ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ Κ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ Ζ ΝΔΑ ΚΟΗΝΖ ΑΓΡΟΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΚΑΗ ΔΠΗΠΣΧΔΗ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ Κ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: Ζ ΝΔΑ ΚΟΗΝΖ ΑΓΡΟΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΚΑΗ ΔΠΗΠΣΧΔΗ Δπηβιέπωλ: ΠΑΤΛΟ Γ. ΠΔΕΑΡΟ πνπδάζηξηα: ΑΜΑΛΗΑ ΣΕΑΚΧΣΑ ΑΘΖΝΑ

2 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή είλαη κία δπλακηθή πνιηηηθή. Απφ ηε ζηηγκή ηεο ζέζπηζήο ηεο έρεη ππάξμεη αληηθείκελν ζπλερψλ κεηαξξπζκίζεσλ κε ζθνπφ ηελ αληαπφθξηζή ηεο ζηηο εθάζηνηε πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλζήθεο. Ζ παξνχζα εξγαζία πξαγκαηεχεηαη ηελ ΚΑΠ, φπσο απηή δηακνξθψζεθε κεηά ηελ κεηαξξχζκηζε ηνπ 2003/2004 θαη ηηο αιιαγέο πνπ επέθεξε ν πξφζθαηνο «έιεγρνο πγείαο» (Health check), θαζψο, επίζεο, θαη ηνλ ηξφπν εθαξκνγήο ηεο απφ ηελ Διιάδα θαη ηηο πξψηεο επηπηψζεηο ηεο ζηνλ ειιεληθφ αγξνηηθφ ηνκέα. Ζ έξεπλα θαη αλάπηπμε ηνπ ζέκαηνο βαζίζηεθε ζηε κεζνδνινγία ηεο αλάιπζεο θαη αμηνιφγεζεο γξαπηψλ ηεθκεξίσλ (λφκσλ, βηβιίσλ, κειεηψλ, άξζξσλ, εηήζησλ εθζέζεσλ, δεκνζηεπκάησλ ζηνλ Σχπν, ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ) κε ζθνπφ ηελ εμέηαζε ησλ βαζηθψλ παξακέηξσλ, απφ ζεζκηθή θαη νηθνλνκηθή πιεπξά, πνπ εηζήρζεζαλ κε ηε ξηδηθή αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ θαη παξνπζηάδνπλ ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηελ Διιάδα. ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη κία ζχληνκε αλαδξνκή ζηελ πνξεία ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο ηεο Δ.Δ. κέζα απφ ηηο αιιεπάιιειεο κεηαξξπζκίζεηο ηεο. Δλ ζπλερεία, ε εξγαζία εζηηάδεη ζηελ αλάιπζε ησλ επηκέξνπο παξακέηξσλ ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο θαη εληνπίδνληαη νη αιιαγέο πνπ επέθεξε ν «έιεγρνο πγείαο» πξνο βειηίσζε ηεο ππάξρνπζαο πνιηηηθήο (δεχηεξν θεθάιαην). Αθνινχζσο ζην ηξίην θεθάιαην, εμεηάδνληαη νη ζεζκηθέο επηινγέο ηεο ειιεληθήο πιεπξάο, νη πξψηεο επηπηψζεηο πνπ επέθεξε ε αθνινπζνχκελε αγξνηηθή πνιηηηθή ζηνλ ειιεληθφ αγξνηηθφ ηνκέα αιιά θαη νη πξψηεο εθηηκήζεηο γηα ηελ πξννπηηθή ηεο ΚΑΠ κεηά ην Σα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο απνθαιχπηνπλ ηφζν ηηο αδπλακίεο ηεο λέαο ΚΑΠ φζν θαη ηελ έιιεηςε πξνεηνηκαζίαο ηνπ ειιεληθνχ αγξνηηθνχ ηνκέα ζηελ αληαπφθξηζή ηνπ ζηα λέα δεδνκέλα. Σν «θελφ» αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ παξακέλεη θαη επηδεηλψλεηαη κεηά ηελ κεησκέλε πξνζηαζία ηεο λέαο ΚΑΠ, ελψ ηα δηαζξσηηθά πξνβιήκαηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνλ ειιεληθφ αγξνηηθφ ηνκέα δελ έρνπλ επηιπζεί ζπκβάιινληαο ζηελ φμπλζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θιάδνπ ηεο νηθνλνκίαο. πκπεξαίλεηαη πσο ε πηνζέηεζε θαη εθαξκνγή κηαο νινθιεξσκέλεο ζηξαηεγηθήο αγξνηηθήο αλάπηπμεο θαη ν πξνζαλαηνιηζκφο ηεο παξαγσγήο ζε πνηνηηθά πξντφληα πξέπεη λα έρνπλ πξσηεχνληα ξφιν ζηελ αγξνηηθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο. 2

3 Λέμεηο θιεηδηά Κνηλή αγξνηηθή πνιηηηθή, έιεγρνο πγείαο, εληαία απνδεζκεπκέλε ελίζρπζε, πνιιαπιή ζπκκφξθσζε, δηαθνξνπνίεζε, ειιεληθή γεσξγία, επηπηψζεηο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. 3

4 ABSTRACT The Common Agricultural Policy (CAP) is a dynamic policy. Since it was established, it has been subject to several reforms which aimed at making it respond to the political, economic and social conditions of each time. The present assignment looks into CAP as it was formulated after the 2003/2004 reform and the changes that the recent health check has brought about. It also looks into the way that the CAP has been implemented in Greece and its first impacts on the Greek agricultural sector. The research into this area and its development was based on the methodology of analysis and evaluation of written sources and documents (laws, books, studies, articles, annual reports, press releases, statistical data) with the aim of investigating the basic parametres - on an institutional and economic respect which were initiated through the radical CAP reform and which are of significant interest for Greece. In the first chapter there is a brief account of the course of the EU agricultural policy through its repeated reforms. Next, we focus on the analysis of the individual agricultural policy parametres and we spot the changes that the health check has brought about for the improvement of the existing agricultural policy (chapter two). Subsequently, the third chapter looks into the institutional choices of the Greek part, the first impacts on the Greek agricultural sector that were caused by the adopted agricultural policy as well as the first estimates for the CAP prospects after The results of the analysis reveal the weaknesses of the new CAP and the lack of preparation of the Greek agricultural sector to respond to new conditions. The lack of competitiveness of the agricultural products is still present and becomes even more intense after the limited protection provided by the new CAP while the structural problems that pertain to the Greek agricultural sector have not been solved aggravating in this way the problems of this specific branch of economy. It is concluded that the adoption and implementation of a complete rural development strategy and the orientation of the production towards quality products should take a priority seat in the Greek agricultural policy. Key words Common agricultural policy, health check, decoupled single payment scheme, crosscompliance, modulation, Greek agriculture, impacts on agricultural sector. 4

5 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 2 ABSTRACT... 4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ... 5 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ... 7 ΔΗΑΓΧΓΖ... 9 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ Ζ ΠΟΡΔΗΑ ΣΖ ΚΟΗΝΖ ΑΓΡΟΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Α.1 Ζ θαζηέξσζε ηεο ΚΑΠ - Αξρέο θαη ζηφρνη Α.2 Ζ πνξεία ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ηεο ΚΑΠ έσο ηελ «Αηδέληα 2000» Α. 3 Ζ κεηαξξχζκηζε ηνπ 2003/ Α.4 Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηεο ΚΑΠ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ Ζ ΝΔΑ ΚΟΗΝΖ ΑΓΡΟΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΗ Ζ ΠΡΟΦΑΣΖ ΑΝΑΘΔΧΡΖΖ ΣΖ Β.1 Ζ λέα Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή ηεο Δ.Δ Β.2 Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο λέαο ΚΑΠ Β.2.1 Δληαία ελίζρπζε (single payment scheme) Β.2.2 Άιια θαζεζηώηα ελίζρπζεο Β.2.3 Πνιιαπιή ζπκκόξθωζε (cross-compliance) Β.2.4 Γηαθνξνπνίεζε (modulation) Β.2.5 Γεκνζηνλνκηθή πεηζαξρία (financial discipline) Β.2.6 ύζηεκα παξνρήο ζπκβνπιώλ ζε γεωξγηθέο εθκεηαιιεύζεηο (farm advisory system) Β.2.6 Οινθιεξωκέλν ύζηεκα Γηαρείξηζεο θαη Διέγρνπ (Ο..Γ.Δ.) Β.3 Ζ πξφζθαηε αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ «έιεγρνο πγείαο» Β.4 Ζ πνιηηηθή ηεο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο Β.5 Σν θφζηνο ηεο ζεκεξηλήο ΚΑΠ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ Ζ ΝΔΑ ΚΑΠ ΚΑΗ Ζ ΔΛΛΑΓΑ Γ.1 Ζ εθαξκνγή ηεο λέαο ΚΑΠ ζηελ Διιάδα Γ.1.1 Σν Πξόγξακκα Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο

6 Γ.2 Σα δηαξζξσηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ειιεληθνχ αγξνηηθνχ ηνκέα Γ.3 Οη επηπηψζεηο ηεο εθαξκνγήο ηεο λέαο ΚΑΠ ζηελ ειιεληθή γεσξγία Γ.4 Ζ πξννπηηθή ηεο ΚΑΠ κεηά ην ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ

7 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΔ Κ.Α.Π. : Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή C.A.P. : Common Agricultural Policy G.A.T.T. : General Agreement on Tariffs and Trade Α.Γ.Δ.Γ.Τ. : Αλψηαηε Γηνίθεζε Γεκνζίσλ Τπαιιήισλ Α.Δ.Π. : Αθθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ Α.Δ.Η. : Αλψηαην Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα ΓΔ..Α..Δ. : Γεληθή πλνκνζπνλδία Αγξνηηθψλ πιιφγσλ Διιάδαο Γ..Δ.Δ. : Γεληθή πλνκνζπνλδία Δξγαηψλ Διιάδνο ΓΔΧ.Σ.Δ.Δ. : Γεσηερληθφ Δπηκειεηήξην Διιάδνο Δ..Τ.Δ. : Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδνο Δ.Α.. : Έλσζε Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Δ.Δ. : Δπξσπατθή Έλσζε Δ.Κ. : Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Δ.Ο.Κ. : Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα Δ.Γ.Σ.Α.Α. : Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο Δ.Γ.Σ.Δ. : Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Δγγπήζεσλ Δ.Γ.Σ.Π.Δ. : Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Πξνζαλαηνιηζκνχ & Δγγπήζεσλ Δ.Μ.Μ. : Δπξσπατθή Μνλάδα Μεγέζνπο Δ..Γ.Γ. : Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο E.U. : European Union Ζ.Π.Α. : Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο ΗΝ.Δ. : Ηλζηηηνχην Δξγαζίαο ΚΔ.Π.Δ. : Κέληξν Πξνγξακκαηηζκνχ θαη Οηθνλνκηθψλ Δξεπλψλ Κ.Γ.Π. : Κνηλή Γεσξγηθή Πνιηηηθή Κ.Ο.Α. : Κνηλή Οξγάλσζε Αγνξψλ Κ.Π.. : Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο Κ.Τ.Α. : Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε Μ.Δ.Π. : Μέγηζηεο Δγγπεκέλεο Πνζφηεηεο Ν.Π.Η.Γ. : Ννκηθφ Πξφζσπν Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ Ο.. : Οινθιεξσκέλν χζηεκα Ο..Γ.Δ. : Οινθιεξσκέλν χζηεκα Γηαρείξηζεο & Διέγρνπ 7

8 Ο.Π.Δ.ΓΔ.Π. : Οξγαληζκφο Πηζηνπνίεζεο θαη Δπίβιεςεο Γεσξγηθψλ Πξντφλησλ Ο.Π.Δ.Κ.Δ.Π.Δ. : Οξγαληζκφο Πιεξσκψλ & Διέγρνπ Κνηλνηηθψλ Δληζρχζεσλ Πξνζαλαηνιηζκνχ & Δγγπήζεσλ Π.Ο.Δ. : Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Δκπνξίνπ ΠΑ..Δ.ΓΔ.. : Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Δλψζεσλ Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ Π.Α.Α. : Πξφγξακκα Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο Π.Γ.Δ. : Πξντφλ Γεσγξαθηθήο Έλδεημεο Π.Ο.Π. : Πξντφλ Ολνκαζίαο Πξνέιεπζεο.Δ.Κ. : πλζήθε Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο Σ.Δ.Η. : Σερλνινγηθφ Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα ΤΠ.Α.Α.Σ. : Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο & Σνπξηζκνχ Τ.Α. : Τπνπξγηθή Απφθαζε Φ.Δ.Κ. : Φχιιν Δθεκεξίδαο ηεο Κπβέξλεζεο 8

9 ΔΗΑΓΧΓΖ Με ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο ην 1957 θαη ηελ ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο, ν γεσξγηθφο ηνκέαο απνηέιεζε ην κνλαδηθφ ηνκέα φπνπ δηακνξθψζεθε κηα ζπγθεθξηκέλε παξεκβαηηθή πνιηηηθή. Ζ επηζηηηζηηθή αλεπάξθεηα πνπ έπιεμε ηελ Δπξψπε ηφζν θαηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν φζν θαη κεηαπνιεκηθά ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ίδξπζε ηεο θνηλήο αγνξάο πνπ ζα πεξηιάκβαλε ηα γεσξγηθά πξντφληα, εμεγνχλ ην ελδηαθέξνλ ησλ έμη ηδξπηηθψλ κειψλ λα παξέκβνπλ κε ζθνπφ ηε ζηήξημε ηεο γεσξγίαο θαη ηε ξχζκηζε ησλ γεσξγηθψλ αγνξψλ κε ηελ ηαπηφρξνλε θαηάξγεζε ησλ εζληθψλ κεραληζκψλ παξέκβαζεο -νη νπνίνη ήηαλ αζχκβαηνη κε ηελ θνηλή αγνξά- θαη ηε κεηαθνξά ηνπο ζε θνηλνηηθφ επίπεδν. Σελ πεξίνδν ζχζηαζεο ηεο ΔΟΚ ε γεσξγία απνηεινχζε ζεκαληηθή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα απφ απφςεσο απαζρφιεζεο, ζπκκεηνρήο ζην ΑΔΠ θαη ζηηο δηεζλείο ζπλαιιαγέο (ηδηαίηεξα γηα ηε Γαιιία) θαη ζπλεπψο έληνλν ήηαλ ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ηθαλνπνηεηηθψλ εηζνδεκάησλ ζηνπο παξαγσγνχο, πνπ θαηά θαλφλα είραλ ρακειά εηζνδήκαηα. Δπηπξνζζέησο, εμαηηίαο ηεο αλεπάξθεηαο ηξνθίκσλ, ζηηο πξνηεξαηφηεηεο ησλ έμη ηδξπηηθψλ κειψλ ήηαλ ε εμαζθάιηζε, ζε κεγάιν βαζκφ, ζηαζεξνχ θαη επαξθνχο εθνδηαζκνχ ηνπ πιεζπζκνχ κε βαζηθά είδε δηαηξνθήο ζε ινγηθέο ηηκέο δίρσο ηελ αλάγθε εηζαγσγψλ απφ ηξίηεο ρψξεο. Ο δεκφζηνο παξεκβαηηζκφο ζηε γεσξγία θαη ε αλαγθαηφηεηα ηεο χπαξμεο κηαο εηδηθήο πνιηηηθήο γηα ην γεσξγηθφ ηνκέα νθείιεηαη ελ πνιινίο ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο γεσξγηθήο δξαζηεξηφηεηαο έλαληη ησλ άιισλ ηνκέσλ ηεο νηθνλνκίαο. O βηνινγηθφο ραξαθηήξαο ηεο γεσξγίαο, ν επεξεαζκφο ηεο απφ κε ειεγρφκελνπο πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο θαζψο θαη νη αβεβαηφηεηεο ηεο αγνξάο πνπ κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε ζνβαξέο δηαθπκάλζεηο ηφζν ζηνλ εθνδηαζκφ ηεο αγνξάο κε γεσξγηθά πξντφληα φζν θαη ζην επίπεδν ησλ ηηκψλ, κε ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηνπο παξαγσγνχο θαη ζηνπο θαηαλαισηέο, απνηεινχλ ζνβαξνχο ιφγνπο πνπ δηθαηνινγνχλ ηε δεκφζηα παξέκβαζε ζηνλ γεσξγηθφ ηνκέα. 9

10 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ Ζ ΠΟΡΔΗΑ ΣΖ ΚΟΗΝΖ ΑΓΡΟΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Α.1 Ζ θαζηέξωζε ηεο ΚΑΠ - Αξρέο θαη ζηόρνη ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο απνηππψζεθαλ νη πξνηεξαηφηεηεο ησλ έμη ηδξπηηθψλ κειψλ ηεο ηφηε ΔΟΚ αλαθνξηθά κε ηελ πνιηηηθή πνπ ήζειαλ λα αθνινπζήζνπλ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. Σφηε ηέζεθαλ ηα ζεκέιηα ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο πνπ ζπλερίδνπλ λα ηζρχνπλ έσο ζήκεξα θαη θαηαγξάθνληαη ζηα άξζξα 33 έσο 38 ηεο πλζήθεο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο (πξψελ άξζξα ηεο πλζήθεο ηεο ΔΟΚ) 1. πγθεθξηκέλα, ζην άξζξν 33 ηεο ΔΚ (πξψελ άξζξν 39 ηεο πλζήθεο ηεο ΔΟΚ) νξίδνληαη νη ζηφρνη ηεο ΚΑΠ πνπ είλαη: α) Ζ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο γεσξγίαο κε ηελ αλάπηπμε ηεο ηερληθήο πξνφδνπ, κε ηελ εμαζθάιηζε ηεο νξζνινγηθήο αλαπηχμεσο ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαζψο θαη ηεο άξηζηεο ρξεζηκνπνηήζεσο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο, ηδίσο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. β) Ζ εμαζθάιηζε θαη απηφ ηνλ ηξφπν ελφο δίθαηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ζην γεσξγηθφ πιεζπζκφ, ηδίσο κε ηελ αχμεζε ηνπ αηνκηθνχ εηζνδήκαηνο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηε γεσξγία. γ) Ζ ζηαζεξνπνίεζε ησλ αγνξψλ. δ) Ζ εμαζθάιηζε ηνπ εθνδηαζκνχ. ε) Ζ δηαζθάιηζε ινγηθψλ ηηκψλ θαηά ηελ πξνζθνξά αγαζψλ ζηνπο θαηαλαισηέο. Σν ίδην άξζξν αλαθέξεη, επίζεο, φηη θαηά ηελ εθπφλεζε ηεο ΚΑΠ ζα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε: α) Ο ηδηαίηεξνο ραξαθηήξαο ηεο γεσξγηθήο δξαζηεξηφηεηαο, πνπ απνξξέεη απφ ηελ θνηλσληθή δνκή ηεο γεσξγίαο θαη ηηο δηαξζξσηηθέο θαη θπζηθέο αληζφηεηεο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ γεσξγηθψλ πεξηνρψλ. β) Ζ αλάγθε βαζκηαίαο εθαξκνγήο ησλ θαηάιιεισλ πξνζαξκνγψλ. γ) Σν γεγνλφο φηη ζηα θξάηε-κέιε ε γεσξγία απνηειεί έλαλ ηνκέα ζπλδεδεκέλν κε ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Δπηπιένλ, ην άξζξν 34 ηεο ΔΚ (πξψελ άξζξν 40 ηεο πλζήθεο ηεο ΔΟΚ) πξνβιέπεη ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ κέζα απφ ηελ Κνηλή Οξγάλσζε ησλ 1 Με ηε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1997) θαζηεξψζεθε λέα αξίζκεζε αιιά ην πεξηερφκελν παξέκεηλε ην ίδην. 10

11 γεσξγηθψλ Αγνξψλ (ΚΟΑ) είηε κέζσ θνηλψλ θαλφλσλ αληαγσληζκνχ, είηε κέζσ ππνρξεσηηθνχ ζπληνληζκνχ ησλ δηαθφξσλ εζληθψλ νξγαλψζεσλ αγνξάο, είηε, ηέινο, κέζσ επξσπατθήο νξγάλσζεο ηεο αγνξάο. Έλα ρξφλν αξγφηεξα απφ ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο, ζηε δηάζθεςε ηεο Stessa ηεο Ηηαιίαο, θαζνξίζηεθαλ νη βαζηθέο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηελ ΚΑΠ θαη ζπλίζηαληαη: α) ζηελ ελνπνίεζε ηεο αγνξάο κε ηε ζέζπηζε θνηλψλ γεσξγηθψλ ηηκψλ θαη ηελ ειεχζεξε δηαθίλεζε ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ζην εζσηεξηθφ ηεο θνηλνηηθήο αγνξάο, β) ζηελ θνηλνηηθή πξνηίκεζε κε ηε ιήςε κέηξσλ ζηα ζχλνξα ψζηε νη ηηκέο ησλ εηζαγφκελσλ πξντφλησλ λα κελ αληαγσλίδνληαη ηηο κέζεο θνηλνηηθέο ηηκέο θαη λα πξνζηαηεχεηαη ε θνηλνηηθή παξαγσγή, θαζψο θαη ζηελ παξνρή ελίζρπζεο γηα ηα θνηλνηηθά πξνο εμαγσγή πξντφληα, γ) ζηελ δεκνζηνλνκηθή αιιειεγγύε, δειαδή ηελ θνηλή νηθνλνκηθή δηαρείξηζε ησλ δαπαλψλ πνπ ζπλεπάγεηαη ε εθαξκνγή κηαο θνηλήο αγξνηηθήο πνιηηηθήο κε βάζεη ηνπ θνηλνχο πφξνπο ηεο Κνηλφηεηαο. Οη δαπάλεο πνπ ζπλεπάγεηαη ε εθαξκνγή ηεο ΚΑΠ ζε θάζε ρψξα δελ ζα θαιχπηνληαη απφ πφξνπο ηεο ίδηαο ηεο ρψξαο αιιά απφ ην θνηλφ Σακείν πνπ ζπλίζηαηαη γηα απηφ ην ζθνπφ. Πξνο επίηεπμε ησλ παξαπάλσ αξρψλ θαη ζηφρσλ ζρεδηάζηεθε θαη ηέζεθε ζε εθαξκνγή ε ΚΑΠ ην 1962 ε νπνία ζα κείσλε ηελ αβεβαηφηεηα ησλ παξαγσγψλ θαη ζα νδεγνχζε ζε αχμεζε ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο ρσξίο, φκσο, επηβάξπλζε ηνπ θαηαλαισηή ζηνλ νπνίν ζα εμαζθαιηδφηαλ ηφζν ν νκαιφο εθνδηαζκφο κε γεσξγηθά πξντφληα φζν θαη ε ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα ησλ ηηκψλ. Ο κεραληζκφο παξέκβαζεο φπσο ζρεδηάζηεθε δηαζθάιηδε: α) κία θαηψηαηε ηηκή (ηηκή παξέκβαζεο) γηα ηνπο παξαγσγνχο θαη έλαλ κεραληζκφ αγνξαζηηθήο παξέκβαζεο ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ν παξαγσγφο φηη ζηελ ρεηξφηεξε πεξίπησζε ζα δηαζέζεη ην πξντφλ ηνπ ζε απηή ηελ θαηψηαηε ηηκή θαη β) κία αλψηεξε απφ ηελ πξνεγνχκελε θαη επηζπκεηή γηα ηνπο γεσξγνχο ηηκή (ηηκή πξνζαλαηνιηζκνχ ή βάζεο ή ζηφρνπ) ε νπνία ζα είλαη ηαπηφρξνλα ινγηθή γηα ηνπο θαηαλαισηέο. Ο κεραληζκφο παξέκβαζεο είρε, επίζεο, πξνλνήζεη ψζηε νη ηηκέο ησλ εηζαγφκελσλ πξντφλησλ λα δηακνξθψλνληαη ζε επίπεδν πςειφηεξν ηεο ηηκήο αγνξάο ζηελ Κνηλφηεηα (ηηκή θαησθιίνπ) κε επηβάξπλζή ηνπο θαηά ηελ εηζαγσγή (θπκαηλφκελε αληηζηαζκηζηηθή εηζθνξά) ψζηε λα κελ αληαγσλίδνληαη ηα νκνεηδή θνηλνηηθά πξντφληα (αξρή ηεο θνηλνηηθήο πξνηίκεζεο). Απφ ηε ζηηγκή πνπ νη παξαγσγνί είραλ, σο έλα κεγάιν βαζκφ, εμαζθαιηζκέλε ηε δηάζεζε ηεο παξαγσγήο ηνπο ζε ηηκέο πνπ ζα θπκαίλνληαλ κεηαμχ ηεο εγγπεκέλεο θαη ηεο επηζπκεηήο είραλ ζπκθέξνλ λα απμήζνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ζπλεπψο ην εηζφδεκά ηνπο ελψ ηαπηφρξνλα ν εθνδηαζκφο ησλ αγνξψλ ήηαλ δηαζθαιηζκέλνο, ην πεξηζψξην 11

12 δηαθχκαλζεο ησλ ηηκψλ ήηαλ πεξηνξηζκέλν, ζπκβάιινληαο ζηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ αγνξψλ, θαη νη θαηαλαισηέο πξνκεζεχνληαλ ηα αγξνηηθά πξντφληα ζε ινγηθέο ηηκέο. Παξάιιεια, ην 1962 ηδξχζεθε θαη ην Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Πξνζαλαηνιηζκνχ θαη Δγγπήζεσλ (ΔΓΣΠΔ) γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ΚΑΠ 2, ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο δεκνζηνλνκηθήο αιιειεγγχεο, ην νπνίν απνηεινχληαλ απφ δχν ηκήκαηα: ην Σκήκα Δγγπήζεσλ γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε ησλ ΚΟΑ θαη ην Σκήκα Πξνζαλαηνιηζκνχ γηα ηελ (ζπγ)ρξεκαηνδφηεζε ησλ δηαξζξσηηθψλ δαπαλψλ. Α.2 Ζ πνξεία ηωλ κεηαξξπζκίζεωλ ηεο ΚΑΠ έωο ηελ «Αηδέληα 2000» Καζψο ε πνξεία επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ ηεο ΚΑΠ θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 60 ππήξμε ηθαλνπνηεηηθή θαη νη ζεκαληηθέο απνθάζεηο ζην πεδίν ησλ ΚΟΑ είραλ παξζεί, ε Δπηηξνπή έζηξεςε ηελ πξνζνρή ηεο ζηα δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα ηεο γεσξγίαο. Πξνο ηνχην, ην 1968 ππέβαιε ζην πκβνχιην έλα «Μλεκφλην γηα ηε κεηαξξχζκηζε ηεο γεσξγίαο ζηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα: Γεσξγία 1980», γλσζηφ σο «ζρέδην Mansholt», ην νπνίν πηνζεηήζεθε ην 1972 θαη απέβιεπε ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ, ζηελ ελζάξξπλζε ηεο παχζεο ηεο γεσξγηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηνπ πξννξηζκνχ ησλ απειεπζεξσκέλσλ εδαθψλ γηα ηε βειηίσζε ησλ γεσξγηθψλ δηαξζξψζεσλ, ζηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή πιεξνθφξεζε θαη επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζηε γεσξγία θαζψο θαη ζηα δηαξζξσηηθά κέηξα γηα ηηο νξεηλέο θαη άιιεο κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο 3. Ζ ζπλέρηζε, φκσο, ηεο πνιηηηθήο ησλ εγγπήζεσλ άξρηζε λα μεπεξλά ηνπο ζηφρνπο ηεο απηάξθεηαο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ θαη λα νδεγεί ζε πιενλάζκαηα κε απνηέιεζκα ηε δηφγθσζε ησλ δαπαλψλ ψζηε λα θαιπθζεί ην άλνηγκα πνπ πξνέθππηε απφ ηελ πψιεζε ησλ πξντφλησλ ζηηο ρακειέο δηεζλείο ηηκέο ελψ είραλ αγνξαζηεί ζηηο πςειέο θνηλνηηθέο ηηκέο. Σν θφζηνο εθαξκνγήο ηεο ΚΑΠ απμαλφηαλ θαη καδί θαη ε δεκφζηα θξηηηθή ηεο ΚΑΠ θαη παξφιν πνπ νη ζεζκηθά θαζνξηδφκελεο ηηκέο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ «πάγσζαλ» νη παξαγφκελεο πνζφηεηεο ζπλέρηζαλ λα απμάλνληαη αθνχ απηφο ήηαλ ν κφλνο ηξφπνο γηα ηελ αχμεζε ησλ γεσξγηθψλ εηζνδεκάησλ. Δλψπηνλ απηήο ηεο εμέιημεο, ην 1985 μεθίλεζε κία πνξεία επαλεμέηαζεο ηεο αγξνηηθήο 2 Οη ξπζκίζεηο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ΚΑΠ νινθιεξψζεθαλ ην Μνχζεο, Ν., «Δπξσπατθή Έλσζε: δίθαην, νηθνλνκία, πνιηηηθή», 11 ε αλαζεσξεκέλε έθδνζε, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2005, ζει Οδεγία: 72/159/ΔΟΚ, 72/161/ΔΟΚ, 72/160/ΔΟΚ θαη 75/268/ΔΟΚ.. 12

13 πνιηηηθήο κε βάζε ηελ εηζήγεζε ηεο Δπηηξνπήο γηα ηηο πξννπηηθέο ηεο ΚΑΠ πνπ νλνκάζηεθε Πξάζηλε Βίβινο 4. Οη θαηεπζχλζεηο πνιηηηθήο ηεο αλαθέξνληαλ ζηελ επίηεπμε ηζνξξνπίαο (κεηαμχ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο) ζηελ αγνξά πιενλαζκαηηθψλ πξντφλησλ, ζηελ επηδίσμε ζηξνθήο ηεο παξαγσγήο πξνο κε πιενλαζκαηηθά πξντφληα θαζψο θαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Σελ πξναλαγγειία ηνπ 1985 αθνινχζεζε ε εθαξκνγή κέηξσλ ην πνπ νλνκάζηεθαλ ζηαζεξνπνηεηέο κε ραξαθηεξηζηηθφ ηελ θαζηέξσζε Μέγηζησλ Δγγπεκέλσλ Πνζνηήησλ γηα αξθεηά πξντφληα (ε ππέξβαζε ησλ ΜΔΠ ζπλεπαγφηαλ αλάινγν πεξηνξηζκφ ηεο θνηλνηηθήο ζηήξημεο). Δπηπιένλ, γηα ηελ ζπγθξάηεζε ηεο παξαγσγήο απφ ηνπο παξαγσγνχο εληφο ησλ πξνβιεπφκελσλ νξίσλ, απνθαζίζηεθαλ νξηζκέλα θίλεηξα πεξηνξηζκνχ ηεο παξαγσγήο κε απνδεκίσζε φπσο ε πξναηξεηηθή αγξαλάπαπζε (πεξηνξηζκφ ηεο θαιιηεξγνχκελεο έθηαζεο), ε εθηαηηθνπνίεζε (πεξηνξηζκφο ηεο παξαγσγήο πιενλαζκαηηθψλ πξντφλησλ), ε ζηξνθή πξνο άιιεο θαιιηέξγεηεο (θαζηέξσζε κεηαβαηηθψλ εληζρχζεσλ γηα ηελ ελζάξξπλζε ησλ παξαγσγψλ λα ζηξαθνχλ ζε κε πιενλαζκαηηθά πξντφληα) θαη ε πξφσξε ζπληαμηνδφηεζε γεσξγψλ ειηθίαο εηψλ 6. Σα παξαπάλσ κέηξα δελ απέδσζαλ ηα αλακελφκελα αιιά θαη ε δηάξθεηα εθαξκνγήο ηνπο ήηαλ αξθεηά κηθξή δεδνκέλεο ηεο ξηδηθήο αλαζεψξεζεο ηεο ΚΑΠ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην Ζ αλακφξθσζε ηεο ΚΑΠ, γλσζηή θαη σο κεηαξξύζκηζε MacSharry, ππήξμε απνηέιεζκα ησλ αδηεμφδσλ πνπ αληηκεηψπηδε ε ίδηα ε ΚΑΠ αιιά θαη ηεο πνξείαο ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζην πιαίζην ηεο Γεληθήο πκθσλίαο Γαζκψλ θαη Δκπνξίνπ (GATT) ηνπ Γχξνπ ηεο Οπξνπγνπάεο πνπ άξρηζαλ ην 1986 θαη πεξηιήθζεθαλ γηα πξψηε θνξά ηα γεσξγηθά πξντφληα. Τπφ ηελ πίεζε ησλ δχν απηψλ παξαγφλησλ απνθαζίζηεθε ην Μάην ηνπ 1992 ε αλαζεψξεζε ηεο πνιηηηθήο εγγπήζεσλ. 4 Perspectives for the common agricultural policy. Communication of the Commission to the Council and the Parliament COM(85) 333, Ηνχιηνο Ζ δεχηεξε κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΑΠ εγθξίζεθε απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ζηηο Φεβξνπαξίνπ 1988 πνπ ζπκθψλεζε πάλσ ζην «παθέην Νηειφξ» ην νπνίν πεξηιάκβαλε, εθηφο απφ ηε κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΑΠ, ην χςνο ησλ γεσξγηθψλ δαπαλψλ, ηε δεκνζηνλνκηθή πεηζαξρία, ην ζχζηεκα ησλ ηδίσλ πφξσλ θαη ηε κεηαξξχζκηζε ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ κέζα ζηα νπνία ήηαλ θαη ην FEOGA Σκήκα Πξνζαλαηνιηζκνχ (Μνχζεο Ν., «Δπξσπατθή Έλσζε: δίθαην, νηθνλνκία, πνιηηηθή», 11 ε αλαζεσξεκέλε έθδνζε, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2005, ζει. 464). 6 Παπαγεσξγίνπ, Κ., «Ζ Αγξνηηθή Πνιηηηθή» ζην Μαξαβέγηαο Ν, Σζηληζηδέιεο Μ., «Ζ νινθιήξσζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Θεζκηθέο, πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο πηπρέο», Δθδφζεηο Θεκέιην, Αζήλα 1995 ζει

