Η κατανόηση του σύγχρονου διεθνούς οικονοµικοπολιτικού περιβάλλοντος υπό το πρίσµα της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας

Transcript

1 Η κατανόηση του σύγχρονου διεθνούς οικονοµικοπολιτικού περιβάλλοντος υπό το πρίσµα της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας ρ. ΡΟΥΚΑΝΑΣ ΣΠΥΡΟΣ 1 Επισκέπτης Λέκτορας, ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης, Τµήµα ιεθνών Οικονοµικών Σχέσεων & Ανάπτυξης Abstract Στο παρόν άρθρο αναπτύσσεται το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας αποτελεί ένα τρόπο κατανόησης του σύγχρονου διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας αποτελεί προσέγγιση που εντάσσεται στο πεδίο µελέτης της ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας και περιλαµβάνεται στο θεωρητικό πεδίο του ρεαλισµού. Η αποτύπωση των αδυναµιών της προσέγγισης του ρεαλισµού στα πλαίσια της ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας µας νοµιµοποιεί να εισαγάγουµε στο παρόν άρθρο το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας. Στη συνέχεια, αναλύονται οι τρεις κύριες υποθέσεις της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας. Έπειτα παρουσιάζονται οι τέσσερις καθοριστικοί παράγοντες διαµόρφωσης του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος σύµφωνα µε το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας. Καταλήγοντας, αποτυπώνεται η συµβολή της ΣΠΟ στον εµπλουτισµό του πεδίου µελέτης της ΠΟ. Key words: ιεθνής Πολιτική Οικονοµία, Ρεαλισµός, Σύνθετη Πολιτική Οικονοµία 1 Αλληλογραφών Συγγραφέας: Ρουκανάς Σπύρος, Πανεπιστηµιούπολη, Κοµοτηνή, Τ.Κ: Τηλ , Fax , sroukana@ierd.duth.gr 1

2 Περιεχόµενα Περιεχόµενα Πινάκων...3 Περιεχόµενα Σχηµάτων Εισαγωγή Η ανάγκη για περαιτέρω κατανόηση του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας Η συνεισφορά της ΣΠΟ στην κατανόηση του σύγχρονου διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος Συµπεράσµατα Βιβλιογραφία

3 Περιεχόµενα Πινάκων 1. Ανάπτυξη των Μελών Κρατών που συµµετέχουν στον ΟΗΕ από το 1945 έως σήµερα σελ Αριθµός Πολυεθνικών Επιχειρήσεων και ξένων Θυγατρικών ανά περιφέρεια σελ Εξέλιξη ιεθνών Οργανισµών σελ. 11 Περιεχόµενα Σχηµάτων 1. ιεθνές οικονοµικό και πολιτικό περιβάλλον σύµφωνα µε το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας σελ.13 3

4 1. Εισαγωγή Σκοπός του άρθρου είναι να οικοδοµήσει το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας για την ερµηνεία του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού συστήµατος. Επιχειρείται η ανάλυση των προσδιοριστικών παραγόντων της ΣΠΟ που είναι το κράτος, η αγορά, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς οργανισµοί και η ανάδειξη των αλληλοεξαρτήσεων που εµφανίζουν µεταξύ τους µε στόχο την κατάληξη σε αναλυτικό πλαίσιο που θα εξηγεί πληρέστερα τον σύγχρονο κόσµο. Η Σύνθετη Πολιτική Οικονοµία επιχειρεί να καλύψει ορισµένες αδυναµίες που διαθέτει το πεδίο µελέτης της ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας για την κατανόηση της διαµόρφωσης των διεθνών οικονοµικών και πολιτικών συνθηκών. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας εντάσσεται στην προσέγγιση του ρεαλισµού του πεδίου µελέτης της ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας και έρχεται να εµπλουτίσει την προσέγγιση του ρεαλισµού (Beenstock, 1983). 2. Η ανάγκη για περαιτέρω κατανόηση του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος Η ρεαλιστική προσέγγιση σύµφωνα µε την άποψη µου ερµηνεύει µε µεγαλύτερη σαφήνεια τον πραγµατικό οικονοµικοπολιτικό κόσµο. Όµως, παρόλα αυτά, η προσέγγιση του ρεαλισµού εµφανίζει ορισµένες αδυναµίες για την κατανόηση του σύγχρονου διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος. Ως εκ τούτου η περαιτέρω ανάλυση του διεθνούς οικονοµικοπολιτικού περιβάλλοντος θεωρείται επιβεβληµένη (Grieco, 1998). Για την ρεαλιστική προσέγγιση το κράτος αποτελεί τον κυρίαρχο παράγοντα διαµόρφωσης των οικονοµικών και πολιτικών συνθηκών, στο διεθνές πεδίο. Η προσέγγιση αυτή, ενώ σε µεγάλο βαθµό είναι ορθή, εντούτοις δε λαµβάνει υπόψη της την σύγχρονη πραγµατικότητα που έχει διαµορφωθεί στο διεθνές οικονοµικό και πολιτικό περιβάλλον. Σύµφωνα µε την ρεαλιστική προσέγγιση το διεθνές σύστηµα χαρακτηρίζεται από αναρχία. Όµως στο σύγχρονο διεθνές οικονοµικό και πολιτικό κόσµο υφίστανται και άλλες δυνάµεις που οδηγούν το κράτος σε συνεργασία µαζί τους, γεγονός που αποµακρύνει την πιθανότητα αναρχίας στο διεθνές σύστηµα. Οι δυνάµεις της αγοράς, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς οργανισµοί έχουν δηµιουργήσει εκείνες τις συνθήκες όπου βασική επιδίωξη κάθε κράτους ανεξαρτήτως 4

