Για τον Κομμουνισμό. Εισαγωγή στην πολιτική της Διεθνιστικής Κομμουνιστικής Τάσης. Untitled /6/2014 7:54:10 µµ

Transcript

1 Για τον Κομμουνισμό Εισαγωγή στην πολιτική της Διεθνιστικής Κομμουνιστικής Τάσης Untitled /6/2014 7:54:10 µµ

2 Untitled /6/2014 7:54:10 µµ

3 Πρόλογος Σήμερα η διεθνής εργατική τάξη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια από τις μεγαλύτερες ανακατατάξεις στην ιστορία της. Με την αναδιάρθρωση ολόκληρων κλάδων της βιομηχανίας, την εφαρμογή τεχνολογικών καινοτομιών και τη συμπίεση των μισθών οι καπιταλιστές σε ολόκληρο τον κόσμο προσπαθούν να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους σε μια όλο και πιο παγκοσμιοποιημένη και επιθετική διεθνή αγορά. Ταυτόχρονα, η αστική τάξη χρησιμοποίησε την κατάρρευση του σταλινισμού προκειμένου να ενισχύσει την ιδεολογική εκστρατεία κατά της εργατικής τάξης: χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για να προσπαθήσει να δυσφημίσει την ιδέα του κομμουνισμού και να περάσει το μήνυμα ότι δεν έχει νόημα η εργατική τάξη να αγωνίζεται και να υπερασπίζεται τον εαυτό της. Όμως η καπιταλιστική προπαγάνδα έρχεται σε άμεση αντίθεση με την πραγματικότητα της ζωής της πλειοψηφίας της ανθρωπότητας: το 20% του πληθυσμού των λεγόμενων προηγμένων καπιταλιστικών χωρών ζει μέσα στη μιζέρια και την ένδεια που προκαλείται από την ανεργία. Η αποδόμηση αυτού του συστήματος δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ένα αυξανόμενο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού υποφέρει από υποσιτισμό και πείνα, ενώ η γεωργία παράγει τόσα πολλά τρόφιμα που σκόπιμα καταστρέφονται. Ταυτόχρονα, η καπιταλιστική παραγωγή, η οποία πραγματοποιείται με γνώμονα το κέρδος, καταστρέφει όλο και περισσότερο τους οικολογικούς πόρους του πλανήτη. Τίποτα από αυτά δεν είναι τυχαίο. Είναι το άμεσο αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο το καπιταλιστικό σύστημα αναπαράγει τον εαυτό του. Πριν από σχεδόν 150 χρόνια ο Καρλ Μαρξ έγραψε ότι ο καπιταλισμός «έρχεται στον κόσμο στάζοντας από την κορφή μέχρι τα νύχια, από κάθε του πόρο, αίμα και βρωμιά». Η παιδική εργασία, η δουλεία και οι φτωχογειτονιές επέτρεψαν στους ιδιοκτήτες του κεφαλαίου να δημιουργήσουν τα ανήκου- 3 Untitled /6/2014 7:54:10 µµ

4 στα κέρδη τους. Όμως, η φρίκη της πρώιμης εκβιομηχάνισης δεν είναι τίποτα μπροστά στη γενοκτονία, τους πολέμους και τους λιμούς που ο καπιταλισμός επιβάλλει σήμερα στον κόσμο. Ο αγώνας για τον κομμουνισμό έχει ως προϋπόθεση μια βαθιά και εκτεταμένη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του σημερινού καπιταλισμού. Η πολιτική μας δεν είναι απλώς ένα προϊόν των δικών μας σκέψεων. Οι ιδέες που υπερασπιζόμαστε βασίζονται στην ιστορική εμπειρία που έχει συγκεντρώσει η διεθνής εργατική τάξη τον τελευταίο ενάμισι αιώνα από τους αγώνες της κατά της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Συμπαρατασσόμαστε με την παράδοση των επαναστατικών ρευμάτων του εργατικού κινήματος, αρχής γενομένης από την Ένωση των Κομμουνιστών περί τον Καρλ Μαρξ και συνεχίστηκε έως την Τρίτη Διεθνή, η οποία ιδρύθηκε αμέσως μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση. Συνεχίστηκε από τις μειοψηφίες της Κομμουνιστικής Αριστεράς, οι οποίες πάλεψαν τόσο κατά του εκφυλισμού της επανάστασης μέσα στη Ρωσία όσο και στο εσωτερικό της Τρίτης Διεθνούς κατά τη δεκαετία του Απορρίψαμε πάντοτε με αποφασιστικό τρόπο τα σταλινικά και τροτσκιστικά ρεύματα ως προϊόντα της κρατικοκαπιταλιστικής αντεπανάστασης στη Ρωσία και τα καταπολεμήσαμε πολιτικά. Για το λόγο αυτό, επίσης, για μας η κατάρρευση των σταλινικών καθεστώτων δεν αποτελεί καμία απώλεια για την εργατική τάξη. Η άμεση προέλευση της τάσης μας χρονολογείται από τις διεθνείς διασκέψεις που διοργάνωσε το Διεθνιστικό Κομμουνιστικό Κόμμα (Battaglia Comunista) της Ιταλίας από το 1977 έως το Σε αυτά τα συνέδρια η Κομμουνιστική Εργατική Οργάνωση (CWO) πείσθηκε για τη συνοχή των μεθόδων και των θέσεων που ανέπτυξαν οι Ιταλοί σύντροφοι από την ίδρυσή τους το 1943 και άρχισε να θέτει υπό εξέταση τις δικές της θέσεις. Το 1983 οι 4 Untitled /6/2014 7:54:11 µµ

5 δύο οργανώσεις ίδρυσαν το Διεθνές Γραφείο για το Επαναστατικό Κόμμα (IBRP) επί τη βάσει μιας κοινής πλατφόρμας. Στη συνέχεια, ομάδες από άλλες χώρες προσχώρησαν στο Γραφείο και το IBRP μετονομάστηκε σε Διεθνιστική Κομμουνιστική Τάση (ICT). Σήμερα συντονίζει τις διεθνείς προσπάθειες των οργανώσεων που την αποτελούν. Η ICT είναι υπέρ του επαναστατικού κόμματος, αλλά δεν ισχυρίζεται ότι είναι το κόμμα, ούτε καν ο μοναδικός πυρήνας του μελλοντικού κόμματος. Ένας τέτοιος ισχυρισμός θα προϋπέθετε την παράλογη υπόθεση ότι ένα επαναστατικό κόμμα θα μπορούσε να δημιουργηθεί από τη βούληση μερικών ανθρώπων. Για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ανατροπή του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος, το ίδιο το προλεταριάτο πρέπει να αναλάβει, για άλλη μια φορά, τη μαζική πάλη για τα δικά του συμφέροντα. Θέλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι γι αυτό. Ως εκ τούτου, οι οργανώσεις της ICT προσπαθούν να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη ενός σταθερού πυρήνα, ενός δυνητικού συστατικού μέρους του κεντρικού και διεθνούς παγκόσμιου προλεταριακού κόμματος. Για όσους επιθυμούν να βοηθήσουν την ανθρωπότητα να βγει από το σημερινό της αδιέξοδο δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση. Ένα πράγμα είναι βέβαιο: αυτό που ο καπιταλισμός έχει να προσφέρει είναι ένα μέλλον με οξυμένη κρίση, περισσότερη περιβαλλοντική καταστροφή, ακόμη περισσότερη ανθρώπινη δυστυχία και ακόμη περισσότερους πολέμους. Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα. Δεν υπάρχει τρίτος δρόμος! Κεφάλαιο 1 Καπιταλισμός: οι βασικές αντιφάσεις του συστήματος Η καπιταλιστική κοινωνία, όπως οι δουλοκτητικές και οι φεουδαλικές κοινωνίες που προηγήθηκαν, είναι μια κοινωνία διαιρεμένη σε τάξεις, στην οποία η κυρίαρχη τάξη ζει από το έργο 5 Untitled /6/2014 7:54:11 µµ