14 Οη βαζηθέο θαηεπζχλζεηο ησλ κέηξσλ ήηαλ ε ζηαδηαθή κείσζε ησλ ζεζκηθψλ ηηκψλ ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ κε ζθνπφ λα πιεζηάζνπλ ηηο δηεζλείο θαη λα ηα θαηαζηήζνπλ αληαγσληζηηθφηεξα ζηελ θνηλνηηθή θαη ηε δηεζλή αγνξά, ε αληηζηάζκηζε ηεο απψιεηαο ηνπ εηζνδήκαηνο εμαηηίαο ηεο κείσζεο ησλ ηηκψλ κε αληηζηαζκηζηηθά πνζά ή πξηκνδνηήζεηο, αλάινγα κε ην πξντφλ θαζψο θαη ε επηβνιή ειέγρσλ ζηελ παξαγσγή κε κέηξα ππνρξεσηηθήο αγξαλάπαπζεο, ζχλδεζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ δψσλ κε ηελ έθηαζε ησλ βνζθνηφπσλ ή κέζσ πνζνζηψζεσλ. Ζ κεηαξξχζκηζε ηνπ 1992 εθηφο ηνπ φηη επέηξεςε ηε βειηίσζε ησλ ηζνξξνπηψλ ησλ αγνξψλ θαη ηε κείσζε ησλ κεγάισλ απνζεκάησλ, χζηεξα απφ ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ εγγπεκέλσλ ηηκψλ κε άκεζεο εληζρχζεηο, ππνδειψλεη θαη ηε κεηαθίλεζε ηεο ΚΑΠ πξνο έλα πην θηιειεχζεξν εκπνξηθφ πεξηβάιινλ δηεπθνιχλνληαο ηελ Δ.Δ. ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο ηνπ θχθινπ ηεο Οπξνπγνπάεο ηεο GATT 7. Ζ Δπηηξνπή, φκσο, ζεψξεζε πσο πξέπεη λα πξνρσξήζεη ζε βάζνο ηεο κεηαξξχζκηζε ηνπ 1992 θαη λα επηδησρζεί ε κεηάβαζε ζηηο ηηκέο ηεο παγθφζκηαο αγνξάο. Δμάιινπ, βάζεη ηεο πκθσλίαο ηνπ Γχξνπ ηεο Οπξνπγνπάεο 8 ηα γεσξγηθά πξντφληα εληάζζνληαη πιένλ ζηνπο βαζηθνχο θαλφλεο ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, κε ζπγθεθξηκέλεο δεζκεχζεηο ζηαδηαθήο κείσζεο (γηα ηελ εμαεηή πεξίνδν ηζρχνο ηεο πκθσλίαο ), ζε ηξία επίπεδα: εζσηεξηθή ζηήξημε, πξνζηαζία ζηα ζχλνξα, εμαγσγηθέο εληζρχζεηο 9. Δηδηθφηεξα νη δεζκεχζεηο ζε φηη αθνξά ηελ «πξνζηαζία ζηα ζχλνξα» είραλ σο άκεζν απνηέιεζκα ηελ κεηαηξνπή ησλ θπκαηλφκελσλ αληηζηαζκηζηηθψλ εηζθνξψλ πνπ εθαξκφδνληαλ ζηα ζχλνξα ζε ζηαζεξνχο θαη δεζκεπκέλνπο δαζκνχο, ελψ νη δεζκεχζεηο ζηηο εμαγσγέο έβαδαλ απζηεξέο πεηζαξρίεο ζην εχξνο θαη ζην χςνο ησλ εμαγσγηθψλ εληζρχζεσλ κέρξηο εμαιείςεψο ηνπο. 7 Δίλαη αμηνζεκείσην φηη ε ζπκθσλία γηα ηε γεσξγία θαηέζηε δπλαηή κφλν κεηά απφ κία «πξνζπκθσλία» κεηαμχ ΖΠΑ θαη Δ.Δ., πνπ νλνκάδεηαη «ζπκβηβαζκφο ηνπ Blair House», θαη πνπ επηηεχρζεθε κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ ηνπ 1992 (Παράθε Κ., ζε ζπλεξγαζία κε Σνληθίδνπ Π., «Ζ ειιεληθή γεσξγία ελψπηνλ ησλ λέσλ ζπλζεθψλ θαη ζεζκηθνχ πιαηζίνπ», εθζέζεηο 46, ΚΔΠΔ, Αζήλα 2006, ζει. 70). 8 Οη δηεζλείο εκπνξηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο γεσξγηθνχ ραξαθηήξα νινθιεξψζεθαλ κε ηε ζπκθσλία ηνπ Μαξαθέο ηεο 15εο Απξηιίνπ ηνπ 1994 ε νπνία ηέζεθε ζε ηζρχ ηελ Πεδαξνο, Π., «Ζ ηειεπηαία κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΑΠ θαη ε εθαξκνγή ηεο ζηελ Διιάδα: Θεζκηθέο θαη πνιηηηθέο δηαζηάζεηο» ζην Κξηκπά Κ., Λνπινχδε Λ. (Δπηκ.) «Διιεληθή Γεσξγία θαη Αγξνηηθή Πνιηηηθή», έθδνζε Αθαδεκίαο Αζελψλ,

15 ην πξφγξακκα δξάζεο ηεο 15 εο Ηνπιίνπ 1997, γλσζηφ σο «Αηδέληα 2000» 10, πνπ εγθξίζεθε ην Μάξηην ηνπ 1999 ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Βεξνιίλνπ, εθηφο απφ ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πεξίνδν θαη ησλ ζεζκηθψλ δηαξξπζκίζεσλ ελφςεη ηεο δηεχξπλζεο, νξίζηεθαλ θαη νη θαηεπζχλζεηο γηα ηελ αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ πνπ ζπλίζηαην ζηε πεξαηηέξσ κείσζε ησλ (ζεζκηθψλ) ηηκψλ 11 γηα ηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο γεσξγίαο, ζηελ αχμεζε ησλ άκεζσλ πιεξσκψλ πξνο ηνπο γεσξγνχο πξνο αληηζηάζκηζε ηεο απψιεηαο εηζνδήκαηνο (εμαηηίαο ηεο κείσζεο ησλ ηηκψλ), ζηελ αλαδήηεζε κηαο θηιηθφηεξεο πξνο ην πεξηβάιινλ γεσξγίαο, ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο αζθάιεηαο ησλ ηξνθίκσλ, ζηελ πξνηεξαηφηεηα γηα ηε ζπλνιηθή αγξνηηθή αλάπηπμε θαζψο θαη ζηε δεκηνπξγία ζπκπιεξσκαηηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ εηζνδεκάησλ ζηελ χπαηζξν. Γηαθαίλεηαη, ινηπφλ, πσο πξνέρνπζα ζέζε θαηαιακβάλεη ε αληαγσληζηηθφηεηα ηεο γεσξγίαο ηφζν ζηηο εγρψξηεο φζν θαη ζηηο εμσηεξηθέο αγνξέο ελψ παξάιιεια εηζάγνληαη ζεκαληηθά πνηνηηθά ζηνηρεία γηα ηα ηξφθηκα θαη ην πεξηβάιινλ. Δθηφο, φκσο, ηεο έγθξηζεο ηεο «Αηδέληα 2000», ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Βεξνιίλνπ είρε δεηήζεη θαη ηελ ελδηάκεζε επαλεμέηαζε ηεο ΚΑΠ. ηηο 10 Ηνπιίνπ ηνπ 2002 ε Δπηηξνπή πηνζέηεζε ην έγγξαθν «Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην: Δλδηάκεζε Δπαλεμέηαζε ηεο Κνηλήο Γεσξγηθήο Πνιηηηθήο» [COM(2002) 394 ηειηθφ] ζηελ νπνία αλαθέξνληαη σο ζηφρνη ηεο κεηαξξχζκηζεο ε αληαγσληζηηθή γεσξγία, νη θηιηθνί πξνο ην πεξηβάιινλ κέζνδνη παξαγσγήο, ε πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ, έλα δίθαην βηνηηθφ επίπεδν ζηνπο παξαγσγνχο, ε πνηθηινκνξθία φζνλ αθνξά ηηο γεσξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ε δηαηήξεζε ηεο πνηθηινκνξθίαο ησλ ηνπίσλ, ε ππνζηήξημε ησλ αγξνηηθψλ θνηλσληψλ θαζψο θαη ε απινχζηεπζε ηεο θνηλήο αγξνηηθήο πνιηηηθήο. Δλ ηέιεη, ζηε ζέζε ηεο ελδηάκεζεο επαλεμέηαζεο ε Δπηηξνπή επέιεμε ηειηθά ηε ξηδηθή αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ πνπ απνθαζίζηεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 2003 θαη ε νπνία πινπνηεί ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο πνπ ηέζεθαλ κε ηελ «Αηδέληα 2000». 10 Agenda Vol. I: For a stronger and wider Union - Vol. II: The challenge of enlargement [COM(97) 2000 final]. 11 Αθνξά ηηο αξνηξαίεο θαιιηέξγεηεο, ην βφεην θξέαο θαη ηα γαιαθηνθνκηθά πξντφληα κε κείσζε ηεο ηηκήο παξέκβαζεο θαηά 15%, 20% θαη 15% αληίζηνηρα. 15

16 Α. 3 Ζ κεηαξξύζκηζε ηνπ 2003/2004 Ζ ηειεπηαία κεηαξξχζκηζε ηεο θνηλήο αγξνηηθήο πνιηηηθήο πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 26 Ηνπλίνπ 2003 ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ Γεσξγίαο ηεο Δ.Δ. ζην Λνπμεκβνχξγν, φπνπ θαηέιεμαλ ζε ζπκθσλία ζρεηηθά κε κηα λέα εθ βάζξσλ κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΑΠ. 12 ηελ πξψηε απηή θάζε ηεο κεηαξξχζκηζεο απνθαζίζηεθαλ νη βαζηθέο αξρέο ηεο (λέαο) ΚΑΠ, κε ηελ ςήθηζε ηνπ βαζηθνχ Καλνληζκνχ αξηζ. 1782/ πνπ δηέπεη ην λέν θαζεζηψο, θαη ε κεηαξξχζκηζε ησλ ΚΟΑ ζηηο αξνηξαίεο θαιιηέξγεηεο (ζηηάξη, ειαηνχρνη ζπφξνη, πξσηετλνχρα), ζην βφεην θξέαο θαη ζην αηγνπξφβεην θξέαο. Παξάιιεια, ζεζπίζηεθαλ νξηζκέλα εηδηθά θαζεζηψηα (θαξπνί κε θέιπθνο, ελεξγεηαθέο θαιιηέξγεηεο θηι.). ε δεχηεξε θάζε, ηνλ Απξίιην ηνπ 2004, απνθαζίζηεθε ε κεηαξξχζκηζε ησλ κεζνγεηαθψλ πξντφλησλ (βακβάθη, ειαηφιαδν, θαπλφο) 14. Ζ αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ ζπλερίζηεθε θαη γηα ηα ππφινηπα πξντφληα θαη ζπγθεθξηκέλα ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2006 εγθξίζεθε ε ξηδηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ θαζεζηψηνο ηεο δάραξεο 15, ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2007 επηηεχρζεθε, κεηά απφ πνιχκελεο δηαπξαγκαηεχζεηο, πνιηηηθή ζπκθσλία γηα ηε κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΟΑ ζηνλ ακπειννηληθφ ηνκέα 16 (κε ηζρχ απφ ηελ 1 ε Απγνχζηνπ ηνπ 2008) θαη ηνλ Ηνχλην ηνπ 2007 νινθιεξψζεθε ε κεηαξξχζκηζε ζηνλ ηνκέα ησλ νπσξνθεπεπηηθψλ 17 (κε ηζρχ απφ ην 2008). Οη κεηαξξπζκίζεηο ηεο ΚΑΠ εληάζζνληαη ζηελ φιε πνξεία ησλ ζεκαληηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ ηνπ 1992 θαη 1999 («Αηδέληα 2000»). Αληαπνθξίλνληαη ζηελ εληνιή πνπ δφζεθε ζηελ Δπηηξνπή απφ ηε χλνδν Κνξπθήο ηνπ Βεξνιίλνπ ηνπ 1999 γηα ηελ αλαζεψξεζε ησλ θνηλψλ νξγαλψζεσλ ησλ γεσξγηθψλ αγνξψλ, πνπ είρε ήδε αξρίζεη ην 12 Βάζεη ησλ πξνηάζεσλ πνπ είρε παξνπζηάζεη ε Δπηηξνπή ζηηο 23 Ηαλνπαξίνπ 2003 κε ηίηιν «Ζ κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΓΠ- κηα καθξνπξφζεζκε πξννπηηθή γηα ηελ αεηθφξν γεσξγία». 13 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 1782/2003 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29εο επηεκβξίνπ 2003 γηα ηε ζέζπηζε θνηλψλ θαλφλσλ γηα ηα θαζεζηψηα άκεζεο ζηήξημεο ζηα πιαίζηα ηεο θνηλήο γεσξγηθήο πνιηηηθήο θαη γηα ηε ζέζπηζε νξηζκέλσλ θαζεζηψησλ ζηήξημεο γηα ηνπο γεσξγνχο θαη γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ησλ θαλνληζκψλ (ΔΟΚ) αξηζ. 2019/93, (ΔΚ) αξηζ. 1452/2001, (ΔΚ) αξηζ. 1453/2001, (ΔΚ) αξηζ. 1454/2001, (ΔΚ) αξηζ. 1868/94, (ΔΚ) αξηζ. 1251/1999, (ΔΚ) αξηζ. 1254/1999, (ΔΚ) αξηζ. 1673/2000, (ΔΟΚ) αξηζ. 2358/71 θαη (ΔΚ) αξηζ. 2529/2001, (L 270/1). 14 Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 864/2004 (L 206/20) γηα ηε ηξνπνπνίεζε ηνπ Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 1782/ Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 318/2006 (L 58/1), Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 319/2006 (L 58/32) θαη Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 320/2006 (L 5.8/42). 16 Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 479/2008 (L 148/1). 17 Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 1182/2007 (L 273/1). 16

17 1992, θαη πινπνηνχλ ηα πξνβιεθζέληα ζηελ «Αηδέληα 2000» θαιχπηνληαο ηνπο νηθνλνκηθνχο, θνηλσληθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο ζηφρνπο πνπ ηέζεθαλ γηα ηελ ΚΑΠ. Δπηπξνζζέησο, ζπκβαδίδνπλ κε ηνπο ζηφρνπο ηεο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε πνπ ελέθξηλε ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Göteborg ην 2001, φπνπ ζπκθσλήζεθε φηη ε ΚΑΠ πξέπεη λα εμαθνινπζήζεη λα ζπκβάιιεη ζηελ επίηεπμε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, δίλνληαο πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηελ ελζάξξπλζε ηεο παξαγσγήο πγηεηλψλ, πςειήο πνηφηεηαο πξντφλησλ, ζηελ εθαξκνγή κεζφδσλ παξαγσγήο θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ θαη ζηελ πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο 18. Οη βαζηθνί, φκσο, ιφγνη πνπ νδήγεζαλ ζηελ ξηδηθή αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ απνηέιεζαλ ην νινέλα απμαλφκελν ελδηαθέξνλ ησλ θαηαλαισηψλ γηα αζθαιή ηξφθηκα θαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε αλάγθε αληαπφθξηζεο ηεο ΚΑΠ ζηηο απμεκέλεο απαηηήζεηο ησλ επξσπαίσλ θνξνινγνπκέλσλ γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο επηβάξπλζεο ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ απφ ηηο δαπάλεο ηεο γεσξγηθήο πνιηηηθήο, θαζψο θαη ε αλάγθε δηεπθφιπλζεο ηεο ζηαδηαθήο πξνζέγγηζεο ησλ κέηξσλ γηα ηε γεσξγία πνπ εθαξκφδνληαλ ζηελ Δ.Δ. ησλ 15 θξαηψλ-κειψλ κε εθείλα ησλ 10 λέσλ θξαηψλ-κειψλ ηεο επηθείκελεο δηεχξπλζεο ηνπ ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο πξνζηίζεηαη ε αλάγθε αληαπφθξηζεο ηεο ΚΑΠ ζην πλεχκα ησλ ζπδεηήζεσλ ζηα πιαίζηα ηνπ Π.Ο.Δ θαζψο θαη ε αλάγθε ελίζρπζεο ηεο ζέζεο ηεο Δ.Δ. γηα ηελ ππεξάζπηζε ηνπ επξσπατθνχ γεσξγηθνχ πξνηχπνπ ζην πιαίζην ησλ πνιπκεξψλ γεσξγηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, νη νπνίεο δηεμάγνληαη απφ ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2001 (κεηά ην πέξαο ηζρχνο ηεο πκθσλίαο ηνπ Γχξνπ Οπξνπγνπάεο) σο λένο «Γχξνο Doha» θαη αλακέλεηαη λα νδεγήζνπλ ζε πεξαηηέξσ θηιειεπζεξνπνίεζε ησλ αγνξψλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ. 18 Απηέο νη θαηεπζπληήξηεο αξρέο επηβεβαηψζεθαλ θαη ζηα ζπκπεξάζκαηα ηεο ηξαηεγηθήο ηεο Ληζζαβφλαο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηεο Θεζζαινλίθεο ζηηο 20 θαη 21 Ηνπλίνπ Σν θεθάιαην ηεο γεσξγίαο, φπσο ζπλέβε θαη κε ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο ησλ πξνεγνχκελσλ δηεπξχλζεσλ, απνηέιεζε έλα απφ ηα δπζθνιφηεξα θεθάιαηα ηεο δηαδηθαζίαο έληαμεο ησλ ρσξψλ ηεο Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο δεδνκέλεο ηεο ζπνπδαηφηεηαο θαη ηεο θξηζηκφηεηαο ηνπ ηνκέα ηεο γεσξγίαο γηα απηέο ηηο ρψξεο. 17

18

19 ηξνθίκσλ θαη δσνηξνθψλ, ζε πξνγξάκκαηα εθξίδσζεο θαη παξαθνινχζεζεο ησλ δσνλφζσλ, θαζψο θαη ζε θπηνυγεηνλνκηθά κέηξα, ηελ πξνψζεζε γεσξγηθψλ πξντφλησλ απεπζείαο απφ ηελ Δπηηξνπή ή κέζσ δηεζλψλ νξγαληζκψλ, ηα κέηξα πνπ ζεζπίδνληαη ζχκθσλα κε ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία, κε ζθνπφ λα εμαζθαιίζνπλ ηε δηαηήξεζε, ηνλ ραξαθηεξηζκφ, ηε ζπιινγή θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ γελεηηθψλ πφξσλ ζηε γεσξγία, ηελ εγθαηάζηαζε θαη ζπληήξεζε ησλ γεσξγηθψλ ζπζηεκάησλ ινγηζηηθψλ πιεξνθνξηψλ, ηα ζπζηήκαηα γεσξγηθψλ εξεπλψλ, ηηο ζρεηηθέο κε ηηο αιηεπηηθέο αγνξέο δαπάλεο. Οη αλαγθαίεο πηζηψζεηο γηα ηελ θάιπςε ησλ δαπαλψλ θαηαβάιινληαη απφ ηελ Δπηηξνπή ζηα θξάηε-κέιε, ππφ κνξθή κεληαίσλ επηζηξνθψλ βάζεη δειψζεσλ δαπαλψλ θαη πιεξνθνξηψλ πνπ δηαβηβάδνπλ ηα ηειεπηαία. ε πεξίπησζε πνπ νη αλαιήςεηο πφξσλ δελ είλαη ζχκθσλεο πξνο ηνπο θνηλνηηθνχο θαλφλεο, ε Δπηηξνπή κπνξεί λα απνθαζίζεη ηνλ πεξηνξηζκφ ή ηελ αλαζηνιή ησλ πιεξσκψλ. Σν ΔΓΣΑΑ ρξεκαηνδνηεί, κφλν κε επηκεξηζκέλε δηαρείξηζε, ηα πξνγξάκκαηα αγξνηηθήο αλάπηπμεο ησλ θξαηψλ-κειψλ πνπ εθηεινχληαη ζχκθσλα κε ηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) αξηζ. 1698/2005 ηνπ πκβνπιίνπ. Οη αλαιήςεηο ππνρξεψζεσλ πξαγκαηνπνηνχληαη ζε εηήζηεο δφζεηο ππφ κνξθή πξνρξεκαηνδνηήζεσο, ελδηάκεζσλ πιεξσκψλ ή πιεξσκήο ππνινίπνπ. ε πεξίπησζε παξαηππίαο, ε θνηλνηηθή ρξεκαηνδφηεζε αθπξψλεηαη εμ νινθιήξνπ ή ελ κέξεη ή, εάλ ηα ηακεία έρνπλ ήδε θαηαβάιεη πφξνπο ζηνλ δηθαηνχρν, απηνί αλαθηψληαη απφ ηνλ δηαπηζηεπκέλν νξγαληζκφ πιεξσκψλ. Σε κέξηκλα γηα ηε ρξεζηή δεκνζηνλνκηθή δηαρείξηζε ησλ δχν θνηλνηηθψλ ηακείσλ ηελ έρεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ηα θξάηε-κέιε νθείινπλ λα ζέηνπλ ζηε δηάζεζή ηεο φιεο ηηο αλαγθαίεο γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ησλ ηακείσλ πιεξνθνξίεο. Δπηπιένλ, ε Δπηηξνπή κπνξεί λα δηελεξγεί επηηφπηνπο ειέγρνπο θαη εάλ δηαπηζησζνχλ ζνβαξέο θαη επαλεηιεκκέλεο ειιείςεηο νη πξννξηδφκελεο γηα έλα θξάηνο-κέινο πιεξσκέο κπνξνχλ λα κεησζνχλ ή λα αλαζηαινχλ. Πξηλ ρνξεγεζεί ε θνηλνηηθή ελίζρπζε ζηνπο δηθαηνχρνπο δηελεξγείηαη έιεγρνο απφ ηνπο νξγαληζκνχο πιεξσκψλ πνπ έρνπλ δηαπηζηεπζεί απφ ηα θξάηε-κέιε. Μφλν νη δαπάλεο απηψλ ησλ δηαπηζηεπκέλσλ νξγαληζκψλ πιεξσκψλ θαιχπηνληαη απφ ηνλ 19

20 θνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ 21. ηελ Διιάδα ν δηαπηζηεπκέλνο Οξγαληζκφο Πιεξσκψλ είλαη ν Ο.Π.Δ.Κ.Δ.Π.Δ. (Ν.Π.Η.Γ. ππαγφκελν ζην ΤΠ.Α.Α.Σ). 21 Βι. 20

21 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ Ζ ΝΔΑ ΚΟΗΝΖ ΑΓΡΟΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΗ Ζ ΠΡΟΦΑΣΖ ΑΝΑΘΔΧΡΖΖ ΣΖ Β.1 Ζ λέα Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή ηεο Δ.Δ. Λακβάλνληαο ππφςε ηα φζα νδήγεζαλ ζηελ αλαζεψξεζε ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο θαη πξνθεηκέλνπ λα αληαπεμέιζεη ζηηο λέεο ζπλζήθεο, φπσο απηέο είραλ δηακνξθσζεί, ε λέα ΚΑΠ πξνζαλαηνιίζηεθε ζηελ θαηεχζπλζε ηεο ελίζρπζεο ηεο αληαγωληζηηθόηεηαο ηεο γεωξγίαο ηεο Δ.Δ., ηεο πξνώζεζεο κηαο αεηθόξνπ γεωξγίαο θαη ηεο ελίζρπζεο ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο. πλεπψο, ζεκειηψδεηο ζπληζηψζεο ηεο λέαο ΚΑΠ απνηέιεζαλ κεηαμχ άιισλ 22 : Σα κέηξα ζηήξημεο πνπ ζα ζηξέθνληαλ αθφκε πεξηζζφηεξν πξνο ηελ αγνξά κε ζθνπφ ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ζηξεβιψζεσλ ηνπ εκπνξίνπ. Ζ δηαξθήο βνήζεηα πξνο ηνπο αγξφηεο, αιιά ακεζφηεξα ζηνρνζεηεκέλε. Ζ καθξνπξφζεζκε δεκνζηνλνκηθή ζηήξημε κε ζπκκεηνρή ηεο Δ.Δ. θαη κε εζληθά θνλδχιηα, ψζηε λα δηαηεξεζεί ην δεκνζηνλνκηθφ θφζηνο ζηαζεξφ θαη δηαρεηξίζηκν. Ζ εληζρπκέλε βνήζεηα πξνο ηνπο αγξφηεο θαη ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο κέζσ κηαο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο γηα ηελ χπαηζξν. Ζ πιήξεο ζπλεθηίκεζε πεξηβαιινληηθψλ θξηηεξίσλ. Ζ ζπλέπεηα πξνο ηηο δηεζλείο ππνρξεψζεηο ηεο Δ.Δ.. Ζ εθπιήξσζε ησλ επηζπκηψλ ησλ θαηαλαισηψλ θαη θνξνινγνχκελσλ πνιηηψλ. Αθξνγσληαίνο ιίζνο ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεηαξξχζκηζεο απνηειεί ε αληηθαηάζηαζε ηνπ ζπλφινπ ησλ εληζρχζεσλ (ζηξεκκαηηθψλ, πνζνηηθψλ, θαηά θεθαιήλ παξαγσγηθνχ δψνπ) κε κία εληαία ελίζρπζε αλά εθκεηάιιεπζε πνπ ζα θαηαβάιιεηαη ζηαζεξά ζηνλ παξαγσγφ ηα επφκελα ρξφληα (κέρξη ηνπιάρηζηνλ ην 2013) θαη ζα είλαη απνζπλδεδεκέλε απφ ηελ παξαγσγή θαη ην είδνο ηεο θαιιηέξγεηαο. Πξνυπφζεζε γηα ηελ είζπξαμε ηεο εληαίαο ελίζρπζεο απνηειεί ε ηήξεζε πξνδηαγξαθψλ φζνλ αθνξά ηελ αζθάιεηα ησλ ηξνθίκσλ, ηελ πγεία ησλ θπηψλ θαη ησλ δψσλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο (πνιιαπιή ζπκκφξθσζε). Δπηπιένλ, πξνβιέπεηαη πνζνζηηαία ζηαδηαθή κείσζε φισλ ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ κέρξη ην 2012 κε 22 Βι. Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Γεληθή Γ/λζε Γεσξγίαο, «Ζ δεχηεξε θάζε κεηαξξχζκηζεο ηεο ΚΓΠ», Newsletter, Δηδηθή Έθδνζε, Μάηνο 2004, ζει

22 κεηαθνξά ησλ πνζψλ απηψλ πξνο ελίζρπζε ησλ κέηξσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο αγξνηηθήο αλάπηπμεο (δηαθνξνπνίεζε) θαη πηνζεηείηαη έλαο κεραληζκφο δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο κε ζθνπφ ηνλ θαζνξηζκφ αλψηαηνπ νξίνπ γηα ηηο δαπάλεο ζηήξημεο ηεο αγνξάο θαη ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ κεηαμχ Παξάιιεια, ζηα πιαίζηα ηεο απινπνίεζεο ηεο ΚΑΠ θαη ηεο κείσζεο ησλ δηνηθεηηθψλ επηβαξχλζεσλ, κηα εληαία ΚΟΑ αληηθαζηζηά ηηο πθηζηάκελεο 21 νη νπνίεο πιένλ ζπγθεληξψλνληαη ζε έλαλ εληαίν θαλνληζκφ πξνο φθεινο ησλ αγξνηψλ θαη ηεο δηνηθήζεσλ 23. Σα πνιπάξηζκα κέηξα ζηήξημεο ηεο επξσπατθήο γεσξγίαο κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε ηξεηο ελφηεηεο: Δληζρχζεηο πνπ ζηνρεχνπλ ζηε ζηήξημε ηεο εηήζηαο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαη ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ Ππιψλαο Η Μέηξα ππέξ ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο πνπ ζηεξίδνπλ ηνπο παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο 24 Ππιψλαο ΗΗ Μέηξα πνπ αθνξνχλ ηελ θηεληαηξηθή λνκνζεζία, ηε θπηνπξνζηαζία, ηε λνκνζεζία γηα δσνηξνθέο, ηε ζήκαλζε ησλ ηξνθίκσλ, ηελ επηζηηηζηηθή βνήζεηα, ηηο πξνηηκεζηαθέο ζπκθσλίεο κε ηξίηεο ρψξεο θ.α. Σν κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ ηεο λέαο ΚΑΠ επηθεληξψλεηαη ζηνπο δχν παξαπάλσ ππιψλεο. Σν λέν θαζεζηψο πεξηγξάθεηαη ζηνλ βαζηθφ Καλνληζκφ (ΔΚ) αξηζ. 1782/2003 θαη ζηνλ Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 864/ Οη βαζηθέο παξάκεηξνί ηεο, πνπ έρνπλ θαη ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηελ Διιάδα, παξαηίζεληαη αλαιπηηθά ζηηο παξαθάησ ελφηεηεο. 23 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 1234/2007 ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 22αο Οθησβξίνπ 2007, γηα ηε ζέζπηζε θνηλήο νξγάλσζεο ησλ γεσξγηθψλ αγνξψλ θαη εηδηθψλ δηαηάμεσλ γηα νξηζκέλα γεσξγηθά πξντφληα (εληαίνο θαλνληζκφο ΚΟΑ). Ο λένο θαλνληζκφο αληηθαζηζηά ηηο 21 µεµνλσµέλεο θνηλέο νξγαλψζεηο ηεο αγνξάο θαη ηηο ζπγθεληξψλεη ζε έλαλ εληαίν θαλνληζκφ, κεηψλνληαο θαη απηφ ηνλ ηξφπν ηνλ αξηζκφ ησλ άξζξσλ απφ 920 ζε 230 πεξίπνπ θαη θαηαξγψληαο ζπλνιηθά πεξίπνπ 78 πξάμεηο ηνπ πκβνπιίνπ (βι. Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, «Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην: Απινπνηεκέλε ΚΓΠ γηα ηελ Δπξψπε πξνο φθεινο φισλ», COM(2009) 128/3, Βξπμέιιεο, ζει ). 24 Δδψ εληάζζνληαη κέηξα φπσο θίλεηξα γηα ηνπο λένπο αγξφηεο, ε πξφσξε ζπληαμηνδφηεζε, ηα ζρέδηα βειηίσζεο ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ θ.α. 25 πλνςίδεηαη, επίζεο, ζε δχν εηδηθέο ελεκεξσηηθέο εθδφζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο.European Commission, Directorate General for Agriculture, CAP reform summary, Newsletter, Special Edition, July 2003 θαη «Ζ δεχηεξε θάζε ηεο κεηαξξχζκηζεο ηεο ΚΓΠ», Newsletter, Δηδηθή Έθδνζε, Μάηνο