5 της ισχύς του, είναι η µεγιστοποίηση των συµφερόντων του µέσα από τη συµµετοχή του στο διεθνές οικονοµικό και πολιτικό σύστηµα. Οι δυνάµεις της αγοράς, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς οργανισµοί για την ρεαλιστική προσέγγιση διαθέτουν µικρή σηµασία, για τον συγγραφέα όµως αυτές οι δυνάµεις συνδιαµορφώνουν το διεθνές οικονοµικό και πολιτικό περιβάλλον. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας που θα αναλύσουµε στη συνέχεια αποδέχεται τη θέση της ρεαλιστικής προσέγγισης ότι το κράτος διαδραµατίζει κυρίαρχο ρόλο. Το κράτος για τους ρεαλιστές έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί αποκλειστικά µε γνώµονα τα εθνικά του συµφέροντα. Για το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας, το κράτος που λειτουργεί µε γνώµονα αποκλειστικά τα εθνικά του συµφέροντα θα επιβαρυνθεί µε οικονοµικά και πολιτικά κόστη ως συνέπεια των πολύπλοκων δοµών που έχουν δηµιουργηθεί στο διεθνές οικονοµικό και πολιτικό περιβάλλον. Σύµφωνα µε το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας κάθε κράτος µεγιστοποιεί τα συµφέροντα του µέσα από τη συµµετοχή του, στο διεθνές οικονοµικό και πολιτικό σύστηµα. Σύµφωνα µε το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας, οι καθοριστικότεροι φορείς διαµόρφωσης του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού συστήµατος, είναι το κράτος, η αγορά, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς οργανισµοί. Η µελέτη υπό το πρίσµα αλληλεξάρτησης του οικονοµικού και πολιτικού κόσµου που διαµορφώνεται από αυτούς τους τέσσερις παράγοντες θα µας οδηγήσει σε ικανοποιητικές απαντήσεις για τις προοπτικές εξέλιξης του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος (Allen, 1991). Ο ρεαλισµός στα πλαίσια της ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας εµφανίζει, παράλληλα, θεωρητική αδυναµία. Οι ρεαλιστές αποµονώθηκαν από άλλες προσεγγίσεις κατανόησης του σύγχρονου οικονοµικοπολιτικού κόσµου, υιοθετώντας τον όρο ρεαλισµός για την ανάδειξη του ρόλου του κράτους, στη διαµόρφωση του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού συστήµατος. ιαµορφώθηκε η πεποίθηση από τους ρεαλιστές ότι, υπό το πρίσµα του κράτους, διαθέτουν το µοναδικό προνόµιο κατανόησης του διεθνούς οικονοµικοπολιτικού περιβάλλοντος, γεγονός που οδήγησε στην αδυναµία αντίληψης των ανερχόµενων νέων προσδιοριστικών παραγόντων του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού συστήµατος. Σε σχέση µε τη φιλελεύθερη και ιστορική στρουκτουραλιστική προσέγγιση ο ρεαλισµός αποτελεί την πιο θεωρητικά «κλειστή» προσέγγιση. Στην ρεαλιστική προσέγγιση έχει ασκηθεί κριτική από υποστηρικτές της φιλελεύθερης και της ιστορικής στρουκτουραλιστικής προσέγγισης 5

