κατευθύνσεις με ισχυρό το στοιχείο της χωρικής διάστασης. Το Γ.Π.Σ. όπως τροποποιήθηκε και ισχύει μέχρι σήμερα περιλαμβάνει την πολεοδομική οργάνωση του Δήμου σε 7 δημοτικές κοινότητες, 38 συνοικίες και 129 πολεοδομικές ενότητες. Καθορίζει τη μέση πυκνότητα και τον Σελίδα 21

23 μέσο συντελεστή δόμησης ανά γειτονιά. Επίσης, προσδιορίζονται οι χρήσεις γης, οργανώνεται και ιεραρχείται το οδικό δίκτυο, παρουσιάζονται προτάσεις για έργα και μελέτες δικτύων υποδομής και προτείνονται κατάλληλα μέτρα για την προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αθήνας ). Ανεξάρτητα των παραπάνω πλαισίων πολεοδομικού σχεδιασμού, από τα τέλη του 1990 και έπειτα, μια από τις βασικές χωρικές μεταλλαγές που παρατηρούνται στην Αθήνα αφορά την τάση «επιστροφής»στο κέντρο. Το προηγούμενο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας(ν. 1515/1985), το οποίο έθεσε τις βάσεις για την αποκέντρωση που περιγράφηκε πιο πάνω, είχε ως προγραμματικό στόχο την ανάδειξη της «ιστορικότητάς» του κέντρου. Αυτές οι τάσεις επαναδραστηριοποίησης του κέντρου-πόλης εκφράστηκαν κυρίως μέσω προγραμμάτων ανάπλασης ιστορικών περιοχών του κέντρου, αλλά και μέσω αποσπασματικών ιδιωτικών πρωτοβουλιών (Βαΐου, Μαντουβάλου και Μαυρίδου, 2004). Στον παρακάτω πίνακα, παρουσιάζονται τα προγράμματα ανάπλασης που εκπονήθηκαν στις περιοχές που αφορούν τις προτεινόμενες επιχειρηματικές διαδρομές του ερευνητικού προγράμματος. Περιοχή Ιστορικό Κέντρο Πλάκα Μελέτη ανάπλασης Θεσμικό εργαλείο και έτος Οριοθέτηση Ιστορικού Κέντρου ΦΕΚ 1979 Μελέτη Παλαιάς Πόλεως Αθηνών, Μελέτη αντιμετώπισης προβλημάτων της Πλάκας, ΦΕΚ 1329Δ/1993 Εξάρχεια - ΦΕΚ 1075Δ/1993 Εμπορικό Τρίγωνο Ψυρρή- Ομόνοια Εμπορικό τρίγωνο κέντρου Αθήνας. Πολεοδομική έρευνα και προγραμματισμός αναβάθμισης, Μελέτη ανάπλασης περιοχής Ψυρρή, ΦΕΚ 704Δ/1994 ΦΕΚ 233Δ/1998 Πίνακας 1.4. Μελέτες ανάπλασης και θεσμικό πλαίσιο των περιοχών σχεδιασμού των επιχειρηματικών διαδρομών Ειδικότερα το κέντρο-πόλης φαίνεται να βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών πολεοδομικών παρεμβάσεων: φορείς της κρατικής και περιφερειακής διοίκησης, Σελίδα 22

24 της αυτοδιοίκησης, αλλά και εμπορικοί φορείς διεξάγουν σειρά μελετών με τη συνδρομή ακαδημαϊκών ιδρυμάτων. 1 Το Δεκέμβριο 2013, εκπονήθηκε Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (ΣΟΑΠ) με στόχο την ολοκληρωμένη παρέμβαση στην περιοχή του ιστορικού κέντρου. Ο ορισμός της περιοχής αυτής συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό με τον γεωγραφικό προσδιορισμό των προτεινόμενων διαδρομών: Εικόνα 1.8. Περιοχή εφαρμογής του ΣΟΑΠ (με πράσινο περίγραμμα) Πηγή: Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (ΣΟΑΠ), 2013 Για την επιχειρηματικότητα το ΣΟΑΠ προτείνει μια σειρά Αξόνων και ειδικών Ενεργειών. Αναφέρονται ενδεικτικά ορισμένες από αυτές: Ενέργεια 7Ενίσχυση Επιχειρηματικότητας «Προκειμένου να υπάρξει η έννοια του οικοσυστήματος των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ιδιαιτέρως στο επίπεδο των νεοφυών επιχειρήσεων, είναι σκόπιμη και η χωρική τους συγκέντρωση για να 1 Ενδεικτικά: Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ), 2011 ; Ερευνητικό Πρόγραμμα, «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνα και Πειραιά», ; Ερευνητικό Πρόγραμμα, «Η εξέλιξη του λιανικού εμπορίου Οργανωτική-λειτουργική αναδιάρθρωση και χωρο-κοινωνικές επιπτώσεις», 2012 ; Ερευνητικό Πρόγραμμα, «Διερεύνηση στρατηγικών για τη δικτύωση των αστικών παρεμβάσεων στο μητροπολιτικό κέντρο Αθηνών», Σελίδα 23

25 διασφαλίζεται και η διάδραση μεταξύ τους». Ενέργεια 8 Φόρουμ Ιδεών Νέων Επιχειρηματιών και Επαφή τους με Χρηματοδότες «Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι επίδοξοι επιχειρηματίες είναι η έκθεση των επιχειρηματικών ιδεών τους σε πιθανούς χρηματοδότες και η εξασφάλιση χρηματοδότησης για την υλοποίηση της επιχειρηματικής τους ιδέας». Ενέργεια 15 Σύστημα εντοπισμού, καταγραφής και παρακολούθησης δυναμικών θυλάκων επιχειρηματικότητας «Η προτεινόμενη δράση αφορά στη δημιουργία ενός συστήματος εντοπισμού, καταγραφής και παρακολούθησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας στις περιοχές παρέμβασης, με στόχο α) τον προσδιορισμό, β) την ανάδειξη δυναμικών τομέων, αναδυόμενων ευκαιριών και ανεκμετάλλευτων δυνατοτήτων, σε σχέση (κυρίως) με την καινοτόμο επιχειρηματικότητα, η οποία αποτελεί βασική συνιστώσα της επιδιωκόμενης ανάπτυξης». Ενέργεια 16 Παρεμβάσεις ενίσχυσης αστικών clusters «Στο πλαίσιο του ΣΟΑΠ έχουν εντοπισθεί θύλακες επιχειρηματικότητας σε συγκεκριμένα σημεία της πόλης. Το αντικείμενο της παρούσας ενέργειας είναι να επεξεργαστεί μεθόδους ενίσχυσης των θυλάκων αυτών». Ενέργεια 39 Ειδικά μέτρα στήριξης του εμπορίου στο κέντρο Αθήνας Κίνητρα για τη διατήρηση, την επαναφορά και την ανάπτυξη θεματικών αγορών στο εσωτερικό κέντρο της Αθήνας και σε συνοικίες στις οποίες υπάρχει μεγάλος αριθμός κενών καταστημάτων. Προγραμματισμός ειδικών θεματικών bazaar, ή προσαρμογή του ωραρίου καταστημάτων ειδικά για την περίοδο των εκπτώσεων. Στόχος είναι ορισμένες περιοχές να προσελκύσουν επισκέπτες που θα ενισχύσουν και τα καταστήματα της περιοχής. Τυχόν πρόσθετες εγκαταστάσεις που θα αναπτύσσονται στα θεματικά bazaar θα πρέπει να μην οδηγούν σε αθέμιτο ανταγωνισμό σε βάρος των καταστημάτων αλλά, κυρίως, να παρέχουν πρόσθετα στοιχεία ενδιαφέροντος για Ολοκληρωμένη παρέμβαση στο Κέντρο της Αθήνας _ Πλήρης Πρόταση v2232 την προσέλκυση κοινού. Προβολή της περιοχής ή/και της συγκεκριμένης εμπορικής περιόδου (πχ εκπτώσεις, bazaar, περίοδος προσφορών κλπ.) πανελλαδικά και σε γειτονικές χώρες πχ στην Κύπρο (βλ. παράδειγμα Κωνσταντινούπολης με την προβολή της περιόδου εμπορικών εκπτώσεων στα λεωφορεία της Αθήνας) Πηγή: Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (ΣΟΑΠ), Διερεύνηση Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης στο Κέντρο της Αθήνας, Εργαστήριο Πολεοδομικού και Χωροταξικού Σχεδιασμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Δήμος Αθήνας, Αθήνα, Σελίδα 24

26 1.1.4 Τάσεις εξέλιξης της επιχειρηματικότητας στην πόλη, Επιχειρηματικότητα στο Δήμο Αθήνας σήμερα: μια γενική εικόνα Για το έτος 2012, ο συνολικός αριθμός των ΑΕ και ΕΠΕ με έδρα εντός των διοικητικών ορίων του δήμου Αθήνας ανέρχεται σε 5.976, καλύπτοντας ένα ιδιαίτερα ευρύ φάσμα επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, βάσει της μελέτης για τα «μικροοικονομικά δεδομένα επιχειρήσεων στο Δήμο Αθήνας» που υποβλήθηκε το 2014 από το Κέντρο Στήριξης Επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθήνας. Συγκεντρωτικά, το 88,6% των ΑΕ και ΕΠΕ που εδρεύουν στο Δήμο Αθήνας συγκεντρώνονται κυρίως στον τομέα του εμπορίου, των επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών δραστηριοτήτων, καθώς και των κατασκευών, βάσει της εν λόγω μελέτης. Το υπόλοιπο 11,4% των εταιρειών του δήμου δραστηριοποιείται κυρίως στην παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών, βίντεο και τηλεοπτικών προγραμμάτων, ηχογραφήσεις και μουσικές εκδόσεις, στην ενοικίαση και εκμίσθωση ακινήτων, καθώς και στις εκτυπώσεις και την αναπαραγωγή προεγγεγραμμένων μέσων. Ειδικότερα, εστιάζοντας στους κλάδους του χονδρικού και λιανικού εμπορίου, αυτοί συγκεντρώνουν το υψηλότερο μερίδιο (23,5%του συνόλου) των ΑΕ και ΕΠΕ που εδρεύουν στο δήμο Αθήνας, ανερχόμενες το 2012 σε Σε χαμηλότερα ποσοστά κινείται ο τομέας της ενημέρωσης και επικοινωνίας, όπου δραστηριοποιούνται συνολικά 470 εταιρείες (δηλαδή 7,9% του συνόλου). Αντίστοιχα επίπεδα συγκέντρωσης παρουσιάζει και ο τομέας καταλυμάτων και εστίασης (6,8%του συνόλου). Ακολουθεί ο τομέας των διοικητικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων, συγκεντρώνοντας το 6,5% του συνόλου των ΑΕ και ΕΠΕ, με τους κλάδους των ταξιδιωτικών πρακτορείων να συγκεντρώνουν την πλειοψηφία των επιχειρήσεων του τομέα. Τέλος, ο κλάδος των δραστηριοτήτων ανθρώπινης υγείας συγκεντρώνει το 3,2% του συνόλου των εταιρειών. Όσον αφορά στα μεγέθη των επιχειρήσεων, τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών αποτελούν διαχρονικά οι πολύ μικρές και μικρές εμπορικές εταιρείες. Ειδικότερα, το 2012 το 76,9% των εταιρειών χαρακτηρίζονται πολύ μικρές, το 18,9% μικρές, το 3,4% μεσαίες και μόλις το 0,8% μεγάλες. Μεταβολές στη χωροθέτηση και στη τυπολογία του εμπορίου, Σύμφωνα με αρκετές μελέτες για το εμπόριο και τα χαρακτηριστικά του, φαίνεται ότι αυτή η δραστηριότητα χαρακτηρίζεται από μεγάλη διασπορά στο σύνολο του Δήμου Αθήνας, αλλά και της Αττικής, καθώς και από υψηλή πολυκλαδική ποικιλομορφία. Μέσα από το ερευνητικό πρόγραμμα «Η εξέλιξη του λιανικού εμπορίου Οργανωτική-λειτουργική αναδιάρθρωση και χωρο-κοινωνικές επιπτώσεις» (2012), θα παρακολουθήσουμε ορισμένες τάσεις χωροθέτησης του εμπορίου, από τη δεκαετία του 1970 μέχρι σήμερα: Σελίδα 25

27 Διαχρονικά οι δήμοι Αθήνας, Πειραιά, Περιστέρι και Καλλιθέα συγκεντρώνουν την πλειοψηφία των επιχειρήσεων. Όμως, την τελευταία δεκαετία, αυτή η κεντρικότητα των μεγάλων δήμων αλλάζει: σύμφωνα με τα στοιχεία του ερευνητικού, ο δήμος Αθήνας, παρόλο που συνεχίζει να συγκεντρώνει τις περισσότερες επιχειρήσεις, χάνει σταδιακά τη δυναμική του: από το 1978, φτάνει τις το Αντίστοιχη τάση ακολουθεί και ο δήμος Πειραιά. Παράλληλα, από τις αρχές του 2000, εμφανίζονται νέοι δήμοι με σημαντικές εμπορικές συγκεντρώσεις: (1) Γλυφάδα και Παλαιό Φάληρο στο παραλιακό μέτωπο της πόλης, (2) Βύρωνας, Δάφνη, Άγιος Δημήτριος, Νέα Σμύρνη στα ανατολικά, (3) Ίλιον και Περιστέρι στα δυτικά και (4) Χαλάνδρι στα βόρεια προάστια. Η τάση αυτή συνδέεται με τη λογική της αποκέντρωσης που περιγράφηκε στο , καθώς και με τις επεκτάσεις των γραμμών του μετρό και του οδικού δικτύου που αναλύονται στην ενότητα Όσον αφορά την κλαδική σύνθεση του εμπορίου, διαχρονικά κυριαρχούν οι λεγόμενες «έντονα και εξαιρετικά πολυλειτουργικές ζώνες» (Ερευνητικό πρόγραμμα, Η εξέλιξη του λιανικού εμπορίου Οργανωτική-λειτουργική αναδιάρθρωση και χωρο-κοινωνικές επιπτώσεις, 2012). Πρόκειται για χωρικά σύνολα τα οποία συγκεντρώνουν πλήθος επιχειρήσεων: τρόφιμα, λιανικό εμπόριο σε ειδικευμένα και μη ειδικευμένα καταστήματα, ένδυση, ηλεκτρονικά είδη, οικιακός εξοπλισμός, κ. ά. Από τα στοιχεία όμως του ερευνητικού προκύπτει ότι από το 2011 τα καταστήματα γενικών πωλήσεων, υπεραγορών και μεγάλων εμπορικών κέντρων εισάγονται δυναμικά στην αγορά. Το διάσπαρτο λιανικό εμπόριο στις γειτονιές της πόλης παρουσιάζει κατά συνέπεια σταδιακή μείωση. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα, σύμφωνα πάντα με τα δεδομένα του ερευνητικού, είναι ο κλάδος 472 (Λιανικό εμπόριο τροφίμων, ποτών και καπνού σε ειδικευμένα καταστήματα): από 27,79% του συνόλου των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων το 1978, μειώνεται στο 17,76% το Φαίνεται ότι η εξάπλωση των αλυσίδων σούπερ μάρκετ λειτούργησε αρνητικά για τα συνοικιακά καταστημάτων πώλησης τροφίμων. Συγκεκριμένα, μια από τις πιο κρίσιμες μεταβολές στη γεωγραφία του εμπορίου είναι η εμφάνιση των μεγάλων εμπορικών κέντρων και των αλυσίδων λιανικού εμπορίου. Τα εμπορικά κέντρα μπορούν να χωριστούν σε 4 κατηγορίες (Βασιλοπούλου, Τριάντης, 2011): Εμπορικά κέντρα (The Mall, Golden Hall, Athens Heart, Athens Metro Mall κ.α.). Εκπτωτικά κέντρα (Factory Outlet, McArthur Glen κ.α.) Σελίδα 26

28 Μεγάλα καταστήματα που εξειδικεύονται σε έναν κλάδο (IKEA, Leroy Merlin, Praktiker, Jumbo, Media Markt, Κωτσόβολος, κ.α.) Μεγάλα καταστήματα που εξειδικεύονται στα τρόφιμα (Lidl, Carrefour, κ.α). Εικόνα 1.9. Μεγάλα εμπορικά συγκροτήματα στην Αττική Πηγή: Ερευνητικό πρόγραμμα, «Η εξέλιξη του λιανικού εμπορίου Οργανωτικήλειτουργική αναδιάρθρωση και χωρο-κοινωνικές επιπτώσεις», Από τον παραπάνω χάρτη προκύπτει ότι αναπτύσσονται κυρίως στην περιφέρεια της πόλης, εντείνοντας την αστική διάχυση που περιγράφθηκε στο Συγκεκριμένα, αναπτύσσονται κατά μήκος μεγάλων οδικών αξόνων ή σε γειτνίαση με μέσα σταθερής τροχιάς στην βορειοανατολική και νοτιοδυτική Αττική. Είναι σαφές ότι τα μεγάλα συγκροτήματα ανταγωνίζονται το τοπικό εμπόριο γειτονιάς και προκαλούν τη μετατόπιση του εμπορίου στον περιαστικό χώρο: εισάγουν νέα πρότυπα κατανάλωσης, προσφέρουν λύσεις πρόσβασης και στάθμευσης, βασίζονται σε μεγαλύτερες επενδυτικές πρωτοβουλίες και προωθούν κυρίως εισαγόμενα προϊόντα (Δελλαδέτσιμας, 2009; Αρανίτου και Σαγιάς, 2011). Με άλλα λόγια, όπως η Σοφία Σκορδίλη χαρακτηριστικά σημειώνει: «οι κεντρικές περιοχές έπαψαν να είναι ελκυστικές στις εμπορικές χρήσεις λόγω της μετακίνησης του πληθυσμού και των εισοδημάτων στα προάστια, των ακριβών αξιών γης και των ρυθμιστικών περιορισμών στην ανάπτυξη μεγάλων καταστημάτων, των δυσκολιών στην τροφοδοσία καταστημάτων και στην εξεύρεση χώρων στάθμευσης για τα αυτοκίνητα των πελατών κ.ά.» (Σκορδίλη, 2013). Σελίδα 27

29 Τέλος, παρόλη την εμφάνιση και δυναμική επέκταση των νέων εμπορικών χωροθετήσεων, το εμπόριο στην δήμο Αθήνας και στην Αττική διατηρεί ακόμα την ποικιλομορφία του, τόσο κλαδικά, όσο και χωρικά: «η μητροπολιτική Αθήνα εμφανίζει τεράστια ποικιλία στα είδη, τις χωροθετήσεις, τις λογικές και τις οργανωτικές μορφές του λιανικού εμπορίου, εμφανίζοντας παράλληλα τόσο τη μέγιστη εξειδίκευση όσο και τα μέγιστα μεγέθη στον ελλαδικό χώρο, ενώ ακολουθούνται σε μεγάλο βαθμό τα μητροπολιτικά πρότυπα διασκορπισμού του εμπορίου, εμφανίζοντας μεταξύ άλλων εξειδικευμένες περιοχές, προαστιακό εμπόριο, οργάνωση του εμπορίου σε κέντρα και υποκέντρα, διάχυτο λιανικό εμπόριο και niche αγορές» (Αρανίτου, Σαγιάς, 2011). Οικονομική κρίση: πρόσφατος αλλά καθοριστικός παράγοντας Η ανάλυση της επιχειρηματικότητας την τελευταία κρίσιμη πενταετία ( ), παρουσιάζεται στο επόμενο υποκεφάλαιο (Α.1.2). Παραθέτουμε εδώ ορισμένα εισαγωγικά στοιχεία προκειμένου να συμπληρωθεί η πολυεπίπεδη ανάγνωση της Αθήνας. Η μέχρι σήμερα εξέλιξη της επιχειρηματικότητας δείχνει ότι οι αιτίες συρρίκνωσης του μικρού και μεσαίου λιανικού εμπορίου στον δήμο Αθήνας εντοπίζονται πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης του 2008 (Γλένη, Μπαλαμπανίδης, Μπελαβίλας, Πολύζου και Πρέντου, 2013). Δείχνει ακόμα ότι οι αιτίες που προκαλούν αυτή τη συρρίκνωση είναι σύνθετες: αφορούν τις πολεοδομικές ανακατατάξεις, τη δημογραφική μείωση του πληθυσμού και τους ευρύτερους οικονομικούς μετασχηματισμούς που λαμβάνουν χώρα την τελευταία δεκαετία (Σταθάκης και Χατζημιχάλης, 2004). Έτσι, η κρίση στον τομέα του εμπορίου φαίνεται να προκύπτει από δύο φάσεις: από την αναδιάρθρωση του κλάδου τις δεκαετίες 1980 και 1990 και από την παρούσα οικονομική κρίση που εντείνεται από το 2010 και έπειτα (Αρανίτου, Σαγιάς, 2011). Από την πλευρά των επιχειρήσεων, τα πρόσφατα στοιχεία των εμπορικών φορέων δείχνουν την πραγματική μείωση σε επίπεδο κύκλου εργασιών. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση εμπορίου της ΕΣΕΕ ΙΝΕΜΥ (2014), το στις 10 επιχειρήσεις (ΟΕ, ΕΕ και ΑτΕ) σε πανελλαδικό επίπεδο δήλωσαν πτώση τόσο των πωλήσεων όσο και των κερδών τους. Για το έτος 2014 αυτή η μείωση σταθεροποιείται. Από την πλευρά των καταναλωτών, η μείωση της αγοραστικής τους δύναμης συμβάλλει καθοριστικά σε αυτήν την εξέλιξη. Σύμφωνα με την έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ (2014), η μείωση της αγοραστικής δύναμης την τελευταία τριετία ( )υπολογίζεται σε 37,2%. Η πλέον ορατή επίπτωση των δύο παραπάνω τάσεων στο επίπεδο της πόλης είναι το φαινόμενο των «λουκέτων» στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας και των μεγάλων δήμων της Αττικής. Οι αναλυτικές και επιτόπιες καταγραφές της ΓΕΩΒΑΣΗΣ Σελίδα 28

30 δείχνουν τη σταδιακή αύξηση των κλειστών επιχειρήσεων στο κέντρο-πόλης της Αθήνας από το 2010 μέχρι το Σύμφωνα με το παρακάτω διάγραμμα, από τα μέσα του 2014 προκύπτει μια σχετική σταθεροποίηση του ποσοστού των κλειστών καταστημάτων: Διάγραμμα 1.2. Ποσοστό κλειστών καταστημάτων στο κέντρο-πόλης της Αθήνας, Πηγή: ΕΣΕΕ ΙΝΕΜΥ, 2015 Μεγαλύτερη έμφαση στις πρόσφατες μεταλλαγές του εμπορίου δίνεται στο υποκεφάλαιο Α Πολιτιστικό κεφάλαιο και τουρισμός Μουσεία και άλλοι πολιτιστικοί χώροι Συνδυάζοντας το κλασικό με το σύγχρονο και συνιστώντας αναπόσπαστο τμήμα της ιστορικής και πολιτιστικής εξέλιξης της Ελλάδας, η Αθήνα προσφέρει στους ενδιαφερόμενους ποικιλία μοναδικών πολιτιστικών αξιοθέατων, όπως αρχαιολογικούς χώρους, μοντέρνα μνημεία, νεοκλασικά κτίρια, μουσεία, πινακοθήκες και καλλιτεχνικά δρώμενα. Η πλειονότητα αυτών βρίσκονται σε περιοχές που εκτείνονται πέριξ του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης σε συνδυασμό με το εμπορικό τρίγωνο, όπως αυτό ορίζεται από τις πλατείες Μοναστηρακίου, Ομόνοιας και Συντάγματος. Το πολιτιστικό απόθεμα που συσσωρεύεται στην ευρύτερη περιοχή του ιστορικού κέντρου (Εικόνα 1.10) καθιστά τη ζώνη αυτή το επίκεντρο της εμπορικής και τουριστικής δραστηριότητας της σύγχρονης Αθήνας και μεταξύ άλλων περιλαμβάνει (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αθήνας ): τον Μεγάλο Περίπατο που ενώνει τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, την Ακρόπολη και το Νέο Μουσείο της, το μνημείο Φιλοπάππου, την Αρχαία και Ρωμαϊκή Αγορά και τον Κεραμεικό πληθώρα αξιοθέατων όπως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, το Λουτρό των Αέρηδων, το Μουσείο Βούρου- Ευταξία της Πόλεως των Αθηνών, το Μουσείο Κανελλοπούλου κ.α. πάνω από 20 εκκλησίες που συνιστούν τις χριστιανικές κοινότητες της Αθήνας και μεταδίδουν την ιστορική, χριστιανική και πολιτιστική κουλτούρα από τα Βυζαντινά χρόνια ως και σήμερα Σελίδα 29

31 υποδομές αναψυχής όπως η Τεχνόπολη, το Πολιτιστικό Κέντρο Μουσείου Μπενάκη, το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού κ.α. παραδοσιακές γειτονιές, αγορές και χώρους εστίασης Εικόνα Πολιτιστικά αξιοθέατα ιστορικού κέντρου Πηγή: Στοιχεία παραχωρημένα από ΕΣΕΕ-ΙΝΕΜΥ Δομημένο περιβάλλον και διατηρητέα κτίρια Η Αθήνα είναι μια πόλη με μακρά ιστορία, τα σημάδια της οποίας είναι ορατά στην σύγχρονη πόλη, καθώς ιστορικά μνημεία και βυζαντινές εκκλησίες μεγάλης αρχιτεκτονικής αξίας συνυπάρχουν με νεότερα νεοκλασικά κτίρια και σύγχρονες κατασκευές. Από το 1947, η δόμηση μέσω αντιπαροχής και η έλλειψη ολοκληρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού δημιούργησαν έλλειψη ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου, μεγάλες πληθυσμιακές πυκνότητες και ποσοστά κάλυψης, καθώς και προβλήματα στάθμευσης. Η πλειοψηφία των κατοικιών του δήμου είναι πλέον πολυκατοικίες στο σύνολο των Κοινοτήτων. Τα μεγαλύτερα ποσοστά σε μονοκατοικίες και διπλοκατοικίες καταγράφονται στην 3 η και 4 η Δημοτική Κοινότητα, με αναλογίες 19% και 14,5% αντίστοιχα. Τα περισσότερα από τα κτίρια κατασκευάστηκαν κατά την περίοδο , ενώ σημαντικό χαρακτηριστικό της πλειοψηφίας των διαμερισμάτων είναι η μικρή τους επιφάνεια, που συχνά δεν ξεπερνά τα 74 τ.μ. (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αθήνας ). Μια ειδική κατηγορία κτιρίων / μνημείων αποτελούν τα διατηρητέα κτίρια. Στο σύνολο του δήμου Αθήνας καταγράφονται διατηρητέα κτίρια, σύμφωνα με τα Σελίδα 30

32 πρόσφατα στοιχεία της Διεύθυνσης Σχεδίου Πόλεως και Πολεοδομίας του δήμου, εκ των οποίων τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται συγκεντρωμένα στην περιοχή της Πλάκας (Εικόνα 1.11). Περιοχές με μεγάλες συγκεντρώσεις τέτοιων κτιρίων είναι, επίσης, το Θησείο, του Ψυρρή, το Μεταξουργείο και η περιοχή του Μετς. Η πλειοψηφία των διατηρητέων κτιρίων του δήμου (68,2%) συγκεντρώνεται στην περιοχή εφαρμογής του ΣΟΑΠ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αθήνας ). Ένα από τα προβληματικά στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος του δήμου και συγκεκριμένα του κέντρου πόλης είναι τα κλειστά ή/ και εγκαταλελειμμένα κτίρια. Σύμφωνα με στοιχεία της Περιφέρειας Αττικής το 2014, έγιναν έλεγχοι σε πάνω από εγκαταλελειμμένα κτίρια. Συγκεκριμένα οι έλεγχοι κατανέμονται ως εξής: Δημοτικές Κοινότητες (Δ.Κ.) Ποσοστό ελέγχων (%) 1 η Δ.Κ Η Δ.Κ. 4 3 Η Δ.Κ Η Δ.Κ Η Δ.Κ. 9 6 Η Δ.Κ Η Δ.Κ. 5 Πίνακας 1.5. Αριθμός ελέγχων κατάστασης των κτιρίων ανά Δημοτικές Κοινότητες Πηγή: Από την καταγραφή αυτή προκύπτει για μια ακόμα φορά ότι η 1η και η 6η Δημοτική Κοινότητα συγκεντρώνουν ένα κτιριακό απόθεμα σε μεγάλο βαθμό παλαιωμένο. Η συντήρηση του θα μπορούσε να βελτιώσει αισθητά την εικόνα της πόλης. Προς το παρόν όμως τα προβλήματα που απορρέουν από τον σημαντικό αριθμό εγκαταλελειμμένων κτιρίων δρουν αρνητικά ως προς τις εμπορικές χρήσεις του κέντρου πόλης και των κεντρικών συνοικιών. Σελίδα 31

33 Εικόνα Διατηρητέα κτίρια στον δήμο Αθήνας Πηγή: Ερευνητικό Πρόγραμμα, «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνα και Πειραιά», Φάση Α, 2011 Τουρισμός και επισκεψιμότητα Εστιάζοντας στα τουριστικά μεγέθη της Αθήνας, ο δήμος το 2012 διέθετε 230 ξενοδοχεία με κλίνες, που αποτελούν πάνω από το ήμισυ του ξενοδοχειακού δυναμικού ολόκληρης της Περιφέρειας Αττικής. Το ίδιο έτος πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα 82 συνέδρια διεθνών οργανισμών και συνδέσμων, δηλαδή περισσότερα από τα μισά συνέδρια όλης της χώρας. Οι συνολικές διανυκτερεύσεις για το δήμο άγγιξαν τα 5,3 εκ. το 2011 που αντιστοιχούν στο 77% του συνόλου των διανυκτερεύσεων στα ξενοδοχειακά καταλύματα της Περιφέρειας Αττικής (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αθήνας, ). Ο Δήμος Αθήνας, αλλά και η ευρύτερη περιοχή της Αττικής, αποτελούν ανερχόμενο τουριστικό προορισμό, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία που δόθηκαν στη Σελίδα 32

34 δημοσιότητα από την ΕΞΑΑΑ (Ένωση Ξενοδόχων Αθηνών Αττικής & Αργοσαρωνικού). Συγκεκριμένα, για την περίοδο Ιανουαρίου Αυγούστου 2014 στην Αθήνα αυξήθηκε η πληρότητα των μονάδων κατά 22,3% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του Επιπρόσθετα, σύμφωνα με έρευνα της ΕΞΑΑΑ & GBR Consulting «Περί Ικανοποίησης Επισκεπτών» (δείγμα άνω των επισκεπτών ενοίκων ξενοδοχείων κατ έτος), 96% του ποσοστού των τουριστών της Αθήνας, θα συνιστούσαν την πόλη σε τρίτους, ενώ αξιολογούν τον προορισμό με βαθμολογία 7,8/10. Τα παραπάνω στοιχεία φανερώνουν τη δυναμική του δήμου ως τουριστικού προορισμού, γεγονός που μπορεί να τονώσει το εμπόριο, την εστίαση, τις αγορές και την οικονομία γενικότερα. Όσον αφορά στη διαχρονική εξέλιξη των τουριστικών μεγεθών, η μελέτη για τις προοπτικές του τουρισμού στην Αθήνα που υποβλήθηκε το 2010 από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου στην Εταιρεία Τουριστικής και Οικονομικής Ανάπτυξης Αθηνών, δίνει σημαντικές πληροφορίες για την εξέλιξη της επισκεψιμότητας μουσείων και αρχαιολογικών χώρων. Με βάση αυτή, μετά το 2000 υπήρξε μια περίοδος μείωσης της επισκεψιμότητας σε όλα τα αξιοθέατα της Αττικής που διήρκησε ως το Παρ όλα αυτά, το ολυμπιακό έτος υπερκαλύφθηκε αυτή η μείωση με τον αριθμό τον επισκεπτών να φτάνει τα 2,3 εκ. Η αύξηση αυτή συνεχίστηκε το 2005 ως και το 2007 με ραγδαία άνοδο της επισκεψιμότητας στους αρχαιολογικούς χώρους και ιδιαίτερα στην Ακρόπολη (Διάγραμμα 1.3). Μετά το 2007, ακολούθησε ξανά μια περίοδος κάμψης της επισκεψιμότητας τα έτη 2008 και 2009 στους περισσότερους αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία. Η άνοδος στο σύνολο των εισιτηρίων το 2009 οφείλεται αποκλειστικά στο άνοιγμα του νέου μουσείου της Ακρόπολης που προσέλκυσε πάνω από 810 χιλιάδες επισκέπτες στους τέσσερις πρώτους μήνες λειτουργίας. Διάγραμμα 1.3. Εισιτήρια στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία της Αττικής κατά την περίοδο Πηγή: Ερευνητικό Πρόγραμμα, «Μελέτη για την Πορεία και τις Προοπτικές του Τουρισμού στην Αθήνα και την Αττική», 2010 Σελίδα 33