23 Β.2 Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο λέαο ΚΑΠ Β.2.1 Δνιαία ενίσσςση (single payment scheme) Βαζηθή ξχζκηζε ηεο λέαο ΚΑΠ απνηειεί ε θαζηέξσζε ηεο εληαίαο ελίζρπζεο ε νπνία αληηθαζηζηά ηηο πεξηζζφηεξεο άκεζεο εληζρχζεηο πνπ εηζέπξαηηαλ νη αγξφηεο, ρνξεγείηαη αλά εθκεηάιιεπζε θαη είλαη απνδεζκεπκέλε (decoupled) απφ ην είδνο θαη ηελ πνζφηεηα ηεο παξαγσγήο. θνπφο ηνπ ελ ιφγσ θαζεζηψηνο είλαη ε ζηαζεξνπνίεζε ησλ εηζνδεκάησλ ησλ παξαγσγψλ θαη ε ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο αεηθνξίαο ηεο γεσξγίαο. Δλψ ζην παξειζφλ νη απνθάζεηο γηα ηελ παξαγσγή πξντφλησλ επεξεάδνληαλ απφ ηηο επηδνηήζεηο, κε ηελ εληαία ελίζρπζε νη αγξφηεο, έρνληαο πιένλ εμαζθαιηζκέλν έλα ζηαζεξφ εηζφδεκα, πξνζαλαηνιίδνπλ ηελ παξαγσγή ηνπο ζηε βάζε ηεο δήηεζεο ησλ θαηαλαισηψλ. Καηά απηφ ηνλ ηξφπν παξέρεηαη ζηνπο γεσξγνχο ε δπλαηφηεηα λα επσθεινχληαη απφ ηηο επθαηξίεο πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ αγνξά θαη λα αμηνπνηνχλ ην επηρεηξεκαηηθφ δπλακηθφ ηνπο 26. Δπηπιένλ, ε λέα απνδεζκεπκέλε εληαία ελίζρπζε αλά γεσξγηθή εθκεηάιιεπζε είλαη ζπκβηβάζηκε, ζηα πιαίζηα ηνπ Π.Ο.Δ, κε ην «πξάζηλν θνπηί» θαη επηηξέπεη ζηελ Δ.Δ. λα αμηνπνηήζεη ζην κέγηζην δπλαηφ βαζκφ ηα πεξηζψξηα δηαπξαγκάηεπζεο πξνθεηκέλνπ λα πεηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο. Σν πνζφλ ηεο ρνξεγνχκελεο ελίζρπζεο αλά παξαγσγφ/εθκεηάιιεπζε ππνινγίζηεθε κε βάζε ηηο άκεζεο εληζρχζεηο πνπ εηζέπξαμαλ νη αγξφηεο θαηά ηελ πεξίνδν αλαθνξάο, θαηά θαλφλα, ηελ ηξηεηία Ζ εληαία απνδεζκεπκέλε ελίζρπζε κεηαθξάδεηαη ζε Αηνκηθά Γηθαηψκαηα Πιεξσκήο έθαζην ησλ νπνίσλ ζπλνδεχεηαη απφ επηιέμηκε έθηαζε θαη δφζεθε ε δπλαηφηεηα λα ππνινγίδνληαη είηε ζε αηνκηθή (ζε επίπεδν δηθαηνχρνπ) είηε ζε πεξηθεξεηαθή βάζε (πεξηθεξεηνπνίεζε), αλάινγα κε ηελ επηινγή ηνπ θάζε θξάηνπο-κέινπο. ηελ πξψηε πεξίπησζε (ηζηνξηθφ κνληέιν) ν αξηζκφο ησλ Αηνκηθψλ Γηθαησκάησλ ηζνχηαη κε ηνλ αξηζκφ ησλ εθηαξίσλ πνπ θαιιηεξγήζεθαλ ηελ πεξίνδν αλαθνξάο (ή αιιηψο ηζηνξηθή πεξίνδν), ελψ ε αμία ηνπ θάζε Γηθαηψκαηνο είλαη ην πειίθν ηεο δηαίξεζεο ηνπ πνζνχ αλαθνξάο πνπ αλαινγεί ζε θάζε δηθαηνχρν δηα ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο έθηαζεο πνπ θαιιηεξγήζεθε θαηά ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν γηα ηελ είζπξαμε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ εληζρχζεσλ. Καηά ζπλέπεηα, δηθαηνχρνο ησλ δηθαησκάησλ πιεξσκήο δελ είλαη θαη αλάγθε ν ηδηνθηήηεο θαιιηεξγνχκελεο γεο, αιιά 26 European Commission, Directorate General for Agriculture, CAP reform summary, Newsletter, Special Edition, July 2003, pg π.ρ. ε πεξίνδνο αλαθνξάο γηα ην ειαηφιαδν είλαη

24 ν παξαγσγφο, δειαδή, ν ρξήζηεο ηεο γεο θαηά ηελ ζπγθεθξηκέλε ηζηνξηθή πεξίνδν 28. Δπηπιένλ, ν αξηζκφο θαη ε αμία ησλ δηθαησκάησλ είλαη δηαθνξεηηθά γηα θάζε δηθαηνχρν. ηε δεχηεξε πεξίπησζε (πεξηθεξεηαθφ κνληέιν), γίλεηαη ν ππνινγηζκφο ηνπ πειίθνπ ηνπ ζπλφινπ ησλ επηδνηήζεσλ πνπ θαηαβιήζεθαλ ζε φινπο ηνπο δηθαηνχρνπο νη νπνίνη δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηε γεσγξαθηθή έθηαζε θάζε κηαο πεξηθέξεηαο θαηά ηελ πεξίνδν αλαθνξάο, δηα ηνπ ζπλφινπ ησλ ζηξεκκάησλ γηα ηα νπνία ζα ππνβιεζνχλ αηηήζεηο εληαίαο ελίζρπζεο ζηελ ίδηα πεξηθέξεηα. πλεπψο ε αμία ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ εληφο ηεο ίδηαο πεξηθέξεηαο είλαη ε ίδηα γηα φινπο ηνπο δηθαηνχρνπο αζρέησο ησλ αηνκηθψλ επηδνηήζεσλ πνπ θαηαβιήζεθαλ θαηά ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν 29. Μέξνο ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ δηθαησκάησλ, έσο 3%, δχλαηαη λα παξαθξαηείηαη απφ θάζε θξάηνο-κέινο (θαη αλαινγία απφ θάζε παξαγσγφ) γηα ηε δεκηνπξγία Δζληθνχ Απνζέκαηνο Γηθαησκάησλ πξνο αληηκεηψπηζε ζπγθεθξηκέλσλ θαη εηδηθψλ πεξηπηψζεσλ φπσο ε ρνξήγεζε δηθαησκάησλ ζε λένπο αγξφηεο πνπ μεθίλεζαλ ηε γεσξγηθή δξαζηεξηφηεηα κεηά ην 2002, θαη ζπλεπψο δελ ιάκβαλαλ επηδφηεζε θαηά ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν, ή γηα ηελ θάιπςε εμαηξεηηθψλ πεξηπηψζεσλ (θπζηθέο θαηαζηξνθέο, ζάλαηνο ή καθξνρξφληα αζζέλεηα γεσξγνχ θιπ.). Σα δηθαηψκαηα πνπ απνθηψληαη κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ εζληθνχ απνζέκαηνο δελ κεηαθέξνληαη γηα ρξνληθή πεξίνδν πέληε εηψλ απφ ηελ δηάζεζή ηνπο ελψ θάζε δηθαίσκα πνπ δελ ρξεζηκνπνηήζεθε θαηά ηε δηάξθεηα ελφο εθάζηνπ έηνπο ηεο πεληαεηνχο ρξνληθήο πεξηφδνπ επηζηξέθεη ζην εζληθφ απφζεκα. Δπηπιένλ, νη δηθαηνχρνη πξέπεη λα ελεξγνπνηνχλ ηα αηνκηθά δηθαηψκαηά ηνπο θάζε ρξφλν. ε πεξίπησζε πνπ κείλνπλ αλελεξγά γηα πεξηζζφηεξν απφ ηξία έηε (εθηφο εμαηξεηηθψλ πεξηπηψζεσλ ή αλσηέξαο βίαο), αθαηξνχληαη απφ ην δηθαηνχρν θαη κεηαβηβάδνληαη ζην Δζληθφ Απφζεκα. Όζνλ αθνξά ηε κεηαβίβαζε, ηα δηθαηψκαηα ηεο εληαίαο ελίζρπζεο κπνξνχλ λα κεηαβηβάδνληαη κε ή ρσξίο ηε γεσξγηθή γε αιιά ζην ίδην θξάηνο-κέινο. Δπίζεο, κπνξνχλ λα ελνηθηάδνληαη, αιιά ζηελ πεξίπησζε απηή καδί κε ηε γεσξγηθή έθηαζε (Μπνπξδάξαο Γ., 2004). εκαληηθή παξάκεηξνο ηνπ θαζεζηψηνο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο απνηειεί ε ζχλδεζή ηεο κε ηηο ξπζκίζεηο ηεο ιεγφκελεο «πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο» πξνθεηκέλνπ 28 Πέδαξνο, Π., «Ζ ηειεπηαία κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΑΠ θαη ε εθαξκνγή ηεο ζηελ Διιάδα: Θεζκηθέο θαη πνιηηηθέο δηαζηάζεηο» ζην Κξηκπά Κ., Λνπινχδε Λ. (Δπηκ.), «Διιεληθή Γεσξγία θαη Αγξνηηθή Πνιηηηθή», έθδνζε Αθαδεκίαο Αζελψλ, Μπνπξδάξαο, Γ., «Ζ κεηαξξχζκηζε ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο», 2004 (αλάξηεζε ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ΤΠ.Α.Α.Σ 24

25 λα δηαζθαιηζηεί ε κε εγθαηάιεηςε ηεο γεσξγηθήο γεο, θαζψο θαη ε ηήξεζε ησλ θαλφλσλ πγηεηλήο, αεηθνξίαο, θαιήο δηαβίσζεο ησλ δψσλ, θιπ. Οη δηθαηνχρνη ηεο ελίζρπζεο πνπ δελ ηεξνχλ ηα πξφηππα ηεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο, ππφθεηληαη ζε κείσζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ αλάινγα κε ηε βαξχηεηα ηεο παξαβίαζεο ησλ θαλφλσλ (βι. Δλφηεηα Β.2.3). Αλ θαη ε γεληθή αξρή είλαη ε πιήξεο απνδέζκεπζε ησλ πξντφλησλ απφ ηελ εληαία ελίζρπζε, εληνχηνηο, πξνθεηκέλνπ λα κελ δηαηαξαρζεί απφηνκα ε ηζνξξνπία ζηηο αγνξέο θαη λα κελ εγθαηαιεηθζνχλ θαιιηέξγεηεο, δφζεθε ε δπλαηφηεηα ζηα θξάηε-κέιε λα δηαηεξήζνπλ, εθφζνλ ην επηζπκνχλ, έλα κέξνο ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ ζηελ παξνχζα κνξθή ηνπο, δειαδή σο ζπλδεδεκέλσλ κε ηελ παξαγσγή ή ηε δξαζηεξηφηεηα (ζηξεκκαηηθέο εληζρχζεηο) ππφ απζηεξά θαζνξηζκέλνπο φξνπο θαη επηινγέο. ηελ πεξίπησζε απηή ε ελίζρπζε θαηαβάιιεηαη ζηνπο γεσξγνχο ππφ ηε κνξθή ζπκπιεξσκαηηθήο ελίζρπζεο, επηπιένλ ηεο εληαίαο. Σν ηκήκα πνπ θαηαβάιιεηαη ππφ κνξθή εληαίαο ελίζρπζεο εμαξηάηαη απφ ην γεσξγηθφ πξντφλ. ηνλ Πίλαθα Β θαηαγξάθνληαη νη επηινγέο πνπ είραλ ζηε δηάζεζή ηνπο ηα θξάηε-κέιε φζνλ αθνξά ηελ κεξηθή απνδέζκεπζε (partial decoupling). Πίνακαρ Β.2.1.1: Σνκείο πξνϊόληωλ όπνπ κπνξεί λα εθαξκνζηεί ε κεξηθή απνδέζκεπζε. αξνηξαία ή Έσο 25% ζε φιεο ηηο θαηεγνξίεο έσο 40% ζηελ εηδηθή ελίζρπζε ηνπ ζθιεξνχ ζίηνπ αηγνπξφβεην θξέαο έσο 50% ζε φιεο ηηο πξηκνδνηήζεηο βφεην θξέαο έσο 100% ηεο πξηκνδφηεζεο ζειαδνπζψλ αγειάδσλ θαη έσο 40% ηνπ πξηκ ζθαγήο πιελ κφζρσλ ή έσο 100% ηεο πξηκνδφηεζεο ζθαγήο βννεηδψλ πιελ κφζρσλ ή έσο 75% ηεο πξηκνδφηεζεο ησλ αξξέλσλ βννεηδψλ ειαηφιαδν έσο 40%, κε ηε κνξθή ζηξεκκαηηθήο ελίζρπζεο. θαπλφο έσο 60% θαηά πνηθηιία ή πεξηνρή. ζπφξνη γηα ζπνξά 100% Δπηπιένλ, ηα θξάηε-κέιε κπνξνχλ λα ρνξεγνχλ πξφζζεηεο ζπλδεδεκέλεο εληζρχζεηο (εηδηθέο εληζρχζεηο) ζε εηδηθά πξντφληα ή δξαζηεξηφηεηεο γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ή ηεο εκπνξίαο ησλ πξντφλησλ ή γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Πξνο ηνχην, δχλαηαη λα παξαθξαηνχλ έσο 10% ηνπ ζπλνιηθνχ πνζνχ ησλ εληζρχζεσλ πνπ αληηζηνηρεί ζε θάζε ηνκέα πξντφληνο [άξζξν 69 ηνπ Καλ. (ΔΚ) 1782/2003] θαη λα ην ρξεζηκνπνηνχλ πξνο ελίζρπζε ησλ παξαπάλσ κέηξσλ ζηνλ νηθείν ηνκέα. Δπνκέλσο, 25

26 ην ιεγφκελν θαη πνηνηηθφ παξαθξάηεκα, εμαηξείηαη ζηελ νπζία απφ ηελ απνδέζκεπζε θαη, εθφζνλ ρνξεγείηαη σο πξφζζεηε ελίζρπζε ζηελ παξαγσγή ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο, ιεηηνπξγεί πξαθηηθά σο έλα αθφκε είδνο «δεζκεπκέλεο» ελίζρπζεο (Πέδαξνο Π., 2008). Ο θαλνληζκφο, επίζεο, πξνβιέπεη φηη ε Διιεληθή Γεκνθξαηία κπνξεί λα εμαηξέζεη ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ Πειάγνπο απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ θαζεζηψηνο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο ελψ ηαπηφρξνλα δηαηεξνχληαη νη εμηζσηηθέο απνδεκηψζεηο γηα ηηο πξνβιεκαηηθέο πεξηνρέο. Σέινο, ην θαζεζηψο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο ηίζελην ζε εθαξκνγή γεληθά απφ ην 2005 αιιά κπνξνχζε λα νινθιεξσζεί ζηαδηαθά κέρξη ην Β.2.2 Άλλα καθεστώτα ενίσσςσηρ Χο θίλεηξν γηα ηελ πξνψζεζε νξηζκέλσλ θαιιηεξγεηψλ ζεζπίζηεθαλ νξηζκέλεο ζπλδεδεκέλεο κε ηελ παξαγσγή εληζρχζεηο πνπ ρνξεγνχληαλ επηπιένλ ηεο εληαίαο ελίζρπζεο. απηή ηελ πεξίπησζε αλήθαλ ε ελίζρπζε γηα ηνλ ζθιεξφ ζίην, ηα πξσηετλνχρα, ην ξχδη, ηηο ελεξγεηαθέο θαιιηέξγεηεο, ηνπο θαξπνχο κε θέιπθνο, ην βακβάθη, ηηο απνμεξακέλεο δσνηξνθέο θαη ηνπο ζπφξνπο ζπνξάο. Β.2.3 Πολλαπλή σςμμόπυωση (cross-compliance) Πξηλ ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2003/2004 ε πνιιαπιή ζπκκφξθσζε είρε πξναηξεηηθφ ραξαθηήξα γηα ηα θξάηε-κέιε θαη εθαξκνδφηαλ κφλν γηα ηα πεξηβαιινληηθά πξφηππα. Με ηε λέα ΚΑΠ ε πνιιαπιή ζπκκφξθσζε γίλεηαη ππνρξεσηηθή θαη ζπλδέεηαη κε ηε ρνξήγεζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ. θνπφο ηεο είλαη ε πξνψζεζε ηεο αεηθφξνπ γεσξγίαο θαη ε αληαπφθξηζε ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο ηεο Δ.Δ. ζηηο απαηηήζεηο ησλ θαηαλαισηψλ γηα αζθαιή ηξφθηκα θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Με ην φξν πνιιαπιή ζπκκφξθσζε ελλνείηαη ε ηήξεζε απφ ηνπο παξαγσγνχο κίαο ζεηξάο θνηλνηηθψλ Καλνληζκψλ θαη Οδεγηψλ πνπ αθνξνχλ ην πεξηβάιινλ, ηελ αζθάιεηα ησλ ηξνθίκσλ, ηε δεκφζηα πγεία, ηελ πγεία ησλ δψσλ θαη ησλ θπηψλ θαη ηελ θαιή κεηαρείξηζε ησλ δψσλ. Πξνο ηνχην, δηακνξθψζεθε έλαο θαηάινγνο 18 ππνρξεσηηθψλ επξσπατθψλ πξνηχπσλ [βι. Παξάξηεκα ΗΗΗ, «Καλνληζηηθέο απαηηήζεηο δηαρείξηζεο», Καλ. (ΔΚ) 1782/2003]. Όινη νη αγξφηεο πνπ εηζπξάηηνπλ άκεζεο 26

27 εληζρχζεηο ππφθεηληαη ζε δεηγκαηνιεπηηθφ έιεγρν θαη αλ δελ ζπκκνξθψλνληαη πθίζηαληαη κεηψζεηο ζηηο εληζρχζεηο ηνπο αλάινγα κε ηε ζνβαξφηεηα ηνπ παξαπηψκαηνο 30, επηπιένλ ησλ άιισλ θπξψζεσλ. Οη δηθαηνχρνη άκεζσλ εληζρχζεσλ πξέπεη επίζεο λα κεξηκλνχλ γηα ηελ νξζή γεσξγηθή θαη νηθνινγηθή εθκεηάιιεπζε ηεο γεο [π.ρ. δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο, ειάρηζην επίπεδν ζπληήξεζεο, βι. Παξάξηεκα ΗV, «Οξζέο γεσξγηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο πξαθηηθέο», Καλ. (ΔΚ) 1782/2003], ψζηε λα απνθεχγνληαη ε εγθαηάιεηςε ηεο γεο θαη ηα επαθφινπζα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα. ηηο νξζέο γεσξγηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο ππφθεηηαη θαη ε γε ζηελ νπνία εθαξκφδεηαη ε ξχζκηζε ηεο αγξαλάπαπζεο. Ο έιεγρνο ηεο ηήξεζεο ησλ παξαπάλσ, γίλεηαη ζην πιαίζην ηνπ νινθιεξσκέλνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ (Ο..Γ.Δ.). Σα θξάηε-κέιε κπνξνχλ λα θξαηνχλ ην 25% απφ ηα ρξήκαηα πνπ παξαθξαηψληαη απφ ηνπο κε ζπκκνξθσκέλνπο αγξφηεο ελψ ην ππφινηπφ 75% ησλ πνηλψλ πηζηψλεηαη ππέξ ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ. Σα θξάηε-κέιε είλαη πιένλ ππνρξεσκέλα λα εθαξκφδνπλ ην ζχζηεκα απηφ γηα ην ζχλνιν ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ θαη εθείλσλ πνπ έρνπλ απνζπλδεζεί θαη εθείλσλ πνπ ζπλδένληαη αθφκε κε ηελ παξαγσγή ζην πιαίζην ηνπ πξψηνπ ππιψλα ηεο ΚΑΠ. Οθείινπλ επίζεο λα εθαξκφδνπλ ηνπο θαλφλεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο ζε νθηψ κέηξα ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα ηεο ΚΑΠ 31. Β.2.4 Γιαυοποποίηση (modulation) Ζ αλάγθε ελίζρπζεο ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο απνηέιεζε ζεκαληηθή παξάκεηξν ησλ ζπδεηήζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ κεηαξξπζκίζεσλ. Δπεηδή, φκσο, νη πφξνη, ηφζν ηνπ γεληθνχ πξνυπνινγηζκνχ, φζν θαη ηνπ πνζνζηνχ πνπ δηαηίζεηαη γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο είλαη δεδνκέλνη, ε λέα ΚΑΠ εηζήγαγε κία δηαδηθαζία πνπ νλνκάδεηαη δηαθνξνπνίεζε ζχκθσλα κε ηελ νπνία πφξνη ηνπ πξψηνπ 30 πγθεθξηκέλα, ζε πεξίπησζε ακέιεηαο ην πνζνζηφ ηεο κείσζεο αλέξρεηαη έσο θαη 5% θαη ζε πεξίπησζε επαλαιακβαλφκελεο κε ζπκκφξθσζεο, ζην 15%. ε πεξίπησζε ζθφπηκεο κε-ζπκκφξθσζεο, ην πνζνζηφ κείσζεο δελ είλαη θαηαξράο ιηγφηεξν ηνπ 20% θαη κπνξεί λα αλέιζεη κέρξη ηνλ πιήξε απνθιεηζκφ απφ έλα ή πεξηζζφηεξα θαζεζηψηα ελίζρπζεο θαη λα ηζρχζεη γηα έλα ή πεξηζζφηεξα εκεξνινγηαθά έηε [άξζξν 7 Καλ. (ΔΚ) 1782/2003]. 31 βι. άξζξν 51 Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 1698/2005 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 20ήο επηεκβξίνπ 2005, γηα ηε ζηήξημε ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο απφ ην Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (L 277/ ). Ζ ελ ιφγσ ξχζκηζε αθνξά κέηξα πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αεηθνξηθή ρξήζε ηεο γεσξγηθήο θαη δαζηθήο γεο. 27

28 ππιψλα ηεο ΚΑΠ κεηαθέξνληαη ζηνλ δεχηεξν ππιψλα πξνο ελίζρπζε ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο. πγθεθξηκέλα, απνθαζίζηεθε ε ζηαδηαθή κείσζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ γηα ηηο κεγαιχηεξεο εθκεηαιιεχζεηο θαηά 3% ην 2005, 4% ην 2006 θαη 5% απφ ην 2007 θαη κεηά. Οη άκεζεο εληζρχζεηο γηα εθκεηαιιεχζεηο χςνπο έσο δελ πεξηθφπηνληαη θαη ε παξαθξάηεζε επηζηξέθεηαη ζηνπο δηθαηνχρνπο 32. Δπηπιένλ, ηα λεζηά ην Αηγαίνπ (θαζψο θαη νη άιιεο απνκαθξπζκέλεο πεξηθέξεηεο ηεο Δ.Δ.) εμαηξνχληαη απφ ηελ δηαθνξνπνίεζε. Σν 80% ησλ πφξσλ πνπ εμνηθνλνκείηαη σο απνηέιεζκα ηεο δηαθνξνπνίεζεο επηζηξέθεη ζην ίδην θξάηνο-κέινο απφ ην νπνίν πξνέθπςε, ελψ ην ππφινηπν 20% αλαθαηαλέκεηαη κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ βάζεη ηεο γεσξγηθήο έθηαζεο, ηνπ πνζνζηνχ απαζρφιεζεο ζηνλ γεσξγηθφ ηνκέα θαη ηνπ θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ζε αγνξαζηηθή δχλακε. Β.2.5 Γημοσιονομική πειθαπσία (financial discipline) Πξνθεηκέλνπ λα παξακείλνπλ νη δαπάλεο ηεο ΚΑΠ κέζα ζηα απζηεξά δεκνζηνλνκηθά φξηα 33, θαζηεξψλεηαη έλαο κεραληζκφο δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο. χκθσλα κε απηφ ηνλ κεραληζκφ, φηαλ δηαπηζηψλεηαη φηη νη δαπάλεο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ζηνπο ζπλαθείο ηνκείο ηεο ΚΑΠ (δαπάλεο ηεο αγνξάο θαη άκεζεο εληζρχζεηο) ππεξβνχλ ηα αλψηαηα θαζνξηζκέλα φξηα, κεησκέλα θαηά έλα πεξηζψξην αζθαιείαο 300 εθαη., ηφηε νη άκεζεο εληζρχζεηο κεηψλνληαη. Με άιια ιφγηα φηαλ πξνβιέπεηαη φηη νη άκεζεο εληζρχζεηο ζα ππεξβνχλ ηα αλψηαηα φξηα, νη ηειεπηαίεο, πξηλ ηεο εθαξκνγή ηεο δηαθνξνπνίεζεο, ζα αλαπξνζαξκφδνληαη, έηζη ψζηε λα κελ ζεκεηψλεηαη ππέξβαζε ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ. 32 Γηα ηελ αθξίβεηα εηζπξάηηνπλ «πξφζζεηε ελίζρπζε» έσο θαη ίζε κε ηελ παξαθξάηεζε πνπ ηνπο έγηλε κέρξη ελφο ζπλνιηθνχ γηα ηε ρψξα πνζνχ, ην νπνίν αθαηξείηαη γηα απηφ ηνλ ζθνπφ απφ ην θνλδχιη ηεο δηαθνξνπνίεζεο πνπ πξνέθπςε. 33 Σα δεκνζηνλνκηθά φξηα θαζνξίζηεθαλ ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ησλ Βξπμειιψλ ηνλ Οθηψβξην ηνπ

29 Β.2.6 Σύστημα παποσήρ σςμβοςλών σε γεωπγικέρ εκμεταλλεύσειρ (farm advisory system) Πξνθεηκέλνπ λα θαηαθέξνπλ νη γεσξγνί λα αληαπνθξηζνχλ ζηα πξφηππα κηαο ζχγρξνλεο, πςειήο πνηφηεηαο γεσξγίαο, πνπ είλαη θαη ν ζηφρνο ηεο κεηαξξπζκηζκέλεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο, ηα θξάηε-κέιε ππνρξενχληαη λα θαζηεξψζνπλ έλα επξχ ζχζηεκα παξνρήο γεσξγηθψλ ζπκβνπιψλ ζηηο γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο εκπνξηθνχ ραξαθηήξα. Σν ζχζηεκα παξνρήο γεσξγηθψλ ζπκβνπιψλ δξα ππνζηεξηθηηθά ζηηο γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπο ζηα πξφηππα ηεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο θαη ηνπο ηξνθνδνηεί κε πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία πξνηχπσλ θαη νξζψλ πξαθηηθψλ. Σαπηφρξνλα απνηειεί θαη έλα είδνο ειέγρνπ πνπ ζα ηζρχεη γηα ηνπο αγξφηεο πνπ εηζπξάηηνπλ εληζρχζεηο. Ζ ζπκκεηνρή ησλ γεσξγψλ ζην ζχζηεκα, ην νπνίν ηέζεθε ππνρξεσηηθά ζε εθαξκνγή απφ ην 2007, είλαη πξναηξεηηθή. Σν 2010 κεηά απφ ζρεηηθή έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο ζα απνθαζηζζεί αλ ζα γίλεη ππνρξεσηηθή γηα νξηζκέλεο θαηεγνξίεο αγξνηψλ. Πξνο ην παξφλ, ηα θξάηε-κέιε ππνρξενχληαη λα δψζνπλ πξνηεξαηφηεηα ζηνπο αγξφηεο πνπ εηζπξάηηνπλ πάλσ απφ ζε άκεζεο εληζρχζεηο εηεζίσο. Β.2.6 Ολοκληπωμένο Σύστημα Γιασείπισηρ και Δλέγσος (Ο.Σ.Γ.Δ.) Σν Ο..Γ.Δ. ήδε ίζρπε γηα ζπγθεθξηκέλα θαζεζηψηα (π.ρ. ζηηεξά, βννεηδή, αηγνπξφβαηα). Με ηε λέα ΚΑΠ αλαβαζκίδεηαη, γίλεηαη πην πεξίπινθν θαη πεξηιακβάλεη φρη κφλν ηελ εληαία ελίζρπζε αιιά θαη ηηο εληζρχζεηο ησλ εηδηθψλ θαζεζηψησλ. Μέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο απηνχ, ην θξάηνο είλαη ζε ζέζε λα ειέγρεη ηα αγξνηεκάρηα, ηα δηθαηψκαηα πιεξσκήο θαη ηηο αηηήζεηο παξνρήο ελίζρπζεο. πγθεθξηκέλα, ην Ο..Γ.Δ. πεξηιακβάλεη ηα αθφινπζα ζηνηρεία: Ζιεθηξνληθή βάζε δεδνκέλσλ. Γεσγξαθηθφ ζχζηεκα αλαγλψξηζεο αγξνηεκαρίσλ. χζηεκα πξνζδηνξηζκνχ θαη θαηαγξαθήο δηθαησκάησλ ελίζρπζεο. χζηεκα θαηαγξαθήο αηηήζεσλ παξνρήο εληζρχζεσλ. Οινθιεξσκέλν ζχζηεκα ειέγρνπ. Μνλαδηθφ ζχζηεκα θαηαγξαθήο ηεο ηαπηφηεηαο θάζε γεσξγνχ πνπ ππνβάιεη αίηεζε γηα παξνρή ελίζρπζεο. χζηεκα αλαγλψξηζεο θαη θαηαγξαθήο ησλ δσψλ (φπνπ εθαξκνζηεί ε κεξηθή απνδέζκεπζε). 29

30 Β.3 Ζ πξόζθαηε αλαζεώξεζε ηεο ΚΑΠ «έιεγρνο πγείαο» Ζ λέα ΚΑΠ πξνέβιεπε φηη δχν ρξφληα κεηά ηεο εθαξκνγή ηνπ θαζεζηψηνο ηεο εληαίαο απνδεζκεπκέλεο ελίζρπζεο απφ φια ηα θξάηε-κέιε, ζα ππνβαιιφηαλ αλαθνξά απφ ηελ Δπηηξνπή ζην πκβνχιην ζρεηηθά κε ηπρφλ δηαηαξαρέο ηεο αγνξάο ή δηαξζξσηηθέο εμειίμεηο πνπ ζα έρνπλ πξνθχςεη σο απνηέιεζκα ηεο δηαηήξεζεο εμεηδηθεπκέλσλ εληζρχζεσλ γηα ηνπο επηκέξνπο θιάδνπο, ζπλνδεπφκελε απφ ζρεηηθέο πξνηάζεηο. χκθσλα κε ηελ Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην «Πξνεηνηκαζία γηα ην Check up ηεο κεηαξξχζκηζεο ηεο ΚΑΠ» [COM(2007) 722 ηειηθφ, Βξπμέιιεο, ] ηα ζέκαηα ζηα νπνία ζα έπξεπε λα επηθεληξσζεί ν «έιεγρνο πγείαο» ζπλίζηαλην ζην πψο ζα θαηαζηεί ην θαζεζηψο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο απνηειεζκαηηθφηεξν, νξζνινγηθφηεξν θαη απινχζηεξν, ζην πψο ζα εμαζθαιηζηεί ε θαηαιιειφηεηα ησλ κέζσλ ζηήξημεο ηεο αγνξάο δεδνκέλεο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη κε πνην ηξφπν ζα αληηκεησπηζηνχλ νη λέεο πξνθιήζεηο φπσο ε θιηκαηηθή αιιαγή, ε απμεκέλε ρξήζε ησλ βηνθαπζίκσλ θαη ε δηαρείξηζε ησλ πδάησλ. Σν Ννέκβξην ηνπ 2008 επεηεχρζε πνιηηηθή ζπκθσλία κε βάζε ηελ νπνία πξνέθπςαλ λέεο ξπζκίζεηο ζην ηζρχνλ θαζεζηψο ηεο ΚΑΠ νη νπνίεο ηζρχνπλ απφ ην θνπφο ηνπ δηαγλσζηηθνχ απηνχ ειέγρνπ ήηαλ ν εθζπγρξνληζκφο, ε απινπνίεζε θαη ν εμνξζνινγηζκφο ηεο λέαο ΚΑΠ θαη ε απνκάθξπλζε ησλ πεξηνξηζκψλ πνπ επηβάιινληαη ζηνπο αγξφηεο γηα ηελ θαιχηεξε αληαπφθξηζή ηνπο ζηα κελχκαηα ηεο αγνξάο θαη ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ λέσλ πξνθιήζεσλ. Μεηαμχ ησλ κέηξσλ πνπ απνθαζίζηεθαλ είλαη ε κεηαθνξά ηνπ ζπλφινπ (κε θάπνηεο εμαηξέζεηο) ησλ δεζκεπκέλσλ κε ηελ παξαγσγή εληζρχζεσλ ζην θαζεζηψο ηεο εληαίαο απνδεζκεπκέλεο ελίζρπζεο θαη ε κείσζε ησλ άκεζσλ πιεξσκψλ ζηνπο αγξφηεο, κε κεηαθνξά ησλ δηαζέζηκσλ πηζηψζεσλ ζην ΔΓΣΑΑ κε ζθνπφ λα θαηαζηεί δπλαηή ε πιεξέζηεξε δηαρείξηζε ησλ λέσλ πξνθιήζεσλ θαη επθαηξηψλ γηα ηελ επξσπατθή γεσξγία. Με ην ηειεπηαίν «έιεγρν πγείαο» ηεο ΚΑΠ ν βαζηθφο θαλνληζκφο [Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 1782/2003] πνπ δηέπεη ην λέν θαζεζηψο θαηαξγήζεθε θαη αληηθαηαζηάζεθε απφ ηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) αξηζ. 73/2003. ηνλ Πίλαθα Β.3.1 πνπ αθνινπζεί παξαηίζεηαη ε βαζηθή λνκνζεζία πνπ δηέπεη, πιένλ, ηελ θνηλή αγξνηηθή πνιηηηθή. 30

