ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Ιστορία Κατασκευών

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Ιστορία Κατασκευών Ενότητα 3.2: Θολοδομικά Συστήματα Οι θολοδομικές κατασκευές των Ρωμαίων Δρ Σταματίνα Γ. Μαλικούτη Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε.

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Η γενικότερη και ειδικότερη τοποθέτηση των φοιτητών στα ζητήματα της εξέλιξης του συγκεκριμένου δομικού συστήματος στο πλαίσιο του τεχνικού και του άλλου πολιτισμού κάθε εποχής ανάπτυξης και διάδοσής του. Η γνώση της οικείας αρχιτεκτονικής και οικοδομικής τεχνολογίας, παράλληλα με την κατανόηση των αρχών διαμόρφωσης του συστήματος. Η απόκτηση βασικής ικανότητας για τη συγκριτική παράθεση των δομικών αρχών του συστήματος και για την αναγνώριση των επιδράσεών του στον τρέχοντα δομικό σχεδιασμό των κτιρίων. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας Η εξέλιξη των θολοδομικών κατασκευών Ρωμαϊκοί χρόνοι Ρωμαϊκά τόξα Γεωμετρικές μορφές Ρωμαϊκής θολοδομίας Ρωμαϊκές θέρμες Υλικά Χυτή τοιχοποιία 5

6 Η εξέλιξη των θολοδομικών κατασκευών 6

7 Ρωμαϊκοί χρόνοι Χρήση ελληνικών στοιχείων, διαφορετικά οργανωμένων (Λάββας, 2002: ) τονισμός κύριας όψης, απόρριψη νόμων αναλογίας όλου μερών, νέοι ρυθμοί (Τοσκανικός, Σύνθετος) / «συναρμολόγηση» από αντιγραφή ή παραλλαγή (Λάββας, 2002: 104) Αυστηρή πολεοδομία cardo (Β προς Ν) & decumanus (Α προς Δ), τα μνημεία στην πόλη Λειτουργικότητα, Κτιριολογία Νέο δομικό σύστημα / νέα υλικά Τελειοποίηση μηχανημάτων οικοδομικής (μοχλοί, βαρούλκα και πολεμικές μηχανές) Βιτρούβιος 14 π.χ. 10 βιβλία Αρχιτεκτονικής Συνοψίζει την ιστορική παράδοση της Ελληνικής αρχιτεκτονικής, επεκτείνοντας με κεφάλαια για έργα υποδομής 7

8 τοσκανικός Οι 5 ρυθμοί της Ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής Πηγή: Αθανασόπουλος Χρ. (2007), Κατασκευή Κτιρίων Σύνθεση και Τεχνολογία, πίνακας 49, σελ

9 Ρωμαϊκά τόξα Διατάξεις τόξων από λαξευτούς θολίτες Πηγή: Μπούρας, 1999:

10 Γέφυρα ποταμού Gard, Νότια Γαλλία, 14 μ.χ. (275μ. / υ = 55μ.). 2.Η Αψίδα Γαλερίου στη Θεσσαλονίκη. 3. H Αψίδα του Κωνσταντίνου στη Ρώμη. Πηγή:

11 e a c b d a. ευθύγραμμη δοκός b. κυκλικό τόξο: πίεση προς τα κάτω και προς τα έξω c. κυλινδρικός θόλος: πίεση προς τα κάτω και προς τα έξω σε όλη την επιφάνεια d. σταυροθόλιο: η ώθηση συγκεντρώνεται στις γωνίες. Μπορούμε να μην έχουμε τοίχους πλήρωσης. Οι πλευρές πρέπει να έχουν το ίδιο μήκος. e. Η κατασκευή διαδοχικών σταυροθολίων είναι εφικτή, αρκεί να υποστηρίζονται οι γωνίες κάθε ανοίγματος. Πηγή: Furneau-Jordan, 1980:

12 Γεωμετρικές μορφές Ρωμαϊκής θολοδομίας α,β,γ: καμάρες δ: σπειροειδής θόλος ε: σύνθετη καμάρα στ:ημισφαιρικός θόλος που βαίνει σε κυκλική κάτοψη ζ: σταυροθόλιο Σύνταξη, παρουσίαση και πνευματική ιδιοκτησία: Σταματίνα Μαλικούτη, Καθηγήτρια, Τμήμα ΠΔΕ, ΤΕΙ Πειραιά η: μοναστηριακός θόλος Πηγή: Μπούρας, 1999:

13 Ρωμαϊκές θέρμες Πηγή: Furneau- Jordan, 1980: 71. Θέρμες Καρακάλλα, Ρώμη, μ.χ., κάτοψη. Παρατηρείστε την κεντρική αίθουσα με τα τρία σταυροθόλια 13

14 Από τα κατάλοιπα ρωμαϊκού λουτρού στο Ζάππειο, Αθήνα (1) Φωτ.: Σταμ. Μαλικούτη,

15 Από τα κατάλοιπα ρωμαϊκού λουτρού στο Ζάππειο, Αθήνα (2) Φωτ.: Σταμ. Μαλικούτη,

