ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή: Ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης και η ανάπτυξη των επαγγελματικών μορφών ασφάλισης α) Η ανάπτυξη της κοινωνικής

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή: Ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης και η ανάπτυξη των επαγγελματικών μορφών ασφάλισης α) Η ανάπτυξη της κοινωνικής ασφάλισης...σελ 3 β) Η χρηματοδότηση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης...σελ 5 γ) Τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης τύπου Bismarck και Beveridge...σελ 6 δ) Η ανάπτυξη των επαγγελματικών μορφών ασφάλισης...σελ 7 2. Περιγραφή του συστήματος των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης του νόμου 3029/2002 α) Νομική μορφή των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης και ίδρυσή τους...σελ 9 β) Η Υπαγωγή και η διαγραφή από τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης...σελ 13 γ) Η Διοίκηση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης...σελ 15 δ) Η οικονομική Διαχείριση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισηςσελ 16 ε) Ο έλεγχος των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης...σελ 20 ζ) Η εποπτεία των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης...σελ 21 η) Τα δικαιώματα των ασφαλισμένων στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης...σελ Η φορολογική μεταχείριση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης...σελ Η διαδοχική ασφάλιση στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης.. σελ Η αρχή της ίσης μεταχείρισης των δύο φύλων στα επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης... σελ Τα συμβατικά καθεστώτα επικουρικής ασφάλισης στην Ελλάδα πριν το νόμο 3029/2002 και οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις του νομοθέτη α) Τα συμβατικά καθεστώτα επικουρικής ασφάλισης, η νομική μορφή και τα χαρακτηριστικά τους...σελ 31 β) Η επικουρική ασφάλιση υπό το πρίσμα του Συντάγματος και ο ρόλος του κράτους...σελ Η κάλυψη των κοινωνικοασφαλιστικών κινδύνων μέσω των τριών πυλώνων...σελ 37 1

2 8. Ο ορισμός και η ρύθμιση των Επαγγελματικών Συστημάτων Ασφάλισης στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης α) Η αναφορά στα βασικά κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης...σελ 39 β) Η εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων για την επαγγελματική ασφάλιση...σελ 43 γ) Η αναφορά στο παράγωγο κοινοτικό δίκαιο...σελ Ομοιότητες και διαφορές των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης με άλλες κατηγορίες νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου α) Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης και Συνεταιρισμοί...σελ 53 β) Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης και ασφαλιστικές επιχειρήσεις...σελ 55 γ)ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης και σωματεία...σελ Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης εμπίπτουν στην έννοια της κοινωνικής ασφάλισης; α) Η έννοια της κοινωνικής ασφάλισης και οι φορείς που την υπηρετούν...σελ 59 β) Η έννοια της επικουρικής κοινωνικής ασφάλισης και η διαφορά των Ταμείων Επικουρικής Ασφάλισης με τα υπόλοιπα Ταμεία επικουρικής ασφάλισης...σελ 62 γ) Ο πυρήνας του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης...σελ 67 δ) Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης εντάσσονται στο πυρήνα του θεσμού της κοινωνικής ασφαλίσεως...σελ Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης και ιδιωτική ασφάλιση α) Το κοινό πεδίο δράσης των Ασφαλιστικών εταιριών με τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης...σελ 71 β) Η «ιδιωτικοποίηση» της κοινωνικής ασφάλισης...σελ Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα από την εισαγωγή των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης στην ελληνική κοινωνική ασφάλιση α) Οι θετικές διατυπώσεις από την ίδρυση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης...σελ 79 β) Προβλήματα που δημιουργούνται από την εισαγωγή ιδιωτικών σχημάτων στην κοινωνική ασφάλιση...σελ 80 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...σελ 87 2

3 1. Εισαγωγή: Ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλισης και η ανάπτυξη των επαγγελματικών μορφών ασφάλισης α) Η ανάπτυξη της κοινωνικής ασφάλισης. Η κοινωνική ασφάλιση είναι ένα σύστημα που διαμορφώθηκε από την ανάγκη του ανθρώπου για προστασία από διάφορους κοινωνικούς κινδύνους που απειλούν την επαγγελματική του απασχόληση, την υγεία του και γενικότερα την αξιοπρεπή διαβίωσή του. Προστάδιο για την ανάπτυξη της κοινωνικής ασφάλισης και την καθιέρωσή της ως θεσμό, ήταν η εκδήλωση της κρατικής μέριμνας με τη μορφή της κοινωνικής πρόνοιας, ενός συστήματος που παρουσιάζει έντονα χαρακτηριστικά φιλανθρωπίας. Οι οργανισμοί κοινωνικής πρόνοιας χορηγούν τις απαραίτητες παροχές για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες στοιχειώδους συντήρησης και περίθαλψης των πολιτών, η κάλυψη δε των αναγκών αυτών εξαρτάται κάθε φορά από τα διαθέσιμα οικονομικά μέσα του αρμόδιου φορέα, δηλαδή ουσιαστικά εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του 1. Ανάμεσα στα διάφορα συστήματα δοκιμάστηκε αργότερα και η αλληλασφάλιση ή αλληλοβοήθεια, ως μορφή ιδιωτικής πρωτοβουλίας,. Με το σύστημα αυτό, τα μέλη μιας ομάδας προσώπων δημιουργούν προαιρετικά με τις εισφορές τους ένα κεφάλαιο, για την αμοιβαία κάλυψή τους σε περίπτωση κινδύνων. Ο θεσμός αυτός, παρά τα πλεονεκτήματά του, σε σχέση με τις ατομικές προσπάθειες αντιμετώπισης των κινδύνων, παρουσίασε αδυναμίες στη χορήγηση δαπανηρών παροχών, γιατί οι πόροι ενός λογαριασμού με προαιρετική χρηματοδότηση είναι συνήθως περιορισμένοι. Η κοινωνική ασφάλιση, λοιπόν, επινοήθηκε ως θεσμός για να καλύψει τις ατέλειες των προαναφερόμενων τρόπων αντιμετώπισης των κινδύνων. Η πολιτεία ανέλαβε την οργάνωση δημοσίων υπηρεσιών και οργανισμών, ώστε να καλύπτονται υποχρεωτικά όλα τα πρόσωπα που ανήκουν σε προκαθορισμένη επαγγελματική ομάδα ή κατηγορία του 1 Δεν θεμελιώνουν οι πολίτες δικαίωμα στην κοινωνική πρόνοια, σε αντίθεση με το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση. 3

4 πληθυσμού. Ως ορισμός των κοινωνικών ασφαλίσεων δίνεται ότι είναι συστήματα κανόνων που ρυθμίζουν ποια οικονομικά μέσα (ασφαλιστικές παροχές) πρέπει να χορηγήσει ένας δημόσιος συνήθως οργανισμός (ασφαλιστικός φορέας) στα πρόσωπα που υπάγονται σε αυτόν (ασφαλισμένους), εφόσον συμπληρώσουν τις αναγκαίες χρονικές και οικονομικές προϋποθέσεις (χρόνο ασφάλισης, ασφαλιστικές εισφορές) και κινδυνεύουν από μείωση των εισοδημάτων τους ή αύξηση των δαπανών τους (ασφαλιστικούς κινδύνους) 2. Εξαιτίας, όμως, της υπαγωγής των κοινωνικών ομάδων σε διαφορετικά καθεστώτα κοινωνικής ασφάλισης, δημιουργούνται αναπόφευκτα κοινωνικές ανισότητες και βρίσκονται σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση οι ομάδες του πληθυσμού που δεν εξασφαλίζουν ένα ελάχιστο όριο συντήρησης, γιατί δεν μπορούν να καταβάλλουν αρκετές εισφορές. Αυτό το αρνητικό στοιχείο του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης οδήγησε στο θεσμό της κοινωνικής ασφάλειας, όπου η κοινωνική ευθύνη μεταφέρεται από τις οργανωμένες ομάδες στο σύνολο. Στο σύστημα της κοινωνικής ασφάλειας οι κοινωνικές παροχές χορηγούνται συνήθως από μια αποκεντρωμένη δημόσια υπηρεσία και σκοπός είναι η προληπτική προστασία ολόκληρου του πληθυσμού, χωρίς διακρίσεις. Μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, το διεθνές δίκαιο υιοθετεί ένα μοντέλο κοινωνικής ασφάλειας, με βασικές αρχές την καθολικότητα της προστασίας, την πρόληψη της φτώχειας και την εγγύηση επαρκών μέσων διαβίωσης. Οι αρχές αυτές εκφράζονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου το 1948, όπου στο άρθρο 22 ορίζει «Κάθε άνθρωπος σαν μέλος της κοινωνίας έχει δικαίωμα για κοινωνική ασφάλεια» και στο άρθρο 25 ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ένα επαρκές επίπεδο διαβίωσης. Στο ίδιο πνεύμα κυμαίνεται και ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης, που στο 12 ο άρθρο του διακηρύσσει το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλεια. Με βάση τα παραπάνω διεθνή κείμενα προσδιορίστηκε και στην ελληνική έννομη τάξη το συνταγματικό περιεχόμενο της κοινωνικής ασφάλισης. 2 Βλ. Κωνσταντίνος Κρεμαλής, «Δίκαιο κοινωνικών ασφαλίσεων», σελ. 21 4