31 Πίνακαρ Β.3.1: Βαζηθή λνκνζεζία ηεο λέαο ΚΑΠ κεηά θαη ηνλ «έιεγρν πγείαο». Οη ηξνπνπνηήζεηο πνπ επέθεξε ζηε λέα ΚΑΠ ν «έιεγρνο πγείαο» θαη έρνπλ ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηελ Διιάδα, φπσο απνηππψλνληαη ζηνλ βαζηθφ Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 73/2009, αλαιπηηθά είλαη: i) Καζεζηώο εληαίαο ελίζρπζεο Με ηηο λέεο ξπζκίζεηο ζην πιαίζην ηνπ «ειέγρνπ πγείαο» ηεο ΚΑΠ δηθαίσκα ρνξήγεζεο εληαίαο ελίζρπζεο έρνπλ φζνη γεσξγνί: θαηέρνπλ δηθαηψκαηα ελίζρπζεο, ηα νπνία απέθηεζαλ ζχκθσλα κε ηνλ Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 1782/03 απνθηνχλ δηθαηψκαηα ελίζρπζεο κε βάζε ηνλ Καλ. (ΔΚ) αξηζ. 73/2009: - κε κεηαβίβαζε, - απφ ην εζληθφ απφζεκα, 31

32 - κε ηελ θαηαλνκή δηθαησκάησλ ζηνλ ηνκέα ηνπ θξαζηνχ, 34 - κε ηελ θαηαλνκή δηθαησκάησλ ιφγσ εθαξκνγήο ηνπ πεξηθεξεηαθνχ κνληέινπ, ιφγσ θαηάξγεζεο ησλ εηδηθψλ θαζεζηψησλ θαη έληαμήο ηνπο ζην θαζεζηψο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο, ιφγσ θαηάξγεζεο ηεο κεξηθήο δέζκεπζεο ησλ εληζρχζεσλ ζε νξηζκέλνπο ηνκείο 35 θαη ιφγσ εθαξκνγήο ηεο εηδηθήο ζηήξημεο ηνπ άξζξνπ 68 ζε πεξηνρέο πνπ ππφθεηληαη ζε πξνγξάκκαηα αλαδηάξζξσζεο ή/θαη αλάπηπμεο. Δπηζεκαίλεηαη φηη ηα δηθαηψκαηα παχζεο θαιιηέξγεηαο θαηαξγνχληαη θαη κεηαηξέπνληαη ζε ζηξεκκαηηθά δηθαηψκαηα. Δμαθνινπζεί λα ηζρχεη ε ππνρξέσζε ελεξγνπνίεζεο ησλ δηθαησκάησλ θάζε ρξφλν κε ηε δηαθνξά φηη θάζε δηθαίσκα ελίζρπζεο ην νπνίν δελ ελεξγνπνηήζεθε γηα πεξίνδν δχν εηψλ αθαηξείηαη απφ ηνλ δηθαηνχρν θαη πξνζηίζεηαη ζην εζληθφ απφζεκα, εθηφο απφ πεξηπηψζεηο αλσηέξαο βίαο ή εμαηξεηηθψλ πεξηζηάζεσλ. Δπηπιένλ, ηα δηθαηψκαηα πνπ απνθηήζεθαλ απφ ην εζληθφ απφζεκα απαιιάζζνληαη απφ ηελ ππνρξέσζε εηήζηαο ελεξγνπνίεζεο θαη κε κεηαβίβαζεο γηα 5 ρξφληα. Όζνλ αθνξά ην κνληέιν ππνινγηζκνχ ησλ Αηνκηθψλ Γηθαησκάησλ Πιεξσκήο ν «έιεγρνο πγείαο» δίλεη ην δηθαίσκα ζηα θξάηε-κέιε πνπ επέιεμαλ ην ηζηνξηθφ κνληέιν (φπσο ε Διιάδα) λα πξνβνχλ ζηελ πξνζέγγηζε ηεο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ, ζχκθσλα κε ακεξφιεπηα θαη αληηθεηκεληθά θξηηήξηα, πξνο κείσζε ησλ αληζνηήησλ κεηαμχ ησλ δηθαησκάησλ κε δηαθνξεηηθή αμία, φπσο απηή δηακνξθψζεθε εμαηηίαο ηεο πξνέιεπζήο ηνπο απφ δηαθνξεηηθά θαζεζηψηα. Ζ εηζαγσγή απηήο ηεο ξχζκηζεο νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη δελ κπνξνχλ πιένλ λα δηθαηνινγεζνχλ νη αηνκηθέο δηαθνξέο ζηα επίπεδα ζηήξημεο νη νπνίεο βαζίδνληαη κφλν ζην χςνο ησλ εληζρχζεσλ πνπ ρνξεγήζεθαλ ζην παξειζφλ (δεδνκέλεο θαη ηεο δηαδνρηθήο έληαμεο θαη άιισλ ηνκέσλ ζην θαζεζηψο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο). Δπίζεο, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζε απηά ηα θξάηε-κέιε λα εθαξκφζνπλ ην πεξηθεξεηαθφ κνληέιν. ηελ πεξίπησζε απηή ε απφθαζε πξέπεη λα ιεθζεί είηε ηελ γηα λα εθαξκνζηεί ην 2010 είηε ηελ γηα κεηαγελέζηεξε εθαξκνγή. Οη δπλαηφηεηεο επηινγήο ησλ θξαηψλ-κειψλ πνπ πξφθεηηαη λα εθαξκφζνπλ ην πεξηθεξεηαθφ κνληέιν είλαη: 34 είηε ζε γεσξγνχο πνπ εληάζζνληαη ζην πξφγξακκα εθξίδσζεο ησλ ακπειψλσλ είηε ζε ακπεινπξγνχο κέζσ δξάζεο ηνπ εζληθνχ θαθέινπ. 35 νπσξνθεπεπηηθά, ζπφξνη ζπνξάο, πνηνηηθφ παξαθξάηεκα θαη εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 69 ηνπ Καλ.(ΔΚ) 1782/03. 32

33 Α) Πεξηθεξεηαθό κνληέιν (απιό): Σα θξάηε-κέιε πξνζδηνξίδνπλ ηηο πεξηθέξεηεο κε αληηθεηκεληθά θαη ακεξφιεπηα θξηηήξηα, φπσο ε ζεζκηθή ή δηνηθεηηθή δνκή ηνπο θαη ην πεξηθεξεηαθφ γεσξγηθφ δπλακηθφ ελψ φιε ε επηθξάηεηα κπνξεί λα ζεσξεζεί σο κία θαη κφλε πεξηθέξεηα. ηε ζπλέρεηα ππνδηαηξνχλ ην αλψηαην εζληθφ φξην κεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ δεκηνπξγψληαο ηα πεξηθεξεηαθά αλψηαηα φξηα. Δλ ζπλερεία, ηα θξάηε-κέιε πξνζαξκφδνπλ ηελ αμία ησλ δηθαησκάησλ ελίζρπζεο ζε θάζε πεξηθέξεηα πξνβαίλνληαο ζε γξακκηθέο απμήζεηο ή κεηψζεηο ψζηε λα ηεξείηαη ην αλψηαην πεξηθεξεηαθφ φξην. Ζ ηπρφλ κείσζε ηεο αμίαο δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ην 10% ηεο αξρηθήο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ ελίζρπζεο. Β) Πεξηθεξεηαθό κνληέιν κε πξνζαξκνγή ηεο αμίαο ηωλ δηθαηωκάηωλ: Σν θξάηνο-κέινο πνπ εθάξκνδε ην ηζηνξηθφ κνληέιν θαη απνθαζίζεη λα πξνβεί ζε πξνζέγγηζε ηεο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ ελίζρπζεο θαη ζπγρξφλσο λα εθαξκφζεη ην πεξηθεξεηαθφ κνληέιν, ζα πξέπεη λα πξνζαξκφζεη ην αλψηαην πεξηθεξεηαθφ φξην κε βάζε ηηο κεηψζεηο ή απμήζεηο ησλ δηθαησκάησλ ελίζρπζεο. Γ) Πεξηθεξεηαθό-πβξηδηθό κνληέιν: Σα θξάηε-κέιε, πνπ ζα εθαξκφζνπλ πεξηθεξεηαθφ κνληέιν, κπνξνχλ λα θαηαλείκνπλ έσο ην 50% ηνπ πεξηθεξεηαθνχ αλψηαηνπ νξίνπ κεηαμχ φισλ ησλ γεσξγψλ ησλ νπνίσλ νη εθκεηαιιεχζεηο βξίζθνληαη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξηθέξεηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ γεσξγψλ πνπ δελ θαηέρνπλ δηθαηψκαηα ελίζρπζεο. Ζ αμία απηή ησλ δηθαησκάησλ πξνζαπμάλεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν γεσξγφο είρε ήδε δηθαηψκαηα ελίζρπζεο. Ζ πξνζαχμεζε ππνινγίδεηαη βάζεη ηεο ζπλνιηθήο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ ελίζρπζεο ζηελ θαηνρή ηνπ γεσξγνχ ζε εκεξνκελία πνπ ζα θαζνξηζηεί απφ ην θξάηνο-κέινο. Οη απμήζεηο ηεο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ ππνινγίδνληαη εληφο ησλ νξίσλ ηνπ πεξηθεξεηαθνχ αλψηαηνπ νξίνπ κεηά ηελ αθαίξεζε ηνπ πνζνζηνχ έσο 50% πνπ πξναλαθέξζεθε. Γ) Πεξηθεξεηαθό-πβξηδηθό κνληέιν κε πξνζαξκνγή ηεο αμίαο ηωλ δηθαηωκάηωλ: Όηαλ έλα θξάηνο-κέινο απνθαζίζεη λα εθαξκφζεη ην πεξηθεξεηαθφ πβξηδηθφ κνληέιν κπνξεί ην επφκελν έηνο ηεο εθαξκνγήο λα πξνβεί ζε πξνζαξκνγή ηεο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ ελίζρπζεο. Όζνλ αθνξά ηελ πεξίπησζε ηεο κεξηθήο απνδέζκεπζεο (βι. Δλφηεηα Β.2.1), κε ηνλ «έιεγρν πγείαο» νη ελ ιφγσ ζπλδεδεκέλεο εληζρχζεηο απνζπλδένληαη θαη 33

34 ελζσκαηψλνληαη ζην εληαίν θαζεζηψο ελίζρπζεο 36. θνπφο είλαη ε βειηίσζε ηεο επειημίαο ησλ αγξνηψλ φζνλ αθνξά ηελ παξαγσγή ησλ πξντφλησλ, ε κείσζε ηεο πνιππινθφηεηαο θαη ησλ δηνηθεηηθψλ εμφδσλ πνπ ζπλεπάγεηαη ε παξάιιειε ιεηηνπξγία ησλ δχν ζπζηεκάησλ 37 θαζψο θαη ε έληαμε ηνπ ζπλφινπ ησλ εληζρχζεσλ ζην «πξάζηλν θνπηί» ζηα πιαίζηα ηηο ελίζρπζεο ηεο ζέζεο ηεο Δ.Δ. ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο ηνπ ΠΟΔ. Όζνλ αθνξά ηα εηδηθά θαζεζηψηα εληζρχζεσλ (Δλφηεηα Β.2.2) πνπ είλαη ζπλδεδεκέλα κε ηελ παξαγσγή, απηά θαηαξγνχληαη ζηαδηαθά θαη εληάζζνληαη ζην θαζεζηψο εληαίαο ελίζρπζεο (Πίλαθαο Β.3.2) Πίνακαρ Β.3.2: Έληαμε εηδηθώλ εληζρύζεωλ ζην θαζεζηώο εληαίαο ελίζρπζεο. Καζεζηώο ελίζρπζεο Έηνο έληαμεο ζηελ εληαία ελίζρπζε Δηδηθή πξηκνδφηεζε ζθιεξνχ ζηηαξηνχ 2010 Δηδηθή ελίζρπζε γηα ην ξχδη 2012 Καξπνί κε θέιπθνο 2012 Δλεξγεηαθέο θαιιηέξγεηεο, γηα παξαγσγή βηνθαπζίκσλ ή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πνπ Καηαξγείηαη παξάγεηαη απφ βηνκάδα Πξσηετλνχρα 2012 Απνμεξακέλεο δσνηξνθέο 2012 πφξνη ζπνξάο ελίζρπζε αλά θηιφ 2012 ηξεκκαηηθή ελίζρπζε βάκβαθνο Ζ ελίζρπζε δηαηεξείηαη Δπηπιένλ, φζνλ αθνξά ηηο εηδηθέο εληζρχζεηο (πνηνηηθφ παξαθξάηεκα άξζξνπ 69 Καλ. 73/2009, βι. Δλφηεηα Β.2.1), ηα πνζά πνπ παξαθξαηψληαη δελ ζα είλαη πιένλ απαξαίηεην λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα απφ ηνλ νπνίν πξνέξρνληαη. Απφ ην ζπλνιηθφ πνζφ ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ πνπ αληηζηνηρεί ζε θάζε θξάηνο-κέινο, πνζνζηφ έσο 3,5% ηνπ αλψηαηνπ εζληθνχ νξίνπ κπνξεί λα πξννξίδεηαη γηα ηνκεαθά πξνγξάκκαηα φπσο: α) πξνγξάκκαηα βειηίσζεο πνηφηεηαο θαη εκπνξίαο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ θαζψο θαη πξνζηαζία θαη αλαβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο, β) γηα ηελ αληηζηάζκηζε εηδηθψλ κεηνλεθηεκάησλ πνπ ζίγνπλ γεσξγνχο ζηνπο ηνκείο ησλ 36 Δμαηξνχληαη νη πξηκνδνηήζεηο γηα ζειάδνπζεο αγειάδεο θαη γηα αηγνπξφβαηα γηα ηηο νπνίεο ηα θξάηεκέιε κπνξνχλ λα δηαηεξήζνπλ ηα ζεκεξηλά επίπεδα ζπλδεδεκέλεο ζηήξημεο, αιιά θαη ε ελίζρπζε ζηνλ ηνκέα ησλ νπσξνθεπεπηηθψλ. 37 Βι. Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, «Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην. Πξνεηνηκαζία γηα ην Check up ηεο κεηαξξχζκηζεο ηεο ΚΑΠ», COM(2007) 722 ηειηθφ, Βξπμέιιεο, , ζει

35 γαιαθηνθνκηθψλ πξντφλησλ, ηνπ βφεηνπ θαη κνζραξίζηνπ θξέαηνο, ηνπ θξέαηνο αηγνπξνβάησλ θαη ηνπ ξπδηνχ ζε νηθνλνκηθά επάισηεο ή πεξηβαιινληηθά επαίζζεηεο πεξηνρέο θαη γ) γηα ην ηακείν αιιεινβνήζεηαο γηα ηηο αζζέλεηεο ησλ δψσλ θαη ησλ θπηψλ θαη ηα πεξηβαιινληηθά αηπρήκαηα. Δπηπιένλ, ηα παξαθξαηεζέληα πνζά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηε ρνξήγεζε επηπιένλ δηθαησκάησλ ελίζρπζεο ζηηο πεξηνρέο πνπ είλαη αληηθείκελν πξνγξακκάησλ αλαδηάξζξσζεο ή/θαη αλάπηπμεο ελψ κπνξνχλ αθφκε λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ πξνψζεζε κέηξσλ δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ φπσο: α) ρξεκαηνδφηεζε αζθαιίζηξσλ γηα αζθάιηζε θαιιηεξγεηψλ, θπηψλ θαη δψσλ θαη β) γηα ηελ θαηαβνιή νηθνλνκηθήο απνδεκίσζεο ζηνπο γεσξγνχο γηα νηθνλνκηθέο απψιεηεο απφ ηηο αζζέλεηεο ησλ δψσλ θαη θπηψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ ζπκβάλησλ. Ζ εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 68 απφ ηα θξάηε-κέιε κπνξεί λα γίλεη ην 2010 ή ην 2011 ή ην ii) Διάρηζην όξην γηα ηε ρνξήγεζε άκεζωλ εληζρύζεωλ Απφ ην 2010 ηα θξάηε-κέιε ππνρξενχληαη λα κελ ρνξεγνχλ άκεζεο εληζρχζεηο ζηνπο γεσξγνχο πνπ ιακβάλνπλ εηεζίσο έλα ειάρηζην πνζφ ή δηαζέηνπλ έλα ειάρηζην κέγεζνο εθκεηάιιεπζεο. Ζ επηινγή ηνπ θξηηεξίνπ απνηειεί απφθαζε ηνπ θξάηνποκέινπο. θνπφο ηνπ ελ ιφγσ κέηξνπ είλαη ν πεξηνξηζκφο ηνπ θφζηνπο δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ ησλ αηηήζεσλ ελίζρπζεο. Δπηπιένλ, δεδνκέλνπ φηη ε πείξα απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ θαζεζηψηνο εληαίαο ελίζρπζεο θαηέδεημε φηη, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, ρνξεγήζεθε απνζπλδεδεκέλε εηζνδεκαηηθή ζηήξημε ζε δηθαηνχρνπο ησλ νπνίσλ νη γεσξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο απνηεινχζαλ αζήκαλην κέξνο ησλ ζπλνιηθψλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο, ηα θξάηε-κέιε δχλαηαη λα ζεζπίζνπλ πξναηξεηηθά αληηθεηκεληθά θαη ακεξφιεπηα θξηηήξηα ψζηε λα κελ ρνξεγνχληαη άκεζεο εληζρχζεηο ζε απηά ηα θπζηθά ή λνκηθά πξφζσπα. θνπφο είλαη ε απνθπγή ρνξήγεζεο γεσξγηθήο εηζνδεκαηηθήο ζηήξημεο ζε ηέηνηνπο δηθαηνχρνπο ψζηε λα δηαζθαιηζζεί φηη ε θνηλνηηθή ζηήξημε ρξεζηκνπνηείηαη πιήξσο γηα ηελ εμαζθάιηζε δίθαηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ γηα ηνλ γεσξγηθφ πιεζπζκφ. 35

36 iii) Γηαθνξνπνίεζε Οη λέεο πξνθιήζεηο πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ε λέα ΚΑΠ θαζηζηνχλ αλαγθαία ηελ ελίζρπζε ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα Με ηνλ «έιεγρν πγείαο» ηα πνζνζηά παξαθξάηεζεο απφ ηελ εθαξκνγή ηεο δηαθνξνπνίεζεο απμάλνληαη (ζε ζρέζε κε ην 5% πνπ ίζρπε) θαη πιένλ απφ ην 2009 θαη κεηά δηακνξθψλνληαη σο εμήο: - 7% γηα ην % γηα ην % γηα ην % γηα ην 2012 Δπηπιένλ, επηβάιιεηαη παξαθξάηεζε 4% πέξαλ ησλ πξναλαθεξφκελσλ ζηηο γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο πνπ εηζπξάηηνπλ πάλσ απφ εηεζίσο. Οη πφξνη πνπ εμνηθνλνκνχληαη θαηά απηφ ηνλ ηξφπν κπνξνχλ αλ ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ ηα θξάηε-κέιε γηα ηελ ελίζρπζε ησλ πξνγξακκάησλ ζηνπο ηνκείο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ησλ αλαλεψζηκσλ κνξθψλ ελέξγεηαο, ηεο δηαρείξηζεο ησλ πδάησλ, ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, ηεο θαηλνηνκίαο πνπ ζπλδέεηαη κε ηα πξνεγνχκελα ηέζζεξα ζεκεία θαη ησλ ζπλνδεπηηθψλ κέηξσλ ζηνλ γαιαθηνθνκηθφ ηνκέα 38. iv) Πνιιαπιή ζπκκόξθωζε Ζ ζχλδεζε ηεο ρνξήγεζεο ηεο ελίζρπζεο κε ηελ ηήξεζε ησλ πξνηχπσλ ηεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο εμαθνινπζεί λα ηζρχεη θαη κε ην λέν θαλνληζκφ. Όπσο πξνθχπηεη, φκσο, απφ ηελ Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο, ηα θξάηε-κέιε αληηκεηψπηζαλ πνηθίια πξνβιήκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζπζηήκαηνο. Αλάκεζα ζηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθέξζεθαλ απφ ηα θξάηε-κέιε θαηαγξάθεηαη ε αζάθεηα ησλ θαλφλσλ, ην γεγνλφο φηη ε δηαρείξηζε ηεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο ππήξμε γεληθά πεξίπινθε θαη νη έιεγρνη ρξνλνβφξνη, ε ελεκέξσζε ησλ γεσξγψλ ζρεηηθά κε ηνπο λένπο θαλφλεο δελ ήηαλ πάληα εχθνιε θαζψο θαη ην φηη ν ππνινγηζκφο ησλ κεηψζεσλ ήηαλ ηδηαίηεξα πεξίπινθνο θαη δπζλφεηνο γηα ηνπο αγξφηεο 39. Με ηνλ «έιεγρν πγείαο» νη απαηηήζεηο ηεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο Βι. Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, «Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο» COM(2007) 147 ηειηθφ, Βξπμέιιεο, , ζει

37 απινπνηνχληαη, εληζρχνληαη κε θαλφλεο γηα ηελ πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ πδάησλ 40 ελψ θαηαξγνχληαη πξφηππα πνπ δελ είλαη ελδεδεηγκέλα ή δελ ζπλδένληαη κε ηελ επζχλε ηνπ γεσξγνχ. Παξάιιεια, νξηζκέλα πξφηππα πνπ αθνξνχλ ηελ θαιή γεσξγηθή θαη πεξηβαιινληηθή θαηάζηαζε ησλ γαηψλ, δεδνκέλνπ φηη ε ρξεζηκφηεηά ηνπο δελ επαξθεί ψζηε λα δηθαηνινγείηαη ε εθαξκνγή ηνπο απφ φια ηα θξάηε-κέιε, θαζίζηαληαη πξναηξεηηθά, εθηφο αλ ήδε εθαξκφδνληαλ απφ ην νηθείν θξάηνο-κέινο πξηλ ην v) ύζηεκα παξνρήο ζπκβνπιώλ ζε γεωξγηθέο εθκεηαιιεύζεηο Σν ελ ιφγσ ζχζηεκα ζεσξείηαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ απνδνρή ηεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο απφ ηνπο γεσξγνχο. Με ηηο λέεο ξπζκίζεηο εμαθνινπζεί λα ηζρχεη ε εζεινληηθή ζπκκεηνρή ησλ γεσξγψλ ζην ζχζηεκα παξνρήο γεσξγηθψλ ζπκβνπιψλ αιιά πιένλ ηα θξάηε-κέιε είλαη εθείλα πνπ ζα θαζνξίζνπλ, κε αληηθεηκεληθά θξηηήξηα, ηηο θαηεγνξίεο πξνηεξαηφηεηαο φζνλ αθνξά ηνπο γεσξγνχο πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζην ζχζηεκα. vi) Άιια κέηξα Με ηνλ «έιεγρν πγείαο» ηεο ΚΑΠ απνθαζίζηεθε ε θαηάξγεζε ησλ πνζνζηψζεσλ ζην γάια έσο ηνλ Απξίιην ηνπ 2015 δεδνκέλεο ηεο δήηεζεο πνπ παξαηεξείηαη γηα πξντφληα πςειήο αμίαο (π.ρ. ηπξηά θαη λσπά γαιαθηνθνκηθά πξντφληα). Πξνθεηκέλνπ, φκσο, λα γίλεη νκαιή ε κεηάβαζε πξνο ηελ θαηάξγεζε, απμάλνληαη νη πνζνζηψζεηο θαηά 1% εηεζίσο κεηαμχ 2009/2010 θαη 2013/2014. Δπηπιένλ, θαηαξγείηαη ε απαίηεζε λα δηαηεξνχλ νη γεσξγνί αξνηξαίσλ θαιιηεξγεηψλ ην 10% ησλ εθηάζεψλ ηνπο ζε θαηάζηαζε αγξαλάπαπζεο. Ζ ελ ιφγσ ξχζκηζε είρε ζεζπηζηεί γηα ηε κείσζε ηεο θνηλνηηθήο παξαγσγήο ζηηεξψλ δεδνκέλνπ ησλ πςειψλ απνζεκάησλ. ήκεξα, δεδνκέλνπ ησλ εμειίμεσλ ζηελ παγθφζκηα αγνξά θαη ηεο δήηεζεο θαη πξνζθνξάο ζηηεξψλ ε ελ ιφγσ ξχζκηζε έπξεπε λα θαηαξγεζεί κε ηαπηφρξνλε, φκσο, δηαθχιαμε ησλ σθειεηψλ πνπ πξνζδίδεη ν κεραληζκφο απηφο γηα ην πεξηβάιινλ. 40 φπσο ε δεκηνπξγία δσλψλ αλάζρεζεο θαηά κήθνο πδαηνξξεπκάησλ θαη ε ηήξεζε ησλ δηαδηθαζηψλ έγθξηζεο γηα ηε ρξήζε ησλ πδάησλ γηα άξδεπζε. 37

38 Β.4 Ζ πνιηηηθή ηεο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο Με ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ 2003/2004 αλαβαζκίζηεθε ε πνιηηηθή ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο απνθηψληαο θεληξηθφ ξφιν ζην πιαίζην ηεο ΚΑΠ. Ζ εηζαγσγή ηεο δηαθνξνπνίεζε ππνγξακκίδεη ηελ ζεκαζία πνπ δίλεηαη ζηελ ελίζρπζε ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο, ηδηαίηεξα κεηά ηνλ πξφζθαην «έιεγρν πγείαο» θαη ηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ πφξσλ πνπ κεηαθέξνληαη απφ ηνλ πξψην ζηνλ δεχηεξν ππιψλα πξνο ελίζρπζε ηεο ελ ιφγσ πνιηηηθήο. Σα κέηξα ππέξ ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο ζηνρεχνπλ ζην λα δνζεί ιχζε ζηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη αγξνηηθέο πεξηνρέο κε ηαπηφρξνλε αμηνπνίεζε ηνπ δπλακηθνχ ηνπο θαζψο θαη ζην λα εληζρπζεί ε νηθνλνκηθή, πεξηβαιινληηθή θαη θνηλσληθή επεκεξία ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ ηεο Δ.Δ. Οη αγξνηηθέο πεξηνρέο, εμάιινπ, απνηεινχλ έλα δσηηθφ ηκήκα φρη κφλν ηνπ εδάθνπο δεδνκέλνπ φηη αληηπξνζσπεχνπλ ην 92% ηνπ εδάθνπο ηεο Δ.Δ-, αιιά θαη ηεο ηαπηφηεηαο ηεο Δ.Δ., κηαο θαη ν αγξνηηθφο πιεζπζκφο μεπεξλά ην 56% ηνπ ζπλνιηθνχ ηεο πιεζπζκνχ 41. Οη βαζηθνί θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ηελ πνιηηηθή αγξνηηθήο αλάπηπμεο γηα ην δηάζηεκα νξίδνληαη ζηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) αξηζ. 1698/2005 ηνπ πκβνπιίνπ φπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ην Καλνληζκφ (ΔΚ) αξηζ. 74/2009. ηνλ Πίλαθα Β.4.1 παξαηίζεληαη ε βαζηθή λνκνζεζία πνπ δηέπεη ηελ πνιηηηθή αγξνηηθήο αλάπηπμεο. χκθσλα κε ηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) αξηζ. 1698/2005 θαη ηελ Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ζρεηηθά κε ηηο θνηλνηηθέο ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε, ε πνιηηηθή αγξνηηθήο αλάπηπμεο γηα ην δηάζηεκα επηθεληξψλεηαη ζηνπο εμήο ζεκαηηθνχο άμνλεο: - βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ ηνκέα ηεο γεσξγίαο θαη ηεο δαζνθνκίαο, - βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο ππαίζξνπ, - βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη ελζάξξπλζε ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο, ζπλεπηθνπξνχκελνπο απφ έλα ηέηαξην νξηδφληην άμνλα: - δεκηνπξγία ηνπηθψλ ηθαλνηήησλ γηα ηελ απαζρφιεζε θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο κέζσ ηεο πξνζέγγηζεο LEADER, 41 Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 20 εο Φεβξνπαξίνπ 2006 ζρεηηθά κε θνηλνηηθέο ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε (πεξίνδνο πξνγξακκαηηζκνχ ), (L 55/ ). 38

39 πνπ βαζίδεηαη ζηελ εκπεηξία πνπ απνθηήζεθε απφ ηηο Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο LEADER ησλ πξνεγνχκελσλ πξνγξακκαηηθψλ πεξηφδσλ. Πίνακαρ Β.4.1: Βαζηθή λνκνζεζία ηεο πνιηηηθήο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο Ο πξψηνο ζεκαηηθφο άμνλαο έρεη σο ζηφρν λα ζπκβάιεη ζηε δεκηνπξγία ελφο ηζρπξνχ θαη δπλακηθνχ επξσπατθνχ ηνκέα γεσξγηθψλ πξντφλησλ θαη εηδψλ δηαηξνθήο κέζσ ηνπ εθζπγρξνληζκνχ, ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο πνηφηεηαο ζηελ ηξνθηθή αιπζίδα θαζψο θαη κέζσ επελδχζεσλ ζε θπζηθφ θαη αλζξψπηλν θεθάιαην. Ο δεχηεξνο άμνλαο ζηνρεχεη ζηε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ζε ηνκείο πξνηεξαηφηεηαο φπσο ε πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο, ε δηαηήξεζε θαη αλάπηπμε γεσξγηθψλ θαη δαζνπνληθψλ ζπζηεκάησλ θαζψο θαη παξαδνζηαθψλ γεσξγηθψλ ηνπίσλ, ε πξνζηαζία ησλ πδάηηλσλ πφξσλ θαη ε άκβιπλζε ησλ επηπηψζεσλ απφ ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο. Ο ηξίηνο άμνλαο πξέπεη λα εμππεξεηεί ηε δεκηνπξγία επθαηξηψλ απαζρφιεζεο θαη πξνυπνζέζεσλ νηθνλνκηθήο 39