6 που επιτελέστηκε από την υποτελή τάξη. Η ανθρωπότητα έχει ζήσει σε ταξικές κοινωνίες για μια εξαιρετικά σύντομη περίοδο της ιστορίας της και οι κοινωνίες αυτές δεν είναι σε καμία περίπτωση μια έκφραση της ανθρώπινης φύσης. Η ICT θεωρεί ότι ο καπιταλισμός είναι η τελευταία ταξική κοινωνία και ότι το επόμενο βήμα για την ανθρωπότητα είναι η ανατροπή της ταξικής κοινωνίας και η αντικατάστασή της από μια αταξική κοινωνία που θα βασίζεται στη συνεργασία και την παραγωγή για την ικανοποίηση των αναγκών. Στις προηγούμενες ταξικές κοινωνίες το πλεόνασμα του παραγόμενου προϊόντος που παραγόταν από την υποτελή τάξη λαμβανόταν με τη βία και η εκμετάλλευση των δούλων, δουλοπάροικων κλπ. ήταν προφανής. Στην κεφαλαιοκρατική κοινωνία αυτή η διαδικασία είναι συγκαλυμμένη. Η εργατική τάξη φαίνεται να είναι ελεύθερη και να πωλεί ελεύθερα την εργασία της στην αστική τάξη με μια σύμβαση αγοράς. Στην πραγματικότητα, όπως έδειξε ο Μαρξ, η εργατική τάξη πωλεί τη δυνατότητά της να εργαστεί, ή την εργατική της δύναμη, στην αστική τάξη. Αυτή η εργατική δύναμη, όταν μπαίνει στην παραγωγική διαδικασία μαζί με τα μηχανήματα και τις πρώτες ύλες, παράγει μεγαλύτερη αξία από εκείνη που απαιτήθηκε για την αναπαραγωγή της. Αυτός είναι ο θεμελιώδης μηχανισμός μέσω του οποίου η καπιταλιστική τάξη αποσπά υπερεργασία από την εργατική τάξη. Υπό τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής η εργατική τάξη παίρνει πίσω, με τη μορφή μισθού, μόνο ένα μέρος της αξίας που δημιουργεί από την εργασία της. Το υπόλοιπο μέρος γίνεται αντικείμενο ιδιοποίησης από τους καπιταλιστές, οι οποίοι το χρησιμοποιούν κατά το δοκούν. Αυτή η σφετερισθείσα υπερεργασία, ή υπεραξία, από μόνη της, αποτελεί την πηγή του κέρδους για το σύνολο της αστικής τάξης. Αυτή η διαδικασία λειτουργεί σε παγκόσμια κλίμακα και τα κέρδη κατανέμονται στο σύνολο της παγκόσμιας αστικής τάξης. Υπάρχει μια τάση εξίσωσης και 6 Untitled /6/2014 7:54:11 µµ

7 κατανομής του κέρδους ανάλογα με το ποσό του κεφαλαίου που κατέχει κάθε τμήμα της αστικής τάξης, ανεξάρτητα από το αν το εν λόγω κεφάλαιο εκμεταλλεύεται άμεσα εργαζόμενους που παράγουν ή όχι υπεραξία. Για να λειτουργήσει ο καπιταλισμός, η εργατική τάξη πρέπει να στερηθεί της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής. Θα πρέπει να γίνει μια τάξη χωρίς ιδιοκτησία, η οποία διαθέτει μόνο την ικανότητά της προς εργασία και να μην έχει άλλη εναλλακτική λύση πέρα από την πώληση της εργατικής της δύναμης στην αστική τάξη. Αυτός ο διαχωρισμός οδηγεί στην κεντρική αντίφαση του καπιταλισμού. Αφενός η παραγωγή έχει κοινωνικό χαρακτήρα και αφετέρου ο έλεγχος των μέσων και των όρων παραγωγής καθώς και τα προϊόντα που παράγονται βρίσκονται αποκλειστικά στα χέρια της αστικής τάξης. Ο έλεγχος αυτός δεν χρησιμοποιείται για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, αλλά για τη δημιουργία κερδών και τη συσσώρευση κεφαλαίου. Στόχος της καπιταλιστικής παραγωγής είναι η παραγωγή κέρδους. Το καπιταλιστικό σύστημα θα ικανοποιήσει τις ανθρώπινες ανάγκες μόνο εάν αυτές είναι κερδοφόρες. Δεν ενδιαφέρεται για την παραγωγή χρήσιμων προϊόντων, αλλά προϊόντων τα οποία μπορούν να πωληθούν για μεγαλύτερο κέρδος. Το κέρδος που λαμβάνει κάθε καπιταλιστής προσεγγίζει έναν παγκόσμιο μέσο όρο που εξαρτάται από το συνολικό ποσό της αποσπασμένης υπεραξίας από την παγκόσμια εργατική τάξη. Αυτό το μέσο ποσοστό κέρδους τείνει να πέφτει όσο αυξάνονται η αξία του χρησιμοποιούμενου κεφαλαίου και η παραγωγικότητα των εργαζομένων. Οι καπιταλιστές είναι έτσι συνεχώς υποχρεωμένοι να επιφέρουν τεχνολογικές επαναστάσεις στα μέσα παραγωγής προκειμένου να αποκτήσουν ένα προσωρινό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους και έτσι να ιδιοποιηθούν ένα μεγαλύτερο τμήμα της διαθέσιμης παγκόσμιας υπεραξίας. Οι καπιταλιστές πρέπει να επενδύσουν μέρος της υπερα- 7 Untitled /6/2014 7:54:12 µµ

8 ξίας τους σε νέο σταθερό κεφάλαιο (π.χ. μηχανήματα, κτήρια, πρώτες ύλες κτλ.) προκειμένου να εκμεταλλεύονται τη μισθωτή εργασία με πιο ακατάσχετο τρόπο. Ενώ ορισμένοι εργαζόμενοι απολύονται, η εκμετάλλευση ή η «παραγωγικότητα» των υπόλοιπων αυξάνεται. Αυτό επιτρέπει σε μια μεμονωμένη καπιταλιστική επιχείρηση να αυξάνει το ποσοστό κέρδους πάνω από το μέσο όρο. Το μέσο ποσοστό κέρδους καθορίζεται από τον λόγο της υπεραξίας προς το συνολικό επενδυμένο κεφάλαιο. Η αύξηση του σταθερού κεφαλαίου εις βάρος του μεταβλητού κεφαλαίου (ανθρώπινη εργατική δύναμη) οδηγεί σε υψηλότερη οργανική σύνθεση του κεφαλαίου (δηλ. του λόγου του σταθερού κεφαλαίου προς το μεταβλητό κεφάλαιο). Λόγω του ότι η υπεραξία μπορεί να δημιουργηθεί μόνο με την ανθρώπινη εργασία το γεγονός αυτό περιστέλλει το ποσοστό κέρδους των καπιταλιστών. Αυτό δεν σημαίνει ότι το πραγματικό κέρδος αυτομάτως μειώνεται, αλλά ότι ο καπιταλισμός, στο σύνολό του, αντιμετωπίζει μια σταδιακή πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους. Κατά κανόνα, οι καπιταλιστές προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν αυτό με διάφορους τρόπους. Οι πιο συνηθισμένοι από αυτούς είναι: αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων μέσω του πιο αποτελεσματικού ελέγχου της παραγωγικής διαδικασίας, επέκταση των ωρών εργασίας, μείωση των μισθών, μείωση της αξίας του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού που χρησιμοποιείται στην παραγωγή. Αυτή η διαδικασία οδηγεί σε έναν ανταγωνισμό μεταξύ των καπιταλιστών, ο οποίος, στο τέλος, προκαλεί περιοδικές κρίσεις του καπιταλιστικού συστήματος. Όταν οι πιο αδύναμοι (και σε γενικές γραμμές οι μικρότεροι) καπιταλιστές δεν καταφέρνουν να καρπωθούν επαρκή υπεραξία για να ενισχύσουν τις επενδύσεις τους με νέα κεφάλαια είτε καταστρέφονται οικονομικά ή οι 8 Untitled /6/2014 7:54:12 µµ

9 επιχειρήσεις τους εξαγοράζονται από ισχυρότερους ανταγωνιστές. Τον 19ο αιώνα αυτό συνέβαινε σε τακτά χρονικά διαστήματα, περίπου ανά δέκα χρόνια. Η κρίση οδήγησε σε υποτίμηση του κεφαλαίου και, κατά συνέπεια, στη μείωση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, γεγονός που επέτρεψε στο κεφάλαιο που επιβίωσε να ξαναρχίσει και να επεκτείνει τη διαδικασία συσσώρευσης. Η καπιταλιστική παραγωγή έγινε ακόμα πιο συγκεντρωμένη και συγκεντρωτική. Η αναζήτηση φθηνών πρώτων υλών και επενδύσεων σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές (δηλαδή, περιοχές με χαμηλότερη οργανική σύνθεση κεφαλαίου) αντιστάθμισε την πτώση του ποσοστού κέρδους. Επιπλέον, αυτό επέκτεινε την παγκόσμια αγορά και έκανε τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής περισσότερο διεθνή έως ότου μια παγκόσμια οικονομία εμφανίστηκε στο κατώφλι του 20ου αιώνα. Ιμπεριαλισμός Προς τα τέλη του 19ου αιώνα ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός άρχισε να παίρνει νέες μορφές. Στην παραγωγή κυριαρχούσαν όλο και περισσότερο γιγαντιαία καπιταλιστικά μονοπώλια και μεγάλες επιχειρήσεις του χρηματιστικού κεφαλαίου. Αυτή η αυξανόμενη συγκέντρωση και συγκεντροποίηση κεφαλαίου, η οποία -διαμέσου της ταξικής πάλης προκάλεσε κοινωνικά προβλήματα και δημιούργησε την ανάγκη υπεράσπισης του εθνικού κεφαλαίου- οδήγησε, από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά, σε μια τάση αύξησης της κρατικής ρύθμισης της καπιταλιστικής οικονομίας. (Οι τελωνειακοί φραγμοί αυξήθηκαν πολύ κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες του 19ου αι.) Ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός μεταφέρθηκε από το επίπεδο των επιχειρήσεων στο επίπεδο των εθνών. Στον βαθμό που συντάχθηκε στη ρύθμιση της εθνικής οικονομίας το κράτος αύξησε το βάρος της στρατιωτικής δύναμης για να ανοιχθεί σε νέες πηγές πρώτων υλών και αγορές. Ο καπιταλισμός πέρασε στην εποχή του ιμπε- 9 Untitled /6/2014 7:54:12 µµ