16 Παρατηρείστε τα φατνώματα και τον «φανό» του θόλου Το Πάνθεον στη Ρώμη. Γενική άποψη και τμήμα του εσωτερικού. Πηγή εικόνας: παρουσίαση, 9 ο μάθημα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ, Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής, εαρινό εξάμηνο , Frederick University Cyprus, AARCH 120, εικόνα από το slide No 4. 16

17 Αρχή τρούλλου 2 Πάχος τοίχων: 6,1μ. 3 1 Εσοχές και κόγχες 1-2.Το Πάνθεον στη Ρώμη. Κάτοψη και τμήμα τομής (Μπούρας, 1999: 448, 449) / 3. Κάτοψη από τον Andrea Palladio (The Four Books of Architecture, 1965, Dover Publications, NY, plate LI). 17

18 2 πόδια 23 πόδια Salvadori M. (1982), Why Buildings stand up, p

19 Παρατηρείστε τη σταδιακή αύξηση του πάχους του θόλου Πάνθεον Ρώμης. Τομή. 120 μ.χ. Κυκλικός ναός με διάμετρο 43,4μ. /ίδιο εσωτερικό ύψος «Φανός» 8,2μ. Λειτουργεί σαν το κοινό «κλειδί» όλων των μεσημβρινών τόξων. Πηγή: Palladio Andrea, The Four Books of Architecture, Dover Publications, NY, 1965, plate LVII. 19

20 Πάνθεον Ρώμης, τομή στο πρόπυλο και όψη. (πηγή: όπως στην προηγούμενη διαφάνεια, plate LII) 20

21 Το Κολοσσαίο στη Ρώμη (70μ.Χ., 189μ-156,3μ-υ=47,8μ /πέτρινα καθίσματα σε σειρά θολωτών διαδρόμων) Αξονομετρική τομή Πηγή εικόνας: παρουσίαση, 9 ο μάθημα, ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ, Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής, εαρινό εξάμηνο , Frederick University Cyprus, AARCH 120, εικόνα από το slide No

22 Το Ωδείο Ηρώδου Αττικού στην Αθήνα, Κάτοψη αρχικής κατάστασης. Πηγή: Μαλικούτη Στ.-Κυριακίδης Κ. (1978), Κριτική των αναστηλώσεων του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού, 22 φοιτητική εργασία, Σχολή Αρχιτεκτόνων, ΕΜΠ.

23 Ωδείο Ηρώδου Αττικού στην Αθήνα. Τοίχος της σκηνής, όπως βρέθηκε. Πηγή: Μαλικούτη Στ.- Κυριακίδης Κ. (1978), Κριτική των αναστηλώσεων του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού, φοιτητική εργασία, Σχολή Αρχιτεκτόνων, ΕΜΠ. 23

24 Βιβλιοθήκη Αδριανού, Αθήνα, 132 μ.χ. Πολιτιστικό κέντρο /3 εκκλησίες στους Βυζαντινούς χρόνους Φωτ.: Σταμ. Μαλικούτη, Μάιος

25 Το «τετράγωνο σπίτι» στην πόλη Νιμ της Γαλλίας, 1 ος π.χ. αιώνας Πηγή: 25

26 Το ιστορικό συγκρότημα με το παλάτι του Διοκλητιανού στο Σπλιτ της Κροατίας, 3 ος μ.χ. αιώνας, 160μ*190μ /χαρακτηριστικοί οι δύο κάθετοι μεταξύ τους άξονες (cardo, decumanus) Πηγή: 26

27 27

28 ΥΛΙΚΑ Φυσικοί λίθοι (τραβερτίνης + ηφαιστειογενή) Πλίνθοι (ωμές, οπτές) Οπτόπλινθοι: ορθογωνικοί (πολυόροφες κατοικίες με παράθυρα στο δρόμο), κυκλικοί, τριγωνικοί Κονιάματα (επιχρίσματα+συνδετικά): ασβέστης, άμμος ή «θηραϊκή γη» Χυτό υλικό από κονίαμα και χαλίκι («Ρωμαϊκό σκυρόδεμα», μεταγενέστερη ονομασία) Κονίαμα και κεραμάλευρο (κουρασάνι) Γυαλί (υαλοπίνακες και ψηφιδωτά) Μέταλλα: χαλκός, ορείχαλκος, μόλυβδος, σίδηρος για συνδέσμους Π (και σε μαρμαροκατασκευές για τις εφελκυστικές) 28

29 Κατάλοιπα ρωμαϊκού χυτού υλικού στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας Φωτ.: Σταμ. Μαλικούτη,

30 Χυτή τοιχοποιία Πυρήνας από χυτό υλικό και κονιάματα ή επενδύσεις (ορθομαρμαρώσεις) 1 η εμφάνιση: 2 ος μ.χ. στη Ρώμη Ξυλότυποι. Τρόποι διάταξης και στήριξης. Πηγή: Μπούρας, 1999: 376,

31 Ρωμαϊκή τοιχοποιία στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας Φωτ.: Σταμ. Μαλικούτη,

32 ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ βασικά δομικά σχήματα ο δρόμος προς τη Δύση Δυτική αρχιτεκτονική ο δρόμος προς την Ανατολή Βυζαντινή αρχιτεκτονική Άραβες: 7 ος 11 ος αιώνες 32

33 Τέλος Ενότητας