35 Όσον αφορά στην διαχρονική τουριστική κίνηση της Αθήνας και της Αττικής εκφραζόμενη σε διανυκτερεύσεις, μέσω του Διαγράμματος 4 διαφαίνεται κάμψη τα χρόνια αμέσως πριν την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων, η οποία όμως στη συνέχεια αποκαθίσταται με αισθητή άνοδο. Συγκεκριμένα, για την περίπτωση του δήμου Αθήνας μειώθηκαν από τα 5,2 εκ. το 2000 στα 3,9 εκ. το 2004, ενώ το 2007 ο δήμος επανήλθε στα επίπεδα τουριστικής κίνησης που υπήρχαν πριν το Διάγραμμα 1.4. Διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύματα του δήμου Αθήνας, της Νομαρχίας Αθηνών και της Περιφέρειας Αττικής (πλην Νήσων) (σε εκατ. διανυκτερεύσεις) Πηγή: Ερευνητικό Πρόγραμμα, «Μελέτη για την Πορεία και τις Προοπτικές του Τουρισμού στην Αθήνα και την Αττική», 2010 Ακολούθως, στο Διάγραμμα 1.5 παρουσιάζεται η γεωγραφική διασπορά των διανυκτερεύσεων που πραγματοποιήθηκαν το 2008 στα ξενοδοχεία της Αττικής, σύμφωνα με τη μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Με βάση τα στοιχεία αυτά, σημαντικό ποσοστό (68%) επί των συνολικών διανυκτερεύσεων αντιστοιχεί στο Δήμο Αθήνας, γεγονός που τον καθιστά δήμο ο οποίος συμβάλει σημαντικά στην τουριστική ανάπτυξη της Περιφέρειας. Διάγραμμα 1.5. Γεωγραφική διασπορά των διανυκτερεύσεων στα ξενοδοχεία της Αττικής για το έτος 2008 Πηγή: Ερευνητικό Πρόγραμμα, «Μελέτη για την Πορεία και τις Προοπτικές του Τουρισμού στην Αθήνα και την Αττική», 2010 Σελίδα 34

36 1.1.6 Υφιστάμενα δίκτυα και αστικό πράσινο Προσβασιμότητα στο κέντρο-πόλης και Μέσα Μαζικών Μεταφορών Το οδικό δίκτυο της Αθήνας χαρακτηρίζεται ως πυκνό και πολυδαίδαλο (Εικόνα1.12). Στο μεγαλύτερο μέρος του είναι διαμορφωμένο και για το λόγο αυτό λίγες είναι οι περιοχές όπου κατασκευάζονται καινούργια οδοστρώματα. Πέραν, όμως, από την κατασκευή νέων οδών, σημαντική είναι και η συντήρηση και επισκευή των υφιστάμενων. Σε αρκετές περιοχές της πόλης έχει διαπιστωθεί δυσκολία στην προσπέλαση των πεζοδρομίων λόγω υφιστάμενων κακοτεχνιών ή αυθαίρετης ύπαρξης μόνιμων εμποδίων ή παράνομης στάθμευσης, ενώ παράλληλα διαπιστώνεται μη επαρκής συντήρηση των οδοστρωμάτων. Η Αθήνα διαθέτει σήμερα ένα εκτενές δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς (Μ.Μ.Μ.) που εποπτεύεται από τον Οργανισμό Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών (Ο.Α.Σ.Α. Α.Ε.). Το δίκτυο έχει βασικό κορμό τα μέσα σταθερής τροχιάς (Μετρό, Τραμ, Προαστιακός) και πλαισιώνεται από τα μέσα του οδικού δικτύου (Λεωφορεία και Τρόλλεϋ). Το υφιστάμενο δίκτυο Μ.Μ.Μ. συνδέει τις γειτονιές του δήμου με το κέντρο της πόλης (Εικόνα 1.13). Παρόλα αυτά η χρήση του αυτοκινήτου παραμένει μέχρι σήμερα κυρίαρχη. Όσον αφορά την προσβασιμότητα, το Μετρό συνδέει απευθείας το κέντρο της πόλης με το Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος», εξασφαλίζοντας την άμεση σύνδεση της Αθήνας με τους διεθνείς προορισμούς και την εύκολη διέλευση των κατοίκων και τουριστών. Ακολούθως, στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζονται οι κύριες συνδέσεις της Αθήνας με την υπόλοιπη Αττική καθώς και με το Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών και τον Λιμένα του Πειραιά. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η προσβασιμότητα στο δήμο και διευκολύνεται η κίνηση επισκεπτών και εμπορευμάτων. Εστιάζοντας στο κέντρο της Αθήνας και κυρίως στην περιοχή του εμπορικού τριγώνου, όπου συγκεντρώνεται η μεγαλύτερη εμπορική δραστηριότητα της πόλης, το δίκτυο Μ.Μ.Μ. καλύπτει επαρκώς την περιοχή αυτή, διευκολύνοντας την προσβασιμότητα. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται στην Εικόνα1.14, η οποία εμφανίζει το σύνολο των ενεργών επιχειρήσεων και την αντίστοιχη πυκνότητά τους στο εμπορικό τρίγωνο, σύμφωνα με την καταγραφή της Ε.Σ.Ε.Ε. τον Μάρτιο του 2015 και παράλληλα απεικονίζει την πληθώρα των σταθμών Λεωφορείων και Μετρό. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί το σοβαρό κυκλοφοριακό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο δήμος και ιδιαίτερα η περιοχή αυτή τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Συγκεκριμένα, στο δακτύλιο η κυκλοφορία διατηρείται σε υψηλά επίπεδα Σελίδα 35

37 από τις 8:00 ως τις 21:00 χωρίς σαφείς αιχμές, με μέση ταχύτητα κίνησης των οχημάτων τα 12 χλμ./ώρα (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αθηναίων ). Το γεγονός αυτό αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας κυκλοφοριακά κορεσμένης περιοχής. Όσον αφορά το επιχειρηματικό τοπίο του κέντρου-πόλης, η εκτεταμένη χρήση του Ι.Χ. δεν ωφελεί στην αναβάθμιση του δημόσιου χώρου και άρα λειτουργεί αρνητικά ως προς την επισκεψιμότητα του κέντρου. Αντιστρόφως, οι μεγάλες εμπορικές επιφάνειες στα προάστια της πόλης, οι οποίες διαθέτουν χώρους στάθμευσης και είναι προσβάσιμες με το Ι.Χ. αυτοκίνητο, εντείνουν τον ανταγωνισμό εις βάρος του εμπορικού κέντρου της Αθήνας. Εικόνα Οδικό Δίκτυο και σταθμοί Μ.Μ.Μ. δήμου Αθήνας Πηγή: Στοιχεία παραχωρημένα από ΕΣΕΕ-ΙΝΕΜΥ Σελίδα 36

38 Εικόνα 1.13.Προσβασιμότητα και κύριες συνδέσεις στο δήμο Αθήνας Πηγή: Στοιχεία παραχωρημένα από ΕΣΕΕ-ΙΝΕΜΥ Εικόνα Επιχειρήσεις εμπορικού τριγώνου και προσβασιμότητα Πηγή: Στοιχεία επιχειρήσεων από την καταγραφή της Ε.Σ.Ε.Ε., Μάρτιος 2015 Αστικό πράσινο Σελίδα 37

39 Το πράσινο και ειδικότερα το αστικό πράσινο συμβάλλει μεταξύ άλλων στην απορρύπανση της επιβαρυμένης ατμόσφαιρας του αστικού χώρου, στη δέσμευση της σκόνης, στην εξισορρόπηση της υγρασίας, στη βελτίωση της υγείας και της διάθεσης των κατοίκων και στην καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης και αισθητικής. Ο Δήμος Αθήνας διαχειρίζεται περίπου χώρους πρασίνου στο σύνολο των δημοτικών κοινοτήτων (Εικόνα 1.15), ενώ η συνολική έκταση πρασίνου φτάνει τα στρ. (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αθήνας ). Οι ελεύθεροι χώροι και οι πράσινες γωνιές της Αθήνας, όπως τα άλση, τα πάρκα και τα περαστικά δάση θα μπορούσαν να αποτελέσουν ιδανικούς χώρους για αναψυχή, χαλάρωση και κοινωνική συναναστροφή εάν προστατεύονταν και συντηρούνταν επαρκώς από τις αρμόδιες υπηρεσίες του δήμου αλλά και τους πολίτες (Μπελαβίλας, Βαταβάλη, 2009).Η ελλιπής συντήρηση και προστασία του αστικού πράσινου χαρακτηρίζει τη μεγάλη πλειοψηφία των ελεύθερων και πράσινων χώρων του κέντρου της πόλης. Θα μπορούσαμε μάλιστα να ισχυριστούμε ότι δρα αρνητικά για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες Εικόνα Αστικό πράσινο και ελεύθεροι χώροι δήμου Αθήνας Πηγή: Στοιχεία από ερευνητικό πρόγραμμα «Καταγραφή, αξιολόγηση και προτάσεις αντιμετώπισης των δυσλειτουργιών του δικτύου βρεφονηπιακών σταθμών στον Δήμο Αθηναίων», ιδία επεξεργασία Σελίδα 38

40 Α.1.2 Ανάλυση Επιχειρηματικότητας στον Δήμο Αθήνας Ανάλυση επιχειρηματικότητας στον δήμο Αθήνας Η υφιστάμενη κατάσταση της επιχειρηματικότητας χαρακτηρίζεται από έντονες μεταλλαγές στη φυσιογνωμία των νέων επιχειρήσεων και στην επέκταση του φαινομένου των κλειστών καταστημάτων στο σύνολο του κέντρου πόλης. Σύμφωνα με τις συστηματικές καταγραφές των εμπορικών δραστηριοτήτων στην Αθήνα, οι οποίες ξεκίνησαν το 2010 από το ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ και συνεχίζονται μέχρι σήμερα σε εξαμηνιαία βάση, οι κυριότερες τάσεις είναι οι εξής: Η αναλογία των κλειστών επαγγελματικών στεγών στην εμπορική αγορά της Αθήνας μετά από την κορύφωση που σημείωσε το Σεπτέμβριο του 2013 παρουσίασε πτωτική τάση. Ωστόσο, στην τελευταία καταγραφή σταθεροποιείται παρά την οριακή αύξηση. Κλείσιμο επιχειρήσεων, κυρίως στον τομέα ένδυσης και εμπορίας κοσμημάτων. Επέκταση των επιχειρήσεων εμπορίας τροφίμων και αναψυχής. Κλείσιμο των επιχειρήσεων σε μεγάλους δρόμους: Σταδίου, Πανεπιστημίου, Χαριλάου Τρικούπη Ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων σε μικρότερες και τοπικές αγορές: κατά μήκος της οδού Πατησίων, Κολωνάκι και εμπορικά κέντρα άλλων δήμων της περιφέρειας. Η διαμόρφωση των τάσεων αυτών μπορεί να εξηγηθεί μέσω των παρακάτω διαδικασιών που συντελέστηκαν τα τελευταία χρόνια: Η «φυγή» από το κέντρο μεσαίων και ανώτερων μεσαίων κοινωνικών κατηγοριών του πληθυσμού προς τα προάστια μείωσε δραστικά την επισκεψιμότητα των επιχειρήσεων του κέντρου. Η πρώτη κρίση του μικρού και μεσαίου εμπορίου που εμφανίστηκε τις δεκαετίες 1980 και Η αλλαγή καταναλωτικών προτύπων και οι ευκολίες πρόσβασης που προσφέρουν οι μεγάλες εμπορικές επιφάνειες στην περιφέρεια της πόλης αποτυπώθηκε στην χαμηλή επισκεψιμότητα των καταστημάτων του κέντρου. Η μετακίνηση από το κέντρο δημόσιων υπηρεσιών που συγκέντρωναν καθημερινά μεγάλο αριθμό δημόσιων υπαλλήλων μείωσε δραστικά την επισκεψιμότητα των επιχειρήσεων. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι η Σελίδα 39

41 μετακίνηση τους Υπουργείου Παιδείας από την οδό Μητροπόλεως και το Χρηματιστήριο Αθηνών από την οδό Σοφοκλέους. Η πολυεπίπεδη κοινωνική κρίση που προαναφέρθηκε, αλλά και η αναπαραγωγή αρνητικών στερεότυπων γύρω από τα προβλήματα του κέντρου-πόλης, απέτρεψαν ένα μέρος του αγοραστικού κοινού. Για την ανάλυση της υφιστάμενης επιχειρηματικότητας θα βασιστούμε στις καταγραφές του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ. Η περιοχή καταγραφής που ορίστηκε το 2012 στα πλαίσια του προγράμματος ΓΕΩΒΑΣΗ εμπεριέχει τις περιοχές: Εμπορικό Τρίγωνο, Ομόνοια Ακαδημίας, ένα τμήμα της περιοχής Εξαρχείων, Κολωνάκι και τον άξονα της οδού Πατησίων: Προκειμένου να μελετηθεί η υφιστάμενη επιχειρηματικότητα, θα συγκριθούν οι καταγραφές του 2012 και του 2015 σε σχέση (1) με συγκεκριμένους κλάδους επιχειρήσεων και (2) σε σχέση με τα κλειστά καταστήματα. Οι κλάδοι που κυρίως μας ενδιαφέρουν στο παρόν ερευνητικό πρόγραμμα είναι: Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων και υποδημάτων Λιανικό εμπόριο κοσμημάτων Λιανικό εμπόριο βιβλίων Λιανικό εμπόριο τροφίμων Λιανικό εμπόριο τουριστικών ειδών Λιανικό εμπόριο δερμάτινων ειδών Αναψυχή: δραστηριότητες υπηρεσιών εστιατορίων Αρχικά, το εμπόριο ενδυμάτων/υποδημάτων συγκεντρώνεται στο παραδοσιακό εμπορικό τρίγωνο, με ιδιαίτερα αυξημένες συχνότητες επιχειρήσεων επί και μεταξύ των οδών Ερμού, Αιόλου, Αγίου Μάρκου. Ακόμα, η παραδοσιακή πιάτσα του Κολωνακίου επιβεβαιώνεται και από τις καταγραφές (ΕΣΕΕ ΙΝΕΜΥ, 2012, 2015). Ενώ και η οδός Πατησίων είναι ο εμπορικός δρόμος με τη μεγαλύτερη συμμετοχή στην ένδυση, καθώς συγκεντρώνει το 21% του συνόλου των επιχειρήσεων αυτού του κλάδου. Ο κλάδος αυτός όμως κατά τη διάρκεια των ετών εμφανίζει μικρή συρρίκνωση.. Αναφορικά με το εμπόριο κοσμημάτων, τα λιανικά καταστήματα συγκεντρώνονται κυρίως στην περιοχή του Κολωνακίου και κυρίως στα οικοδομικά τετράγωνα που εκτείνονται αριστερά από την οδό Βουκουρεστίου και ιδιαίτερα μεταξύ των κάθετων Πανεπιστημίου και Σόλωνος όπου βρίσκεται και η παραδοσιακή πιάτσα Σελίδα 40

42 κοσμηματοπωλείων. Αυτός ο κλάδος σημείωσε σχετική μείωση κυρίως σε περιοχές εκτός της πιάτσας, στο Εμπορικό τρίγωνο και την Πατησίων. Η περίπτωση του λιανικού εμπορίου των βιβλίων παρουσιάζει έντονη χωρική γειτνίαση των ομοειδών επιχειρήσεων. Η συγκέντρωση των επιχειρήσεων εμφανίζεται κυρίως επί των κεντρικών οδικών αρτηριών και εντός της ζώνης των Εξαρχείων. Αντίστοιχα ο κλάδος τροφίμων/ποτών, εμφανίζει υψηλές συγκεντρώσεις σε περιορισμένα χωρικά σημεία εντός μιας ευρύτερης εμπορικής αγοράς, ενώ έντονη είναι η πύκνωση στην παραδοσιακή αγορά τροφίμων του κέντρου της Αθήνας, στην οδό Ευριπίδου και τη Βαρβάκειο αγορά. Οι επιχειρήσεις εστίασης/αναψυχής εκτείνονται αναμενόμενα καθ όλη την έκταση του εμπορικού κέντρου της πόλης, εμφανίζοντας κατά τόπους σημαντικές πυκνότητες. Το Εμπορικό Τρίγωνο είναι μία από τις περιοχές με την υψηλότερη συγκέντρωση όπως και η περιοχή των Εξαρχείων. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η δραστηριότητα αυτή εμφάνισε αύξηση του μεγέθους της κατά την διετία που εξετάζεται η οποία έγινε ιδιαίτερα αισθητή στις κεντρικές οδικές αρτηρίες του κέντρου της Αθήνας. Αντιθέτως, στη ζώνη των Εξαρχείων παρατηρείται μικρή μείωση στη συχνότητα των σχετικών επιχειρήσεων. Η απογραφή των κλειστών καταστημάτων παρουσίασε οριακή αύξηση του ποσοστού σε σχέση με την προηγούμενη. Το 2015 το ποσοστό των κλειστών ανήλθε σε 27,5%. Όμως πλέον παρατηρείται σταθεροποίηση του ποσοστού σε ένα επίπεδο της τάξεως του 30% με ένα περιθώριο απόκλισης ±3%. Τα «λουκέτα» διαμορφώνουν συγκεντρώσεις κυρίως στην περιοχή των Εξαρχείων και επί των κεντρικών οδικών αρτηριών της εμπορικής αγοράς. Ακόμα, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ορισμένοι παραδοσιακοί εμπορικοί δρόμοι με διαφορετικά χαρακτηριστικά επιχειρηματικότητας εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά συγκέντρωσης κλειστών επιχειρήσεων. Αντίθετα, μείωση του ποσοστού των κλειστών επιχειρήσεων εντοπίζεται στην Πατησίων και την Ερμού. Ακόμα, η περιοχή Εμπορικό Τρίγωνο με το μεγαλύτερο πλήθος εμπορικών επιχειρήσεων και ιδιαίτερα μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων ένδυσης/υπόδησης, εστίασης αλλά και εμπορίας τροφίμων, παρουσιάζει το μικρότερο ποσοστό κλειστών επιχειρήσεων(24,4%) σε σχέση με τις υπόλοιπες εμπορικές ζώνες του απογραφικού πεδίου. Η σημασία της περιοχής αυτής είναι πολλαπλή εφόσον αποτελεί τμήμα του ιστορικού κέντρου της πόλης. Τα κλειστά καταστήματα συγκεντρώνονται περισσότερο στους παράδρομους, ενώ οι κεντρικοί Σελίδα 41

43 εμπορικοί δρόμοι, και ιδιαίτερα η Ερμού, διατηρούν σημαντικά καλύτερες αναλογίες ενεργών επαγγελματικών στεγών. Στην τελευταία καταγραφή, Μάρτιος 2015, το ποσοστό των «λουκέτων» στο Εμπορικό Τρίγωνο μειώνεται ακόμα περισσότερο. Αντίθετα, οι κεντρικοί οδικοί άξονες του κέντρου συνεχίζουν να εμφανίζουν αυξημένο ποσοστό κλειστών επιχειρήσεων. Οι δρόμοι αυτοί διατηρούν ρεκόρ «λουκέτων» από το 2012, όπου και εμφανίστηκαν τα υψηλότερα ποσοστά. Τέλος, η αγορά των Εξαρχείων παρουσιάζει σημαντικές συγκεντρώσεις κλειστών επιχειρήσεων ακόμα και αν υπήρξε μία μικρή μείωση τους κατά την τελευταία καταγραφή. Αντίστοιχα, το Κολωνάκι παρόλο που διατηρεί μεγάλο ποσοστό κλειστών επαγγελματικών στεγών σημείωσε σημαντική μείωση κατά το τελευταίο εξάμηνο. Περιοχές Σεπτέμβριος 2012 Ποσοστό κλειστών επιχειρήσεων Μάρτιος 2015 Ποσοστό κλειστών επιχειρήσεων Εμπορικό Τρίγωνο 28,3 24,4 Κολωνάκι 19,7 26,1 Εξάρχεια 27,5 34,3 Σύνολο 29,6 27,5 Πίνακας 1.6. Εξέλιξη των κλειστών επιχειρήσεων, Πηγή : ΕΣΕΕ ΙΝΕΜΥ, 2012, 2015 Προκειμένου να μελετηθεί αναλυτικότερα η υφιστάμενη επιχειρηματικότητα του κέντρου-πόλης, θα δοθεί έμφαση σε συγκεκριμένες αγορές μέσα από την ανάλυση των χωροκοινωνικών τους τάσεων, των κυριότερων χρήσεων και των δυναμικών του εμπορίου Αποτύπωση υφιστάμενων συγκεντρώσεων/ αγορών Στο υποκεφάλαιο 1.1διαπιστώθηκε ότι προνομιακό πεδίο εφαρμογής του εργαλείου των επιχειρηματικών διαδρομών είναι η 1 η και η 6 η Δημοτική Κοινότητα του δήμου Αθήνας. Θα αναφερθούμε εδώ στις βασικές αγορές λιανικού εμπορίου μέσω βιβλιογραφικών αναφορών. 2 Οι κυριότερες αγορές λιανικού εμπορίου στην 1 η Δημοτική Κοινότητα είναι οι εξής: 2 Οι καταγραφές των χρήσεων γης και οι αναλύσεις που διενεργήθηκαν για το κέντρο-πόλης στα πλαίσια του Ερευνητικού Προγράμματος «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνα και Πειραιά», Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, Φάση Β, 2011, αποτελούν μια από τις βασικές πηγές πληροφοριών για αυτή την ενότητα. Σελίδα 42

44 Κολωνάκι Η περιοχή Κολωνάκι ορίζεται από το ΓΠΣ της Αθήνας ως περιοχή Γενικής Κατοικίας. Το τοπικό Κέντρο Γειτονιάς, το οποίο επιτρέπει τη χωροθέτηση εμπορικών καταστημάτων με εξαίρεση τις αγορές και τα πολυκαταστήματα, ορίζεται από την πλατεία Φιλικής Εταιρείας και τις οδούς Σκουφά και Πατριάρχου Ιωακείμ. Η περιοχή γειτνιάζει με το Υπερτοπικό Κέντρο Δήμου, με τις περιοχές Νεάπολη, Εξάρχεια, Ευαγγελισμός, καθώς και με τον λόφο Λυκαβηττού. Εξυπηρετείται από τις στάσεις του μετρό Ευαγγελισμός και Σύνταγμα, καθώς και από ορισμένες λεωφορειακές γραμμές. Η οδός Τσακάλωφ, από το ύψος της Ηρακλείτου και μέχρι την Πατριάρχου Ιωακείμ, η οδός Βουκουρεστίου, από την Ακαδημίας μέχρι την Σταδίου, και η οδός Μιλιώνη είναι οι τρεις βασικοί πεζόδρομοι της περιοχής. Το κτηριακό απόθεμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από τον μεγάλο αριθμό πολυκατοικιών. Μεταξύ των πολυκατοικιών που οικοδομήθηκαν τις μεταπολεμικές δεκαετίες, εντοπίζονται ενδιαφέροντα δείγματα πολυκατοικιών του μεσοπολέμου, διατηρημένα σε καλή κατάσταση. Σε γενικές γραμμές, οι τιμές αγοράς και ενοικίασης κατοικιών και καταστημάτων παραμένουν ψηλές στην περιοχή και προορίζονται σε μεσαία και μεσαία-ανώτερα εισοδήματα. Σύμφωνα με τις καταχωρήσεις ακινήτων στον ισότοπο της Χρυσής Ευκαιρίας, η ενδεικτική μέση τιμή ενοικίασης καταστημάτων στην περιοχή είναι 40 ευρώ ανά τ.μ. 3 Η χρήση της κατοικίας είναι εκτεταμένη και διαχέεται στο σύνολο της περιοχής. Οι χρήσεις αναψυχής, καφετέριες και εστιατόρια, είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Κολωνακίου. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια η συρρίκνωση του εμπορίου επέτρεψε την εξάπλωση των χρήσεων αναψυχής σε δρόμους που χαρακτηρίζονται κυρίως από χρήσεις κατοικίας. Ως αποτέλεσμα δημιουργούνται συχνά εντάσεις μεταξύ μόνιμων κατοίκων και επισκεπτών της περιοχής. Τέλος, αρκετές αίθουσες τέχνης, καθώς και το μουσείο Μπενάκη, φιλοξενούνται στην περιοχή. Το εμπόριο χωροθετείται κυρίως στα ισόγεια καταστήματα των πολυκατοικιών και είναι διάσπαρτο σε όλη τη γειτονιά. Παρουσιάζει ιδιαίτερες πυκνώσεις κατά μήκος των οδών Σκουφά, Πατριάρχου Ιωακείμ, Τσακάλωφ, Βουκουρεστίου και Ηροδότου. Οι κύριες εμπορικές χρήσεις αφορούν την ένδυση, την υπόδηση, το κόσμημα και τα καταστήματα επίπλων, λευκών ειδών και διακοσμητικών. Πρόκειται για εμπόριο ακριβών ειδών που εκπροσωπείται από καταστήματα γνωστών οίκων μόδας, τόσο 3 Έγινε δειγματοληψία σε 20 καταχωρήσεις στον ηλεκτρονικό ισότοπο της Χρυσής Ευκαιρίας. Η δειγματοληψία διενεργήθηκε και για τις υπόλοιπες υφιστάμενες εμπορικές αγορές που αναλύονται στο παρόν υποκεφάλαιο. Σελίδα 43

45 ελληνικών, όσο και διεθνών. Πρόσφατα, γνωστές εμπορικές αλυσίδες, όπως Zara, H&M, κ.α, άνοιξαν υποκαταστήματα στην περιοχή. Παράλληλα, στο Κολωνάκι χωροθετείται και τοπικό εμπόριο γειτονιάς, κυρίως καταστήματα τροφίμων σε ειδικευμένα και μη ειδικευμένα προϊόντα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ το ποσοστό των κλειστών επιχειρήσεων είναι χαμηλότερο σε σχέση με τις γειτονικές περιοχές: το 2012, 19,7 % των επιχειρήσεων ήταν κλειστές, σε σύγκριση με 29,6 % στο σύνολο του κέντρου-πόλης. Το 2015 το ποσοστό των κλειστών φτάνει το 26,1 % στο Κολωνάκι, ενώ πέφτει στο 27,5 % στο σύνολο του κέντρου-πόλης. Η σχετικά μεγάλη αύξηση των κλειστών επιχειρήσεων στην περιοχή δείχνει ότι και η αγορά των ακριβών ρούχων και υποδημάτων έχει πληγεί από την σταδιακή όξυνση της οικονομικής κρίσης: γνωστά καταστήματα της αγοράς του Κολωνακίου δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν και συχνά αντικαθίστανται από καφετέριες ή μένουν κενά. Το βασικό αγοραστικό κοινό αποτελείται από κατοίκους και εργαζομένους της περιοχής, καθώς και από επισκέπτες. Σε σύγκριση με τις άλλες περιοχές του κέντρου, το Κολωνάκι δεν έλκει μαζικά τουριστικό κοινό παρόλο που χωροθετείται σε άμεση γειτνίαση με τουριστικούς πόλους και μουσεία. Η ανάδειξη της επιχειρηματικότητας του Κολωνακίου θα μπορούσε εν δυνάμει να προελκύσει ακόμα μεγαλύτερο τουριστικό ενδιαφέρον. Εμπορικό Τρίγωνο- Ερμού Η σημαντικότερη ίσως εμπορική συγκέντρωση στο ιστορικό κέντρο εντοπίζεται στο Εμπορικό Τρίγωνο και στη οδό Ερμού. Το Εμπορικό Τρίγωνο ορίζεται από τις οδούς Ερμού, Αθηνάς, πλατεία Ομόνοιας και Σταδίου. Χαρακτηρίζεται από το ΓΠΣ ως περιοχή Πολεοδομικού Κέντρου και βρίσκεται στην καρδιά του αθηναϊκού κέντρου. Εξυπηρετείται από τις κεντρικές στάσεις μετρό και ΗΣΑΠ και χαρακτηρίζεται από ένα ενδιαφέρον δίκτυο πεζοδρόμων που υποστηρίζουν την κύρια χρήση της περιοχής που σχετίζεται με το εμπόριο. Τη δεκαετία του 1990, εφαρμόστηκε ολοκληρωμένο πρόγραμμα ανάπλασης στην περιοχή. Το κτιριακό απόθεμα της περιοχής είναι ανομοιογενές μιας και εντοπίζονται κτίρια ιστορικού στυλ διαφορικών περιόδων αλλά και πολυώροφα κτίρια επαγγελματικής χρήσης. Η μέση τιμή ενοικίασης καταστημάτων υπολογίζεται σε 24 ευρώ ανά τ.μ. Η ανάμιξη χρήσεων είναι εμφανής στην περιοχή, με το εμπόριο να υπερτερεί και να καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των ισόγειων χρήσεων. Εντοπίζονται ακόμα βιοτεχνίεςεργαστήρια χρυσοχοΐας στους ορόφους ορισμένων κτιρίων, επιχειρήσεις εστίασης στους κεντρικούς πεζοδρόμους και πλατείες της περιοχής και πληθώρα επαγγελματικών χώρων. Η κατοικία σχεδόν απουσιάζει και εντοπίζεται κυρίως στους υψηλότερους ορόφους ορισμένων κτιρίων. Σελίδα 44

46 Οι κύριες εμπορικές συγκεντρώσεις είναι οι εξής: ο κλάδος ένδυσης-υπόδησης, πώλησης υφασμάτων και ειδών ραπτικής εντοπίζεται στην Αιόλου, στην Αγίου Μάρκου και στη Κολοκοτρώνη. Μια δεύτερη πιάτσα εντοπίζεται στην οδό Βύσσης και αφορά είδη κατασκευών και οικιακού εξοπλισμού (πόμολα, χερούλια, κλπ). Μια τρίτη εμπορική πιάτσα, σε άμεση συνέχεια με αυτή που περιγράφηκε για την περιοχή της Ομόνοιας Γεράνι, αφορά τα καταστήματα τροφίμων στις οδούς Ευριπίδου και Σοφοκλέους. Ο ρόλος της Βαρβάκειου αγοράς είναι εδώ κεντροβαρικός. Τα στοιχεία του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ επιτρέπουν την μελέτη των μεταλλαγών του εμπορίου και επιβεβαιώνουν ότι το Εμπορικό Τρίγωνο συνεχίζει να είναι μια από τις πιο δυναμικές περιοχές σε σχέση με τις εμπορικές δραστηριότητες. Το ποσοστό των κλειστών φτάνει τον Μάρτιο του 2015 στο 24,5%. Τέλος, το κοινό τόσο της περιοχής Εμπορικό Τρίγωνο, όσο και της Ερμού αποτελείται τόσο από επισκέπτες καταναλωτές που επιλέγουν το εξειδικευμένο εμπόριο της περιοχής, όσο και από τουρίστες. Η Ερμού είναι ο εμπορικότερος δρόμος της Αθήνας και χαρακτηρίζεται από εμπορικές χρήσεις ήδη από τα τέλη του 19 ου αιώνα. Η πεζοδρόμησή της διαμόρφωσε τη σημερινή της εικόνα ως άξονας εμπορίου που συνδυάζει διαφορετικούς τύπους: πολυκαταστήματα, γνωστές αλυσίδες καταστημάτων και μικρότερα καταστήματα ρούχων και υποδημάτων. Στις καθέτους, εντοπίζεται λιανικό εμπόριο ενδυμάτων και υποδημάτων λιγότερο γνωστών αλυσίδων, άλλο λιανικό εμπόριο, χρήσεις αναψυχής, αλλά και ξενοδοχεία. Το εμπόριο επί της Ερμού αναπτύσσεται στο ισόγειο, αλλά και στους ορόφους των κτιρίων που εξαρχής σχεδιάστηκαν ως εμπορικά καταστήματα (Ερευνητικό Πρόγραμμα ΜΧΠ, 2011:113). Μοναστηράκι - Πλάκα Η ευρύτερη περιοχή Μοναστηράκι-Πλάκα ορίζεται από το ΓΠΣ ως περιοχή Γενικής Κατοικίας. Γειτνιάζει με τις περιοχές Εμπορικό Τρίγωνο και Ψυρρή, καθώς και με σημαντικά τοπόσημα της πόλης και βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τους κυριότερους και περισσότερο προβεβλημένους αρχαιολογικούς χώρους της πρωτεύουσας: λόφος της Ακρόπολης, Αρχαία Αγορά, Κεραμεικός. Εξυπηρετείται από τις στάσεις του μετρό και του ΗΣΑΠ Μοναστηράκι, Θησείο και Ακρόπολη, καθώς και από αρκετές λεωφορειακές γραμμές. Χαρακτηρίζεται από ένα εκτενές δίκτυο πεζοδρόμων το οποίο χαράχθηκε μέσω της ανάπλασης της περιοχής της Πλάκας τη δεκαετία Σημαντικές πολεοδομικές παρεμβάσεις αποτελούν τα έργα ενοποίησης αρχαιολογικών χώρων που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν από την Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών χώρων (ΕΑΧΑ). Ενδεικτικά αναφέρονται οι Σελίδα 45