5 Στις διάφορες χώρες λειτουργούν ταυτόχρονα όλοι ή οι περισσότεροι από τους υπάρχοντες θεσμούς κοινωνικής προστασίας. Συνήθως, βέβαια, οι κοινωνικές παροχές χορηγούνται από μικτά συστήματα, όπως αυτό που επικρατεί στην Ελλάδα. Το ελληνικό σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων ονομάστηκε έτσι γιατί στηρίζεται στο θεσμό της κοινωνικής ασφάλισης, όμως έχει έντονα προνοιακά στοιχεία, για παράδειγμα, η περίθαλψη των ανάπηρων τέκνων στον κλάδο ασθενείας και η γενική συνταξιοδότηση και υγειονομική περίθαλψη των ανασφάλιστων και υπερήλικων πολιτών από τον ΟΓΑ. Στην πορεία ανάπτυξης και εξέλιξης του θεσμού, τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης εξελίχθηκαν και πλέον δεν περιορίζονται στην εκδήλωση κρατικής μέριμνας απέναντι μόνο σε κατηγορίες του πληθυσμού που προέρχονται από συγκεκριμένο επαγγελματικό περιβάλλον, αλλά και σε όσους έχουν δικαίωμα βοήθειας. Παύει, δηλαδή, ο κύκλος των προστατευόμενων προσώπων να ταυτίζεται με τον κύκλο των εργαζομένων που κατέβαλλαν εισφορές. Επίσης, ενώ εξακολουθεί να σχετίζεται το δικαίωμα της κοινωνικής ασφάλισης με την παροχή εργασίας, έχει πλέον διευρυνθεί το προσωπικό πεδίο εφαρμογής 3, πέρα από εκείνους που παρέχουν μισθωτή εργασία. β) Η χρηματοδότηση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης: Κρίνεται στο σημείο αυτό σκόπιμη η αναφορά στον τρόπο χρηματοδότησης των δημοσίων συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, καθώς θα βοηθήσει στη συνέχεια της μελέτης, όταν θα αναφερθούμε στον τρόπο χρηματοδότησης των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης. Όταν, λοιπόν, έπαψαν να είναι δικαιούχοι των ασφαλιστικών παροχών μόνο οι εργαζόμενοι, εκ των πραγμάτων έπρεπε και η χρηματοδότηση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης να εμπλουτιστεί, πέρα από την εισφορά των εργαζομένων, και με κρατικούς πόρους, που προέρχονται τελικά από τη φορολογία καθώς πλέον η προστασία δεν στόχευε στην απλή αναπλήρωση των αποδοχών των εργαζομένων, αλλά στη διατήρηση ενός ελάχιστου εισοδήματος περισσοτέρων δικαιούχων. 3 Η ελληνική νομολογία ερμηνεύει διασταλτικά τον όρο «εργαζόμενοι» της συνταγματικής διάταξης και θεωρεί το άρθρο 22 παρ. 4 ως συνταγματική βάση της κοινωνικής ασφάλισης όλων εκείνων που ασκούν μια επαγγελματική δραστηριότητα, ανεξάρτητα αν είναι μισθωτοί ή όχι. 5

6 Η χρηματοδότηση των κοινωνικοασφαλιστικών συστημάτων σε κάθε κοινωνία επηρεάζεται από την οικονομία της και από τις δημογραφικές συνθήκες που επικρατούν. Με βάση τα παραπάνω διαμορφώνεται μια βιώσιμη ή όχι σχέση μεταξύ των υπόχρεων σε εισφορές και των δικαιούχων σε παροχές. Για παράδειγμα, σε μια κοινωνία με αυξημένη γεννητικότητα και μεγάλο ποσοστό εργαζόμενου πληθυσμού, η παραπάνω σχέση λειτουργεί και δίνεται η δυνατότητα η χρηματοδότηση να προέρχεται μόνο από εισφορές. Όταν, όμως, οι εισφορές δεν φτάνουν να στηρίξουν το εκάστοτε κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα, το κράτος αναλαμβάνει αναγκαστικά την οικονομική και διοικητική ευθύνη, και τότε ο θεσμός λειτουργεί και με χρηματοδότηση από τη φορολογία. Αυτό, για παράδειγμα, συμβαίνει σε περιόδους ανεργίας, όπου όχι μόνο αυξάνονται οι δαπάνες για τη χορήγηση των σχετικών επιδομάτων, αλλά μειώνονται σημαντικά και τα έσοδα από εισφορές. Συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις, λαμβάνονται από την κρατική εξουσία έκτακτα μέτρα, όπως η θέσπιση φόρων ειδικών για την τακτική ενίσχυση των ασφαλιστικών φορέων ή έκτακτες επιχορηγήσεις. Οι μηχανισμοί, επομένως, για τη χρηματοδότηση ενός κοινωνικοασφαλιστικού οργανισμού καταρχήν λειτουργούν με σκοπό την εξεύρεση των αναγκαίων μέσων για τη χορήγηση ασφαλιστικών παροχών και παράλληλα συμβάλλουν στην αναδιανομή εισοδήματος μέσα στην ασφαλιστική κοινότητα. Ανάλογα με το που θα δοθεί το βάρος για την απόκτηση των εσόδων(στις ασφαλιστικές εισφορές ή στις κοινωνικές πηγές), επηρεάζεται και η βιωσιμότητα των ασφαλιστικών φορέων σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Τα έσοδα από εισφορές ακολουθούν το χαμηλό ρυθμό αύξησης των μισθών, επομένως σε περιπτώσεις απότομης αύξησης των δαπανών για κοινωνική προστασία είναι αναπόφευκτη η δημιουργία ελλειμμάτων, ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο όταν τα έσοδα προέρχονται από κρατικούς πόρους ή κοινωνικές επιχορηγήσεις. γ) Τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης τύπου Bismarck και Beveridge. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η κοινωνική ασφάλιση ξεκίνησε ως θεσμός που βασιζόταν στην αλληλεγγύη μόνο ανάμεσα στους εργαζομένους και πολλές φορές ανάμεσα στα μέλη του ίδιου επαγγέλματος. Όσοι ασκούν μια 6

7 επαγγελματική δραστηριότητα παραχωρούν ένα μέρος του εισοδήματός τους υπέρ εκείνων, από τους συναδέλφους τους, που αντιμετωπίζουν τις δυσμενείς οικονομικές συνέπειες ενός κινδύνου. Στο διεθνή χώρο, οι κοινωνικές ασφαλίσεις κάνουν την εμφάνισή τους το 1881, όταν ο Γερμανός καγκελάριος von Bismarck διακήρυξε ότι ο ρόλος του κράτους πρέπει να επεκταθεί, σύμφωνα με τα διαθέσιμα μέσα για την κοινωνική ευημερία όλων και ιδιαίτερα των άπορων πολιτών. Κατόπιν, στη δυτική Γερμανία (για πρώτη φορά) καθιερώθηκε ένα γενικό σύστημα υποχρεωτικής ασφάλισης των εργαζομένων. Η χρηματοδότηση στηριζόταν σε εισφορές εργοδοτών και μισθωτών και υπήρχε μία ανεξάρτητη διοικητική συγκρότηση για τη λειτουργία των διάφορων ασφαλιστικών κλάδων. Το 1942 αναμορφώθηκε στην Αγγλία μετά από ειδικό σχεδιασμό του λόρδου Beveridge, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, στα πρότυπα του θεσμού της κοινωνικής ασφάλειας και είχε μεγάλο διεθνή αντίκτυπο. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, το κράτος έπρεπε να εξασφαλίζει με δημόσιες υπηρεσίες ένα ελάχιστο όριο αγαθών και ευκαιριών στους πολίτες, γιατί ο φόβος της ένδειας παρέλυε τις δημιουργικές τους ικανότητες. Καθιερώθηκε, έτσι, ένα σύστημα πλατιάς αναδιανομής του εθνικού εισοδήματος σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης τύπου Beveridge προσανατολίζεται σε δύο μορφές χρηματοδότησης, από τη μία μεριά την προσφυγή στην εθνική αλληλεγγύη για τις οικογενειακές παροχές και για το εθνικό σύστημα υγείας και από την άλλη τη διατήρηση των εισφορών, όταν πρόκειται για την αναπλήρωση του απολεσθέντος εισοδήματος. Όταν στην κοινωνική ασφάλιση ενσωματώθηκαν και χαρακτηριστικά της κοινωνικής ασφάλειας, το βάρος της προστασίας μετατοπίστηκε από την αναπλήρωση του απολεσθέντος μισθού στη διασφάλιση ενός ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης. Πάντως η επέκταση αυτή της κοινωνικής ασφάλισης προϋποθέτει μεγαλύτερη συμμετοχή του κράτους στη χρηματοδότηση του θεσμού. δ) Η ανάπτυξη των επαγγελματικών μορφών ασφάλισης Από καιρό συζητείται τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο η αξιοποίηση των ιδιωτικών, επαγγελματικών και μη, μορφών ασφάλισης, 7