6 για την ιδιαίτερη έµφαση που συνεχίζει να δίνει στο κράτος, αγνοώντας άλλους προσδιοριστικούς παράγοντες του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού συστήµατος. Ως εκ τούτου, το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας αποτελεί µια ερµηνευτική προσέγγιση που έρχεται να προστεθεί στην προσέγγιση του ρεαλισµού και επιδιώκει να διευρύνει τους αναλυτικούς της ορίζοντες (Rodrik, 1997). 3. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας έχει ως σκοπό την κατανόηση του σύγχρονου διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού κόσµου. Οι προσδιοριστικοί παράγοντες της ΣΠΟ είναι το κράτος, η αγορά, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς οργανισµοί. Η ανάδειξη των αλληλεξαρτήσεων που εµφανίζουν µεταξύ τους θα µας οδηγήσουν στο αναλυτικό πλαίσιο της ΣΠΟ που εξηγεί πληρέστερα τον σύγχρονο κόσµο. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας επιχειρεί να καλύψει ορισµένες αδυναµίες που διαθέτει η προσέγγιση του ρεαλισµού στο πεδίο µελέτης της ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας εντάσσεται στη ρεαλιστική προσέγγιση του πεδίου µελέτης της ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας (Beenstock, 1983). Σύµφωνα µε τον ρεαλισµό το κράτος είναι ο κύριος προσδιοριστικός παράγοντας για τη διαµόρφωση του παγκόσµιου οικονοµικού συστήµατος. Υιοθετώ την άποψη ότι το κράτος συνεχίζει να διαδραµατίζει έναν ισχυρό ρόλο στο παγκόσµιο οικονοµικό και πολιτικό πεδίο και η επιχείρηση κατανόησης του, επιβάλλει τη µελέτη του ως ένα ξεχωριστό προσδιοριστικό παράγοντα. Σε αντίθεση, όµως, µε τη ρεαλιστική προσέγγιση, υποστηρίζω ότι το κράτος αποτελεί έναν από τους τέσσερις προσδιοριστικούς παράγοντες του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού συστήµατος. Οι άλλοι τρεις παράγοντες είναι οι αγορές, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς οργανισµοί. Παράλληλα, σύµφωνα µε το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας οι καθοριστικότεροι παράγοντες του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού συστήµατος αλληλεξαρτώνται όλο και περισσότερο µεταξύ τους διαµορφώνοντας όλο και πιο πολύπλοκες σχέσεις (Barnett, 2004). Η έννοια της συνθετότητας που δηµιουργείται ως αποτέλεσµα της αλληλεξάρτησης ανάµεσα στους προσδιοριστικούς παράγοντες του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού συστήµατος αποτελεί παράγοντα βαρύνουσας σηµασίας 6

7 για το αναλυτικό πλαίσιο της ΣΠΟ που αποτελεί το εργαλείο κατανόησης του σύγχρονου διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού κόσµου. Υπό το πρίσµα των προλεγόµενων εισάγουµε στο πεδίο µελέτης της ιεθνούς Πολιτικής Οικονοµίας και στην προσέγγιση του ρεαλισµού το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας µε επιδίωξη την εµφάνιση των πολυπλοκοτήτων που σε ορισµένες περιπτώσεις απαιτούν περαιτέρω αναλυτική εµβάθυνση αλλά και την κατάληξη σε ενδεχόµενους τρόπους επίλυσης πολύπλοκων δοµών που δηµιουργούν στρεβλώσεις στο διεθνές οικονοµικό και πολιτικό σύστηµα (Rodrik, 1999). 4. Η συνεισφορά της ΣΠΟ στην κατανόηση του σύγχρονου διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος Η ανάδειξη της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας ως αναλυτικού πλαισίου για την κατανόηση των συνθηκών διαµόρφωσης του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος αποτελεί σκοπό αυτού του κεφαλαίου. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας επιβεβαιώνονται µέσα από τη µελέτη των προσδιοριστικών του παραγόντων. Η δυναµική του έθνους-κράτους παραµένει κυρίαρχη στη διαµόρφωση του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι όλο και περισσότερα κράτη δηµιουργούνται στη διεθνή κοινότητα αναδεικνύοντας την έννοια του έθνους-κράτους ως την αποτελεσµατικότερη µορφή κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης. Ο Πίνακας 1 αποδεικνύει ότι τα κράτη από το 1945 έως τις µέρες µας αυξάνονται αριθµητικά, αποδεικνύοντας ότι ο θεσµός του έθνους-κράτους είναι απαραίτητος για την οµαλή λειτουργία του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος. Πίνακας 1. Ανάπτυξη των Μελών Κρατών που συµµετέχουν στον ΟΗΕ από το 1945 έως σήµερα Έτος Αριθµός Μελών Κρατών στον ΟΗΕ Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη 7

