ΚΟΜΙΖΟΝΤΑΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. Έκθεση καλών Πρακτικών και Πολιτικής

Transcript

1 ΚΟΜΙΖΟΝΤΑΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Έκθεση καλών Πρακτικών και Πολιτικής ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

2 TΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ SUSTAIN Το SUSTAIN είναι ένα τριετές πρόγραμμα το οποίο εν μέρει χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης μέσω του προγράμματος INTERREG IVC. Πρόκειται για μια περιφερειακή πρωτοβουλία που έχει ως γενικό στόχο την πρόληψη κάθε είδους περιβαλλοντικού κινδύνου (Προτεραιότητα 2 του προγράμματος) και ειδικό στόχο τη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Ο προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται στα 1,8 εκατομμύρια ευρώ. Ο στόχος του SUSTAIN ήταν να δημιουργήσει ένα πλήρως υλοποιήσιμο εργαλείο πολιτικής προκειμένου να βοηθήσει τις παράκτιες αρχές και κοινότητες σε όλη την Ευρώπη να εφαρμόσουν πολιτικές για την Aειφόρο ανάπτυξη. Το εργαλείο αυτό θα είναι εφαρμόσιμο και στις 22 παράκτιες περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βασίζεται σε μια σειρά ευκόλως μετρήσιμων Δεικτών Αειφορίας οι οποίοι αναπτύχθηκαν και αξιολογήθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος ούτως ώστε να διευκολύνουν τις αρχές να μετρήσουν αποτελεσματικά την Αειφορία των παράκτιων περιοχών μας. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν 12 εταίροι από όλη την Ευρώπη τους οποίους συντονίζει η ένωση Παράκτιων και Θαλάσσιων Πόρων της Ευρώπης EUCC (Ολλανδία). Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα όπου διατίθενται Εκδόσεις του SUSTAIN σε 9 ευρωπαϊκές γλώσσες! ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΣΗΜΑ Η Συνεργασία SUSTAIN, Κομίζοντας Παράκτια Αειφορία, Καλές Πρακτικές και έκθεση Πολιτικών. Πρόγραμμα SUSTAIN / INTERREG IVC. Η παρούσα έκθεση συνετάχθη με τη συμμετοχή όλων των εταίρων του SUSTAIN Ειδική αναφορά για την χρηματοδότηση γίνεται στο: ERDF - INTERREG IVC (SUSTAIN) Αποποίηση δικαιωμάτων: Τα περιεχόμενα του φυλλαδίου του SUSTAIN απηχούν τις απόψεις του συγγραφέα κι επομένως η Διαχειριστική Αρχή του INTERREG IVC δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτό. Το πρόγραμμα διαπεριφερειακής συνεργασίας του INTERREG IVC, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βοηθάει περιφέρειες της Ευρώπης να συνεργαστούν προκειμένου να μοιραστούν εμπειρίες και καλές πρακτικές στους τομείς της καινοτομίας, της οικονομίας και της πρόληψης κάθε είδους περιβαλλοντικού κινδύνου. Για τη χρηματοδότηση των δράσεων αυτών διατίθενται 302 εκατομμύρια ευρώ αλλά το σημαντικότερο είναι ο πλούτος γνώσεων και οι διαθέσιμες λύσεις που προσφέρονται στους περιφερειακούς φορείς για τη χάραξη νέων πολιτικών. 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το πρόγραμμα INTERREG IVC αποτελεί μέρος του Ευρωπαϊκού στόχου εδαφικής συνεργασίας, των πολιτικών του Διαρθρωτικού Ταμείου για την περίοδο Ο συνολικός στόχος του προγράμματος, που εστιάζει στη διαπεριφερειακή συνεργασία, είναι να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των περιφερειακών πολιτικών ανάπτυξης στους τομείς της καινοτομίας, της οικονομίας και της πρόληψης κάθε είδους περιβαλλοντικού κινδύνου. Μέσω της ανταλλαγής και της μεταφοράς εμπειριών, γνώσεων και καλών πρακτικών πολιτικής το πρόγραμμα θα συμβάλλει στην επίτευξη του συνολικού στόχου. Ωστόσο, ο ρόλος του INTERREG IVC δε θα πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στην ανταλλαγή και μεταφορά «λειτουργικών» πρακτικών αλλά θα πρέπει να εκλαμβάνεται και ως ένα βήμα προς τη βελτίωση των πολιτικών. Η μεταφορά πρακτικών από τη μια περιοχή στην άλλη συμβάλει ταυτόχρονα στον εμπλουτισμό και την ανανέωση των πολιτικών τους. Ωστόσο, η μεταφορά και υιοθέτηση πρακτικών δεν είναι από μόνη της αρκετή για να διασφαλίσει μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Προσεγγίζοντας τις πρακτικές αυτές στο ευρύτερο πλαίσιό τους, κατά την διάρκεια ενός προγράμματος, θα πρέπει να ανταλλάσσεται η εμπειρία πάνω στα διαφορετικά πολιτικά πλαίσια των περιοχών τους. Μέσω αυτής της στρατηγικής προσέγγισης η συνεργασία μπορεί να αποφέρει περισσότερες διαρθρωτικές αλλαγές για όλες τις περιοχές που συμμετέχουν σε αυτό (π.χ. τροποποίηση ενός συγκεκριμένου πολιτικού μέτρου ή δημιουργία μιας νέας προτεραιότητας μέσω ενός νέου πλαισίου πολιτικής). Φυσικά, τα χρονικά πλαίσια στα οποία λαμβάνουν χώρα οι αλλαγές πολιτικής διαρκούν συχνά περισσότερο από το ίδιο το πρόγραμμα και μέσα στα πλαίσια ενός τριετούς προγράμματος είναι πολύ ευκολότερο να ανταλλάξουμε πολιτικές παρά να κατοχυρώσουμε τις αλλαγές με πολιτικές. Το παρόν έγγραφο κατάδεικνύει πώς οι αρχικά δώδεκα εταίροι κατάφεραν στα πλαίσια των δέκα πρώτων συναντήσεών τους να εντοπίσουν δεκατρείς καλές πρακτικές εκ των οποίων οι 6 έχουν ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία. Δύο εκ των πολιτικών αυτών ενσωματώθηκαν σε πολιτικές βελτίωσης κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Ο στόχος είναι να συμβεί το ίδιο και με τις υπόλοιπες πολιτικές μετά το πέρας του προγράμματος. 3

4 ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ SUSTAIN Η Αειφόρος ανάπτυξη αποτελεί βασική στρατηγική της Ε.Ε. και είναι ζωτικής σημασίας για τη μελλοντική ευημερία των Κρατών Μελών, ιδιαιτέρως για τις παράκτιες περιοχές, όπου εντός 50 Χιλ. ζει περισσότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης, με αποτέλεσμα να ασκείται σε αυτές μεγάλη περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική πίεση. Σύμφωνα με το πρόγραμμα SUSTAIN ο κάθε εταίρος θα διοργάνωνε μια συνάντηση για τους υπόλοιπους συμμετέχοντες. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι θα πραγματοποιούνταν δώδεκα συναντήσεις στην τριετία που διαρκούσε το πρόγραμμα. Κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων παρουσιάζονταν στους εταίρους διαφορετικές πτυχές της Αειφορίας από την οικοδέσποινα περιφέρειαεταίρο. Αυτές οι συναντήσεις βοήθησαν τους υπόλοιπους εταίρους που συμμετείχαν στο πρόγραμμα να μεταφέρουν ιδέες-πρακτικές πίσω στις Χώρες τους και να αρχίσουν να τις εφαρμόζουν με σκοπό τη βελτίωση πολιτικών της Αειφορίας εφαρμόζοντας αυτές τις αλλαγές είτε απευθείας είτε προσαρμοσμένες στις ήδη υπάρχουσες πολιτικές προκειμένου να διασφαλίσουν τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής της πρακτικής. Η παρούσα έκθεση παραθέτει παραδείγματα όπου θεματικά εργαστήρια σε συνδυασμό με συμπληρωματικές επιτόπιες ανταλλαγές επισκέψεων σε περιοχές ενδιαφέροντος, για την απόκτηση χειροπιαστής εμπειρίας, όσον αφορά στα θέματα που συζητήθηκαν, μπορούν να οδηγήσουν σε θετικές διαπεριφερειακές αλλαγές. 4