47 πεζοδρομήσεις των οδών Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Αποστόλου Παύλου, Αδριανού, Ηφαίστου και του τελευταίου τμήματος της Ερμού. Τέλος, η ανάπλαση της πλατείας Μοναστηρακίου (Αγίων Ασωμάτων) που ολοκληρώθηκε το 2008 παίζει σημαντικό ρόλο για την επισκεψιμότητα των καταστημάτων της περιοχής. Τα νεοκλασικά κτίρια «λαϊκού εμπορικού τύπου» κυριαρχούν στην περιοχή (Ερευνητικό Πρόγραμμα ΜΧΠ, 2011). Αρκετά από αυτά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα στην φάση ανάπλασης της περιοχής και βρίσκονται σε σχετικά καλή κατάσταση. Ο δημόσιος χώρος είναι σε αρκετά καλή κατάσταση σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές του κέντρου-πόλης. Η ενδεικτική μέση τιμή ενοικίασης καταστημάτων υπολογίζεται σε 32 ευρώ ανά τ.μ. σύμφωνα με τον ισότοπο της Χρυσής Ευκαιρίας. Αυτή η εκτίμηση δείχνει τη βαρύτητα της περιοχής ως ένας από τους βασικούς τουριστικούς προορισμούς μέσα στο ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας. Η κυριότερη χρήση της περιοχής είναι το εμπόριο, το οποίο απευθύνεται κυρίως σε επισκέπτες και τουρίστες. Στην περιοχή βρίσκονται ακόμα αρκετές επιχειρήσεις εστίασης οι οποίες σήμερα εξυπηρετούν κυρίως ένα τουριστικό κοινό. Τέλος, η χρήση της κατοικίας είναι ιδιαιτέρως περιορισμένη, ενώ μόνο ορισμένα από τα διατηρητέα κτίρια της Πλάκας κατοικούνται. Σύμφωνα με τις νέες καταγραφές του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ, οι επιχειρήσεις συγκεντρώνονται κυρίως γύρω από την πλατεία Συντάγματος και στις οδούς Ηφαίστου, Απόλλωνος και Αδριανού. Παρουσιάζουν τρεις θεματικές κατηγορίες εμπορίου: η πρώτη σχετίζεται με τα καταστήματα τουριστικών ειδών και κοσμημάτων. Αυτή η συγκέντρωση εντοπίζεται στις οδούς Κυδαθηναίων, Πανδρόσου, Ηφαίστου και Αδριανού. Η δεύτερη συγκέντρωση βρίσκεται στην παραδοσιακή αγορά της οδού Ηφαίστου και σχετίζεται με καταστήματα ένδυσης και υπόδησης συγκεκριμένου στυλ, καθώς και με καταστήματα που εξειδικεύονται στα είδη camping και κατασκήνωσης. Η τρίτη συγκέντρωση εντοπίζεται γύρω από την πλατεία Αβησσυνίας και αφορά παλαιοπωλεία που εξειδικεύονται στην πώληση επίπλων και άλλων διακοσμητικών ειδών. Τις Κυριακές λειτουργεί υπαίθριο παζάρι επί της πλατείας με παλιά αντικείμενα και αντίκες. Λόγο της εγγύτητας της περιοχής με σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και λόγο της συγκέντρωσης χρήσεων αναψυχής, η ζώνη αυτή έλκει κυρίως τουρίστες και επισκέπτες. Μια από τις ιδιαιτερότητες της περιοχής είναι η ζωντάνια των καταστημάτων που οφείλεται τόσο στον χαρακτήρα τους, όσο και στο διευρυμένο ωράριο λειτουργίας τους μιας και η αγορά του Μοναστηρακίου λειτουργεί τις Κυριακές και έλκει μεγάλο αριθμό επισκεπτών. Ομόνοια- Γεράνι Σελίδα 46

48 Μια ακόμα σημαντική εμπορική συγκέντρωση στην 1 η Δημοτική Κοινότητα βρίσκεται μεταξύ των οδών Αθηνάς, Ευριπίδου και Πειραιώς. Η περιοχή αυτή, που ονομάζεται και Γεράνι, χαρακτηρίζεται από την έντονη κινητικότητα πεζών και οχημάτων της πλατείας Ομόνοιας και από την συγκέντρωση της αγοράς τροφίμων, με την δημοτική αγορά και την Βαρβάκειο να παίζουν κεντρικό ρόλο. Ορίζεται από το ΓΠΣ ως περιοχή Πολεοδομικού Κέντρου και γειτνιάζει με το Εμπορικό Τρίγωνο, την περιοχή του Ψυρρή και του Μεταξουργείου. Εξυπηρετείται από τη στάση Ομόνοια του μετρό και του ΗΣΑΠ, καθώς και από ένα πυκνό δίκτυο λεωφορειακών γραμμών που τη συνδέουν με τις δυτικές και νότιες γειτονιές της Αθήνας. Πέρα από την ανάπλαση της πλατείας Ομόνοιας, τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανάπλαση της πλατείας Θεάτρου και τις συζητήσεις που ξεκίνησαν στο ΡΣΑ 2021 για την ανάδειξη της οδού Ευριπίδου σε «δρόμος μπαχαρικών»,δεν εντοπίζονται σημαντικές πολεοδομικές παρεμβάσεις στην περιοχή. Το κτηριακό απόθεμα της χαρακτηρίζεται από πολυκατοικίες κυρίως επαγγελματικής χρήσης, καθώς και από ορισμένα νεοκλασικά διατηρητέα κτίρια σε μέτρια κατάσταση. Δεν εντοπίζονται πεζοδρομήσεις στην περιοχή και οι τιμές ενοικίασης καταστημάτων υπολογίζονται σε 14,5 ευρώ ανά τ.μ. Μέχρι τη δεκαετία του 1980 η περιοχή φιλοξενούσε χρήσεις βιοτεχνίας, χονδρικό εμπόριο τροφίμων και ειδών οικιακής χρήσης, καθώς και τυπογραφία. Οι χωροκοινωνικές μεταβολές που περιγράφηκαν στη δυναμική ανάγνωση της πόλης τις δεκαετίες 1980 και 1990 οδηγούν σε συρρίκνωση αυτών των χρήσεων. Τα κενά που δημιουργούνται καλύπτονται αργότερα από καταστήματα λιανικής και χονδρικής πώλησης στο ισόγειο και από αποθήκες και κατοικία στους ορόφους των πολυκατοικιών. Να σημειωθεί ότι το εμπόριο στην περιοχή είναι κυρίως υπερτοπικής εμβέλειας. Τα τελευταία χρόνια, οι τάσεις ανάπτυξης χρήσεων αναψυχής στο κέντρο επεκτάθηκαν και προς αυτή την περιοχή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πολυχώρος πολιτισμού Ρομάντζο στην οδό Αναξαγόρα. Σύμφωνα με τις νέες καταγραφές του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ, η εμπορική δραστηριότητα εντοπίζεται στις οδούς Αθηνάς, Σωκράτους, Ευριπίδου και Μενάνδρου. Πέρα όμως από αυτές τις συγκεντρώσεις, εμπορικά καταστήματα χονδρικής πώλησης βρίσκονται διάσπαρτα στο σύνολο της περιοχής. Εντοπίζονται δύο θεματικές κατηγορίες εμπορίου: επί της οδού Ευριπίδου, Σωκράτους και Σοφοκλέους εντοπίζονται εξειδικευμένα καταστήματα τροφίμων (μπαχαρικά, αλλαντικά, τυροκομικά είδη, ξηροί καρποί). Αυτή η συγκέντρωση βρίσκεται σε άμεση συνέχεια με την Βαρβάκειο και τη Δημοτική αγορά. Τα τελευταία χρόνια, επιχειρήσεις εστίασης που εξειδικεύονται στο παραδοσιακό φαγητό, άνοιξαν δίπλα σε αυτές τις επιχειρήσεις τροφίμων. Αυτή η δυναμική επιτρέπει τη διεύρυνση του κοινού αυτής της αγοράς. Δεύτερη θεματική κατηγορία επιχειρήσεων είναι τα καταστήματα χονδρικής πώλησης οικιακών ειδών: απορρυπαντικά, χαρτικά, είδη συσκευασίας, Σελίδα 47

49 κλπ. Μια ακόμα ιδιαιτερότητα στην περιοχή είναι η ύπαρξη μιας εμπορικής κεντρικότητας καταστημάτων και υπηρεσιών που απευθύνονται πρωτίστως σε μετανάστες. Η περιοχή συγκεντρώνει κυρίως τους εργαζομένους των επιχειρήσεων και τη συγκεκριμένη πελατεία που προσελκύουν οι επιχειρήσεις αυτές. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις χονδρικού εμπορίου έλκουν εμπόρους εγκατεστημένους σε άλλες γειτονιές της Αθήνας, ενώ οι νέες επιχειρήσεις λιανικής έλκουν επισκέπτες και ορισμένους τουρίστες. Η περαιτέρω ανάδειξη αυτή της αγοράς μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη τόσο για τους τουρίστες που αναζητούν εναλλακτικούς περιπάτους στην Αθήνα, όσο και για τους ίδιους τους εμπόρους. Ψυρρή Η περιοχή του Ψυρρή βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας και ήδη από τον 19ο αιώνα διαμορφώθηκε ως βιοτεχνική και λαϊκή συνοικία. Οριοθετείται από τις οδούς Ερμού, Αθηνάς, Ευριπίδου και Σαρρή και το κέντρο της είναι η πλατεία Ηρώων. Συνορεύει με το Μοναστηράκι, την Ομόνοια, το Θησείο, τον Κεραμεικό και βρίσκεται σε εγγύτητα με τις πλατείες Κουμουνδούρου και Αγίων Ασωμάτων. Αρκετά λεωφορεία εξυπηρετούν την περιοχή διατρέχοντας τις οδούς Ερμού, Αθηνάς, Πειραιώς. Ακόμα εξυπηρετούν οι σταθμοί του μετρό και του ΗΣΑΠ Θησείο και Μοναστηράκι. Τη δεκαετία του 1990 εφαρμόστηκε πρόγραμμα ανάπλασης με τη χάραξη πεζοδρόμων, τη κήρυξη αρκετών κτιρίων ως διατηρητέων και τη βελτίωση δρόμων και πεζοδρόμων. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από λαϊκά κτίσματα, με χρήση βιοτεχνίας και εμπορίου στο ισόγειο. Εντοπίζονται ακόμα πολυώροφα κτίρια επαγγελματικής και αποθηκευτικής χρήσης της μεταπολεμικής περιόδου, ενώ η κατοικία είναι περιορισμένη και εντοπίζεται κυρίως στους τελευταίους ορόφους πολυκατοικιών με τη μορφή loft.η μέση τιμή ενοικίασης καταστημάτων υπολογίζεται σε 9 ευρώ ανά τ.μ. σύμφωνα με τη μέση τιμή των καταχωρήσεων στη Χρυσής Ευκαιρίας. Ιστορικά, η περιοχή χαρακτηρίζεται από μεικτές χρήσεις βιοτεχνίας, εμπορίου, χονδρεμπορίου και κατοικίας. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες οι χρήσεις αναψυχής θα μεταβάλλουν αποφασιστικά τον χαρακτήρα της : η αύξηση των χρήσεων αναψυχής οδήγησε σε έντονες χωροκοινωνικές και οικονομικές μεταβολές. Παράλληλα, οι παραδοσιακές βιοτεχνικές δραστηρίοτητες είτε μεταφέρθηκαν εκτός της περιοχής, είτε σταδιακά έκλεισαν. Να σημειωθεί ότι το ΦΕΚ του 1998 για την περιοχή αποτρέπει τη λειτουργία βιοτεχνικών μονάδων. Πέρα από τη ψυχαγωγία, ο πολιτισμός είναι συνυφασμένος με την περιοχή λόγω της έντονης παρουσίας του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού όπως και μουσείων στην ευρύτερη περιοχή. Ακόμα αρκετά θέατρα στεγάζονται σε κτίρια της περιοχής με χαρακτηριστικό Σελίδα 48

50 παράδειγμα το αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο «Εμπρός». Είναι σημαντικό να αναφερθεί η παρουσία ξενοδοχείων στην περιοχή που απευθύνονται σε τουριστικό κοινό διαφορετικών εισοδημάτων. Τα εμπορικά καταστήματα χωροθετούνται κυρίως στα ισόγεια των χαμηλών σπιτιών και είναι διάσπαρτα σε όλη τη συνοικία και τις κύριες οδούς εκτός από την Αθηνάς. Οι μεταποιητικές βιοτεχνίες όμως έχουν περιοριστεί στην περιοχή και έχει ενταθεί ο τομέας της ψυχαγωγίας. Οι υπηρεσίες εστίασης, διασκέδασης και εκδηλώσεων προσφέρονται σε όλη την περιοχή με έμφαση σε παραδοσιακά ρακάδικα και μεζεδοπωλεία με ζωντανή ελληνική μουσική. Με βάση τις τελευταίες καταγραφές του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ εντοπίζεται μια πολύ έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων αναψυχής στις οδούς Μιαούλη, Αγίων Αναργύρων, γύρω από την πλατεία Ηρώων, στην οδό Τάκη, κλπ. Διάσπαρτο μεικτό εμπόριο, καθώς και επιχειρήσεις υποδηματοποιίας, εντοπίζονται στις οδούς Σαρρή, Γ. Καραϊσκάκη και Αγίας Θέκλας. Η παλιά εμπορική πιάτσα της βιοτεχνίας και της πώληση υποδημάτων παρόλο που φθίνει παραμένει ορατή. Πρόκειται τέλος για μία τουριστική περιοχή με το αντίστοιχο κοινό. Αποτελεί πυρήνα παραδοσιακής ελληνικής διασκέδασης, τουλάχιστον όπως αυτό προβάλλεται από τους επιχειρηματίες της περιοχής. Οι υπηρεσίες εστίασης και διασκέδασης της περιοχής προορίζονται σε χαμηλά - μεσαία εισοδήματα, γεγονός που προσελκύει νεανικό κοινό και φοιτητές. Όσον αφορά τις βιοτεχνίες είναι σε πολύ μεγάλο ποσοστό στηριζόμενες από τον τουρισμό. Εξάρχεια Η περιοχή των Εξαρχείων οριοθετείται από τις οδούς Ασκληπιού, Διδότου, Ιπποκράτους, Αλεξάνδρας, Χαριλάου Τρικούπη, Σόλωνος, Θεμιστοκλέους και Ακαδημίας και αποτελείται από τρεις επιμέρους περιοχές: την Νεάπολη, τα Εξάρχεια και το Μουσείο. Σήμερα έχει καθιερωθεί ολόκληρη η περιοχή Νεάπολη- Εξάρχεια Μουσείο να ονομάζεται Εξάρχεια. Η περιοχή γειτνιάζει με τις περιοχές Κολωνάκι και Γκύζη, καθώς και με τις πλατείες Κάνιγγος και Βάθης. Εξυπηρετείται από τους παρακείμενους σταθμούς μετρό Ομόνοια και Πανεπιστήμιο, ενώ πολλά λεωφορεία διατρέχουν την περιοχή. Η Πατησίων είναι ένας από τους βασικούς δρόμους που οριοθετούν τα Εξάρχεια και μία λεωφόρος που ενώνει το κέντρο με άλλες περιοχές των Αθηνών με πληθώρα μέσων. Ακόμα η περιοχή των Εξαρχείων διατρέχεται από πολλές ήπιας κυκλοφορίας οδούς και κάποιους μικρούς πεζοδρόμους όπως οι οδοί Μεθώνης, Δερβενίων και ένα μεγάλο τμήμα της Θεμιστοκλέους. Στην περιοχή υπάρχει πλήθος πολυκατοικιών κατοικίας, γραφείων και ισόγειων καταστημάτων. Οι πολυκατοικίες ανεγείρονται μαζικά μετά το Πρόκειται για Σελίδα 49

51 μία γειτονιά με λίγους αδόμητους χώρους και ελάχιστες δυνατότητες αναπλάσεων. Σε γενικές γραμμές, οι τιμές αγοράς και ενοικίασης καταστημάτων παραμένουν χαμηλές στην περιοχή και προορίζονται σε χαμηλά και μεσαία εισοδήματα: η ενδεικτική μέση τιμή ενοικίασης καταστημάτων στην περιοχή είναι 12,5 ευρώ ανά τ.μ. σύμφωνα με τον ισότοπο της Χρυσής Ευκαιρίας. Τα Εξάρχεια προσφέρουν πολλά καταστήματα εστίασης που μάλιστα σε μεγάλο βαθμό διατηρούν ομοιογένεια ως προς τον ιδιαίτερο εναλλακτικό τους χαρακτήρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι τόσο στους πεζοδρόμους όσο και στα στενά της περιοχής ιδρύονται καινούριες επιχειρήσεις του είδους, άλλες ανακαινίζονται, ενώ άλλες αναγκάζονται να κλείσουν. Ο λόγος που έχουν εξαπλωθεί αυτού του είδους οι δραστηριότητες σχετίζεται με τον εναλλακτικό κοινό που συγκεντρώνει η περιοχή. Η συρρίκνωση του μικρού και μεσαίου εμπορίου συνέβαλλε στην αύξηση των καταστημάτων αναψυχής κατά τη διάρκεια της παρούσας οικονομικής ύφεσης. Τέλος, στην περιοχή φιλοξενείται το Αρχαιολογικό Μουσείο καθώς και το ιστορικό συγκρότημα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το πρώην Χημείο και η Νομική Σχολή. Τα εμπορικά καταστήματα χωροθετούνται κυρίως στα ισόγεια των πολυκατοικιών και είναι διάσπαρτα σε όλη τη γειτονιά. Οι μεγαλύτερες πυκνώσεις παρατηρούνται στην ομώνυμη πλατεία αλλά και επί των κεντρικών οδικών αρτηριών και εντός της ζώνης των Εξαρχείων και ιδιαίτερα στη Σόλωνος και την Ακαδημίας. Στην περιοχή κατοίκησαν και δραστηριοποιήθηκαν σημαντικοί άνθρωποι της τέχνης και των γραμμάτων ενώ αποτελεί μέχρι και σήμερα στέκι διανοουμένων. Το φαντασιακό αυτό της γειτονιάς, καθώς και η ύπαρξη Ανώτερων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, ώθησε την παρουσία πολλών βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών στη περιοχή. Παράλληλα φιλοξενούνται και πολλές τυπογραφικές επιχειρήσεις και καταστήματα πώλησης δίσκων και αφισών. Αποτελεί όμως και κέντρο της αγοράς ειδών πληροφορικής και σχεδίου - ζωγραφικής, καθώς πολλά καταστήματα του είδους εμφανίστηκαν στην οδό Στουρνάρα και τις καθέτους της. Τέλος, υπάρχουν και μικρά καταστήματα ένδυσης που προσανατολίζονται σε κοινό με χαμηλότερη αγοραστική δύναμη. Με βάση την ποσοτική ανάλυση των δεδομένων του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ προκύπτει ότι σχεδόν το 40% των βιβλιοπωλείων του κέντρου στεγάζονται επί των οδών Ιπποκράτους, Τρικούπη, Σταδίου, Πανεπιστημίου και Ακαδημίας. Το ποσοστό των κλειστών επιχειρήσεων είναι υψηλότερο σε σχέση με τις γειτονικές περιοχές. Μάλιστα σε κάποιες οδούς παρατηρούνται από τα υψηλότερα ποσοστά κλειστών καταστημάτων στο κέντρο, όπως η Χαριλάου Τρικούπη η οποία στις περισσότερες καταγραφές παρουσιάζει σημαντικά υψηλά ποσοστά. Κατά το 2015 η εμπορική αγορά των Εξαρχείων συγκεντρώνει ποσοστό 34,3% κλειστών επιχειρήσεων. Το Σελίδα 50

52 ποσοστό αυτό είναι αρκετά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο του 2012, 27,5%. Το αυξημένο αυτό ποσοστό ίσως εξηγείται και από την ιδιαίτερη φυσιογνωμία αυτής της ζώνης Πρόκειται για μία γειτονιά που έχει ένα συγκεκριμένο εναλλακτικό κοινό που αποτελείται από επισκέπτες, εργαζομένους αλλά και κατοίκους. Λόγω της κουλτούρας της περιοχής, της πολιτικής της φόρτισης, της θέσης της στο κέντρο της μητρόπολης αλλά και της παρουσίας του μουσείου στην έκτασή της, προσελκύεται ένας συγκεκριμένος τύπος τουρισμού. Οι χαμηλές τιμές των καταστημάτων και υπηρεσιών των Εξαρχείων σε συνδυασμό με τον μεγάλο αριθμό θαμώνων, τα κάνουν ελκυστικά και σε τουρίστες που επιθυμούν να βιώσουν μία λιγότερο κοσμοπολίτικη, εναλλακτική όψη της κεντρικής Αθήνας. Οι κυριότερες αγορές λιανικού εμπορίου στην 6 η Δημοτική Κοινότητα είναι οι εξής: Πατησίων -Κυψέλη Η Οδός Πατησίων είναι κεντρικός οδικός άξονας της Αθήνας, που ξεκινά από την οδό Πανεπιστημίου στο κέντρο της Αθήνας με κατεύθυνση προς βορρά και οδηγεί στα Πατήσια. Από την πλατεία Ομόνοιας μέχρι την Αγίου Μελετίου, διέρχεται από τις γειτονιές Κυψέλη και Κάτω Πατήσια, ενώ γειτνιάζει με τις κεντρικές πλατείες Βάθη, Βικτωρίας και Αγίου Παντελεήμονα. Λόγω της θέσης της χαρακτηρίζεται από έντονη κινητικότητα πεζών και οχημάτων. Εξυπηρετείται από τις στάσεις του μετρό και του ΗΣΑΠ Ομόνοια και πλατεία Βικτωρίας, καθώς και από αρκετές λεωφορειακές γραμμές που συνδέουν το κέντρο με τα βόρεια και βορειοδυτικά τμήματα της πόλης. Η Πατησίων, από την πλατεία Ομόνοιας μέχρι την Αγίου Μελετίου, χαρακτηρίζεται από αστικές πολυκατοικίες της μεταπολεμικής περιόδου, καθώς και από νεότερες πολυκατοικίες της αντιπαροχής. Οι επικρατούσες χρήσεις είναι τα γραφεία και οι υπηρεσίες, ενώ η κατοικία έχει συρρικνωθεί λόγω των συνολικότερων αλλαγών του κέντρου-πόλης που προαναφέρθηκαν. Οι χρήσεις εμπορίου χαρακτηρίζουν την οδό Πατησίων στο σύνολό της και παρουσιάζουν ποικιλία ως προς τις κλίμακές τους: μικρά καταστήματα στα ισόγεια των πολυκατοικιών, πολυώροφα καταστήματα και εμπορικά κέντρα (βλέπε το εγκαταλελειμμένο πολυκατάστημα Μινιόν). Δεν δύναται να υπολογιστεί μία μέση τιμή ενοικίασης διότι διέρχεται από αρκετές περιοχές με διαφορετικές αξίες γης. Σύμφωνα με τις καταγραφές του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ, η Πατησίων είναι ο εμπορικός δρόμος με τη μεγαλύτερη συμμετοχή στον κλάδο της ένδυσης στο κέντρο της Αθήνας, καθώς συγκεντρώνει το 21% του συνόλου αυτών των επιχειρήσεων. Παλαιότερα ήταν και αγορά κοσμημάτων, φαινόμενο που συρρικνώθηκε σταδιακά, Σελίδα 51

53 ενώ παρατηρείται ασθενής πυκνότητα επιχειρήσεων αναψυχής. Γύρω από την πλατεία Αμερικής, συναντώνται και ορισμένες επιχειρήσεις υπηρεσιών καλλωπισμού αφρικανικής κυρίως παράδοσης λόγω του αντίστοιχου πληθυσμού της ευρύτερης περιοχής. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εξελίξεις, σύμφωνα πάντα με τα ίδιες καταγραφές, είναι ότι τα κλειστά καταστήματα μειώθηκαν θεαματικά: από 28,7% το 2012 σε 18,5 % τον Μάρτιο του Οι λόγοι της μείωσης αυτής καθώς και το κατά πόσο το εμπόριο των μεταναστών συνέβαλε σε αυτή την εξέλιξη, οφείλει να μελετηθεί περαιτέρω. Ακόμα, πέρα από το Αρχαιολογικό Μουσείο, δύο από τα σημαντικότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, βρίσκονται στην έκτασή της. Παράλληλα γειτνιάζει με το Πεδίον του Άρεως. Σημαντικά πολιτικά γεγονότα έχουν πραγματοποιηθεί στον άξονα αυτό ενώ ακόμα και σήμερα συγκεντρώσεις και πορείες πραγματοποιούνται με σημείο εκκίνησης το Αρχαιολογικό μουσείο και το Πολυτεχνείο. Η Κυψέλη είναι μία κεντρική γειτονιά της Αθήνας, έντονα πυκνοκατοικημένη και πολυπολιτισμική. Βρίσκεται βόρεια του κέντρου της πρωτεύουσας, ανατολικά της οδού Πατησίων και βόρεια του πεδίου του Άρεως. Κέντρο της είναι η πλατεία Κυψέλης, που επισήμως ονομάζεται πλατεία Κανάρη. Οριοθετείται από την οδό Πατησίων, την οδό Ευελεπίδων, την οδό Τζουμαγιάς και τα Τουρκοβούνια, την οριογραμμή του Δήμου Γαλατσίου, την οδό Αμοργού και τον λόφο Ελικώνος. Εξυπηρετείται από τις γραμμές λεωφορείων και τρόλεϊ που διατρέχουν την Πατησίων, καθώς και το σταθμό ΗΣΑΠ πλατεία Βικτωρίας. Βασικές πεζοδρομήσεις στην περιοχή είναι η Φωκίωνος Νέγρη και η Αγίας Ζώνης. Δίπλα στον αστικό χαρακτήρα της περιοχής που διαμορφώθηκε τις μεσοπολεμικές δεκαετίες, οι πολυκατοικίες της αντιπαροχής των δεκαετιών 1950 και 1960 απευθύνονταν κυρίως στα μεσοαστικά κοινωνικά στρώματα. Από τη δεκαετία του 1980, η λεγόμενη φυγή προς τα προάστια οδηγεί σε σταδιακή υποβάθμιση του αστικού ιστού της περιοχής. Τα εμπορικά καταστήματα βρίσκονται κυρίως στα ισόγεια των πολυκατοικιών και οι σημαντικότερες συγκεντρώσεις εντοπίζονται γύρω από την πλατεία Κυψέλης, την Φωκίωνος Νέγρη, την Αγίας Ζώνης, την Δροσοπούλου και την Αγίου Μελετίου. Κυριαρχούν τα καταστήματα ένδυσης και υπόδησης, αλλά και το τοπικό εμπόριο γειτονιάς. Οι τιμές ενοικίασης των καταστημάτων διαμορφώνονται σήμερα σε 8 ευρώ ανά τ.μ. Το κοινό των εμπορικών καταστημάτων της περιοχής αποτελείται από κατοίκους, μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος, επισκέπτες και φοιτητές. Ακόμα, χαρακτηρίζεται από σημαντική παρουσία διαφορετικών μεταναστευτικών ομάδων, ορατών στην περιοχή κυρίως μέσω της οικειοποίησης του δημόσιου χώρου. Η Σελίδα 52

54 επιχειρηματικότητα της Κυψέλης έχει επηρεαστεί από το γεγονός αυτό και πολλοί μετανάστες έχουν δραστηριοποιηθεί εμπορικά, άλλοτε με την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών και προϊόντων και άλλοτε υποκαθιστώντας το τοπικό εμπόριο γειτονιάς που φθίνει. Τέλος, ο τουρισμός είναι σχετικά χαμηλός στην περιοχή. Τιμές ενοικίασης καταστημάτων Οι τιμές ενοικίασης καταστημάτων μεταξύ των περιοχών που αναλύθηκαν παραπάνω παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις που κυμαίνονται από 40 έως 8 ευρώ ανά τ.μ.. Πέρα από την αγορά του Κολωνακίου, η οποία διαχρονικά συγκεντρώνει εμπόριο ακριβών ειδών και άρα υψηλά ενοίκια, οι υψηλότερες τιμές παρατηρούνται στην τουριστική αγορά του Μοναστηρακίου, καθώς και στην καλά εγκαθιδρυμένη αγορά του Εμπορικού Τριγώνου. Αντίθετα, στις περιοχές Εξάρχεια και Κυψέλη, που αποτελούν χαρακτηριστικά παράδειγμα κεντρικών γειτονιών του δήμου, οι μέσες τιμές ενοικίασης είναι χαμηλές. Εμμέσως, οι χαμηλές τιμές ενοικίασης δείχνουν τον μεγάλο αριθμό κενών επαγγελματικών χώρων. Σε κάθε περίπτωση, η σχέση μεταξύ του φαινομένου των κλειστών επιχειρήσεων και των χαμηλών ενοικίων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μπορεί να μελετηθεί περαιτέρω. Εμπορικές αγορές 1 η και 6 η Δ.Κ. Μέσες τιμές ενοικίασης καταστημάτων (ευρώ ανά τ.μ.) 4 Κολωνάκι 40 Μοναστηράκι-Πλάκα 32 Εμπορικό Τρίγωνο 24 Ομόνοια 14,5 Εξάρχεια 12,5 Ψυρρή 11 Κυψέλη 8 Πίνακας 1.7. Τιμές ενοικίασης καταστημάτων στις υφιστάμενες εμπορικές συγκεντρώσεις Πηγή: Χρυσή ευκαιρία Διερεύνηση καλών πρακτικών για την ανάδειξη επιχειρηματικών διαδρομών Στόχος αυτής της ενότητας είναι να διερευνηθούν οι καλές πρακτικές που ακολουθούνται σε δύο ευρωπαϊκές μητροπόλεις, στο Παρίσι και στο Λονδίνο, ως 4 Για κάθε αγορά έγινε δειγματοληψία σε 20 καταχωρήσεις ενοικιαζόμενων καταστημάτων στον ηλεκτρονικό ισότοπο της Χρυσής Ευκαιρίας. Σελίδα 53

55 προς τη χάραξη διαδρομών στην πόλη. Παρουσιάζονται ακόμα δύο παραδείγματα που αφορούν την Αθήνα. Η επισκόπηση αυτών των παραδειγμάτων, μας επιτρέπει να ορίσουμε καλύτερα τα κριτήρια με βάση τα οποία θα οριστούν οι επιχειρηματικές διαδρομές στην Αθήνα στο κεφάλαιο 2. Παρίσι Το πρόγραμμα «Περίπατοι και θεματικές διαδρομές στις γειτονιές του δήμου Παρισίων» αυτό οργανώνεται από τον Δήμο Παρισίων και επικεντρώνεται στην ανάδειξη περιπάτων σε έντεκα γειτονιές της πόλης. Οι περίπατοι συνδυάζουν τουρισμό, αναψυχή και επιχειρηματικές δραστηριότητες που μπορεί να επισκεφτεί ο πεζός. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι δεν προτείνονται μόνο οι γνωστές γειτονιές της πόλης (π.χ. Marais, Quartier Latin, Tour Eiffel), αλλά και λιγότερο γνωστές στο ευρύ κοινό, όπως η Goute d Or στο 18ο διαμέρισμα ή η Butte-auxcailles στο 13ο. Οι έντεκα θεματικές είναι οι εξής: «η πόλη από ψηλά», «ιστορικά διοικητικά κτίρια», «ζωγραφισμένοι τοίχοι», «graffiti του καλλιτέχνη Nemo», «το χωρίο της Butte-aux-cailles», «μυστικά περάσματα», «το Marais και οι αντιθέσεις του», «το νέο Bercy», «πρόσκληση στα εθνοτικά ταξίδια», «επιχειρώντας το πέρασμα του 2ου διαμερίσματος», «περπατώντας στις αποβάθρες». Η παρουσίαση κάθε θεματικής διαδρομής ξεκινάει με ένα σύντομο ιστορικό της γειτονιάς και τους λόγους που την καθιστούν ιδιαίτερη. Στη συνέχεια, περιγράφονται αναλυτικά οι δρόμοι και άλλα τοπόσημα που ο πεζός οφείλει να παρατηρήσει, ο χρόνος που απαιτεί κάθε διαδρομή (1 έως 2 ώρες) και άλλα σημαντικά σημεία σε γειτνίαση, όπως μουσεία, πάρκα ή γκαλερί. Τέλος, επισυνάπτονται χάρτες πάνω στους οποίους σημειώνονται όλα τα αξιόλογα σημεία της διαδρομής. Να σημειωθεί ότι αυτή η πρωτοβουλία του δήμου δεν αφορά συγκεκριμένες επιχειρήσεις εστίασης ή λιανικού εμπορίου και, για τον λόγο αυτό, δεν γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένες διευθύνσεις. 5 Το πρόγραμμα «τι να κάνω στο Παρίσι» προτείνει επίσης διαδρομές στην πόλη οι οποίες οργανώνεται για ένα συγκεκριμένο διάστημα (π.χ. κάθε Σάββατο μεταξύ Μαρτίου Σεπτεμβρίου ή ένα και μόνο σαββατοκύριακο τον Μάρτιο) και αφορούν τόσο τους τουρίστες, όσο και τους κατοίκους της πόλης. 5 Σελίδα 54

56 Η κάθε διαδρομή περιλαμβάνει περίπατο, φαγητό και ψώνια, εμπλέκοντας συγκεκριμένες συνεργαζόμενες επιχειρήσεις. Έτσι δίνεται η δυνατότητα για συνεργασίες και δικτυώσεις μεταξύ επιχειρηματιών και φορέων του δήμου. Οι επιχειρήσεις που συμμετέχουν επωφελούνται με διπλό τρόπο: προσελκύουν πελατεία και παράλληλα γίνονται ευρέως γνωστές μέσω της έμμεσης προβολής. Τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα αφορούν την «ανακάλυψη» εξωτικών εμπορικών δραστηριοτήτων σε συγκεκριμένες γειτονιές : «Ανακαλύπτοντας το μικρό Μαλί του Παρισιού», «Ανακαλύπτοντας την Ινδία του Παρισιού», «Ανακαλύπτοντας την αφρικανική γειτονιά Barbès Goutte d Or». 6 Λονδίνο Όπως και στην παραπάνω περίπτωση, ο δήμος του Λονδίνου προτείνει, μέσω της επίσημης ιστοσελίδας του, διαδρομές και περιπάτους για την «ανακάλυψη» λιγότερο γνωστών όψεων της πόλης. Οι διαδρομές έχουν κυρίως ιστορικό ή πολιτισμικό χαρακτήρα. Αφορούν, για παράδειγμα, κτίρια αρχιτεκτονικής σημασίας, ίχνη γνωστών συγγραφέων ή σημαντικές ιστορικές στιγμές. Οι χάρτες κάθε διαδρομής περιλαμβάνουν μια σειρά από πληροφορίες για τα κτίρια και τους κατοίκους και ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να τους αποκτήσει μέσα από την ιστοσελίδα του δήμου. 7 Σε αντίθεση με την παραπάνω περίπτωση, η ιστοσελίδα «Ταξιδιωτικός οδηγός για το Λονδίνο» ανήκει σε γνωστό τουριστικό πρακτορείο που δραστηριοποιείται στο Λονδίνο. Προτείνει μια πληθώρα διαδρομών πολιτιστικού ενδιαφέροντος, όμως για το παρόν ερευνητικό πρόγραμμα παρουσιάζουν ενδιαφέρον κυρίως οι διαδρομές που επικεντρώνονται στην αγορά του Λονδίνου. Προτείνονται δύο διαφορετικές κατηγορίες διαδρομών: Η πρώτη είναι θεματική και εστιάζει σε περιοχές που παρουσιάζουν πυκνότητα ενός εμπορικού ή καταναλωτικού είδους. Για παράδειγμα, ηλεκτρονικά είδη, μουσική, βιβλία, τουριστικά βιβλία και χάρτες, αλλά και οι χρήσεις αναψυχής στην China Town του Λονδίνου. 8 Η δεύτερη διαδρομή προτείνει στους επισκέπτες συγκεκριμένα καταστήματα στο κέντρο του Λονδίνου. Όπως, είδη άθλησης στο κατάστημα Lilywhites, τρόφιμα στο Fortnum & Mason, τα καταστήματα στις στοές Burlington Arcades, ραφεία, (Saville Σελίδα 55