8 Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Μέλη Πηγή: (United Nations, 2007) Το κράτος ασκεί ιδιαίτερο ρόλο, τόσο στο διεθνές οικονοµικό και πολιτικό σύστηµα, όσο και στη λειτουργία των άλλων τριών προσδιοριστικών παραγόντων της διεθνούς οικονοµίας. Οι υπόλοιποι παράγοντες οφείλουν να λαµβάνουν υπόψη τους στη διαµόρφωση του σχεδιασµού τους, την επιρροή των εθνικών επιδιώξεων. Το φαινόµενο της οικονοµικής παγκοσµιοποίησης παρόλο που έχει επιφέρει αλλαγές στα µέσα άσκησης της πολιτικής του κράτους εντούτοις δεν έχει περιορίσει το ρόλο του. Η πρόσφατη διεθνής χρηµατοοικονοµική κρίση αποτυπώνει ξεκάθαρα την ευάλωτη θέση των διεθνών αγορών αλλά και την αναγκαιότητα κρατικής παρέµβασης για την επίλυση των αδιεξόδων των αγορών. Έπειτα από τη 8

9 γνωστοποίηση ότι το 20% των στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου στην αµερικανική αγορά αδυνατούν να εξυπηρετηθούν, οι διεθνείς αγορές εµφάνισαν µεγάλη πτώση. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Οµοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ έχει διοχετεύσει στην αγορά από τις 9 Αυγούστου 2007 που εκδηλώθηκε η κρίση, 97, 5 δις. δολάρια ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα 275 δις. δολάρια. Η εξέλιξη αυτή αποτελεί τη µεγαλύτερη «ένεση» ρευστότητας στην ιστορία, αποδεικνύοντας ότι όσο διογκώνονται οι αγορές, τόσο ο ρόλος του κράτους ισχυροποιείται, γεγονός που το καθιστά κυρίαρχο (Καθηµερινή, 2007). Η κρίση ρευστότητας σε συνέργια µε άλλους παράγοντες όπως η αύξηση της τιµής του πετρελαίου και η άνοδος της τιµής του euro σε σχέση µε το δολάριο έχει εισαγάγει την παγκόσµια οικονοµία σε περίοδο ύφεσης. Όλο και περισσότεροι οικονοµολόγοι τάσσονται υπέρ της κρατικής παρέµβασης και επανέρχεται στο επίκεντρο της συζήτησης µεταξύ των οικονοµολόγων η θέση του Keynes για κρατική παρέµβαση στην οικονοµία όπως πρωτοεκφράστηκε µέσα από το έργο του µε τίτλο Γενική θεωρία της απασχόλησης του τόκου και του χρήµατος (1936). Το κράτος, η αγορά, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς οργανισµοί αποτελούν τους κύριους διαµορφωτές του διεθνούς οικονοµικού περιβάλλοντος. Καθένας από αυτούς συµβάλλει αποφασιστικά στη διαµόρφωση των σύγχρονων οικονοµικών συνθηκών. Η συνεργασία µεταξύ των τεσσάρων προσδιοριστικών παραγόντων του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος είναι απαραίτητη προκειµένου να λειτουργήσει το διεθνές οικονοµικό και πολιτικό περιβάλλον οµαλά. Ο προσδιοριστικός παράγοντας της αγοράς από την άλλη πλευρά, σε όλες τις εκφάνσεις της, ως συνέπεια της οικονοµικής παγκοσµιοποίησης έχει αποκτήσει δυναµική και διαδραµατίζει πιο αποφασιστικό ρόλο σε σχέση µε το παρελθόν, στη διαµόρφωση της διεθνούς οικονοµίας. Σε καµία περίπτωση όµως, δεν έχει περιορίσει δραστικά το ρόλο του κράτους και δεν αποτελεί την παγκόσµια δύναµη στη διαµόρφωση της διεθνούς οικονοµίας. Η αγορά, καταλήγοντας, οφείλει να αντιλαµβάνεται τους άλλους προσδιοριστικούς παράγοντες της διεθνούς οικονοµίας. Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις αποτελούν τον τρίτο προσδιοριστικό παράγοντα στη διαµόρφωση του αναλυτικού πλαισίου της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας. Αποτελούν ένα δυναµικό φαινόµενο που δηµιούργησε νέες συνθήκες στην παγκόσµια οικονοµία, αλλά δεν λειτουργεί ανεξάρτητα από τις δοµές της αγοράς και τις επιδιώξεις των κρατών. Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις σε αντίθεση µε τη θέση που 9