5 Μετατρέποντας οργανικά, αγροτικά υπολείμματα σε υλικό κατάλληλο για την επικάλυψη τοπικών μονοπατιών του Χρηστάκη Μιλτιάδους, πρώην Προέδρου της Κοινότητας Κουκλίων (Κύπρος). «Η κοινότητά μας έχει κάνει την Αειφορία μόνιμο θέμα στην ατζέντα της. Ήδη πάνω από το 50% της παραγωγής ενέργειας μας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σε σύγκριση με τον στόχο του 20% του συνόλου των κρατών μελών της ΕΕ μέχρι το έτος Κατά την επίσκεψή μου στην Ολλανδία με τίτλο Ευκαιρίες για τα νέα κράτη μέλη, οι εταίροι μας έδειξαν Ολλανδικά μονοπάτια και ποδηλατοδρόμους φτιαγμένα από τοπικά, φυσικά προϊόντα - στην περίπτωση αυτή κοχύλια - αντί της ασφάλτου. Συζήτησα αν τα πράσινα, βιολογικά, γεωργικά μας απόβλητα, ήτοι τα τρίμματα τους, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως εναλλακτική Αειφόρος λύση για τις επιφάνειες των μονοπατιών αντί του πηλού που χρησιμοποιείται σήμερα. Μετά τη θετική ανταπόκριση και την διαπίστωση ότι μια τέτοια ενέργεια θα βελτιώσει επίσης την πολιτική μας για την διαχείριση των απόβλητων μας, η κοινότητα αποφάσισε να επενδύσει σε ένα θρυμματιστή βιομάζας στις αρχές αυτής της χρονιάς. Μετά από αρκετούς μήνες λειτουργίας, ο θρυμματιστής παράγει περίπου 4τόνους/ώρα τεμαχισμένου υλικού. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου 20 τόνους/μέρα καθώς λειτουργεί μόνο για περίπου 6 ώρες. Χρησιμοποιείται επίσης μόνο 2 ημέρες την εβδομάδα και έτσι παράγει υλικό που αντιστοιχεί σε 40 τόνους /εβδομάδα. Αυτό είναι ήδη μέσα στο στόχο των 300τ/χρόνο που είχε τεθεί από την κοινότητα κατά την έναρξη. Το παραγόμενο υλικό χρησιμοποιείται με επιτυχία στα δημόσια μονοπάτια, εξοικονομώντας χρήματα που αλλιώς θα ξοδεύονταν για την κατασκευή και συντήρηση των παραδοσιακών μονοπατιών από πηλό. Working with the wood shredders, Kouklia, Επιπλέον, το πλεόνασμα του υλικού που παράγεται χρησιμοποιείται ως επίστρωμα για τα δέντρα στους κοινόχρηστους χώρους με αποτέλεσμα να εξατμίζεται λιγότερο νερό από το έδαφος και να ελαχιστοποιείται η χρήση του νερού. Επίσης από οικονομική άποψη η νέα μέθοδος είναι λειτουργική. Η υγειονομική ταφή των συγκεκριμένων αποβλήτων μας κοστίζει /χρόνο τόνοι αυτών των γεωργικών αποβλήτων συνήθως θάβονται σε χώρους υγειονομικής ταφής με κόστος 20 / τόνο. Κανένα από αυτά τα έξοδα δεν είναι απαραίτητο τώρα, γεγονός που σημαίνει ότι η επένδυση του βιοθρυματιστή θα έχει αποσβεστεί σε 2 ½ χρόνια. Η κοινότητά μας εξετάζει πλέον και άλλες λύσεις για άλλα συστήματα διαχείρισης οργανικών αποβλήτων, όπως η αγορά κομποστοποιητών που να μετατρέπουν τα οικιακά απόβλητα σε χρήσιμο γεωργικό λίπασμα. Θα υιοθετήσουμε αυτήν την 5

6 πρακτική στην πολιτική διαχείρισης των αποβλήτων μας. Είμαστε περήφανοι που το παράδειγμά μας έχει επιλεγεί από την γραμματεία του INTERREG IVC για παρουσίαση στην Έκθεση Καλών Πρακτικών INTERREG IVC 2011 που πραγματοποιήθηκε στην Κρακοβία». INTERREG IV Έκθεση Καλών Πρακτικών 2011 Η κοινότητα των Κουκλίων παράγει ήδη περισσότερο από το 50% της ενέργειάς της από τις ανανεώσιμες πηγές σε σύγκριση με τον συνολικό στόχο του 20% των Κρατών Μελών της Ευρώπης μέχρι το Οι σημαντικότεροι παράγοντες επιτυχίας ήταν: οι συζητήσεις με τους τοπικούς αγρότες όσον αφορά τα (οικονομικά) οφέλη που προκύπτουν, μια σειρά θεματικών εργαστηρίων για την οικιακή και αγροτική κομποστοποίηση και τέλος η συγκεκριμένη εκπαίδευση και η επιτόπια εμπειρία της λειτουργίας της μηχανής. Μέχρις στιγμής έχουν επικαλυφθεί 2 km μονοπατιών. Η σκόνη αποτελεί σημαντικό πρόβλημα στην Κύπρο και πάντα υπερβαίνει τα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά αυτό συμβαίνει πολύ απλά επειδή πρόκειται για μια χώρα με ζεστό και ξηρό κλίμα. Για την ακρίβεια, προκειμένου να κατακαθίσει η σκόνη η κυβέρνηση χρησιμοποιεί πετρελαιοειδές προϊόν ως επιβραδυντικό παράγοντα το οποίο κατά συνέπεια μολύνει τους υδροφόρους ορίζοντες. Η χρήση της οργανικής ύλης πλεονεκτεί στο ότι μειώθηκε η σκόνη από τα προηγούμενα μονοπάτια από πηλό και δεν είναι πλέον απαραίτητη η χρήση πετρελαιοειδών κατά μήκος των 2km των μονοπατιών για να κατακαθίσει η σκόνη. Η κοινότητα εξετάζει τώρα άλλες μεθόδους διαχείρισης των οργανικών αποβλήτων, όπως για παράδειγμα τα οικιακά απόβλητα να μετατρέπονται σε αξιοποιήσιμο κομποστοποιημένο υλικό για αγροτική χρήση. Η τεχνική αυτή εξετάζεται κι από άλλα περιφερειακά συμβούλια που θα μπορούσαν να την εφαρμόσουν ανάλογα με τις δικές τις ανάγκες. Εφόσον η κομποστοποίηση αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική πλευρά της διαχείρισης των αποβλήτων, αποτελώντας παράγοντα κλειδί τόσο για τη Διαχείριση των Παράκτιων Περιοχών όσο και για την Αειφορία, η καλή πρακτική ενσωματώθηκε σε μια αλλαγμένη πολιτική διαχείρισης αποβλήτων κατά τη διάρκεια συνάντησης του συμβουλίου. Η μέθοδος αυτή προσέλκυσε πολιτικό ενδιαφέρον στην Κύπρο ενώ και άλλες κοινότητες εξετάζουν το ενδεχόμενο να την υιοθετήσουν. 6

7 Ωστόσο, η συνέχιση αυτής της πρακτικής δεν είναι δυστυχώς διασφαλισμένη. Οι πρόσφατες τοπικές εκλογές οδήγησαν στην απομάκρυνση του επικείμενου προέδρου και του κόμματός του από την εξουσία και το συμβούλιο που τους αντικατέστησε αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό τα πλεονεκτήματα της Αειφορίας υπέρ της έμφασης της ανάπτυξης στον τουρισμό και σε άλλες μορφές οικονομικής ανάπτυξης όπου η Αειφορία δεν αποτελεί ζητούμενο. Μετά τις εκλογές, το νέο Συμβούλιο αποσύρθηκε αμέσως από το πρόγραμμα τονίζοντας την ευθραυστότητα της μεταφοράς καλών πρακτικών και της βελτίωσης των πολιτικών όταν ακολουθείται διαφορετική πολιτική ατζέντα και γίνεται αναδιάταξη προτεραιοτήτων. Ο βράχος της Αφροδίτης, Κύπρος, photo Erik Devilee 7