10 ριαλισμού. Ο ιμπεριαλισμός είναι το στάδιο που επετεύχθη από τον καπιταλισμό, όταν η οργανική σύνθεση είναι τόσο υψηλή ώστε η πρόσβαση σε φθηνές πρώτες ύλες καθώς και η εξαγωγή κεφαλαίου σε χώρες με χαμηλότερη οργανική σύνθεση κεφαλαίου είναι απαραίτητες για να στηριχθεί το ποσοστό κέρδους στα καπιταλιστικά κέντρα. Κατά συνέπεια, ο ιμπεριαλισμός δεν είναι μόνο μια απλή πολιτική την οποία οι καπιταλιστές μπορούν να αλλάξουν όποτε τους εξυπηρετεί. Στην αρχή ο ιμπεριαλισμός χαρακτηρίστηκε από την ύψωση δασμολογικών φραγμών και τον αγώνα για την κατάκτηση αποικιών για την κατάκτηση μιας «θέσης στον ήλιο». Ο Λένιν ήταν απόλυτα πεπεισμένος ότι οι αποικίες αποτελούσαν ένα ουσιαστικό συστατικό στοιχείο του ιμπεριαλιστικού συστήματος. Το θεώρησε ως αφετηρία από την οποία μια διαδικασία αποαποικιοποίησης θα οδηγούσε την επανάσταση προς τα εμπρός και μετά θα την επιτάχυνε. Ωστόσο, το τέλος της αποικιοκρατίας στην Αφρική και την Ασία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είχε αυτό το αποτέλεσμα. Στη θέση των παλαιών αποικιακών δυνάμεων, μπήκαν στο παιχνίδι νέες υπερδυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ, αλλά επιπλέον είχαμε και μια νέα μορφή ιμπεριαλισμού, την οποία ορισμένοι περιγράφουν ως νεοαποικιοκρατία. Οι μηχανισμοί που χρησιμοποιούν οι μητροπολιτικές χώρες για να εξασφαλίσουν την κυριαρχία τους ποικίλουν. Η αστική τάξη των περιφερειακών χωρών είναι υποχρεωμένη σε κάθε περίπτωση να προσαρμοστεί στην υφιστάμενη ιμπεριαλιστική εμπορική και χρηματοπιστωτική κατάσταση πραγμάτων. Οι καπιταλιστές της περιφέρειας μπορεί να μην έχουν την ίδια πρόσβαση στην ποσότητα του κεφαλαίου που έχουν οι ισχυροί αντίπαλοί τους, αλλά εξωθούνται και αυτοί προς την αναζήτηση της μεγιστοποίησης των κερδών τους. Όπως και η υπόλοιπη παγκόσμια αστική 10 Untitled /6/2014 7:54:13 µµ

11 τάξη, εκμεταλλεύονται το «δικό τους» αλλά και το παγκόσμιο προλεταριάτο μέσω των κεφαλαίων που επενδύονται στο δυτικό δημόσιο χρέος, ή κατατίθενται σε τραπεζικούς λογαριασμούς στο εξωτερικό. Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα του ιμπεριαλισμού είναι ο πόλεμος, δηλαδή η συνέχιση του οικονομικού ανταγωνισμού με στρατιωτικά μέσα. Μια οικονομική κρίση τύπου 19ου αιώνα δεν μπορεί πλέον να υποτιμήσει αρκετό κεφάλαιο ώστε να θέσει σε κίνηση ένα νέο κύκλο συσσώρευσης. Αυτό μπορούν να το επιτύχουν μόνο η μαζική καταστροφή και η ραγδαία υποτίμηση του κεφαλαίου που προκαλεί ένας παγκόσμιος πόλεμος. Σε αυτό έγκειται το πραγματικό και αντικειμενικό έργο ενός παγκοσμίου πολέμου στην εποχή μας. Φυσικά, οι καπιταλιστές δεν αποφασίζουν συνειδητά τον πόλεμο για το σκοπό αυτό. Όμως, πέρα από τις διάφορες πολιτικές ή στρατηγικές δικαιολογίες, είναι ο ίδιος ο ιμπεριαλιστικός ανταγωνισμός αυτός που προκαλεί κατ επανάληψη τον πόλεμο. Αυτό έχει ως συνέπεια το ότι σήμερα ο καπιταλισμός έχει εμπλακεί στον φαύλο κύκλο κρίση-πόλεμοςανοικοδόμηση. Το γεγονός ότι οι πόλεμοι έχουν καταστεί ουσιαστικό μέρος του συστήματος καταδεικνύει ότι ο καπιταλισμός έπαψε προ πολλού να παίζει τον προοδευτικό ρόλο του στην ιστορία. Κρατικός καπιταλισμός Ο καπιταλισμός εισήλθε σε νέα φάση με την καταστροφή που προκάλεσε το 1914 ο Πρώτος Παγκοσμίος Πολέμος. Η συνεχής συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου απειλεί πλέον σημαντικούς τομείς ορισμένων εθνικών οικονομιών. Έτσι, το κράτος αναγκάστηκε να μην παρεμβαίνει μόνο σε εξωτερικό επίπεδο (ιμπεριαλισμός) αλλά και σε εσωτερικό, προκειμένου να αποτρέψει τις χειρότερες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις του συστήματος. Αυτός ο κρατικός καπιταλισμός, 11 Untitled /6/2014 7:54:13 µµ

12 όπως και ο ιμπεριαλισμός, διέτρεξε διάφορα στάδια. Το κράτος τώρα άρχισε να παίζει ρόλο στη συσσώρευση κεφαλαίου, κάτι που ήταν ακόμη αδιανόητο στον καπιταλιστικό ανταγωνισμό του 19ου αιώνα. Στον βαθμό, ωστόσο, που η σταδιακή πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους απειλούσε όλο και περισσότερο τα «ανώτερα επίπεδα» της εθνικής οικονομίας, η κρατική παρέμβαση έλαβε όλο και περισσότερο κεντρική σημασία. Αυτή η τάση προς τον κρατικό καπιταλισμό αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της αποτυχίας της Ρωσικής Επανάστασης του Η Οκτωβριανή Επανάσταση είχε υποσχεθεί μια νέα κοινωνία, στην οποία η εργατική τάξη θα αναλάβει η ίδια την τύχη της. Λόγω της απομόνωσης της Ρωσικής Επανάστασης σε μία μόνη χώρα, στην οποία, επιπλέον, η εργατική τάξη ήταν μειοψηφία, οι ελπίδες αυτές δεν εκπληρώθηκαν. Η ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής είχε πράγματι καταργηθεί στον μέγιστο βαθμό, όχι όμως για να κοινωνικοποιηθεί αλλά για να μετατραπεί σε κρατική ιδιοκτησία. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του καπιταλισμού -όπως η μισθωτή εργασία, το χρήμα και η εκμετάλλευση- εξακολούθησαν να υφίστανται. Μια νέα άρχουσα τάξη, η οποία προήλθε κατά κύριο λόγο από τους επαγγελματίες του γραφειοκρατικοποιημένου Κομμουνιστικού Κόμματος, υπέβαλε το προλεταριάτο σε μια βάναυση εκμετάλλευση. Ο μύθος ότι η ΕΣΣΔ ήταν «σοσιαλιστική» και ότι αυτή η κρατικοποίηση εξισούται με τον σοσιαλισμό ήταν μία από τις πολλές ψευδαισθήσεις εκείνης της εποχής. Μονάχα η Κομμουνιστική Αριστερά κατάφερε να κατανοήσει ότι η ΕΣΣΔ ήταν μια ιδιαίτερη μορφή κρατικού καπιταλισμού. Η ιδέα ότι το κράτος θα μπορούσε να μετριάσει όλα τα εγκλήματα του καπιταλισμού, οδήγησε επίσης τη Δύση, μετά το 1945, σε ευρεία κρατική παρέμβαση. Αυτή ήταν η εποχή του λεγόμενου «Κράτος Πρόνοιας», το οποίο εξυμνήθηκε από προπαγανδιστές της άρχουσας τάξης ως η «λύση του κοινωνικού ζητήματος». Ακόμη κι αν σε αυτή τη 12 Untitled /6/2014 7:54:14 µµ