8 με κύριο επιχείρημα τη μεγαλύτερη ανθεκτικότητα του κεφαλαιοποιητικού συστήματος, που αυτές εφαρμόζουν, στη δυσμενή δημογραφική εξέλιξη, τη δημογραφική γήρανση 4. Από τα βασικά επιχειρήματα είναι ότι ο χρηματοδοτικός κίνδυνος θα μειωθεί με το συνδυασμό του διανεμητικού και του κεφαλαιοποιητικού συστήματος χρηματοδότησης. Έτσι, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες έχουν πραγματοποιηθεί μεταρρυθμίσεις στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης ή συζητείται να πραγματοποιηθούν. Το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στη δημόσια διαχείριση και στη διανεμητική μέθοδο χρηματοδότησης. Με εξαίρεση τα αλληλοβοηθητικά Ταμεία και τους ειδικούς λογαριασμούς του εργοδότη, η κοινωνική ασφάλιση της χώρας λειτουργεί από το Δημόσιο και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Ήδη, όμως, από τις αρχές της δεκαετίας του 90, άρχισε να συζητείται στην Ελλάδα η δημιουργία κοινωνικοασφαλιστικών συστημάτων που να βασίζονται στην ιδιωτική πρωτοβουλία 5. Στο πλαίσιο των παραπάνω εξελίξεων, ψηφίστηκε από την ελληνική Βουλή ο νόμος 3029/2002, που εισάγει τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης στο χώρο της κοινωνικής ασφάλισης. 4 Η δημογραφική γήρανση θα επέλθει, σύμφωνα με μελέτες, από δύο παραμέτρους, την αύξηση του προσδόκιμου της ζωής και τη μείωση των γεννήσεων. 5 Βλ. πιο αναλυτικά Αγγελοπούλου Όλγα, «Η αξία της συγκριτικής προσέγισης για τη μεταρρύθμιση του Ελληνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης», ΕΔΚΑ, τόμος ΜΖ, σελ. 5 επ. 8

9 2. Περιγραφή του συστήματος των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης του νόμου 3029/2002 α) Νομική μορφή των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης και ίδρυσή τους Τα ΤΕΑ του νόμου 3029/2002 εισάγονται ως «νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία ιδρύονται και λειτουργούν σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου υπό την εποπτεία του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και τον έλεγχο της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής ως προς την οικονομική λειτουργία και βιωσιμότητά τους» (άρθρο 7 παρ. 1). Στην επωνυμία τους περιλαμβάνεται η ένδειξη «Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης Ν.Π.Ι.Δ.» Πρόκειται για συμβατικά καθεστώτα επικουρικής κοινωνικής ασφαλίσεως. Ο σκοπός τους είναι η παροχή επαγγελματικής ασφαλιστικής προστασίας πέρα από εκείνη που παρέχει η υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση για τους ασφαλιστικούς κινδύνους και ενδεικτικά για τους κινδύνους γήρατος, θανάτου, αναπηρίας, επαγγελματικού ατυχήματος, ασθένειας, διακοπής της εργασίας. Χορηγούν παροχές σε είδος ή σε χρήμα, οι οποίες καταβάλλονται περιοδικά ή εφάπαξ (άρθρο 7 παρ. 2 νόμου 3029/2002). Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης ιδρύονται προαιρετικά ανά επιχείρηση ή κλάδο ή κλάδους εργαζομένων από τους εργαζόμενους ή τους εργοδότες, υπό την προϋπόθεση ότι ο αριθμός των ασφαλισμένων ανά επιχείρηση υπερβαίνει τους εκατό. Επίσης, μπορούν να ιδρυθούν και με συμφωνία των εργοδοτών και των εργαζομένων. Με την ίδια προϋπόθεση (των τουλάχιστον εκατό ασφαλισμένων) μπορούν να ιδρύσουν Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης και οι αυτοτελώς απασχολούμενοι, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι αγρότες ή και οι επαγγελματικές τους οργανώσεις. Η προϋπόθεση αυτή προβλέπεται και από την Οδηγία «για τις δραστηριότητες και την εποπτεία των ιδρυμάτων επαγγελματικών συνταξιοδοτικών παροχών» ως απαραίτητη για την εφαρμογή της. Στις παραγράφους 4 και 6 του άρθρου 7 αναφέρεται ότι το καταστατικό του ΤΕΑ καταρτίζεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο από τους 9

10 συμβαλλόμενους ιδρυτές και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στο δεύτερο τεύχος. Απαραίτητες προηγούμενες διοικητικές πράξεις είναι η εγκριτική πράξη του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και η προγενέστερη αυτής σύμφωνη γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής για τα θέματα της αρμοδιότητάς της. Μόνο η με τον παραπάνω τρόπο δημοσίευση του καταστατικού οδηγεί στην κτήση της νομικής προσωπικότητας του ΤΕΑ. Το καταστατικό τροποποιείται με την ίδια διαδικασία που προβλέπεται και για την ίδρυση του Ταμείου. Το ελάχιστο περιεχόμενο του καταστατικού ενός Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης προβλέπεται στην παράγραφο 4 του άρθρου 7 και πρέπει να αναφέρει: α) τη σύνθεση και τον αριθμό των μελών της Διοίκησης, τη διαδικασία ανάδειξης του Προέδρου καθώς και τον τρόπο λειτουργίας της, β)τους πόρους του Ταμείου (τακτικές και έκτακτες εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών, πρόσοδοι περιουσίας, απόδοση κεφαλαίων και αποθεματικών και κάθε άλλο έσοδο), τον τρόπο υπολογισμού και το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών, τη διαδικασία μεταβολής ή αναπροσαρμογής, τα αποθεματικά, τον τρόπο επένδυσης, την αντασφάλιση ή αμοιβαία ασφάλιση γ) τους όρους εγγραφής και διαγραφής των ασφαλισμένων δ) τους κινδύνους για τους οποίους ασφαλίζονται τα μέλη ε) τα είδη και το ύψος των παροχών προς τους ασφαλισμένους, τη διαδικασία αναπροσαρμογής τους και θέματα διαδοχικής ασφάλισης στ) την έδρα του ΤΕΑ και τους εκπροσώπους του ζ) τη διαδικασία διάλυσης και εκκαθάρισης. Στην ίδια παράγραφο τονίζεται ότι οι ασφαλιζόμενοι κίνδυνοι καθώς και τα είδη και το ύψος των παροχών θα διαμορφώνονται ανάλογα με το οικονομικό σύστημα που θα ακολουθεί το Ταμείο. Παρατηρούμε ότι το θεσμικό πλαίσιο των ΤΕΑ επιτρέπει αρκετά ευέλικτες λύσεις, αφού ο νόμος καθορίζει ποιο είναι το ελάχιστο περιεχόμενο του καταστατικού και αφήνει πολλές επιλογές στους ιδρυτές, όπως το να δημιουργηθεί ένα Ταμείο που η λειτουργία του να προσεγγίζει τα σωματεία ή τις ανώνυμες εταιρίες ή ακόμη και να συνδυάζει στοιχεία από διάφορες κατηγορίες νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου. 10