57 Row Tailors), παιχνίδια (Hamleys Toy Shop), μόδα (Carnaby Street), είδη πολυτελείας (Bond Street) και άλλα πολυκαταστήματα, όπως το Harrods. 9 Αθήνα Για την περίπτωση της Αθήνας δεν έχουν προταθεί μέχρι σήμερα επιχειρηματικές διαδρομές. Εντοπίζονται όμως ορισμένα παραδείγματα θεματικών, πολιτιστικών ή «πράσινων» διαδρομών. Ένα πρώτο παράδειγμα σχεδιασμού διαδρομών εντοπίζεται στον πολιτιστικό Οδηγό για τον δήμο Αθήνας που εκδόθηκε με πρωτοβουλία του δήμου το 2004 και έχει ως τίτλο «Διαδρομή στην Ιστορία της Αθήνας». Ο οδηγός παρουσιάζει 12 διαδρομές οι οποίες αναδεικνύουν την ιστορική όψη της πρωτεύουσας: χώροι αρχαιολογικής σημασίας, μουσεία, πλατείες και πάρκα, χώροι πολιτισμού, κτίρια αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, εκκλησίες και πανεπιστημιακά ιδρύματα. Όπως προκύπτει και από τους τίτλους των διαδρομών, βασικά κριτήρια ορισμού τους είναι ο θεματικός χαρακτήρας των δραστηριοτήτων και η χωρική εγγύτητα των δραστηριοτήτων. Διαδρομή 1 Διαδρομή 2 Διαδρομή 3 Διαδρομή 4 Διαδρομή 5 Διαδρομή 6 Διαδρομή 7 Διαδρομή 8 Διαδρομή 9 Διαδρομή 10 Διαδρομή 11 Διαδρομή 12 Περπατώντας στους λόφους της Ακρόπολης Θαυμάζοντας των Παρθενώνα Μικρά μουσεία με ενδιαφέρον Θέα στην Αθήνα Θέα στην Ελλάδα Πανόραμα Βυζαντινής Αθήνας Ο κήπος της Αθήνας Πλάκα: Περπατώντας στη μακροβιότερη συνοικία της Αθήνας Η καρδιά της Αρχαίας Αθήνας Το Δημαρχείο της Αθήνας και η Δημοτική Αγορά Μια διαδρομή περίεργη Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Το κέντρο του κέντρου και οι χαρές του! Πίνακας 1.8. Διαδρομές στον Δήμο Αθηναίων Πηγή: Δήμος Αθηναίων και Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, «Διαδρομή στην ιστορία της Αθήνας. Από την αρχαιότητα στο Σήμερα Ιστορία, Πολεοδομία, Αρχιτεκτονική, Μουσεία», Αθήνα, Ένα δεύτερο παράδειγμα σχεδιασμού διαδρομών παρουσιάζεται στο ερευνητικό πρόγραμμα «Διερεύνηση στρατηγικών για τη δικτύωση των αστικών παρεμβάσεων στο μητροπολιτικό κέντρο Αθηνών», που εκπονήθηκε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ. Οι διαδρομές που προτείνονται λειτουργούν ως πολεοδομικές παρεμβάσεις μητροπολιτικής κλίμακας με στόχο την ανάδειξη και τη σύνδεση πόλων πρασίνου ή πόλων πολιτισμού στο Λεκανοπέδιο Αττικής (Εικόνα 1.16). 9 Σελίδα 56

58 Ένα τρίτο παράδειγμα ανάδειξης διαδρομών παρουσιάζεται από την ομάδα Άστυ. Προτείνονται θεματικές διαδρομές με στόχο την ανακάλυψη λιγότερο γνωστών όψεων της πρόσφατης ιστορίας της Αθήνας. Συχνά οι διαδρομές προτείνονται σε συνδυασμό με οργανωμένες επισκέψεις για τους κατοίκους και επισκέπτες της πόλης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα διαδρομής είναι τα λεγόμενα «Αθηναϊκά καφενεία», όπως παρουσιάζονται στην Εικόνα Εικόνα Πράσινοι και πολιτιστικοί διάδρομοι στο Λεκανοπέδιο Αττικής Πηγή: Ερευνητικό πρόγραμμα, «Διερεύνηση στρατηγικών για τη δικτύωση των αστικών παρεμβάσεων στο μητροπολιτικό κέντρο Αθηνών», Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, Αθήνα, Σελίδα 57

59 Εικόνα 1.17: Αθηναϊκά καφενεία Πηγή : Εμπλεκόμενοι φορείς για τη χάραξη των διαδρομών Ο σχεδιασμός των διαδρομών απαιτεί την εμπλοκή και σύμπραξή διαφορετικών φορέων: δημόσια διοίκησης, αυτοδιοίκηση, φορείς εκπροσώπησης του εμπορίου, αλλά και ιδιωτικοί φορείς μπορούν να εμπλακούν σε αυτή τη διαδικασία. Αναλυτικότερα, τα δύο διεθνή παραδείγματα δείχνουν ότι οι φορείς που εμπλέκονται στο σχεδιασμός των διαδρομών ανήκουν τόσο στον δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Η χάραξη και υλοποίηση των διαδρομών σχετίζεται με πολεοδομικά ζητήματα και άρα η εμπλοκή της δημοτικής αρχής είναι σημαντική. Στη συνέχεια, μιας και οι άμεσα εμπλεκόμενοι στις διαδρομές είναι οι ίδιοι οι επιχειρηματίες, οφείλουν ατομικά ή συλλογικά μέσω των εμπορικών ομοσπονδιών να συμμετάσχουν στη χάραξη των διαδρομών. Α.1.3 Συμπεράσματα Τόνωση της πολύπλευρης «κεντρικότητας» του κέντρου-πόλης μέσω των επιχειρηματικών διαδρομών Από τη δεκαετία 1990 και έπειτα, οι τάσεις προαστιοποίησης και απομάκρυνσης λειτουργιών από το κέντρο, η σταδιακή μείωση του πληθυσμού, αλλά και η έντονη συρρίκνωση του μικρού και μεσαίου εμπορίου, γίνονται ορατές στο σύνολο του δήμου Αθήνας. Για τον λόγο αυτό, η ανάγκη ανάδειξης της κεντρικότητας της πόλης έχει επανέλθει τόσο στον επιστημονικό, όσο και στον δημόσιο λόγο (Μαντουβάλου, 2010). Το εμπόριο, ως μια από τις βασικότερες λειτουργίες της πόλης, μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση αυτής της κεντρικότητας. Το εργαλείο χάραξης Σελίδα 58

60 επιχειρηματικών διαδρομών, μέσω της ανάδειξης χρήσεων εμπορίου, αναψυχής, σημείων πολιτισμικού ενδιαφέροντος και ποιοτήτων του δημόσιου χώρου, μπορεί να λειτουργήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Τα παραδείγματα που μελετήθηκαν στο Παρίσι, στο Λονδίνο και στην Αθήνα για τη διερεύνηση καλών πρακτικών γύρω από το εργαλείο των επιχειρηματικών διαδρομών δείχνουν ότι το εργαλείο των διαδρομών ως μέσοσχεδιασμού και ανάδειξης σημείων και ποιοτήτων της πόλης είναι αρκετά διαδεδομένο. Στην περίπτωση της Αθήνας, ο σχεδιασμός και η ανάδειξη επιχειρηματικών διαδρομών είναι πρωτότυπος και δεν έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα. Η επισκόπηση των παραδειγμάτων έδειξε ακόμα ότι οι διαδρομές δεν συνδέουν αποκλειστικά και μόνο καταστήματα λιανικού εμπορίου. Ποιότητες του δημόσιου χώρου και καταστήματα εστίασης, λειτουργούν συμπληρωματικά ως προς τις χρήσεις του λιανικού εμπορίου. Με άλλα λόγια, οι διαδρομές είναι πολυλειτουργικές. Σύμφωνα με την ανάγνωση της πόλης που υλοποιήθηκε στα πλαίσια του κεφαλαίου Α.1, οι επιχειρηματικές διαδρομές θα σχεδιαστούν στην 1η και 6η δημοτική κοινότητα του δήμου Αθήνας. Η 1η Δημοτική Κοινότητα συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη εμπορική δραστηριότητα της πόλης και την πλειοψηφία των πολιτιστικών δραστηριοτήτων: το δίκτυο των μέσων μαζικής μεταφοράς, το αστικό πράσινο και οι ελεύθεροι χώροι διαμορφώνουν ευνοϊκές συνθήκες προσβασιμότητας και συνθέτουν έναν πλούσιο αστικό ιστό. Η χάραξη των διαδρομών θα επιτρέψει την ανάδειξη της πολύπλευρης κεντρικότητας του εμπορίου. Η 6η Δημοτική Κοινότητα, με άξονα την οδό Πατησίων, παρόλο που παρουσιάζει σημαντικές ποιότητες και είναι σε άμεση γειτνίαση με το κέντροπόλης, δεν συγκεντρώνει την αντίστοιχη προβολή ή επισκεψιμότητα με την 1η Δημοτική Κοινότητα. Παράλληλα, οι κεντρικές γειτονιές εκατέρωθεν της οδού Πατησίων απαιτούν την ενεργοποίηση των αρμόδιων δημόσιων και εμπορικών φορέων προκειμένου να αντιμετωπιστούν ζητήματα που σχετίζονται με την εγκατάλειψη του αστικού ιστού και με την ανάγκη στήριξης των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Θεματικός προσδιορισμός των έξι διαδρομών Συγκεκριμένα, η αναλυτική αποτύπωση έξι υφιστάμενων συγκεντρώσεων σε αυτές τις Δημοτικές Κοινότητες έδειξε τα εξής: Η κάθε περιοχή παρουσιάζει διαφορετικούς εμπορικούς τύπους, διαφορετικές εντάσεις και συγκεντρώσεις επιχειρηματικότητας. Το είδος των επιχειρήσεων σχετίζεται άμεσα με την ιστορική συγκρότηση και τις πρόσφατες χωροκοινωνικές μεταλλαγές κάθε περιοχής. Ακόμα, η επιχειρηματικότητα κάθε περιοχής φαίνεται να προσδίδει διακριτές «ταυτότητες» σε κάθε συγκέντρωση. Προκύπτει ότι το Σελίδα 59

61 φαινόμενο της εμπορικής «πιάτσας», χαρακτηριστικό γνώρισμα του εμπορίου στην Αθήνα, συνεχίζει να σημαδεύει το εμπορικό τοπίο της πόλης. Το φαινόμενο των κλειστών επιχειρήσεων διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος των καταστημάτων και του κοινού που προσελκύουν. Για παράδειγμα τα Εξάρχεια και η Κυψέλη, δύο τυπικές αθηναϊκές γειτονιές, παρουσιάζουν μια διαχρονική εικόνα ως προς το είδος των επιχειρήσεων και ένα αυξημένο ποσοστό κενών. Αντίθετα, στις περιοχές Ψυρρή, Μοναστηράκι και Ομόνοια, παρατηρούνται μεγάλες αλλαγές ως προς το είδος των επιχειρήσεων τα τελευταία χρόνια και, παράλληλα, σχετικά χαμηλότερα ποσοστά κλειστών καταστημάτων. Πέρα από τις ήδη προβεβλημένες περιοχές, Μοναστηράκι-Πλάκα και Κολωνάκι, οι λιγότερο προβεβλημένες αγορές της οδού Ευρυπίδου, του Ψυρρή, των Εξαρχείων και της Πατησίων, μπορούν να επωφεληθούν ποικιλοτρόπως από την έλευση επισκεπτών και τουριστών. Παρουσιάζουν ιδιαίτερες ποιότητες οι οποίες οφείλουν να γίνουν ευρύτερα γνωστές. Τέλος, σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση, οι αγορές που μελετήθηκαν προσφέρονται για τη χάραξη επιχειρηματικών διαδρομών μιας και συγκεντρώνουν μεγάλη εγγύτητα επιχειρήσεων, αντικατοπτρίζουν γνωστές εμπορικές «πιάτσες», είναι σε άμεση γειτνίαση με πολιτισμικές δραστηριότητες και μέσα μαζικής μεταφοράς που εξασφαλίζουν την πρόσβαση. Εντέλει, λαμβάνοντας υπόψη την παραπάνω ανάλυση και τη γενικότερη ανάγνωση και ανάλυση του κέντρου της Αθήνας και των αντίστοιχων συνοικιών, πραγματοποιήθηκε ο θεματικός προσδιορισμός κάθε επιχειρηματικής διαδρομής (Πίνακας 1.9). Διαδρομή Διαδρομή 1 Διαδρομή 2 Διαδρομή 3 Διαδρομή 4 Διαδρομή 5 Διαδρομή 6 Θεματικός Προσδιορισμός Ακριβή ένδυση και υπόδηση στο Κολωνάκι Παραδοσιακά τρόφιμα και εστίαση Τουριστικά είδη και ελληνική τέχνη Βιβλιοπωλεία, καταστήματα δίσκων και αφισών Δερμάτινα είδη και υπόδηση Ένδυση και υπόδηση σε προσβάσιμες τιμές στη μεικτή αγορά της Πατησίων/Κυψέλης Πίνακας 1.9. Θεματικός προσδιορισμός διαδρομών Σελίδα 60

62 Α.2 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΡΟΜΩΝ Οι επιχειρηματικές διαδρομές στοχεύουν στη σύνδεση και ανάδειξη συναφών επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου που βρίσκονται σε σχετική γειτνίαση μεταξύ τους. Σκοπός αυτού του εργαλείου είναι η τόνωση της επισκεψιμότητας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων του δήμου Αθηναίων και η καλύτερη εξυπηρέτηση του αγοραστικού κοινού. Στο παρόν κεφάλαιο πραγματοποιείται ο σχεδιασμός των έξι επιχειρηματικών διαδρομών που προσδιορίστηκαν θεματικά στην Ενότητα Α.1.3. Για το σκοπό αυτό, αρχικά καθορίζονται τα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαδικασία ανάλυσης και στη συνέχεια διαμορφώνεται συγκεκριμένη μεθοδολογία, με βάση την οποία αναδεικνύονται κατάλληλες περιοχές για τις διαδρομές. Τέλος, δομούνται σενάρια/αφηγήσεις για κάθε μία από αυτές και παρουσιάζονται σχέδια ανάπτυξης και προώθησής αυτών καθώς και τα προφίλ των επιχειρήσεων που θα συμμετέχουν. Α.2.1 Κριτήρια Σχεδιασμού Η δυναμική ανάγνωση της πόλης που προηγήθηκε μας οδηγεί στις εξής επιλογές όσον αφορά τον ορισμό των διαδρομών: Λαμβάνοντας υπόψη την ανάμιξη των χρήσεων στο κέντρο της Αθήνας εμπόριο, αναψυχή, υπηρεσίες, κατοικία οι διαδρομές θα προσπαθήσουν να αναδείξουν αυτή την πολυλειτουργικότητα. Θα προσπαθήσουν ακόμα να απαντήσουν τόσο στους εσωτερικούς επισκέπτες, όσο και στον διεθνή τουρισμό μιας και αποτελεί καθοριστική οικονομική πηγή για την πόλη. Θα συνδυαστούν με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς για να επιτύχουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επισκεψιμότητα. Θα συνδυαστούν με πολιτιστικές δραστηριότητες για να αναδείξουν τις υπάρχουσες ποιότητες του χώρου. Η χάραξη των έξι διαδρομών εξαρτάται από τα εξής κριτήρια: Τον θεματικό προσδιορισμό που προκύπτει από την ανάλυση της υφιστάμενης επιχειρηματικότητας και τις αγορές που μελετήθηκαν στην 1η και 6η Δημοτική Κοινότητα. Τον γεωγραφικό προσδιορισμό που προκύπτει από τη χωρική ανάλυση που ακολουθεί. Σελίδα 61

63 Την ύπαρξη συναφών επιχειρήσεων σε γειτνίαση με τους κύριους εμπορικούς κλάδους κάθε διαδρομής. Τη γειτνίαση με ποιότητες του δημόσιου χώρου πλατείες, πάρκα, άλση και το δίκτυο Μέσων Σταθερής Τροχιάς. Τη γειτνίαση με πολιτιστικές δραστηριότητες: θέατρο, σινεμά, εκθεσιακοί χώροι. Ο παρακάτω πίνακας συγκεντρώνει αυτά τα πέντε κριτήρια. Κριτήρια Θεματικός προσδιορισμός Γεωγραφικός προσδιορισμός Συναφείς δραστηριότητες Δημόσιος χώρος και συγκοινωνίες Επεξήγηση Θεματική ενότητα κάθε διαδρομής και οι αντίστοιχοι κλάδοι επιχειρήσεων που θα συμμετέχουν Λαμβάνονται υπόψη οι χωρικές συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων Λαμβάνονται υπόψη οι συναφείς εμπορικές δραστηριότητες ως προς τους κύριους κλάδους των επιχειρήσεων - Δημόσιος χώρος: πλατείες, πάρκα, άλση - Μέσα Μαζικής Μεταφοράς Πολιτιστικές δραστηριότητες - Πολιτισμός: μουσεία, μνημεία, αρχαιολογικοί χώροι - Θεάματα: θέατρο, σινεμά, εκθεσιακοί χώροι Πίνακας 2.1. Κριτήρια ορισμού των επιχειρηματικών διαδρομών Α.2.2 Χωρική Ανάλυση Μεθοδολογική προσέγγιση Τα βασικά βήματα για το σχεδιασμό των επιχειρηματικών διαδρομών είναι τα εξής: 1. Καθορισμός κριτηρίων 2. Προσδιορισμός ευκλείδειων αποστάσεων 3. Προσδιορισμός πυκνοτήτων επιχειρήσεων 4. Κανονικοποίηση αποτελεσμάτων 5. Επικάλυψη επιπέδων με απόδοση βαρών 6. Ανάλυση ευαισθησίας 7. Ποιοτικός προσδιορισμός των διαδρομών Βασικό εργαλείο για την εφαρμογή της μεθοδολογίας, είναι η τεχνολογία των Γεωπληροφοριακών Συστημάτων (ΓΣ). Σελίδα 62

64 Τα Γεωπληροφοριακά Συστήματα είναι υπολογιστικά συστήματα τα οποία χρησιμοποιούνται για τη συλλογή, τη διαχείριση, την ανάλυση και την απεικόνιση γεωγραφικής πληροφορίας με στόχο το βέλτιστο Σχεδιασμό του Χώρου. Ένα τέτοιο σύστημα αποτελείται από το υλικό (hardware), το λογισμικό (software), τα δεδομένα (data) και τους χρήστες (humanware) που θα χρησιμοποιήσουν τον εξοπλισμό και το λογισμικό για την ανάλυση των δεδομένων. Εικόνα 2.1. Τα συστατικά μέρη ενός ΓΠΣ Συγκεκριμένα, το λογισμικό ενός ΓΠΣ προσφέρει την εξής λειτουργικότητα: Εισαγωγή δεδομένων και έλεγχο / επαλήθευση τους, που καλύπτει τις ανάγκες μετασχηματισμού των στοιχείων από την αρχική τους μορφή (χάρτες, τηλεπισκοπικά προϊόντα κλπ.) σε αναγνωρίσιμη ψηφιακή μορφή. Διαχείριση της γεωγραφικής βάσης δεδομένων, που αναφέρεται στον τρόπο που δομούνται και οργανώνονται τα χωρικά και μη-χωρικά στοιχεία. Εξαγωγή πληροφοριών και παρουσίαση, που εστιάζεται στην παρουσίαση στοιχείων και αποτελεσμάτων των αναλυτικών διαδικασιών. Μετασχηματισμό των δεδομένων, που στοχεύει στον συντονισμό και την ανάλυση των στοιχείων. Αναζήτηση, που βοηθά τον χρήστη να επικοινωνεί με τον Η/Υ αναζητώντας λύση μέσα από μια σειρά ερωτήσεων. Εργαλεία χωρικής ανάλυσης αναγκαία για την κάλυψη των αναγκών για εμπειρικές εφαρμογές, που ουσιαστικά αναφέρονται στην ανάλυση χώρου. Κάποια από τα κυριότερα χωρικά προβλήματα που μπορούν να επιλυθούν χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες ενός ΓΣ, είναι: Τι είναι στη θέση Α; Σελίδα 63

65 Πού είναι τα Α, Β; Πού είναι το Α σε σχέση με το Β; Ποιο είναι το αποτέλεσμα της επικάλυψης μεταξύ δύο ή περισσοτέρων επιπέδων; Πόσες εμφανίσεις τύπου Α βρίσκονται σε απόσταση Ρ από το Β; Προσδιόρισε τη ζώνη σε απόσταση Ρ από το Α, κ.λπ. Για τον εντοπισμό των αρχικά καταλληλότερων και ελκυστικότερων περιοχών διέλευσης των διαδρομών θα χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της Ανάλυσης Στοιχείων Κανάβου με την απόδοση Βαρών κατά την οποία θα συνδυαστούν τα σημαντικότερα κριτήρια που καθορίζουν αν μια περιοχή είναι κατάλληλη ή όχι. Η μέθοδος αυτή συμπληρώνει τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης, κατά την οποία έχει πραγματοποιηθεί ποιοτική ανάγνωση και ανάλυση της πόλης της Αθήνας. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται και αναλύονται τα βήματα που ακολουθήθηκαν για το σχεδιασμό των επιχειρηματικών διαδρομών. 1. Καθορισμός κριτηρίων Τα κριτήρια με βάση τα οποία υλοποιείται η ανάλυση συνοψίζονται στον Πίνακα 2.1 της Ενότητας Α Προσδιορισμός ευκλείδειων αποστάσεων Στα μαθηματικά, η Ευκλείδεια απόσταση ή Ευκλείδεια μετρική είναι η «συνηθισμένη» (δηλαδή ευθεία) απόσταση μεταξύ δύο σημείων στο χώρο. Παλαιότερη βιβλιογραφία αναφέρεται στη μετρική ως Πυθαγόρεια μετρική. Έστω ότι έχουμε δυο παρατηρήσεις για τις οποίες έχουμε μετρήσεις. Αν συμβολίσουμε τις δύο παρατηρήσεις ως y = (y1, y2) και x = (x1, x2), τότε μια πρώτη προσέγγιση για την επιλογή μιας απόστασης ανάμεσα στις δύο παρατηρήσεις θα ήταν η ευκλείδεια απόσταση: Μπορούμε να γενικεύσουμε για την περίπτωση που έχουμε παρατηρήσεις σε p μεταβλητές, δηλαδή y = (y1, y2,,yp) και x= (x1, x2,,xp). Τότε η απόσταση ορίζεται ως: Για τα δυο τελευταία κριτήρια του πίνακα που παρατίθεται παραπάνω, δηλαδή τις δημόσιες συγκοινωνίες και τις πολιτιστικές δραστηριότητες, θα υπολογιστούν οι ευκλείδειες αποστάσεις τους, για την περιοχή μελέτης. Πρακτικά για κάθε σημείο Σελίδα 64

66 του χώρου της περιοχής μελέτης, προσδιορίζεται η απόσταση του από το κοντινότερο σημείο δημόσιας συγκοινωνίας και πολιτιστικής δραστηριότητας. 3. Προσδιορισμός Πυκνοτήτων επιχειρήσεων Η ποιοτική παρατήρηση των πυκνοτήτων κάποιων σημείων πάνω σε έναν χάρτη, μπορεί να αντικατασταθεί με μια πιο αντικειμενική προσέγγιση, όπως είναι η ανάλυση με φατνία κανάβου. Μια άλλη μέθοδος είναι η ανάλυση απόστασης από γειτονικό σημείο, που εστιάζει στις αποστάσεις μεταξύ των σημείων. Στη μέθοδο αυτή, αντί το ενδιαφέρον να εστιάζεται στα σημεία ανά φατνίο κανάβου (επιφάνεια), εστιάζεται στην επιφάνεια ανά σημείο. Σε αντίθεση δηλαδή με την ανάλυση φατνίων υπολογίζονται οι αποστάσεις κάθε σημείου από το πλησιέστερο του, όπως αυτές θα προέκυπταν από μια τυχαία χωρική διαδικασία και με αυτούς τους υπολογισμούς αποκτάται το μέτρο σύγκρισης. Η μέθοδος της απόστασης από γειτονικό σημείο, η οποία και χρησιμοποιείται, οδηγεί σε συγκρίσεις και ακολουθεί μια ανάλογη λογική και διαδικασία, με την περίπτωση της ανάλυσης κανάβου. Με δεδομένο ότι η τυχαία χωρική διαδικασία συνδέεται με την κατανομή Poisson, η κατανομή αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον υπολογισμό των αναμενόμενων πλησιέστερων γειτονικών αποστάσεων και πιο συγκεκριμένα το μέσο όρο των πλησιέστερων γειτονικών αποστάσεων για ένα χωρικό πρότυπο που έχει προκύψει από μια τυχαία χωρική διαδικασία. Αν συγκριθεί η αναμενόμενη μέση απόσταση με την αντίστοιχη πραγματική ή παρατηρούμενη μέση απόσταση, τότε μπορούν να εντοπιστούν αποκλίσεις από την τυχαία χωρική διαδικασία. Χρησιμοποιώντας την μέθοδο της απόστασης από γειτονικό σημείο προσδιορίζονται οι πυκνότητες των σημείων των επιχειρήσεων για κάθε θεματική ενότητα και για κάθε σημείο της περιοχής μελέτης. 4. Κανονικοποίηση αποτελεσμάτων Τα καθένα από τα ψηφιδωτά επίπεδα που προέκυψαν από τις διαδικασίες που περιγράφηκαν παραπάνω, κανονικοποιούνται στην κλίμακα 0-100, ώστε να μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους. 5. Επικάλυψη επιπέδων με απόδοση βαρών Ένα από τα πλεονεκτήματα των ψηφιδωτών δεδομένων, είναι ότι μπορούμε να τα συνδυάσουμε χρησιμοποιώντας την τεχνική των επικαλύψεων. Έτσι, αν οι διαστάσεις των κυψελών σε κάθε ψηφιδωτό είναι ίδιες, είναι δυνατόν να συνδυαστούν οι τιμές του κάθε δείκτη στην ίδια θέση. Σελίδα 65

67 Εικόνα 2.2. Τεχνική των επικαλύψεων Καθώς έχουν προσδιοριστεί στα προηγούμενα βήματα, οι τιμές όλων των δεικτών σε όλες τις θέσεις του ψηφιδωτού μπορούν στη συνέχεια να συνδυαστούν σε μία ενιαία μέτρηση χρησιμοποιώντας το ψηφιδωτό ως πλαίσιο. Ο απλούστερος τρόπος να αξιοποιηθούν όλα τα ψηφιδωτά είναι προσθέτοντας απλά τις τιμές των δεικτών για το ίδιο φατνίο, με τη χρήση κατάλληλων βαρών δημιουργώντας έτσι έναν σύνθετο δείκτη, το δείκτη καταλληλότητας. Οι επιμέρους δείκτες αντιπροσωπεύονται από ίσο αριθμό ψηφιδωτών αρχείων, όσα και τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται. Οι δείκτες καθώς και ο βαθμός συμμετοχής (βάρος) του καθενός στον σύνθετο δείκτη, οριστικοποιήθηκαν σε συνεννόηση με ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ. Το τελικό προϊόν της παραπάνω διαδικασίας, για κάθε διαδρομή, είναι ένα επίπεδο ψηφιδωτής μορφής, του οποίου τα κελιά θα είναι τόσο πιο κατάλληλα όσο υψηλότερο είναι το άθροισμα των επιμέρους δεικτών, στην κλίμακα Σελίδα 66

68 Εικόνα 2.3. Εντοπισμός διαδρομών με τη μέθοδο των επικαλύψεων 6. Ανάλυση ευαισθησίας Η Ανάλυση Ευαισθησίας μελετά τις συνέπειες που υφίσταται η βέλτιστη λύση ενός γραμμικού μοντέλου, με μια ενδεχόμενη αλλαγή στις τιμές των παραμέτρων του. Μια τέτοιου είδους διαδικασία προσδίδει στο πλαίσιο της μοντελοποίησης ενός συστήματος ένα είδος στοχαστικού χαρακτήρα, και για το λόγο αυτό συνήθως συνοδεύει τη λύση οποιουδήποτε αντίστοιχου προβλήματος. Αναλυτικότερα, ανάλυση ευαισθησίας είναι η μελέτη του πώς η αβεβαιότητα στην έξοδο ενός μαθηματικού μοντέλου ή συστήματος μπορεί να κατανεμηθεί ή να συνδεθεί με τις διάφορες πηγές αβεβαιότητας στις εισόδους του συστήματος. Η ανάλυση ευαισθησίας είναι χρήσιμη για μια σειρά από λόγους όπως: Έλεγχος των αποτελεσμάτων ενός μοντέλου ή ενός συστήματος σε σχέση με την αβεβαιότητα. Αυξημένη κατανόηση των σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών εισόδου και εξόδου σε ένα σύστημα ή μοντέλο. Μείωση της Αβεβαιότητας: με τον εντοπισμό των μεταβλητών εισόδου οι οποίες συνδέονται με σημαντική αβεβαιότητα στην έξοδο και πρέπει, επομένως, να διαχειριστούν αν η βεβαιότητα πρέπει να αυξηθεί Διερεύνηση σφαλμάτων του μοντέλου (με απροσδόκητες σχέσεις μεταξύ εισόδου και εξόδου). Καθορισμός μεταβλητών εισόδου που δεν έχουν καμία επίδραση στην έξοδο, Στην περίπτωση απόδοσης βαρών σε μοντέλα με μεγάλο αριθμό παραμέτρων, αποτελεί πρωταρχικό τεστ ευαισθησίας με επίκεντρο τις σημαντικότερες παραμέτρους εισόδου. Σελίδα 67

69 Με βάση τα παραπάνω, στην προτεινόμενη μεθοδολογία η ανάλυση ευαισθησίας επικεντρώνεται στο κριτήριο της πυκνότητας των επιχειρήσεων. 7. Ποιοτικός προσδιορισμός των διαδρομών Το τελευταίο βήμα στη μεθοδολογία προσδιορισμού των διαδρομών είναι ο ποιοτικός καθορισμός του ακριβούς ορίου στην κλίμακα 0-100, στο τελικό συνεχές επίπεδο που προκύπτει από την ανάλυση κανάβου με την χρήση βαρών. Η χρήση του ορίου, οδηγεί σε ένα δυαδικό χώρο, όπου από τη μια αποκλείονται περιοχές, ενώ από την άλλη επιλέγονται οι προτεινόμενες. Ο ποιοτικός προσδιορισμός του ορίου για κάθε Διαδρομή πραγματοποιήθηκε λαμβάνοντας υπ όψη τους εξής παράγοντες: την απήχηση της κεντρικής ιδέας της κάθε επιχειρηματικής διαδρομής με στόχο την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και τη δημιουργία αμοιβαίων ωφελειών για τις συμμετέχουσες επιχειρήσεις, όσο και για την πόλη της Αθήνας τη δυνατότητα περιήγησης στη διαδρομή με βάση τον αριθμό των συμμετεχουσών επιχειρήσεων, τη χρονική διάρκεια της περιήγησης τη συνέργεια, τη διασύνδεση και τη δέσμευση των συμμετεχουσών επιχειρήσεων την καινοτόμο επιχειρηματικότητα που μπορεί να αναδειχθεί μέσα από τις επιχειρηματικές διαδρομές τα παραδοσιακά επαγγέλματα της πόλης της Αθήνας, σε συνδυασμό με την κλαδική στόχευση του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ τη βιωσιμότητα και τη δυνατότητα μεγέθυνσης των επιχειρηματικών διαδρομών μετά τη λήξη του παρόντος έργου Δεδομένα Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διαδικασία χωρικής ανάλυσης, με σκοπό την ανάδειξη των έξι διαδρομών, προκύπτουν άμεσα από τα κριτήρια που καθορίστηκαν στην Ενότητα Α.2.1. Συγκεκριμένα, τα δεδομένα αυτά αφορούν σε: Επιχειρήσεις καταγραφών ΕΣΕΕ Χώρους πρασίνου / αναψυχής Πολιτιστικά αξιοθέατα Στάσεις Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) Περιοχή μελέτης αποτελεί η περιοχή καταγραφών της ΕΣΕΕ, από τις οποίες αντλήθηκαν τα δεδομένα των επιχειρήσεων. Αυτή εμφανίζεται στις Εικόνες 2.4 και 2.5 και περιλαμβάνει το Εμπορικό Τρίγωνο, την Πλάκα, το Μοναστηράκι, το Σελίδα 68

70 Κολωνάκι, τα Εξάρχεια και τα οικοδομικά τετράγωνα εκατέρωθεν της οδού Πατησίων μέχρι τα Άνω Πατήσια. Οι παραπάνω συνοικίες περιγράφηκαν και αναλύθηκαν ως προς τον εμπορικό τους χαρακτήρα στην Ενότητα Εικόνα 2.4. Περιοχή μελέτης - κέντρο Αθήνας Εικόνα 2.5. Περιοχή μελέτης - οδός Πατησίων Σελίδα 69