13 φάση του καπιταλισμού μπόρεσαν να γίνουν εκτεταμένες παραχωρήσεις στην εργατική τάξη, το «Κοινωνικό Κράτος» δεν ήταν ποτέ μια φιλανθρωπική οργάνωση, παρά στην ουσία ένα κατασταλτικό μέσο με σκοπό τον έλεγχο και την υποταγή. Εθνικοποιώντας προβληματικές βασικές βιομηχανίες οι κύριες καπιταλιστικές δυνάμεις προσπάθησαν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Όταν, όμως, στις αρχές της δεκαετίας του 70, η κρίση του συστήματος συσσώρευσης ξαναβγήκε στην επιφάνεια, αυτή εκδηλώθηκε σαν να ήταν μια κρίση του κράτους. Η Κρίση Στις αρχές της δεκαετίας του 70 τελείωσε ο κύκλος συσσώρευσης που ξεκίνησε με τη μαζική καταστροφή του σταθερού κεφαλαίου από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κρίση εμφανίστηκε το 1971 με την αποσύνδεση του δολαρίου από την αξία που εξέφραζε σε χρυσό. Για να αντισταθμιστεί η πτώση του ποσοστού κέρδους το κεφάλαιο στηρίχθηκε στην αναδιάρθρωση της παραγωγικής διαδικασίας (π.χ. εισαγωγή της μικροηλεκτρονικής) και σε μια τεράστια αύξηση του ποσοστού εκμετάλλευσης. Ως επακόλουθο αυτής της αναδιάρθρωσης βασικοί βιομηχανικοί τομείς της εργατικής τάξης στις μητροπόλεις αποσαρθρώθηκαν βαθιά. Έκλεισαν εργοστάσια και η παραγωγή μεταφέρθηκε σε περιοχές με χαμηλούς μισθούς στην Ασία και τη Λατινική Αμερική. Η ροή του δυτικού και του ιαπωνικού κεφαλαίου στις περιοχές αυτές ενισχύθηκε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, τουλάχιστον στις δυτικές χώρες, να διαλυθεί το εργοστάσιο ως τόπος παραγωγής, ως τόπος της προλεταριακής εμπειρίας και ως σημείο αφετηρίας της εργατικής αντίστασης. Η σύνθεση της εργατικής τάξης άλλαξε ολοσχερώς. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι εργάζονται στον τομέα των υπηρεσιών. Αν και δεν παράγουν άμεσα υπεραξία, αυτοί οι άνθρωποι είναι εξίσου υποκείμενα εκμετάλλευσης όσο και οι άλλοι εργάτες και, 13 Untitled /6/2014 7:54:14 µµ

14 ως εκ τούτου, αποτελούν πια μέρος της εργατικής τάξης. Η επέκταση της φαινομενικής αυτοαπασχόλησης και οι επισφαλείς συνθήκες εργασίας θέτουν νέες απαιτήσεις στην ανάπτυξη της προλεταριακής αντίστασης. Ένα άλλο ζήτημα αποτελεί η υπέρογκη διόγκωση του χρηματιστηριακού τομέα. Ο τομέας αυτός ιδιοποιείται υπεραξία που παράγεται σε άλλους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας. Εδώ, με έναν «μαγικό τρόπο», το χρήμα φαίνεται να «αποδίδει», να δημιουργεί νέα αξία, χωρίς ωστόσο να μπαίνει στη διαδικασία της εμπορευματικής παραγωγής. Η πτώση του μέσου ποσοστού κέρδους έχει οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου η υπεραξία δεν επανεπενδύεται στο παραγωγικό κεφάλαιο, αλλά χρησιμοποιείται για κερδοσκοπία. Αυτό έχει οδηγήσει στην δημιουργία κερδοσκοπικών φουσκών σε εμπορεύματα όπως κατοικίες, τρόφιμα, ενέργεια κοκ. Αυτές οι φούσκες, και η ενδεχόμενη κατάρρευσή τους, είναι ένα σύμπτωμα από τα βασικά προβλήματα της μέσης μείωσης της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Η χρηματιστηριακή κερδοσκοπία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις αιτίες της κρίσης. Προσδίδει σημαντικά κέρδη σε μια χούφτα πάμπλουτωαστών, αλλά, μακροπρόθεσμα, οδηγούν σε αυξανόμενα χρέη, τεράστιες κερδοσκοπικές φούσκες και αύξηση της αστάθειας. Εν τω μεταξύ, η σημερινή κρίση είναι η μεγαλύτερη μετά τη Μεγάλη Ύφεση της περιόδου Όπως και οι προηγούμενες κρίσεις χαρακτηρίζεται από σύντομες ανόδους και ακόμα βαθύτερες υφέσεις. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί τη βάση για την ανάπτυξη ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, αυξανόμενων αντιπαραθέσεων και μεταβαλλόμενων συμμαχιών με τις οποίες ο καθένας προσπαθεί να φορτώσει τα βάρη στις πλάτες των άλλων. Έως τώρα η άρχουσα τάξη έχει κατορθώσει να αποτρέψει αφενός αποφασιστικές κοινωνικές εξεγέρσεις και αφετέρου μια πλήρη κατάρρευση του συστήματος. Ωστόσο, αυτό έγινε με τίμημα μια αυξανόμενη κρατική υπερχρέωση, η οποία απειλεί να 14 Untitled /6/2014 7:54:14 µµ

15 τινάξει ολόκληρο το σύστημα στον αέρα. Η ανάγκη όλων των κρατών να μειώσουν αυτή την υπερχρέωση οδηγεί σε αυστηρότερες περικοπές των κοινωνικών επιδομάτων, των εκπαιδευτικών και κοινωνικών δαπανών. Ο καπιταλισμός έχει αποτύχει -τόσο μέσω της πολιτικής δαπανών όσο και της πολιτικής των περικοπών- να βρει μια διέξοδο από τη δομική κρίση συσσώρευσής του κεφαλαίου. Η σημερινή κρίση είναι προπαρασκευαστική για μια γενικότερη αυριανή καταστροφή. Εάν το καπιταλιστικό σύστημα είναι σε θέση να συνεχίσει να λειτουργεί ανεξέλεγκτα, η ανθρωπότητα θα βυθιστεί και πάλι σε έναν Παγκόσμιο Πόλεμο και, κατά συνέπεια, στη βαρβαρότητα. Για τον λόγο αυτό ο κομμουνισμός δεν είναι απλώς μια ωραία ιδέα, αλλά μια πραγματική ανάγκη για την ανθρωπότητα. Η κομμουνιστική προοπτική Οι απολογητές της άρχουσας τάξης σηκώνουν τα χέρια μπροστά στη φρίκη του μονοπωλιακού καπιταλισμού, αλλά πάντοτε δηλώνουν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Ο καπιταλισμός, κατά κοινή ομολογία, δεν είναι το καλύτερο, αλλά απλώς το μόνο εφικτό κοινωνικό σύστημα. Οι επαναστάτες μαρξιστές, οι οποίοι στηρίζουν τις αναλύσεις τους στο σύνολο της ιστορίας της ανθρώπινης ανάπτυξης και στην εμπειρία της ταξικής πάλης, μπορούν να αποκαλύψουν ότι πρόκειται περί ψεύδους. Η ανθρωπότητα μπορεί να γλιτώσει από τη φρίκη και τη δυστυχία αυτού του σάπιου κοινωνικού συστήματος μονάχα εάν αυτό το σύστημα ξεπεραστεί και αντικατασταθεί από μια κοινωνία που βασίζεται στην ικανοποίηση των ανθρωπίνων αναγκών αντί της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Μια τέτοια κοινωνία μπορεί να δημιουργηθεί μόνο από μια διεθνή επανάσταση της εργατικής τάξης. Εξακολουθούμε να αποκαλούμε ένα τέτοιο εναλλακτικό κοινωνικό σύστημα «κομμουνισμό», παρ όλον τον διασυρμό που υπέστη από τους ανοιχτούς εχθρούς του και 15 Untitled /6/2014 7:54:15 µµ

16 τις πολλαπλές διαστρεβλώσεις και τις ψευδείς ερμηνείες εκείνων που έχουν παρουσιάσει τις αποτυχίες τους υπό αυτή την ονομασία. Ο σοσιαλισμός ή ο κομμουνισμός (για τον Μαρξ οι έννοιες αυτές ήταν συνώνυμες) δεν είναι μια κατάσταση ή ένα πρόγραμμα που μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή από ένα κόμμα ή με ένα κρατικό διάταγμα, αλλά πρόκειται για ένα κοινωνικό κίνημα που αποσκοπεί στη συνειδητή υπέρβαση των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων, την κατάργηση του κράτους, της εμπορευματικής παραγωγής και του νόμου της αξίας. Ενώ οι προηγούμενες επαναστάσεις αντικατέστησαν απλώς μια μορφή εκμετάλλευσης με μιαν άλλη, η κομμουνιστική επανάσταση θα είναι η πρώτη επανάσταση που θα καταργήσει κάθε είδους εκμετάλλευση και καταπίεση. Η εργατική τάξη, ως ο μοναδικός δημιουργός του κοινωνικού πλούτου, μπορεί να απελευθερωθεί μόνο με την κατάργηση όλων των τάξεων. Ο κομμουνισμός θα καταστρέψει το καπιταλιστικό κράτος και θα προετοιμάσει το τέλος των εθνικών συνόρων. Θα εξαλείψει το χρήμα, τη μισθωτή εργασία και την εμπορευματική παραγωγή. Κομμουνισμός σημαίνει κατάργηση της εξουσίας της ιδιοκτησίας επί των μέσων παραγωγής από μια ορισμένη κοινωνική τάξη. Για τον λόγο αυτό ο κομμουνισμός είναι συνώνυμος με την απελευθέρωση της εργατικής τάξης από όλες τις μορφές εκμετάλλευσης. Αυτή η απελευθέρωση μπορεί να είναι το έργο μόνο της ίδιας της εργατικής τάξης. 16 Κεφάλαιο 2 Η ταξική πάλη του προλεταριάτου Παρ όλο που οι οικονομικές αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος προκαλούν τη μια οικονομική κρίση μετά την άλλη, το σύστημα δεν θα καταρρεύσει «αυτομάτως». Η ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος μπορεί να γίνει μόνο από μια τάξη που υπόκειται σε εκμετάλλευση σε ολόκληρο τον κόσμο: την εργατική τάξη. Όταν λέμε «εργατική τάξη», δεν εννοούμε τη φι- Untitled /6/2014 7:54:15 µµ