8 Διασχίζοντας ένα πολιτικό χάσμα της Caroline Salthouse, Δημοτικό Συμβούλιο Sefton (Ηνωμένο Βασίλειο) «Κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Κύπρο, οι εταίροι ήρθαν σε επαφή με τοπικές οργανώσεις από τις διαιρεμένες τουρκικές και κυπριακές κοινότητες που έχουν βρει τρόπους συνεργασίας, δημιουργώντας δίκτυα συνεργαζόμενες σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος για μια θετική αλλαγή ανεξάρτητα από τα πολιτικά προβλήματα. Οι τοπικές αυτές οργανώσεις κατανοούν καλύτερα την ιστορία της περιοχής και ιδιαίτερα την πολιτική. Καταβάλουν εξίσου προσπάθειες και προωθούν τη συνεργασία για την προώθηση της Αειφορίας. Το Δημοτικό Συμβούλιο του Sefton αναγνώρισε ότι οι συγκεκριμένες χρησιμοποιούμενες προσεγγίσεις μπορούν να γίνουν μια βασική κινητήριος δύναμη στη Βορειοδυτική Αγγλία, όπου αυτοί που χαράσσουν θαλάσσια πολιτική στις δύο μεγαλύτερες εκβολές ποταμών της Αγγλίας θα συνεργαστούν με άτομα και οργανώσεις που έχουν έναν κοινό στόχο, αλλά έχουν διαφορετικούς περιορισμούς στην εθνική νομοθεσία. Αν και η Βορειοδυτική Αγγλία δεν έχει διαιρεμένες κοινότητες, ωστόσο οι κοινότητες της έχουν χερσαία ή/και θαλάσσια σύνορα με 5 εθνικές διοικήσεις την Ουαλία, τη Σκωτία, τη Νήσο του Μαν, τη Βόρεια Ιρλανδία και τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Μόνο μία από αυτές αναγνωρίζεται από την Ε.Ε. ως ξεχωριστό κράτος, αλλά οι δύο από τις κυριότερες εκβολές ποταμών χωρίζονται από περισσότερα διοικητικά σύνορα. Επομένως, η ανάγκη συνεργασίας των διαφορετικών διοικήσεων πέρα από αυτά τα σύνορα είναι ζωτικής σημασίας για την υλοποίηση ενός αποτελεσματικού σχεδίου διαχείρισης θαλάσσιας ζώνης τόσο σε εθνική όσο και σε μικρή τοπική κλίμακα». Συμμετέχοντας σε μια διαπεριφερειακή επίσκεψη με τίτλο Μπορεί η Αειφορία να γεφυρώσει τις κοινότητες που συνορεύουν; η κα. Caroline Salthouse συνειδητοποίησε ότι η συνεργασία μεταξύ των δύο κυπριακών κοινοτήτων (ελληνικής και τουρκικής) είχε κοινά στοιχεία με τη δική τους κατάσταση. Θα μπορούσε επομένως να έχει θετικά αποτελέσματα, ειδικά στη βορειοδυτική Αγγλία, όπου αυτοί που χαράσσουν θαλάσσια πολιτική στις δύο μεγαλύτερες εκβολές ποταμών της Ευρώπης θα συνεργαστούν με άτομα και οργανώσεις που όπως προαναφέραμε έχουν μεν έναν κοινό στόχο αλλά από την άλλη έχουν διαφορετικούς περιορισμούς στην εθνική νομοθεσία. Λόγω της πολυπλοκότητας που ενέχει το εν λόγω εγχείρημα, το Βορειοδυτικό Παράκτιο Φόρουμ, το Πανεπιστήμιο του Newcastle και το Εθνικό Ωκεανογραφικό Κέντρο διοργάνωσαν ένα θεματικό εργαστήριο στις 10/02/2011 και ένα επαναληπτικό στις 23 και 24 Ιουνίου του ίδιου χρόνου στα οποία έφεραν κοντά όλους όσοι εμπλέκονταν άμεσα σε αυτές τις δραστηριότητες καθώς επίσης και τους κοινωνικούς εταίρους που ενδιαφέρονται για τη Θάλασσα της Ιρλανδίας. Αυτή η πρωτοβουλία αρχικά άντλησε στοιχεία τόσο από την εμπειρία του Φόρουμ της Ιρλανδικής Θάλασσας όσο και του Interreg της Ιρλανδικής Θάλασσας αλλά η φύση της άλλαξε κατά πολύ προκειμένου να γίνει τελικά μια διαδικασία στην οποία θα εμπλέκονταν περισσότερο οι κοινωνικοί εταίροι. Μας έδωσε επιπλέον τη δυνατότητα να αποκτήσουμε μια συνολική άποψη των νέων διευθετήσεων αναφορικά με το θαλάσσιο σχεδιασμό από τις διαφορετικές διοικήσεις και να εξερευνήσουμε τα σχέδια των εταίρων και άλλες δραστηριότητες διαχείρισης της Ιρλανδικής θάλασσας. Η κύρια αλλαγή που προέκυψε και την οποία πρέπει να κρατήσουμε είναι ότι από μια αρχική ιδέα ενός μικρού αριθμού οργανισμών - κλειδιά και μιας προσέγγισης από πάνω προς τα κάτω το εγχείρημα αυτό έχει πλέον διευρυνθεί 8

9 προκειμένου να περιλαμβάνει 100 περίπου κοινωνικούς εταίρους από την Περιοχή της Ιρλανδικής Θάλασσας οι οποίοι θα προτείνουν και θα διαμορφώσουν ιδέες για την καλύτερη δυνατή μακροπρόθεσμη συνεργασία σε διασυνοριακά ζητήματα που αφορούν στη Θάλασσα της Ιρλανδίας. Αυτή η προσέγγιση η οποία δίνει τη δυνατότητα στους εταίρους να συμμετέχουν περισσότερο βασίστηκε στην εμπειρία που αποκόμισε ο εξωτερικός ειδικός συνεργάτης της αντιπροσωπείας του Sefton από την περίπτωση της Κύπρου αναφορικά με τις διαιρεμένες κοινότητές της. Η Βρετανική κυβέρνηση έχει καθυστερήσει την δημόσια διασυνοριακή συνεργασία στη Θάλασσα της Ιρλανδίας λόγω της πολυπλοκότητας της εργασίας διαμέσου των διοικητικών συνόρων και της διαφορετικής νομοθεσίας. Ωστόσο, στη βορειοδυτική Αγγλία, οι τοπικές οργανώσεις διοργανώνουν συναντήσεις για να δοθεί το έναυσμα για διασυνοριακή συνεργασία στα πλαίσια της προετοιμασίας για την ενεργό συμμετοχή κοινωνικών εταίρων σε προγράμματα για την θάλασσα και άλλες δραστηριότητες διαχείρισης της Ιρλανδικής Θάλασσας. Αυτή τη φορά η προσέγγιση θα περιλαμβάνει την συμμετοχή κοινωνικών εταίρων από την αρχή και τη συμμετοχή περισσότερων τοπικών παραγόντων». Παραλία Crosby, Sefton UK 9