10 είχαν εκφράσει οι νεοκλασικοί οικονοµολόγοι, ότι δεν διαδραµατίζουν ιδιαίτερο ρόλο στη διεθνή οικονοµία, αποτελούν καθοριστικό παράγοντα στη διαµόρφωση της διεθνούς οικονοµίας καθώς ενσωµατώνουν κεφάλαιο, τεχνολογία και τεχνογνωσία, παράγοντες που οδηγούν στην ανάπτυξη. Η δραστηριοποίηση τους σε εθνικές οικονοµίες δεν υλοποιείται ανεξάρτητα από τις εθνικές επιδιώξεις, αφού είτε τα κράτη από όπου προέρχονται, είτε τα κράτη δραστηριοποίησης τους, αντιλαµβάνονται σε αυτές εθνικά χαρακτηριστικά. Όπως µάλιστα επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία του Πίνακα 2 οι ανεπτυγµένες χώρες διαθέτουν µεγαλύτερο αριθµό πολυεθνικών επιχειρήσεων σε σχέση µε τις λιγότερο ανεπτυγµένες, ενισχύοντας την άποψη ότι η δραστηριοποίηση των πολυεθνικών καθορίζεται και από την ισχύ κάθε κράτους. Πίνακας 2. Αριθµός Πολυεθνικών Επιχειρήσεων και ξένων Θυγατρικών ανά περιφέρεια ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ ΞΕΝΕΣ ΘΥΓΑΤΡΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ευρωπαϊκή Ένωση υτική Ευρώπη (εκτός ΕΕ) Βόρεια Αµερική Λοιπές αναπτυγµένες χώρες Σύνολο αναπτυγµένων χωρών Αφρική Λ. Αµερική & Καραϊβική Νότια, ανατολική & ΝΑ Ασία υτική Ασία Κεντρική Ασία Ειρηνικός Κεντρική & Ανατολική Ευρώπη Σύνολο αναπτυσσόµενων

11 χωρών Σύνολο Πηγή: (Μελάς και Πολλάκης, 2005) Όπως διαπιστώνουµε από την παράθεση των στοιχείων του Πίνακα 2 οι πολυεθνικές επιχειρήσεις που έχουν ως χώρα προέλευσης αναπτυγµένες χώρες είναι ενώ αντίθετα οι πολυεθνικές επιχειρήσεις που προέρχονται από τις αναπτυσσόµενες χώρες είναι µόλις Η συµβολή τους στην οικοδόµηση του αναλυτικού πλαισίου της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας είναι ιδιαίτερα καθοριστική, καθώς αναδεικνύουν την τάση αλληλεξάρτησης στην διεθνή οικονοµία. Οι διεθνείς οργανισµοί αποτελούν τον τέταρτο παράγοντα οικοδόµησης του αναλυτικού πλαισίου της ΣΠΟ. Οι διεθνείς οικονοµικοί οργανισµοί έχουν τη δυνατότητα διαµόρφωσης του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος. Παρόλα αυτά, αποτελούν την συνισταµένη των εθνικών επιδιώξεων, γι' αυτό και αρκετές φορές παρατηρείται διαφωνία στην υλοποίηση των αποφάσεων. Στον πίνακα 3 παρουσιάζεται η δυναµική των διεθνών οργανισµών και αναδεικνύεται η τάση των κρατών να επιδιώκουν τα συµφέροντα τους µέσα από τη συµµετοχή τους σε διεθνείς οργανισµούς. Πίνακας 3. Εξέλιξη ιεθνών Οργανισµών Οργανισµοί Έτος ίδρυσης Αριθµός Μελών- Κρατών Τελευταία ένταξη κράτους Αριθµός Μελών- Κρατών ιεθνείς Οργανισµοί UN OECD ιεθνείς Οικονοµικοί Οργανισµοί IMF ιεθνείς Εµπορικοί Οργανισµοί 11