17 γούρα του εργάτη με τα ροζιασμένα χέρια και την μπλε φόρμα, που αγαπήθηκε τόσο παθιασμένα από τους «δεινόσαυρους» του «παλιού εργατικού κινήματος» και είχε παρόμοια επίδραση στους βιομηχανικούς κοινωνιολόγους. Για μας όλοι αυτοί που εξαρτώνται από τον μισθό ανήκουν στην εργατική τάξη, η οποία δεν διαθέτει μέσα παραγωγής και είναι αναγκασμένη να εκτελεί αλλοτριωμένη εργασία. Αυτή η κοινωνικη τάξη αποτελεί απαραίτητο στοιχείο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Όμως, ταυτόχρονα, αυτή η παραγωγική τάξη, η οποία δεν έχει πρόσβαση στους καρπούς της εργασίας της, είναι και ο «νεκροθάφτης της καπιταλιστικής κοινωνίας». Οι καπιταλιστές το καταλαβαίνουν αυτό πολύ καλά και δεν κουράζονται ποτέ να αρνούνται την αντίθεση μεταξύ της μισθωτής εργασίας και κεφαλαίου, και, κατά συνέπεια, την ταξική πάλη. Στη φάση της καπιταλιστικής οικονομικής άνθησης κάθε λογής πληρωμένοι τσαρλατάνοι (τύπου Μπερστάιν, Μπάρναμ και Μαρκούζε) μάς λένε ότι η εργατική τάξη δεν υπάρχει πια, γιατί η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου έχει «αστικοποιήσει» τους εργάτες. Όταν ο καπιταλισμός βρίσκεται σε κρίση, μας λένε (ο Γκορζ, ο Χόμπσμπαουμ κ.ά.), η εργατική τάξη δεν υπάρχει πια, γιατί οι νεότερες σύγχρονες τεχνολογίες την έχουν καταστήσει άνευ αντικειμένου. Σε περιόδους σχετικής ταξικής ειρήνης, τέτοιες θεωρίες είναι της μόδας, αλλά, κατόπιν, αποσύρονται πάντοτε από το προσκήνιο όταν κάνει την εμφάνισή του ένα νέο κύμα αγώνων. Η οικονομική πάλη της εργατικής τάξης Λόγω της συνεχιζόμενης κρίσης η αστική τάξη είναι όλο και περισσότερο αναγκασμένη να επιτίθεται στην εργατική τάξη. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι απολύονται εξαιτίας του «εξορθολογισμού» της παραγωγής. Η ανεργία είναι ανεξέλεγκτη. Όλο 17 Untitled /6/2014 7:54:15 µµ

18 και λιγότεροι εργαζόμενοι μπορούν να βρουν δουλειά και όσοι εργάζονται πιέζονται να δουλεύουν σκληρότερα, να αποδέχονται την επιμήκυνση της εργάσιμης ημέρας και την περικοπή του μισθού τους. Η εργατική τάξη μπορεί αρχικά να υποχωρήσει μπροστά σε αυτές τις καπιταλιστικές επιθέσεις, αλλά ο χαρακτήρας της καπιταλιστικής παραγωγής την αναγκάζει να αμυνθεί ενάντια στην καπιταλιστική εκμετάλλευση. Αυτός ο αγώνας μπορεί να είναι επιτυχής μόνο αν η εργατική τάξη έχει την απαραίτητη ενότητα και αλληλεγγύη για να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις. Η σημασία αυτών των επιτυχιών δεν θα πρέπει ούτε να υπερτιμηθεί ούτε να υποτιμηθεί. Είναι σημαντικές και απαραίτητες προκειμένου η εργατική τάξη να ξαναβρεί τα κοινά συμφέροντά της καθώς και τη συλλογική της δύναμη ως τάξη. Όμως, αυτό από μόνο του δεν φθάνει. Κάθε επιτυχία που καταφέρνει η εργατική τάξη στον οικονομικό αγώνα είναι σημαντική, αλλά έχει, ωστόσο, προσωρινή διάρκεια. Η πραγματική υπεράσπιση των συμφερόντων των εργατών απαιτεί την εναντίωσή τους στο σύστημα εκμετάλλευσης στο σύνολό του. 18 Ταξική συνείδηση Ο κλυδωνιζόμενος από την κρίση καπιταλισμός απειλεί την ανθρωπότητα με περισσότερη εξαθλίωση και με τον κίνδυνο ενός παγκοσμίου πολέμου. Όμως δεν θα καταρρεύσει από μόνος του, ούτε μπορεί να βελτιωθεί σταδιακά με τη βαθμιαία μεταβολή της ουσίας του. Η ανατροπή αυτού του συστήματος, η απελευθέρωση της εργατικής τάξης διαμέσου της συνειδητής κατάργησης των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την εκρίζωση της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης. Η αστική τάξη κατάφερε να αναπτύξει τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής εντός της φεουδαλικής κοινωνίας και αγωνί- Untitled /6/2014 7:54:15 µµ

19 στηκε για την υπεράσπιση του ελεύθερου εμπορίου και την κατάργηση των φεουδαρχικών περιορισμών (συντεχνιακοί νόμοι, εμπορικά μονοπώλια κτλ.), έτσι ώστε κάθε στάδιο προς την οικονομική της ανάπτυξη «συνοδεύτηκε από την αντίστοιχη πολιτική πρόοδο της τάξης αυτής».(μαρξ) Σε αντιδιαστολή προς την αστική τάξη το προλεταριάτο είναι μια τάξη που παράγει τα πάντα και υφίσταται εκμετάλλευση. Δεν έχει ιδιοκτησία για να υπερασπιστεί. Ο κομμουνιστικός τρόπος παραγωγής δεν μπορεί να αναπτυχθεί μέσα στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος. Απαιτεί την πολιτική ανατροπή της αστικής τάξης από τη συνειδητή και ενεργό πάλη της εργατικής τάξης. Μόνο όταν η εργατική τάξη θα έχει στερήσει από την αστική τάξη την εξουσία της μπορεί να αναλάβει το καθήκον της οικονομικής αναμόρφωσης της κοινωνίας. Οτιδήποτε άλλο θα ήταν απλά ρεφορμισμός. Παρ όλα αυτά, αυτό φέρνει στο προσκήνιο μια σειρά από προβλήματα. Εάν, όπως δηλώνει ο Μαρξ, «οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης είναι σε κάθε εποχή οι κυρίαρχες ιδέες» (Κ. Μαρξ - Φρ. Ένγκελς, Η Γερμανική Ιδεολογία), πώς μπορεί η εργατική τάξη να συνειδητοποιήσει την ανάγκη να υπερβεί τον καπιταλισμό; Όσον αφορά τον έλεγχο του κατασταλτικού μηχανισμού και την ιδεολογική κυριαρχία, η ηγεμονία της αστικής τάξης δίνει την εντύπωση πως είναι σχεδόν ανίκητη. Όσο οι καπιταλιστές, κατά το μάλλον ή ήττον, διαχειρίζονται την κρίση και μπορούν να κρατήσουν τους εργατικούς αγώνες απομονωμένους και μέσα στο πεδίο της αστικής τάξης πραγμάτων η εξουσία τους είναι σχετικά ασφαλής. Όμως, η ταξική πάλη δεν σταματά ποτέ, ακόμη κι αν σε ορισμένες ιστορικές φάσεις διεξάγεται σε πολύ χαμηλή κλίμακα. Από καιρού εις καιρόν αυτή ξεσπάει, και, υπό ορισμένες συνθήκες, μπορεί ακόμα και να φθάσει στο επίπεδο της εξέγερσης, όπως στην εξέγερση του Ιουνίου του 1848, και στην ανακήρυξη της Κομμούνας 1871 στο Παρίσι, τις μαζικές απεργί- 19 Untitled /6/2014 7:54:16 µµ

20 ες την περίοδο στην Ευρώπη, στην εξέγερση του 1905 στη Ρωσία και την Οκτωβριανή Επανάσταση του Αλλά οι εξεγέρσεις από μόνες τους δεν αρκούν για να ανατρέψουν την καπιταλιστική κυριαρχία. Αν η εργατική τάξη δεν είναι ήδη πολιτικά προετοιμασμένη και δεν έχει στη διάθεσή της το δικό της πρόγραμμα, οι διάφορες δυνάμεις της αστικής τάξης θα παρέμβουν βάζοντας τη σφραγίδα τους στα γεγονότα με την διατύπωση μιας ψευδοριζοσπαστικής ρητορείας. Η ιστορία έχει δείξει αρκετές φορές ότι ακόμη και οι ίδιοι οι εργάτες που έχουν συμμετέχουν σε μεγάλους ταξικούς αγώνες μπορεί να ξεχάσουν τα διδάγματα της εμπειρίας του αγώνα τους, εάν δεν τους προσδώσουν μια οργανωμένη πολιτική έκφραση. Η οικονομική πάλη της εργατικής τάξης θέτει πράγματι το πρόβλημα της εκμετάλλευσης ξανά και ξανά, αλλά αυτό δεν δίνει την απάντηση στο ερώτημα του πώς μπορεί να ξεπεραστεί η εκμετάλλευση. Είναι αλήθεια ότι το προλεταριάτο, λόγω του ρόλου στα μέσα παραγωγής και της οργανωτικής του ικανότητάς, είναι σε θέση να συνειδητοποιήσει το σύνολο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Ωστόσο, εξαιτίας της κυριαρχίας της αστικής ιδεολογίας η διαδικασία με την οποία το προλεταριάτο αποκτά συνείδηση δεν είναι γραμμική. Στην καπιταλιστική ταξική κοινωνία το επίπεδο συνείδησης της εργατικής τάξης είναι αναγκαστικά κατακερματισμένο, εξαιτίας των τακτικών της διαίρεσης σε κλάδους, σε επαγγέλματα, σε έθνη και φύλα. Δεν υπάρχει μια ενιαία και ομοιόμορφη μορφή συνείδησης μέσα στην τάξη. Το γεγονός ότι διάφορα τμήματα της τάξης και μεμονωμένα άτομα αναπτύσσουν ταξική συνείδηση σε διαφορετικό βαθμό και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές δεν επιτρέπει παρά την εξαγωγή του λογικού συμπεράσματος ότι η ταξική συνείδηση μπορεί να εμπεδωθεί και να αναπτυχθεί περισσότερο μονάχα μέσα σε ένα οργανωτικό πλαίσιο. Μόνο μέσα από την πολιτική οργάνωση των εργατών εκείνων 20 Untitled /6/2014 7:54:16 µµ