10 Μια Διυπηρεσιακή Κοινοπραξία Διακυβέρνησης για τη διαχείριση παράκτιων περιοχών, Doriana Calilli, επαρχία Teramo (ΙΤ) "Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στις Καναρίους Νήσους που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Θαλάσσιων Επιστημών των Καναρίων Νήσων (ICCM), οι εταίροι παρακολούθησαν μια συνάντηση εργασίας σχετικά με το πώς τα μέλη των διαφόρων τοπικών, περιφερειακών και εθνικών μορφών διακυβέρνησης σχημάτισαν μια Κοινοπραξία για τη σύνταξη και διαχείριση σχεδίων αποκατάστασης-ανάπτυξης αστικών περιοχών στο νότιο τμήμα της νήσου Γκραν Κανάρια, στη Maspalomas. Η εν λόγω Κοινοπραξία έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει: συγκεκριμένες προτάσεις και συμφωνίες διαχείρισης, συνεργασία ανάμεσα στις διοικήσεις, ήπιες και μεγάλες κατασκευές και ούτω καθεξής. Η αποτελεσματικότητα αυτής της Κοινοπραξίας ήταν υψηλή. Ένιωσα πολύ έντονα ότι παρόμοιες περιοχές στην επαρχία Teramo μπορούν να εξυπηρετηθούν με τον ίδιο τρόπο και έτσι όταν επέστρεψα στην Ιταλία άρχισα αμέσως τις επαφές για να δω αν οι συνάδελφοί μου από διάφορα τμήματα και γραφεία ενδιαφέρονταν για τη δημιουργία ενός παρόμοιου μέσου. Η ανταπόκριση ήταν εξαιρετικά θετική και έτσι λάβαμε την έγκριση για το σχηματισμό μιας παρόμοιας κοινοπραξίας με στόχο την ανάπτυξη των περιοχών της επαρχίας που απαιτούν μια αναγέννηση». Η κοινοπραξία Maspalomas αποτελείται από τέσσερα θεσμικά όργανα σε διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης: το Ισπανικό Ινστιτούτο Τουρισμού-TURESPAÑA- (εθνικό), την Τοπική Κυβέρνηση των Καναρίων Νήσων, το Συμβούλιο του νησιού Γκραν Κανάρια (τοπικό επίπεδο νησιού) και το Δήμο του San Bartolomé de Tirajana (τοπική δημοτική κυβέρνηση). Αυτή η Αστική Κοινοπραξία αποτελεί ένα εργαλείο σχεδιασμού και διαχείρισης της γης και έχει αναπτύξει το Σχέδιο για την αποκατάσταση των τουριστικών περιοχών. Ενσωματώνει τα συμφέροντα όλων των διοικήσεων με αρμοδιότητες στον τομέα του τουρισμού και του χωροταξικού / πολεοδομικού σχεδιασμού και διαχείρισης. Μπορεί να αναπτύξει συγκεκριμένες προτάσεις σχεδιασμού ή διαχείρισης και συμφωνιών καθώς επίσης και τη συνεργασία μεταξύ διοικήσεων. Η μείωση των επενδύσεων στην περιοχή είχε οδηγήσει και στη μείωση της ανταγωνιστικότητας και σε χαμηλότερο τζίρο καθώς οι επισκέπτες είχαν μετακινηθεί σε άλλες περιοχές. Επομένως, κατά τους πρώτους έξι μήνες της ύπαρξης της η κοινοπραξία είχε αναπτύξει ένα σχέδιο για την αποκατάσταση των τουριστικών περιοχών, δηλαδή ο πρώτος στόχος (από τους δύο) έχει ήδη επιτευχθεί. Η επαρχία του Teramo σκέφτηκε ότι ένα παρόμοιο μοντέλο θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμο για τους ίδιους και τις υποβαθμισμένες περιοχές τους. Υπάρχουν ανάλογες περιοχές στην Επαρχία του Teramo όπου το κύριο μέρος του ΑΕΠ προέρχεται από τον παράκτιο τουρισμό και τους επισκέπτες. Παρατηρείται και εδώ μια παρόμοια έλλειψη ενοποιημένου στρατηγικού οράματος ανάπτυξης όσον αφορά στη Αειφορία και ανεπαρκής υποδομή που οφείλεται στην 10

11 απαρχαίωση και την αδυναμία αναγνώρισης νέων τάσεων στην αγορά. Επιπροσθέτως, τα τμήματα που ευθύνονται για το σχεδιασμό της ανάπτυξης διαιρούνται με τη σειρά τους σε διαφορετικά τοπικά, περιφερειακά και εθνικά τμήματα, τα οποία εστιάζουν στις δικές τους προτεραιότητες. Επί του παρόντος, αυτό το όραμα εκλείπει αποκλειστικά και μόνο λόγω του ότι η περιοχή χωρίζεται σε 7 δήμους καθένας εκ των οποίων έχει το δικό του χωροταξικό σχεδιασμό που δεν συμπίπτει με αυτόν των υπολοίπων. Θα καθιερώσει λοιπόν ένα επανασχεδιασμό της αστικής ανάπτυξης για 45Χιλ ακτογραμμής. Περιοχή-Torre di Cerrano, Teramo Όταν επέστρεψε στην Ιταλία, η κα. Calilli άρχισε αμέσως τις επαφές για να δει αν οι συνάδελφοί της από διάφορα τμήματα και γραφεία ενδιαφέρονταν για τη δημιουργία ενός παρόμοιου μέσου. Η ανταπόκριση ήταν πολύ θετική και δόθηκε το πράσινο φως για το σχηματισμό μιας παρόμοιας κοινοπραξίας για την ανάπτυξη των περιοχών της επαρχίας που απαιτούν μια αναγέννηση. Το σχέδιο θα διευκολύνει την εφαρμογή συμβολαίων για την δημοπρασία γης τεσσάρων ποταμών. Τελικά, κατόπιν πολλών συναντήσεων με τους αρμόδιους συμβούλους και διμερών συζητήσεων με τους δημάρχους τόσο απευθείας όσο και μέσω τηλεφώνου, συμφωνήθηκε η δημιουργία μιας κοινοπραξίας. Υπογράφηκε μάλιστα μια συμφωνία για τη συνεργασία και την νομοθεσία προκειμένου να καθιερώσει την κοινοπραξία της επαρχίας του Teramo. Η κοινοπραξία αυτή διαθέτει δικό της νομικό σύμβουλο και αποτελείται από τους επτά δημάρχους των παράκτιων κοινοτήτων κατά μήκος της ακτογραμμής των 45χιλ και από τρεις υπηρεσίες της επαρχίας του Teramo (Δημόσιων Έργων, Ενέργειας και Περιβάλλοντος, Σχεδιασμού). 11

12 Κατά την πρώτη της συνάντηση συμφωνήθηκε η ανάπτυξη ενός οράματος για την εφαρμογή του σχεδίου αστικής ανάπτυξης και για τους επτά δήμους το οποίο θα ονομάζεται επανασχεδιασμός αστικής ανάπτυξης. Επικοινώνησαν επίσης με την κοινοπραξία των Καναρίων νήσων και κανονίστηκε μια επίσκεψη προκειμένου να μάθουν από πρώτο χέρι για τις πρακτικές που εφαρμόζονται εκεί και πώς θα μπορούσαν να εφαρμοστούν καλύτερα και με την συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Επαρχία Teramo, Iταλία 12

13 Επαρκής πληροφόρηση για την αποφυγή επαφής των λουομένων με μέδουσες Δρ. Gerald Schernewski, ινστιτούτο Leibniz για την έρευνα στη Βαλτική θάλασσα (IoW) (Γερμανία) «Οι μεγάλες συγκεντρώσεις μεδουσών είναι ένα επαναλαμβανόμενο πρόβλημα στην Ευρώπη. Μπορούν να παρεμποδίσουν τον παράκτιο τουρισμό και να προκαλέσουν απαγορεύσεις κολυμβήσεως, μπορούν ενδεχομένως να προκαλέσουν κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, να δημιουργήσουν πρακτικά προβλήματα στην εμπορική αλιεία να μειώσουν τη διαθέσιμη τροφή (ζωοπλαγκτόν) για τα ψάρια και να τραφούν με αυγά και προνύμφες ψαριών μειώνοντας έτσι τους πληθυσμούς τους. Τέτοιου είδους προβλήματα στη Μεσόγειο θάλασσα επισημάνθηκαν σε μια επίσκεψη στο Γάλλο εταίρο SIVOM (Παρατηρητήριο Θαλασσών) στο Cavalaire-sur-Mer, σε ένα θεματικό εργαστήριο με τίτλο Ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών στην αειφορία. Αν και δεν υπάρχουν λύσεις διαχείρισης για τις υπερβολικές εκρήξεις του πληθυσμού των μεδουσών, δεν αποτελούν όλες οι μέδουσες δημόσιο κίνδυνο για την υγεία μας. Ως εκ τούτου, η καλή πληροφόρηση είναι σημαντική έτσι ώστε το κοινό να είναι σε θέση να κατανοήσει το πρόβλημα καθιστώντας την παροχή πληροφοριών από τις τουριστικές αρχές η οποία βελτιώνει την γνώση σχετικά με τις μέδουσες κρίσιμη». Σχετικό με το παραπάνω είναι το γεγονός ότι οι συγκεντρώσεις των μεδουσών ενδέχεται να αυξηθούν καθώς η θερμοκρασία των θαλασσών αυξάνεται λόγω των κλιματικών αλλαγών. Στη Βαλτική Θάλασσα, όπου τα επικίνδυνα είδη μεδουσών είναι σπάνια, η σωστή πληροφόρηση είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς η πλειοψηφία των πολιτών θεωρούν πως όλες οι μέδουσες είναι επικίνδυνες. Έτσι, παρόλο που ο έλεγχος του πληθυσμού των μεδουσών είναι δύσκολος, η παροχή πληροφοριών στους επισκέπτες της παραλίας που επηρεάζει την αντίληψη και την αποδοχή του κοινού για τις μέδουσες είναι σχετικά εύκολη και δυνατή. Ως αποτέλεσμα, το Ινστιτούτο μας συνεργάστηκε με το τοπικό τουριστικό συμβούλιο του Warnemünde. Μια συνάδελφος ανέλαβε τη δημιουργία ενημερωτικών φυλλαδίων που στη συνέχεια διανεμήθηκαν σε διάστημα δεκαεπτά ημερών σε τουρίστες επτά διαφορετικών παραλιών στις Γερμανικές ακτές της Βαλτικής, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του Τα φυλλάδια αυτά ενημερώνουν το κοινό για τις αβλαβείς μέδουσες τις περιοχής (Βαλτική) (αλλά και για το επικίνδυνο σπάνιο είδος) και στοχεύουν στην αύξηση του ενδιαφέροντος απέναντι σε ένα τόσο συναρπαστικό θαλάσσιο είδος. Η ίδια συνάδελφος στη συνέχεια διεύθυνε μια αξιολόγηση μεταξύ 755 λουομένων. Τα ερωτήματα τέθηκαν λαμβάνοντας υπόψη τις κοινές απαιτήσεις που πρότειναν οι επιστήμονες και έδειξαν ότι η συμπληρωματική πληροφόρηση οδήγησε σε μείωση της αντίληψης του κινδύνου των μεδουσών στις περιοχές κολύμβησης. Η έρευνα θεωρήθηκε επιτυχής καθώς το 80% των τουριστών δέχτηκαν να λάβουν μέρος σε αυτή. Τέλος, 13