11 Ορίζεται στο νόμο ότι στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων ιδρύεται Διεύθυνση Επαγγελματικής Ασφάλισης με σκοπό τον έλεγχο και την εποπτεία των νέων Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης. Στη διεύθυνση αυτή θα τηρείται μητρώο με τα καταστατικά τους και τις τυχόν τροποποιήσεις τους (παρ. 7, άρθρο 7). Πιο συγκεκριμένα, η παραπάνω διεύθυνση διαρθρώνεται σε δύο τμήματα, το τμήμα Εσωτερικής νομοθεσίας, που θα ασχοληθεί με τη μελέτη, επεξεργασία, θέσπιση και επιμέλεια εφαρμογής μέτρων που αφορούν τα θέματα της Επαγγελματικής Κοινωνικής Ασφάλισης και τη τήρηση του Μητρώου και το Τμήμα Διεθνούς Παρακολούθησης, το οποίο ασχολείται με τη μελέτη, επεξεργασία, θέσπιση και επιμέλεια εφαρμογής μέτρων για την παρακολούθηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο διεθνή χώρο της εξέλιξης στα θέματα επαγγελματικής προστασίας, την εναρμόνιση και τη συμμετοχή στη διαδικασία του συντονισμού της νομοθεσίας των Κρατών Μελών. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μετά από σύμφωνη γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, ως προς τα θέματα της αρμοδιότητάς της, που εκδίδεται μετά από απόφαση των ΤΕΑ, επιτρέπεται η ενοποίηση ή η διάσπαση αυτών ή η σύσταση ομοσπονδιών και ενώσεων με άλλα επαγγελματικά ταμεία στην Ελλάδα ή την Ευρωπαϊκή ένωση. Και στην περίπτωση αυτή απαιτείται, όπως και για την ίδρυση, νέο καταστατικό, και, κατόπιν, η έγκριση του καταστατικού αυτού μετά τη σύμφωνη γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής. Η διαδικασία τελειώνει με τη δημοσίευση και καταχώριση του καταστατικού στο Μητρώο στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Στο σημείο αυτό σκόπιμο είναι να ερευνηθεί εάν η ίδρυση και το περιεχόμενο του καταστατικού ενός Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο ρύθμισης της συλλογικής σύμβασης εργασίας και κατ επέκταση της μεσολάβησης και της διαιτησίας του νόμου 1876/1990. Σύμφωνα με το άρθρο 2, παρ. 3 του παραπάνω νόμου, η συλλογική σύμβαση εργασίας μπορεί να ρυθμίζει ζητήματα κοινωνικής ασφάλισης, εκτός από τα συνταξιοδοτικά, εφόσον δεν έρχονται σε αντίθεση με τη συνταγματική τάξη και την πολιτική των δημοσίων φορέων κοινωνικής ασφάλισης. Με το άρθρο 43, παρ. 3 ν. 1902/1990 (που προστέθηκε στο άρθρο 2, παρ. 3 ν. 1876/1990) διευκρινίστηκε ότι στην έννοια των 11

12 συνταξιοδοτικών θεμάτων που δεν μπορούν να αποτελέσουν περιεχόμενο συλλογικής σύμβασης εργασίας είναι και η μεταβολή, αμέσως ή εμμέσως 6, της σχέσης ασφαλίστρου εργαζομένου και εργοδότη, η μεταβίβαση του βάρους εν όλω ή εν μέρει τακτικών εισφορών ή εισφορών για αναγνώριση προϋπηρεσιών από τον ένα στον άλλο, καθώς και η σύσταση ειδικών ταμείων ή λογαριασμών, που χορηγούν περιοδικές παροχές συντάξεων ή εφάπαξ βοήθημα με επιβάρυνση του εργοδότη. Καταρχήν, τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης δεν αποτελούν ειδικό ταμείο ή λογαριασμό με την παραπάνω έννοια, ώστε να εμπίπτουν στην απαγόρευση των παραπάνω διατάξεων. Επειδή ο νόμος 3029/2002 προωθεί τη δημιουργία τους και με συμφωνία των εργοδοτών και των εργαζομένων, τίθεται το ζήτημα εάν αυτή η συμφωνία μπορεί να είναι συλλογική σύμβαση εργασίας. Στην περίπτωση, πάντως, που η συμφωνία για την ίδρυση του Ταμείου και το περιεχόμενο του καταστατικού του γίνει με σ.σ.εργ., αυτοί οι όροι της σ.σ.εργ. θα είναι μόνο ενοχικοί και μπορούν να γεννήσουν κατά το ενοχικό δίκαιο υποχρέωση προς αποζημίωση 7. Στη συγκεκριμένη σ.σ.εργ. θα πρέπει να περιέχονται και κανονιστικοί όροι για άλλα ζητήματα, καθώς η σ.σ.εργ. πρέπει να περιέχει, εκτός από ενοχικούς, και ένα τουλάχιστον κανονιστικό όρο (διαφορετικά δεν είναι σύμβαση εργασίας, αλλά μια απλή ενοχική σύμβαση).τέλος, τα ζητήματα του περιεχομένου του καταστατικού των ΤΕΑ (άρθρο 7, παρ, 4 ν. 3029/2002) αποκτούν κανονιστική ισχύ με την κατάρτιση του συμβολαιογραφικού εγγράφου. Μετά την ίδρυσή τους τα ΤΕΑ αποκτούν αυτοτέλεια ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και λειτουργούν με βάση το καταστατικό τους και τα οριζόμενα στο νόμο. Άλλωστε οι διατάξεις για τον έλεγχο και την εποπτεία των ΤΕΑ και τις αρμοδιότητες της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής είναι αναγκαστικού δικαίου και η ρύθμισή τους γίνεται αποκλειστικά από την 6 Με την ΑΠ. 264/1999 κρίθηκε ότι ο όρος συλλογικής σύμβασης εργασίας, με τον οποίο ο εργοδότης (ΕΛΤΑ) αναλαμβάνει την υποχρέωση να καταβάλλει κατά την απόλυση κάθε εργαζομένου τις ασφαλιστικές εισφορές που χρειάζονται προκειμένου να αναγνωριστεί συνταξιοδοτικά ο χρόνος της στρατιωτικής του θητείας, έχει κανονιστικό και όχι ενοχικό χαρακτήρα και δεν ισχύει, αφού θεσπίζει απαγορευμένη από τις διατάξεις των νόμων 1876/1990 και 1902/1990 μερική μεταβίβαση από τους μισθωτούς στον εργοδότη του βάρους εισφορών για αναγνώριση προϋπηρεσίας από ασφαλιστικό φορέα. 7 Βλ. Καρδαρά Αθανάσιο, «Η ρύθμιση των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης με συλλογική σύμβαση εργασίας», ΕΕργΔ, σελ. 1 επ. 12

13 πολιτεία. Επομένως τα μετά την ίδρυσή τους ζητήματα δεν μπορούν να ρυθμιστούν με συλλογική σύμβαση εργασίας. β) Η Υπαγωγή και η διαγραφή από τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης Στις παραγράφους 9 και 10 του άρθρου 7 ορίζονται τα σχετικά με την υπαγωγή στην ασφάλιση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης καθώς και την διαγραφή από αυτά. Η υπαγωγή στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης είναι προαιρετική. Ο ασφαλισμένος δικαιούται να υπαχθεί σε ένα ή και σε περισσότερα Ταμεία του κλάδου της επαγγελματικής του δραστηριότητας κατ επιλογήν του. Για την υπαγωγή δεν απαιτείται η συμμετοχή του εργαζομένου σε συνδικαλιστική οργάνωση ή η συμμετοχή του ελεύθερου επαγγελματία, αυτοτελώς απασχολούμενου ή αγρότη σε επαγγελματική οργάνωση. Τα καταστατικά των Ταμείων απαγορεύεται να θέτουν προϋποθέσεις που εισάγουν διακρίσεις μεταξύ των προσώπων που έχουν δικαίωμα υπαγωγής. Εδώ, η επαγγελματική ασφαλιστική προστασία δεν συνδέεται αναγκαία με την απασχόληση για λογαριασμό συγκεκριμένου εργοδότη και δεν έχει ως βασικό σκοπό την εξυπηρέτηση ορισμένης πολιτικής προσωπικού. Επίσης, όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται 8, βάσει των παραπάνω απαγορεύσεων τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης που θα ασφαλίζουν κινδύνους, όπως η αναπηρία και η ασθένεια, δεν θα μπορούν να αποκλείουν πρόσωπα με κακή κατάσταση υγείας ή επιρρεπή σε ασθένειες, όπως οι ηλικιωμένοι και οι εργαζόμενοι σε ανθυγιεινές εργασίες Ο ασφαλισμένος μπορεί να ζητήσει τη διαγραφή του από το Ταμείο και στην περίπτωση που αλλάξει την επαγγελματική του δραστηριότητα, αλλά και ανεξάρτητα από την αλλαγή της. Η μόνη διαφορά μεταξύ των δύο περιπτώσεων είναι ότι, όταν η διαγραφή γίνεται ανεξάρτητα από μεταβολή της επαγγελματικής δραστηριότητας, απαιτείται ο ασφαλισμένος να έχει 8 Βλ. Αγγελοπούλου Ο., ό.π., σελ

