ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΟΦΟΡΑ ΟΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΟΦΟΡΑ ΟΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ"

Transcript

1 ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΟΦΟΡΑ ΟΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ 1. Εισαγωγή - Ορισμοί Νοητκές Λειτουργίες Ορισμός: Οι νοητικές λειτουργίες (συνώνυμο: ανώτερες φλοιϊκές λειτουργίες) αποτελούν ένα ανώτερου επιπέδου τομέα της εγκεφαλικής λειτουργίας και αφορούν την σύνθετη επεξεργασία αυτών που το άτομο αντιλαμβάνεται τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό περιβάλλον. Τα διάφορα είδη των νοητικών λειτουργιών (προσοχή, μνήμη, οπτικοχωρικές λειτουργίες, λόγος, κλπ) έχουν καθοριστεί σχετικά αυθαίρετα χωρίς να είναι πάντα σαφή τα όρια μεταξύ τους. Για παράδειγμα, η δυσχέρεια να θυμηθεί κανείς μια συγκεκριμένη λέξη μπορεί να ταξινομηθεί σαν διαταραχή λόγου ή και σαν διαταραχή μνήμης (αμνησιακή αφασία). Οι διαταραχές των νοητικών λειτουργιών οφείλονται σε βλάβες εξειδικευμένων περιοχών του συνειρμικού εγκεφαλικού φλοιού ή υποφλοιωδών περιοχών (κυριότερα του θαλάμου). Συμπεριφορά Ορισμός: Η συμπεριφορά αφορά τον τρόπο με τον οποίον το άτομο αλληλεπιδρά με το εξωτερικό του περιβάλλον. Καθορίζεται από την νοητική αλλά και την συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Οι διαταραχές της συμπεριφοράς στα νευρολογικά νοσήματα προκαλούνται από βλάβες σε συνειρμικές περιοχές κυρίως του μετωπιαίου λοβού και του πρόσθιου τμήματος του κροταφικού λοβού. Μια διαταραχή της συμπεριφοράς δεν είναι πάντοτε εύκολο να διευκρινισθεί αν οφείλεται σε νοητική ή συναισθηματική διαταραχή. Κλινικοί Επιστημονικοί κλάδοι που έχουν σαν ιδιαίτερο αντικείμενο τις Νοητικές Λειτουργίες και τη Συμπεριφορά Η Νευροψυχολογία αποτελεί κλάδο της ψυχολογίας που μελετά τις νοητικές λειτουργίες και τη σχέση τους με τον εγκέφαλο, τόσο στη φυσιολογική κατάσταση όσο και στο πλαίσιο των εγκεφαλικών παθήσεων. Η Νευρολογία της Συμπεριφοράς (Behavioral Neurology) και η Νευροψυχιατρική (Neuropsychiatry) αποτελούν ιατρικούς κλάδουςεξειδικεύσεις αντίστοιχα της Νευρολογίας και της Ψυχιατρικής των οποίων το πεδίο ενδιαφέροντος είναι οι διαταραχές των νοητικών λειτουργιών, του ψυχισμού και της συμπεριφοράς που προκύπτουν από μια παροδική ή μόνιμη διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας. Τέτοια διαταραχή μπορεί να προκληθεί από διάφορα αίτια, όπως για παράδειγμα: 1. Εκφυλιστικές παθήσεις του εγκεφάλου (π.χ. νόσος Alzheimer, νόσος Parkinson) 1