14 σημαντικός αριθμός των φυλλαδίων πωλήθηκαν σε τουριστικούς φορείς των παραθαλάσσιων θέρετρων και το εγχείρημα αναμένεται να επαναληφθεί στο προσεχές μέλλον. Jellyfish, photo Gerald Schernewski 14

15 Εκκίνηση προγράμματος για την παρακολούθηση της ρύπανσης από σκουπίδια στις παραλίες Δρ. Gerald Schernewski, ινστιτούτο Leibniz για την έρευνα στη Βαλτική θάλασσα (IoW) (Γερμανία) «Η συσσώρευση των θαλάσσιων σκουπιδιών στις παραλίες αποτελεί πρόβλημα για πολλές περιοχές της Ευρώπης. Τέτοιου είδους προβλήματα έγιναν εμφανή στη Μεσόγειο κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στο Περιφέρεια του Teramo. Μεγάλες πλημμύρες είχαν μεταφέρει τεράστιες ποσότητες καλαμιών και σκουπιδιών στο ποτάμι όπου στη συνέχεια συσσωρεύτηκαν στις παραλίες και κατά μήκος των ακτών, γεγονός που προκάλεσε μεγάλες δαπάνες για καθαρισμό και αποκατάσταση των υποδομών. Τα προβλήματα αυτά και οι τοπικές λύσεις διαχείρισης στο Teramo που βασίζονται στην καλή γνώση του προβλήματος των σκουπιδιών (προέλευση και προορισμοί) καθώς και ένα καλά ενημερωμένο ευρύτερο κοινό αποτέλεσαν το κίνητρο για τη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο το Warnemünde αντιμετωπίζει τα θαλάσσια και παράκτια σκουπίδια». Οι παραλίες στο Warnemünde καθαρίζονται σε καθημερινή βάση όλη τη διάρκεια της σεζόν, μια πρακτική η οποία είναι οπωσδήποτε κοπιώδης και δαπανηρή. Εν τούτοις, δεν υπάρχει εποπτεία των σκουπιδιών της παραλίας και η ακριβής πηγή των σκουπιδιών δεν έχει διερευνηθεί. Επομένως, με βάση το πρόγραμμα δραστηριοτήτων του Teramo και με διμερείς συζητήσεις με τον συγκεκριμένο εταίρο, το IOW εγκαινίασε ένα πρόγραμμα εποπτείας των σκουπιδιών κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών του Δοκίμασε επίσης νέες μεθόδους επίβλεψης και διεξήγαγε μια λεπτομερή ανάλυση των πηγών. Κατέληξε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι για τη μόλυνση ευθύνονται κυρίως τα σκουπίδια των τουριστών στις παραλίες καθώς και τα μεγάλης κλίμακας γεγονότα (η Διάπλους του Hanse, η Εβδομάδα του Warnemünde και η Πρωτοχρονιά). Η ναυτιλία, η αλιεία και οι μεταφορές μεγάλων αποστάσεων μπορούν να παραμεληθούν σε μεγάλο βαθμό. Σε συνεργασία με τον Μη Κυβερνητικό Οργανισμό Ένωση για τη Διαφύλαξη της Φύσης και της Βιοποικιλότητας (NABU), αναπτύχθηκε μια πιο βελτιωμένη διαχείριση των σκουπιδιών η οποία περιλαμβάνει μεγάλες περιβαλλοντικές δραστηριότητες ευαισθητοποίησης του κοινού. Οι δραστηριότητες αυτές αφορούν σε ένα πρόγραμμα που απευθύνεται σε δασκάλους και τους μαθητές τους και με το οποίο μπορούν να επιβλέπουν τις παραλίες. Επιπρόσθετα, το ευρέως διαδεδομένο περιοδικό Meer und Küste που διανέμεται δωρεάν περιέχει συγκεκριμένες πληροφορίες που ενημερώνουν τους τουρίστες για το πρόβλημα. Και οι δύο αυτές δραστηριότητες βοήθησαν στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα σκουπίδια στις παραλίες και τις πιθανές συνέπειες που μπορούν να έχουν για τους θαλάσσιους οργανισμούς. Αναμένεται ότι αυτά τα μέτρα, τα οποία θα επαναληφθούν κατά τη διάρκεια του 2012, θα συμβάλουν στη μείωση των αποθέσεων των σκουπιδιών στις τοπικές παραλίες. Παραλία Warnemünde, Γερμανία photo Gerald Schernewski 15

16 Προβολή με ειδική σήμανση του χρόνου διάσπασης του πλαστικού σε παραλίες και λιμάνια - Patrick McCluskey, Περιφερειακό Συμβούλιο της κοινότητας Down (Ηνωμένο Βασίλειο) «Κατά τη διάρκεια μιας από τις παρουσιάσεις στη συνάντηση των εταίρων στο Cavalaire-sur-Mer, σημείωσα ορισμένα από τα μέτρα που υλοποιούνται από το παρατηρητήριο θαλασσών SIVOM για τον περιορισμό των ανθρωπογενών πιέσεων στα παράκτια οικοσυστήματα. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι η συνείδηση που αποκτάται από την χρήση ενημερωτικών σημάνσεων στα λιμάνια επισημαίνοντας στους χρήστες το χρόνο που απαιτείται για αποσυντεθούν οι διάφοροι τύποι σκουπιδιών. Δεδομένου ότι έχουμε παρόμοια προβλήματα στο Newcastle, το τοπικό Συμβούλιο αναζήτησε επιτυχώς χρηματοδότηση, έτσι ώστε και εμείς να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε παρόμοια σήμανση, προκειμένου να προσπαθήσουμε να μειώσουμε το ποσό των πλαστικών στις ακτές των θαλασσών, αναδεικνύοντας την ίδια στιγμή το μήνυμα της Αειφορίας». Έπειτα από μια συνάντηση των εταίρων στο Cavalaire, ο κ. McCluskey που εκπροσωπεί την κοινότητα Down του Ην. Βασιλείου στην βόρειο Ιρλανδία, παρατήρησε τη σήμανση που χρησιμοποιείται από το δήμο για να πληροφορούν τους χρήστες για τη διαχείριση αποβλήτων και σκουπιδιών. Παρουσιάστηκαν πινακίδες και πίνακες ανακοινώσεων που έδειχναν τα αντικείμενα που ρίχνονται συνήθως από το κοινό στη θάλασσα και το διάστημα που αυτά τα αντικείμενα παραμένουν στο περιβάλλον προτού τελικά αποσυντεθούν. Η κοινότητα του Down στο Newcastle δε διαθέτει τέτοιου είδους σήμανση και έτσι παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της ρίψης σκουπιδιών από το ευρύτερο κοινό καθώς δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση αναφορικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Το ζήτημα αυτό αναφέρθηκε κατά συνέπεια στη διάρκεια μιας επίσημης συνάντησης του συμβουλίου το οποίο το παρέπεμψε στην επιτροπή ανάπλασης και υπηρεσιών. Η επιτροπή συνεδρίασε και κατόπιν μιας παρουσίασης από τον αντιπρόσωπο του SUSTAIN συμφώνησε να προσπαθήσει να αυξήσει τους πόρους προκειμένου να δημιουργηθεί και εκεί μια παρόμοια σήμανση. Δύο ακόμη περιφερειακοί σύμβουλοι παραβρέθηκαν στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στη Ρίγα της Λετονίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν τη σήμανση για τα σκουπίδια στις παραλίες με τους αντιπροσώπους του Cavalaire. Τελικά κατάφεραν να συγκεντρωθούν οι πόροι και έτσι έχουν πλέον αναρτηθεί πινακίδες που ενημερώνουν για τη μόλυνση από τα σκουπίδια κατά μήκος των σημαντικότερων σημείων της ακτής του Newcastle. Η παρακολούθηση θα λάβει χώρα κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου προκειμένου να διαπιστωθεί εάν αυτές οι πινακίδες συνέβαλλαν στη μείωση των σκουπιδιών. Οι σύμβουλοι αποφάσισαν επίσης να προσπαθήσουν να βελτιώσουν την πολιτική ενημέρωσης για τα σκουπίδια μέσω της 16