40 αλάπηπμεο ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε ειθπζηηθφηεηα ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ γηα ηηο κειινληηθέο γεληέο. Όζνλ αθνξά ηνλ ηέηαξην άμνλα απηφο ζα πξέπεη λα εμππεξεηεί ηηο πξνηεξαηφηεηεο ησλ ηξηψλ παξαπάλσ αμφλσλ, αιιά θαη λα ζπκβάιεη ζηε βειηίσζε ηεο δηαθπβέξλεζεο θαη ηεο θηλεηνπνίεζεο ηνπ ελδνγελνχο αλαπηπμηαθνχ δπλακηθνχ ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ. Με βάζε ηηο ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, θάζε θξάηνο-κέινο εθπνλεί ρέδην Δζληθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Αγξνηηθή Αλάπηπμε, ην νπνίν απνηειεί ην πιαίζην αλαθνξάο γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ πξνγξακκάησλ αγξνηηθήο αλάπηπμεο πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο αμηνινγνχληαη απφ ηελ Δπηηξνπή. Σα θξάηε-κέιε θαη ε Δπηηξνπή ππνβάιινπλ εθζέζεηο ζρεηηθά κε ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εζληθήο θαη ηεο θνηλνηηθήο ζηξαηεγηθήο. Ζ πνιηηηθή ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο ρξεκαηνδνηείηαη ελ κέξεη απφ ηνλ θεληξηθφ πξνυπνινγηζκφ ηεο Δ.Δ., κέζσ ηνπ ΔΓΣΑΑ, θαη ελ κέξεη απφ ηνπο εζληθνχο θαη πεξηθεξεηαθνχο πξνυπνινγηζκνχο ησλ θξαηψλ-κειψλ. Β.5 Σν θόζηνο ηεο ζεκεξηλήο ΚΑΠ Ζ ΚΑΠ είλαη κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο θνηλέο πνιηηηθέο επί 40 θαη πιένλ ρξφληα. Ο πξνυπνινγηζκφο ηεο, αληηπξνζσπεχεη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ θαη ησλ δαπαλψλ ηεο Δ.Δ., δεδνκέλνπ φηη ε ΚΑΠ ππνθαζηζηά ηηο εζληθέο πνιηηηθέο θαη δαπάλεο ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο. Ηδηαίηεξα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ πξψησλ εηψλ χπαξμεο ηεο Δ.Δ., ε ΚΑΠ αληηπξνζψπεπε ζρεδφλ ηα δχν ηξίηα ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ. Ζ θαηάζηαζε απηή, φκσο, έρεη αιιάμεη θαζψο νη δαπάλεο ηεο ΚΑΠ έρνπλ πεξηνξηζηεί πνζνζηηαία θαη έρνπλ αλαπηπρζεί άιιεο πνιηηηθέο ζε επξσπατθφ επίπεδν. ήκεξα, ζηε βάζε ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ηεο ΚΑΠ θαη ηεο γεληθφηεξεο ηάζεο πνπ θπξηαξρεί γηα κείσζε ησλ δαπαλψλ πνπ πξννξίδνληαη γηα ηελ αγξνηηθή πνιηηηθή, ην πνζνζηφ απηφ έρεη κεησζεί θαη αληηπξνζσπεχεη ην 40% ηνπ ζπλνιηθνχ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, πνπ είλαη κηθξφηεξν απφ ην 0,5% ηνπ ΑΔΠ ηεο Δ.Δ. ην Γηάγξακκα Β.5.1 πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεηαη ε εμέιημε ηεο δαπάλεο ηεο ΚΑΠ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ρξφλσλ εθαξκνγήο ηεο σο κεξίδην ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο Δ.Δ. Παξαηεξείηαη φηη ηα ηειεπηαία 20 ρξφληα ην πνζνζηφ πνπ θαηαιακβάλεη ε ΚΑΠ ζηνλ γεληθφ πξνυπνινγηζκφ ηεο Δ.Δ. έρεη κεησζεί ζεκαληηθά θαη απφ 75% πνπ ήηαλ ην 1980 θαηαιακβάλεη ζήκεξα ην 44% ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ελψ αλακέλεηαη λα θηάζεη ζην 39% ην Ζ κείσζε απηή ππήξμε απνηέιεζκα ησλ δηαξθψλ 40

41 κεηαξξπζκίζεσλ ηεο ΚΑΠ θαη ηεο αλάγθεο ρξεκαηνδφηεζεο θαη άιισλ πνιηηηθψλ ηεο Δ.Δ. Γηάγξακκα Β.5.1: Ζ εμέιημε ησλ δαπαλψλ ηεο ΚΑΠ επί ηνπ ζπλφινπ ησλ δαπαλψλ ηεο Δ.Δ. Πεγή: Αιιαγέο έρνπλ γίλεη θαη ζηελ θαηαλνκή ησλ δαπαλψλ ηεο ΚΑΠ, σο απφξξνηα ησλ κεηαξξπζκίζεψλ ηεο, αληαλαθιψληαο ηελ πνιηηηθή πνπ θαηά θαηξνχο αθνινπζεί ε Δ.Δ. ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο. ην Γηάγξακκα Β.5.2 απνηππψλεηαη ε εμέιημε ησλ δαπαλψλ ηεο ΚΑΠ ζηελ πνξεία ησλ κεηαξξπζκίζεψλ ηεο. Παξαηεξείηαη πσο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 νη δαπάλεο ηεο ΚΑΠ πξννξίδνληαλ θπξίσο γηα ηε ζηήξημε ησλ ηηκψλ ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Σν 1992, εμαηηίαο ηεο ξηδηθήο κεηαξξχζκηζεο ηεο ΚΑΠ, νη δαπάλεο αθνξνχζαλ θπξίσο ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ άκεζσλ πιεξσκψλ (ζπλδεδεκέλεο εληζρχζεηο) ελψ παξάιιεια παξνπζηάδεηαη θαη κία αχμεζε ησλ δαπαλψλ γηα ηελ πνιηηηθή ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο. Οη επηπηψζεηο ηεο κεηαξξχζκηζεο ηνπ 2003 θαη ε έκθαζε πνπ δίλεηαη πιένλ ζην θαζεζηψο ηεο εληαίαο απνζπλδεδεκέλεο ελίζρπζεο θαίλνληαη μεθάζαξα ην 2006 φπνπ νη ζπλδεδεκέλεο εληζρχζεηο αληηθαζίζηαληαη απφ ηηο άκεζεο απνζπλδεδεκέλεο εληζρχζεηο πνπ θαηαβάιινληαη αλά γεσξγηθή εθκεηάιιεπζε. Παξάιιεια, απμάλεη ε ρξεκαηνδφηεζε ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο σο απνηέιεζκα ηεο ηάζεο γηα ελίζρπζε ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα 41

42 ηεο ΚΑΠ. Σέινο, νη δαπάλεο ηεο ΚΑΠ έρνπλ πιένλ ζηαζεξνπνηεζεί θαη πεξηνξίδνληαη ζην λα αληηπξνζσπεχνπλ ην 0,4% ηνπ ΑΔΠ ηεο Δ.Δ. Γηάγξακκα Β.5.2: Ζ εμέιημε ησλ δαπαλψλ ηεο ΚΑΠ θαηά ηελ πνξεία ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ηεο. Πεγή: Με ηε Γηνξγαληθή πκθσλία κεηαμχ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, ηνπ πκβνπιίνπ θαη ηεο Δπηηξνπήο γηα ηε δεκνζηνλνκηθή πεηζαξρία θαη ηελ νξζή ρξεκαηννηθνλνκηθή δηαρείξηζε (2006/C 139/01), απνθαζίζηεθε ην δεκνζηνλνκηθφ πιαίζην γηα ηελ πεξίνδν φπνπ θαζνξίδνληαη ηα αλψηαηα φξηα γηα θάζε θαηεγνξία δαπαλψλ ηα νπνία θαηαινγίδνληαη ζηνλ γεληθφ πξνυπνινγηζκφ ηεο Δ.Δ. χκθσλα κε απηή ην πνζφ ησλ πηζηψζεσλ ηεο θαηεγνξίαο «Πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ» πνπ πεξηιακβάλεη ηελ Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή, ηελ Κνηλή Αιηεπηηθή Πνιηηηθή, ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε θαη κέηξα πεξηβάιινληνο, αλέξρεηαη ζηα 413 δηο (ηξέρνπζεο ηηκέο) εθ ησλ νπνίσλ νη δαπάλεο γηα ηε ζηήξημε ηεο αγνξάο γεσξγηθψλ πξντφλησλ θαη γηα ηηο άκεζεο πιεξσκέο (Ππιψλαο Η) αλέξρνληαη ζηα 330,1 δηο (ηξέρνπζεο ηηκέο). ηνλ Πίλαθα Β.5.1 παξνπζηάδεηαη ε θαηαλνκή ησλ πηζηψζεσλ απηψλ γηα ηα έηε

43 Πίνακαρ Β.5.1: Γεκνζηνλνκηθό πιαίζην (Καηεγνξία «Πξνζηαζία θαη δηαρείξηζε ηωλ θπζηθώλ πόξωλ)*. Πεγή: 43

44 ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ Ζ ΝΔΑ ΚΑΠ ΚΑΗ Ζ ΔΛΛΑΓΑ Γ.1 Ζ εθαξκνγή ηεο λέαο ΚΑΠ ζηελ Διιάδα Ζ λέα ΚΑΠ μεθίλεζε λα εθαξκφδεηαη ζηελ Διιάδα απφ ηελ 1 ε Ηαλνπαξίνπ 2006 θαη ππήξμε αληηθείκελν πνιιψλ δηαβνπιεχζεσλ. Κξίζηκα δεηήκαηα απνηέιεζαλ ην θαζεζηψο ηεο εληαίαο απνδεζκεπκέλεο ελίζρπζεο θαη ν ηξφπνο εθαξκνγήο ηεο θαζψο θαη φζα ζέκαηα ήηαλ αληηθείκελν επηινγήο ησλ θξαηψλ-κειψλ. πγθεθξηκέλα: i) Δληαία απνδεζκεπκέλε ελίζρπζε Σν δήηεκα ηεο επηινγήο κεηαμχ ηεο πιήξνπο απνδέζκεπζεο, απφ ηελ παξαγσγή θαη ην είδνο ηεο θαιιηέξγεηαο, γηα ην ζχλνιν ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη ηεο δηαηήξεζεο ηεο κεξηθήο απνδέζκεπζεο γηα νξηζκέλα πξντφληα, απαζρφιεζε ηφζν ηα κεγάια πνιηηηθά θφκκαηα (πνπ ρεηξίζηεθαλ σο θπβεξλήζεηο ηηο δχν δηαδνρηθέο κεηαξξπζκίζεηο 2003 θαη 2004) φζν θαη ηνπο ζπλδηθαιηζηηθνχο θαη ζπλεηαηξηζηηθνχο θνξείο ηνπ γεσξγηθνχ ηνκέα. Δλ ηέιεη, εθείλν πνπ επηθξάηεζε ζρεδφλ νκφθσλα ήηαλ ε πιήξεο απνδέζκεπζε ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, κε ηζρχ θαη γηα ηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ, κε ειάρηζηεο εμαηξέζεηο πξντφλησλ ζηα νπνία εθαξκφζηεθε ε ζπλδεδεκέλε ελίζρπζε 42. Τπέξ ηεο νιηθήο απνζχλδεζεο ηάρζεθαλ θαη νη αγξφηεο θάηη πνπ είλαη δηθαηνινγεκέλν δεδνκέλνπ φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ επξφθεηην λα εγθαηαιείςεη ην επάγγεικα ηα επφκελα 5-10 ρξφληα. Ζ πιεηνςεθία ησλ αγξνηψλ ζηελ Διιάδα είλαη κεγάιεο ειηθίαο θαη ε εληαία απνζπλδεδεκέλε ελίζρπζε ηνπο εγγπάηαη έλα ζηαζεξφ εηζφδεκα αλεμάξηεηα απφ ην αλ παξάγνπλ ή φρη. Δπηπξνζζέησο, ππέξ απηήο ηεο επηινγήο ζπλεγνξνχζε θαη ην γεγνλφο φηη κε ην θαζεζηψο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο κεηψλεηαη ην δηνηθεηηθφ θφζηνο πνπ ήηαλ απμεκέλν ιφγσ ηεο παξάιιειεο χπαξμεο δηαθνξεηηθψλ θαζεζηψησλ φπσο ίζρπε ζην παξειζφλ. Ζ πιήξεο απνδέζκεπζε ζπλεπάγεηαη πνιχ απινχζηεξεο δηαδηθαζίεο πιεξσκψλ ελψ ε κεξηθή απνδέζκεπζε ζπλεπάγεηαη ζχλζεηα ζπζηήκαηα πνπ ιεηηνπξγνχλ παξάιιεια θαη 42 ε απηή ηελ πεξίπησζε ζπγθαηαιέγνληαη νη ζπφξνη ζπνξάο φπνπ δηαηεξήζεθε ην θαζεζηψο ηεο πιήξνπο ζχλδεζεο ηεο ελίζρπζεο κε ηελ παξαγσγή (κε ηνλ «έιεγρν πγείαο» ζα εληαρζεί ππνρξεσηηθά ζην θαζεζηψο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο ην 2012), ν ηνκέαο ησλ κεηαπνηεκέλσλ εζπεξηδνεηδψλ, φπνπ επηιέρζεθε ε κεξηθή ζχλδεζε κε ηελ παξαγσγή ζε πνζνζηφ 60% έσο θαη ηελ , θαη ν ηνκέαο ηεο βηνκεραληθήο ηνκάηαο, φπνπ ε ζχλδεζε κε ηελ παξαγσγή αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 30% έσο θαη ηελ

45 επάιιεια. ε απηφ ζπλππνινγίδεηαη ην γεγνλφο φηη ην θξάηνο έρεη απνδείμεη ζην παξειζφλ αδπλακίεο ζην λα δηαρεηξηζηεί ηε ρνξήγεζε ησλ επηδνηήζεσλ. Σαπηφρξνλα, κε ηελ απνδεζκεπκέλε ελίζρπζε δεκηνπξγνχληαη κεγάιεο επθαηξίεο γηα αλαδηαξζξψζεηο θαιιηεξγεηψλ θαη παξαγσγή πξνο κία πην αληαγσληζηηθή θαηεχζπλζε αθνχ παξέρεηαη ζηνλ δηθαηνχρν ε ειεπζεξία παξαγσγηθψλ επηινγψλ θαη πξφζζεην εηζφδεκα απφ ηελ αγνξά αλάινγα κε ηηο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ εθάζηνηε επηιέγεη. Αληηζέησο, ζηελ πεξίπησζε ησλ θαζεζηψησλ κεξηθήο απνδέζκεπζεο ν δηθαηνχρνο αλ ζειήζεη λα κεηαπεδήζεη ζηελ παξαγσγή άιινπ πξντφληνο ζα πξέπεη λα ππνινγίζεη φηη ε επλντθφηεξε γηα απηφλ επηινγή είλαη εθείλν ην πξντφλ πνπ ηνπ δίλεη κεγαιχηεξν εηζφδεκα πξνεξρφκελν απφ ηελ αγνξά ζε ζρέζε κε ην πξντφλ πνπ ήδε παξάγεη θαη είλαη ζην θαζεζηψο ηεο κεξηθήο απνδέζκεπζεο. Ζ επηινγή ηνπ πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζε νξζνινγηθή εθηίκεζε ηεο άξηζηεο νηθνλνκηθά αμηνπνίεζεο ησλ δηθαησκάησλ θαη ησλ παξαγσγηθψλ κέζσλ πνπ δηαζέηεη, ησλ γλψζεψλ ηνπ ζρεηηθά κε ην θφζηνο παξαγσγήο, ηηο ηερληθέο παξαγσγήο θαη ηηο ζπλζήθεο ζηελ αγνξά, θαζψο θαη ησλ ελαιιαθηηθψλ παξαγσγηθψλ δπλαηνηήησλ ζηηο ζπγθεθξηκέλεο εδαθνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο πνπ δεη θαη δξαζηεξηνπνηείηαη. Απηφ, φκσο, είλαη ζε κεγάιν βαζκφ αλέθηθην δεδνκέλνπ φηη απαηηείηαη νπζηαζηηθά ν αγξφηεο λα ζπκπεξηθέξεηαη σο επηρεηξεκαηίαο θάηη πνπ πξνο ην παξφλ δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. ηα παξαπάλσ πξνζηίζεηαη θαη ην γεγνλφο φηη ε πνξεία πξνο ηελ πιήξε απνζχλδεζε ήηαλ θαη είλαη αλαπφθεπθηε, ζχκθσλα θαη κε ηελ ηάζε πνπ επηθξαηνχζε θαη εμαθνινπζεί λα επηθξαηεί ζηελ Δ.Δ., θαη σο εθ ηνχηνπ επηιέρζεθε ε εμ αξρήο εθαξκνγή ηεο. ii) Ιζηνξηθό-πεξηθεξεηαθό κνληέιν Σν κνληέιν πνπ επηιέρζεθε γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ δηθαησκάησλ ψζηε λα δνζνχλ νη εληζρχζεηο ήηαλ ην ηζηνξηθφ 43 θαη φρη ην πεξηθεξεηαθφ δεδνκέλνπ φηη ζεσξήζεθε φηη ηαηξηάδεη πεξηζζφηεξν ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο. ηε ρψξα καο ζπλππάξρνπλ θαη γεηηληάδνπλ δξαζηεξηφηεηεο κε πνιχ κεγάιεο δηαθνξέο επηδνηήζεσλ αλά ζηξέκκα 44, θάηη πνπ ζπλεπάγεηαη έληνλε αλαδηαλνκή ησλ εληζρχζεσλ κεηαμχ ησλ παξαγσγψλ αιιά θαη κεηαμχ θιάδσλ παξαγσγήο. Δπηπξνζζέησο, γεηηληάδνπλ εθηάζεηο κε πςειά επηδνηνχκελεο θαιιηέξγεηεο κε εθηάζεηο 43 Σν ηζηνξηθφ κνληέιν επέιεμαλ θαη ε Απζηξία, ε Ηξιαλδία, ην Βέιγην, ε Ηηαιία, ε Πνξηνγαιία, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην (γηα ηελ Οπαιία θαη ηε θσηία), ε Γαιιία, ε Οιιαλδία θαη ε Ηζπαλία. 44 π.ρ. θαπλά απφ , ζηηάξη καιαθφ 16, ζηηάξη ζθιεξφ 48, αξαβφζηηνο 56 θ.ν.θ. 45

46 φπνπ θαιιηεξγνχληαη πξντφληα πνπ δελ επηδνηνχληαη απφ ηελ ΚΑΠ (παηάηεο, θεπεπηηθά, ζπαξάγγηα θ.α.). Απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ζπλεγφξεζαλ ππέξ ηεο επηινγήο ηνπ ηζηνξηθνχ έλαληη ηνπ πεξηθεξεηαθνχ κνληέινπ. Χζηφζν, φζν πεξλάεη ν θαηξφο ηφζν απμάλεηαη ε θξηηηθή ζρεηηθά κε ην ππφ πνηα ινγηθή εληζρχεηαη έλαο παξαγσγφο ζήκεξα κε βάζε ην ηη έθαλε πξηλ πέληε ή δχν ρξφληα. Ο «έιεγρνο πγείαο» αλαγλψξηζε απηή ηελ αδπλακία ηνπ ηζηνξηθνχ κνληέινπ θαη γη απηφ εηζήγαγε ηε ξχζκηζε ηνπ επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηεο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ γηα φζα θξάηε-κέιε ην επέιεμαλ. ηελ θξηηηθή πνπ αζθείηαη γηα ην ηζηνξηθφ κνληέιν πξνζηίζεηαη ην γεγνλφο φηη κε απηφ ηνλ κεραληζκφ δηθαηψλνληαη φινη εθείλνη πνπ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο εηζέπξαηηαλ ζην παξειζφλ αδηθαηνιφγεηα ή κε αζέκηηεο κεζφδνπο εληζρχζεηο παγηψλνληαο θαηά απηφ ηνλ ηξφπν ηπρφλ αδηθίεο, αληζφηεηεο ή ζπγθπξηαθέο θαηαζηάζεηο πνπ ίζρπζαλ θαηά ηελ πεξίνδν αλαθνξάο. Παξάιιεια, αληακείβνληαη νη φπνηεο εληαηηθέο θαη ππεξεληαηηθέο παξαγσγηθέο πξαθηηθέο ηνπ παξειζφληνο πνπ έβιαςαλ ην πεξηβάιινλ, ηελ αζθάιεηα ησλ ηξνθίκσλ θαη ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ. Έηζη, αληί ηεο εμπγίαλζεο ηνπ ζπζηήκαηνο δηθαηψλνληαη φζνη ρξεζηκνπνίεζαλ αζέκηηεο κεζφδνπο. Σν πξφβιεκα πνπ δεκηνπξγείηαη δελ είλαη κφλν νηθνλνκηθφ αιιά θαη εζηθφ αθνχ θαηά απηφ ηνλ ηξφπν ζηέιλεηαη ην κήλπκα ζηνπο πνιίηεο φηη φζνη εμαπαηνχλ δηθαηψλνληαη. Απφ ηελ άιιε, ην κνληέιν ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο παξνπζηάδεη θαη απηφ νξηζκέλα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα. ηα ζεηηθά ζπγθαηαιέγεηαη ην γεγνλφο φηη ε αμία ησλ δηθαησκάησλ είλαη ίδηα γηα φινπο ηνπο δηθαηνχρνπο εμνκαιχλνληαο θαηά απηφ ηνλ ηξφπν ηηο εηζνδεκαηηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ παξαγσγψλ. Δπηπιένλ, είλαη εκθαλέο φηη παξνπζηάδεη ιηγφηεξεο δηνηθεηηθέο θαη νηθνλνκηθέο δπζθνιίεο ζηελ εθαξκνγή ηνπ θαη απνθεχγνληαη νη αγνξνπσιεζίεο ησλ δηθαησκάησλ κεηαηξέπνληάο ηα ζε ρξεκαηηζηεξηαθφ είδνο, φπσο ζπκβαίλεη ζηελ πεξίπησζε ηνπ ηζηνξηθνχ κνληέινπ. ηα αξλεηηθά ζηνηρεία ζπγθαηαιέγεηαη ην γεγνλφο φηη είλαη πην εχθνιν θαη πην δίθαην γηα ηνπο αγξφηεο λα εθαξκνζηεί απηφ ην κνληέιν ζε ρψξεο πνπ έρνπλ σο επί ην πιείζηνλ νκνηφκνξθε παξαγσγηθή βάζε θαζψο νη αλαγθαίεο πξνζαξκνγέο γίλνληαη πην εχθνια. Αληηζέησο, ζε ρψξεο πνπ ν γεσξγηθφο ηνκέαο παξνπζηάδεηαη αξθεηά εηεξνγελείο, ην πεξηθεξεηαθφ κνληέιν δεκηνπξγεί αξθεηέο αδηθίεο θαηά ηελ θαηαλνκή ησλ δηθαησκάησλ κε θίλδπλν θνηλσληθψλ αλαηξαρψλ. πλεπψο, δελ είλαη ηπραίν πνπ 46

47 επηκέξνπο εθδνρέο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ κνληέινπ ην επέιεμαλ ρψξεο φπσο ε Γαλία, ε νπεδία θαη ε Γεξκαλία 45. Δπηπιένλ, ε εθαξκνγή ηεο «πεξηθεξεηνπνίεζεο» πξνυπνζέηεη γλψζε ησλ επηκέξνπο ηνπηθψλ ζπλζεθψλ θαη επξεία ζπλαίλεζε ησλ αγξνηψλ. Σν έιιεηκκα πνπ ππάξρεη ζηελ ραξηνγξάθεζε ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηε ρψξα καο δελ δεκηνπξγεί ηηο θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επηινγή αλ φρη ηνπ πεξηθεξεηαθνχ, ηνπιάρηζηνλ ηνπ «πβξηδηθνχ κνληέινπ». ήκεξα, κεηά θαη ηνλ «έιεγρν πγείαο» εμεηάδεηαη ε πηζαλφηεηα ρξήζεο ελφο απφ ηα επηκέξνπο πεξηθεξεηαθά κνληέια θαζψο ζεσξνχληαη απφ πνιινχο πην δίθαηα. Ζ επηινγή, φκσο, ζα πξέπεη λα γίλεη κεηά απφ ζνβαξή κειέηε γηα ηηο επηπηψζεηο ησλ επηκέξνπο κνληέισλ ψζηε λα επηιεγεί ην πιένλ θαηάιιειν. iii) Δζληθό απόζεκα πνηνηηθό παξαθξάηεκα Σελ πξψηε ρξνληά εθαξκνγήο ηνπ θαζεζηψηνο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο ζηε ρψξα καο απνθαζίζηεθε ε παξαθξάηεζε ηνπ 2% ηεο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ ησλ παξαγσγψλ γηα ηελ δεκηνπξγία ηνπ Δζληθνχ Απνζέκαηνο θαη ε αμία ησλ δηθαησκάησλ νξίζηεθε ζηα Όζνλ αθνξά ην ιεγφκελν πνηνηηθφ παξαθξάηεκα, ε Διιάδα αξρηθά έθαλε επξεία ρξήζε ηεο δπλαηφηεηαο απηήο ππέξ ηεο ελίζρπζεο ηεο πνηφηεηαο ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ. πγθεθξηκέλα, ηα πνζνζηά πνπ αθνξνχζαλ ην πνηνηηθφ παξαθξάηεκα ήηαλ: - 2% απφ ηνλ ηνκέα ηνπ θαπλνχ, - 4% απφ ηνλ ηνκέα ηνπ ειαηφιαδνπ, - 10% απφ ηνλ ηνκέα ηεο δάραξεο, - 10% απφ ηνλ ηνκέα ησλ αξνηξαίσλ θαιιηεξγεηψλ, - 10% απφ ηνλ ηνκέα βφεηνπ θξέαηνο, - 5% απφ ηνλ ηνκέα ησλ αηγνπξνβάησλ. 45 πγθεθξηκέλα, ε Γαλία, ε νπεδία, ε Φηιαλδία, ην Λνπμεκβνχξγν θαη ε Βφξεηα Ηξιαλδία επέιεμαλ ην «ζηαηηθφ πβξηδηθφ» κνληέιν (είλαη ζπλδπαζκφο ηνπ ηζηνξηθνχ θαη ηνπ πεξηθεξεηαθνχ κνληέινπ) θαη ε Γεξκαλία θαη ε Αγγιία ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ επέιεμαλ ην «δπλακηθφ πβξηδηθφ» κνληέιν (είλαη ζπλδπαζκφο ησλ δχν κνληέισλ κε πξννδεπηηθή αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ πνπ αληηζηνηρεί ζην πεξηθεξεηαθφ κνληέιν. 46 Τ.Α. αξηζ / (Φ.Δ.Κ. Β 422/ ). 47

48 Σα πνζνζηά απηά δηαηίζελην ζηνπο ηνκείο απφ ηνπο νπνίνπο πξνεξρφηαλ ην πνηνηηθφ παξαθξάηεκα πξνο ελίζρπζε ησλ παξαγσγψλ. Κνηλέο Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο είραλ θαζνξίζεη ηα θξηηήξηα ρνξήγεζεο ησλ πξφζζεησλ απηψλ εληζρχζεσλ 47 Μεηά ηνλ «έιεγρν πγείαο» ηεο ΚΑΠ, νη παξαπάλσ εληζρχζεηο θαηαξγνχληαη θαη απφ ην 2010 αληηθαζίζηαληαη απφ εηδηθέο εληζρχζεηο χςνπο 78 εθ. γηα ην ζθιεξφ ζηηάξη, ην ειαηφιαδν θαη ηηο βξψζηκεο ειηέο, ην βφεην θαη αηγνπξφβεην θξέαο κε ζθνπφ: α) ηελ αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο ζηνπο ηνκείο ησλ ειαηθνκηθψλ πξντφλησλ θαη ηνπ ζθιεξνχ ζίηνπ θαη β) ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ βννηξνθηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ θξενπαξαγσγηθήο θαηεχζπλζεο θαη ηελ απνηξνπή ηεο εγθαηάιεηςεο ηεο παξαγσγήο βφεηνπ θξέαηνο θαζψο θαη ηε δηαηήξεζε ηεο εθηξνθήο αηγνπξνβάησλ κε παξάιιειε αμηνπνίεζε ησλ βνζθνηφπσλ ζηηο νξεηλέο θαη κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Υνξεγνχληαη, επίζεο, λέα δηθαηψκαηα ελίζρπζεο χςνπο 30 εθ. ζε γεσξγνχο ησλ νξεηλψλ θαη κεηνλεθηηθψλ πεξηνρψλ φπνπ εθαξκφδεηαη ην ΠΑΑ θαη νη νπνίνη δελ δηαζέηνπλ δηθαηψκαηα ελίζρπζεο γηα ην ζχλνιν ηεο επηιέμηκεο γεο ηνπο. θνπφο είλαη ε απνθπγή ηεο εγθαηάιεηςεο ηεο γεο απφ ηνπο γεσξγνχο 48. Δμάιινπ, επί ηεο αμίαο φισλ ησλ δηθαησκάησλ ελίζρπζεο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη απηψλ ηνπ εζληθνχ απνζέκαηνο (εθηφο απφ απηψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ ηνκέα ηνπ θαπλνχ), εθαξκφδεηαη παξαθξάηεζε χςνπο 1,9% κε ζθνπφ ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ζηήξημεο ηνπ άξζξνπ 68 ηνπ Καλ. (ΔΚ) 73/ iv) Πνιιαπιή ζπκκόξθωζε ύζηεκα γεωξγηθώλ ζπκβνπιώλ Σα απνηειέζκαηα απφ ηελ εθαξκνγή ηεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο δελ είλαη θαη ηφζν ελζαξξπληηθά φρη κφλν γηα ηελ Διιάδα αιιά θαη γηα ηηο ππφινηπεο επξσπατθέο ρψξεο. χκθσλα κε έθζεζή ηνπ 50, ην Δπξσπατθφ Διεγθηηθφ πλέδξην θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα φηη νη ζηφρνη απηήο ηεο πνιηηηθήο δελ έρνπλ θαζνξηζηεί θαηά ηξφπν 47 π.ρ. ζηνλ ηνκέα ηνπ ειαηφιαδνπ ην πνηνηηθφ παξαθξάηεκα δηαηίζελην ζηνπο παξαγσγνχο βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο ειηάο, ειαηνθαιιηέξγεηαο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο θαη θαιιηεξγεηψλ ειηάο ζε νξηνζεηεκέλεο πεξηνρέο ΠΟΠ ή ΠΓΔ ηα πξντφληα ησλ νπνίσλ πξννξίδνληαλ γηα παξαγσγή πξντφλησλ ΠΟΠ ή ΠΓΔ (Κ.Τ.Α. αξηζ /2006 Φ.Δ.Κ. Β 152/ ). 48 Κ.Τ.Α. αξηζ / (Φ.Δ.Κ. B 323/ ). 49 Κ.Τ.Α. αξηζ / (Φ.Δ.Κ. Β 325/ ). 50 Δλεκεξσηηθφ ζεκείσκα ηνπ Δπξσπατθνχ Διεγθηηθνχ πλεδξίνπ γηα ηελ εηδηθή έθζεζε αξηζ. 8/2008 κε ηίηιν «Δίλαη απνηειεζκαηηθή σο πνιηηηθή ε πνιιαπιή ζπκκφξθσζε;», Λνπμεκβνχξγν, 09/12/