21 που αναγνωρίζουν τον χαρακτήρα του καπιταλισμού ως μια κοινωνία εκμετάλλευσης που είναι πρόσκαιρη και δυνάμενη να ξεπεραστεί μπορούν οι κυρίαρχες ιδέες, οι οποίες εξακολουθούν να είναι οι ιδέες της άρχουσας τάξης, να αμφισβητηθούν και να καταπολεμηθούν. Προσδίδοντας έναν γενικό πολιτικό χαρακτήρα στις μεμονωμένες εμπειρίες της συνείδησης που θα προκύψουν από τους καθημερινούς αγώνες ενάντια στην εκμετάλλευση, μια πολιτική οργάνωση μπορεί να συμβάλλει ώστε η κομμουνιστική θεωρία να μετατραπεί σε «υλική δύναμη» ώστε να τεθεί τέρμα στο αστικό κράτος και στην εκμετάλλευση. Λαμβάνοντας υπόψη την κυριαρχία της αστικής ιδεολογίας, μια τέτοιου είδους συνειδητή πολιτική πάλη δεν μπορεί απλώς να αναπτυχθεί αυθόρμητα μέσα τους καθημερινούς αγώνες της εργατικής τάξης. Η Οργάνωση των Επαναστατών Για την επιτυχή διεξαγωγή της πάλης για τον σοσιαλισμό είναι αναγκαίο να συγκροτηθούν τα πιο συνειδητά τμήματα της τάξης σε κόμμα. Το επαναστατικό ταξικό κόμμα δεν μπορεί να είναι ούτε ένας αποστασιοποιημένος διανοουμενίστικος κύκλος ούτε μια λαϊκιστική μαζική οργάνωση. Είναι η οργανωτική έκφραση της συνειδητής μαρξιστικής μειοψηφίας της τάξης. Τα καθήκοντά του συνίστανται στην ενεργητική παρέμβαση στην ταξική πάλη, στην αξιολόγηση και τη γενίκευση των εμπειριών του αγώνα, στην υπεράσπιση και την περαιτέρω ανάπτυξη του επαναστατικού προγράμματος. Για τον λόγο αυτό είναι το απαραίτητο πολιτικό όργανο της εργατικής τάξης που προσφέρει πολιτικό προσανατολισμό και προοπτική στους ταξικούς αγώνες. Η οργάνωση των κομμουνιστών διαφέρει θεμελιωδώς από τα αστικά κόμματα. Αντί για άκριτη υπακοή και παθητικούς οπαδούς, απαιτεί από τους αγωνιστές της μια σαφή κατανόηση του κομμουνιστικού προγράμματος, καθώς και την ενεργή διάδοση 21 Untitled /6/2014 7:54:16 µµ

22 και την υπεράσπιση των επαναστατικών θέσεων μέσα στην εργατική τάξη. Παρά το γεγονός ότι το κόμμα πρέπει να διαδραματίσει οργανωτικό ρόλο στην επαναστατική διαδικασία, το έργο του είναι κατ ουσίαν πολιτικό. Αν, για παράδειγμα, οι προϋποθέσεις για την επανάσταση αναπτυχθούν (πράγμα για το οποίο η ενσωμάτωση του κόμματος μέσα στην τάξη αποτελεί βασική προϋπόθεση), έργο του είναι η πραγματοποίηση της ανάλογης προετοιμασίας για την επανάσταση. Παρ όλα αυτά, δεν πρέπει ποτέ να πραγματοποιήσει μια εξέγερση μόνο του ή στη θέση της εργατικής τάξης (ούτε καν να προσπαθήσει να κάνει κάτι τέτοιο). Απορρίπτουμε την ιδέα ότι ένα επαναστατικό κόμμα μπορεί να υποκαταστήσει την τάξη στην ανάληψη της εξουσίας. Η κομμουνιστική επανάσταση δεν μπορεί παρά να είναι το έργο της τεράστιας πλειοψηφίας της εργατικής τάξης. Τα όργανα της «εργατικής δημοκρατίας» θα είναι τα συμβούλια και οι μαζικές συνελεύσεις, οι οποίες θα βασίζονται στην εκλογή και στην ανακλητότητα των εκπροσώπων. Παρ όλα αυτά, τα όργανα αυτά, όταν δεν υπάρχει ένα πολιτικό πρόγραμμα που στοχεύει στην τελική υπέρβαση της ταξικής κοινωνίας, δεν μπορούν να εξελιχθούν σε πραγματικά όργανα εργατικής εξουσίας. Ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν «πέφτει από τον ουρανό», αλλά προκύπτει από τις συνειδητές προσπάθειες του τμήματος της εργατικής τάξης που έχει βγάλει τα διδάγματα από τους αγώνες του παρελθόντος και το οποίο έχει συγκροτηθεί σε διεθνές επίπεδο σε ένα παγκόσμιο επαναστατικό κόμμα. Ένα παγκόσμιο επαναστατικό κόμμα, ωστόσο, δεν είναι ένα όργανο κυριαρχίας, αλλά, τουναντίον, ένα μέσο για την πολιτική αποσαφήνιση και τη γενίκευση του κομμουνιστικού προγράμματος. Αυτό είναι ένα βασικό δίδαγμα που η Κομμουνιστική Αριστερά άντλησε από την αποτυχία της Ρωσικής Επανάστασης: «Δεν υπάρχει δυνατότητα για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης ή τη δημιουργία μιας νέας οργάνωσης της κοινωνίας, παρά μόνο αν αυτή 22 Untitled /6/2014 7:54:17 µµ

23 πηγάζει από τον αγώνα της ίδιας της τάξης. Σε καμία περίπτωση και για κανένα λόγο το προλεταριάτο δεν πρέπει να παραδώσει αυτό τον ρόλο του κατά τη διάρκεια του αγώνα. Δεν πρέπει να αναθέσει την ιστορική αποστολή του σε άλλους ή να αναθέσει την εξουσία του σε τρίτους, ούτε καν στο ίδιο του το πολιτικό κόμμα». [Πολιτική Πλατφόρμα του Διεθνιστικού Κομμουνιστικού Κόμματος (1952)]. Είναι απίθανο η παγκόσμια επανάσταση να θριαμβεύσει παντού ταυτόχρονα. Καθήκον του κόμματος δεν αποτελεί η διοίκηση ενός προλεταριακού προπύργιου, αλλά, αντιθέτως, η αδιάκοπη εργασία για την εξάπλωση της διεθνούς επαναστατικής διαδικασίας. Δεδομένου ότι η πάλη για τον σοσιαλισμό πρέπει οπωσδήποτε να διεξαχθεί σε διεθνές επίπεδο, το κόμμα πρέπει να έχει στη διάθεσή του μια διεθνή οργάνωση, παρουσία και πλαίσιο στήριξης. Η εργατική τάξη δεν έχει πατρίδα, και το ίδιο ισχύει και για την οργάνωση των κομμουνιστών. Κεφάλαιο 3 Ο αγώνας για την αυτονομία της τάξης Η αστική τάξη ενδιαφέρεται πάρα πολύ να χρησιμοποιεί τη διαφοροποίηση και τον κατακερματισμό στο εσωτερικό της εργατικής τάξης για να την διαιρέσει. Εργάτες που βρίσκονται σε ανταγωνιστική σχέση μεταξύ τους δεν υπερασπίζονται τον εαυτό τους ενάντια στην καταπίεση. Μια διαιρεμένη εργατική τάξη αποτελεί εύκολο αντικείμενο εκμετάλλευσης και, σε τελική ανάλυση, είναι βορά για τα κανόνια στους πολέμους της ιμπεριαλιστικής εποχής. Η άρχουσα τάξη έχει, επιπλέον, τη δυνατότητα να στηρίζεται σε διάφορες ιδεολογίες και σε ένα ολόκληρο δίκτυο παραδοσιακών σχέσεων κυριαρχίας. Αυτές οι μορφές καταπίεσης υπήρχαν ήδη και σε προηγούμενες ταξικές κοινωνίες, αλλά, στον καπιταλισμό, έχουν προσλάβει μια τροποποιημένη μορφή που αντιστοιχεί στα συμφέροντα του συστήματος. Η συντήρηση και η σταθεροποίηση της διαίρεσης της εργατικής 23 Untitled /6/2014 7:54:17 µµ