17 επιτροπής ανάπλασης και υπηρεσιών του συμβουλίου. Σύμφωνα με τα πρακτικά της 11ης Νοεμβρίου μια από τις πρακτικές που χρησιμοποιήθηκε από το SIVOM στη Γαλλία περιλαμβάνει την ανάρτηση πινακίδων κατά μήκος της ακτογραμμής μας οι οποίες επισημαίνουν τις επιπτώσεις των σκουπιδιών στις παραλίες, τα λιμάνια και τις θαλάσσιες περιοχές. Ο αξιωματούχος παρέθεσε μια εικόνα μιας εκ των πινακίδων. Προτείνουμε επίσης τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού προγράμματος το οποίο θα αναφέρεται σε αυτά τα θέματα. Θα χρειαστεί να ερευνήσουμε το είδος του υλικού που θα χρησιμοποιηθεί για αυτές τις πινακίδες επειδή επιθυμούμε αυτό να είναι ανακυκλώσιμο υλικό. Θα συμβουλευτούμε μάλιστα και άλλες ομάδες προκειμένου να αποφύγουμε την τοποθέτηση υπερβολικού αριθμού πινακίδων στις ακτογραμμές μας. Τα μέλη θεώρησαν ότι αυτό ήταν ένα σημαντικό ζήτημα και έτσι η προτεινόμενη πρωτοβουλία έγινε δεκτή ως μια θετική αλλαγή στα πλαίσια της πολιτικής για τα σκουπίδια όσον αφορά την εκπαίδευση. Η επιτροπή επομένως συμφώνησε ομόφωνα με την υιοθέτηση και την εφαρμογή της προαναφερθείσας σήμανσης. Η απόφαση επικυρώθηκε ακολούθως από την ολομέλεια του συμβουλίου. Σήμανση Newcastle seafront, Co. Down, Northern Ireland 17

18 Πιστοποίηση των ψαριών που αλιεύονται σε θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές ως οικονομικό κίνητρο - Margarida Nunes, ΑΡΗ Tejo (PT) «Τα δέκα χρόνια εφαρμογής των διαχειριστικών σχεδίων παράκτιας ζώνης της Λεκάνης Απορροής του Ποταμού Τάγου (ΑΡΗ Tejo), (τα οποία τώρα βρίσκονται σε μια διαδικασία αναθεώρησης) έχουν συμβάλει σημαντικά σε μια Αειφόρο χρήση της ακτής, την ανάπλαση των παραλιών και την βελτίωση των υποδομών που συνδέονται με τις δημόσιες χρήσεις όπως την κολύμβηση και την ψυχαγωγική δραστηριότητα στην ακτογραμμή. Το ΑΡΗ Tejo ετοιμάζει αυτόν τον καιρό το πρώτο χωροταξικό σχέδιο για μια περιοχή εκβολών ποταμών στην Πορτογαλία σχέδιο διαχείρισης των εκβολών του ποταμού Τάγου. Αυτό θα αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο πολιτικής για τη διαχείριση αυτού του τμήματος της παράκτιας ζώνης που υπάγεται στη δικαιοδοσία μας». Το σχέδιο στοχεύει στη ζωνοποίηση αυτής της ειδικής περιοχής, προκειμένου να διασφαλιστούν οι βασικοί φυσικοί πόροι, ενώ παράλληλα προωθεί την Αειφόρο χρήση των εκβολών του Τάγου. Οι πιέσεις που προέρχονται από τις δραστηριότητες στις εκβολές του ποταμού αξιολογούνται και κάνοντας χρήση μιας συμμετοχικής διαδικασίας με τους κυριότερους κοινωνικούς εταίρους, μπορεί να οριστεί ένα κοινό όραμα και χάραξη στρατηγικών δράσεων. Ιδιαίτερης σημασίας για την έναρξη αυτής της διαδικασίας είναι το παράδειγμα που ακούσαμε σε ένα θεματικό εργαστήριο που έλαβε χώρα στο Teramo (ΙΤ), με τίτλο Προσδιορισμός των κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων Αειφορίας δηλαδή τη χρήση ενός οικονομικού εργαλείου για την υποστήριξη μιας Αειφόρου αλιείας στην περιοχή. Θεωρήσαμε ότι η πιστοποίηση των ψαριών που αλιεύονται σε μια ζώνη ελέγχου γύρω από μια προστατευόμενη θαλάσσια περιοχή θα μπορούσε να είναι μια σημαντική στρατηγική η οποία να ενταχθεί στη διαχείριση των εκβολών του Τάγου. Αυτό θα επιτρέψει αλιευτική δραστηριότητα σε μια ελεγχόμενη ζώνη γύρω από μια προστατευόμενη θαλάσσια περιοχή με τρόπο που να είναι ελκυστικός και θα εμπλέκει άμεσα και τους ψαράδες. 18

19 Την ίδια στιγμή δηλαδή οι αλιείς που χρησιμοποιούν την θαλάσσια περιοχή θα τη σεβαστούν και οι ίδιοι θα εποπτεύουν την προστατευόμενη περιοχή και τα όριά της. Η πιστοποίηση των ψαριών που αλιεύονται είναι ένα κίνητρο, γιατί μπορεί να πωληθούν στην αγορά με ένα εμπορικό σήμα ποιότητας. Πιστεύουμε ότι αυτό μπορεί να είναι ένα μέτρο που θα μας στηρίξει στην υλοποίηση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών. Η στρατηγική αυτή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί επίσης και στον περαιτέρω σχεδιασμό για την ανάπτυξη: ένα εμπορικό σήμα για το Δέλτα του ποταμού Τάγου, ως ένα εμπορικό σήμα Αειφορίας». Σαρδέλες, Daniel Ventura Wikimedia Creative Commons 19