71 Επιχειρήσεις καταγραφής ΕΣΕΕ Στην εικόνα που ακολουθεί εμφανίζεται το σύνολο των επιχειρήσεων που προέκυψαν από τις καταγραφές της ΕΣΕΕ, τον Σεπτέμβριο του Κατά τον προσδιορισμό των διαδρομών, λήφθηκαν υπόψη επιχειρήσεις που αφορούν στο λιανικό εμπόριο καθώς και στις υπηρεσίες εστίασης (κόκκινο και κίτρινο χρώμα αντίστοιχα). Με βάση τις εικόνες, είναι εμφανής η αυξημένη συγκέντρωση τους στο Εμπορικό Τρίγωνο. Αντίστοιχη εμπορική δραστηριότητα εμφανίζει το Κολωνάκι, του Ψυρρή, το Μοναστηράκι και ακολουθούν οι υπόλοιπες περιοχές. Εικόνα 2.6. Επιχειρήσεις στο κέντρο της Αθήνας Πηγή: Στοιχεία επιχειρήσεων από την καταγραφή της Ε.Σ.Ε.Ε., Σεπτέμβριος 2015 Χώροι πρασίνου και ελεύθεροι χώροι Στην Εικόνα 2.7 παρουσιάζονται οι χώροι πρασίνου στο κέντρο της Αθήνας, οι οποίοι διαχωρίζονται σε μικρά πάρκα (αστικό πράσινο τοπικό) και σε μεγαλύτερα πάρκα/άλση (αστικό πράσινο). Παράλληλα, απεικονίζονται οι ελεύθεροι χώροι/ πλατείες στην περιοχή. Σελίδα 70

72 Εικόνα 2.7. Χώροι πρασίνου και ελεύθεροι χώροι Πηγή: Στοιχεία από ερευνητικό πρόγραμμα «Καταγραφή, αξιολόγηση και προτάσεις αντιμετώπισης των δυσλειτουργιών του δικτύου βρεφονηπιακών σταθμών στον Δήμο Αθηναίων», ιδία επεξεργασία Πολιτιστικά αξιοθέατα Ακολούθως, παρουσιάζονται τα πολιτιστικά αξιοθέατα στην περιοχή μελέτης (Εικόνα 2.8), τα οποία κατηγοριοποιούνται σε πολιτιστικά μνημεία, μουσεία, θέατρα, σινεμά και εκθεσιακούς χώρους. Εικόνα 2.8. Πολιτιστικά αξιοθέατα στην περιοχή μελέτης Πηγή: Στοιχεία παραχωρημένα από ΕΣΕΕ-ΙΝΕΜΥ Σελίδα 71

73 Σταθμοί ΜΜΜ Τέλος, στην παρακάτω εικόνα εμφανίζονται οι στάσεις λεωφορείων/τρόλεϊ και μετρό στο κέντρο της Αθήνας που λήφθηκαν υπόψη, με βάση τις οποίες εξασφαλίζεται η προσβασιμότητα. Εικόνα 2.9. Σταθμοί ΜΜΜ στο κέντρο της Αθήνας Πηγή: Στοιχεία παραχωρημένα από ΕΣΕΕ-ΙΝΕΜΥ Διαδρομή 1 Στην ενότητα αυτή περιγράφονται αναλυτικά τα βήματα της διαδικασίας της χωρικής ανάλυσης που ακολουθήθηκαν για τον ακριβή προσδιορισμό της ζώνης της πρώτης διαδρομής, σύμφωνα με το μεθοδολογικό διάγραμμα της Ενότητας Α.2.2. Περιγραφή επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Η διαδρομή αυτή χαρακτηρίζεται από επιχειρήσεις ακριβής ένδυσης και υπόδησης στο Κολωνάκι, σύμφωνα με τον θεματικό προσδιορισμό στην Ενότητα Α.1.3. Στην περίπτωση της διαδρομής αυτής υπάρχει εξ αρχής συγκεκριμένος γεωγραφικός προσδιορισμός (συνοικία Κολωνακίου) και για το λόγο αυτό οι επιχειρήσεις που μελετήθηκαν περιορίστηκαν εντός της ζώνης που εμφανίζεται στην Εικόνα 2.10 (με μαύρο χρώμα). Οι κύριοι κλάδοι επιχειρήσεων που λήφθηκαν υπόψη για τη διαδρομή ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες, με βάση την Στατιστική Ταξινόμηση Οικονομικών Δραστηριοτήτων (ΣΤΑΚΟΔ): Σελίδα 72

74 Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.71) Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.72) Παράλληλα, στην Εικόνα 2.10 εμφανίζονται οι κύριοι κλάδοι και οι αντίστοιχες επιχειρήσεις που επιλέχθηκαν (κλίμακα 1:5000). Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής 1 Παράλληλα με τους κύριους κλάδους, για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν υπόψη συναφείς δραστηριότητες, οι οποίες ανήκουν στη γενική κατηγορία «Λιανικό εμπόριο άλλων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα» (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ 47.7) και είναι οι εξής: Λιανικό εμπόριο καλλυντικών και άλλων ειδών καλλωπισμού σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.75) Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.77) Όλες οι παραπάνω επιχειρήσεις (Εικόνα 2.11) θεωρήθηκε ότι συμπληρώνουν το θεματικό χαρακτήρα της διαδρομής και δίνουν στον επισκέπτη την ευκαιρία να επιλέξει επιχειρήσεις με συναφές εμπορικό αντικείμενο. Σελίδα 73

75 Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 1 Κριτήρια χωρικής ανάλυσης Τα κριτήρια που αναφέρθηκαν στην Ενότητα Α.2.1 αντιστοιχούν στα εξής θεματικά επίπεδα: 1. Πυκνότητα επιχειρήσεων διαδρομής 2. Πυκνότητα συμπληρωματικών επιχειρήσεων 3. Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) 4. Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) 5. Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Η πυκνότητα των επιχειρήσεων αποτελεί το πιο σημαντικό κριτήριο για την χωρική ανάλυση και τον ακριβή προσδιορισμό της διαδρομής. Μέσω του συγκεκριμένου κριτηρίου διασφαλίζεται ότι η διαδρομή χαρακτηρίζεται από υψηλές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στους κύριους κλάδους ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα, στην Εικόνα 2.12 παρουσιάζεται το θεματικό επίπεδο της πυκνότητας των επιχειρήσεων για την πρώτη διαδρομή, όπου με χρωματική διαβάθμιση διαχωρίζονται οι διάφορες τιμές και προσδιορίζονται οι περιοχές με υψηλές πυκνότητες. Οι τιμές της πυκνότητας αποτελούν ουσιαστικά το πηλίκο του Σελίδα 74

76 κλάσματος, όπου αριθμητής είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων εντός κύκλου ακτίνας 100 μέτρων και παρονομαστής το εμβαδόν του κύκλου αυτού. Με βάση την παρακάτω εικόνα παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις κύριων επιχειρήσεων κατά μήκος των οδών Σκουφά, Σόλωνος, Τσακάλωφ και Αναγνωστοπούλου (από Λυκαβηττού ως Πατρ. Ιωακείμ). Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 1 Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων συναφών επιχειρήσεων Παράλληλα με τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων κύριου κλάδου, μελετήθηκαν οι συγκεντρώσεις επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της χωρικής ανάλυσης για την ανάδειξη της διαδρομής. Με βάση την Εικόνα 2.13, παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις τέτοιων καταστημάτων κατά μήκος των οδών Ακαδημίας, Βαλαωρίτου και Πανεπιστημίου. Σελίδα 75

77 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 1 Ευκλείδεια απόσταση Για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν ακόμα υπόψη: η επιλογή των παράλληλων δραστηριοτήτων (πχ. πολιτιστικές), οι ευκαιρίες για διασκέδαση και αναψυχή (πχ. πάρκα) καθώς και οι επιλογές για μετακίνηση από και προς τη διαδρομή. Για το σκοπό αυτό, τα επιπλέον κριτήρια που καθορίστηκαν είναι τα εξής: Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Τα παραπάνω κριτήρια που αντιστοιχούν σε θεματικά επίπεδα παρουσιάζονται στις εικόνες στη συνέχεια, όπου γίνεται εστίαση στην περιοχή ενδιαφέροντος. Η χρωματική διαβάθμιση αποτυπώνει τις διαφορετικές τιμές της ευκλείδειας απόστασης (σε μέτρα), όπου οι θέσεις με πράσινο χρώμα βρίσκονται κοντά στο αντίστοιχο επίπεδο ενδιαφέροντος, ενώ όσες έχουν χρώμα (προς το) κόκκινο χαρακτηρίζονται πιο απομακρυσμένες. Σελίδα 76

78 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Σελίδα 77

79 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Κανονικοποίηση Τα θεματικά επίπεδα που παρουσιάστηκαν νωρίτερα δεν βρίσκονται στην ίδια κλίμακα και για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η κανονικοποίησή τους. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι τιμές των επιπέδων των κριτηρίων επαναταξινομούνται σε μια ενιαία κλίμακα από το 0 ως το 100, με στόχο την άμεση συσχέτιση τους και την δυνατότητα υλοποίησης αλγεβρικών πράξεων μεταξύ τους. Στις παρακάτω εικόνες παρουσιάζονται τα δύο κανονικοποιημένα επίπεδα που αφορούν στα κριτήρια πυκνότητας επιχειρήσεων κύριων και συναφών κλάδων. Οι υψηλές τιμές (σκούρο χρώμα) συνεπάγονται μεγάλη πυκνότητα και συνεπώς αυξημένες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στην περιοχή. Σε κάθε περίπτωση οι περιοχές που αναδεικνύονται παραμένουν οι ίδιες, καθώς η μεταβολή της κλίμακας των τιμών δεν επηρεάζει την μεταξύ τους διαφοροποίηση. Σελίδα 78

80 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 1 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 1 (κλίμακα 0-100) Παράλληλα και κατ αντίστοιχο τρόπο, κανονικοποιούνται τα επίπεδα των κριτηρίων της ευκλείδειας απόστασης σε κλίμακα από το 0 ως το 100. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στις εικόνες που ακολουθούν. Σελίδα 79

81 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Σελίδα 80

82 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Απόδοση βαρών Για τον προσδιορισμό της τελικής ζώνης της διαδρομής, κρίθηκε απαραίτητος ο καθορισμός βαρών σε καθένα από τα κανονικοποιημένα επίπεδα (Πίνακας 2.2). Συγκεκριμένα, το κριτήριο που αφορά στην πυκνότητα επιχειρήσεων του κύριου κλάδου θεωρήθηκε το πιο σημαντικό και έλαβε βάρος 50% στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Παράλληλα, η πυκνότητα των συμπληρωματικών επιχειρήσεων του κλάδου θεωρήθηκε ότι αποτελεί το αμέσως πιο σημαντικό κριτήριο, λαμβάνοντας βάρος 20%. Τα δύο αυτά επίπεδα θεωρούνται τα πιο σημαντικά και για το λόγο αυτό η συμμετοχή τους στο τελικό αποτέλεσμα, μέσω των βαρών τους είναι ισχυρή. Τέλος, τα κριτήρια της απόστασης από πολιτιστικά αξιοθέατα, από χώρους πρασίνου και από σταθμούς ΜΜΜ έλαβαν βάρος από 10% το καθένα, επηρεάζοντας σε μικρότερο βαθμό με τη σειρά τους τον προσδιορισμό της ζώνης της διαδρομής. Κριτήρια Βάρη Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριου κλάδου 50% Πυκνότητα συναφών δραστηριοτήτων 20% Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και από ελεύθερους 10% χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, 10% αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ 10% Πίνακας 2.2. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή 1 Σύνθετος δείκτης προσδιορισμού ορίου ζώνης Σελίδα 81

83 Έχοντας κανονικοποιήσει τις τιμές των κριτηρίων και έχοντας αποδώσει τα αντίστοιχα βάρη σε αυτά, προσδιορίστηκε ο «δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής». Ο δείκτης αυτός λαμβάνει ως δεδομένα εισόδου τα πέντε επίπεδα των κριτηρίων με τα αντίστοιχα βάρη και αποδίδει ένα τελικό σύνθετο επίπεδο. Η παρακάτω σχέση αποτελεί τον δείκτη για τον προσδιορισμό της ζώνης, με το βαθμό συμμετοχής του κάθε επιπέδου. Το αποτέλεσμα του δείκτη εμφανίζεται στην Εικόνα Όσο αυξάνεται η τιμή του δείκτη προσδιορισμού (κίτρινο και πράσινο χρώμα), τόσο περισσότερο κατάλληλη θεωρείται η αντίστοιχη περιοχή στο χάρτη για τη διαδρομή, καθώς ικανοποιούνται σε μεγαλύτερο βαθμό τα κριτήρια που έχουν τεθεί. Αντίθετα, οι κόκκινες περιοχές της εικόνας αντιπροσωπεύουν χαμηλές τιμές του δείκτη και συνεπώς αποτελούν μη κατάλληλες περιοχές για τη διαδρομή. Παρατηρώντας το τελικό αποτέλεσμα, τα οικοδομικά τετράγωνα κατά μήκος των οδών Ακαδημίας, Σόλωνος και Σκουφά από Δημοκρίτου ως Κανάρη και Πατρ. Ιωακείμ ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια που έχουν τεθεί. Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής 1 Ανάλυση ευαισθησίας Σελίδα 82

84 Ακολουθεί η ανάλυση ευαισθησίας, όπως περιγράφεται στο μεθοδολογικό πλαίσιο. Κατά τη διαδικασία αυτή μελετώνται οι συνέπειες που υφίσταται το τελικό αποτέλεσμα, μέσα από μικρές αλλαγές στα βάρη των επιπέδων που συμμετέχουν. Στη συγκεκριμένη διαδρομή μεταβλήθηκαν οι τιμές στα βάρη των πιο σημαντικών επιπέδων, των επιχειρήσεων της διαδρομής και υπολογίστηκαν εκ νέου οι δείκτες για κάθε περίπτωση: Περίπτωση 1η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 45% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 25% Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής 1 Περίπτωση 2η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 55% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 15% Σελίδα 83

85 Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής 1 Με βάση τα δύο παραπάνω αποτελέσματα από την εφαρμογή της ανάλυσης ευαισθησίας, προκύπτει πως δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στο τελικό αποτέλεσμα και για το λόγο αυτό ο αρχικός δείκτης θεωρείται ότι δεν παρουσιάζει μεγάλη ευαισθησία σε μικρές μεταβολές των βαρών των κυρίων κριτηρίων. Τα βάρη: 50% και 20% αντίστοιχα για τις κύριες και δευτερεύουσες επιχειρήσεις επιλέχθηκαν τελικά για την επιλογή της τελικής ζώνης της διαδρομής. Ποιοτικός Προσδιορισμός Έχοντας υπολογίσει το δείκτη προσδιορισμού της διαδρομής, ο οποίος λαμβάνει τιμές ανάλογες με τον βαθμό ικανοποίησης των κριτηρίων, τελικό στάδιο αποτελεί η εύρεση εκείνης της τιμής (κατώφλι) πάνω από την οποία μια θέση κρίνεται κατάλληλη για να συμπεριληφθεί στη διαδρομή. Στην περίπτωση της παρούσας διαδρομής και ύστερα από δοκιμές, θεωρήθηκε πως η τιμή 70 αποτελεί κατάλληλο κατώφλι, πάνω από το οποίο οι τιμές αναδεικνύουν περιοχές της διαδρομής που ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια που τέθηκαν. Στην Εικόνα 2.25 εμφανίζεται το αποτέλεσμα του δείκτη προσδιορισμού αφού τεθεί το συγκεκριμένο κατώφλι. Οι πράσινες περιοχές, που συνιστούν ουσιαστικά τη ζώνη της διαδρομής, έχουν ικανοποιητική έκταση. Σελίδα 84

86 Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής 1 Στην Εικόνα 2.26 παρουσιάζονται τα οικοδομικά τετράγωνα (με μπλε χρώμα) που αποτελούν την τελική ζώνη της διαδρομής και προέκυψαν από τον υπολογισμό του δείκτη προσδιορισμού. Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής 1 Σελίδα 85

87 Μπορούμε να παρατηρήσουμε την ταυτόχρονη πλήρωση όλων των κριτηρίων που τέθηκαν στην περιοχή αυτή. Εκτός από τον ικανοποιητικό αριθμό επιχειρήσεων κύριων κλάδων (168 επιχειρήσεις), φαίνεται ότι υπάρχουν επιλογές για παράλληλες δραστηριότητες (πχ. πολιτισμός, αναψυχή), καθώς η ζώνη γειτνιάζει με πολιτιστικά αξιοθέατα και πάρκα. Επίσης, υπάρχουν αρκετές στάσεις λεωφορείων καθώς και τρεις στάσεις μετρό στην περιοχή, γεγονός που εξασφαλίζει την προσβασιμότητα. Στην διαδρομή αυτή οι επιχειρήσεις των κύριων κλάδων που επιλέχθηκαν από την εφαρμογή της μεθοδολογίας της Χωρικής Ανάλυσης είναι αρκετά περισσότερες από το μέγιστο αριθμό επιχειρήσεων ανά διαδρομή (60 επιχειρήσεις). Πιο συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις που βρίσκονται στα επιλεγμένα οικοδομικά τετράγωνα είναι 168. Για την επίλυση του θέματος αυτού, πραγματοποιήθηκε τυχαία δειγματοληψία με σκοπό την επιλογή υποσυνόλου των καταστημάτων, σε αριθμό κοντά στον επιθυμητό. Τελικά, επιλέχθηκαν 70 επιχειρήσεις για τη διαδρομή αυτή Διαδρομή 2 Στην ενότητα αυτή περιγράφονται αναλυτικά τα βήματα της διαδικασίας της χωρικής ανάλυσης που ακολουθήθηκαν για τον ακριβή προσδιορισμό της ζώνης της δεύτερης διαδρομής, σύμφωνα με το μεθοδολογικό διάγραμμα της Ενότητας Α.2.2. Περιγραφή επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Σύμφωνα με τον θεματικό προσδιορισμό της συγκεκριμένης διαδρομής (βλ. Ενότητα Α.1.3), οι κύριοι κλάδοι επιχειρήσεων που λήφθηκαν υπόψη ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες, με βάση την Στατιστική Ταξινόμηση Οικονομικών Δραστηριοτήτων (ΣΤΑΚΟΔ): Λιανικό εμπόριο άλλων τροφίμων σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.29) Δραστηριότητες εστιατορίων και κινητών μονάδων εστίασης (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 56.1) Στην Εικόνα 2.27 εμφανίζονται οι κύριοι κλάδοι και οι αντίστοιχες επιχειρήσεις που επιλέχθηκαν (κλίμακα 1:8000). Σελίδα 86

88 Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής 2 Παράλληλα με τους κύριους κλάδους, για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν υπόψη συναφείς δραστηριότητες, οι οποίες ανήκουν στη γενική κατηγορία «Λιανικό εμπόριο τροφίμων, ποτών και καπνού σε ειδικευμένα καταστήματα» (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ 47.2) και είναι οι εξής: Λιανικό εμπόριο φρούτων και λαχανικών σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.21) Λιανικό εμπόριο κρέατος και προϊόντων κρέατος σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.22) Λιανικό εμπόριο ψαριών, καρκινοειδών και μαλακίων σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.23) Λιανικό εμπόριο ψωμιού, αρτοσκευασμάτων και λοιπών ειδών αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.24) Λιανικό εμπόριο ποτών σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.25) Όλες οι παραπάνω επιχειρήσεις (Εικόνα 2.28) θεωρήθηκε ότι συμπληρώνουν το θεματικό χαρακτήρα της διαδρομής και δίνουν στον επισκέπτη την ευκαιρία να επιλέξει επιχειρήσεις με συναφές εμπορικό αντικείμενο. Σελίδα 87

89 Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 2 Κριτήρια χωρικής ανάλυσης Τα κριτήρια που αναφέρθηκαν στην Ενότητα Α.2.1 αντιστοιχούν στα εξής θεματικά επίπεδα: 1. Πυκνότητα επιχειρήσεων διαδρομής 2. Πυκνότητα συμπληρωματικών επιχειρήσεων 3. Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) 4. Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) 5. Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Η πυκνότητα των επιχειρήσεων αποτελεί το πιο σημαντικό κριτήριο για την χωρική ανάλυση και τον ακριβή προσδιορισμό της διαδρομής. Μέσω του συγκεκριμένου κριτηρίου διασφαλίζεται ότι η διαδρομή χαρακτηρίζεται από υψηλές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στους κύριους κλάδους ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα, στην Εικόνα 2.29 παρουσιάζεται το θεματικό επίπεδο της πυκνότητας των επιχειρήσεων για τη δεύτερη διαδρομή, όπου με χρωματική διαβάθμιση διαχωρίζονται οι διάφορες τιμές και προσδιορίζονται οι περιοχές με υψηλές πυκνότητες. Οι τιμές της πυκνότητας αποτελούν ουσιαστικά το πηλίκο του κλάσματος, όπου αριθμητής είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων εντός κύκλου Σελίδα 88

90 ακτίνας 100 μέτρων και παρονομαστής το εμβαδόν του κύκλου αυτού. Με βάση την παρακάτω εικόνα παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις κύριων επιχειρήσεων στην ευρύτερη περιοχή του Ψυρρή και ειδικότερα κατά μήκος των οδών Σοφοκλέους, Ευρυπίδου και Αθηνάς, ενώ ακολουθεί το Μοναστηράκι. Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 2 Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων συναφών επιχειρήσεων Παράλληλα με τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων κύριου κλάδου, μελετήθηκαν οι συγκεντρώσεις επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της χωρικής ανάλυσης για την ανάδειξη της διαδρομής. Με βάση την Εικόνα 2.30, παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις τέτοιων καταστημάτων στην ευρύτερη περιοχή του Ψυρρή και ειδικότερα κατά μήκος των οδών Σοφοκλέους, Ευρυπίδου, Αθηνάς και Αιόλου. Σελίδα 89

91 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 2 Ευκλείδεια απόσταση Για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν ακόμα υπόψη: η επιλογή των παράλληλων δραστηριοτήτων (πχ. πολιτιστικές), οι ευκαιρίες για διασκέδαση και αναψυχή (πχ. πάρκα) καθώς και οι επιλογές για μετακίνηση από και προς τη διαδρομή. Για το σκοπό αυτό, τα επιπλέον κριτήρια που καθορίστηκαν είναι τα εξής: Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Τα παραπάνω κριτήρια που αντιστοιχούν σε θεματικά επίπεδα παρουσιάζονται στις εικόνες στη συνέχεια, όπου γίνεται εστίαση στην περιοχή ενδιαφέροντος. Η χρωματική διαβάθμιση αποτυπώνει τις διαφορετικές τιμές της ευκλείδειας απόστασης (σε μέτρα), όπου οι θέσεις με πράσινο χρώμα βρίσκονται κοντά στο αντίστοιχο επίπεδο ενδιαφέροντος, ενώ όσες έχουν χρώμα (προς το) κόκκινο χαρακτηρίζονται πιο απομακρυσμένες. Σελίδα 90

92 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Σελίδα 91

93 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Κανονικοποίηση Τα θεματικά επίπεδα που παρουσιάστηκαν νωρίτερα δεν βρίσκονται στην ίδια κλίμακα και για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η κανονικοποίησή τους. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι τιμές των επιπέδων των κριτηρίων επαναταξινομούνται σε μια ενιαία κλίμακα από το 0 ως το 100, με στόχο την άμεση συσχέτιση τους και την δυνατότητα υλοποίησης αλγεβρικών πράξεων μεταξύ τους. Στις παρακάτω εικόνες παρουσιάζονται τα δύο κανονικοποιημένα επίπεδα που αφορούν στα κριτήρια πυκνότητας επιχειρήσεων κύριων και συναφών κλάδων. Οι υψηλές τιμές (σκούρο χρώμα) συνεπάγονται μεγάλη πυκνότητα και συνεπώς αυξημένες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στην περιοχή. Σε κάθε περίπτωση οι περιοχές που αναδεικνύονται παραμένουν οι ίδιες, καθώς η μεταβολή της κλίμακας των τιμών δεν επηρεάζει την μεταξύ τους διαφοροποίηση. Σελίδα 92

94 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 2 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 2 (κλίμακα 0-100) Παράλληλα και κατ αντίστοιχο τρόπο, κανονικοποιούνται τα επίπεδα των κριτηρίων της ευκλείδειας απόστασης σε κλίμακα από το 0 ως το 100. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στις εικόνες που ακολουθούν. Σελίδα 93

95 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Σελίδα 94

96 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Απόδοση βαρών Για τον προσδιορισμό της τελικής ζώνης της διαδρομής, κρίθηκε απαραίτητος ο καθορισμός βαρών σε καθένα από τα κανονικοποιημένα επίπεδα (Πίνακας 2.3). Συγκεκριμένα, το κριτήριο που αφορά στην πυκνότητα επιχειρήσεων του κύριου κλάδου θεωρήθηκε το πιο σημαντικό και έλαβε βάρος 50% στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Παράλληλα, η πυκνότητα των συμπληρωματικών επιχειρήσεων του κλάδου θεωρήθηκε ότι αποτελεί το αμέσως πιο σημαντικό κριτήριο, λαμβάνοντας βάρος 20%. Τα δύο αυτά επίπεδα θεωρούνται τα πιο σημαντικά και για το λόγο αυτό η συμμετοχή τους στο τελικό αποτέλεσμα, μέσω των βαρών τους είναι ισχυρή. Τέλος, τα κριτήρια της απόστασης από πολιτιστικά αξιοθέατα, από χώρους πρασίνου και από σταθμούς ΜΜΜ έλαβαν βάρος από 10% το καθένα, επηρεάζοντας σε μικρότερο βαθμό με τη σειρά τους τον προσδιορισμό της ζώνης της διαδρομής. Κριτήρια Βάρη Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριου κλάδου 50% Πυκνότητα συναφών δραστηριοτήτων 20% Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και από ελεύθερους 10% χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, 10% αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ 10% Πίνακας 2.3. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή 2 Σελίδα 95

97 Σύνθετος δείκτης προσδιορισμού ορίου ζώνης Έχοντας κανονικοποιήσει τις τιμές των κριτηρίων και έχοντας αποδώσει τα αντίστοιχα βάρη σε αυτά, προσδιορίστηκε ο «δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής». Ο δείκτης αυτός λαμβάνει ως δεδομένα εισόδου τα πέντε επίπεδα των κριτηρίων με τα αντίστοιχα βάρη και αποδίδει ένα τελικό σύνθετο επίπεδο. Η παρακάτω σχέση αποτελεί τον δείκτη για τον προσδιορισμό της ζώνης, με το βαθμό συμμετοχής του κάθε επιπέδου. Το αποτέλεσμα του δείκτη εμφανίζεται στην Εικόνα Όσο αυξάνεται η τιμή του δείκτη προσδιορισμού (κίτρινο και πράσινο χρώμα), τόσο περισσότερο κατάλληλη θεωρείται η αντίστοιχη περιοχή στο χάρτη για τη διαδρομή, καθώς ικανοποιούνται σε μεγαλύτερο βαθμό τα κριτήρια που έχουν τεθεί. Αντίθετα, οι κόκκινες περιοχές της εικόνας αντιπροσωπεύουν χαμηλές τιμές του δείκτη και συνεπώς αποτελούν μη κατάλληλες περιοχές για τη διαδρομή. Παρατηρώντας το τελικό αποτέλεσμα, περισσότερο κατάλληλη εμφανίζεται η περιοχή του Ψυρρή κυρίως κατά μήκος των οδών Σοφοκλέους, Ευρυπίδου και Αθηνάς. Η περιοχή αυτή παρουσιάζει συνέχεια και συνεκτικότητα και ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες περιοχές που δεν εμφανίζουν τέτοιες συγκεντρώσεις. Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής 2 Σελίδα 96

98 Ανάλυση ευαισθησίας Ακολουθεί η ανάλυση ευαισθησίας, όπως περιγράφεται στο μεθοδολογικό πλαίσιο. Κατά τη διαδικασία αυτή μελετώνται οι συνέπειες που υφίσταται το τελικό αποτέλεσμα, μέσα από μικρές αλλαγές στα βάρη των επιπέδων που συμμετέχουν. Στη συγκεκριμένη διαδρομή μεταβλήθηκαν οι τιμές στα βάρη των πιο σημαντικών επιπέδων, των επιχειρήσεων της διαδρομής και υπολογίστηκαν εκ νέου οι δείκτες για κάθε περίπτωση: Περίπτωση 1η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 45% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 25% Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής 2 Περίπτωση 2η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 55% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 15% Σελίδα 97

99 Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής 2 Με βάση τα δύο παραπάνω αποτελέσματα από την εφαρμογή της ανάλυσης ευαισθησίας, προκύπτει πως δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στο τελικό αποτέλεσμα και για το λόγο αυτό ο αρχικός δείκτης θεωρείται ότι δεν παρουσιάζει μεγάλη ευαισθησία σε μικρές μεταβολές των βαρών των κυρίων κριτηρίων. Τα βάρη: 50% και 20% αντίστοιχα για τις κύριες και δευτερεύουσες επιχειρήσεις επιλέχθηκαν τελικά για την επιλογή της τελικής ζώνης της διαδρομής. Ποιοτικός Προσδιορισμός Έχοντας υπολογίσει το δείκτη προσδιορισμού της διαδρομής, ο οποίος λαμβάνει τιμές ανάλογες με τον βαθμό ικανοποίησης των κριτηρίων, τελικό στάδιο αποτελεί η εύρεση εκείνης της τιμής (κατώφλι) πάνω από την οποία μια θέση κρίνεται κατάλληλη για να συμπεριληφθεί στη διαδρομή. Στην περίπτωση της παρούσας διαδρομής και ύστερα από δοκιμές, θεωρήθηκε πως η τιμή 60 αποτελεί κατάλληλο κατώφλι, πάνω από το οποίο οι τιμές αναδεικνύουν περιοχές της διαδρομής που ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια που τέθηκαν. Στην Εικόνα 2.42 εμφανίζεται το αποτέλεσμα του δείκτη προσδιορισμού αφού τεθεί το συγκεκριμένο κατώφλι. Οι πράσινες περιοχές, που συνιστούν ουσιαστικά τη ζώνη της διαδρομής, έχουν ικανοποιητική έκταση. Σελίδα 98

100 Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής 2 Στην Εικόνα 2.43 παρουσιάζονται τα οικοδομικά τετράγωνα (με μπλε χρώμα) που αποτελούν την τελική ζώνη της διαδρομής και προέκυψαν από τον υπολογισμό του δείκτη προσδιορισμού. Μπορούμε να παρατηρήσουμε την ταυτόχρονη πλήρωση όλων των κριτηρίων που τέθηκαν στην περιοχή αυτή. Εκτός από τον ικανοποιητικό αριθμό επιχειρήσεων κύριων κλάδων (63 επιχειρήσεις), φαίνεται ότι υπάρχουν επιλογές για παράλληλες δραστηριότητες (πχ. πολιτισμός, αναψυχή), καθώς η ζώνη γειτνιάζει με πολιτιστικά αξιοθέατα και πλατείες. Επίσης, υπάρχουν αρκετές στάσεις λεωφορείων καθώς και τρεις στάσεις μετρό στην περιοχή, γεγονός που εξασφαλίζει την προσβασιμότητα. Σελίδα 99

101 Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής Διαδρομή 3 Στην ενότητα αυτή περιγράφονται αναλυτικά τα βήματα της διαδικασίας της χωρικής ανάλυσης που ακολουθήθηκαν για τον ακριβή προσδιορισμό της ζώνης της τρίτης διαδρομής, σύμφωνα με το μεθοδολογικό διάγραμμα της Ενότητας Α.2.2. Περιγραφή επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Λαμβάνοντας υπόψη τον θεματικό προσδιορισμό της διαδρομής (Ενότητα Α.1.3), οι επιχειρήσεις που λήφθηκαν υπόψη ανήκουν στην παρακάτω κατηγορία, με βάση την Στατιστική Ταξινόμηση Οικονομικών Δραστηριοτήτων (ΣΤΑΚΟΔ): Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.78) Επισημαίνεται πως από την κατηγορία «Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα» λήφθηκαν υπόψη μόνο οι επιχειρήσεις που εξειδικεύονται σε εμπόριο τουριστικών ειδών, παραδοσιακών κοσμημάτων και ειδών ελληνικής τέχνης, οι οποίες παρουσιάζονται στην Εικόνα 2.44 (κλίμακα 1:5000). Σελίδα 100

102 Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής 3 Παράλληλα με τον κύριο κλάδο, για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν υπόψη συναφείς δραστηριότητες. Οι επιχειρήσεις αυτές ανήκουν στην κατηγορία «Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε ειδικευμένα καταστήματα» (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.77), οι οποίες θεωρήθηκε ότι συμπληρώνουν το θεματικό χαρακτήρα της διαδρομής και δίνουν στον επισκέπτη την ευκαιρία να επιλέξει επιχειρήσεις με συναφές εμπορικό αντικείμενο (Εικόνα 2.45). Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 3 Σελίδα 101

103 Κριτήρια χωρικής ανάλυσης Τα κριτήρια που αναφέρθηκαν στην Ενότητα Α.2.1 αντιστοιχούν στα εξής θεματικά επίπεδα: 1. Πυκνότητα επιχειρήσεων διαδρομής 2. Πυκνότητα συμπληρωματικών επιχειρήσεων 3. Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) 4. Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) 5. Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Η πυκνότητα των επιχειρήσεων αποτελεί το πιο σημαντικό κριτήριο για την χωρική ανάλυση και τον ακριβή προσδιορισμό της διαδρομής. Μέσω του συγκεκριμένου κριτηρίου διασφαλίζεται ότι η διαδρομή χαρακτηρίζεται από υψηλές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στους κύριους κλάδους ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα, στην Εικόνα 2.46 παρουσιάζεται το θεματικό επίπεδο της πυκνότητας των επιχειρήσεων για την τρίτη διαδρομή, όπου με χρωματική διαβάθμιση διαχωρίζονται οι διάφορες τιμές και προσδιορίζονται οι περιοχές με υψηλές πυκνότητες. Οι τιμές της πυκνότητας αποτελούν ουσιαστικά το πηλίκο του κλάσματος, όπου αριθμητής είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων εντός κύκλου ακτίνας 100 μέτρων και παρονομαστής το εμβαδόν του κύκλου αυτού. Με βάση την παρακάτω εικόνα παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις κύριων επιχειρήσεων στην ευρύτερη περιοχή της Πλάκας και ειδικότερα κατά μήκος των οδών Ηφαίστου, Πανδρόσου, Άρεως, Αδριανού, Βύρωνος και Λυσικράτους. Σελίδα 102