14 συμπληρώσει ελάχιστο χρόνο ασφαλίσεως ενός έτους και να προειδοποιήσει το ΤΕΑ ένα μήνα νωρίτερα για την άσκηση του δικαιώματος διαγραφής. Και στις δύο περιπτώσεις τα δικαιώματα του ασφαλισμένου είναι τα ίδια. Μπορεί, δηλαδή, είτε να μεταφέρει τα δικαιώματά του σε άλλο ΤΕΑ που λειτουργεί στο χώρο της απασχολήσεώς του, είτε να λάβει την παροχή που του αναλογεί σε σχέση με το χρόνο παραμονής του στο Ταμείο, αρκεί να συμπληρώσει τότε τις προϋποθέσεις που θέτει το καταστατικό για την χορήγηση της παροχής 9. Δηλαδή, ασφαλισμένος δεν μπορεί να αποχωρήσει από το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης ζητώντας την «εξαγορά» της προσδοκίας του, ούτε και το Ταμείο δικαιούται να διαγράψει την προσδοκία του ασφαλισμένου που αποχωρεί από αυτό πριν θεμελιωθεί το δικαίωμα στην παροχή, εφόσον βέβαια τηρούνται οι προϋποθέσεις της ασφάλισης ενός έτους και της τυχόν αναγκαίας προειδοποίησης. Η τελευταία αυτή ρύθμιση αυτή διαφοροποιεί τα ΤΕΑ από τους αποταμιευτικούς οργανισμούς 10. Οι δε προϋποθέσεις του ελάχιστου χρόνου παραμονής στην ασφάλιση για ένα έτος και της ένα μήνα πριν προειδοποίησης εξασφαλίζουν την οικονομική σταθερότητα των ΤΕΑ, χωρίς να δυσχεραίνουν δυσανάλογα την κινητικότητα των ασφαλισμένων 11. Με την παρ. 11 του άρθρου 7 εξουσιοδοτείται ο Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων να ρυθμίζει, μετά από τη σύμφωνη γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, τα θέματα που θα προκύψουν σχετικά με τον συνυπολογισμό του χρόνου επαγγελματικής ασφαλίσεως στην ημεδαπή και στην ΕΕ, τη μεταφορά δικαιωμάτων του ασφαλισμένου, το αρμόδιο για τη χορήγηση της παροχής Επαγγελματικό Ταμείο καθώς και τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία διαγραφής. Με Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 1703/Β / ) αποφασίστηκε ο καθορισμός των προϋποθέσεων και η διαδικασία για την άσκηση του δικαιώματος διαγραφής, τον συνυπολογισμό του χρόνου επαγγελματικής ασφάλισης, τη μεταφορά δικαιωμάτων και το αρμόδιο για τη χορήγηση της 9 Τέτοια προϋπόθεση που μπορεί να θέτει το καταστατικό είναι για παράδειγμα ηλικία. 10 Έτσι αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου, σε σχέση με την παράγραφο 5 του άρθρου 7 του νόμου 3029/ Βλ. Αγγελοπούλου Ο., ό. π., σελ. 11 επ. 14

15 παροχής Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης, σε περίπτωση διαδοχικής χρονικά επαγγελματικής ασφάλισης σε περισσότερα ταμεία στην ημεδαπή καθώς και στην περίπτωση της διαδοχικής χρονικά ασφάλισης σε περισσότερα ταμεία στη ημεδαπή και σε κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως προς το δικαίωμα διαγραφής από ένα Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης, το άρθρο 1 της Υπουργικής Απόφασης 43/2003 ορίζει ότι ο ασφαλισμένος αποκτά δικαίωμα διαγραφής, εφόσον έχει πραγματοποιήσει σ αυτό ελάχιστο χρόνο ασφάλισης τουλάχιστον ενός έτους και έχει προειδοποιήσει ένα μήνα πριν για την άσκηση του δικαιώματός του. Στην περίπτωση αυτή, ο ασφαλισμένος δικαιούται είτε να ζητήσει τη μεταφορά των συνταξιοδοτικών του δικαιωμάτων σε άλλο ΤΕΑ, που λειτουργεί στο χώρο της απασχόλησής του, είτε την αυτοτελή συνταξιοδότησή του από το κάθε ΤΕΑ, λαμβάνοντας την παροχή που του αναλογεί, σε σχέση με το χρόνο παραμονής του στο Ταμείο, όταν συμπληρώσει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για τη χορήγηση της παροχής. Σε περίπτωση αλλαγής της επαγγελματικής του δραστηριότητας, ο ασφαλισμένος έχει τα ίδια δικαιώματα χωρίς το χρονικό περιορισμό παραμονής στο ΤΕΑ και χωρίς την προηγούμενη εντός μηνός προειδοποίηση. Τέλος, για την υλοποίηση της διαγραφής του ασφαλισμένου από το Μητρώο του ΤΕΑ απαιτείται αφενός γραπτή προειδοποίηση, η οποία πρέπει να υποβληθεί ένα μήνα πριν την άσκηση του δικαιώματος διαγραφής και αφετέρου υποβολή αίτησης διαγραφής. γ) Η Διοίκηση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης Από την παράγραφο 4 του άρθρου 7 προκύπτει ότι η διοίκηση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης ρυθμίζεται από το καταστατικό του. Στην περίπτωση που τα Ταμεία χρηματοδοτούνται και από εργοδότες, τότε προβλέπεται από το νόμο να συγκροτηθεί διοικητικό συμβούλιο με τετραετή θητεία, στο οποίο συμμετέχουν οι ασφαλισμένοι συνταξιούχοι και οι εργοδότες. Το ελάχιστο που απαιτεί ο νόμος σε αυτήν την περίπτωση είναι η συμμετοχή του εργοδότη και των εργαζομένων στη διοίκηση του Ταμείου 15

16 και τα υπόλοιπα αφήνει να οριστούν από το καταστατικό του Ταμείου (άρθρο 7, παρ. 12 του νόμου 3029/2002). δ) Η οικονομική Διαχείριση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης Ο τρόπος υπολογισμού των πόρων: Από τα οικονομικούς τρόπους, με τους οποίους μπορεί να συγκροτηθεί το κάθε σύστημα κοινωνικής ασφάλισης 12, ξεχωρίζουν οι δύο ακραίοι τρόποι, το κεφαλαιοποιητικό και το διανεμητικό σύστημα. Όσον αφορά την κάλυψη των δαπανών στην περίπτωση των συνταξιοδοτικών παροχών από τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, ο νόμος ορίζει ότι λειτουργούν με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα (παρ. 5 άρθρου 7). Όπως είδαμε, τα Ταμεία αυτά μπορούν να χορηγούν και άλλες παροχές πέρα από τις συνταξιοδοτικές και οι παροχές αυτές μπορούν να χρηματοδοτούνται και με βάση το διανεμητικό σύστημα. Με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα, οι ασφαλιστικές εισφορές συγκεντρώνονται με ανατοκισμό σε μεγάλα αποθεματικά, ικανά να καλύψουν τους ασφαλιστικούς κινδύνους ορισμένου ατόμου (ατομική κεφαλαιοποίηση) ή κοινωνικής ομάδας (ομαδική κεφαλαιοποίηση) 13. Στη μέθοδο αυτή κάλυψης των ασφαλιστικών κινδύνων, πλεονέκτημα θεωρείται το ότι δεν χρειάζεται κάθε φορά που αυξάνονται οι δαπάνες για την κοινωνική προστασία να γίνεται και η αντίστοιχη αύξηση των εισφορών, καθώς η αύξηση καλύπτεται από τα έσοδα που προέρχονται από τον ανατοκισμό. Με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα οι ασφαλισμένοι μπορούν να ελπίζουν σε μεγαλύτερες μελλοντικές παροχές, που θα προέλθουν από τον ανατοκισμό των εισφορών. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να διατηρηθούν και να εξασφαλιστούν οι ήδη υπάρχουσες παροχές στις περιόδους οικονομικής 12 Η προσαρμογή των εσόδων της κοινωνικής ασφάλισης στις πιθανές δαπάνες για την κάλυψη των κινδύνων ορισμένης περιόδου αποτελεί αντικείμενο αναλογιστικών μελετών, αντικείμενο δηλαδή της επιστήμης των ασφαλιστικών μαθηματικών. Από τις μελέτες αυτές εξαρτάται το πόσο πρέπει να θυσιάσουμε το σήμερα για να εξασφαλίσουμε το αύριο χωρίς μεγάλες οικονομικές ή κοινωνικές επιπτώσεις. 13 Βλ. Κωνσταντίνο Κρεμαλή, ό.π. σελ. 132, όπου αναφέρει ότι το κεφαλαιοποιητικό σύστημα εφαρμοζόταν σχεδόν αποκλειστικά μέχρι το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά σχεδόν εξαφανίστηκε και ότι στην Ελλάδα εφαρμόστηκε στην περίπτωση της πρόσθετης προαιρετικής ασφάλισης για χορήγηση εφάπαξ παροχής από το ΙΚΑ. 16