20 Εντοπισμός καλών πρακτικών Πέρα από αυτά τα παραδείγματα καλών πρακτικών που μεταφέρθηκαν επιτυχώς από τον ένα εταίρο στον άλλο και οδήγησαν σε βελτίωση της πολιτικής για συγκεκριμένους τομείς, υπήρξαν επίσης αρκετές καλές Αειφόρες πρακτικές οι οποίες ταυτοποιήθηκαν αλλά δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι χρειάζεται ένα σημαντικό χρονικό διάστημα προκειμένου να εφαρμοστεί οποιαδήποτε ιδέα, ιδιαίτερα όταν είναι ανάγκη να υλοποιηθεί μέσω πολιτικής. Ένας άλλος καλός λόγος είναι η έλλειψη διαθέσιμων πόρων διότι σπάνια υπάρχει έλλειψη πολιτικής βούλησης σε τέτοιες περιπτώσεις. SeaGen τουρμπίνα ηλεκτροπαραγωγής από την παλίρροια, Co. Down, Northern Ireland Η χρήση τουρμπίνων που κινούνται με θαλάσσια ρεύματα για την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας, την οποία είδαμε για πρώτη φορά στην περιοχή του Down, θεωρήθηκε ως καλή πρακτική από το SIVOM και τη Σαμοθράκη. Επίσης, η βραβευμένη τους νέα περιπατητική διαδρομή και οι παράκτια οχύρωση που συνδυάζουν την τέχνη με τη βελτιωμένη ασφάλεια θεωρήθηκε άριστο παράδειγμα ανάπτυξης από τους εταίρους του Sefton και του Cork. Ο εταίρος από το Koper από την άλλη θεώρησε ως καλή πρακτική το παράδειγμα προγράμματος φάρμας ως κομβικό σημείο για τους πεζοπόρους στα πλαίσια του Αειφόρου τουρισμού καθώς και οι ίδιοι διαθέτουν παρόμοια μονοπάτια για πεζοπόρους και ποδηλάτες. Στις Κανάριες Νήσους, η διημερίδα που οργανώθηκε από το ινστιτούτο επιστημών της θάλασσας (ICCM), είχε τίτλο Η Αειφορία των παράκτιων προορισμών μαζικού τουρισμού. Οι εταίροι εντόπισαν αρκετές πρωτοβουλίες που ενδεχομένως θα ενδιέφεραν τις περιφέρειές τους ως καλές πρακτικές. Για παράδειγμα, η χρήση ενός ηλεκτρονικού εργαλείου που βοηθάει τους ιδιοκτήτες ξενοδοχείων να παρακολουθούν την κατανάλωση ενέργειάς τους και την εξοικονόμηση που θα μπορούσαν να κάνουν θεωρήθηκε μια πολύτιμη πρακτική από το SIVOM. Μια άλλη καλή πρακτική εντοπίστηκε στην οργάνωση μικρών θαλάσσιων εκδρομών για την παρακολούθηση φαλαινών ως βιώσιμη πηγή εισοδήματος, όπως επίσης και οι αυστηροί κανονισμοί και η εκπαίδευση των οδηγών που συνοδεύουν τις δράσεις αυτές για να αποφεύγεται η όχληση των θηλαστικών. Επίσης, το Sefton, η Σαμοθράκη και το Koper θεώρησαν αξιοσημείωτη τη διεξαγωγή αθλητικών γεγονότων βασισμένα στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής με στόχο την τοπική στήριξη. 20

21 Επίσης, ακολουθώντας τις βέλτιστες πρακτικές που παρουσιάστηκαν, και συγκεκριμένα στη συνάντηση στο Cavalaire-sur-mer της Γαλλίας, το ΑΡΗ Tejo παρακολούθησε τη συζήτηση και την παρουσίαση των χαρακτηριστικών των υδάτων κολύμβησης καθώς και τη δουλειά που πραγματοποιείται από το παρατηρητήριο θαλασσών SIVOM. Όντας και οι ίδιοι εν μέσω της προετοιμασίας του «προφίλ των παραλιών» (κάτι που ζητείται από την οδηγία για τα ύδατα κολύμβησης της Ε.Ε.) την αξιολόγησαν ως μια παρουσίαση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο τρόπος που οι Γάλλοι συνάδελφοι έχουν προχωρήσει, ενέπνευσε το ΑΡΗ Tejo να εμφανίσει, στην αρχή της κολυμβητικής περιόδου του 2011, τόσο στο διαδίκτυο όσο και στις παραλίες, την ταυτότητα των υδάτων κολύμβησης από τις 92 παραλίες της δικαιοδοσίας του, με πολύ παρόμοιο τρόπο με το παρατηρητήριο θαλασσών SIVOM. Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, το ΑΡΗ Tejo ανέπτυξε ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης ως μέρος ενός πιλοτικού προγράμματος που εφαρμόζεται σε ορισμένες από τις πιο αστικοποιημένες παραλίες τους, στο Costa do Estoril. Το έργο περιλαμβάνει ένα σύστημα προειδοποίησης, για καταστάσεις όπου όταν οι κλιματικές συνθήκες προκαλέσουν μια ακραία κατάσταση, τα παράκτια ρέματα, που ρέουν μέσα από την αστικοποιημένη λεκάνη απορροής, μπορούν να δημιουργήσουν μια περίπτωση ρύπανσης των υδάτων κολύμβησης. Συνδυάζει επίσης τις πληροφορίες που προέρχονται από ένα μοντέλο που κάνει μια καθημερινή πρόβλεψη για την ποιότητα των υδάτων κολύμβησης και τον κινδύνου για το λουόμενο, επιτρέποντας έτσι να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας και για τον έλεγχο / εξάλειψη της ρύπανσης. Δύο εταίροι, το Teramo και το Cork, εντόπισαν μια ολοκληρωμένη διαχειριστική προσέγγιση που υιοθετήθηκε για την Αειφόρο διαχείριση των συστημάτων των αμμόλοφων στο νησί Schiermonnikoog της Ολλανδίας. Σε αυτό το μέρος, η διαχείριση των αμμόλοφων αντιμετωπίζεται με μακροπρόθεσμη προοπτική και αποτελεί ένα χειροπιαστό παράδειγμα επιτυχούς διαχείρισης των φυσικών πόρων. Η προσέγγιση των Ολλανδών ενσωματώνει μεθόδους, οι οποίες διευκολύνουν και ασχολούνται με τη φυσική αλλαγή, καθώς επίσης και τις αλλαγές συμπεριφοράς που απαιτούνται από τους χρήστες (τόσο τους επισκέπτες όσο και τους κατοίκους) των συστημάτων των αμμόλοφων. Κατά συνέπεια, αποκαθίστανται οι υδρολογικές συνθήκες ενώ ταυτόχρονα ενισχύεται η επιστασία καθώς οι διαχειριστές χρησιμοποιούν ντόπιους ειδικούς και ντόπια εργατικά χέρια. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στο Schiermonnikoog, μια δεύτερη καλή πρακτική που εντοπίστηκε από τις αντιπροσωπείες των Κουκλίων, του SIVOM, της Σαμοθράκης και του Down, ήταν το καινοτόμο παράδειγμα της Αειφόρου χρήσης πόρων, όπου αντί για πίσσα χρησιμοποιούνται κοχύλια για την επίστρωση των χαρακτηριστικών ποδηλατικών μονοπατιών τα οποία διασχίζουν όλο το εθνικό πάρκο της Ολλανδίας. Για πολλά χρόνια, η προώθηση της χρήσης ποδηλάτων για τις μετακινήσεις αποτελούσε ολλανδική πρακτική που προωθούνταν από την πολιτεία. Για το λόγο αυτό εδώ και πολύ καιρό επανασχεδιαζόταν μια υποδομή φιλική προς τους ποδηλάτες μέχρις ότου να πάρει την τωρινή της μορφή. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι τα 16 εκατομμύρια κατοίκων στις Κάτω Χώρες κάνουν πιο πολλά ταξίδια με το 21