104 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 3 Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων συναφών επιχειρήσεων Παράλληλα με τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων κύριου κλάδου, μελετήθηκαν οι συγκεντρώσεις επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της χωρικής ανάλυσης για την ανάδειξη της διαδρομής. Με βάση την Εικόνα 2.47, παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις στο Εμπορικό Τρίγωνο (οδοί Περικλέους, Λέκκα, Θησέως) που φτάνουν ως το Κολωνάκι. Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 3 Σελίδα 103

105 Ευκλείδεια απόσταση Για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν ακόμα υπόψη: η επιλογή των παράλληλων δραστηριοτήτων (πχ. πολιτιστικές), οι ευκαιρίες για διασκέδαση και αναψυχή (πχ. πάρκα) καθώς και οι επιλογές για μετακίνηση από και προς τη διαδρομή. Για το σκοπό αυτό, τα επιπλέον κριτήρια που καθορίστηκαν είναι τα εξής: Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Τα παραπάνω κριτήρια που αντιστοιχούν σε θεματικά επίπεδα παρουσιάζονται στις εικόνες στη συνέχεια, όπου γίνεται εστίαση στην περιοχή ενδιαφέροντος. Η χρωματική διαβάθμιση αποτυπώνει τις διαφορετικές τιμές της ευκλείδειας απόστασης (σε μέτρα), όπου οι θέσεις με πράσινο χρώμα βρίσκονται κοντά στο αντίστοιχο επίπεδο ενδιαφέροντος, ενώ όσες έχουν χρώμα (προς το) κόκκινο χαρακτηρίζονται πιο απομακρυσμένες. Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Σελίδα 104

106 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Κανονικοποίηση Τα θεματικά επίπεδα που παρουσιάστηκαν νωρίτερα δεν βρίσκονται στην ίδια κλίμακα και για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η κανονικοποίησή τους. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι τιμές των επιπέδων των κριτηρίων επαναταξινομούνται σε μια Σελίδα 105

107 ενιαία κλίμακα από το 0 ως το 100, με στόχο την άμεση συσχέτιση τους και την δυνατότητα υλοποίησης αλγεβρικών πράξεων μεταξύ τους. Στις παρακάτω εικόνες παρουσιάζονται τα δύο κανονικοποιημένα επίπεδα που αφορούν στα κριτήρια πυκνότητας επιχειρήσεων κύριων και συναφών κλάδων. Οι υψηλές τιμές (σκούρο χρώμα) συνεπάγονται μεγάλη πυκνότητα και συνεπώς αυξημένες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στην περιοχή. Σε κάθε περίπτωση οι περιοχές που αναδεικνύονται παραμένουν οι ίδιες, καθώς η μεταβολή της κλίμακας των τιμών δεν επηρεάζει την μεταξύ τους διαφοροποίηση. Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 3 (κλίμακα 0-100) Σελίδα 106

108 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 3 (κλίμακα 0-100) Παράλληλα και κατ αντίστοιχο τρόπο, κανονικοποιούνται τα επίπεδα των κριτηρίων της ευκλείδειας απόστασης σε κλίμακα από το 0 ως το 100. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στις εικόνες που ακολουθούν. Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Σελίδα 107

109 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Απόδοση βαρών Για τον προσδιορισμό της τελικής ζώνης της διαδρομής, κρίθηκε απαραίτητος ο καθορισμός βαρών σε καθένα από τα κανονικοποιημένα επίπεδα (Πίνακας 2.4). Συγκεκριμένα, το κριτήριο που αφορά στην πυκνότητα επιχειρήσεων του κύριου Σελίδα 108

110 κλάδου θεωρήθηκε το πιο σημαντικό και έλαβε βάρος 50% στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Παράλληλα, η πυκνότητα των συμπληρωματικών επιχειρήσεων του κλάδου θεωρήθηκε ότι αποτελεί το αμέσως πιο σημαντικό κριτήριο, λαμβάνοντας βάρος 20%. Τα δύο αυτά επίπεδα θεωρούνται τα πιο σημαντικά και για το λόγο αυτό η συμμετοχή τους στο τελικό αποτέλεσμα, μέσω των βαρών τους είναι ισχυρή. Τέλος, τα κριτήρια της απόστασης από πολιτιστικά αξιοθέατα, από χώρους πρασίνου και από σταθμούς ΜΜΜ έλαβαν βάρος από 10% το καθένα, επηρεάζοντας σε μικρότερο βαθμό με τη σειρά τους τον προσδιορισμό της ζώνης της διαδρομής. Κριτήρια Βάρη Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριου κλάδου 50% Πυκνότητα συναφών δραστηριοτήτων 20% Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και από ελεύθερους 10% χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, 10% αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ 10% Πίνακας 2.4. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή 3 Σύνθετος δείκτης προσδιορισμού ορίου ζώνης Έχοντας κανονικοποιήσει τις τιμές των κριτηρίων και έχοντας αποδώσει τα αντίστοιχα βάρη σε αυτά, προσδιορίστηκε ο «δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής». Ο δείκτης αυτός λαμβάνει ως δεδομένα εισόδου τα πέντε επίπεδα των κριτηρίων με τα αντίστοιχα βάρη και αποδίδει ένα τελικό σύνθετο επίπεδο. Η παρακάτω σχέση αποτελεί τον δείκτη για τον προσδιορισμό της ζώνης, με το βαθμό συμμετοχής του κάθε επιπέδου. Το αποτέλεσμα του δείκτη εμφανίζεται στην Εικόνα Όσο αυξάνεται η τιμή του δείκτη προσδιορισμού (κίτρινο και πράσινο χρώμα), τόσο περισσότερο κατάλληλη θεωρείται η αντίστοιχη περιοχή στο χάρτη για τη διαδρομή, καθώς ικανοποιούνται σε μεγαλύτερο βαθμό τα κριτήρια που έχουν τεθεί. Αντίθετα, οι κόκκινες περιοχές της εικόνας αντιπροσωπεύουν χαμηλές τιμές του δείκτη και συνεπώς αποτελούν μη κατάλληλες περιοχές για τη διαδρομή. Παρατηρώντας το τελικό αποτέλεσμα, αναδεικνύεται μια αρκετά μεγάλη περιοχή, όπου ικανοποιούνται σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια. Η περιοχή αυτή παρουσιάζει γραμμικότητα με κύριους άξονες τις οδούς Αδριανού και Πανδρόσου. Σελίδα 109

111 Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής 3 Ανάλυση ευαισθησίας Ακολουθεί η ανάλυση ευαισθησίας, όπως περιγράφεται στο μεθοδολογικό πλαίσιο. Κατά τη διαδικασία αυτή μελετώνται οι συνέπειες που υφίσταται το τελικό αποτέλεσμα, μέσα από μικρές αλλαγές στα βάρη των επιπέδων που συμμετέχουν. Στη συγκεκριμένη διαδρομή μεταβλήθηκαν οι τιμές στα βάρη των πιο σημαντικών επιπέδων, των επιχειρήσεων της διαδρομής και υπολογίστηκαν εκ νέου οι δείκτες για κάθε περίπτωση: Περίπτωση 1η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 45% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 25% Σελίδα 110

112 Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής 3 Περίπτωση 2η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 55% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 15% Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής 3 Με βάση τα δύο παραπάνω αποτελέσματα από την εφαρμογή της ανάλυσης ευαισθησίας, προκύπτει πως δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στο τελικό αποτέλεσμα και για το λόγο αυτό ο αρχικός δείκτης θεωρείται ότι δεν παρουσιάζει Σελίδα 111

113 μεγάλη ευαισθησία σε μικρές μεταβολές των βαρών των κυρίων κριτηρίων. Τα βάρη: 50% και 20% αντίστοιχα για τις κύριες και δευτερεύουσες επιχειρήσεις επιλέχθηκαν τελικά για την επιλογή της τελικής ζώνης της διαδρομής. Ποιοτικός Προσδιορισμός Έχοντας υπολογίσει το δείκτη προσδιορισμού της διαδρομής, ο οποίος λαμβάνει τιμές ανάλογες με τον βαθμό ικανοποίησης των κριτηρίων, τελικό στάδιο αποτελεί η εύρεση εκείνης της τιμής (κατώφλι) πάνω από την οποία μια θέση κρίνεται κατάλληλη για να συμπεριληφθεί στη διαδρομή. Στην περίπτωση της παρούσας διαδρομής και ύστερα από δοκιμές, θεωρήθηκε πως η τιμή 60 αποτελεί κατάλληλο κατώφλι, πάνω από το οποίο οι τιμές αναδεικνύουν περιοχές της διαδρομής που ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια που τέθηκαν. Στην Εικόνα 2.59 εμφανίζεται το αποτέλεσμα του δείκτη προσδιορισμού αφού τεθεί το συγκεκριμένο κατώφλι. Οι πράσινες περιοχές δημιουργούν ουσιαστικά δύο ζώνες ικανοποιητικής έκτασης για τη διαδρομή, οι οποίες βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής 3 Στην Εικόνα 2.60 παρουσιάζονται τα οικοδομικά τετράγωνα (με μπλε χρώμα) που αποτελούν την τελική ζώνη της διαδρομής και προέκυψαν από τον υπολογισμό του δείκτη προσδιορισμού. Σημειώνεται ότι τα οικοδομικά τετράγωνα που βρίσκονται ενδιάμεσα των δύο ζωνών προστέθηκαν στη διαδρομή για λόγους βαδισιμότητας. Σελίδα 112

114 Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής 3 Μπορούμε να παρατηρήσουμε την ταυτόχρονη πλήρωση όλων των κριτηρίων που τέθηκαν στην περιοχή αυτή. Εκτός από τον ικανοποιητικό αριθμό επιχειρήσεων κύριων κλάδων (84 επιχειρήσεις), φαίνεται ότι υπάρχουν επιλογές για παράλληλες δραστηριότητες (πχ. πολιτισμός, αναψυχή), καθώς η ζώνη γειτνιάζει με πολιτιστικά αξιοθέατα και πάρκα. Επίσης, υπάρχουν κάποιες στάσεις λεωφορείων στην ευρύτερη περιοχή καθώς και δύο στάσεις μετρό στην αρχή και στο τέλος της διαδρομής, γεγονός που εξασφαλίζει την προσβασιμότητα. Στην διαδρομή αυτή οι επιχειρήσεις των κύριων κλάδων που επιλέχθηκαν από την εφαρμογή της μεθοδολογίας της Χωρικής Ανάλυσης είναι περισσότερες από το μέγιστο αριθμό επιχειρήσεων ανά διαδρομή (60 επιχειρήσεις). Πιο συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις που βρίσκονται στα επιλεγμένα οικοδομικά τετράγωνα είναι 84. Για την επίλυση του θέματος αυτού, πραγματοποιήθηκε τυχαία δειγματοληψία με σκοπό την επιλογή υποσυνόλου των καταστημάτων, σε αριθμό κοντά στον επιθυμητό. Τελικά, επιλέχθηκαν 70 επιχειρήσεις για τη διαδρομή αυτή Διαδρομή 4 Στην ενότητα αυτή περιγράφονται αναλυτικά τα βήματα της διαδικασίας της χωρικής ανάλυσης που ακολουθήθηκαν για τον ακριβή προσδιορισμό της ζώνης της τέταρτης διαδρομής, σύμφωνα με το μεθοδολογικό διάγραμμα της Ενότητας Α.2.2. Περιγραφή επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Σελίδα 113

115 Σύμφωνα με τον θεματικό προσδιορισμό της συγκεκριμένης διαδρομής (βλ. Ενότητα Α.1.3), οι κύριοι κλάδοι επιχειρήσεων που λήφθηκαν υπόψη ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες, με βάση την Στατιστική Ταξινόμηση Οικονομικών Δραστηριοτήτων (ΣΤΑΚΟΔ): Λιανικό εμπόριο βιβλίων σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.61) Λιανικό εμπόριο εγγράφων μουσικής σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.63) Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.78) Επισημαίνεται ότι από την κατηγορία «Λιανικό εμπόριο εγγράφων μουσικής και εικόνας σε ειδικευμένα καταστήματα» λήφθηκαν υπόψη μόνο οι επιχειρήσεις που εξειδικεύονται σε εμπόριο εγγράφων μουσικής, ενώ από τον κλάδο «Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα» συμμετείχαν τα καταστήματα που πωλούν αφίσες. Οι παραπάνω επιχειρήσεις σε συνδυασμό με τα βιβλιοπωλεία θεωρήθηκε πως διαμορφώνουν το θεματικό χαρακτήρα της διαδρομής. Στην Εικόνα 2.61 εμφανίζονται οι κύριοι κλάδοι και οι αντίστοιχες επιχειρήσεις που επιλέχθηκαν (κλίμακα 1:5000). Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής 4 Παράλληλα με τους κύριους κλάδους, για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν υπόψη συναφείς δραστηριότητες, οι οποίες ανήκουν στη γενική Σελίδα 114

116 κατηγορία «Λιανικό εμπόριο επιμορφωτικών ειδών και ειδών ψυχαγωγίας σε ειδικευμένα καταστήματα» (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ 47.6) και είναι οι εξής: Λιανικό εμπόριο εφημερίδων και γραφικής ύλης σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.62) Λιανικό εμπόριο εγγράφων εικόνας σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.63) Λιανικό εμπόριο αθλητικού εξοπλισμού σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.64) Λιανικό εμπόριο παιχνιδιών κάθε είδους σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.65) Επισημαίνεται πως από την κατηγορία «Λιανικό εμπόριο εγγράφων μουσικής και εικόνας σε ειδικευμένα καταστήματα» λήφθηκαν υπόψη μόνο οι επιχειρήσεις που εξειδικεύονται σε εμπόριο εγγράφων εικόνας αυτή τη φορά. Όλες οι παραπάνω επιχειρήσεις (Εικόνα 2.62) θεωρήθηκε ότι συμπληρώνουν το θεματικό χαρακτήρα της διαδρομής και δίνουν στον επισκέπτη την ευκαιρία να επιλέξει επιχειρήσεις με συναφές εμπορικό αντικείμενο. Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 4 Κριτήρια χωρικής ανάλυσης Τα κριτήρια που αναφέρθηκαν στην Ενότητα Α.2.1 αντιστοιχούν στα εξής θεματικά επίπεδα: 1. Πυκνότητα επιχειρήσεων διαδρομής 2. Πυκνότητα συμπληρωματικών επιχειρήσεων Σελίδα 115

117 3. Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) 4. Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) 5. Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Η πυκνότητα των επιχειρήσεων αποτελεί το πιο σημαντικό κριτήριο για την χωρική ανάλυση και τον ακριβή προσδιορισμό της διαδρομής. Μέσω του συγκεκριμένου κριτηρίου διασφαλίζεται ότι η διαδρομή χαρακτηρίζεται από υψηλές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στους κύριους κλάδους ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα, στην Εικόνα 2.63 παρουσιάζεται το θεματικό επίπεδο της πυκνότητας των επιχειρήσεων για την τέταρτη διαδρομή, όπου με χρωματική διαβάθμιση διαχωρίζονται οι διάφορες τιμές και προσδιορίζονται οι περιοχές με υψηλές πυκνότητες. Οι τιμές της πυκνότητας αποτελούν ουσιαστικά το πηλίκο του κλάσματος, όπου αριθμητής είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων εντός κύκλου ακτίνας 100 μέτρων και παρονομαστής το εμβαδόν του κύκλου αυτού. Με βάση την παρακάτω εικόνα παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις κύριων επιχειρήσεων στην ευρύτερη περιοχή των Εξαρχείων και ειδικότερα κατά μήκος των οδών Ακαδημίας και Σόλωνος. Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 4 Σελίδα 116

118 Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων συναφών επιχειρήσεων Παράλληλα με τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων κύριου κλάδου, μελετήθηκαν οι συγκεντρώσεις επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της χωρικής ανάλυσης για την ανάδειξη της διαδρομής. Με βάση την Εικόνα 2.64, παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις τέτοιων καταστημάτων στην ευρύτερη περιοχή των Εξαρχείων, κοντά στην πλατεία Ομονοίας και ειδικότερα κατά μήκος των οδών Πατησίων, Πανεπιστημίου, Ακαδημίας και Σόλωνος. Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 4 Ευκλείδεια απόσταση Για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν ακόμα υπόψη: η επιλογή των παράλληλων δραστηριοτήτων (πχ. πολιτιστικές), οι ευκαιρίες για διασκέδαση και αναψυχή (πχ. πάρκα) καθώς και οι επιλογές για μετακίνηση από και προς τη διαδρομή. Για το σκοπό αυτό, τα επιπλέον κριτήρια που καθορίστηκαν είναι τα εξής: Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Σελίδα 117

119 Τα παραπάνω κριτήρια που αντιστοιχούν σε θεματικά επίπεδα παρουσιάζονται στις εικόνες στη συνέχεια, όπου γίνεται εστίαση στην περιοχή ενδιαφέροντος. Η χρωματική διαβάθμιση αποτυπώνει τις διαφορετικές τιμές της ευκλείδειας απόστασης (σε μέτρα), όπου οι θέσεις με πράσινο χρώμα βρίσκονται κοντά στο αντίστοιχο επίπεδο ενδιαφέροντος, ενώ όσες έχουν χρώμα (προς το) κόκκινο χαρακτηρίζονται πιο απομακρυσμένες. Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Σελίδα 118

120 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Κανονικοποίηση Τα θεματικά επίπεδα που παρουσιάστηκαν νωρίτερα δεν βρίσκονται στην ίδια κλίμακα και για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η κανονικοποίησή τους. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι τιμές των επιπέδων των κριτηρίων επαναταξινομούνται σε μια ενιαία κλίμακα από το 0 ως το 100, με στόχο την άμεση συσχέτιση τους και την δυνατότητα υλοποίησης αλγεβρικών πράξεων μεταξύ τους. Στις παρακάτω εικόνες παρουσιάζονται τα δύο κανονικοποιημένα επίπεδα που αφορούν στα κριτήρια πυκνότητας επιχειρήσεων κύριων και συναφών κλάδων. Οι υψηλές τιμές (σκούρο χρώμα) συνεπάγονται μεγάλη πυκνότητα και συνεπώς αυξημένες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στην περιοχή. Σε κάθε περίπτωση οι περιοχές που αναδεικνύονται παραμένουν οι ίδιες, καθώς η μεταβολή της κλίμακας των τιμών δεν επηρεάζει την μεταξύ τους διαφοροποίηση. Σελίδα 119

121 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 4 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 4 (κλίμακα 0-100) Παράλληλα και κατ αντίστοιχο τρόπο, κανονικοποιούνται τα επίπεδα των κριτηρίων της ευκλείδειας απόστασης σε κλίμακα από το 0 ως το 100. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στις εικόνες που ακολουθούν. Σελίδα 120

122 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Σελίδα 121

123 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Απόδοση βαρών Για τον προσδιορισμό της τελικής ζώνης της διαδρομής, κρίθηκε απαραίτητος ο καθορισμός βαρών σε καθένα από τα κανονικοποιημένα επίπεδα (Πίνακας 2.5). Συγκεκριμένα, το κριτήριο που αφορά στην πυκνότητα επιχειρήσεων του κύριου κλάδου θεωρήθηκε το πιο σημαντικό και έλαβε βάρος 50% στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Παράλληλα, η πυκνότητα των συμπληρωματικών επιχειρήσεων του κλάδου θεωρήθηκε ότι αποτελεί το αμέσως πιο σημαντικό κριτήριο, λαμβάνοντας βάρος 20%. Τα δύο αυτά επίπεδα θεωρούνται τα πιο σημαντικά και για το λόγο αυτό η συμμετοχή τους στο τελικό αποτέλεσμα, μέσω των βαρών τους είναι ισχυρή. Τέλος, τα κριτήρια της απόστασης από πολιτιστικά αξιοθέατα, από χώρους πρασίνου και από σταθμούς ΜΜΜ έλαβαν βάρος από 10% το καθένα, επηρεάζοντας σε μικρότερο βαθμό με τη σειρά τους τον προσδιορισμό της ζώνης της διαδρομής. Κριτήρια Βάρη Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριου κλάδου 50% Πυκνότητα συναφών δραστηριοτήτων 20% Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και από ελεύθερους 10% χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, 10% αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ 10% Πίνακας 2.5. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή 4 Σελίδα 122

124 Σύνθετος δείκτης προσδιορισμού ορίου ζώνης Έχοντας κανονικοποιήσει τις τιμές των κριτηρίων και έχοντας αποδώσει τα αντίστοιχα βάρη σε αυτά, προσδιορίστηκε ο «δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής». Ο δείκτης αυτός λαμβάνει ως δεδομένα εισόδου τα πέντε επίπεδα των κριτηρίων με τα αντίστοιχα βάρη και αποδίδει ένα τελικό σύνθετο επίπεδο. Η παρακάτω σχέση αποτελεί τον δείκτη για τον προσδιορισμό της ζώνης, με το βαθμό συμμετοχής του κάθε επιπέδου. Το αποτέλεσμα του δείκτη εμφανίζεται στην Εικόνα Όσο αυξάνεται η τιμή του δείκτη προσδιορισμού (κίτρινο και πράσινο χρώμα), τόσο περισσότερο κατάλληλη θεωρείται η αντίστοιχη περιοχή στο χάρτη για τη διαδρομή, καθώς ικανοποιούνται σε μεγαλύτερο βαθμό τα κριτήρια που έχουν τεθεί. Αντίθετα, οι κόκκινες περιοχές της εικόνας αντιπροσωπεύουν χαμηλές τιμές του δείκτη και συνεπώς αποτελούν μη κατάλληλες περιοχές για τη διαδρομή. Παρατηρώντας το τελικό αποτέλεσμα, περισσότερο κατάλληλη εμφανίζεται η περιοχή στα Εξάρχεια κυρίως κατά μήκος των οδών Ακαδημίας και Σόλωνος. Η περιοχή αυτή παρουσιάζει συνέχεια και συνεκτικότητα και ικανοποιεί σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες περιοχές που δεν εμφανίζουν τέτοιες συγκεντρώσεις. Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής 4 Σελίδα 123

125 Ανάλυση ευαισθησίας Ακολουθεί η ανάλυση ευαισθησίας, όπως περιγράφεται στο μεθοδολογικό πλαίσιο. Κατά τη διαδικασία αυτή μελετώνται οι συνέπειες που υφίσταται το τελικό αποτέλεσμα, μέσα από μικρές αλλαγές στα βάρη των επιπέδων που συμμετέχουν. Στη συγκεκριμένη διαδρομή μεταβλήθηκαν οι τιμές στα βάρη των πιο σημαντικών επιπέδων, των επιχειρήσεων της διαδρομής και υπολογίστηκαν εκ νέου οι δείκτες για κάθε περίπτωση: Περίπτωση 1η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 45% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 25% Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής 4 Περίπτωση 2η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 55% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 15% Σελίδα 124

126 Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής 4 Με βάση τα δύο παραπάνω αποτελέσματα από την εφαρμογή της ανάλυσης ευαισθησίας, προκύπτει πως δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στο τελικό αποτέλεσμα και για το λόγο αυτό ο αρχικός δείκτης θεωρείται ότι δεν παρουσιάζει μεγάλη ευαισθησία σε μικρές μεταβολές των βαρών των κυρίων κριτηρίων. Τα βάρη: 50% και 20% αντίστοιχα για τις κύριες και δευτερεύουσες επιχειρήσεις επιλέχθηκαν τελικά για την επιλογή της τελικής ζώνης της διαδρομής. Ποιοτικός Προσδιορισμός Έχοντας υπολογίσει το δείκτη προσδιορισμού της διαδρομής, ο οποίος λαμβάνει τιμές ανάλογες με τον βαθμό ικανοποίησης των κριτηρίων, τελικό στάδιο αποτελεί η εύρεση εκείνης της τιμής (κατώφλι) πάνω από την οποία μια θέση κρίνεται κατάλληλη για να συμπεριληφθεί στη διαδρομή. Στην περίπτωση της παρούσας διαδρομής και ύστερα από δοκιμές, θεωρήθηκε πως η τιμή 50 αποτελεί κατάλληλο κατώφλι, πάνω από το οποίο οι τιμές αναδεικνύουν περιοχές της διαδρομής που ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια που τέθηκαν. Στην Εικόνα 2.76 εμφανίζεται το αποτέλεσμα του δείκτη προσδιορισμού αφού τεθεί το συγκεκριμένο κατώφλι. Οι πράσινες περιοχές, που συνιστούν ουσιαστικά τη ζώνη της διαδρομής, έχουν ικανοποιητική έκταση. Σελίδα 125

127 Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής 4 Στην Εικόνα 2.77 παρουσιάζονται τα οικοδομικά τετράγωνα (με μπλε χρώμα) που αποτελούν την τελική ζώνη της διαδρομής και προέκυψαν από τον υπολογισμό του δείκτη προσδιορισμού. Μπορούμε να παρατηρήσουμε την ταυτόχρονη πλήρωση όλων των κριτηρίων που τέθηκαν στην περιοχή αυτή. Εκτός από τον ικανοποιητικό αριθμό επιχειρήσεων κύριων κλάδων (86 επιχειρήσεις), φαίνεται ότι υπάρχουν επιλογές για παράλληλες δραστηριότητες (πχ. πολιτισμός, αναψυχή), καθώς η ζώνη γειτνιάζει με πολιτιστικά αξιοθέατα, πλατείες και πάρκα. Επίσης, υπάρχει πληθώρα στάσεων λεωφορείων καθώς και δύο στάσεις μετρό στην περιοχή, γεγονός που εξασφαλίζει την προσβασιμότητα. Στην διαδρομή αυτή οι επιχειρήσεις των κύριων κλάδων που επιλέχθηκαν από την εφαρμογή της μεθοδολογίας της Χωρικής Ανάλυσης είναι περισσότερες από το μέγιστο αριθμό επιχειρήσεων ανά διαδρομή (60 επιχειρήσεις). Πιο συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις που βρίσκονται στα επιλεγμένα οικοδομικά τετράγωνα είναι 86. Για την επίλυση του θέματος αυτού, πραγματοποιήθηκε τυχαία δειγματοληψία με σκοπό την επιλογή υποσυνόλου των καταστημάτων, σε αριθμό κοντά στον επιθυμητό. Τελικά, επιλέχθηκαν 70 επιχειρήσεις για τη διαδρομή αυτή. Σελίδα 126

128 Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής Διαδρομή 5 Στην ενότητα αυτή περιγράφονται αναλυτικά τα βήματα της διαδικασίας της χωρικής ανάλυσης που ακολουθήθηκαν για τον ακριβή προσδιορισμό της ζώνης της πέμπτης διαδρομής, σύμφωνα με το μεθοδολογικό διάγραμμα της Ενότητας Α.2.2. Περιγραφή επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Σύμφωνα με τον θεματικό προσδιορισμό της συγκεκριμένης διαδρομής (βλ. Ενότητα Α.1.3), οι επιχειρήσεις που λήφθηκαν υπόψη ανήκουν στην παρακάτω κατηγορία, με βάση την Στατιστική Ταξινόμηση Οικονομικών Δραστηριοτήτων (ΣΤΑΚΟΔ): Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.72) Παράλληλα, στην Εικόνα 2.78 εμφανίζονται οι εν λόγω επιχειρήσεις που επιλέχθηκαν (κλίμακα 1:8000). Σελίδα 127

129 Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής 5 Παράλληλα με τον κύριο κλάδο, για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν υπόψη συναφείς δραστηριότητες, οι οποίες ανήκουν στη γενική κατηγορία «Λιανικό εμπόριο άλλων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα» (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ 47.7) και είναι οι εξής: Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.71) Λιανικό εμπόριο καλλυντικών και άλλων ειδών καλλωπισμού σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.75) Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.77) Όλες οι παραπάνω επιχειρήσεις (Εικόνα 2.79) θεωρήθηκε ότι συμπληρώνουν το θεματικό χαρακτήρα της διαδρομής και δίνουν στον επισκέπτη την ευκαιρία να επιλέξει επιχειρήσεις με συναφές εμπορικό αντικείμενο. Σελίδα 128

130 Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 5 Κριτήρια χωρικής ανάλυσης Τα κριτήρια που αναφέρθηκαν στην Ενότητα Α.2.1 αντιστοιχούν στα εξής θεματικά επίπεδα: 1. Πυκνότητα επιχειρήσεων διαδρομής 2. Πυκνότητα συμπληρωματικών επιχειρήσεων 3. Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) 4. Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) 5. Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Η πυκνότητα των επιχειρήσεων αποτελεί το πιο σημαντικό κριτήριο για την χωρική ανάλυση και τον ακριβή προσδιορισμό της διαδρομής. Μέσω του συγκεκριμένου κριτηρίου διασφαλίζεται ότι η διαδρομή χαρακτηρίζεται από υψηλές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στους κύριους κλάδους ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα, στην Εικόνα 2.80 παρουσιάζεται το θεματικό επίπεδο της πυκνότητας των επιχειρήσεων για την πέμπτη διαδρομή, όπου με χρωματική διαβάθμιση διαχωρίζονται οι διάφορες τιμές και προσδιορίζονται οι περιοχές με Σελίδα 129

131 υψηλές πυκνότητες. Οι τιμές της πυκνότητας αποτελούν ουσιαστικά το πηλίκο του κλάσματος, όπου αριθμητής είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων εντός κύκλου ακτίνας 100 μέτρων και παρονομαστής το εμβαδόν του κύκλου αυτού. Με βάση την παρακάτω εικόνα παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις κύριων επιχειρήσεων σε αρκετές υποπεριοχές του κέντρου της Αθήνας και κυρίως στο Εμπορικό Τρίγωνο και στο Μοναστηράκι. Ειδικότερα, πολλές τέτοιες επιχειρήσεις συναντώνται κυρίως στις οδούς Ερμού, Ευαγγελιστρίας, Αγίου Μάρκου, Θέμιδος και Μιαούλη. Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 5 Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων συναφών επιχειρήσεων Παράλληλα με τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων κύριου κλάδου, μελετήθηκαν οι συγκεντρώσεις επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της χωρικής ανάλυσης για την ανάδειξη της διαδρομής. Με βάση την Εικόνα 2.81, παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις τέτοιων καταστημάτων στο Εμπορικό Τρίγωνο και ειδικότερα κατά μήκος των οδών Ερμού, Περικλέους, Θησέως, Φωκίωνος, Κορνάρου και Διομείας. Σελίδα 130

132 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 5 Ευκλείδεια απόσταση Για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν ακόμα υπόψη: η επιλογή των παράλληλων δραστηριοτήτων (πχ. πολιτιστικές), οι ευκαιρίες για διασκέδαση και αναψυχή (πχ. πάρκα) καθώς και οι επιλογές για μετακίνηση από και προς τη διαδρομή. Για το σκοπό αυτό, τα επιπλέον κριτήρια που καθορίστηκαν είναι τα εξής: Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Τα παραπάνω κριτήρια που αντιστοιχούν σε θεματικά επίπεδα παρουσιάζονται στις εικόνες στη συνέχεια, όπου γίνεται εστίαση στην περιοχή ενδιαφέροντος. Η χρωματική διαβάθμιση αποτυπώνει τις διαφορετικές τιμές της ευκλείδειας απόστασης (σε μέτρα), όπου οι θέσεις με πράσινο χρώμα βρίσκονται κοντά στο αντίστοιχο επίπεδο ενδιαφέροντος, ενώ όσες έχουν χρώμα (προς το) κόκκινο χαρακτηρίζονται πιο απομακρυσμένες. Σελίδα 131

133 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Σελίδα 132

134 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Κανονικοποίηση Τα θεματικά επίπεδα που παρουσιάστηκαν νωρίτερα δεν βρίσκονται στην ίδια κλίμακα και για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η κανονικοποίησή τους. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι τιμές των επιπέδων των κριτηρίων επαναταξινομούνται σε μια ενιαία κλίμακα από το 0 ως το 100, με στόχο την άμεση συσχέτιση τους και την δυνατότητα υλοποίησης αλγεβρικών πράξεων μεταξύ τους. Στις παρακάτω παρουσιάζονται τα δύο κανονικοποιημένα επίπεδα που αφορούν στα κριτήρια πυκνότητας επιχειρήσεων κύριων και συναφών κλάδων. Οι υψηλές τιμές (σκούρο χρώμα) συνεπάγονται μεγάλη πυκνότητα και συνεπώς αυξημένες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στην περιοχή. Σε κάθε περίπτωση οι περιοχές που αναδεικνύονται παραμένουν οι ίδιες, καθώς η μεταβολή της κλίμακας των τιμών δεν επηρεάζει την μεταξύ τους διαφοροποίηση. Σελίδα 133

135 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 5 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 5 (κλίμακα 0-100) Παράλληλα και κατ αντίστοιχο τρόπο, κανονικοποιούνται τα επίπεδα των κριτηρίων της ευκλείδειας απόστασης σε κλίμακα από το 0 ως το 100. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στις εικόνες που ακολουθούν. Σελίδα 134