17 κρίσης, όταν τότε μειώνεται ή και εξαλείφεται η δυνατότητα απόδοσης των εισφορών. Το κεφαλαιοποιητικό σύστημα μειονεκτεί στο ότι πρέπει να γίνεται κάθε φορά ακριβής πρόβλεψη των μελλοντικών αναγκών, ώστε η επένδυση και ο ανατοκισμός να καλύψουν όσο το δυνατόν πληρέστερα τους μελλοντικούς κινδύνους και στο ότι χρειάζονται πολύπλοκοι υπολογισμοί για τη διατήρηση των ατομικών ή ομαδικών λογαριασμών. Ακόμη, όμως, και αν ξεπεραστούν τα παραπάνω τεχνικά προβλήματα και οι υπολογισμοί προσεγγίσουν τις μελλοντικές ανάγκες, είναι πιθανό ορισμένοι μελλοντικοί και απρόβλεπτοι παράγοντες 14 να τους ανατρέψουν. Σύμφωνα με το διανεμητικό σύστημα, το άθροισμα των ασφαλιστικών εισφορών και των λοιπών πόρων συγκεκριμένης χρονικής μονάδας (συνήθως ενός έτους) διαμορφώνεται ανάλογα με τις πιθανές δαπάνες, για να καλυφθούν οι ασφαλιστικοί κίνδυνοι της αυτής χρονικής περιόδου. Επειδή, όμως, δεν μπορεί να είναι απόλυτη η αντιστάθμιση των εσόδων (εισφορών) με τα έξοδα (παροχές και λοιπά λειτουργικά έξοδα, όπως τα έξοδα για τη διοίκηση και τη διαχείριση του ασφαλιστικού φορέα), συνήθως η ετήσια αύξηση των εισφορών διαμορφώνεται κάπως μεγαλύτερη από την ετήσια αύξηση των παροχών. Στα θετικά του διανεμητικού συστήματος συγκαταλέγεται η δυνατότητα άμεσης εφαρμογής των νέων προγραμμάτων κοινωνικής ασφάλισης, σε αντίθεση με το κεφαλαιοποιητικό, όπου καταβάλλονται, όπως αναφέρθηκε, ικανοποιητικές παροχές, αφού όμως περάσει αρκετός χρόνος για να συγκεντρωθούν αξιόλογα αποθεματικά. Επιπλέον, μια ενδεχόμενη νομισματική υποτίμηση δεν επηρεάζει αρνητικά τη λειτουργία της ασφαλιστικής σχέσης, καθώς οι εισφορές αναπροσαρμόζονται ανάλογα με το επίπεδο των εισοδημάτων. Τέλος, εκτιμάται ότι με το διανεμητικό σύστημα εκπληρώνεται η αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης, καθώς είναι ο τρόπος που οι νέοι και εργαζόμενοι φροντίζουν για την προστασία των ηλικιωμένων, των ασθενών και των ανέργων. Ως μειονεκτήματα του διανεμητικού συστήματος αναφέρονται η ανάγκη συνεχούς αύξησης των 14 Τέτοιος αστάθμητος παράγοντας είναι αυτός της νομισματικής υποτίμησης, που κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες, όπως ο πόλεμος, επιδεινώνεται και εμποδίζει το σχηματισμό των αναγκαίων για τους ασφαλιστικούς φορείς αποθεματικών. 17

18 ασφαλιστικών εισφορών, ενόψει των αυξανόμενων απαιτήσεων της κοινωνικοασφαλιστικής προστασίας και η ανισορροπία που ίσως προέλθει από τυχόν δυσμενείς δημογραφικές και οικονομικές εξελίξεις 15. Άλλωστε, αστάθμητοι ή δύσκολα προβλέψιμοι παράγοντες μπορούν να αποτελέσουν τροχοπέδη στην ομαλή εφαρμογή οποιουδήποτε από τα δύο συστήματα, όπως προαναφέρθηκε. Στην κοινωνική ασφάλιση σήμερα επικρατούν ενδιάμεσα συστήματα, που προβλέπουν, εκτός από την αντιστοιχία των εσόδων και των εξόδων μιας χρονικής περιόδου (δηλαδή εφαρμογή του διανεμητικού συστήματος), και το σχηματισμό στοιχειώδους αποθεματικού για ασφάλεια (κεφαλαιοποιητικό σύστημα), με σκοπό το συγκερασμό των πλεονεκτημάτων των δύο συστημάτων. Πάντως συνήθως τα ασφαλιστικά ταμεία που καλύπτουν την κύρια και υποχρεωτική ασφάλιση λειτουργούν με βάση το διανεμητικό, μη κεφαλαιοποιητικό τρόπο χρηματοδότησης και σχεδόν αποκλειστικά με το σύστημα των προκαθορισμένων από το νόμο παροχών. Όπως επισημαίνεται 16, κανένας ιδιώτης δεν θα αναλάμβανε παρόμοια υποχρέωση χωρίς την εγγύηση του κράτους, γιατί η καταβολή παροχών ανεξάρτητα από το ύψος των εισφορών, τις οποίες μάλιστα καλύπτουν οικονομικά οι επερχόμενες γενιές, εμπεριέχει μεγάλη οικονομική αβεβαιότητα και ανασφάλεια. Για τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, ο νόμος 3029/2002 προβλέπει ότι οι πόροι και η οικονομική του διαχείρισή τους πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στο ελάχιστο περιεχόμενο του καταστατικού τους. Το ύψος των αποθεματικών πρέπει να αντανακλά τις χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις που έχει αναλάβει το Ταμείο έναντι των ασφαλισμένων και των δικαιούχων των παροχών. Ο υπολογισμός αυτός πραγματοποιείται από αναλογιστή (αρ. 7, παρ.16). Οι καταστατικοί ίδιοι πόροι των Ταμείων υπολογίζονται με τον ίδιο τρόπο όπως το περιθώριο φερεγγυότητας στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, στο οποίο αναφέρονται τα άρθρα 18 και 19 της Οδηγίας 79/267/ΕΟΚ. 15 Τέτοιες θεωρούνται, για παράδειγμα, η δυσανάλογη αύξηση των συνταξιούχων μιας ασφαλιστικής κοινότητας, όπου αναγκαστικά επωμίζονται τα εργαζόμενα μέλη της δυσβάσταχτες εισφορές. Το ίδιο θα συμβεί και με την αύξηση των ανέργων, εξαιτίας μιας οικονομικής κρίσης. 16 Βλ. Κατρούγκαλο Γ., «Η επιρροή του κοινοτικού δικαίου στο δίκαιο κοινωνικής ασφάλειας», ΕΔΚΑ, τόμος ΜΗ, σελ

19 Διαφορά με τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις υπάρχει στο ότι από την κοινοτική νομοθεσία δεν προβλέπεται η σύσταση εγγυητικού κεφαλαίου στα ταμεία που χορηγούν συνταξιοδοτικές παροχές, όπως αντίστοιχα προβλέπεται για τις ιδιωτικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις (άρθρο 20, Οδηγία 76/267/ΕΟΚ). Στην Οδηγία της Ε.Ε για «τις δραστηριότητες και την εποπτεία των ιδρυμάτων συνταξιοδοτικών παροχών» (άρθρο 17) ορίζεται ότι το κράτος μέλος καταγωγής εξασφαλίζει ότι τα ιδρύματα αυτά «έχουν πάντοτε, πέραν των τεχνικών αποθεματικών, και συμπληρωματικά στοιχεία προς κάλυψη των πρόσθετων κινδύνων. Το ενεργητικό αυτό δεν προορίζεται για την κάλυψη του προβλέψιμου παθητικού, αλλά αποτελεί κεφάλαιο ασφαλείας για την κάλυψη αποκλίσεων μεταξύ των προβλεπόμενων και των πραγματικών δαπανών και κερδών». Η Υπουργική απόφαση 16/ (όροι λειτουργίας των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης) προβλέπει ότι τα ΤΕΑ, τα οποία εγγυώνται το ύψος των συνταξιοδοτικών παροχών ή το ύψος της επενδυτικής αποδόσεως, υποχρεούνται να σχηματίσουν περιθώριο φερεγγυότητας, το ύψος του οποίου ορίζεται με βάση ειδικό μαθηματικό τύπο για τις συνταξιοδοτικές παροχές και με διαφορετικό τύπο για τις λοιπές παροχές. Τα περιουσιακά στοιχεία που απαρτίζουν το περιθώριο φερεγγυότητας είναι τα κεφάλαια του ΤΕΑ χωρίς υποχρεώσεις, δηλαδή όσα δεν έχουν διατεθεί για ασφαλιστική τοποθέτηση ή για κάλυψη άλλων υφιστάμενων προβλέψιμων υποχρεώσεων και έχουν επενδυθεί σε έντοκα γραμμάτια και καταθέσεις. Η ασφαλιστική τοποθέτηση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης: Με βάση την παράγραφο 15 του άρθρου 7, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 12 του νόμου 3385/ , «Ρυθμίσεις για την προώθηση της απασχόλησης, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και άλλες διατάξεις», κάθε Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης μπορεί να επενδύει: α) ποσοστό μέχρι 70% του ενεργητικού που καλύπτει τα τεχνικά αποθεματικά ή του συνολικού χαρτοφυλακίου σε μετοχές, διαπραγματεύσιμα αξιόγραφα εξομοιούμενα προς μετοχές και σε εταιρικά 17 Βλ. Νόμος 3385/2005 (ΦΕΚ Α 210/ ) 19