12 ΠΟΕ Cartel εµπορευµάτων OPEC Περιφερειακοί Οργανισµοί APEC ASEAN EU NAFTA AEC Πηγή: (International Organisations, 2007) Όπως διαφαίνεται από τον Πίνακα 3 τα κράτη µεταπολεµικά, επιδιώκουν την εξυπηρέτηση των συµφερόντων τους µέσα από τη συµµετοχή τους σε διεθνείς οργανισµούς. Αυτή η τάση αποδεικνύει ότι οι διεθνείς οργανισµοί αποτελούν καθοριστικό παίκτη διαµόρφωσης του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος, καθώς τα κράτη παρόλο που κατέχουν κυρίαρχο ρόλο στη διαµόρφωση του διεθνούς οικονοµικοπολιτικού συστήµατος, διαβλέπουν ότι η µεγιστοποίηση των συµφερόντων τους επιτυγχάνεται µέσα από τη συµµετοχή τους σε διεθνείς οργανισµούς. Τα κράτη εναρµονίζονται µε τις αποφάσεις των διεθνών οργανισµών, όταν αυτές δεν θίγουν τα εθνικά τους συµφέροντα. Σ' ένα περιβάλλον διεθνούς οικονοµικής συνεργασίας τα κράτη επιθυµούν τη συµµετοχή τους σε διεθνείς οργανισµούς, καθώς διαβλέπουν ότι µέσα από τη συµµετοχή τους, µεγιστοποιούν τα εθνικά τους συµφέροντα. 5. Συµπεράσµατα Συνοψίζοντας, το κράτος, η αγορά, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς οργανισµοί οικοδοµούν το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας. Η διεθνής οικονοµία όπως αποδεικνύεται, διαµορφώνεται καθοριστικά από το κράτος και κατά συνέπεια η ερµηνευτική προσέγγιση της ΣΠΟ. Η Σύνθετη Πολιτική Οικονοµία αποτελεί το αναλυτικό πλαίσιο για την κατανόηση των συνθηκών διαµόρφωσης των σύγχρονων οικονοµικών και πολιτικών σχέσεων, που όλο και 12

13 περισσότερο αλληλεξαρτώνται µεταξύ τους. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας αποτελεί ένα ρεύµα σκέψης που εντάσσεται στον ρεαλισµό. Την ίδια στιγµή όµως, αποτελεί αυτόνοµη ερµηνευτική προσέγγιση του σύγχρονου διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος. Το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας παρουσιάζεται στο Σχήµα 1, εµφανίζοντας τη δυναµική των τεσσάρων προσδιοριστικών παραγόντων του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού συστήµατος. Στον πυρήνα του διεθνούς οικονοµικού και πολιτικού περιβάλλοντος πρωτεύοντα ρόλο διαδραµατίζουν τα κράτη. Στην περιφέρεια εµφανίζονται οι αγορές, οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και οι διεθνείς οργανισµοί που εµφανίζουν αλληλεξαρτήσεις µε τα κράτη αλλά και µεταξύ τους. Σχήµα 1. ιεθνές οικονοµικό και πολιτικό περιβάλλον σύµφωνα µε το αναλυτικό πλαίσιο της Σύνθετης Πολιτικής Οικονοµίας Αγορές Κράτη Κράτη Πολυεθνικέ ς Επιχειρήσει ς ιεθνείς Οργανισµοί 13

14 6. Βιβλιογραφία 1. Allen, D, (1991), What Are Transactions Costs?, Research in Law and Economics, 14 (3): Barnett, C, (2004), The Next Economy, Foreign Policy, (September/October): Beenstock, M (1983), The World Economy in Transition, London, George Allen and Unwin. 4. Grieco, J. M, (1988), Realist Theory and the Problem of International Cooperation: Analysis with an Amended Prisoners s Dilemma Model, Journal of Politics, 50 (August): Καθηµερινή, (2007), Νέα αύξηση ρευστότητας από τη FED, 22/08/2007, 6. Rodrik, D (1999), Making Openness Work: The New Global Economy and the Developing Countries, Washington DC, Overseas Development Council. 7. Rodrik, D (1997), Has Globalization Gone Too Far?, Washington, D.C, Institute for International Economics. 14