136 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Σελίδα 135

137 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Απόδοση βαρών Για τον προσδιορισμό της τελικής ζώνης της διαδρομής, κρίθηκε απαραίτητος ο καθορισμός βαρών σε καθένα από τα κανονικοποιημένα επίπεδα (Πίνακας 2.6). Συγκεκριμένα, το κριτήριο που αφορά στην πυκνότητα επιχειρήσεων του κύριου κλάδου θεωρήθηκε το πιο σημαντικό και έλαβε βάρος 50% στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Παράλληλα, η πυκνότητα των συμπληρωματικών επιχειρήσεων του κλάδου θεωρήθηκε ότι αποτελεί το αμέσως πιο σημαντικό κριτήριο, λαμβάνοντας βάρος 20%. Τα δύο αυτά επίπεδα θεωρούνται τα πιο σημαντικά και για το λόγο αυτό η συμμετοχή τους στο τελικό αποτέλεσμα, μέσω των βαρών τους είναι ισχυρή. Τέλος, τα κριτήρια της απόστασης από πολιτιστικά αξιοθέατα, από χώρους πρασίνου και από σταθμούς ΜΜΜ έλαβαν βάρος από 10% το καθένα, επηρεάζοντας σε μικρότερο βαθμό με τη σειρά τους τον προσδιορισμό της ζώνης της διαδρομής. Κριτήρια Βάρη Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριου κλάδου 50% Πυκνότητα συναφών δραστηριοτήτων 20% Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και από ελεύθερους 10% χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, 10% αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ 10% Πίνακας 2.6. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή 5 Σελίδα 136

138 Σύνθετος δείκτης προσδιορισμού ορίου ζώνης Έχοντας κανονικοποιήσει τις τιμές των κριτηρίων και έχοντας αποδώσει τα αντίστοιχα βάρη σε αυτά, προσδιορίστηκε ο «δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής». Ο δείκτης αυτός λαμβάνει ως δεδομένα εισόδου τα πέντε επίπεδα των κριτηρίων με τα αντίστοιχα βάρη και αποδίδει ένα τελικό σύνθετο επίπεδο. Η παρακάτω σχέση αποτελεί τον δείκτη για τον προσδιορισμό της ζώνης, με το βαθμό συμμετοχής του κάθε επιπέδου. Το αποτέλεσμα του δείκτη εμφανίζεται στην Εικόνα Όσο αυξάνεται η τιμή του δείκτη προσδιορισμού (κίτρινο και πράσινο χρώμα), τόσο περισσότερο κατάλληλη θεωρείται η αντίστοιχη περιοχή στο χάρτη για τη διαδρομή, καθώς ικανοποιούνται σε μεγαλύτερο βαθμό τα κριτήρια που έχουν τεθεί. Αντίθετα, οι κόκκινες περιοχές της εικόνας αντιπροσωπεύουν χαμηλές τιμές του δείκτη και συνεπώς αποτελούν μη κατάλληλες περιοχές για τη διαδρομή. Παρατηρώντας το τελικό αποτέλεσμα, προκύπτουν αρκετές περιοχές με υψηλή καταλληλότητα που ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια. Αυτές αφορούν κυρίως την ευρύτερη περιοχή του Εμπορικού Τριγώνου (οδοί Ερμού, Περικλέους, Ευαγγελιστρίας, Αγίου Μάρκου) καθώς και το Μοναστηράκι (οδοί Θέμιδος και Μιαούλη). Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής 5 Σελίδα 137

139 Ανάλυση ευαισθησίας Ακολουθεί η ανάλυση ευαισθησίας, όπως περιγράφεται στο μεθοδολογικό πλαίσιο. Κατά τη διαδικασία αυτή μελετώνται οι συνέπειες που υφίσταται το τελικό αποτέλεσμα, μέσα από μικρές αλλαγές στα βάρη των επιπέδων που συμμετέχουν. Στη συγκεκριμένη διαδρομή μεταβλήθηκαν οι τιμές στα βάρη των πιο σημαντικών επιπέδων, των επιχειρήσεων της διαδρομής και υπολογίστηκαν εκ νέου οι δείκτες για κάθε περίπτωση: Περίπτωση 1η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 45% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 25% Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής 5 Περίπτωση 2η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 55% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 15% Σελίδα 138

140 Εικόνα 2.92.Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής 5 Με βάση τα δύο παραπάνω αποτελέσματα από την εφαρμογή της ανάλυσης ευαισθησίας, προκύπτει πως δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στο τελικό αποτέλεσμα και για το λόγο αυτό ο αρχικός δείκτης θεωρείται ότι δεν παρουσιάζει μεγάλη ευαισθησία σε μικρές μεταβολές των βαρών των κυρίων κριτηρίων. Τα βάρη: 50% και 20% αντίστοιχα για τις κύριες και δευτερεύουσες επιχειρήσεις επιλέχθηκαν τελικά για την επιλογή της τελικής ζώνης της διαδρομής. Ποιοτικός Προσδιορισμός Έχοντας υπολογίσει το δείκτη προσδιορισμού της διαδρομής, ο οποίος λαμβάνει τιμές ανάλογες με τον βαθμό ικανοποίησης των κριτηρίων, τελικό στάδιο αποτελεί η εύρεση εκείνης της τιμής (κατώφλι) πάνω από την οποία μια θέση κρίνεται κατάλληλη για να συμπεριληφθεί στη διαδρομή. Στην περίπτωση της παρούσας διαδρομής και ύστερα από δοκιμές, θεωρήθηκε πως η τιμή 70 αποτελεί κατάλληλο κατώφλι, πάνω από το οποίο οι τιμές αναδεικνύουν περιοχές της διαδρομής που ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια που τέθηκαν. Στην Εικόνα 2.93 εμφανίζεται το αποτέλεσμα του δείκτη προσδιορισμού αφού τεθεί το συγκεκριμένο κατώφλι. Οι πράσινες περιοχές δημιουργούν ουσιαστικά δύο ζώνες για τη διαδρομή, οι οποίες ενώνονται μέσω της Ερμού. Σελίδα 139

141 Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής 5 Στην Εικόνα 2.94 παρουσιάζονται τα οικοδομικά τετράγωνα (με μπλε χρώμα) που αποτελούν την τελική ζώνη της διαδρομής και προέκυψαν από τον υπολογισμό του δείκτη προσδιορισμού. Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής 5 Σελίδα 140

142 Μπορούμε να παρατηρήσουμε την ταυτόχρονη πλήρωση όλων των κριτηρίων που τέθηκαν στην περιοχή αυτή. Εκτός από τον ικανοποιητικό αριθμό επιχειρήσεων κύριων κλάδων (60 επιχειρήσεις), φαίνεται ότι υπάρχουν επιλογές για παράλληλες δραστηριότητες (πχ. πολιτισμός, αναψυχή), καθώς η ζώνη γειτνιάζει με πολιτιστικά αξιοθέατα, πλατείες και πάρκα. Επίσης, υπάρχουν αρκετές στάσεις λεωφορείων καθώς και τρεις στάσεις μετρό στην περιοχή, γεγονός που εξασφαλίζει την προσβασιμότητα Διαδρομή 6 Στην ενότητα αυτή περιγράφονται αναλυτικά τα βήματα της διαδικασίας της χωρικής ανάλυσης που ακολουθήθηκαν για τον ακριβή προσδιορισμό της ζώνης της έκτης διαδρομής, σύμφωνα με το μεθοδολογικό διάγραμμα της Ενότητας Α.2.2. Περιγραφή επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Η διαδρομή αυτή χαρακτηρίζεται από επιχειρήσεις ένδυσης και υπόδησης σε προσβάσιμες τιμές στη μεικτή αγορά της Πατησίων/Κυψέλης, σύμφωνα με τον θεματικό προσδιορισμό της (βλ. Ενότητα Α.1.3). Στην περίπτωση αυτή υπάρχει εξ αρχής συγκεκριμένος γεωγραφικός προσδιορισμός για τη διαδρομή (αγορά της Πατησίων/Κυψέλης) και για το λόγο αυτό οι επιχειρήσεις που μελετήθηκαν περιορίστηκαν εντός της κίτρινης ζώνης που εμφανίζεται στην Εικόνα Οι κύριοι κλάδοι επιχειρήσεων που λήφθηκαν υπόψη για τη διαδρομή αυτή ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες, με βάση την Στατιστική Ταξινόμηση Οικονομικών Δραστηριοτήτων (ΣΤΑΚΟΔ): Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.71) Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.72) Παράλληλα, στην Εικόνα 2.95 εμφανίζονται οι κύριοι κλάδοι και οι αντίστοιχες επιχειρήσεις που επιλέχθηκαν (κλίμακα 1:8000). Σελίδα 141

143 Εικόνα Επιχειρήσεις κύριων κλάδων διαδρομής 6 Παράλληλα με τους κύριους κλάδους, για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν υπόψη συναφείς δραστηριότητες, οι οποίες ανήκουν στη γενική κατηγορία «Λιανικό εμπόριο άλλων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα» (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ 47.7) και είναι οι εξής (Εικόνα 2.96): Λιανικό εμπόριο καλλυντικών και άλλων ειδών καλλωπισμού σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.75) Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.77) Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα (κωδικός ΣΤΑΚΟΔ: 47.78) Επισημαίνεται πως από την κατηγορία «Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε ειδικευμένα καταστήματα» λήφθηκαν υπόψη οι επιχειρήσεις που πωλούν είδη δώρων/αξεσουάρ, καθώς θεωρήθηκε ότι συμπληρώνουν τον πολυθεματικό χαρακτήρα της διαδρομής. Σελίδα 142

144 Εικόνα Επιχειρήσεις συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 6 Κριτήρια χωρικής ανάλυσης Τα κριτήρια που αναφέρθηκαν στην Ενότητα Α.2.1 αντιστοιχούν στα εξής θεματικά επίπεδα: 1. Πυκνότητα επιχειρήσεων διαδρομής 2. Πυκνότητα συμπληρωματικών επιχειρήσεων 3. Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) 4. Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) 5. Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων επιχειρήσεων Η πυκνότητα των επιχειρήσεων αποτελεί το πιο σημαντικό κριτήριο για την χωρική ανάλυση και τον ακριβή προσδιορισμό της διαδρομής. Μέσω του συγκεκριμένου κριτηρίου διασφαλίζεται ότι η διαδρομή χαρακτηρίζεται από υψηλές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στους κύριους κλάδους ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα, στην Εικόνα 2.97 παρουσιάζεται το θεματικό επίπεδο της πυκνότητας των επιχειρήσεων για την έκτη διαδρομή, όπου με χρωματική διαβάθμιση διαχωρίζονται οι διάφορες τιμές και προσδιορίζονται οι περιοχές με υψηλές πυκνότητες. Οι τιμές της πυκνότητας αποτελούν ουσιαστικά το πηλίκο του Σελίδα 143

145 κλάσματος, όπου αριθμητής είναι ο αριθμός των επιχειρήσεων εντός κύκλου ακτίνας 100 μέτρων και παρονομαστής το εμβαδόν του κύκλου αυτού. Με βάση την παρακάτω εικόνα παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις κύριων επιχειρήσεων κατά μήκος της οδού Πατησίων στο ύψος της Κυψέλης. Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 6 Πυκνότητα επιλεγμένων κλάδων συναφών επιχειρήσεων Παράλληλα με τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων κύριου κλάδου, μελετήθηκαν οι συγκεντρώσεις επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της χωρικής ανάλυσης για την ανάδειξη της διαδρομής. Με βάση την Εικόνα 2.98, παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις τέτοιων καταστημάτων κατά μήκος της οδού Πατησίων, ενώ ακολουθεί η Φωκίωνος Νέγρη. Σελίδα 144

146 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 6 Ευκλείδεια απόσταση Για τον προσδιορισμό της διαδρομής λήφθηκαν ακόμα υπόψη: η επιλογή των παράλληλων δραστηριοτήτων (πχ. πολιτιστικές), οι ευκαιρίες για διασκέδαση και αναψυχή (πχ. πάρκα) καθώς και οι επιλογές για μετακίνηση από και προς τη διαδρομή. Για το σκοπό αυτό, τα επιπλέον κριτήρια που καθορίστηκαν είναι τα εξής: Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και ελεύθερους χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (λεωφορεία, μετρό, τραμ) Τα παραπάνω κριτήρια που αντιστοιχούν σε θεματικά επίπεδα παρουσιάζονται στις εικόνες στη συνέχεια, όπου γίνεται εστίαση στην περιοχή ενδιαφέροντος. Η χρωματική διαβάθμιση αποτυπώνει τις διαφορετικές τιμές της ευκλείδειας απόστασης (σε μέτρα), όπου οι θέσεις με πράσινο χρώμα βρίσκονται κοντά στο αντίστοιχο επίπεδο ενδιαφέροντος, ενώ όσες έχουν χρώμα (προς το) κόκκινο χαρακτηρίζονται πιο απομακρυσμένες. Σελίδα 145

147 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα Σελίδα 146

148 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ Κανονικοποίηση Τα θεματικά επίπεδα που παρουσιάστηκαν νωρίτερα δεν βρίσκονται στην ίδια κλίμακα και για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η κανονικοποίησή τους. Κατά τη διαδικασία αυτή, οι τιμές των επιπέδων των κριτηρίων επαναταξινομούνται σε μια ενιαία κλίμακα από το 0 ως το 100, με στόχο την άμεση συσχέτιση τους και την δυνατότητα υλοποίησης αλγεβρικών πράξεων μεταξύ τους. Στις παρακάτω παρουσιάζονται τα δύο κανονικοποιημένα επίπεδα που αφορούν στα κριτήρια πυκνότητας επιχειρήσεων κύριων και συναφών κλάδων. Οι υψηλές τιμές (σκούρο χρώμα) συνεπάγονται μεγάλη πυκνότητα και συνεπώς αυξημένες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στην περιοχή. Σε κάθε περίπτωση οι περιοχές που αναδεικνύονται παραμένουν οι ίδιες, καθώς η μεταβολή της κλίμακας των τιμών δεν επηρεάζει την μεταξύ τους διαφοροποίηση. Σελίδα 147

149 Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριων κλάδων διαδρομής 6 (κλίμακα 0-100) Εικόνα Πυκνότητα επιχειρήσεων συναφών δραστηριοτήτων διαδρομής 6 (κλίμακα 0-100) Παράλληλα και κατ αντίστοιχο τρόπο, κανονικοποιούνται τα επίπεδα των κριτηρίων της ευκλείδειας απόστασης σε κλίμακα από το 0 ως το 100. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στις εικόνες που ακολουθούν. Σελίδα 148

150 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από χώρους πρασίνου/πλατείες (κλίμακα 0-100) Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (κλίμακα 0-100) Σελίδα 149

151 Εικόνα Ευκλείδεια απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ (κλίμακα 0-100) Απόδοση βαρών Για τον προσδιορισμό της τελικής ζώνης της διαδρομής, κρίθηκε απαραίτητος ο καθορισμός βαρών σε καθένα από τα κανονικοποιημένα επίπεδα (Πίνακας 2.7). Συγκεκριμένα, το κριτήριο που αφορά στην πυκνότητα επιχειρήσεων του κύριου κλάδου θεωρήθηκε το πιο σημαντικό και έλαβε βάρος 50% στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Παράλληλα, η πυκνότητα των συμπληρωματικών επιχειρήσεων του κλάδου θεωρήθηκε ότι αποτελεί το αμέσως πιο σημαντικό κριτήριο, λαμβάνοντας βάρος 20%. Τα δύο αυτά επίπεδα θεωρούνται τα πιο σημαντικά και για το λόγο αυτό η συμμετοχή τους στο τελικό αποτέλεσμα, μέσω των βαρών τους είναι ισχυρή. Τέλος, τα κριτήρια της απόστασης από πολιτιστικά αξιοθέατα, από χώρους πρασίνου και από σταθμούς ΜΜΜ έλαβαν βάρος από 10% το καθένα, επηρεάζοντας σε μικρότερο βαθμό με τη σειρά τους τον προσδιορισμό της ζώνης της διαδρομής. Κριτήρια Βάρη Πυκνότητα επιχειρήσεων κύριου κλάδου 50% Πυκνότητα συναφών δραστηριοτήτων 20% Απόσταση από χώρους πρασίνου (πάρκα, άλση) και από ελεύθερους 10% χώρους (πλατείες) Απόσταση από πολιτιστικά αξιοθέατα (μνημεία, μουσεία, 10% αρχαιολογικοί χώροι) και από αίθουσες θεάματος (θέατρα, σινεμά) Απόσταση από σταθμούς ΜΜΜ 10% Πίνακας 2.7. Καθορισμός βαρών στα κριτήρια για τη διαδρομή 6 Σελίδα 150

152 Σύνθετος δείκτης προσδιορισμού ορίου ζώνης Έχοντας κανονικοποιήσει τις τιμές των κριτηρίων και έχοντας αποδώσει τα αντίστοιχα βάρη σε αυτά, προσδιορίστηκε ο «δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής». Ο δείκτης αυτός λαμβάνει ως δεδομένα εισόδου τα πέντε επίπεδα των κριτηρίων με τα αντίστοιχα βάρη και αποδίδει ένα τελικό σύνθετο επίπεδο. Η παρακάτω σχέση αποτελεί τον δείκτη για τον προσδιορισμό της ζώνης, με το βαθμό συμμετοχής του κάθε επιπέδου. Το αποτέλεσμα του δείκτη εμφανίζεται στην Εικόνα Όσο αυξάνεται η τιμή του δείκτη προσδιορισμού (κίτρινο και πράσινο χρώμα), τόσο περισσότερο κατάλληλη θεωρείται η αντίστοιχη περιοχή στο χάρτη για τη διαδρομή, καθώς ικανοποιούνται σε μεγαλύτερο βαθμό τα κριτήρια που έχουν τεθεί. Αντίθετα, οι κόκκινες περιοχές της εικόνας αντιπροσωπεύουν χαμηλές τιμές του δείκτη και συνεπώς αποτελούν μη κατάλληλες περιοχές για τη διαδρομή. Παρατηρώντας το τελικό αποτέλεσμα, τα οικοδομικά τετράγωνα κατά μήκος της οδού Πατησίων από την Αγίου Μελετίου ως την Κοδρίγκτωνος εμφανίζουν υψηλή καταλληλότητα και ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια. Εικόνα Δείκτης προσδιορισμού ζώνης διαδρομής 6 Σελίδα 151

153 Ανάλυση ευαισθησίας Ακολουθεί η ανάλυση ευαισθησίας, όπως περιγράφεται στο μεθοδολογικό πλαίσιο. Κατά τη διαδικασία αυτή μελετώνται οι συνέπειες που υφίσταται το τελικό αποτέλεσμα, μέσα από μικρές αλλαγές στα βάρη των επιπέδων που συμμετέχουν. Στη συγκεκριμένη διαδρομή μεταβλήθηκαν οι τιμές στα βάρη των πιο σημαντικών επιπέδων, των επιχειρήσεων της διαδρομής και υπολογίστηκαν εκ νέου οι δείκτες για κάθε περίπτωση: Περίπτωση 1η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 45% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 25% Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 45%-25%) διαδρομής 6 Περίπτωση 2η Βάρος για κύριες επιχειρήσεις: 55% Βάρος για συναφείς δραστηριότητες: 15% Σελίδα 152

154 Εικόνα Εναλλακτικός δείκτης προσδιορισμού ζώνης (βάρη: 55%-15%) διαδρομής 6 Με βάση τα δύο παραπάνω αποτελέσματα από την εφαρμογή της ανάλυσης ευαισθησίας, προκύπτει πως δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές στο τελικό αποτέλεσμα και για το λόγο αυτό ο αρχικός δείκτης θεωρείται ότι δεν παρουσιάζει μεγάλη ευαισθησία σε μικρές μεταβολές των βαρών των κυρίων κριτηρίων. Τα βάρη: 50% και 20% αντίστοιχα για τις κύριες και δευτερεύουσες επιχειρήσεις επιλέχθηκαν τελικά για την επιλογή της τελικής ζώνης της διαδρομής. Ποιοτικός Προσδιορισμός Έχοντας υπολογίσει το δείκτη προσδιορισμού της διαδρομής, ο οποίος λαμβάνει τιμές ανάλογες με τον βαθμό ικανοποίησης των κριτηρίων, τελικό στάδιο αποτελεί η εύρεση εκείνης της τιμής (κατώφλι) πάνω από την οποία μια θέση κρίνεται κατάλληλη για να συμπεριληφθεί στη διαδρομή. Στην περίπτωση της παρούσας διαδρομής και ύστερα από δοκιμές, θεωρήθηκε πως η τιμή 70 αποτελεί κατάλληλο κατώφλι, πάνω από το οποίο οι τιμές αναδεικνύουν περιοχές της διαδρομής που ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα κριτήρια που τέθηκαν. Στην Εικόνα εμφανίζεται το αποτέλεσμα του δείκτη προσδιορισμού αφού τεθεί το συγκεκριμένο κατώφλι. Σελίδα 153

155 Εικόνα Ποιοτικός προσδιορισμός ζώνης διαδρομής 6 Στην Εικόνα παρουσιάζονται τα οικοδομικά τετράγωνα (με μπλε χρώμα) που αποτελούν την τελική ζώνη της διαδρομής και προέκυψαν από τον υπολογισμό του δείκτη προσδιορισμού. Εικόνα Οικοδομικά τετράγωνα διαδρομής 6 Σελίδα 154

Εξέλιξη του λιανικού εμπορίου. Προς νέες κεντρικότητες στον αστικό χώρο.

Εξέλιξη του λιανικού εμπορίου. Προς νέες κεντρικότητες στον αστικό χώρο. Εξέλιξη του λιανικού εμπορίου. Προς νέες κεντρικότητες στον αστικό χώρο. Βάλια Αρανίτου, ΙΝΕΜΥ, Πανεπιστήμιο Κρήτης Ιων Σαγιάς, ΕΜΠ ΟΡΣΑ-ΕΣΕΕ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΠΟΛΗ. Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πληθυσμιακές μεταβολές και πολεοδομικές ανακατατάξεις στην Μητροπολιτική Αθήνα στο διάστημα

Πληθυσμιακές μεταβολές και πολεοδομικές ανακατατάξεις στην Μητροπολιτική Αθήνα στο διάστημα 1 Συνέδριο: «Πληθυσμιακές τάσεις και προοπτικές: Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση» Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Κοινωνίας Ακαδημία Αθηνών Ελληνική Εταιρεία Δημογραφικών Μελετών Αθήνα, 13 14 Μαρτίου 2009 Πληθυσμιακές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Μάθημα 2Σ6 01 ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Ελένη ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ, Γρηγόρης ΚΑΥΚΑΛΑΣ Χ Ε Ι Μ Ε Ρ Ι Ν Ο Ε Ξ Α Μ Η Ν Ο 2 0 1 3-2014 1 Α. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ Δίκτυο οικισμών και

Διαβάστε περισσότερα

Περιοχή Νομός ΤΚ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Περιοχή Νομός ΤΚ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Περιοχή Νομός ΤΚ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ 15341 ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ 15343 ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ 18900 ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ 19012 ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΑΤΤΙΚΗΣ 15342 ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ ΑΤΤΙΚΗΣ 13562 ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

H Μητροπολιτική Αθήνα αντιμετωπίζει ριζικές αλλαγές και σύνθετα πολεοδομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα

H Μητροπολιτική Αθήνα αντιμετωπίζει ριζικές αλλαγές και σύνθετα πολεοδομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα 1 2 H Μητροπολιτική Αθήνα αντιμετωπίζει ριζικές αλλαγές και σύνθετα πολεοδομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα 3 Περιβαλλοντική υποβάθμιση 4 Σε αναζήτηση της σύγχρονης ταυτότητας 5 Ανεργία -

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ 19 ΙΟΥΛΙΟΥ 2012, ΕΠΙ ΤΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ»

ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ 19 ΙΟΥΛΙΟΥ 2012, ΕΠΙ ΤΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ» ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ Ο.Κ.Ε. κ. ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΟΛΥΖΩΓΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ 19 ΙΟΥΛΙΟΥ 2012, ΕΠΙ ΤΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ» Η Αθήνα, και ειδικότερα

Διαβάστε περισσότερα

Δελτίο Τύπου. «Εξαμηνιαία έρευνα του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ για την αποτύπωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στις κεντρικές εμπορικές αγορές»

Δελτίο Τύπου. «Εξαμηνιαία έρευνα του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ για την αποτύπωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στις κεντρικές εμπορικές αγορές» Αθήνα, 13 Απριλίου 2016 Δελτίο Τύπου «Εξαμηνιαία έρευνα του ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ για την αποτύπωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στις κεντρικές εμπορικές αγορές» Η έρευνα καταγραφής των επιχειρήσεων σε επιλεγμένες

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΥΠΛΙΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΗΠΑΛΙΑΠΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ

ΝΑΥΠΛΙΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΗΠΑΛΙΑΠΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ ΝΑΥΠΛΙΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ ΗΠΑΛΙΑΠΟΛΗ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ 1 Η ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ 2 Τα εργαλεία ανάγνωσης της ταυτότητας της πόλης. Τα εργαλεία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΕΔΡΑ: Πανεπιστημίου 44 & Χαρ. Τρικούπη, 10679 Αθήνα Τηλ: (+30) 210 3380200 - Fax:(+30) 210 3380219 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Γούναρη 227, 16674 Άνω Γλυφάδα Τηλ.: (+30) 210 9609961 - Fax: (+30) 210 9609964 ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΑΠ Δυτικής Αθήνας. Π.Ε. Δυτικός Τομέας

ΣΟΑΠ Δυτικής Αθήνας. Π.Ε. Δυτικός Τομέας ΣΟΑΠ Δυτικής Αθήνας Π.Ε. Δυτικός Τομέας Το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Τα ΣΟΑΠ προβλέφτηκαν πρώτη φορά από το Νόμο 2742/1999 Οι προδιαγραφές δημοσιεύτηκαν μόλις το 2012 Ενώ η απαίτηση για πρόβλεψη από

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ

ΣΧΕΔΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΚΕΦ. 1 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ "ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ" ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ JESSICA ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΣΠΑ 2014-2020 Τρεις κυρίαρχες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣΕΡΓΟΥ Απρίλιος 2012 Σεπτέμβριος 2014

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣΕΡΓΟΥ Απρίλιος 2012 Σεπτέμβριος 2014 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣΕΡΓΟΥ Απρίλιος 2012 Σεπτέμβριος 2014 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ Απρίλιος 2012 Σεπτέμβριος 2014 ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Παρασκευή Μπάτσου, Πρόεδρος Δάφνη Μπαρμπαγιανέρη, Αντιπρόεδρος Μηνάς Αγγελίδης, Τακτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ «Το φαινόμενο της αστικοποίησης στο Δήμο Ζωγράφου»

ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ «Το φαινόμενο της αστικοποίησης στο Δήμο Ζωγράφου» ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Δ.Π.Μ.Σ. «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: «ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ-ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ» ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Διαθεσιμότητα εμπορικών χώρων. Α εξάμηνο 2009. Κος Γιάννης Σιώτος Επικεφαλής Παρατηρητηρίου Αγοράς, Πρόεδρος PROPERTY LTD

Διαθεσιμότητα εμπορικών χώρων. Α εξάμηνο 2009. Κος Γιάννης Σιώτος Επικεφαλής Παρατηρητηρίου Αγοράς, Πρόεδρος PROPERTY LTD Διαθεσιμότητα εμπορικών χώρων Α εξάμηνο 2009 Κος Γιάννης Σιώτος Επικεφαλής Παρατηρητηρίου Αγοράς, Πρόεδρος PROPERTY LTD Από την οικονομική συγκέντρωση Στην απαξίωση εμπορικών αγορών Τα «ΠΡΟΣΩΠΑ» της κρίσης

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη διεθνή και ελληνική εμπειρία από την εφαρμογή προγραμμάτων αστικής αναγέννησης. Προτάσεις για το μέλλον

Εισαγωγή στη διεθνή και ελληνική εμπειρία από την εφαρμογή προγραμμάτων αστικής αναγέννησης. Προτάσεις για το μέλλον Προγράμματα αστικής αναγέννησης και βιώσιμη ανάπτυξη. Ελληνικές και Βρετανικές εμπειρίες ΤΕΕ / ΤΚΜ ΣΕΜΠΧΠΑ Εισαγωγή στη διεθνή και ελληνική εμπειρία από την εφαρμογή προγραμμάτων αστικής αναγέννησης. Προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Συνεργασίες με τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη. Ερευνητικά προγράμματα Ε.Μ.Π. για την. Ερευνητικό πρόγραμμα Ε.Μ.Π. για ένα. Αθήνας Αττικής (δεκαετία 2000)

Συνεργασίες με τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη. Ερευνητικά προγράμματα Ε.Μ.Π. για την. Ερευνητικό πρόγραμμα Ε.Μ.Π. για ένα. Αθήνας Αττικής (δεκαετία 2000) Ημερίδα Τ.Ε.Ε. / 11 Φεβρουαρίου 2010 Λουδοβίκος Κ. Βασενχόβεν Ομότιμος Καθηγητής Ε.Μ.Π. Συνεργασίες με τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη Ερευνητικά προγράμματα Ε.Μ.Π. για την περιοχή του Ελαιώνα (δεκαετία του 1990)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Οι συγγραφείς... xiii Πρόλογος και ευχαριστίες...xv

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Οι συγγραφείς... xiii Πρόλογος και ευχαριστίες...xv ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Οι συγγραφείς... xiii Πρόλογος και ευχαριστίες...xv 1. Πόλη και σχεδιασμός: oι βασικές συνιστώσες... 18 1.1 Αναγκαιότητα του χωρικού σχεδιασμού....18 1.2 Η ρύθμιση των χρήσεων γης...20 1.3

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΙΑΣ Ανάλυση SWOT Αγοράνου Ουρανία Μπεγλερίδου Ελένη Χελιώτη Αγγελική

ΠΕΙΡΑΙΑΣ Ανάλυση SWOT Αγοράνου Ουρανία Μπεγλερίδου Ελένη Χελιώτη Αγγελική ΠΕΙΡΑΙΑΣ Ανάλυση SWOT Αγοράνου Ουρανία Μπεγλερίδου Ελένη Χελιώτη Αγγελική Φυσικό περιβάλλον του Πειραιά Λιμάνια ΥΠΕΡΤΟΠΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ Λιμάνι Πειραιά Μαρίνα Ζέας (Πασαλιμάνι) Τουριστικά καταλύματα Ξενοδοχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΠ / ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ / ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ / ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2008

ΕΜΠ / ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ / ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ / ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2008 ΕΜΠ / ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ / ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ / ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2008 ΠΑΛΟΓΟΥ ΣΟΦΙΑ / ΧΑΛΚΙΔΑ _ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΜΕΤΩΠΟ / ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΕΣ : ΒΑΪΟΥ ΝΤΙΝΑ _ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΤΟΥ ΑΛΕΚΑ «...Οι σημαντικότερες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΜΕΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΤΟΜΕΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΟΜΕΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 1ος ΤΟΜΕΑΣ Αγκίστρι Κ. Ψ. ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΠΕΙΡΑΙΑ Αίγινα Δ/νση: Μπουμπουλίνας και Νοταρά 16, Τ.Κ. 18535 Αμπελάκια Τηλ.: 210-4170500, 4118748 Αντικύθηρα Δραπετσώνα Παιδοψυχιατρικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ. Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ. Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ & ΜΕΛΕΤΩΝ Τμήμα Προστασίας

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος 14

Περιεχόμενα. Πρόλογος 14 Περιεχόμενα Πρόλογος 14 Κεφάλαιο 1 Ιστορική εξέλιξη των πόλεων 17 1.1 Ορισμός της πόλης και βασικές έννοιες.................... 17 1.2 Η εξέλιξη των πόλεων............................... 21 1.3 Βασικές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ 7 ο ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2011-2012 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ: ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Σ. ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2019 2023 ΔΕΘ 13/09/2019 ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΚΟΥΛΙΔΑΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Πενταετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2019-2023 Το Πενταετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης : Καταρτίζεται από το Διαχειριστή Περιλαμβάνει

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων στην Περιφέρεια Αττικής

Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων στην Περιφέρεια Αττικής ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Σύμβουλοι Εξειδίκευσης Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων (ΟΧΕ) του ΠΕΠ ΑΤΤΙΚΗΣ 2014-2020 Στρατηγική Ολοκληρωμένων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2001-2005

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2001-2005 ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2001-2005 Η καταγραφή των γεγονότων διαμαρτυρίας για την προστασία και διεκδίκηση δημόσιων χώρων στην Αθήνα έγινε από τον

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη διεθνή και ελληνική εμπειρία από την. Προτάσεις για το μέλλον

Εισαγωγή στη διεθνή και ελληνική εμπειρία από την. Προτάσεις για το μέλλον Προγράμματα αστικής αναγέννησης και βιώσιμη ανάπτυξη. Ελληνικές και Βρετανικές εμπειρίες ΤΕΕ / ΤΚΜ ΣΕΜΠΧΠΑ Εισαγωγή στη διεθνή και ελληνική εμπειρία από την εφαρμογή προγραμμάτων αστικής αναγέννησης. Προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Πανεπιστημίου 44 & Χαρ. Τρικούπη, Αθήνα Τηλ: (+30) Fax:(+30) ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Πανεπιστημίου 44 & Χαρ. Τρικούπη, Αθήνα Τηλ: (+30) Fax:(+30) ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΕΔΡΑ: Πανεπιστημίου 44 & Χαρ. Τρικούπη, 1679 Αθήνα Τηλ: (+) 21 82 - Fax:(+) 21 8219 ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 219 Περιεχόμενα Α. ΜΗΝΙΑΙΕΣ ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΔΙΑΓΡΑΦΕΣ... 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΔΥΤΙΚΟΥ ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ Επιστημονικός υπεύθυνος: καθ. Χ. Κοκκώσης Εργαστήριο Περιβάλλοντος και Χωρικού

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ- ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟ 5 ο Ακαδημαϊκό έτος 2016-2017 ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΚΟΝΙΤΣΑΣ 2015-2019 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ Τι είναι το Ε.Π. του Δήμου και ποιος είναι ο σκοπός του Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (Ε.Π.) είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 6 η Διάλεξη Β. Διάγνωση της υπάρχουσας κατάστασης Οικιστική ανάπτυξη και Κατοικία Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 6 η Διάλεξη Β. Διάγνωση της υπάρχουσας κατάστασης Οικιστική ανάπτυξη και Κατοικία Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική ομάδα: Ελένη Ανδρικοπούλου, Γρηγόρης Καυκαλάς 6 η Διάλεξη Β. Διάγνωση της υπάρχουσας κατάστασης Οικιστική ανάπτυξη και Κατοικία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΑΠ Σχέδια Ολοκληρωμένης Αστικής Ανάπτυξης