20 ομόλογα εισηγμένα προς διαπραγμάτευση σε οργανωμένες χρηματοοικονομικές αγορές. Το παραπάνω ισχύει για Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, στα οποία οι ασφαλισμένοι φέρουν τον κίνδυνο επενδύσεων. Επίσης το Ταμείο μπορεί και να αποφασίζει για το μερίδιο των εν λόγω αξιογράφων στο επενδυτικό του χαρτοφυλάκιο. β) ποσοστό μέχρι 30% του ενεργητικού που καλύπτει τα τεχνικά αποθεματικά σε στοιχεία ενεργητικού εκφρασμένα σε νομίσματα διαφορετικά από εκείνα στα οποία είναι εκφρασμένες οι υποχρεώσεις του. γ) ποσοστό μέχρι 5% σε επιχειρηματικά κεφάλαια και σε νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Τέλος, η επένδυση του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης σε χρηματοοικονομικά μέσα που εκδίδει η χρηματοδοτούσα επιχείρηση δεν πρέπει να υπερβαίνει το 5% του συνόλου του χαρτοφυλακίου και, όταν η χρηματοδοτούσα επιχείρηση ανήκει σε όμιλο, η επένδυση του ταμείου στις επιχειρήσεις που ανήκουν στον ίδιο όμιλο με τη χρηματοδοτούσα επιχείρηση δεν πρέπει να υπερβαίνει το 10% του χαρτοφυλακίου. ε) Ο έλεγχος των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης Ο έλεγχος των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης γίνεται από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή και αφορά την οικονομική λειτουργία και τη βιωσιμότητα των Ταμείων σε σχέση με το πρόγραμμα παροχών και επενδύσεων, ο δε έλεγχος των ετήσιων οικονομικών καταστάσεων του κάθε Ταμείου γίνεται από δύο ορκωτούς λογιστές (άρθρο 7, παράγραφος 14). Η Εθνική Αναλογιστική Αρχή ιδρύθηκε ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή, με έδρα την Αθήνα. Οι αρμοδιότητές της είναι ποικίλες και επεκτείνονται σε όλο το φάσμα του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης, και, κατ επέκταση και στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης. Από την παράγραφο 18 του άρθρου 7 δίνεται εξουσιοδότηση στον υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών ασφαλίσεων να καθορίσει με απόφασή του τους όρους λειτουργίας των ΤΕΑ. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να καθοριστεί με Υπουργική Απόφαση το περιεχόμενο και ο τρόπος τηρήσεως των λογαριασμών, των ισολογισμών, των εκθέσεων, των ετήσιων δηλώσεων των αρχών της επενδυτικής τους πολιτικής και εν γένει των 20

21 οικονομικών καταστάσεων και στοιχείων των ΤΕΑ 18. Επίσης, πρέπει να καθοριστούν οι πληροφορίες που πρέπει να χορηγούνται στους ασφαλισμένους και δικαιούχους των παροχών, ο υπολογισμός και η αναπροσαρμογή των τεχνικών αποθεματικών, οι κανόνες για τις επενδύσεις των ΤΕΑ, το περιθώριο φερεγγυότητας, η αντασφάλιση ή αμοιβαία ασφάλιση και τέλος το περιεχόμενο και ο τύπος τήρησης του μητρώου ασφαλισμένων. Τα Ταμεία έχουν υποχρέωση να δημοσιεύουν τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, τα πιστοποιητικά ελέγχου των ορκωτών ελεγκτών και τα πορίσματα ελέγχου της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, σε μία ημερήσια εφημερίδα πανελλήνιας κυκλοφορίας και σε μία οικονομική εφημερίδα, όπως προβλέπεται στην παράγραφο 22 του άρθρου 7 του νόμου 3029/2002. ζ) Η εποπτεία των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης Η εποπτεία των ΤΕΑ, που ανατίθεται στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, εξειδικεύεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 8 του νόμου 3029/2002. Σύμφωνα με τη διάταξη, η εποπτεία αφορά τη τήρηση του νόμου, την προστασία των συμφερόντων των ασφαλισμένων και τη φερεγγυότητα των Ταμείων. Ο Υπουργός μπορεί από το νόμο να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα, ακόμη και διοικητικές κυρώσεις και διοικητικά πρόστιμα για να αποφευχθούν δυσλειτουργίες επιζήμιες για τους ασφαλισμένους. Μπορεί, μετά από γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής να απαγορεύσει την ελεύθερη διάθεση των παγίων, όταν το Ταμείο δεν έχει συστήσει επαρκή αποθεματικά, όσον αφορά το σύνολο της δραστηριότητάς του, ή όταν διαθέτει ανεπαρκή πάγια για να καλύψει τα αποθεματικά. Μπορεί, επίσης, να θέσει το Ταμείο σε αναγκαστική διαχείριση ή να 18 Ενδεικτικά, η παράγραφος παραθέτει ως περιεχόμενο της Υπουργικής Απόφασης τις αναλογιστικές αποτιμήσεις, τις μελέτες για τη σχέση παγίων με τις υποχρεώσεις, τα αποδεικτικά στοιχεία για τη συνοχή των αρχών της επενδυτικής πολιτικής, τις αποδείξεις ότι οι εισφορές καταβλήθηκαν βάσει του προγράμματος, ώστε να προκύπτει η πραγματική και ακριβής πορεία των εργασιών τους. Επίσης, την περιουσιακή τους κατάσταση, τα αποθεματικά και την ασφαλιστικής τους τοποθέτηση. 21

22 περιορίσει, μέχρι και να απαγορεύσει, τις δραστηριότητές του, με βασικές προϋποθέσεις την προηγούμενη γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, το αιτιολογημένο της απόφασης του Υπουργού και την κοινοποίηση της απόφασης στο εν λόγω Ταμείο. Η διαδικασία για τις ενέργειες του Υπουργού ρυθμίζονται με ειδική απόφαση του ίδιου. Επειδή στην Ευρώπη υπάρχουν πολλοί τύποι Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης, με διαφορετικό βαθμό κρατικής εποπτείας, συζητείται η καθιέρωση ενιαίας κοινής εποπτείας τους. Όσον αφορά την εποπτεία, η Οδηγία 2003/41/ΕΚ για τα Ιδρύματα Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών (δηλαδή αυτά με διασυνοριακές δραστηριότητες ή με διαχειριστή σε άλλο κράτος μέλος), και όχι για τα εθνικά επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα που λειτουργούν με βάση τις εθνικές νομοθεσίες, προβλέπει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που δίνει τη δυνατότητα ευελιξίας. Η ευελιξία σε σχέση με τις εθνικές νομοθεσίες θα αφορά τους περιορισμούς για επενδύσεις κεφαλαίων, καθώς τα παραπάνω «Ευρωπαϊκά Ιδρύματα» μπορούν να επενδύουν και σε μη ρευστά ενεργητικά στοιχεία, όπως οι μετοχές, αναπτύσσοντας επιχειρηματικά κεφάλαια, με μικρούς περιορισμούς 19. η) Τα δικαιώματα των ασφαλισμένων στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, σύμφωνα με το άρθρο 7, παράγραφοι 20 και 21 του νόμου 3029/2002, έχουν υποχρέωση να ενημερώνουν τους ασφαλισμένους για τις οικονομικές, τεχνικές και άλλες παραμέτρους της ασφαλιστικής σχέσης, για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους έναντι του Ταμείου. Ενδεικτικά πρέπει να ενημερώνουν σχετικά με τις αλλαγές των κανόνων του ασφαλιστικού καθεστώτος, τις παροχές που δικαιούνται οι ασφαλισμένοι, την πραγματική χρηματοδότηση των παροχών και το επίπεδο παροχών σε περίπτωση τερματισμού της απασχόλησης. Επίσης, έχουν την υποχρέωση να χορηγούν ετησίως 19 Για παράδειγμα, μέχρι ποσοστό 50% μπορούν να επενδύουν σε μετοχές που ανήκουν στην ίδια επιχείρηση, μέχρι 30% σε στοιχεία ενεργητικού που είναι εκφρασμένα σε νόμισμα άλλο από το ευρώ. 22