2 2. Αγγειακές βλάβες του εγκεφάλου (οξέα Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια, χρόνια εξελισσόμενη εγκεφαλική μικροαγγειοπάθεια) 3. Μεταβολικές διαταραχές (π.χ. υπονατριαιμία, υποθυρεοειδισμός) 4. Συστηματικές παθήσεις (ΣΕΛ, σαρκοείδωση) 5. Όγκους του εγκεφάλου (μηνιγγίωμα, μεταστατικοί όγκοι, γλοιοβλάστωμα) 6. Κρανιο-εγκεφαλικές κακώσεις. Η Νευρολογία της Συμπεριφοράς (Behavioral Neurology) και η Νευροψυχιατρική (Neuropsychiatry) στοχεύουν στη διάγνωση και τη θεραπεία τόσο των διαταραχών των νοητικών λειτουργιών, της συμπεριφοράς και του ψυχισμού όσο και στην αιτιολογική θεραπεία των εγκεφαλικών νοσημάτων που τις προκαλούν. Η μεγάλη και ταχεία ανάπτυξη των παραπάνω κλάδων τα τελευταία χρόνια οφείλετα:: 1. Στην αύξηση του επιπολασμού των νοσημάτων στα οποία κυριαρχούν οι διαταραχές των νοητικών λειτουργιών, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη νόσο του Αλτσχάιμερ. 2. Στη θεματική πρόοδο στις μεθόδους μελέτης της εγκεφαλικής λειτουργίας με την Τομογραφία Ποζιτρονίων και τη Λειτουργική Μαγνητική Τομογραφία. Αυτές οι πρόοδοι επιτρέπουν τη συσχέτιση των μετρήσεων των νοητικών λειτουργιών (νευροψυχολογικά τεστ) με τα δεδομένα της λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου. 3. Στην μεγάλη πρόοδο της Νευρο-ψυχοφαρμακολογίας που προσφέρει πλέον θεραπευτικές επιλογές για τις νοητικές διαταραχές (π.χ. θεραπεία για την άνοια της νόσου Αλτσχάιμερ και της νόσου Πάρκινσον). 4. Στη συνεχώς αυξανόμενη επίγνωση ότι οι διαταραχές των νοητικών λειτουργιών και της συμπεριφοράς είναι αυτές που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής των ασθενών με διάφορα νευρολογικά νοσήματα (Σκλήρυνση κατά πλάκας, Επιληψία, κλπ). Έτσι, μετρήσεις για την αποτελεσματικότητα των θεραπειών για πολλά νευρολογικά νοσήματα, περιλαμβάνουν πλέον και μετρήσεις της νοητικής κατάστασης-μεταβολής του ασθενή. Ακόμη όμως και σήμερα, οι διαταραχές αυτές συστηματικά υποδιαγιγνώσκονται και υποθεραπεύονται αυξάνοντας τη νοσηρότητα των νευρολογικών παθήσεων, καθώς και την επιβάρυνση των συγγενών των ασθενών. Εγκεφαλική διαταραχή εγκεφαλική βλάβη και διαταραχές των Νοητικών Λειτουργιών Οι εγκεφαλικές βλάβες δεν συνοδεύονται πάντοτε από την εκδήλωση διαταραχής των νοητικών λειτουργιών. Σημαντικό ρόλο για την εμφάνισή τους παίζουν τα παρακάτω: 1. τα χαρακτηριστικά της βλάβης: εντόπιση, μέγεθος, εξέλιξή της στο χρόνο (οξεία και μονοφασική ή χρονίως εξελισσόμενη) 2. τα χαρακτηριστικά του ατόμου: φύλο, ηλικία, πλαγίωση (αριστεροχειρία ή δεξιοχειρία), μορφωτικό επίπεδο, στοιχεία της προσωπικότητας, γενετικό υπόστρωμα Βλάβες που συμβαίνουν πολύ πρώιμα (π.χ. με περιγεννητικές εγκεφαλικές βλάβες) μπορεί να μην έχουν επιπτώσεις για την νοητική κατάσταση του ατόμου όταν αυτό ενηλικιωθε. Αντίστροφα, βλάβες που συμβαίνουν σε ηλικιωμένα άτομα μπορεί να έχουν δυσανάλογα βαριές επιπτώσεις στη νοητική κατάσταση του ατόμου (π.χ. ένα υποσκληρίδιο αιμάτωμα σε ένα ηλικιωμένο άτομο). Επίσης, οι νοητικές ή συμπεριφορικές διαταραχές μπορεί 2