49 ζπγθεθξηκέλν, κεηξήζηκν, ζπλαθή θαη ξεαιηζηηθφ θαη φηη, ζε επίπεδν γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο, πνιιέο ππνρξεψζεηο παξακέλνπλ ηππηθέο παξνπζηάδνληαο, θαηά ζπλέπεηα, ειάρηζηεο πηζαλφηεηεο λα επηθέξνπλ ηηο αλακελφκελεο αιιαγέο, είηε απηέο είλαη ε κείσζε ηνπ φγθνπ ησλ εληζρχζεσλ είηε ε κεηαβνιή ησλ γεσξγηθψλ πξαθηηθψλ. Ζ αζήκαληε κείσζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ ε νπνία παξαηεξείηαη κέρξη ζήκεξα νθείιεηαη ηφζν ζηηο αδπλακίεο ηνπ ειέγρνπ, φζν θαη ζε έλα αλεπαξθέο ζχζηεκα επηβνιήο θπξψζεσλ. πλνιηθά, ελψ ε πνιιαπιή ζπκκφξθσζε ζπληζηά νπζηψδεο ζηνηρείν ηεο ΚΑΠ ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ηε δηαρεηξίδεηαη επί ηνπ παξφληνο ε Δπηηξνπή θαη ηελ εθαξκφδνπλ ηα θξάηε-κέιε, δελ είλαη απνηειεζκαηηθή. Δδψ θαζνξηζηηθφ ξφιν κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ νη γεσξγηθνί ζχκβνπινη νη νπνίνη ζα ελεκεξψλνπλ γηα ηελ πνιιαπιή ζπκκφξθσζε θαη ζα παξέρνπλ ηελ θαηάιιειε ηερλνγλσζία πνπ ιείπεη απφ ηνπ Έιιελεο αγξφηεο κε ζθνπφ ηελ παξαγσγή αληαγσληζηηθψλ θαη πςειήο πνηφηεηαο πξντφλησλ. Σν ζχζηεκα ησλ γεσξγηθψλ ζπκβνπιψλ ηέζεθε ζε εθαξκνγή ζηε ρψξα καο απφ 01/01/2007. Αξρηθά εθδφζεθε ε Κ.Τ.Α / πνπ θαζφξηδε ηνπο φξνπο, ηηο πξνυπνζέζεηο θαη ηα πξνζφληα ησλ θπζηθψλ ή λνκηθψλ πξνζψπσλ πνπ κπνξνχλ λα πηζηνπνηεζνχλ απφ ην Γεσηερληθφ Δπηκειεηήξην Διιάδαο (ΓΔΧΣ.Δ.Δ.). ήκεξα, φκσο, κε ηελ Κ.Τ.Α / Φνξέαο Πηζηνπνίεζεο ησλ Γεσξγηθψλ πκβνχισλ, νξίδεηαη πιένλ ν Οξγαληζκφο Πηζηνπνίεζεο θαη Δπίβιεςεο Γεσξγηθψλ Πξντφλησλ (Ο.Π.Δ.ΓΔ.Π. AGROCERT) ελψ ε επνπηεία, ν ζπληνληζκφο θαη ν έιεγρνο ηνπ πζηήκαηνο αλαηίζεηαη ζηε Γεληθή Γηεχζπλζε Φπηηθήο Παξαγσγήο ηνπ Τ.Π.Α.Α.Σ. Ζ ζπκκεηνρή ησλ αγξνηψλ ζην ζχζηεκα είλαη πξναηξεηηθή (βι. Δλφηεηα Β.2.6). Οη Έιιελεο αγξφηεο αλαιακβάλνπλ ην θφζηνο ηεο παξνρήο ζπκβνπιψλ θαη επηδνηνχληαη γηα κία πεληαεηία κέρξη θαη 80% ηνπ θφζηνπο απηνχ εληαζζφκελνη ζε έλα λέν κέηξν αγξνηηθήο αλάπηπμεο (ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα ηεο ΚΑΠ), ην νπνίν ηέζεθε ζε εθαξκνγή απφ ην 2007 (Πέδαξνο Π., 2008). πγθεθξηκέλα, ην ελ ιφγσ ζχζηεκα εληάζζεηαη ζηα κέηξα ηνπ ΠΑΑ θαη δηθαηνχρνη είλαη γεσξγνί-θάηνρνη 51 Φ.Δ.Κ. B 1375/ φπσο ηξνπνπνηήζεθε θαη ζπκπιεξψζεθε κε ηελ Κ.Τ.Α / (Φ.Δ.Κ. B 1725/ ). 52 Φ.Δ.Κ. Β 2372/ πγθεθξηκέλα εληάζζεηαη ζηνλ Άμνλα 1, Μέηξν 1.1.4: «Υξήζε ππεξεζηψλ παξνρήο γεσξγηθψλ ζπκβνπιψλ ζηελ εθκεηάιιεπζε θαη παξνρή δαζνθνκηθψλ ζπκβνπιψλ». Ζ ζπλνιηθή δαπάλε ηνπ ελ ιφγσ κέηξνπ αλέξρεηαη πεξίπνπ ζηα 66,5 εθ. εθ ησλ νπνίσλ ε θνηλνηηθή ζπκκεηνρή είλαη πεξίπνπ 35,5 49

50 γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ νη νπνίνη θάλνπλ ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ παξνρήο ζπκβνπιψλ. Ζ έληαμή ηνπ ζηα κέηξα ηνπ ΠΑΑ απνηειεί έλα ζεηηθφ βήκα πξνο ηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο ηα απνηειέζκαηα ηνπ νπνίνπ ζα αμηνινγεζνχλ ζε βάζνο ρξφλνπ. v) Διάρηζην όξην ρνξήγεζεο άκεζεο ελίζρπζεο Σν ειάρηζην φξην γηα ηελ ρνξήγεζε άκεζεο ελίζρπζεο θαζνξίδεηαη απφ ηα θξάηε-κέιε ζχκθσλα κε ηνλ Καλ. (ΔΚ) 73/2009. ε απηφ ην πιαίζην απνθαζίζηεθε φηη απφ ην 2010 θαη κεηά δελ ζα ρνξεγνχληαη άκεζεο εληζρχζεηο ζηνπο γεσξγνχο νη νπνίνη δηθαηνχληαη ζπλνιηθφ εηήζην πνζφ κηθξφηεξν απφ 200 (ην φξην απηφ δελ εθαξκφδεηαη γηα ηα κηθξά λεζηά ηνπ Αηγαίνπ) 54. πλεπψο, ην κέηξν αθνξά θπξίσο άηνκα πνπ ην εηζφδεκα απφ ηε γεσξγία απνηειεί πνιχ κηθξφ κέξνο ηνπ ζπλνιηθνχ ηνπο εηζνδήκαηνο. Όζνη γεσξγνί θαηέρνπλ δηθαηψκαηα εληαίαο ελίζρπζεο ρακειήο αμίαο θαη εκπίπηνπλ ζ απηήλ ηελ θαηεγνξία έρνπλ ηηο παξαθάησ επηινγέο: - Να ηα κηζζψζνπλ κέρξη ην 2013 καδί κε ηελ αληίζηνηρε έθηαζε ζε άιιν γεσξγφ πνπ δηθαηνχηαη άκεζεο εληζρχζεηο άλσ ησλ Να πξνρσξήζνπλ ζε αγνξαπσιεζίεο δηθαησκάησλ, κε ή ρσξίο γε, ψζηε νη άκεζεο εληζρχζεηο ηνπο λα ππεξβαίλνπλ ηα 200. Οη γεσξγνί, πνπ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία θάησ ησλ 200 εάλ δελ επηιέμνπλ κία απφ ηηο παξαπάλσ δπλαηφηεηεο γηα ην 2010 ή 2011 ηφηε ην δηθαίσκα πνπ ηνπο αλαινγεί ζα δηαηεζεί ππέξ ηνπ εζληθνχ απνζέκαηνο πξνο θαηαλνκή ζε λένπο γεσξγνχο 55. Σν παξαπάλσ κέηξν εληάζζεηαη ζηελ γεληθφηεξε ηάζε πνπ έρεη αξρίζεη λα δηακνξθψλεηαη γηα ηελ ρνξήγεζε ησλ εληζρχζεσλ ζηνπο θαηά θχξην επάγγεικα αγξφηεο. vi) Ο..Γ.Δ. Σν Ο..Γ.Δ. ηέζεθε ζε εθαξκνγή ην 1993 κε ηνλ Καλ. (ΔΚ) 3508/ ζηνπο ηνκείο θπηηθήο θαη δσηθήο παξαγσγήο (ηνκείο αξνηξαίσλ θαιιηεξγεηψλ θαη δψσλ) κε εθ. θαη ε εζληθή ζπκκεηνρή πεξίπνπ 14,5 εθ.. ηφρνο είλαη λα ρνξεγεζεί ελίζρπζε ζε γεσξγνχο. 54 Κ.Τ.Α. αξηζ / (Φ.Δ.Κ. Β 324/ ). 55 ΤΠ.Α.Α.Σ, Γειηίν Σχπνπ «Απνθάζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ απφ ην », Αζήλα, L 355 ηεο

51 ζθνπφ ηνλ έιεγρν ηεο λνκηκφηεηαο θαη θαλνληθφηεηαο ησλ ρξεκαηνδνηήζεσλ ηνπ ΔΓΣΠΔ. Δπηπιένλ, κε ηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) 1593/00 57 εηζήρζε σο ππνρξεσηηθφ ην Γεσγξαθηθφ χζηεκα Πιεξνθνξηψλ σο ζχζηεκα αλαγλψξηζεο αγξνηεκαρίσλ (απφ ηελ πεξίνδν αηηήζεσλ ηνπ 2005). ήκεξα, κεηά ηελ εθαξκνγή ηεο λέαο ΚΑΠ, ζην Ο..Γ.Δ. εληάζζνληαη ην ζύλνιν ηωλ θαζεζηώηωλ ζηήξημεο θαζψο, επίζεο, θαη ν έιεγρνο θαη ε δηαρείξηζε ησλ θαλφλσλ ηεο πνιιαπιήο ζπκκόξθωζεο, ηεο δηαθνξνπνίεζεο θαη ηεο δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο. ηελ Διιάδα αξρηθά ε εθαξκνγή ηνπ Ο..Γ.Δ. αλαηέζεθε ζηηο Γηεπζχλζεηο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο ησλ Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ. ήκεξα, κεηά θαη ηε ζχζηαζε θαη ιεηηνπξγία απφ ην 2001 ηνπ Ο.Π.Δ.Κ.Δ.Π.Δ., πνπ απνηειεί θαη ηνλ Οξγαληζκφ Πιεξσκήο ησλ θνηλνηηθψλ εληζρχζεσλ ζηε ρψξα καο, αλαηέζεθε ζε απηφλ ε επζχλε γηα ην ζπληνληζκφ θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ηνπ Ο..Γ.Δ.. Ζ εθαξκνγή ηνπ νινθιεξσκέλνπ απηνχ ζπζηήκαηνο αλαηίζεηαη απφ ην 2006, ζην πιαίζην ηεο εθαξκνγήο ηεο λέαο ΚΑΠ, ζηελ Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Δλψζεσλ Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ (ΠΑΔΓΔ) θαη κέζσ απηήο ζηηο Δλψζεηο Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ (ΔΑ) κε ηελ ππνγξαθή Μλεκνλίνπ πλεξγαζίαο κεηαμχ ηνπ Ο.Π.Δ.Κ.Δ.Π.Δ. θαη ηεο ΠΑΔΓΔ πνπ νπζηαζηηθά ζπληζηά απ επζείαο αλάζεζε. Ζ ηαθηηθή απηή εθαξκνδφηαλ ήδε απφ ην 2001 θαη έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ θνηλνηηθή νδεγία 25/50/ΔΟΚ θαη ηελ αλάζεζε ηνπ Ο..Γ.Δ. κέζσ δηαγσληζκψλ κε απνηέιεζκα ε Διιάδα λα έρεη δερζεί θαηαινγηζκνχο πνπ ππεξβαίλνπλ ην 1,1 δηο 58. Αλαθνξηθά κε ην χζηεκα Αλαγλψξηζεο Αγξνηεκαρίσλ-Γεσγξαθηθψλ Πιεξνθνξηψλ, πνπ απνηειεί ην βαζηθφηεξν εξγαιείν αμηνπηζηίαο γηα ην Ο..Γ.Δ., ελψ ζα έπξεπε λα είρε ηεζεί ζε εθαξκνγή απφ ην 2005, ε Διιάδα δελ ην έπξαμε κε απνηέιεζκα ηελ απζηεξή πξνεηδνπνίεζε, ηνλ Ηνχιην ηνπ 2008, ηεο Δπηηξφπνπ Γεσξγίαο θα Mariann Fischer Boel φηη πξνηίζεηαη λα μεθηλήζεη ηελ δηαδηθαζία γηα κείσζε θαηά 10% ηνπ ζπλφινπ ησλ εληζρχζεσλ πνπ θαηαβάιινληαη ζηελ Διιάδα. Δλ 57 L 182/4 ηεο 21/07/ Γηα ην ηξέρνλ έηνο, αλαθνηλψζεθε απφ ηνλ Ο.Π.Δ.Κ.Δ.Π.Δ. δεκφζηα πξφζθιεζε ελδηαθέξνληνο γηα ηνπο θνξείο, πνπ έρνπλ ηηο πξνυπνζέζεηο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο θαη πξνζσπηθνχ, πξνθεηκέλνπ λα πηζηνπνηεζνχλ ψζηε λα αλαιάβνπλ ηελ ππνβνήζεζε ησλ δηθαηνχρσλ ζηελ ππνβνιή ησλ αηηήζεσλ γηα ην Ο..Γ.Δ. ηνπ 2010 [Δγθχθιηνο ππ αξηζκ / κε ζέκα:«οινθιεξσκέλν χζηεκα (Ο) 2010 Δγθχθιηνο γηα ηελ πηζηνπνίεζε /αλαγλψξηζε Φνξέσλ γηα ηελ ππνβνήζεζε ησλ Γηθαηνχρσλ ηεο Δληαίαο Αίηεζεο γηα ην θαζεζηψο ηεο Δληαίαο Δλίζρπζεο θαη ηα ινηπά θαζεζηψηα ζηήξημεο ζηα πιαίζηα ηνπ Καλ.(ΔΚ) 73/2009 θαη ηνπ Καλ.(ΔΚ)1405/2006»]. 51

52 ηέιεη, ζήκεξα (κεηά θαη ηελ παξάηαζε πνπ δφζεθε κέρξη ηε 31 ε Ηαλνπαξίνπ 2010) ε ςεθηνπνίεζε έρεη νινθιεξσζεί θαη ζην εμήο ε θαηαβνιή ησλ εληζρχζεσλ ζα γίλεηαη βάζεη απηνχ ηνπ ζπζηήκαηνο. Γ.1.1 Το Ππόγπαμμα Αγποτικήρ Ανάπτςξηρ ην πιαίζην εθαξκνγήο ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ ηξαηεγηθήο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαηαξηίζηεθε, κε βάζε ηεο Κνηλνηηθέο ηξαηεγηθέο Καηεπζπληήξηεο Γξακκέο (βι. Δλφηεηα Β.4), ην Πξφγξακκα Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο «Αιέμαλδξνο Μπαιηαηδήο» (ΠΑΑ) ην νπνίν εγθξίζεθε ζηηο 29 Ννεκβξίνπ 2007 κε Απφθαζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο. πγθεθξηκέλα, ν πξψηνο άμνλαο ηνπ πξνγξάκκαηνο πεξηιακβάλεη: Μέηξα πνπ απνζθνπνχλ ζηελ πξναγσγή ηεο γλψζεο θαη ζηε βειηίσζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ (π.ρ. εγθαηάζηαζε λέσλ αγξνηψλ, πξφσξε ζπληαμηνδφηεζε, ρξήζε ππεξεζηψλ παξνρήο γεσξγηθψλ ζπκβνπιψλ ζηελ εθκεηάιιεπζε). Μέηξα πνπ απνζθνπνχλ ζηελ αλαδηάξζξσζε θαη αλάπηπμε ηνπ θπζηθνχ δπλακηθνχ θαη ζηελ πξναγσγή ηεο νηθνλνκίαο (π.ρ. εθζπγρξνληζκφο γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ). Μέηξα πνπ απνζθνπνχλ ζηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαη ησλ πξντφλησλ (π.ρ. εθπιήξσζε ησλ πξνηχπσλ κε βάζε ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία, ζπκκεηνρή αγξνηψλ ζε ζπζηήκαηα γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ηξνθίκσλ). Ο δεχηεξνο άμνλαο πεξηιακβάλεη: Μέηξα πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αεηθνξηθή ρξήζε ηεο γεσξγηθήο γεο (π.ρ. εμηζσηηθή απνδεκίσζε, ζηήξημε γηα κε παξαγσγηθέο επελδχζεηο). Μέηξα πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ αεηθνξηθή ρξήζε δαζηθήο γεο (π.ρ. πξψηε δάζσζε γεσξγηθψλ γαηψλ, εληζρχζεηο Natura 2000). Ο ηξίηνο άμνλαο πεξηιακβάλεη: Μέηξα γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο (π.ρ. ελζάξξπλζε ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ζηήξημε ηεο δεκηνπξγίαο θαη αλάπηπμεο πνιχ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ). Μέηξα γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο (π.ρ. αλαθαίληζε θαη αλάπηπμε ρσξηψλ). Μέηξα γηα απφθηεζε δεμηνηήησλ, εκςχρσζε θαη εθαξκνγή. 52

53 Ο ηέηαξηνο άμνλαο πεξηιακβάλεη: ηξαηεγηθέο ηνπηθήο αλάπηπμεο (αθνξά κέηξα ησλ ηξηψλ πξψησλ αμφλσλ). πλεξγαζία (δηαηνπηθή, δηεζληθή). Λεηηνπξγία ηεο νκάδαο ηνπηθήο δξάζεο, απφθηεζε δεμηνηήησλ θαη εκςχρσζε πεξηνρψλ. Απφ ηνπο πφξνπο πνπ δηαηίζεληαη γηα ην ΠΑΑ ην 46,1% ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ζα δαπαλεζεί γηα ηνλ πξψην άμνλα, ην 34,5% γηα ηνλ δεχηεξν άμνλα, ην 19,4% γηα ηνλ ηξίην άμνλα θαη ην 5,9% ζα δαπαλεζεί γηα ηελ πξνζέγγηζε Leader. ην πιαίζην ηνπ «ειέγρνπ πγείαο» ηεο ΚΑΠ δηαηέζεθαλ ζηελ Διιάδα επηπξφζζεηνη πφξνη, απφ ηνπο αξρηθά θαζνξηζκέλνπο, νη νπνίνη ελζσκαηψζεθαλ ζην ΠΑΑ ζε ελέξγεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο λέεο πξνθιήζεηο. πγθεθξηκέλα, 134,1 εθ. θαηαλεκήζεθαλ ζηα κέηξα: «εθζπγρξνληζκφο γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ», «αχμεζε ηεο αμίαο ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ», «εγγεηνβειηησηηθά έξγα» θαη «δξάζεηο θαη απνθαηάζηαζε ηνπ δαζνθνκηθνχ δπλακηθνχ θαη εηζαγσγή δξάζεσλ πξφιεςεο». ηφρνο, ζχκθσλα κε ην Πξφγξακκα, είλαη λα βνεζεζνχλ νη παξαγσγνί γαιαθηνθνκηθψλ πξντφλησλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο κεηά ηελ θαηάξγεζε ηεο πνζφζησζεο ζηνλ ηνκέα ησλ γαιαθηνθνκηθψλ ην 2015 (αθνξά ηα δχν πξψηα κέηξα), λα γίλεη θαιχηεξε δηαρείξηζε ησλ πδάησλ (αθνξά ην ηξίην κέηξν) θαη λα πεξηνξηζηεί ε θιηκαηηθή αιιαγή (αθνξά ην ηέηαξην κέηξν). πλνιηθά, κέζσ ηνπ ΔΓΣΑΑ δηαηίζεληαη 3,9 δηο. ηνπο Πίλαθεο Γ θαη Γ παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ΠΑΑ Πίνακαρ Γ.1.1.1: Δηήζηα θαηαλνκή ηεο ρξεκαηνδόηεζεο ηνπ ΠΑΑ από ην ΔΓΣΑΑ (ζε ΔΤΡΩ). Πεγή: «Πξόγξακκα Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο », Έθηε Έθδνζε, Ινύιηνο

54 Πίνακαρ Γ.1.1.2: Υξεκαηνδόηεζε ηνπ ΠΑΑ αλά άμνλα. Πεγή: «Πξόγξακκα Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο », Έθηε Έθδνζε, Ινύιηνο 2009 Χο Γηαρεηξηζηηθή Αξρή ηνπ Πξνγξάκκαηνο νξίζηεθε ε Δηδηθή Τπεξεζία Γηαρείξηζεο ηνπ Πξνγξάκκαηνο «Αγξνηηθή Αλάπηπμε ηεο Διιάδαο » (ΤΠ.Α.Α.Σ Γηνηθεηηθφο Σνκέαο Κνηλνηηθψλ Πφξσλ θαη Τπνδνκψλ) θαη σο Οξγαληζκφο Πιεξσκψλ νξίζηεθε ν Ο.Π.Δ.Κ.Δ.Π.Δ. Γ.2 Σα δηαξζξωηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ειιεληθνύ αγξνηηθνύ ηνκέα Ζ δνκή θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ ειιεληθή γεσξγία απνηεινχλ ηελ θπξηφηεξε πξφθιεζε γηα ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ εηζάγεη ε ΚΑΠ θαζψο θαζνξίδνπλ ην πιαίζην ησλ παξαγσγηθψλ δπλαηνηήησλ ηεο ρψξαο καο ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα. Γεληθά, ν αγξνηηθφο ηνκέαο ηεο Διιάδαο ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα ζεηξά δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ. Απφ ηε ζπλνιηθή έθηαζε ηεο ρψξαο καο, ε ρξεζηκνπνηνχκελε γεσξγηθή γε απνηειεί ην 30,5% θαη νη κφληκνη βνζθφηνπνη ην 6,3% έλαληη 40% θαη 13% αληηζηνίρσο ζηελ Δ.Δ.-27 ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Eurostat γηα ην 2005 (βι. Παξάξηεκα Πίλαθαο 1). Ζ παξαπάλσ απφθιηζε είλαη δπλαηφλ λα απνδνζεί ζηηο επηθξαηνχζεο γεσγξαθηθέο θαη κνξθνινγηθέο ζπλζήθεο ηεο Διιάδαο, φπσο γηα παξάδεηγκα ε θάιπςε ηεο ρψξαο απφ ζεκαληηθέο εθηάζεηο νξεηλψλ φγθσλ 59. Απφ ηελ θαιιηεξγήζηκε γε, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ γηα ην 2006, ην κεγαιχηεξν κέξνο θαηαιακβάλνπλ νη αξνηξαίεο θαιιηέξγεηεο, νη νπνίεο αλέξρνληαη ζε πνζνζηφ 55% ηεο ζπλνιηθά ρξεζηκνπνηνχκελεο γεσξγηθήο γεο, ην 27% είλαη δελδξψδεηο θαιιηέξγεηεο θαη ην 3% αθνξά εθηάζεηο κε ακπέιηα. 59 Αιεμηάδεο,., Κνθθίδεο,., παλέιιεο, Λ., «Σα Βαζηθά Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Διιεληθνχ Πξσηνγελνχο Σνκέα», 2007, (αλάξηεζε ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ΤΠ.Α.Α.Σ 54

55 Οη γεσθπζηθνί πεξηνξηζκνί ηεο ρψξαο καο, κε ην έληνλν αλάγιπθν ηνπ εδάθνπο θαη ην λεζηψηηθν ραξαθηήξα ηεο, έρνπλ σο απνηέιεζκα ηε δηάζπαζε ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαη ηεο αγνξάο, Οη γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο αλέξρνληαη ζηηο (ΔΤΔ, γηα ην έηνο 2007) θαη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο παξνπζηάδνπλ κηθξφ κέγεζνο. Οη πεξηζζφηεξεο απνηεινχληαη απφ κηθξά ηεκαρηζκέλα αγξνηεκάρηα ηα νπνία βξίζθνληαη ζε κεγάιε απφζηαζε κεηαμχ ηνπο. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εθκεηαιιεχζεσλ, κε πνζνζηφ 76,2%, αλήθεη ζηελ ηάμε κεγέζνπο 0-5 ha ελψ κφιηο ην 0,8% αλήθεη ζηελ ηάμε κεγέζνπο 50 ha (Γηάγξακκα Γ.2.1). Ζ κέζε έθηαζε αλά εθκεηάιιεπζε είλαη 47,7 ζηξέκκαηα (ΔΤΔ, 2007). Δπηπιένλ, φζνλ αθνξά ην νηθνλνκηθφ κέγεζνο ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ, ην 83% ησλ εθκεηαιιεχζεσλ ( ) αλήθνπλ ζηηο εθκεηαιιεχζεηο κεγέζνπο ηνπιάρηζηνλ 1 Δ.Μ.Μ. 60. Σαπηφρξνλα, ν πξσηνγελήο ηνκέαο εκθαλίδεη ηνλ ρακειφηεξν βαζκφ κηζζνηνπνίεζεο (3,5% ην 2000 θαη 7,7% ην 2008) θαη ηα πςειφηεξα πνζνζηά απηναπαζρνινχκελσλ (62,6%) θαζψο θαη ζπκβνεζνχλησλ θαη κε ακεηβφκελσλ κειψλ (22,4%). Καη ελψ ην 2004 ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα ζπλνιηθά θαηαγξάθνληαη επηρεηξήζεηο, κφλν 27 εμ απηψλ εκθαλίδνπλ απαζρφιεζε κεηαμχ αηφκσλ θαη άιιεο 19 απαζρφιεζε άλσ ησλ 100 αηφκσλ (Έθζεζε ΗΝΔ/ΓΔΔ- ΑΓΔΓΤ, 2009). πλεπψο, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ είλαη νηθνγελεηαθνχ ηχπνπ ελψ κφιηο ην 0,1% αλήθεη ζηηο λνκηθνχ πξνζψπνπ (επηρεηξεκαηηθήο κνξθήο) 61. Ζ θαηάζηαζε απηή δελ επλνεί ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ θαζψο θξίλεηαη αλαπνηειεζκαηηθή ε ρξήζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. Γξα, δειαδή, απνηξεπηηθά ζηελ απνηειεζκαηηθή ρξήζε ηνπ εμνπιηζκνχ, ηε ζπγθέληξσζε θεθαιαίνπ γηα ηε δηεμαγσγή επελδχζεσλ ή ηελ πξνζαξκνγή ζηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο (π.ρ. αιιαγή ηεο θαιιηέξγεηαο). 60 Βι. Martins. C., Spendlingwimmer, F., Farm Structure Survey in Greece, Eurostat, Statistics in Focus, 96/2009. Δ.Μ.Μ.= Δπξσπατθή Μνλάδα Μεγέζνπο (απνηειεί ηππνπνηεκέλν δείθηε θαηάηαμεο ησλ εθκεηαιιεχζεσλ βάζεη εηζνδήκαηνο) 1 Δ.Μ.Μ.= Σππηθφ Αθαζάξηζην Κέξδνο ηεο εθκεηάιιεπζεο χςνπο Martins, C., Spendlingwimmer, F., Farm Structure Survey in Greece, Eurostat, Statistics in Focus, 96/

56 Καηαλνκή γεωξγηθώλ εθκεηαιιεύζεωλ θαηά ηάμε κεγέζνπο, % % >=50 1% % % Γηάγξακκα Γ.2.1: Καηαλνκή ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ ζηελ Διιάδα θαηά ηάμε κεγέζνπο (ha) γηα ην Πεγή: ηνηρεία ηνπ Πίλαθα 2 (Παξάξηεκα). Απφ πιεπξάο γεσξγηθήο απαζρφιεζεο, ην 2007, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ, ην 37,3% ησλ θαηφρσλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ ήηαλ άλσ ησλ 65 εηψλ, ην 49,2% ήηαλ κεηαμχ 40 θαη 64 εηψλ θαη κφλν ην 13,4% ήηαλ ειηθίαο θάησ ησλ 39 εηψλ (βι. Παξάξηεκα Πίλαθαο 3), γεγνλφο πνπ ππνδειψλεη ην πξφβιεκα ηεο ειηθηαθήο δηάξζξσζεο πνπ παξνπζηάδεη ν αγξνηηθφο πιεζπζκφο ηεο ρψξαο καο. Δπίζεο, ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ θαηφρσλ εθκεηαιιεχζεσλ είλαη άλδξεο. Χζηφζν, ε ζπκκεηνρή ησλ απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα είλαη πςειή ζε πνζνζηφ πεξίπνπ ίδην κε απηφ ηνπ αλδξηθνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα 62. Απφ πιεπξάο κνξθσηηθνχ επηπέδνπ, ην 83,8% ησλ αγξνηψλ έρεη ηειεηψζεη ην Γεκνηηθφ ή θάπνηεο ηάμεηο ηνπ, ην 15% είλαη απφθνηηνη κέζεο εθπαίδεπζεο θαη κφιηο ην 1,2% είλαη απφθνηηνη ΑΔΗ ή ΣΔΗ (έηνο 2003). Όζνλ αθνξά ηελ θαηάξηηζε ησλ αγξνηψλ κε βαζηθή εθπαίδεπζε απηή θπκάλζεθε κφιηο ζην 2,9% ην 1999/2000, ελψ πξνγξάκκαηα δηά βίνπ κάζεζεο παξαθνινχζεζε ην 2,1% ησλ αγξνηψλ ην πλεπψο, ν αγξνηηθφο πιεζπζκφο ζήκεξα εμαθνινπζεί λα κελ έρεη απνθηήζεη ηηο απαηηνχκελεο δεμηφηεηεο, ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ηελ επηρεηξεκαηηθή 62 Αιεμηάδεο,., Κνθθίδεο,., παλέιιεο, Λ., «Σα Βαζηθά Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Διιεληθνχ Πξσηνγελνχο Σνκέα», 2007, (αλάξηεζε ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ΤΠ.Α.Α.Σ 63 Σα ζηνηρεία πξνέξρνληαη απφ ην «Πξφγξακκα Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο », Έθηε Έθδνζε, Ηνχιηνο

57 ζπκπεξηθνξά θαη ηελ θνηλσληθή επζχλε γηα λα κπνξέζεη λα δξαζηεξηνπνηεζεί ζηνλ ηνκέα κε αληαγσληζηηθέο πξννπηηθέο. ηα δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα εληάζζνληαη θαη ην ρακειφ επίπεδν νξγάλσζεο ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ, ε κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ ησλ νξεηλψλ θαη κεηνλεθηηθψλ πεξηνρψλ θαη νη ηάζεηο εγθαηάιεηςεο ηεο γεσξγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε νξεηλέο θαη κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο. Γ.3 Οη επηπηώζεηο ηεο εθαξκνγήο ηεο λέαο ΚΑΠ ζηελ ειιεληθή γεωξγία Ζ ελζσκάησζε ηεο ΚΑΠ ζηελ ειιεληθή γεσξγηθή πνιηηηθή κε ηελ πςειή ζηήξημε θαη πξνζηαζία πνπ παξείρε ζηνπο αγξφηεο επέηξεςε ζηελ ειιεληθή γεσξγία λα απνθχγεη κία άκεζε έθζεζή ηεο ζηνλ δηεζλή αληαγσληζκφ. Παξάιιεια, νη απνδφζεηο απμήζεθαλ, ε παξαγσγηθφηεηα βειηηψζεθε θαη νη αγξφηεο έηπραλ ζεκαληηθήο αχμεζεο ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο 64. ήκεξα, κε ηελ θαζηέξσζε ηεο λέαο ΚΑΠ ε αγξνηηθφο ηνκέαο ράλεη έλα κέξνο ηεο πξνζηαζίαο πνπ ηνπ παξείρε έσο ηφηε ε αγξνηηθή πνιηηηθή πνπ αθνινπζνχζε ε Δ.Δ. θαη πιένλ εθηίζεηαη ζηηο ζπλζήθεο ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ επέθεξε ε θηιειεπζεξνπνίεζε ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ. Με ηε λέα ΚΑΠ θαη ηε κείσζε ηεο πξνζηαζίαο ιφγσ ησλ εμειίμεσλ ζηνλ Π.Ο.Δ, ηα ειιεληθά πξντφληα πξέπεη λα αληαγσληζηνχλ ζηελ εγρψξηα θαη δηεζλή αγνξά ηα νκνεηδή πξντφληα κε ηηκέο πνπ πιεζηάδνπλ ηηο δηεζλείο. Μεηά ηελ απνδφκεζε ηεο ΚΑΠ, δελ ππάξρεη κεραληζκφο ζηήξημεο ησλ ηηκψλ ζε επξσπατθφ επίπεδν θαη ζπλεπψο νη ηηκέο γηα ηνπο Έιιελεο αγξφηεο είλαη απηέο ηηο δηεζλνχο αγνξάο πνπ, εθηφο ζπγθπξηαθψλ αηηηψλ, είλαη ρακειφηεξεο απφ ην θφζηνο παξαγσγήο ζηε ρψξα καο. Παξάιιεια, ε λέα ΚΑΠ θαηαιακβάλεη, πιένλ, φιν θαη κηθξφηεξν πνζνζηφ ζηνλ θνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ θαη νη άκεζεο εληζρχζεηο είλαη κεησκέλεο ζε ζρέζε κε ηα παιαηφηεξα έηε. Ζ κείσζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ επηηείλεηαη θαη απφ ηελ επηβνιή κηαο ζεηξάο πςειψλ παξαθξαηήζεσλ φπσο είλαη ην πνηνηηθφ παξαθξάηεκα θαη ε δηαθνξνπνίεζε. Απηφ ζπλεπάγεηαη απψιεηα κέξνπο ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ πνπ θαηαβάιινληαη ζηνπο παξαγσγνχο ζε ζρέζε κε ηα παιαηφηεξα έηε. Ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηελ Διιάδα, ε λέα ΚΑΠ είρε επηπηψζεηο ζε ζεκαληηθνχο θιάδνπο ηεο γεσξγίαο. 64 Πέδαξνο, Π., «χληνκε επηζθφπεζε ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο», Μάζεκα ΓΓ-Δ05, Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ ζηελ ΔΓΓ. 57