23 τουλάχιστον και με δαπάνη τους, βεβαίωση στους ασφαλισμένους για τις εισφορές που έχουν καταβάλλει και για τις παροχές που δικαιούνται. Μετά τη διάλυση του Ταμείου, οι άμεσα και έμμεσα ασφαλισμένοι και οι εργαζόμενοι του Ταμείου έχουν προνόμιο στο στάδιο της εκκαθάρισης για τις απαιτήσεις από παροχές επί των ασφαλιστικών τοποθετήσεων, το οποίο προηγείται από κάθε άλλο γενικό ή ειδικό προνόμιο, όπως ορίζει το άρθρο 8 στις παραγράφους 3 έως 6. Στην περίπτωση της διάλυσης, το προϊόν της εκκαθάρισης, στο οποίο ανήκουν και οι εργοδοτικές εισφορές, διανέμεται στους ασφαλισμένους ανάλογα με την ασφαλιστική τους προσδοκία 20. Η ασφαλιστική τοποθέτηση κατάσχεται μόνο με τελεσίδικη δικαστική απόφαση από τους άμεσα και τους έμμεσα ασφαλισμένους και τους εργαζόμενους στο ΤΕΑ. Σε περίπτωση εκπλειστηριάσεως περιουσιακού στοιχείου που αποτελεί ασφαλιστική τοποθέτηση επιτρέπεται να αναγγελθούν οι ασφαλισμένοι, οι εργαζόμενοι του ΤΕΑ ή τρίτοι που έχουν δικαίωμα κατασχέσεως κατόπιν τελεσίδικης δικαστικής απόφασης. Τέλος, να επισημανθεί ότι, επειδή τα Επαγγελματικά Ταμεία στηρίζονται στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα, η θέση του ασφαλισμένου εμφανίζεται πιο ενισχυμένη, από το γεγονός ότι είναι πιο ενισχυμένο το δικαίωμα της ιδιοκτησίας στις εισφορές που έχει αποδώσει. Έχει κριθεί ότι οι εισφορές του ασφαλισμένου και σε ορισμένες περιπτώσεις οι εργοδοτικές εισφορές αποτελούν περιουσία του ασφαλισμένου και όχι του ΤΕΑ. Πιο συγκεκριμένα, με την υπ αριθμ. 9/90 απόφαση του Α.Ε.Δ. 21 κρίθηκε ότι η αρχή της ανταποδοτικότητας έχει έρεισμα στο άρθρο 22, παρ. 5 του Συντάγματος και ότι επιδέχεται περιορισμούς που είναι συνταγματικά ανεκτοί, αν οι παροχές δεν χρηματοδοτούνται από κοινωνικούς πόρους ή επιβαρύνσεις τρίτων ή από εισφορές εργοδοτών, διπλάσιες από τις εισφορές των εργαζομένων. Η χρηματοδότηση των παροχών από 20 Σε αντίθεση με τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρίες, όπου στην περίπτωση διαλύσεως δεν αναγνωρίζεται τέτοιο δικαίωμα. Βλ. και Κρεμαλή Κ., «Η συγκριτική και αξιολογική προσέγγιση της εποπτείας των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης.», ΕΔΚΑ, τόμος ΜΔ, σελ. 884, όπου επισημαίνει ότι στο σημείο αυτό διαφαίνεται η διαφορά φιλοσοφίας των ιδιωτικών ασφαλιστικών επιχειρήσεων από τα Ταμεία Επαγγελματικής ασφάλισης, γιατί οι πρώτες προέχει ο οικονομικός χαρακτήρας και στα δεύτερα ο κοινωνικός. 21 Την απόφαση αυτή του ΑΕΔ ακολούθησαν, με το ίδιο σκεπτικό, πολλές αποφάσεις ελληνικών δικαστηρίων, όπως οι ΣτΕ /1999 και 3598/

24 εργοδοτικές εισφορές διπλάσιες από τις εισφορές των εργαζομένων κρίνεται κάθε φορά στη συγκεκριμένη περίπτωση (in concreto), με βάση τα συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία της διαχειριστικής περιόδου του προηγούμενου έτους εκείνου που ο ασφαλισμένος εξήλθε από την ενεργό ασφάλιση. 3. Η φορολογική μεταχείριση των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης Ο νόμος 3029/2002, στο άρθρο 7, παρ. 17 ορίζει ότι τα φορολογικά κίνητρα και οι φορολογικές απαλλαγές για την ασφάλιση στα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης καθορίζονται από το φορολογικό νόμο. Το φορολογικό σύστημα που θα ισχύσει για τα ΤΕΑ εξαρτάται από διάφορες πολιτικές επιλογές, όπως ποιο είναι το επιθυμητό επίπεδο μεταξύ της κατανάλωσης και της αποταμίευσης για μελλοντική κατανάλωση και ποια είναι η επιθυμητή μορφή αποταμίευσης. Η φορολόγηση μπορεί αν γίνει είτε στις εισφορές στα ταμεία, είτε στο εισόδημα, είτε στις παροχές που οι ασφαλισμένοι θα παίρνουν. Για παράδειγμα ένα σύστημα που θα φορολογούσε το εισόδημα από τις παροχές, θα έδινε κίνητρο για την αποταμίευση. Στα πλαίσια, όμως, του ανταγωνισμού μεταξύ των ιδιωτικών ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης, δεν είναι θεμιτό να γίνονται υπέρμετρες εκπτώσεις στο φορολογητέο εισόδημα των ΤΕΑ. Στην Ελλάδα, εφαρμόζονται για τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης οι διατάξεις που ισχύουν για τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Η φορολογία επιβάλλεται επί των εισοδημάτων του Ταμείου και οι εισφορές των εργοδοτών και των εργαζομένων εκπίπτουν από του φορολογητέο εισόδημα. Με βάση έγγραφο 24

25 του Υπουργείου Οικονομικών 22, το συνολικό ποσό των εισφορών στις περιπτώσεις προαιρετικής ασφάλισης σε ταμεία που έχουν συσταθεί με νόμο εκπίπτουν από συνολικό εισόδημα του φορολογούμενου. Στο έγγραφο αυτό θεωρείται ότι τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης έχουν συσταθεί με νόμο, παραβλέποντας ότι συστήνονται με σύμβαση, και ότι μόνο η καθιέρωσή τους στηρίζεται στο νόμο 3029/2002 και τις Υπουργικές Αποφάσεις που εκδίδονται κατ εξουσιοδότηση αυτού. Από τη στιγμή που ο Έλληνας νομοθέτης εισήγαγε τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης, δεν μπορεί παρά να θεσπίσει φορολογικά κίνητρα, προκειμένου να επεκτείνει το νέο αυτό θεσμό. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Οικονομίας και Οικονομικών, εξειδικεύτηκαν τα φορολογικά κίνητρα για την «προώθηση της ίδρυσης Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης». Πιο συγκεκριμένα ορίστηκε σχετικά με τη φορολογία εισοδήματος των φυσικών προσώπων ότι από το συνολικό εισόδημα του φορολογούμενου ασφαλισμένου σε Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης αφαιρείται το ποσό των εισφορών που καταβάλλει στο Ταμείο 23. Αντίστοιχα για τη φορολογία εισοδήματος των επιχειρήσεων ορίστηκε ότι οι εισφορές που θα καταβάλλουν αυτές στα Ταμεία, βάσει των οριζόμενων στο ιδρυτικό καταστατικό τους, θα εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδά τους. Σχετικά με τη φορολογία εισοδήματος των Ταμείων, που αποτελούν νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ορίστηκε ότι θα φορολογείται το καθαρό εισόδημα μόνο από την εκμίσθωση οικοδομών και γαιών με συντελεστή 35% και το εισόδημα από κινητές αξίες (τα τελευταία θα φορολογούνται με βάση το άρθρο 101 νόμου 2238/94), ενώ δεν αποτελούν αντικείμενο φορολογίας τα λοιπά έσοδά τους, που πραγματοποιούνται κατά την εκπλήρωση του σκοπού τους. Μέχρι σήμερα, οι ιδιωτικές συντάξεις έχουν υποστηριχθεί από το κράτος μέσω φορολογικών κινήτρων και οι ασφαλιστικές εταιρίες ζητούν παγίως την ενίσχυση αυτών των φορολογικών κινήτρων, προκειμένου να 22 Το υπ αριθμ /1237/Α0012 έγγραφο του Υπουργείου Οικονομικών, Γενική Διεύθυνση Φορολογίας Εισοδήματος. 23 Βλ. και άρθρο 8, παρ.1β του νόμου 2238/94. 25