ΣΟΑΠ Σχέδια Ολοκληρωμένης Αστικής Ανάπτυξης ΣΟΑΠ Σχέδια Ολοκληρωμένης Αστικής Ανάπτυξης Δημήτρης Οικονόμου Μάρτιος 2015 Ενημερωτικό Σημείωμα για τα ΣΟΑΠ Βασικά χαρακτηριστικά και δυνατότητες των ΣΟΑΠ Τα Σχέδια Ολοκληρωμένης Αστικής Ανάπτυξης (ΣΟΑΠ)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Κατάλογος Εικόνων...XIII Κατάλογος Σχημάτων...XV Κατάλογος Πλαισίων...XIX Κατάλογος Πινάκων...XXII Βιβλιογραφικές Αναφορές...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Κατάλογος Εικόνων...XIII Κατάλογος Σχημάτων...XV Κατάλογος Πλαισίων...XIX Κατάλογος Πινάκων...XXII Βιβλιογραφικές Αναφορές... ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κατάλογος Εικόνων....XIII Κατάλογος Σχημάτων....XV Κατάλογος Πλαισίων....XIX Κατάλογος Πινάκων....XXII Βιβλιογραφικές Αναφορές.... XXIV Βιογραφικά Σημειώματα Συγγραφέων.... XXV Πρόλογος και

Διαβάστε περισσότερα

Ολόκληρη η Τροπολογία με την Αιτιολογική της Έκθεση έχουν ως εξής:

Ολόκληρη η Τροπολογία με την Αιτιολογική της Έκθεση έχουν ως εξής: Αθήνα, 28 Απριλίου 2015 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΛΙΜΕΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΖΩΝΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ-ΚΕΡΑΤΣΙΝΙΟΥ (πρώην ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ) Ο Υπουργός ΠΑΠΕΝ Παναγ. Λαφαζάνης και ο αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος Γιάννης

Διαβάστε περισσότερα

ΟΧΕ / ΒΑΑ Νότιου Τομέα Περιφέρειας Αττικής. 3 Δήμοι με τον Πολιτισμό για τον Τουρισμό και την Βιώσιμη Ανάπτυξη

ΟΧΕ / ΒΑΑ Νότιου Τομέα Περιφέρειας Αττικής. 3 Δήμοι με τον Πολιτισμό για τον Τουρισμό και την Βιώσιμη Ανάπτυξη ΟΧΕ / ΒΑΑ Νότιου Τομέα Περιφέρειας Αττικής 3 Δήμοι με τον Πολιτισμό για τον Τουρισμό και την Βιώσιμη Ανάπτυξη 2 Η Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη (ΒΑΑ) μέσα από Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις (ΟΧΕ) στο ΠΕΠ Αττικής

Διαβάστε περισσότερα

ο εκτοπισμός της κατοικίας από το Γκαζοχώρι

ο εκτοπισμός της κατοικίας από το Γκαζοχώρι Δ.Π.Μ.Σ. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Β : ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ και ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ και ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ο εκτοπισμός της κατοικίας από το Γκαζοχώρι φοιτήτρια:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ. Οκτώβρης 2008

ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ. Οκτώβρης 2008 ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ Οκτώβρης 2008 ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Ο στρατηγικός σχεδιασμός της πόλης επιτυγχάνεται μέσα από το Γ.Π.Σ. Σε βάθος χρόνου οριοθέτηση των οχλουσών δραστηριοτήτων με στόχο

Διαβάστε περισσότερα

Εμπόριο και πόλη: ζητήματα πολεοδομικής οργάνωσης η περίπτωση της οδού Πατησίων

Εμπόριο και πόλη: ζητήματα πολεοδομικής οργάνωσης η περίπτωση της οδού Πατησίων ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7 Α - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Ανιχνεύοντας την κρίση με επίκεντρο την οδό Πατησίων. Σενάρια ανασυγκρότησης του αστικού ιστού Εμπόριο και πόλη: ζητήματα πολεοδομικής οργάνωσης η

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΤΙΚΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΜΕΤΩΠΟ: Η περίπτωση του Φαληρικού Όρµου

ΑΣΤΙΚΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΜΕΤΩΠΟ: Η περίπτωση του Φαληρικού Όρµου ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ: Αρχιτεκτονική-Σχεδιασµός του χώρου- Κατεύθυνση: Πολεοδοµία-Χωροταξία Μάθηµα: Περιβαλλοντικές συνιστώσες του σχεδιασµού και της οικιστικής ανάπτυξης. ΑΣΤΙΚΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΜΕΤΩΠΟ:

Διαβάστε περισσότερα

ν=200 3/9 24/9 ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ν=200 3/9 24/9 ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ν=200 Οµάδα εργασίας δρόµου Δηµακοπούλου Λίλυ Νικολοπούλου Νάντια Νικόπουλος Δηµήτρης Οµάδα εργασίας Γαληνάκη Σοφία Ζούτσος Ζώης Ρούσσος Σωτήρης 3/9 24/9 Έντυπο Ενηµέρωσης Συγκατάθεσης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΡΙΖΟΥΠΟΛΗΣ ΠΕΡΙΣΣΟΥ

ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΡΙΖΟΥΠΟΛΗΣ ΠΕΡΙΣΣΟΥ ΕΜΠ ΣΧΟΛΗΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΙΣ Ι,ΙΙ,ΙΙΙ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2006 07 9ο ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΙΤΕΚΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 9: ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΡΙΖΟΥΠΟΛΗΣ ΠΕΡΙΣΣΟΥ ΟΜΑ Α 2 ΠΕΡΙΟΧΗ Β

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα Διαχρονικές αναγνώσεις

Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα Διαχρονικές αναγνώσεις Ε.Μ.Π. ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Κατεύθυνση: Πολεοδομία και Χωροταξία Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα Διαχρονικές αναγνώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Πληθυσµιακές µεταβολές και πολεοδοµικές ανακατατάξεις στην Μητροπολιτική Αθήνα στο διάστηµα 1991-2001

Πληθυσµιακές µεταβολές και πολεοδοµικές ανακατατάξεις στην Μητροπολιτική Αθήνα στο διάστηµα 1991-2001 Συνέδριο: «Πληθυσµιακές τάσεις και προοπτικές: Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση» Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Κοινωνίας Ακαδηµία Αθηνών Ελληνική Εταιρεία ηµογραφικών Μελετών Αθήνα, 13-14 Μαρτίου 2009 Πληθυσµιακές

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ: «Το φαινόµενο της αστικοποίησης στο ήµο Ζωγράφου» ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙ ΙΑ: αστικοποίηση, φυσιογνωµία, µηχανισµοί, αλληλεπίδραση, υποβάθµιση

ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ: «Το φαινόµενο της αστικοποίησης στο ήµο Ζωγράφου» ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙ ΙΑ: αστικοποίηση, φυσιογνωµία, µηχανισµοί, αλληλεπίδραση, υποβάθµιση ΘΕΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟΥ: «Το φαινόµενο της αστικοποίησης στο ήµο Ζωγράφου» ΕΚΠΟΝΗΣΗ: ηµήτριος Στουρνάρας ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Σοφία Αυγερινού Κολώνια ΑΘΗΝΑ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2006 ΛΕΞΕΙΣ - ΚΛΕΙ ΙΑ: αστικοποίηση, φυσιογνωµία,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΚΑ. Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης. Οργανόγραμμα (Σχέδιο - Έκδοση ) 1. Διοίκηση, Κεντρική Υπηρεσία

ΕΦΚΑ. Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης. Οργανόγραμμα (Σχέδιο - Έκδοση ) 1. Διοίκηση, Κεντρική Υπηρεσία ΕΦΚΑ Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης Οργανόγραμμα (Σχέδιο - Έκδοση 5.15-03-2017) 1. Διοίκηση, Κεντρική Υπηρεσία 2. Περιφερειακά Ελεγκτικά Κέντρα Ασφάλισης (ΠΕΚΑ) 3. Περιφερειακές Υπηρεσίες Συντονισμού

Διαβάστε περισσότερα

Δίνοντας ζωή στην Πόλη της Ορεστιάδας

Δίνοντας ζωή στην Πόλη της Ορεστιάδας ΟΣΑΑ Ορεστιάδας 2007-2013 Δίνοντας ζωή στην Πόλη της Ορεστιάδας Δήμος Ορεστιάδας Σκοπός Η ανάπλαση, χωρική και κοινωνική ανασυγκρότηση, βιώσιμη οικονομική και κοινωνική αναζωογόνηση στοχευμένου θύλακα

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Ν Α Κ Α Σ 3. ΑΙΤΗΣΗ (γονέα ή κηδεμόνα)

Π Ι Ν Α Κ Α Σ 3. ΑΙΤΗΣΗ (γονέα ή κηδεμόνα) Π Ι Ν Α Κ Α Σ 3 ΑΙΤΗΣΗ (γονέα ή κηδεμόνα).. /.. / 2017 Αρ. Πρωτ.:. Προς τη Διεύθυνση ΕΠΩΝΥΜΟ:... ΟΝΟΜΑ:... Συγγενική σχέση με το παιδί:..... Τηλέφωνο:.... E mail:.. του Μουσικού Σχολείου..... Παρακαλώ

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ. 4η Γραπτή Εργασία Ακαδημαϊκού Έτους

Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ. 4η Γραπτή Εργασία Ακαδημαϊκού Έτους Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό ΓΕΝΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΥΛΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 4η Γραπτή Εργασία Ακαδημαϊκού Έτους 2010-2011 Φοιτητής : Λιούμπας Ανδρέας

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΕΙΝΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΛΕΝΗ ΜΑΙΣΤΡΟΥ ΤΡΙΠΟΛΗ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016 1ο ερώτημα Γιατί και με ποιους όρους η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς ενός

Διαβάστε περισσότερα

Σχεδιασµός Αστικού Χώρου ( 7ο ΕΞΑΜΗΝΟ ) Αστική πυκνότητα

Σχεδιασµός Αστικού Χώρου ( 7ο ΕΞΑΜΗΝΟ ) Αστική πυκνότητα Αστική πυκνότητα Άσκηση Νο 1 : Να υπολογιστεί η πυκνότητα κατοικίας σε Αστική περιοχή µε µέγεθος Οικοδοµικών τετραγώνων 150 µ Χ 200 µ., πλάτος οδών (από Οικοδοµική Γραµµή σε Ο.Γραµµή) 15µ. και συντελεστή

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΜΠ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Πρόγραμμα Διατμηματικών Μεταπτυχιακών Σπουδών Εξειδίκευσης ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Σοφία

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΣΕΤΕ. Αθήνα,21 Οκτωβρίου Κυρίες και κύριοι,

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΣΕΤΕ. Αθήνα,21 Οκτωβρίου Κυρίες και κύριοι, ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΣΕΤΕ Αθήνα,21 Οκτωβρίου 2014 Κυρίες και κύριοι, Είναι ευτυχής συγκυρία που το φετινό Συνέδριο διεξάγεται κοντά στην ολοκλήρωση μίας τουριστικής περιόδου που κατά γενική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΜΩΤΗΣ Α, Β και Γ Γυμνασίου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ σχολικό έτος 2016-17 Κ Ε Ρ Α Μ Ω Τ Η Το επιχειρηματικό σχέδιο παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη επενδυτική πρόταση μιας επιχείρησης, με

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδική έρευνα της RE/MAX Ελλάς για τις πωλήσεις ακινήτων έτους 2016

Πανελλαδική έρευνα της RE/MAX Ελλάς για τις πωλήσεις ακινήτων έτους 2016 Πανελλαδική έρευνα της RE/MAX Ελλάς για τις πωλήσεις ακινήτων έτους 2016 Eισαγωγικό σημείωμα Φρένο στην παρατεταμένη ύφεση των τελευταίων ετών φαίνεται να πατάει η αγορά ακινήτων καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝ.1 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΚΑΤΑ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ:

ΣΥΝ.1 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΚΑΤΑ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ: ΣΥΝ.1 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΚΑΤΑ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ: 1. Αγρινίου τηλ.: 26410-53595 2. Αθηνών τηλ.: 210-5130758 3. Αλεξανδρούπολης τηλ.: 25510-26448 4. Αλίμου τηλ.: 210-9963561 5. Αμυνταίου τηλ.: 23860-23224

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Η πολεοδομική εξέλιξη της Χαλκίδας» Ευσταθοπούλου Αγγελική (ΑΜ) Παπαβασιλείου Βασιλική (ΑΜ) Επίβλεψη Τσουκάτου Στέλλα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Η πολεοδομική εξέλιξη της Χαλκίδας» Ευσταθοπούλου Αγγελική (ΑΜ) Παπαβασιλείου Βασιλική (ΑΜ) Επίβλεψη Τσουκάτου Στέλλα ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η πολεοδομική εξέλιξη της Χαλκίδας» Ευσταθοπούλου Αγγελική

Διαβάστε περισσότερα

Νέο υπόδειγμα σχεδιασμού με στόχο: Την προσέλκυση «στρατηγικών επενδύσεων» Την «αξιοποίηση» της ιδιωτικής περιουσίας του δημοσίου

Νέο υπόδειγμα σχεδιασμού με στόχο: Την προσέλκυση «στρατηγικών επενδύσεων» Την «αξιοποίηση» της ιδιωτικής περιουσίας του δημοσίου Τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημόσιων Ακινήτων (ΕΣΧΑΔΑ) μέσααπότονομοθετικότους πλαίσιο και τις αντίστοιχες Στρατηγικές Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Κώστας Βουρεκάς Νέο υπόδειγμα σχεδιασμού

Διαβάστε περισσότερα

1η Ελληνο - Γαλλική & Διεθνής Συνάντηση, SD-MED:

1η Ελληνο - Γαλλική & Διεθνής Συνάντηση, SD-MED: Ε ΘΝΙΚΟ Μ ΕΤΣΟΒΙΟ Π ΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ & ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 1η Ελληνο - Γαλλική & Διεθνής Συνάντηση, SD-MED: «Πολιτικές χωρικού σχεδιασμού και διευθέτησης

Διαβάστε περισσότερα

Τ.Ε.Ε. τμήμα Κερκύρας / Ν.Α. Νομού Κερκύρας. Ημερίδα με θέμα: Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός Όρος Ζωής για την Κέρκυρα

Τ.Ε.Ε. τμήμα Κερκύρας / Ν.Α. Νομού Κερκύρας. Ημερίδα με θέμα: Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός Όρος Ζωής για την Κέρκυρα Τ.Ε.Ε. τμήμα Κερκύρας / Ν.Α. Νομού Κερκύρας Ημερίδα με θέμα: Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός Όρος Ζωής για την Κέρκυρα Εισήγηση : Δημήτριος Ντοκόπουλος, Αρχιτέκτων - Πολεοδόμος "Από τον Ν.Δ. 17-7-23

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΠΑΑ )

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΠΑΑ ) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Ευρώπη επενδύει στις Αγροτικές περιοχές ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2014-2020 (ΠΑΑ 2014-2020) ΜΕΤΡΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΗΣΗ (γονέα ή κηδεμόνα)

ΑΙΤΗΣΗ (γονέα ή κηδεμόνα) ΣΥΝ.2 ΑΙΤΗΣΗ (γονέα ή κηδεμόνα).. /.. / 2019 Αρ. Πρωτ.:. Προς τη Διεύθυνση ΕΠΩΝΥΜΟ:... ΟΝΟΜΑ:... Συγγενική σχέση με τον/τη μαθητή/τρια:..... Τηλέφωνο:.... E mail:.. του Μουσικού Σχολείου..... Παρακαλώ

Διαβάστε περισσότερα

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧΟΛΗ Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ω Ν Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ω Ν Τ Ο Μ Ε Α Σ Π Ο Λ Ε Ο Δ Ο Μ Ι Α Σ Κ Α Ι Χ Ω Ρ Ο Τ Α Ξ Ι Α Σ Πατησίων 42, 10682 Αθήνα τηλ. 30(1) 772 3818

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού

Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Καινοτομία και επιχειρηματικότητα στον Τουρισμό Μάθημα: Ειδικές και Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού Τσαρτας Πάρις Καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης ΑΘΗΝΑ 2016-17 Ενότητα 6η: ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΜΕ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΚΙΝΗΤΡΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. 1. Σκοπός της Μελέτης Ομάδα Εργασίας και Διαδικασία Σύνταξης... 6

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. 1. Σκοπός της Μελέτης Ομάδα Εργασίας και Διαδικασία Σύνταξης... 6 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Σκοπός της Μελέτης... 3 2. Ομάδα Εργασίας και Διαδικασία Σύνταξης... 6 ΜΕΡΟΣ Ι...9 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ... 9 Ενότητα 1...10

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΥΠΛΙΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

ΝΑΥΠΛΙΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΝΑΥΠΛΙΟ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ NAFPLIO A. THE HISTORIC CHARACTER OF THE CITY B. PROPOSALS FOR PROTECTION AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT THE OLD CITY - VIEW FROM THE

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΕΘ 14/09/2018

ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΕΘ 14/09/2018 ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2018 2022 ΔΕΘ 14/09/2018 Πενταετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2018-2022 Το Πενταετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης : Καταρτίζεται από το Διαχειριστή Περιλαμβάνει τα έργα και το χρονοδιάγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Πρότυπος βιοκλιματικός σχεδιασμός στην Ελευσίνα

Πρότυπος βιοκλιματικός σχεδιασμός στην Ελευσίνα ΠΕΔΑ ΤΟΠΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚA PORTALS ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΕΔΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΝΟΜΟΙ ΔΙΑΦΟΡΑ Home / Ποδήλατο / Πρότυπος βιοκλιματικός σχεδιασμός στην Ελευσίνα Πρότυπος βιοκλιματικός σχεδιασμός στην Ελευσίνα 20 Σεπ 2016

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα FATE ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Πρόγραμμα FATE ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Πρόγραμμα FATE ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Παρατηρήσεις επί της πρότασης/μελέτης Γενικές 1. Η μελέτη δεν έχει τη δομή ούτε μίας οικονομοτεχνικής ή επιχειρησιακής μελέτης αλλά ούτε και

Διαβάστε περισσότερα

Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Η Έννοια της Εταιρικής Σχέσης & τα νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Δρ. Ράλλης Γκέκας Επιστημονικός Συνεργάτης ΚΕΔΕ Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Δημάρχων & Δημοτικών Συμβούλων Πρόγραμμα Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ. Λεύκωμα Λάρισας 8.000 8.000 χρόνια νεότητας ΛΑΡΙΣΑ 1900 ΛΑΡΙΣΑ 1940-1945 ΛΑΡΙΣΑ 1910 ΛΑΡΙΣΑ 1950 ΛΑΡΙΣΑ 1950

ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ. Λεύκωμα Λάρισας 8.000 8.000 χρόνια νεότητας ΛΑΡΙΣΑ 1900 ΛΑΡΙΣΑ 1940-1945 ΛΑΡΙΣΑ 1910 ΛΑΡΙΣΑ 1950 ΛΑΡΙΣΑ 1950 Πολεοδομική Ανασυγκρότηση Αναβάθμιση του κέντρου της Λάρισας 2009 ΛΑΡΙΣΑ 1900 ΛΑΡΙΣΑ 1910 ΛΑΡΙΣΑ 1940-1945 ΛΑΡΙΣΑ 1950 ΛΑΡΙΣΑ 1950 1 ΛΑΡΙΣΑ 1950 ΛΑΡΙΣΑ 1956 ΛΑΡΙΣΑ 1960 ΛΑΡΙΣΑ 1970 ΛΑΡΙΣΑ 1980 Η ΟΔΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Πολεοδομία σε περιβάλλον κρίσης. και με ποια εργαλεία; Σεμινάριο ΣΥΠΟΚ /ΕΤΕΚ. Παγκόσμια Ημέρα Πολεοδομίας

Πολεοδομία σε περιβάλλον κρίσης. και με ποια εργαλεία; Σεμινάριο ΣΥΠΟΚ /ΕΤΕΚ. Παγκόσμια Ημέρα Πολεοδομίας Σεμινάριο ΣΥΠΟΚ /ΕΤΕΚ Παγκόσμια Ημέρα Πολεοδομίας Πολεοδομία σε περιβάλλον κρίσης Τι μπορεί να προσφέρει Τι πρέπει να προσφέρει Τι πρέπει να επιτύχει και με ποια εργαλεία; Γλαύκος Κωνσταντινίδης Πολεοδόμος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΛΙΜΕΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ

ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΛΙΜΕΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΛΙΜΕΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός»

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός» Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Θαλάσσιος Τουρισμός» Η ολοκληρωμένη προσέγγιση για μια βιώσιμη τοπική ανάπτυξη» Κωνσταντίνος Σέρβος Αντιδήμαρχος Λευκάδας Κοινωνικοοικονομικό προφίλ περιοχής Δήμου Λευκάδας

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικό Θέµα Περιβάλλοντος 8ου 8 ο εαρινό εξάµηνο ακαδηµαϊκό έτος ΘΕΜΑ:

Ειδικό Θέµα Περιβάλλοντος 8ου 8 ο εαρινό εξάµηνο ακαδηµαϊκό έτος ΘΕΜΑ: Ειδικό Θέµα Περιβάλλοντος 8ου 8 ο εαρινό εξάµηνο ακαδηµαϊκό έτος 2004-2005 ΘΕΜΑ: Πρόταση αναβάθµισης της πλατείας του Αγιού Γεωργίου, επί της οδού Πειραιώς ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ : ΠΕΤΡΑΤΟΥ ΜΑΝΤΩ, ΡΑΜΠΟΤΑ ΜΑΡΙΑ 1 Η

Διαβάστε περισσότερα

Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο: πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D.

Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο: πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D. Πλαίσια Χωρικού Σχεδιασµού στον Ευρωπαϊκό και Ελληνικό χώρο: πολιτικές και θεσµοί Αθηνά Γιαννακού ρ. Χωροτάκτης-Πολεοδόµος (M.Sc.&Ph.D. LSE) ΜΕΡΟΣ 2 To πλαίσιο του χωρικού σχεδιασµού στην Ελλάδα Το κανονιστικό

Διαβάστε περισσότερα

Α τική δ τική ιάχυση ιάχ

Α τική δ τική ιάχυση ιάχ Αστική διάχυση Δρ. Δέσποινα Διμέλλη Ορισμοί Ως αστική διάχυση ορίζεται η διαδικασία της μεταβολής των ορίων μιας αστικής περιοχής με κύριο χαρακτηριστικό τη χαμηλή πυκνότητα των νέων περιοχών που δημιουργούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΟΙΚΟΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΠΥΛΗΣ ΑΞΙΟΥ»

ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΟΙΚΟΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΠΥΛΗΣ ΑΞΙΟΥ» Ομάδα Εργασίας: Κόντου Χριστίνα, Λαζαρίδης Χριστόφορος, Μπουλταδάκη Άννα, Πάσχου Μαρία, Παυλίδου Ιωάννα, Τσιολάκη Φανή ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΟΙΚΟΣΜΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ «ΠΥΛΗΣ ΑΞΙΟΥ» Η περιοχή μελέτης ανήκει

Διαβάστε περισσότερα

«γεωγραφικές δυναμικές και σύγχρονοι μετασχηματισμοί του ελληνικού χώρου» σ. αυγερινού- κολώνια, ε. κλαμπατσέα, ε.χανιώτου ακαδημαϊκό έτος

«γεωγραφικές δυναμικές και σύγχρονοι μετασχηματισμοί του ελληνικού χώρου» σ. αυγερινού- κολώνια, ε. κλαμπατσέα, ε.χανιώτου ακαδημαϊκό έτος «γεωγραφικές δυναμικές και σύγχρονοι μετασχηματισμοί του ελληνικού χώρου» σ. αυγερινού- κολώνια, ε. κλαμπατσέα, ε.χανιώτου ακαδημαϊκό έτος 2009-2010 «ηοργανωμένηδόμησηστοελληνικόαστικότοπίο» φοιτήτρια:

Διαβάστε περισσότερα

«Ολοκληρωμένες πολιτικές διαχείρισης της αστικής ανάπτυξης και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής».

«Ολοκληρωμένες πολιτικές διαχείρισης της αστικής ανάπτυξης και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής». «Ολοκληρωμένες πολιτικές διαχείρισης της αστικής ανάπτυξης και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής». Mάρω Ευαγγελίδου. Αρχιτέκτων - Πολεοδόμος/ Χωροτάκτης Αθήνα 21.11.13 Περιφέρεια Αττικής Ημερίδα με θέμα:

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγικό σημείωμα. για τις αγοραπωλησίες ακινήτων κατά το έτος 2014

Εισαγωγικό σημείωμα. για τις αγοραπωλησίες ακινήτων κατά το έτος 2014 Εισαγωγικό σημείωμα για τις αγοραπωλησίες ακινήτων κατά το έτος 2014 Η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα έκλεισε πέντε δύσκολα χρόνια με συνεχή πτώση των τιμών των ακινήτων, έχοντας πλέον χάσει τα ακίνητα το

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου

Εργαστήριο Χωροταξικού Σχεδιασμού. 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διδακτική ομάδα: Ελένη Ανδρικοπούλου, Γρηγόρης Καυκαλάς 10 η Διάλεξη Όραμα βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης Εισήγηση: Ελένη Ανδρικοπούλου Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

5. Οικολογική συμπεριφορά του Δήμου Αθηναίων.

5. Οικολογική συμπεριφορά του Δήμου Αθηναίων. 5. Οικολογική συμπεριφορά του Δήμου Αθηναίων. 5.1. Η κατάσταση της Απασχόλησης στο δήμο Αθηναίων. Ο Δήμος Αθηναίων αποτελεί το κεντρικότερο και περισσότερο λειτουργικό τμήμα της Μητροπολιτικής Αθήνας.

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014-2020 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014-2020 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014-2020 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Παρουσίαση της Ενδιάμεσης Διαχειριστικής Αρχής στη Συνεδρίαση της ΠΕΔ Βορείου Αιγαίου, Μυτιλήνη, 27 Φεβρουαρίου 2014 Σκέλος Αρχιτεκτονική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης, εξετάστηκαν τρεις (3) εναλλακτικές δυνατότητες ως προς τη χωρική οργάνωση της Δ.Ε. Λάρισας. Αυτές οι τρεις (3) εναλλακτικές

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Εθνικό Πρόγραμμα για την Επανεκκίνηση της Αθήνας, τη Δημιουργία Θέσεων Εργασίας και τη Στήριξη της Κοινωνικής Συνοχής

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Εθνικό Πρόγραμμα για την Επανεκκίνηση της Αθήνας, τη Δημιουργία Θέσεων Εργασίας και τη Στήριξη της Κοινωνικής Συνοχής Δευτέρα, 9 Απριλίου 2012 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Εθνικό Πρόγραμμα για την Επανεκκίνηση της Αθήνας, τη Δημιουργία Θέσεων Εργασίας και τη Στήριξη της Κοινωνικής Συνοχής Υπογράφηκε σήμερα 09/04 από την Υπουργό Ανάπτυξης,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ. «Νέες συνεργασίες μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων»

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ. «Νέες συνεργασίες μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων» ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ «Νέες συνεργασίες μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων» ΘΕΜΑ: Η συμβολή της υλοποίησης Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων Ανάπτυξης της Υπαίθρου στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΡΟΥΜ III: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ (Οµάδα Εργασίας: Π. Ζέϊκου, Κ. Νάνου, Ν. Παπαµίχος, Χ. Χριστοδούλου)

ΦΟΡΟΥΜ III: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ (Οµάδα Εργασίας: Π. Ζέϊκου, Κ. Νάνου, Ν. Παπαµίχος, Χ. Χριστοδούλου) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ Στρατηγικό Σχέδιο για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης Υλοποίηση Σχεδίου ράσης Φόρουµ Κοινωνικού ιαλόγου ΦΟΡΟΥΜ III: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ: ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΣΤΙΣ Ο ΟΥΣ Γ. ΧΑΛΚΙ Η ΚΑΙ ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ

ΜΕΛΕΤΗ: ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΣΤΙΣ Ο ΟΥΣ Γ. ΧΑΛΚΙ Η ΚΑΙ ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΜΕΛΕΤΗ: ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ ΣΤΙΣ Ο ΟΥΣ Γ. ΧΑΛΚΙ Η ΚΑΙ ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΥ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Α ΣΤΑ ΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Η µελέτη έχει ως

Διαβάστε περισσότερα

5 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών

5 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών 5 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αγρονόμων Τοπογράφων Μηχανικών Αθήνα, 14 15 Οκτωβρίου 2017 Κρομμύδα Βασιλική* / Στρατηγέα Αναστασία ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ»

«ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ» «ΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ ΣΤΟ ΘΡΙΑΣΙΟ ΠΕΔΙΟ» ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ «ΘΡΙΑΣΊΑ ΝΈΕΣ ΓΥΝΑΊΚΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗ» Συντονιστής φορέας

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ 8 - ΕΜΒΑΘΥΝΣΕΙΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Θ.ΠΑΓΩΝΗΣ, Ε.ΜΙΧΑ ΣΠΟΥΔ. ΟΜΑΔΑ: Β.ΧΑΤΖΗΚΟΥΤΟΥΛΗ, Ε.ΝΕΟΦΥΤΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ 8 - ΕΜΒΑΘΥΝΣΕΙΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Θ.ΠΑΓΩΝΗΣ, Ε.ΜΙΧΑ ΣΠΟΥΔ. ΟΜΑΔΑ: Β.ΧΑΤΖΗΚΟΥΤΟΥΛΗ, Ε.ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ 8 - ΕΜΒΑΘΥΝΣΕΙΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: Θ.ΠΑΓΩΝΗΣ, Ε.ΜΙΧΑ ΣΠΟΥΔ. ΟΜΑΔΑ: Β.ΧΑΤΖΗΚΟΥΤΟΥΛΗ, Ε.ΝΕΟΦΥΤΟΥ H ΠΟΛΗ ΩΣ ΜΕΣΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ Πολιτιστικές υποδομές αρχιτεκτονικά έργα μεγάλης

Διαβάστε περισσότερα

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ

Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ Εργαλεία του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού ΓΠΣ - ΣΧΟΟΑΠ ΘΕΟ ΟΣΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Τοπ. Μηχ/κός Πολεοδόµος Προϊστάµενος Τµήµατος Σχεδιασµού Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος Αθήνας ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Νέες βέλτιστες πολιτικές και πρακτικές Αστικών Αναπλάσεων για τον Πολιτισμό, την Επιχειρηματικότητα & την Καινοτομία

Νέες βέλτιστες πολιτικές και πρακτικές Αστικών Αναπλάσεων για τον Πολιτισμό, την Επιχειρηματικότητα & την Καινοτομία «Η τοπική αυτοδιοίκηση στη σύγχρονη εποχή: Προκλήσεις και Πολιτικές στην Ελλάδα και στην Ευρώπη», ΗΜΕΡΙΔ Α ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ, 22 Φεβρουαρίου 2017 Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο, Λάρισα. Νέες βέλτιστες

Διαβάστε περισσότερα

Α ΙΑΘΕΤΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ

Α ΙΑΘΕΤΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Α ΙΑΘΕΤΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Μάιος 2007 ΑΠΟΘΕΜΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΚΑΤΑΝΕΜΕΤΑΙ Άνω των 30.000 κτιρίων στο σύνολο της Αττικής έχουν τουλάχιστον κύρια χρήση καταστήµατα ή γραφεία. Εξ αυτών τα 23.777 έχουν αποκλειστική

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Διαδικασία εγγραφής επιλογής μαθητών στην Α τάξη Γυμνασίου των Μουσικών Σχολείων για το σχολικό έτος

ΘΕΜΑ: Διαδικασία εγγραφής επιλογής μαθητών στην Α τάξη Γυμνασίου των Μουσικών Σχολείων για το σχολικό έτος Nα διατηρηθεί μέχρι... ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝ. ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Τιμές Ζώνης IOS APPLICATION

Τιμές Ζώνης IOS APPLICATION Τιμές Ζώνης IOS APPLICATION Η εφαρμογή Η εφαρμογή Τιμές Ζώνης γεννήθηκε στην mobile εποχή, μια εποχή που (δυνητικά) όλοι οι άνθρωποι έχουν στα χέρια τους ένα πανίσχυρο υπολογιστή, τον έχουν πάντα μαζί

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση στην πόλη της Κέρκυρας με εστίαση στην πολιτιστική & δημιουργική οικονομία

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση στην πόλη της Κέρκυρας με εστίαση στην πολιτιστική & δημιουργική οικονομία ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Π.Ι.Ν. Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση στην πόλη της Κέρκυρας με εστίαση στην πολιτιστική & δημιουργική οικονομία εισήγηση στην 1 η συνάντηση για την ΟΧΕ πόλης Κέρκυρας -ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση στην πόλη της Κέρκυρας με εστίαση στην πολιτιστική & δημιουργική οικονομία

Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση στην πόλη της Κέρκυρας με εστίαση στην πολιτιστική & δημιουργική οικονομία ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Π.Ι.Ν. Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση στην πόλη της Κέρκυρας με εστίαση στην πολιτιστική & δημιουργική οικονομία εισήγηση στην 1 η συνάντηση για την ΟΧΕ πόλης Κέρκυρας -ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

«ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ» Ιωάννης Αναστασάκης, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Αυτεπιστασίας & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων

«ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ» Ιωάννης Αναστασάκης, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Αυτεπιστασίας & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων «ΣΧΕΔΙΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ» Ιωάννης Αναστασάκης, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Αυτεπιστασίας & Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΣΟΑΠ Το Σχέδιο Ολοκληρωμένων Αστικών Παρέμβασεων

Διαβάστε περισσότερα