24 τάξης σε ντόπιους και ξένους, άντρες και γυναίκες, ετεροφυλόφιλους και ομοφυλόφιλους κτλ. είναι πρωταρχικής σημασίας για την ασφάλεια της άρχουσας τάξης. Η υποδαύλιση της προκατάληψης και της μισαλλοδοξίας ήταν πάντα ένα σημαντικό ιδεολογικό όπλο της αστικής τάξης. Το σημαντικότερο για τους κομμουνιστές είναι να σταθούν με αποφασιστικότητα ενάντια σε κάθε μορφή καταπίεσης και στους πολλαπλούς ιδεολογικούς μύθους της ταξικής κυριαρχίας. 24 Ο εθνικισμός και ο μύθος της εθνικής απελευθέρωσης Στον πόλεμο και στην ειρήνη η αστική τάξη προσπαθεί να κάνει τους εργαζόμενους να ταυτιστούν με τη «χώρα τους». Επί γενιές ολόκληρες μας λένε ότι ότι «η θέση μας» βρίσκεται σε κίνδυνο και θα χάσουμε τη δουλειά μας αν δεν μοχθήσουμε ακόμα περισσότερο. Ακριβώς το ίδιο μήνυμα περνά η αστική τάξη στους εργαζόμενους σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε καιρό πολέμου θα πρέπει, συν τοις άλλοις, να σφαζόμαστε για την «πατρίδα» και να σφάζουμε τους ταξικούς αδελφού μας. Η ιδέα του έθνους είναι ένα σημαντικό στήριγμα της αστικής κυριαρχίας. Συγκαλύπτει τον ταξικό χαρακτήρα του κοινωνικού συστήματος και μεταδίδει την αντίληψη ότι η υπάρχουσα τάξη πραγμάτων είναι μια έκφραση των κοινών συμφερόντων του «λαού». Εθνικισμός σημαίνει πάντοτε την υπαγωγή του προλεταριάτου στη «δική του» αστική τάξη. Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, όπου η κυριαρχία του κεφαλαίου αγκαλιάζει ολόκληρο τον πλανήτη, η έννοια των ειδικών «εθνικών δυνατοτήτων ανάπτυξης» ή των «ανεπίλυτων δημοκρατικών καθηκόντων» είναι παράλογη και, από κάθε άποψη, αντιδραστική. Η διεθνιστική κομμουνιστική αριστερά δεν υποστήριξε ποτέ τους λεγόμενους «εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες». Συχνά υποστηρίζεται ότι αυτοί οι αγώνες είναι ενάντια στην καταπίεση και, συνεπώς, είναι αντιιμπεριαλιστικοί. Είναι αλήθεια ότι σε πολλές χώρες υπάρχουν καταπιε- Untitled /6/2014 7:54:17 µµ

25 σμένες εθνικές μειονότητες. Αλλά αυτές οι μειονότητες δεν μπορούν να κερδίσουν τίποτα με το να ταυτιστούν με τη δικιά τους άρχουσα τάξη ή με τμήματα της αστικής τους τάξης. Το να ζητάει κανείς από την εργατική τάξη να πάρει μέρος σ ένα εθνικό κίνημα σημαίνει ότι αυτή πρέπει να οδηγηθεί στο σφαγείο του καπιταλισμού. Επιπλέον, άλλο τόσο «αντι-ιμπεριαλιστικοί» είναι αυτοί οι αγώνες. Τα εθνικιστικά κινήματα, για να μπορέσουν να αναπτύξουν στρατιωτική δύναμη, εξαρτώνται από την εξεύρεση χρηματοδοτών και υποστηρικτών εντός του ιμπεριαλιστικού συστήματος. Ακόμα και ένα πρόσφατα «απελευθερωμένο κράτος», ύστερα από έναν επιτυχημένο «αγώνα για ανεξαρτησία», δεν θα είναι σε θέση να ξεφύγει από το πλέγμα των ιμπεριαλιστικών σχέσεων από το οποίο συνίσταται η παγκόσμια οικονομία. Κανένα κράτος στις μέρες μας δεν μπορεί να αναπτυχθεί ανεξάρτητα και έξω από τις απαιτήσεις του καπιταλιστικού ανταγωνισμού στην παγκόσμια αγορά. Σε όσους αντιτείνουν ότι ο Μαρξ υποστήριξε ορισμένους αγώνες ανεξαρτησίας ή ότι ο Λένιν υπερασπίστηκε το δικαίωμα των εθνών στην αυτοδιάθεση απαντάμε λέγοντας ότι αυτός ο μηχανιστικός «μαρξισμός» δεν έχει καμία σχέση με τον ίδιο τον μαρξισμό. Ο Μαρξ έγραψε σε μια εποχή όπου ο καπιταλισμός γεννούσε μια εργατική τάξη, νέες τεχνολογίες και μηχανήματα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Μαρξ και ο Ένγκελς υποστήριξαν αυτά τα εθνικά κινήματα που πίστευαν ότι θα επιτάχυναν τον θρίαμβο των αστικών επί των φεουδαλικών σχέσεων και προκαπιταλιστικών δομών. Σε αυτή τη φάση του καπιταλισμού υπήρχαν ακόμη περιθώρια ελιγμών για τον σχηματισμό ανεξάρτητων καπιταλιστικών κρατών και την περαιτέρω ανάπτυξη της εργατικής τάξης, τον μελλοντικό νεκροθάφτη του καπιταλισμού. Όμως, στην εποχή του ιμπεριαλισμού το περιθώριο ελιγμών για «εθνική ανεξαρτησία» στενεύει. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ και όχι ο Λένιν ήταν αυτή η οποία κατανόησε καλύτερα αυτό το γε- 25 Untitled /6/2014 7:54:18 µµ

26 γονός (παρά την εσφαλμένη ανάλυσή της για τις καταβολές του ιμπεριαλισμού). Η περαιτέρω ανάπτυξη του καπιταλισμού στον αιώνα μας [τον 20ό] επιβεβαίωσε την ορθότητα της θέσης της Λούξεμπουργκ για το εθνικό ζήτημα. Ο Λένιν περίμενε ότι η πολιτική πάλη των αποικιακών χωρών θα έσειε τα θεμέλια των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Όμως, στον απόηχο της αποαποικιοποίησης μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο αυτές οι ελπίδες έμειναν ανεκπλήρωτες. Η αποαποικιοποίηση μετέβαλε ελάχιστα την οικονομική δομή της εξουσίας. Σε πολλές περιπτώσεις η ανεξαρτητοποίηση παλιών αποικιών ήταν το αποτέλεσμα ενός ενδοϊμπεριαλιστικού αγώνα για την εξουσία όπου οι ΗΠΑ επικράτησαν επί των παλαιών αποικιακών δυνάμεων. Η αστική τάξη των περιφερειακών χωρών μπορεί μερικές φορές να βρίσκεται σε ασθενέστερη θέση μέσα στην ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων. Μπορεί να βασίζεται σε όλα τα είδη της «αντιμπεριαλιστικής» ρητορείας και της κοινωνικής δημαγωγίας. Αλλά όλα αυτά δεν αλλάζουν στο ελάχιστο το γεγονός ότι αποτελούν αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο της παγκόσμιας καπιταλιστικής κυριαρχίας πάνω στην εργατική τάξη. Για τον λόγο αυτό τα λεγόμενα «εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα» ενσαρκώνουν τα συμφέροντα αστικών φραξιών και ρευμάτων και δρουν ως στοιχεία της ενδοϊμπεριαλιστικής αναμέτρησης ενάντια στα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Όλες οι θεωρίες και τα συνθήματα περί «εθνικής απελευθέρωσης» ή περί του «δικαιώματος αυτοδιάθεσης των εθνών» αποσκοπούν στην ενίσχυση των εθνικιστικών διαιρέσεων μέσα στην εργατική τάξη και στην υποταγή του προλεταριάτου στις αστικές δυνάμεις. Σήμερα πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό σημαίνει πάλη κατά του συστήματος ως σύνολο. Τα θύματα της εκμετάλλευσης και οι καταπιεσμένοι μπορούν να αγωνιστούν για την απελευθέρωσή τους μόνο επί τη βάσει της ταξικής αυτονομίας. Ως διεθνιστές, επομένως, δεν παρέχουμε αλληλεγγύη σε «λαούς», «κρά- 26 Untitled /6/2014 7:54:18 µµ