22 ποδήλατο απ όσα κάνουν όλες μαζί οι αγγλόφωνες χώρες! Στην Ολλανδία πολλοί περισσότεροι άνθρωποι κάνουν ποδήλατο παρά οδηγούν καθώς είναι πολύ πιο ασφαλές να ποδηλατείς. Βέβαια, αυτή η κουλτούρα που προωθεί τη χρήση ποδηλάτων αναπτύχθηκε και διατηρήθηκε εσκεμμένα, με τη δημιουργία συνθηκών που την ενθαρρύνουν: οι ποδηλάτες έχουν προτεραιότητα έναντι των αυτοκινήτων, έχουν τη δυνατότητα να διανύσουν ευθείες διαδρομές και αρκετά συχνά κινούνται σε πιο ομαλές διαδρομές από τους υπολοίπους. Σε αυτές τις χώρες επομένως θεωρείται απολύτως φυσιολογικό για τους μαθητές να πραγματοποιούν σχολικές εκδρομές με τα ποδήλατά τους. Αρκεί να αναφέρουμε ότι ένα σχολείο με 725 μαθητές διαθέτει 850 θέσεις παρκινγκ για ποδήλατα! Η επίσκεψη στο Teramo οδήγησε στον εντοπισμό αρκετών καλών πρακτικών που αναγνωρίστηκαν από πολλούς εταίρους ως επιτυχημένες και επομένως θα μπορούσαν να υιοθετηθούν και να εφαρμοστούν και σε άλλες γεωγραφικές περιοχές. Στο Teramo,το οικονομικό όφελος από τους εθελοντές που καθαρίζουν τις ακτές, όπου δεν υπάρχει χρηματοδότηση για να στηρίξει κάτι τέτοιο, θεωρήθηκε πολύ σημαντικό από το Sefton. Το παράδειγμα των μικρών, τοπικών επιχειρήσεων και συνεταιρισμών που λειτουργούν με επιτυχία στο Teramo, πουλώντας τοπικά προϊόντα υψηλής ποιότητας θα ταίριαζε απόλυτα με την έμφαση που θέλει να δώσει η κυβέρνηση του Ην. Βασιλείου στη μεγάλη κοινωνία και θα συνέβαλε στην ενίσχυση και διαφοροποίηση της τοπικής οικονομίας ενώ ταυτόχρονα θα αποτελούσε και πολιτιστικό πόλο έλξης για τους τουρίστες. Οι ήπιες παρεμβάσεις στην παράκτια ζώνη, προκειμένου να προστατευθούν τα καταφύγια των πουλιών που αποτελούν σημαντικό στοιχείο του τοπικού οικοσυστήματος από πλευράς βιοποικιλότητας, θεωρήθηκαν ιδιαίτερα σημαντικές από τη Σαμοθράκη. Συνοδεύονται μάλιστα από πληροφόρηση (φυλλάδια και ταμπέλες) και άλλες πρωτοβουλίες με τη συμμετοχή εθελοντών, οι οποίοι ενημερώνουν τόσο τους τουρίστες όσο και την τοπική κοινωνία αναφορικά με το θέμα και τους ευαισθητοποιούν απέναντι στο τοπικό περιβάλλον. Η αντιπροσωπεία της Σαμοθράκης θεώρησε τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την υποδομή που σχετίζεται με την ανάδειξη αυτή ως μια εξίσου καλή πρακτική που εφαρμόζεται στην κοινότητα των Κουκλίων στην Κύπρο. Ο Έλληνας εταίρος συνειδητοποίησε ότι θα μπορούσε κάτι παρόμοιο να εφαρμοστεί και στα μικρά ελληνικά νησιά τα οποία είναι πλούσια σε πολιτιστικά αξιοθέατα αλλά δεν προσανατολίζουν ιδιαίτερα την πολιτική τους προς αυτήν την κατεύθυνση. SUSTAIN επίσκεψη στα Kouklia, Cyprus Ο πρόεδρος της κοινότητας των Κουκλίων, ο οποίος παραβρέθηκε σε όλες τις συναντήσεις των εταίρων του SUSTAIN μαζί με τον 22

23 εξωτερικό τους συνεργάτη, μετά την συνάντηση στη Γερμανία όπου τέθηκε ο ορισμός των κριτηρίων Αειφορίας του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, πραγματοποίησε ξανά μια ξεχωριστή επιτόπια επίσκεψη. Αυτό συνέβη επειδή το συμβούλιο ξεκίνησε προσπάθειες ενάντια στην κατασκευή κυματοθραυστών και ήθελαν να αυξήσουν τις γνώσεις τους όσον αφορά σε Αειφόρους τρόπους καταπολέμησης της διάβρωσης των ακτών. Το γεγονός αυτό δεν ήταν προγραμματισμένο και κανονίστηκε για το λόγο ότι η Γερμανία χρησιμοποιεί πολύ τις ξύλινες αποβάθρες στις αμμώδεις παραλίες τις και δίνει ιδιαίτερη σημασία στην προστασία των αμμόλοφων. Στην Κύπρο αντιθέτως, οι κυματοθραύστες κατασκευάζονται με πολύ συνηθισμένο τρόπο. Η αλλαγή στο τρόπο διαχείρισης της παραλίας υπήρξε αποτέλεσμα της επίσκεψης αυτής σε συνδυασμό με εναλλακτικές προσεγγίσεις που συζητήθηκαν στις διάφορες συναντήσεις με τους υπολοίπους εταίρους. Μετά την παρακολούθηση της συνάντησης που οργανώθηκε από το ARH Tejo στη Λισαβόνα, με τίτλο Ανάπτυξη ενός Οδηγού για τη βελτίωση της Αειφορίας, η Σαμοθράκη θεώρησε καλή πρακτική τον συνεταιρισμό των αλιέων που δημιουργήθηκε το 1986 με σκοπό την προώθηση των θαλάσσιων προϊόντων που αλιεύονταν από τους ψαράδες του Sesimbra. Η στρατηγική τους βασίζεται στην αξία των θαλασσινών που αλιεύονται χειρονακτικά δημιουργώντας μια αλυσίδα τροφοδοσίας που ωφελεί τόσο των παραγωγό όσο και τον καταναλωτή. Η εφαρμογή αυτής της στρατηγικής έφερε επανάσταση στον τομέα των εθνικών αλιέων και οδήγησε στην αύξηση του τζίρου από το εμπόριο στους παραγωγούς, ελαττώνοντας τους μεσάζοντες και ωφελώντας έτσι και τους καταναλωτές. Ο συνεταιρισμός αντιπροσωπεύει στην ουσία όλα τα «black scabbard, είδος ψαριού» που αλιεύονται στα εγχώρια ύδατα. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι ίδιοι αναλαμβάνουν την εμπορία για όλες τις ψαριές που αλιεύονται από τα πλοία που ασχολούνται με το ψάρεμα του συγκεκριμένου είδους και που ανέρχονται στους τόνους. Επίσης συμβάλλουν στη ρύθμιση της αλιείας με βάση τους κανόνες της Αειφορίας. Ακριβώς επειδή η Σαμοθράκη επιδιώκει να κινηθεί προς ένα Αειφόρο θαλάσσιο μέλλον, οι αντιπρόσωποί της σημείωσαν τον τρόπο αποκατάστασης και τη διαχείριση της βιοποικιλότητας στο θαλάσσιο πάρκο της Arrábida που πραγματοποιείται μέσω της ζωνοποίησης, της εξισορρόπησης δηλαδή των οικονομικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την αλιεία και την ανάπλαση. Πιο συγκεκριμένα, σημείωσαν τη διαφύλαξη των θαλάσσιων ειδών και του πλαγκτόν που είναι απαραίτητα για την επιβίωση της θαλάσσιας πανίδας ως την καλύτερη και μοναδική λύση στο πρόβλημα της μη Αειφόρου αλιείας. Αυτό θα ωφελούσε στην ανάκαμψη τόσο της θαλάσσιας βιοποικιλότητας όσο και του εισοδήματος των ψαράδων, μια κατάληξη που θα αποδεικνυόταν επικερδής για όλους. Το συμβούλιου του Shefton φιλοξένησε την τελευταία επίσκεψη ανταλλαγής του προγράμματος. Μια πολύ παραγωγική τελική συνδιάσκεψη και μια επιτόπια επίσκεψη που έδωσε τη δυνατότητα στους εταίρους να μάθουν περισσότερα για τα χαρακτηριστικά αυτής της υπέροχης ακτής και τις πολλές πρωτοβουλίες του συμβουλίου του Shefton και των τοπικών εταίρων. Οι εταίροι του SUSTAIN είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν σχετικά με 23

24 πολύ ενδιαφέρουσες εμπειρίες αναφορικά με τη διαχείριση των παράκτιων δασών και άλλων περιοχών μέσω του προγράμματος βιοποικιλότητας και έργων πρόσβασης και την ίδρυση μιας ομάδας εθελοντών αρχαιολόγων για την παρακολούθηση των προϊστορικών αποτυπωμάτων στην ακτή μέσω του σχεδίου συνεργασίας των παράκτιων περιοχών του Sefton. Πιο συγκεκριμένα, το ινστιτούτο επιστημών της θάλασσας (ICCM), ενημερώθηκε για την ύπαρξη ενός σχεδίου αντιμετώπισης αναφορικά με τη μόλυνση που προέρχεται από τους υδρογονάνθρακες και έτσι μέσα στις επόμενες εβδομάδες προγραμματίζεται η ανταλλαγή και η διάδοση αυτής της τεχνογνωσίας. Επομένως, παρόλο που το πρόγραμμα SUSTAIN οδεύει προς την ολοκλήρωσή του, οι εταίροι θα συνεχίσουν να εργάζονται για την επίτευξη διαχρονικών αποτελεσμάτων όσον αφορά την Αειφορία των παράκτιων περιοχών της Ευρώπης. Η ομάδα του SUSTAIN στο Sefton, Photo Dave McAleavy Images 24

25 25