58 Παξαδνζηαθέο θαιιηέξγεηεο, νη νπνίεο ζην παξειζφλ απνιάκβαλαλ πςειέο εληζρχζεηο, έρνπλ αξρίζεη θαη δέρνληαη ηζρπξφ πιήγκα ην νπνίν ήηαλ εκθαλέο απφ ηνλ πξψην ρξφλν εθαξκνγήο ησλ κέηξσλ ηεο ΚΑΠ. Ζ πηψζε ηεο παξαγσγήο ζε βαζηθά γεσξγηθά πξντφληα επηηαρχλζεθε θαηά ηελ ηειεπηαία ρξφληα θπξίσο σο απνηέιεζκα ηεο λέαο ΚΑΠ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απηνχ πνπ ιέκε καδηθή «θπγή» θαη εγθαηάιεηςε θαιιηέξγεηαο, απνηειεί ε πεξίπησζε ηεο θαιιηέξγεηαο θαπλνχ, φπνπ κε ηελ εθαξκνγή ηεο πιήξνπο απνδέζκεπζεο νη παξαγσγνί έδεημαλ απξνζπκία ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ πξντφληνο πνπ ηφζα ρξφληα ζηήξημε ηηο ηνπηθέο νηθνλνκίεο αξθεηψλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο καο. Οη παξαγσγνί πξηλ ηελ εθαξκνγή ηεο λέαο ΚΑΠ απνιάκβαλαλ ζε νξηζκέλεο πνηθηιίεο πξηκνδφηεζε πνπ ήηαλ ηξηπιάζηα ηεο εκπνξηθήο ηηκήο ηνπο 65. Με ηελ εθαξκνγή ηεο λέαο ΚΑΠ έιαβαλ ηελ εληαία ελίζρπζε πνπ ηνπο αλαινγνχζε κε βάζε ην κέζν αξηζκφ ζηξεκκάησλ πνπ θαιιηεξγνχζαλ θαη ηελ κέζε εηήζηα επηδφηεζε πνπ έιαβαλ θαηά ηελ πεξίνδν Ζ αμία ησλ δηθαησκάησλ ηνπο δέρζεθε κείσζε ιφγσ ηεο παξαθξάηεζεο γηα ην εζληθφ απφζεκα, ηεο δηαθνξνπνίεζεο θαη ηνπ πνηνηηθνχ παξαθξαηήκαηνο. Χο εθ ηνχηνπ, νη εληζρχζεηο πνπ ιακβάλνπλ, πιένλ, κε ηε λέα ΚΑΠ είλαη κεησκέλεο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ρακειέο ηηκέο παξαγσγνχ θαη ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο εμεγνχλ ηελ απξνζπκία ησλ παξαγσγψλ ζηελ ζπλέρηζε ηεο θαιιηέξγεηάο ηνπ 66. Έηζη, απφ κηα πνζφηεηα παξαγσγήο πεξί ηνπο ηφλνπο πνπ παξήρζεζαλ ην 2004 ε παξαγσγή έπεζε ζηνπο ηφλνπο ην 2009 (Πίλαθαο Γ.3.1) ελψ ζχκθσλα 65 Μπνπξδάξαο, Γ., «Οη δεκνζηνλνκηθέο πηπρέο ηεο εθαξκνγήο ηεο ΚΑΠ ζηελ Διιάδα» ζην Κξηκπά Κ., Λνπινχδε Λ. (Δπηκ.) «Διιεληθή Γεσξγία θαη Αγξνηηθή Πνιηηηθή», έθδνζε Αθαδεκίαο Αζελψλ, 2008, ζει Ο θ. Μηράιεο Παζραιίδεο, πξφεδξνο ηεο νκάδαο θαπλνπαξαγσγψλ Ξάλζεο, εμεγεί γηαηί νη πεξηζζφηεξνη δελ θαιιηέξγεζαλ θέηνο «Βηξηδίληα»: «Πέξπζη πνχιεζα 0,30 επξψ ην θηιφ ηα Βηξηδίληα θαη πήξα επηδφηεζε 2,80. Γεδνκέλνπ φηη θέηνο παίξλνπκε ηελ επηδφηεζε αθφκα θαη αλ δελ θαιιηεξγνχκε θαπλά θαη ε θαιιηέξγεηα έρεη έμνδα πεξίπνπ 1,30 ην θηιφ, είλαη θαλεξφ φηη δελ ζα ζπλέθεξε λα θαιιηεξγήζεη θάπνηνο». Όπσο πξνζζέηεη, ππήξραλ ρξνληέο πνπ ε εκπνξηθή ηηκή ζηελ νπνία πνχιεζε ηα θαπλά ηνπ έθηαζε ην 1,50 επξψ ην θηιφ, φκσο «ηα ηειεπηαία ηέζζεξα ρξφληα ε ηηκή πνπ δίλνπλ νη βηνκήραλνη πέθηεη ζπλέρεηα. Αλ ε ηηκή αλέβεη, δελ απνθιείεηαη ηνπ ρξφλνπ λα μαλαβάισ Βηξηδίληα» (Γεσξγηνπνχινπ Σ., «Καπλφο, βακβάθη, δάραξε, πξψηα ζχκαηα ηεο ΚΑΠ», άξζξν ζηελ εθεκεξίδα «Καζεκεξηλή», ). 58

59 κε ηα ζηνηρεία ηεο Eurostat 67 κεηαμχ ηνπ 2005 θαη 2007 ππήξμε πηψζε θαηά 62% ζηηο θαιιηεξγνχκελεο κε θαπλφ εθηάζεηο. H κείσζε απηή είλαη ηδηαίηεξα αηζζεηή ζηελ πεξίπησζε ησλ θαπλψλ Virginia θαη Burley θαη πιένλ κφλν ηα θαπλά αλαηνιηθνχ ηχπνπ (Μπαζκάο θαη Καηεξίλε) παξακέλνπλ ζηελ παξαγσγή ιφγσ ηεο αξθεηά πςειήο πνηφηεηάο ηνπο πνπ ηα θαζηζηά αληαγσληζηηθά. Πξφθεηηαη γηα κηα εληππσζηαθή κείσζε ηεο παξαγσγήο θαπλνχ ε νπνία αληηθαηνπηξίδεη πιήξσο ηελ εηθφλα ζηνλ θιάδν κε ρακέλεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη ζνβαξέο επηπηψζεηο ζηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο ηεο Αηησιναθαξλαλίαο, ηεο Θεζζαιίαο, ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηεο Θξάθεο. Μείσζε ηεο παξαγσγήο παξνπζηάδεηαη θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο θαιιηέξγεηαο βάκβαθνο φπνπ απφ ην πξψην ρξφλν εθαξκνγήο ηεο λέαο ΚΑΠ εκθαλίδεηαη πηψζε ηεο παξαγσγήο θαη απφ ηφλνπο ην 2005 έθηαζε ζηνπο ηφλνπο ην 2006 (Πίλαθαο Γ.3.1). Σν πξφβιεκα ελδέρεηαη λα επηδεηλσζεί εάλ ζην κέιινλ απνθαζηζζεί ε πιήξεο απνδεζκεπκέλε ελίζρπζε ηνπ πξντφληνο δεδνκέλνπ ηνπ απμεκέλνπ θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ (ζήκεξα ην 35% ηνπ ζπλφινπ ηεο ελίζρπζεο ζε επίπεδν ρψξαο παξακέλεη ζπλδεδεκέλν κε ηελ παξαγσγή). Αλάινγν πιήγκα δέρζεθε θαη ν ηνκέαο ησλ δαραξφηεπηισλ φπνπ απφ ην 2006 παξαηεξείηαη ζεκαληηθή κείσζε ηεο παξαγσγήο (Πίλαθαο Γ.3.1) εμαηηίαο ηνπ λένπ θαζεζηψηνο ηεο δάραξεο θαη ηεο ζεκαληηθήο κείσζεο ηεο ηηκήο ζηε δάραξε θαη ηα ηεχηια. Μφλν κέζα ζην 2006, ηεπηινπαξαγσγνί αλαγθάζηεθαλ λα απνρσξήζνπλ απφ ηνλ θιάδν 68. Ζ πηψζε ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο ζπλνδεχηεθε απφ ζεκαληηθή πηψζε ηνπ πξαγκαηηθνχ αγξνηηθνχ εηζνδήκαηνο. Σν θφζηνο παξαγσγήο ζηελ Διιάδα απμάλεηαη θαη παξάιιεια ππάξρεη κείσζε ησλ ηηκψλ ηνπ παξαγσγνχ 69. Χο εθ ηνχηνπ, θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο κεησκέλεο εληζρχζεηο, ην αγξνηηθφ εηζφδεκα παξνπζηάδεη ζπλερή κείσζε ηα ηειεπηαία ρξφληα ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Eurostat. Έηζη, ην 2008 ήηαλ κεησκέλν πεξίπνπ θαηά 20 % έλαληη ηνπ 2000 (βι. Γηάγξακκα Γ.3.1). 67 Martins. C., Spendlingwimmer, F., Farm Structure Survey in Greece, Eurostat, Statistics in Focus, 96/ χκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ παξνπζίαζε ν Πξφεδξνο ηεο ΓΔ..Α..Δ., θ. Γσλησηάθεο, άξζξν «Σελ θάησ βφιηα πήξε ην αγξνηηθφ εηζφδεκα» απφ ηελ ηζηνζειίδα ηεο ΠΑΔΓΔ ( ηνλ Πίλαθα 4 ηνπ Παξαξηήκαηνο παξνπζηάδνληαη νη απνιακβαλφκελεο θαη θαηαβαιιφκελεο ηηκέο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα απφ ην 2001 έσο ην 2009 θαη ζην Γηάγξακκα 1 ηνπ Παξαξηήκαηνο ε κεληαία εμέιημε ηνπ γεληθνχ δείθηε ηηκψλ εηζξνψλ-εθξνψλ απφ ην Μάξηην ηνπ 2009 έσο ην Μάξηην ηνπ

60 Πίνακαρ Γ.3.1: Παξαγωγή ηωλ θπξηόηεξωλ αγξνηηθώλ πξνϊόληωλ ζηελ Διιάδα. Πεγή: Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο γηα ην έηνο ΔΗΟΓΖΜΑ ΑΝΑ ΔΡΓΑΕΟΜΔΝΟ ΠΛΖΡΟΤ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Γείθηεο Α (2005=100) Ε.Ε.-27 Ελλάδα Γηάγξακκα Γ.3.1: Δμέιημε ηνπ πξαγκαηηθνχ εηζνδήκαηνο αλά εξγαδφκελν πιήξνπο απαζρφιεζεο ζηελ Δ.Δ-27 θαη ηελ Διιάδα. Πεγή: ηνηρεία ηνπ Πίλαθα 5 (Παξάξηεκα). 60

61 Όζνλ αθνξά ην αγξνηηθφ εκπνξηθφ ηζνδχγην απηφ παξνπζηάδεη δξακαηηθή επηδείλσζε πνπ αληαλαθιά ηελ έιιεηςε αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ ειιεληθψλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη ππνδειψλεη ηελ αδπλακία ηνπ ειιεληθνχ γεσξγηθνχ ηνκέα λα αληαπεμέιζεη ζηηο αληαγσληζηηθέο ζπλζήθεο πνπ ζπλεπάγεηαη ε κείσζε ηεο πξνζηαζίαο ηεο λέαο ΚΑΠ. πγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ ην 2006 ην έιιεηκκα ήηαλ εθ. (απφ 1,6 δηο ην 2002) θαη ην 2008 έθηαζε ζην εθ.. Πξφθεηηαη γηα κηα επηδείλσζε ηεο ηάμεο ηνπ 36% 70. Πηψζε παξνπζηάδεη θαη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ πνπ απαζρνιείηαη ζηε γεσξγία ην νπνίν αληηπξνζσπεχεη ην 11,4% ηνπ ζπλνιηθνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο γηα ην έηνο 2008 απφ 15,3% ην 2003 (Παξάξηεκα, Πίλαθαο 6). Σν πνζνζηφ απηφ ζε ζρέζε κε ηνλ θνηλνηηθφ κέζν φξν (5,4% γηα ην 2008) είλαη αξθεηά πςειφ θαη ππνδεηθλχεη φηη ν αγξνηηθφο ηνκέαο ζπλερίδεη λα απαζρνιεί ζεκαληηθφ αξηζκφ αηφκσλ. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο εηήζηαο έθζεζεο ηνπ ΗΝΔ ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ ηνπ 2009, θαηά ηελ ηξέρνπζα δεθαεηία ε απαζρφιεζε ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα ζπλερψο κεηψλεηαη (Γηάγξακκα Γ.3.2). Ζ κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα νθείιεηαη απνθιεηζηηθά ζηνλ θπξίαξρν θιάδν ηνπ, ηε γεσξγία θαη θηελνηξνθία, πνπ παξνπζηάδεη κείσζε θαηά 28,0% θαη νδεγεί ζε απψιεηα ζέζεσλ εξγαζίαο. Ο ξπζκφο ηεο κείσζεο επηβξαδχλεηαη ζεκαληηθά θαηά ηα ηειεπηαία έηε αιιά ζπλερίδεη λα πθίζηαηαη. 71 Ζ κείσζε απηή κπνξεί λα ηδσζεί σο απνηέιεζκα ηεο αλαγθαηφηεηαο εθζπγρξνληζκνχ ελφο ηκήκαηνο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο αιιά θαη σο απνηέιεζκα ηεο εθαξκνγήο ησλ πνιηηηθψλ ηεο ΚΑΠ. Σαπηφρξνλα, φκσο αλακέλεηαη λα ζπληζηά θαη απνηέιεζκα ηεο ειηθηαθήο δηάξζξσζεο ηνπ θιάδνπ. Ζ γεσξγία-θηελνηξνθία εκθαλίδνπλ ηελ πην γεξαζκέλε ειηθηαθή δηάξζξσζε απφ ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ θιάδσλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Έλα άιιν σζηφζν ηκήκα ηεο κείσζεο θαηαδεηθλχεη ηελ απνρψξεζε λεφηεξσλ ειηθηαθά αηφκσλ απφ ηνλ πξσηνγελή ηνκέα θαη ηελ αλαδήηεζε απαζρφιεζεο ζηνπο ηνκείο ηεο βηνκεραλίαο θαη ησλ ππεξεζηψλ. 70 Μπίθαο Α., «Γξακαηηθή επηδείλσζε ηνπ ειιείκκαηνο αγξν-δηαηξνθηθψλ πξντφλησλ», «Αγξνηηθφο πλεξγαηηζκφο», Έηνο 63 ν, Σεχρνο 76, Μάηνο 2009, ζει Μεηαμχ ησλ εηψλ 2004 θαη 2008 νη απψιεηεο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηνλ θιάδν ηεο γεσξγίαο - θηελνηξνθίαο πεξηνξίδνληαη ζπλνιηθά ζηηο

62 Γηάγξακκα Γ.3.2: Δμέιημε ηεο απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα. Πεγή: ΙΝΔ/ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ Δθηφο ησλ αλσηέξσ επηπηψζεσλ πνπ είρε ε εθαξκνγή ηεο λέαο ΚΑΠ, ε εληαία απνδεζκεπκέλε ελίζρπζε δχλαηαη λα επηδξά θαη επί ηεο αμίαο ηεο αγξνηηθήο γεο επεξεάδνληαο ηηο ηηκέο αγνξάο ή ελνηθίαζεο, θαζψο ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα πιεξσκήο θεθαιαηνπνηνχληαη, σο έλα βαζκφ, ζε αμία γεο. Έηζη, αζθαιψο ππάξρεη δηαθνξά επί ηεο ηηκήο αλάκεζα ζε επηιέμηκεο θαη κε εθηάζεηο. Βέβαηα, ε αμία ηεο γεο επεξεάδεηαη θαη απφ άιινπο παξάγνληεο φπσο είλαη ε πνιηηηθή πνπ αθνινπζεί ην θξάηνο επί ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δεηήκαηνο, ην θφζηνο ηεο κεηαβίβαζεο ηεο γεο θηι. ηελ Διιάδα, επεηδή ε πψιεζε αγξνηηθήο γεο είλαη πεξηνξηζκέλε, ην θαζεζηψο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο επηδξά, ζχκθσλα κε κειέηε 72, θπξίσο επί ηεο αμίαο ηεο ελνηθηαδφκελεο γεο, αλ θαη πξέπεη λα γίλνπλ πεξηζζφηεξεο έξεπλεο επί ηνπ ζέκαηνο. Ζ λέα ΚΑΠ, φκσο, δελ έρεη κφλν αξλεηηθέο επηπηψζεηο. Παξέρεη πνιιέο δπλαηφηεηεο θαη επθαηξίεο γηα παξαγσγηθή αλαζπγθξφηεζε ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο νη νπνίεο ζα πξέπεη λα αμηνπνηεζνχλ εγθαίξσο θαζψο ήδε ν αγξνηηθφο καο ηνκέαο, ιφγσ ησλ δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ παξνπζηάδεη αδπλαηεί λα αληαπεμέιζεη ζην λέν πεξηβάιινλ πνπ δηακνξθψλεηαη. Τπάξρνπλ ζήκεξα παξαδείγκαηα πιήζνπο επηηπρεκέλσλ δξάζεσλ ζηνλ ειιεληθφ αγξνηηθφ ηνκέα, πνπ ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ πξφηππα γηα ηελ 72 Βι. Swinner. J., Ciaian, P., Kancs d Artis, Study on the functioning of land markets in the EU Member States under the influence of measures applied under the Common Agricultural Policy, Final Report submitted to the European Commission Directorate General for Agriculture and Rural Development, Centre for European Policy Studies (CEPS),

63 αλάπηπμε ησλ ειιεληθψλ αγξνηηθψλ επηρεηξήζεσλ ζην λέν παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ θαη δείρλνπλ ηελ ζηξνθή πνπ πξέπεη λα γίλεη πξνο ηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ θαη ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο ρψξαο καο. χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο ΠΑΔΓΔ, πεξηζζφηεξνη απφ 50 αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί έρνπλ επψλπκα πξντφληα ελψ δελ είλαη ιίγνη απηνί, ησλ νπνίσλ ηα πξντφληα δελ ηνπνζεηνχληαη θαλ ζηα ξάθηα ησλ ζνχπεξ κάξθεη ζηε ρψξα καο, αιιά θεχγνπλ θαηεπζείαλ γηα ην εμσηεξηθφ 73. Γ.4 Ζ πξννπηηθή ηεο ΚΑΠ κεηά ην 2013 Ζ Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή απφ ηε ζηηγκή ηεο ζχζηαζήο ηεο ζπλερψο αλαζεσξείηαη πξνθεηκέλνπ λα πξνζαξκνζηεί ζηηο λέεο νηθνλνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο, θνηλσληθέο θαη ηερλνινγηθέο ζπλζήθεο. Ζ λέα ΚΑΠ έρεη νξίδνληα έσο ην Χζηφζν, ήδε έρεη μεθηλήζεη δεκφζηνο δηάινγνο γηα ηελ ΚΑΠ κεηά ην 2013 θαη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξφθεηηαη λα εθδψζεη Αλαθνίλσζε ζην ηέινο ηνπ 2010 ζρεηηθά κε ηελ κειινληηθή ηεο πνξεία. Παξάιιεια, ε Δπηηξνπή έρεη εθπνλήζεη κειέηε ζρεηηθά κε ην κέιινλ ηεο γεσξγίαο θαη ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο 74. χκθσλα κε απηή ηε κειέηε παξνπζηάδνληαη ηξεηο πηζαλέο εθδνρέο γηα ηελ κεηά ην 2013 θνηλή αγξνηηθή πνιηηηθή. Ζ πξψηε εθδνρή πεξηιακβάλεη κείσζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΚΑΠ θαηά 20%, πιήξε εθαξκνγή ηνπ θαζεζηψηνο ηεο εληαίαο ελίζρπζεο, κείσζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ θαηά 30% θαη αχμεζε 105% ηεο ρξεκαηνδφηεζεο απφ ην ΔΓΣΑΑ. Ζ δεχηεξε εθδνρή, πνπ είλαη πην ζπληεξεηηθή ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε, αλαθέξεηαη ζε κείσζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΚΑΠ φπσο παξαπάλσ, εθαξκνγή ηνπ πεξηθεξεηαθνχ κνληέινπ ζε επξσπατθφ επίπεδν (κέζσ ηεο εμίζσζεο ηεο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ), κείσζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ θαηά 15% θαη αχμεζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ ΔΓΣΑΑ θαηά 45% ελψ παξακέλνπλ νη ζπλδεδεκέλεο εληζρχζεηο φπσο θαζηεξψζεθαλ κε ηνλ «έιεγρν πγείαο». Ζ ηξίηε εθδνρή αλαθέξεηαη ζε πιήξε απειεπζέξσζε ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο θαη κείσζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΚΑΠ θαηά 75%, θαηάξγεζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ θαη 100% αχμεζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ ΔΓΣΑΑ. 73 ΠΑΔΓΔ, «πλεηαηξηζηηθά "δηακάληηα" θαηαθηνχλ ηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ», «Αγξνηηθφο πλεξγαηηζκφο», Έηνο 64 ν, Σεχρνο 85, Μάξηηνο 2010, ζει Ζ κειέηε έρεη ηίηιν «SCENAR 2020-Scenario study on agriculture and the rural world» θαη επηθαηξνπνηήζεθε ην

64 Σα δχν πξψηα ζελάξηα είλαη εθείλα πνπ ζπδεηνχληαη πεξηζζφηεξν θαη αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ ηάζε πνπ επηθξαηεί γηα κείσζε ησλ πφξσλ πνπ δηαηίζεληαη γηα ηηο δαπάλεο ηεο ΚΑΠ κε παξάιιειε κείσζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ θαη αχμεζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα. Οη ειιεληθέο ζέζεηο δελ είλαη ππέξ ηεο παξαπάλσ πξννπηηθήο, δεδνκέλσλ θαη ησλ πξνβιεκάησλ πνπ παξνπζηάδεη ν αγξνηηθφο ηνκέαο θαη ηεο επηδείλσζεο πνπ ζα παξνπζηάζεη ζε πεξίπησζε πνπ ππάξμεη ηάζε γηα κεγάιε κείσζε ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ. Ηδηαίηεξα ε πηνζέηεζε ηνπ κνληέινπ ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο, θαη σο εθ ηνχηνπ ηεο εμίζσζεο ηεο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ γηα φινπο ηνπ αγξφηεο ηεο Δ.Δ., ζα νδεγήζεη ζε ζεκαληηθή κείσζε ηεο ελίζρπζεο ησλ Διιήλσλ αγξνηψλ δεδνκέλνπ φηη ε Διιάδα ζήκεξα εκθαλίδεηαη λα θαηέρεη ηελ πξψηε ζέζε ζηελ Δ.Δ. ζε εληζρχζεηο αλά ζηξέκκα Οη ζέζεηο ηνπ ΤΠ.Α.Α.Σ 75 είλαη ε δηαηήξεζε ηνπιάρηζηνλ ησλ θνλδπιίσλ πνπ αλαινγνχλ ζηελ ΚΑΠ θαζψο θαη ε δηαηήξεζε ησλ δαπαλψλ γηα ηηο άκεζεο εληζρχζεηο. Δπηπιένλ, είλαη ππέξ ηεο ελίζρπζεο ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα ρσξίο, φκσο, απηφ λα απνβεί εηο βάξνο ηνπ πξψηνπ ππιψλα, φπσο ηζρχεη ζήκεξα κε ηελ δηαθνξνπνίεζε. Παξάιιεια, είλαη ππέξ ηεο αζθάιεηαο ζηνλ αγξνδηαηξνθηθφ ηνκέα κέζσ επαξθψλ θαη ηθαλψλ εξγαιείσλ πνιηηηθήο ηεο ΚΑΠ. Ζ αζθάιεηα απηνχ ηνπ ηνκέα πξέπεη λα απνθηήζεη ζηξαηεγηθή ζεκαζία, ηφζν ζε δηεζλέο φζν θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν, δεδνκέλσλ ησλ επαλαιακβαλφκελσλ θξίζεσλ ζηα ηξφθηκα θαη ηεο πξνζηαζίαο πνπ πξέπεη λα παξέρεηαη ζηνπο αγξφηεο θαη ζηνπο θαηαλαισηέο ψζηε λα απνηξέπεηαη ε κεγάιε απφθιηζε κεηαμχ ησλ ηηκψλ παξαγσγνχ θαη ησλ ηηκψλ ηνπ θαηαλαισηή. Γεληθά, ε ηάζε πνπ έρεη αξρίζεη λα δηακνξθψλεηαη ήδε κε ηελ ηειεπηαία κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΑΠ, είλαη ε κείσζε ηεο πξνζηαζίαο ησλ αγξνηψλ κέζσ ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ ζην εηζφδεκά ηνπο θαη ε επηθέληξσζε ηεο ζηήξημεο ζε κέηξα αγξνηηθήο πνιηηηθήο. Ηδηαίηεξα κε ηελ θηιειεπζεξνπνίεζε ηνπ εκπνξίνπ ησλ γεσξγηθψλ πξντφλησλ, ε ΚΑΠ πξφθεηηαη λα επηθεληξσζεί ζε δεηήκαηα ελίζρπζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ θνηλνηηθψλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ πξνθεηκέλνπ λα αληαπεμέιζεη ζηηο ρακειέο δηεζλείο ηηκέο. 75 ρέδην ζπκπεξαζκάησλ ηεο νκάδαο εξγαζίαο «Σν κέιινλ ηεο ΚΑΠ θαη νη δηαξζξσηηθέο πνιηηηθέο», ΤΠ.Α.Α.Σ, Γ/λζε Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο θαη Σεθκεξίσζεο, Αζήλα,

65 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ζ θνηλή αγξνηηθή πνιηηηθή απνηειεί κηα πιήξσο επξσπατθή πνιηηηθή ζηα ζηάδηα ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο ζέζπηζεο ηεο αιιά εθαξκφδεηαη ζε εζληθφ επίπεδν κε δηαθνξεηηθέο δηαδηθαζίεο αλάινγα κε ην ζεζκηθφ ζχζηεκα ηνπ θξάηνπο-κέινπο. Καηά ηελ πνιπεηή δηάξθεηα εθαξκνγήο ηεο έρεη ηχρεη πνιιψλ κεηαξξπζκίζεσλ πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηηο εθάζηνηε νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο. Αξρηθά ε ΚΑΠ βαζηδφηαλ ζηελ επίηεπμε ηεο απηάξθεηαο ησλ ηξνθίκσλ κε κία πνιηηηθή θαζνξηζκνχ ηηκψλ, πνζνζηψζεσλ θαη επηδνηήζεσλ πνπ ζπλερίζηεθε κέρξη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90. Ζ πνιηηηθή απηή, φκσο, δελ κπνξνχζε λα ζπλερηζηεί. Καζψο ε απηάξθεηα είρε πιένλ επηηεπρζεί, ηα πιενλάζκαηα παξαγσγήο, νη ζηξεβιψζεηο ζην παγθφζκην εκπφξην θαη ζηηο δηεζλείο αγνξέο, ην κεγάιν θφζηνο ηεο ΚΑΠ, νη αλεζπρίεο γηα ηηο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο αιιά θαη νη αλεζπρίεο ησλ θαηαλαισηψλ γηα ηελ αζθάιεηα θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ηξνθίκσλ, νδήγεζαλ ζε κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΑΠ πξνο ηελ θαηεχζπλζε κίαο πην θηιειεχζεξεο θαη πεξηβαιινληηθά επαίζζεηεο πνιηηηθήο. Ζ «Αηδέληα 2000» απνηέιεζε ην πξψην βήκα κε ηηο πην ξηδνζπαζηηθέο αιιαγέο λα γίλνληαη ζηε κεηαξξχζκηζε ηνπ 2003/2004 θαη λα ζπλερίδνληαη κε ηνλ πξφζθαην «έιεγρν πγείαο». Ζ λέα ΚΑΠ έρεη σο ζηφρν λα θαηαζηήζεη ηνπο θνηλνηηθνχο γεσξγνχο αληαγσληζηηθνχο, ψζηε λα θαηαθέξνπλ λα ζπλερίζνπλ ηε δξαζηεξηφηεηά ηνπο ζηηο λέεο ζπλζήθεο πνπ επέθεξε ε θηιειεπζεξνπνίεζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ, δίλνληαο παξάιιεια έκθαζε ζηελ πξνψζεζε κηαο αεηθφξνπ γεσξγίαο θαη ζηελ ελίζρπζε ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο. Σν θαζεζηψο ηεο εληαίαο απνδεζκεπκέλεο ελίζρπζεο, ε πνιιαπιή ζπκκφξθσζε, ε δηαθνξνπνίεζε θαη ην ζχζηεκα παξνρήο γεσξγηθψλ ζπκβνπιψλ, πνπ απνηεινχλ νξηζκέλεο απφ ηηο θαηλνηνκίεο ηεο λέαο ΚΑΠ, άιιαμαλ ξηδηθά ηελ θηινζνθία ηεο. Κάζε θξάηνο-κέινο κπνξεί λα εθαξκφζεη ηα θαηάιιεια ζπζηήκαηα αλάινγα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ αγξνηηθνχ ηνπ ηνκέα. ηελ Διιάδα ν ππνινγηζκφο ηεο αμίαο ησλ Αηνκηθψλ Γηθαησκάησλ Πιεξσκήο, πνπ εηζήγαγε ε ΚΑΠ γηα φια ηα επηδνηνχκελα πξντφληα, έγηλε ζηε βάζε ηνπ ηζηνξηθνχ κνληέινπ. Αλ θαη ζεσξήζεθε σο ην πιένλ δίθαην κνληέιν, κε ηελ έλλνηα φηη εμαζθαιίδεη ιίγν σο πνιχ ην πνζφ ησλ εληζρχζεσλ πνπ εηζέπξαηηε ν θάζε παξαγσγφο πξηλ ηε κεηαξξχζκηζε, αιιά θαη δεδνκέλσλ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ειιεληθήο 65