27 τη» ή «έθνη» αλλά μόνο σε συγκεκριμένους ανθρώπους, στους αγώνες τους και στις κοινωνικές τους συγκρούσεις. Στόχος μας είναι η πάλη των εργατών όλων των χωρών ως μοναδική προοπτική για την ανατροπή κάθε είδους καταπίεσης και διάκρισης. Η καταπίεση των γυναικών Εκμετάλλευση, οικιακές εργασίες, διακρίσεις και σεξουαλική βία, αυτή είναι η καθημερινή πραγματικότητα για εκατομμύρια γυναίκες προλετάριες σε ολόκληρο τον κόσμο. Η καταπίεση των γυναικών έχει τις ρίζες της στη διαίρεση της κοινωνίας σε κατέχουσες και μη κατέχουσες τάξεις. Αποτελεί μια ειδική σχέση καταπίεσης, η οποία αποδυναμώνει συνολικά την εργατική τάξη. Οι γυναίκες αποτελούν πάνω από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά επιτελούν το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνικής εργασίας. Σήμερα, όπως και παλιότερα, τα βάρη του έργου της αναπαραγωγής (ανατροφή των παιδιών, οικιακή εργασία) πέφτει κατά κύριο λόγο στις γυναίκες. Ακόμα κι όταν η εργασία των γυναικών είναι αμειβόμενη, η αμοιβή είναι κατά μέσο όρο σημαντικά χαμηλότερη από αυτή των αντρών. Οι γυναίκες είναι πάντα οι πρώτες που υφίστανται τις σκληρότερες επιθέσεις του καπιταλισμού με τη μορφή των πολέμων, της πείνας, των προγραμμάτων λιτότητας και των κυμάτων των απολύσεων. Η αστική τάξη μπορεί να κάνει πολύ λόγο για τους νόμους της ισότητας και της «σεξουαλικής απελευθέρωσης», αλλά, στην πραγματικότητα, οι γυναίκες, τώρα, όπως και παλιότερα, στερούνται βασικών δικαιωμάτων. Στερούνται του δικαιώματος της απόφασης για άμβλωση, ακόμα και του δικαιώματος αυτοδιάθεσης του ίδιου του σώματός τους. Αυτό συνάδει με τη διάδοση της σεξουαλικής ηθικής που περιορίζει τις γυναίκες στον ρόλο της μητέρας και ανάγει τον αστικό πυρήνα της οικογένειας σε ένα 27 Untitled /6/2014 7:54:18 µµ

28 κοινωνικό πρότυπο. Από την άλλη μεριά, το γυναικείο σώμα και η σεξουαλικότητα αντιμετωπίζονται σε όλα τα επίπεδα της «πολιτιστικής βιομηχανίας» ως εμπόρευμα για το κέρδος, είτε πρόκειται για λιγότερο ή περισσότερο κοινωνικά αποδεκτές μορφές όσον αφορά τη διαφήμιση ή σε σαφέστερες μορφές, όπως η πορνογραφία και η πορνεία. Όλα αυτά συμβάλλουν στο να θεωρείται η καταπίεση των γυναικών ως κάτι φυσιολογικό στην καθημερινή αστική συνείδηση και στην καθημερινή αναπαραγωγή της σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής. Κατά την περίοδο που ακολούθησε τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο σημειώθηκαν πράγματι σημαντικά βήματα προόδου προς την επίλυση του γυναικείου ζήτηματος, αλλά αυτά ήταν μόνο βραχύβιες νίκες κάτω από την οικονομική ανάπτυξη και τις απαιτήσεις του καπιταλισμού. Με την επιστροφή της κρίσης, η θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας επιδεινώθηκε και έκαναν την εμφάνισή τους διάφορες ιδεολογικές εκστρατείες περί επιστροφής στις οικογενειακές αξίες. Είναι αλήθεια ότι ο καπιταλισμός έθεσε τις βάσεις για την απελευθέρωση των γυναικών, επιτρέποντας την είσοδό τους στην αγορά εργασίας και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική ζωή, αλλά, παρ όλα αυτά, η καταπίεση των γυναικών δεν μπορεί να ξεπεραστεί μέσα στις καπιταλιστικές σχέσεις. Σήμερα, όπως και πριν, οι ρίζες της καταπίεσης των γυναικών βρίσκονται μέσα στην οικογένεια, το τελευταίο προπύργιο των αστικών σχέσεων ιδιοκτησίας. Η ανάπτυξη του καπιταλισμού έχει, χωρίς αμφιβολία, αποδυναμώσει το θεσμό της οικογένειας. Επίσης, τουλάχιστον στις μητροπόλεις, οι πιο κραυγαλέες υπερβολές της πατριαρχικής καταπίεσης μπορούν να αντιμετωπιστούν με νομικές ρυθμίσεις, όπως το δικαίωμα στο διαζύγιο και στην απαγόρευση της βίας και του βιασμού μεταξύ συζύγων. Παρ όλα αυτά, ο καπιταλισμός δεν είναι σε θέση να προχωρήσει πέρα από την οικογένεια ως θεμελιώδη κοινωνι- 28 Untitled /6/2014 7:54:19 µµ

29 κή μονάδα κοινωνικοποίησης. Η χειραφέτηση των γυναικών μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο σε μια κοινωνία στην οποία τα καθήκοντα της ανατροφής των παιδιών, οι οικιακές εργασίες και η φροντίδα των ασθενών και των ηλικιωμένων αποτελούν μέρος της συλλογικής κοινωνικής δραστηριότητας. Η χειραφέτηση των γυναικών συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας και την απελευθέρωση της εργατικής τάξης στο σύνολό της. Παρ όλα αυτά, ο αγώνας κατά των σεξιστικών διακρίσεων δεν μπορεί να αναβληθεί για την επαύριο της επανάστασης. Βασικό καθήκον των επαναστατών είναι να δρουν ασταμάτητα κατά των αντιδραστικών ιδεών και τρόπων συμπεριφοράς απέναντι στις γυναίκες. Απορρίπτουμε την εξύμνηση του αστικού γάμου και της οικογένειας, η οποία αποτελεί το κύτταρο της πατριαρχικής καταπίεσης, και την άνιση μεταχείριση με βάση τις σεξουαλικές προτιμήσεις που «αποκλίνουν» από την κυρίαρχη αστική σεξουαλική ηθική. Σε αντίθεση με τις αστές φεμινίστριες δεν είμαστε της γνώμης ότι ο σεξισμός μπορεί να αμβλυνθεί ή να ξεπεραστεί με ατομικούς κανόνες συμπεριφοράς ή ακόμη και με τη καθιέρωση ποσοστώσεων από τον κρατικό μηχανισμό. Αφού ο φεμινισμός αντιπαρέρχεται τη διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις, συγκαλύπτει την αντίθεση συμφερόντων ανάμεσα στις γυναίκες της αστικής τάξης και του προλεταριάτου και έτσι αποκαλύπτεται ο ίδιος ως ένα αντιδραστικό αδιέξοδο. Ο αγώνας κατά της καταπίεσης των γυναικών δεν αποτελεί για μας μια «καθαρά γυναικεία υπόθεση», αλλά, αντιθέτως, ένα μέσο και μια προϋπόθεση για την επίτευξη της ταξικής εργατικής ενότητας του προλεταριάτου. Η επαναστατική οργάνωση πρέπει να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσει την πλήρη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων γυναικών στο κομμουνιστικό κίνημα. Δεν υπάρχει σοσιαλισμός χωρίς την απελευθέρωση των γυναι- 29 Untitled /6/2014 7:54:19 µµ

30 κών και δεν υπάρχει γυναικεία απελευθέρωση χωρίς τον σοσιαλισμό! 30 Ρατσισμός Ο ρατσισμός, η καταπίεση ανθρώπων και η μεροληψία έναντι αυτών επί τη βάσει των χαρακτηριστικών που τους αποδίδονται, είναι μια από τις πιο αποκρουστικές εκδηλώσεις της αστικής κοινωνίας. Δεν αποτελεί κατάλοιπο του παρελθόντος ούτε ένα φυσικό ανθρώπινο φαινόμενο, αλλά μια καταπιεστική ιδεολογία με μια συγκεκριμένη ιστορία και μια ιδιαίτερη κοινωνική λειτουργία. Ο ρατσισμός αναπτύχθηκε αμέσως μετά την αποικιοκρατία και την ανάπτυξη του καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος. Σε αντίθεση με τις άλλες ιδεολογίες του κοινωνικού αποκλεισμού η υποτίμηση άλλων ανθρώπων συνδέθηκε τώρα με χαρακτηριστικά και γνωρίσματα που κηρύχθηκαν αναλλοίωτα. Ο ρατσισμός έχει λάβει τις πιο ποικίλες μορφές και όψεις στην ιστορία του. Παρ όλα αυτά, εκπληρώνει συνεχώς την ίδια λειτουργία για τους κρατούντες: την ιδεολογική δικαιολόγηση της εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Ο ρατσισμός, επομένως, δεν είναι απλώς μια ηθική αισχρότητα, αλλά, απεναντίας, μια βασική οργανωτική αρχή της καπιταλιστικής κοινωνίας. Η διατήρηση της δομής της καπιταλιστικής οικονομίας απαιτεί οι εργάτες να θεωρούν άλλους εργάτες ως ανταγωνιστές ως προς την απασχόληση, τη στέγαση, την πρόσβαση σε εκπαιδευτικούς θεσμούς κτλ. Αυτή είναι μια σημαντική παγίδα εθνικιστικών και ρατσιστικών ιδεών, τα αποτελέσματα της οποίας παρατήρησε ο Καρλ Μαρξ ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα: «Κάθε βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο στην Αγγλία έχει σήμερα μια εργατική τάξη που είναι χωρισμένη δεν δυο εχθρικά στρατόπεδα: τους Άγγλους προλετάριους και τους Ιρλανδούς προλετάριους. Ο μέσος Άγγλος εργάτης μισεί τον Ιρλανδό εργάτη ως ανταγωνιστή που Untitled /6/2014 7:54:19 µµ