66 γεσξγίαο, ελ ηνχηνηο είρε σο αξλεηηθφ απνηέιεζκα ηελ δηθαίσζε φζσλ ζην παξειζφλ εηζέπξαηηαλ επηδνηήζεηο δειψλνληαο ςεπδή ζηνηρεία, θαηά ηελ πεξίνδν αλαθνξάο, εθκεηαιιεπφκελνη ηηο αδπλακίεο ηνπ δηνηθεηηθνχ κεραληζκνχ κε ηνπο ειιηπείο επηηφπηνπο θαη δηαζηαπξσηηθνχο ειέγρνπο. Με ηελ εθαξκνγή ηνπ πζηήκαηνο Αλαγλψξηζεο Αγξνηεκαρίσλ-Γεσγξαθηθψλ Πιεξνθνξηψλ (κεηά απφ θαζπζηέξεζε πέληε εηψλ) κεηψλνληαη ζην εμήο ηα πεξηζψξηα δήισζεο ςεπδψλ ζηνηρείσλ ζην ζχζηεκα ηνπ Ο..Γ.Δ. Δπηπιένλ, ην ηζηνξηθφ κνληέιν ελέρεη ηνλ θίλδπλν λα κεηαηξαπνχλ ηα δηθαηψκαηα ζε ρξεκαηηζηεξηαθφ είδνο δειαδή λα γίλνληαη αγνξαπσιεζίεο δηθαησκάησλ ρσξίο ηελ αλάινγε έθηαζε (Πέδαξνο, 2008) θαζψο, επίζεο, ελδέρεηαη λα επηδξά επί ηεο αμίαο ηεο γεο (πεξηζζφηεξν απφ ην πεξηθεξεηαθφ κνληέιν) δεκηνπξγψληαο θνηλσληθέο αληζφηεηεο. ήκεξα, κεηά θαη ηνλ «έιεγρν πγείαο», εμεηάδεηαη ην ελδερφκελν εθαξκνγήο ελφο απφ ηα πεξηθεξεηαθά κνληέια. Σα δεδνκέλα ζε απηφ ηνλ ηνκέα, φκσο, ελδέρεηαη λα αιιάμνπλ κε δπζκελείο ζπλέπεηεο γηα ηελ Διιάδα θαζψο ε πξφηαζε γηα εθαξκνγή ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο κεηά ην 2013, κε ηελ εμίζσζε ηεο αμίαο ησλ δηθαησκάησλ γηα φινπο ηνπο αγξφηεο ηεο Δ.Δ., θεξδίδεη νινέλα έδαθνο. Μία ηέηνηα απφθαζε ζα επηθέξεη ζεκαληηθή κείσζε ζηελ αμία ησλ δηθαησκάησλ πνπ ζήκεξα ιακβάλνπλ νη Έιιελεο παξαγσγνί θαη ηαπηφρξνλε κείσζε ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο έζησ θη αλ πξνβιεθζεί ζρεηηθή κεηαβαηηθή πεξίνδνο. Αλαθνξηθά κε ηελ πνιιαπιή ζπκκφξθσζε, πνπ απνηέιεζε θαηλνηνκία γηα ηελ ΚΑΠ, απηή εηζήρζε κε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο δεδνκέλεο ηεο έληνλεο θξηηηθήο πνπ είρε δερζεί ζην παξειζφλ ε αζθνχκελε απφ ηελ Δ.Δ. αγξνηηθή πνιηηηθή. Χζηφζν, ηφζν ζηελ Δ.Δ. φζν θαη ζηελ Διιάδα, ε εθαξκνγή ηεο κέρξη ζηηγκήο δελ έρεη δψζεη νπζηαζηηθά απνηειέζκαηα θαη δελ κεηέβαιε ηηο γεσξγηθέο πξαθηηθέο. Με ηελ πξφζθαηε αλαζεψξεζε γίλεηαη κία πξνζπάζεηα θαιχηεξεο αμηνπνίεζεο απηνχ ηνπ κέηξνπ. Όκσο, ην ρακειφ επίπεδν κφξθσζεο θαη ε ειιηπήο θαηάξηηζε ησλ Διιήλσλ αγξνηψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλεπαξθή ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημή ηνπο, απνηεινχλ ζεκαληηθά εκπφδηα γηα ηελ κειινληηθή νξζή εθαξκνγή ηεο. Θεηηθφ ζηνηρείν απνηειεί ε έληαμε ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ γεσξγηθψλ ζπκβνπιψλ ζην ΠΑΑ κε ηε ρξεκαηνδφηεζε θαηά 80% ησλ αγξνηψλ πνπ επηιέμνπλ λα θάλνπλ ρξήζε ηνπ ζπζηήκαηνο. Ζ ξχζκηζε απηή κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ φρη κφλν ηεο πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο αιιά θαη ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο παξέρνληαο ζηνπο αγξφηεο ηελ θαηάιιειε επηζηεκνληθή ππνζηήξημε. 66

67 Σν βαζηθφηεξν, φκσο, ζηνηρείν πνπ εηζήγαγε ε λέα ΚΑΠ είλαη ην θαζεζηψο ηεο εληαίαο απνδεζκεπκέλεο ελίζρπζεο. Ζ Διιάδα νκφθσλα επέιεμε ηελ εθαξκνγή ηεο ζην ζχλνιν ησλ πξντφλησλ κε ειάρηζηεο εμαηξέζεηο. Αλ θαη ε επηινγή απηή βαζηδφηαλ ζε ζπγθεθξηκέλα θαη απνιχησο δηθαηνινγεκέλα επηρεηξήκαηα, ελ ηνχηνηο νη επηπηψζεηο ηεο εθαξκνγήο ηεο δελ άξγεζαλ λα θαλνχλ ηδηαίηεξα ζε εθείλεο ηηο θαιιηέξγεηεο πνπ ηχγραλαλ πςειήο επηδφηεζεο ζην παξειζφλ, ε νπνία φρη κφλν θάιππηε ην απμεκέλν θφζηνο παξαγσγήο ηνπο αιιά επέθεξε πςειφ εηζφδεκα ζηνπο παξαγσγνχο. Σν πιήγκα πνπ δέρζεθαλ απηέο νη θαιιηέξγεηεο θαλεξψλεη ηηο πξνεγνχκελεο αδπλακίεο ηεο ΚΑΠ πνπ πξνζαλαηφιηδε ηελ παξαγσγή ζε πξντφληα κε πςειή επηδφηεζε. Δμάιινπ, γηα ρξφληα ε ειιεληθή παξαγσγή ζηεξηδφηαλ ζηηο επηδνηήζεηο θαη ζηελ ελίζρπζε ηνπ εηζνδήκαηνο θαη φρη ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο. Παξάιιεια, θαλεξψλεη θαη ηηο ελδνγελείο αδπλακίεο ηνπ ειιεληθνχ αγξνηηθνχ ηνκέα. Σα δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο (γεσκνξθνινγία, κηθξέο γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο, γεξαζκέλν θαη ειάρηζηα θαηαξηηζκέλν αλζξψπηλν δπλακηθφ, αδχλακεο ζπλεηαηξηζηηθέο θαη επαγγεικαηηθέο νξγαλψζεηο θ.α.) νπδέπνηε αληηκεησπίζηεθαλ κε νξγαλσκέλν ηξφπν ζηελ Διιάδα. πλεπψο, ζήκεξα ν αγξνηηθφο καο ηνκέαο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζνβαξή αδπλακία ζην λα αληαγσληζηεί ηα νκνεηδή πξντφληα ησλ άιισλ θνηλνηηθψλ θαη ηξίησλ ρσξψλ ζε ηηκέο θαη πνηφηεηα γεγνλφο πνπ απνηππψλεηαη ζηε ζνβαξή επηδείλσζε πνπ παξνπζηάδεη ην αγξνηηθφ εκπνξηθφ ηζνδχγην ηα ηειεπηαία ρξφληα. Ζ αδπλακία απηή ππήξρε θαη ζην παξειζφλ αιιά απνθαιχπηεηαη θαη επηδεηλψλεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα εμαηηίαο ηεο κεησκέλεο πξνζηαζίαο ηεο ΚΑΠ. Έλα ζπληνληζκέλν θαη θαιά νξγαλσκέλν πξφγξακκα αλαδηάξζξσζεο ησλ θαιιηεξγεηψλ, πνπ ζα αληηθαηαζηήζεη φζεο θαιιηέξγεηεο δελ κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηνλ εζσηεξηθφ θαη δηεζλή αληαγσληζκφ, δελ ππάξρεη ζηελ Διιάδα αιιά νχηε θαη έλα νινθιεξσκέλν πξφγξακκα αλαζπγθξφηεζεο ηεο ππαίζξνπ. Γηαηί εθηφο απφ ην πξφβιεκα ηεο ειηθηαθήο δηάξζξσζεο πνπ εκθαλίδεη ν αγξνηηθφ ηνκέαο ηεο Διιάδαο θαη ηε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα, εκθαλίδεη θαη έληνλε απξνζπκία ησλ λέσλ λα παξακείλνπλ ζηελ χπαηζξν θαη λα αζρνιεζνχλ κε ηηο γεσξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο. πλεπψο, ε δεκηνπξγία ειθπζηηθψλ πξνυπνζέζεσλ ζην επίπεδν ηεο ρσξνηαμίαο, ησλ θνηλσληθψλ ππνδνκψλ, ησλ ππεξεζηψλ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ, πξνθεηκέλνπ λα παξαθηλεζνχλ λένη άλζξσπνη λα επηιέμνπλ γηα ηε δηαβίσζή ηνπο ηελ χπαηζξν, απνηειεί πξνηεξαηφηεηα, ε νπνία κπνξεί λα δηεπθνιπλζεί απφ ηελ επηρεηξνχκελε δηνηθεηηθή αλαδηάξζξσζε θαη ηελ αμηνπνίεζε ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ. Σν ΠΑΑ πεξηέρεη κέηξα πνπ κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηε βειηίσζε 67

68 ησλ δνκψλ ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα ή ηελ εηζνδεκαηηθή ζηήξημε ησλ αγξνηψλ ζε νξεηλέο θαη κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο (π.ρ. ζρέδηα βειηίσζεο ησλ αγξνηηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ, πξφσξε ζπληαμηνδφηεζε, εμηζσηηθή απνδεκίσζε) κε παξάιιειε ελίζρπζε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ θαη ηελ πξνψζεζε ηεο κεηαπνίεζεο θαη εκπνξίαο ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Πξέπεη, φκσο, λα απνθεπρζνχλ ηα ιάζε ηνπ παξειζφληνο κε ηελ κεησκέλε απνξξφθεζε ησλ πφξσλ ησλ ΚΠ θαη ηελ κε νξζή αμηνπνίεζή ηνπο. Ζ ζηξαηεγηθή ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο δηεπθνιχλεηαη θαη απφ ηελ ζαθή ζηξνθή ηεο ΚΑΠ πξνο ηελ ελίζρπζε ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα (θαη ιηγφηεξν ησλ αγξνηηθψλ εηζνδεκάησλ) πνπ απνηππψλεηαη κε ηελ θαζηέξσζε ηεο δηαθνξνπνίεζεο αιιά θαη, κεηά ηνλ «έιεγρν πγείαο», κε ην πνηνηηθφ παξαθξάηεκα ην νπνίν ρξεκαηνδνηεί ζπγθεθξηκέλα κέηξα ηνπ ΠΑΑ. Ζ ζπλερήο αχμεζε ησλ πφξσλ ηνπ ΠΑΑ δηεπξχλεη ηηο δπλαηφηεηεο ζηνρνζεηεκέλσλ πνιηηηθψλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ππαίζξνπ θαη ηελ εμαζθάιηζε εηζνδήκαηνο θαη απαζρφιεζεο. Απφ ηελ άιιε, φκσο, ε αχμεζε ησλ πφξσλ γηα ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε δελ πξέπεη λα είλαη εηο βάξνο ησλ πφξσλ γηα ηελ εηζνδεκαηηθή ζηήξημε ησλ αγξνηψλ γηα δχν βαζηθνχο ιφγνπο: α) δηφηη ηα κέηξα γηα ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε απαηηνχλ ζεκαληηθή εζληθή ζπκκεηνρή ζηε ρξεκαηνδφηεζή ηνπο, ε νπνία δχζθνια κπνξεί λα δηαηεζεί ζε ρψξεο κε δεκνζηνλνκηθή ζηελφηεηα φπσο είλαη ε Διιάδα θαη β) δηφηη νη εηζνδεκαηηθέο αλάγθεο ησλ Διιήλσλ αγξνηψλ είλαη πνιχ κεγάιεο ιφγσ ησλ ρξφλησλ δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο 76. Δπηπιένλ, εμαηηίαο ηεο ζαθήο ηάζεο πνπ θπξηαξρεί γηα ηελ κείσζε ησλ δαπαλψλ ηεο ΚΑΠ θαη ησλ άκεζσλ εληζρχζεσλ πνπ ρνξεγνχληαη ζηνπο αγξφηεο νινέλα θαη πιεζαίλνπλ νη θσλέο γηα ηελ θαηαλνκή ησλ θνηλνηηθψλ εληζρχζεσλ ζε φζνπο είλαη θαηά θχξην επάγγεικα αγξφηεο. Απηφο εμάιινπ είλαη θαη ν ιφγνο ηεο εηζαγσγήο ηνπ ειάρηζηνπ νξίνπ γηα ρνξήγεζε άκεζσλ εληζρχζεσλ πνπ εηζήγαγε ν «έιεγρνο πγείαο» ηεο ΚΑΠ θαη απνηειεί έλα αθφκε βήκα πξνο ηε δηαζθάιηζε ηνπ αγξνηηθνχ επαγγέικαηνο (ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαζηέξσζε ηνπ κεηξψνπ αγξνηψλ). Απφ ηελ άιιε, ε αλάγθε κείσζεο ηνπ δηνηθεηηθνχ θφζηνπο πνπ ζπλεπάγεηαη ε εθαξκνγή ηεο ΚΑΠ θξίλεηαη επηβεβιεκέλε γηα ηελ εμνηθνλφκεζε πφξσλ θαη ηε δηάζεζε ηνπο ζηνπο παξαγσγνχο, ελψ ν δηνηθεηηθφο κεραληζκφο ηεο Διιάδαο πξέπεη λα αλαδηακνξθσζεί πξνθεηκέλνπ λα αληαπεμέιζεη ζηηο απαηηήζεηο ηεο ΚΑΠ θαη λα ζηακαηήζεη ε επηβάξπλζε ηνπ ειιεληθνχ πξνυπνινγηζκνχ εμαηηίαο ησλ θαηαινγηζκψλ 76 Μαξαβέγηαο, Ν., «Ο έιεγρνο ηεο πγείαο ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο», Δλεκεξσηηθφ Γειηίν γηα ηηο Δπξσπατθέο Δμειίμεηο, Διιεληθφ Κέληξν Δπξσπατθψλ Μειεηψλ, Σεχρνο 34, Ννέκβξηνο

69 πνπ έρεη δερζεί γηα πιεκκειή εθαξκνγή ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο (π.ρ. ε πεξίπησζε ηνπ Ο..Γ.Δ.). Λακβάλνληαο, ινηπφλ, ππφςε ηε ζαθή αιιαγή ηεο αζθνχκελεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο θαη ηηο πξψηεο επηπηψζεηο ηεο εθαξκνγήο ηεο ζηελ Διιάδα, ζπκπεξαίλεηαη πσο ε αγξνηηθή παξαγσγή πξέπεη λα ζηξαθεί ζηε κηθξή, εμεηδηθεπκέλε θαη πςειήο πνηφηεηαο παξαγσγή. Ζ νξζή εθκεηάιιεπζε ηεο επθαηξηψλ πνπ δεκηνπξγεί ην πνηνηηθφ παξαθξάηεκα θαη ε έκθαζε ζηελ παξαγσγή επψλπκσλ πξντφλησλ (ΠΟΠ/ΠΓΔ), ηδηαίηεξα κεηά απφ ηα επηηπρεκέλα παξαδείγκαηα δηάζεζεο ειιεληθψλ επψλπκσλ πξντφλησλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο απφ ζπγθεθξηκέλνπο ζπλεηαηξηζκνχο, δείρλνπλ ην δξφκν πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζεη ν ειιεληθφο αγξνηηθφο ηνκέαο θαη ηα ζεκεία ζηα νπνία πξέπεη λα επηιπζνχλ ζχληνκα ηα φπνηα πξνβιήκαηα παξνπζηάδεη απηφο ν θιάδνο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο Ζ κειινληηθή πνξεία ηεο ΚΑΠ δελ αθήλεη θαη πνιιά πεξηζψξηα γηα θαζπζηεξήζεηο. Σα ζελάξηα ηεο απξηαλήο ΚΑΠ δεκηνπξγνχλ έληνλνπο πξνβιεκαηηζκνχο ζηελ ειιεληθή πιεπξά γηα ηηο πηέζεηο πνπ ζα δερζεί ν αγξνηηθφο ηνκέαο θαη ηελ αδπλακία ηνπ λα αληαπεμέιζεη ζηα λέα δεδνκέλα. Πξνο ηνχην, αθελφο ν αγξνηηθφο καο ηνκέαο νθείιεη λα αιιάμεη θαηεχζπλζε θαη λα πξνζαξκνζηεί ζηα λέα δεδνκέλα ηεο ΚΑΠ, θαη αθεηέξνπ ε ίδηα ε αγξνηηθή πνιηηηθή πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα πξνζηαηεχεη ηνλ αγξνδηαηξνθηθφ ηνκέα κέζσ αλάπηπμεο επαξθψλ θαη ηθαλψλ εξγαιείσλ. 69

70 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 70

71 ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αιεμηάδεο,., Κνθθίδεο,., παλέιιεο, Λ. (2007) «Σα Βαζηθά Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Διιεληθνύ Πξωηνγελνύο Σνκέα», ΤΠ.Α.Α.Σ, Αζήλα. Απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 20 εο Φεβξνπαξίνπ 2006 ζρεηηθά κε θνηλνηηθέο ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε (πεξίνδνο πξνγξακκαηηζκνχ ), (L 55/ ). Γεσξγηνπνχινπ Σ. (2006) «Καπλόο, βακβάθη, δάραξε, πξώηα ζύκαηα ηεο ΚΑΠ», άξζξν ζηελ εθεκεξίδα «Καζεκεξηλή», Δλεκεξσηηθφ ζεκείσκα ηνπ Δπξσπατθνχ Διεγθηηθνχ πλεδξίνπ γηα ηελ εηδηθή έθζεζε αξηζ. 8/2008 (2008) «Δίλαη απνηειεζκαηηθή ωο πνιηηηθή ε πνιιαπιή ζπκκόξθωζε;», Λνπμεκβνχξγν, 09/12/2008. Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (2009) «Αλαθνίλωζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην Δπξωπαϊθό Κνηλνβνύιην θαη ην πκβνύιην: Απινπνηεκέλε ΚΓΠ γηα ηελ Δπξώπε πξνο όθεινο όιωλ», COM(2009) 128/3, Βξπμέιιεο. Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (2007) «Αλαθνίλωζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνύιην θαη ην Δπξωπαϊθό Κνηλνβνύιην. Πξνεηνηκαζία γηα ην Check up ηεο κεηαξξύζκηζεο ηεο ΚΑΠ», COM(2007) 722 ηειηθφ, Βξπμέιιεο, Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (2007) «Έθζεζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνύιην ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο πνιιαπιήο ζπκκόξθωζεο» COM(2007) 147 ηειηθφ, Βξπμέιιεο, ΔΤΔ (2008) «ηαηηζηηθή Δπεηεξίδα ηεο Διιάδνο», Πεηξαηάο. Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Γεληθή Γ/λζε Γεσξγίαο (2004) «Η δεύηεξε θάζε κεηαξξύζκηζεο ηεο ΚΓΠ», Newsletter, Δηδηθή Έθδνζε, Μάηνο. Ηλζηηηνχην Δξγαζίαο ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ (2009) «Ζ ειιεληθή νηθνλνκία θαη ε απαζρφιεζε», Δηήζηα Έθζεζε 2009, Αζήλα. 71

72 Καπφγινπ Γ. (2006) «H Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή ζηελ Δ.Δ.: Δμειίμεηο, πξνβιήκαηα θαη πξννπηηθέο γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία», Σειηθή εξγαζία ΗΕ εθπαηδεπηηθή ζεηξά, Γεληθή Γηνίθεζε, Δ..Γ.Γ., Αζήλα. Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 1782/2003 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29εο επηεκβξίνπ 2003 γηα ηε ζέζπηζε θνηλψλ θαλφλσλ γηα ηα θαζεζηψηα άκεζεο ζηήξημεο ζηα πιαίζηα ηεο θνηλήο γεσξγηθήο πνιηηηθήο θαη γηα ηε ζέζπηζε νξηζκέλσλ θαζεζηψησλ ζηήξημεο γηα ηνπο γεσξγνχο θαη γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ησλ θαλνληζκψλ (ΔΟΚ) αξηζ. 2019/93, (ΔΚ) αξηζ. 1452/2001, (ΔΚ) αξηζ. 1453/2001, (ΔΚ) αξηζ. 1454/2001, (ΔΚ) αξηζ. 1868/94, (ΔΚ) αξηζ. 1251/1999, (ΔΚ) αξηζ. 1254/1999, (ΔΚ) αξηζ. 1673/2000, (ΔΟΚ) αξηζ. 2358/71 θαη (ΔΚ) αξηζ. 2529/2001, (L 270/1, ). Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 1234/2007 ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 22αο Οθησβξίνπ 2007, γηα ηε ζέζπηζε θνηλήο νξγάλσζεο ησλ γεσξγηθψλ αγνξψλ θαη εηδηθψλ δηαηάμεσλ γηα νξηζκέλα γεσξγηθά πξντφληα (εληαίνο θαλνληζκφο ΚΟΑ) (L 299, ). Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 1698/2005 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 20ήο επηεκβξίνπ 2005, γηα ηε ζηήξημε ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο απφ ην Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (L 277/18, ). Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 73/2009 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 19εο Ηαλνπαξίνπ 2009 ζρεηηθά κε ηε ζέζπηζε θνηλψλ θαλφλσλ γηα ηα θαζεζηψηα άκεζεο ζηήξημεο γηα ηνπο γεσξγνχο ζην πιαίζην ηεο θνηλήο γεσξγηθήο πνιηηηθήο θαη ηε ζέζπηζε νξηζκέλσλ θαζεζηψησλ ζηήξημεο γηα ηνπο γεσξγνχο (L 30/16, ). Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 1290/2005 ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 21εο Ηνπλίνπ 2005 γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο θνηλήο γεσξγηθήο πνιηηηθήο (L 209, 11/08/2005). Μαξαβέγηαο, Ν. (2009) «Σα δνκηθά αδηέμνδα ζην αγξνηηθό δήηεκα», Αγξνηηθφο πλεξγαηηζκφο», Έηνο 63ν, Σεχρνο 74, Μάξηηνο. Μαξαβέγηαο, Ν. (2007) «Ο έιεγρνο ηεο πγείαο ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο», Δλεκεξσηηθφ Γειηίν γηα ηηο Δπξσπατθέο Δμειίμεηο, Διιεληθφ Κέληξν Δπξσπατθψλ Μειεηψλ, Σεχρνο 34, Ννέκβξηνο. 72

73 Μαξαβέγηαο, Ν. (2007) «ε αλαδήηεζε επξσπατθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ χπαηζξν», Δξγαζηήξην Δπξσπατθήο Δλνπνίεζεο θαη πνιηηηθήο, Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, Αζήλα. Μνχζεο, Ν. (2005) «Δπξωπαϊθή Έλωζε: δίθαην, νηθνλνκία, πνιηηηθή», 11ε αλαζεσξεκέλε έθδνζε, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα. Μπίθαο, Α. (2009) «Γξακαηηθή επηδείλωζε ηνπ ειιείκκαηνο αγξν-δηαηξνθηθώλ πξνϊόληωλ», Αγξνηηθφο πλεξγαηηζκφο, Έηνο 63ν, Σεχρνο 76, Μάηνο. Μπνπξδάξαο, Γ. (2008) «Οη δεκνζηνλνκηθέο πηπρέο ηεο εθαξκνγήο ηεο ΚΑΠ ζηελ Διιάδα» ζην Κξηκπά Κ., Λνπινχδε Λ. (Δπηκ.) «Διιεληθή Γεσξγία θαη Αγξνηηθή Πνιηηηθή», έθδνζε Αθαδεκίαο Αζελψλ. Μπνπξδάξαο, Γ. (2004) «Η κεηαξξύζκηζε ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο», ΤΠ.Α.Α.Σ, Αζήλα. Παπαγεσξγίνπ Κ. (1995) «Η Αγξνηηθή Πνιηηηθή» ζην Μαξαβέγηαο, Ν., Σζηληζηδέιεο, Μ., «Ζ νινθιήξσζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Θεζκηθέο, πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο πηπρέο», Δθδφζεηο Θεκέιην, Αζήλα. ΠΑΔΓΔ (2010) «πλεηαηξηζηηθά "δηακάληηα" θαηαθηνύλ ηηο αγνξέο ηνπ εμωηεξηθνύ», Αγξνηηθφο πλεξγαηηζκφο, Έηνο 64ν, Σεχρνο 85, Μάξηηνο. Παράθε Κ., ζε ζπλεξγαζία κε Σνληθίδνπ Π. (2006) «Η ειιεληθή γεωξγία ελώπηνλ ηωλ λέωλ ζπλζεθώλ θαη ζεζκηθνύ πιαηζίνπ», εθζέζεηο 46, ΚΔΠΔ, Αζήλα. Πεδαξνο, Π. (2008) «Η ηειεπηαία κεηαξξύζκηζε ηεο ΚΑΠ θαη ε εθαξκνγή ηεο ζηελ Διιάδα: Θεζκηθέο θαη πνιηηηθέο δηαζηάζεηο» ζην Κξηκπά, Κ., Λνπινχδε, Λ. (Δπηκ.) «Διιεληθή Γεσξγία θαη Αγξνηηθή Πνιηηηθή», έθδνζε Αθαδεκίαο Αζελψλ. Πέδαξνο Π. (2010) «ύληνκε επηζθόπεζε ηεο ειιεληθήο γεωξγίαο», Μάζεκα (ΓΓ-Δ05) «Πξνζνκνίσζε ηνπ ξφινπ ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ ζην πιαίζην θνηλνηηθψλ δηαβνπιεχζεσλ, δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη επηηξνπνινγίαο», Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ, Δ..Γ.Γ., Αζήλα. Σξάπεδα ηεο Διιάδνο (2010) «Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή γηα ην έηνο 2009», Αζήλα. 73

74 ΤΠ.Α.Α.Σ, Γ/λζε Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο θαη Σεθκεξίσζεο (2010) «Σν κέιινλ ηεο ΚΑΠ θαη νη δηαξζξωηηθέο πνιηηηθέο», ρέδην ζπκπεξαζκάησλ ηεο νκάδαο εξγαζίαο, Αζήλα, ΤΠ.Α.Α.Σ, Γειηίν Σχπνπ (2010) «Απνθάζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηωλ άκεζωλ εληζρύζεωλ από ην », Αζήλα, ΤΠ.Α.Α.Σ, Δηδηθή Γξακκαηεία Πξνγξακκαηηζκνχ θαη Δθαξκνγψλ Γ ΚΠ (2009) «Πξφγξακκα Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο ηεο Διιάδαο », Έθηε Έθδνζε. ΞΔΝΟΓΛΩΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Communication of the Commission to the Council and the Parliament (1985) Perspectives for the common agricultural policy, COM(85) 333. European Commission, Directorate General for Agriculture, CAP reform summary, Newsletter, Special Edition, July European Commission, Directorate-General Agriculture and Rural Development, Directorate G. (2006) Δconomic analysis and evaluation G.4 Evaluation of measures applicable to agriculture studies. European Union, Directorate-General for Agriculture and Rural Development (2010) Agriculture in the European Union Statistical and Economic Information Final report for the Update of Analysis of Prospects in the Scenar 2020 Study: Preparing for Change. Martins, C., Spendlingwimmer, F. (2009) Farm Structure Survey in Greece, Eurostat, Statistics in Focus, 96/2009. Swinner, J., Ciaian, P., Kancs d Artis (2009) Study on the functioning of land markets in the EU Member States under the influence of measures applied under the Common Agricultural Policy, Final Report submitted to the European Commission Directorate General for Agriculture and Rural Development, Centre for European Policy Studies (CEPS). 74

75 ΓΙΑΓΤΚΣΙΟ http// 75

76 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 76

77 Πίνακαρ 1: Καηαλνκή εθηάζεωλ ζηελ Δ.Δ-27. έθηαζε 2005 (1000 ha) 1 Μεξίδην ηεο έθηαζεο (%) ην εθ ηωλ νπνίωλ: πλνιηθά ρξεζηκνπνηνύκελε γεωξγηθή έθηαζε Μόληκεο θαιιηέξγεηεο Μόληκνη βνζθόηνπνη αξνηξαίεο θαιιηέξγεηεο Δ.Δ , ,3 Απζηξία ,6 0,8 21,7 17 Βέιγην ,3 0,7 16,9 27,8 Βνπιγαξία ,6 0,7 1 22,7 Γαιιία ,6 1,7 12,8 29 Γεξκαλία ,7 0,6 13,8 33,3 Γαλία ,8 0,2 4,7 56,9 Διιάδα ,5 8,3 6,3 15,7 Δζζνλία ,9 0,1 6,3 14,4 Ζλ. Βαζίιεην ,8 0,1 40,4 25,2 Ηξιαλδία ,5 0 45,8 14,7 Ηζπαλία ,1 8,4 17,1 23,6 Ηηαιία ,1 7,7 11,3 23,9 Κχπξνο ,4 4,4 0 11,9 Λεηνλία ,5 0,3 10,3 17,8 Ληζνπαλία ,3 0,3 13,1 28,9 Λνπμεκβνχξγν ,6 0,6 26,4 23,6 Μάιηα 32 32,7 4,2 0 25,4 Οιιαλδία ,7 1 24,3 31,4 Οπγγαξία ,5 1,7 5,4 38,2 Πνισλία ,5 1,2 10,5 37,6 Πνξηνγαιία ,9 7 19,2 13,5 Ρνπκαλία ,5 1,5 19,7 38,6 ινβαθία ,3 0,5 10,8 26,9 ινβελία ,3 1,3 14,3 8,6 νπεδία ,6 0 1,2 6,4 Σζερία ,5 0,5 11,8 33,3 Φηιαλδία ,5 0 0,1 7,4 1 Δζζνλία, Ηξιαλδία, Λεηνλία, Ληζνπαλία, Οιιαλδία, ινβελία, Φηιαλδία θαη νπεδία, Δ.Δ-27, Βνπιγαξία, Γεξκαλία, Διιάδα, Ηζπαλία, Γαιιία, Ηηαιία, Κχπξνο, Απζηξία, Πνξηνγαιία, Ρνπκαλία, ινβαθία θαη Ζλ. Βαζίιεην, Πεγή: Eurostat 77

78 Πίνακαρ 2: Αξηζκόο θαη έθηαζε γεωξγηθώλ εθκεηαιιεύζεωλ ζηελ Δ.Δ.-27 E.E-27 ΔΛΛΑΓΑ Σάμε κεγέζνπο γεωξγηθήο εθκεηάιιεπζεο (ha ΥΓE 1 ) Γεωξγηθέο εθκεηαιιεύζεηο x 1000 % ζην ζύλνιν Πνζνζηό κεηαβνιήο 2007/2005 (%) ,5 70,4-3, ,9 11,4-0, ,1 7,2-1, ,7 5,9-1,3 >= ,8 5,1 0,5 χλνιν , ,3 76,2 1, ,1 13,1 1, ,4 6,4 2, ,4 3,5 3,6 >= ,8 0,8 0,7 χλνιν ,6 1 Υξεζηκνπνηνχκελε γεσξγηθή έθηαζε. Πεγή: European Union, Directorate-General for Agriculture and Rural Development, Agriculture in the European Union, Statistical And Economic Information, Πίνακαρ 3: Καηαλνκή ηωλ θαηόρωλ γεωξγηθώλ εθκεηαιιεύζεωλ γηα ην έηνο Διατειριστές εκμεταλλεύσεων νομικών προσώπων Κάτοτοι εκμεταλλεύσεων (υσσικά πρόσωπα) Σύνολο Από αστούς άρρενες Σύνολο εκ των οποίων: ετών ,4 % ετών ,2 % και άνω ,3 % Πεγή: ΔΤΔ 78

79 Πίνακαρ 4: Απνιακβαλόκελεο θαη θαηαβαιιόκελεο ηηκέο ζηνλ αγξνηηθό ηνκέα. Πεγή: Έθζεζε ηνπ Γηνηθεηή ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο γηα ην έηνο Γηάγξακκα 1: Ζ εμέιημε ηνπ γεληθνχ δείθηε ηηκψλ εηζξνψλ θαη εθξνψλ (ρσξίο επηδνηήζεηο) ζηε Γεσξγία-Κηελνηξνθία απφ ην Μάξηην ηνπ 2009 έσο ην Μάξηην ηνπ Ο Γεληθφο Γείθηεο Σηκψλ Δθξνψλ (ρσξίο επηδνηήζεηο) ζηε Γεσξγία-Κηελνηξνθία ηνπ κελφο Μαξηίνπ 2010, ζε ζχγθξηζε κε ηνλ αληίζηνηρν δείθηε ηνπ Μαξηίνπ 2009, ζεκείσζε κείσζε 2,5% ελψ ν Γεληθφο Γείθηεο Σηκψλ Δηζξνψλ ζεκείσζε αχμεζε 2,8%. Πεγή: ΔΤΔ 79