3 να εμφανιστούν όψιμα σε σχέση με την πρώτη εκδήλωση μιας νευρολογικής ή συστηματικής νόσου (π.χ. Σκλήρυνση κατά Πλάκας, Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος). Τέλος, το μορφωτικό επίπεδο (σπουδές, γενικότερη μόρφωση) προσφέροντας «νοητικές εφεδρείες» στο άτομο, παίζει σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση διαταραχών από τις νοητικές λειτουργίες,. Με άλλα λόγια άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο μπορεί -για το ίδιο μέγεθος και έκταση εγκεφαλικής βλάβης- να εκδηλώνουν ηπιότερα συμπτώματα έκπτωσης νοητικών λειτουργιών. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στις εκφυλιστικές άνοιες όπου βλέπουμε συχνά άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδο να παρουσιάζουν για παράδειγμα ήπιες διαταραχές μνήμης παρά το γεγονός ότι στην Μαγνητική Τομογραφία διαπιστώνεται σημαντική εγκεφαλική ατροφία ιδιαίτερα στους Ιπποκάμπους. Το ανατομικό υπόστρωμα των Νοητικών Λειτουργιών και της Συμπεριφοράς στον εγκέφαλο περιλαμβάνει περιοχές του φλοιού, υποφλοιϊκά κέντρα της φαιάς ουσίας (π.χ. πυρήνες του θαλάμου) και συνδέσεις μεταξύ των παραπάνω (π.χ. η ψαλίδα αποτελεί λευκή ουσία που συνδέει τον ιππόκαμπο με τα μαστία). Περιοχές του φλοιού συνδέονται με τα υποφλοιϊκά κέντρα μέσω της λευκής ουσίας (νευραξόνων) σχηματίζοντας εκτεταμένα δίκτυα στον εγκέφαλο, τα οποία υπηρετούν συχνά μια συγκεκριμένη νοητική λειτουργία. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το κύκλωμα του Papez για την μνήμη το οποίο εξυπηρετεί την εγχάραξη (μακροχρόνια συγκράτηση) των νέων πληροφοριών. Σε λειτουργικό επίπεδο, υπάρχουν συγκεκριμένοι μηχανισμοί με τους οποίους εξυπηρετούνται οι διάφορες λειτουργίες (π.χ. φαινόμενο LTP για την μνήμη) ενώ εξειδικευμένα κύτταρα μπορεί να εξυπηρετούν επίσης ειδικές νοητικές λειτουργίες (π.χ. κατοπτρικά κύτταρα του μετωπιαίου λοβού). Σε χημικό επίπεδο επίπεδο νευρομεταβιβαστές Τα διάφορα δίκτυα που εξυπηρετούν τις νοητικές λειτουργίες μπορεί να έχουν συγκεκριμένο νευρομεταβιβαστή που τα εξυπηρετεί (π.χ. οι ακετυλοχολινεργικές συνδέσεις του βασικού πυρήνα διάχυτα με τον φλοιό του εγκεφάλου έχουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία της προσοχής). Γενική Παθοφυσιολογία των Νοητικών και των Συμπεριφορικών Διαταραχών Στα νευρολογικά νοσήματα, οι διαταραχές των Νοητικών και της Συμπεριφοράς μπορεί να προκληθούν από: δομικές βλάβες (με καταστροφή κυττάρων ή/και νευραξόνων) σε περιοχές: 1) Της φαιάς ουσίας i. Στον φλοιό (π.χ. θλάση του μετωπιαίου λοβού σε ΚΕΚ, εκφυλιστικές παθήσεις όπως νόσος Alzheimer) ii. Υποφλοιϊκές (π.χ. ΑΕΕ με εντόπιση στο θάλαμο) 3

4 2) Της λευκής ουσίας (π.χ. εκτεταμένη βλάβη της λευκής ουσίας του μετωπιαίου λοβού στο πλαίσιο της αρτηριοσκληρυντικής μικροαγγιοπάθειας, βλάβες της ΣΚΠ) ή από βιοχημικές διαταραχές που έχουν επίδραση: 1) σε όλη την εγκεφαλική λειτουργία (π.χ. μεταβολικές διαταραχές) ή 2) σε συγκεκριμένα νευρωνικά δίκτυα (π.χ. αντιχολινεργικά φάρμακα) Ανάλογα με την αιτία, η έγκαιρη και επιτυχής αντιμετώπιση της υποκείμενης νευρολογικής νόσου μπορεί να βελτιώσει ή και να εξαλείψει τελείως τις νοητικές συμπεριφορικές διαταραχές. Επίσης, σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει ειδική αιτιολογική θεραπεία, η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, μπορεί να βελτιώσει την κκλινική εικόνα του ασθενούς (συμπτωματική αγωγή). Πορεία εξέλιξη Η διαταραχή των Νοητικών Λειτουργιών μπορεί να έχει: οξεία έναρξη, όπως συμβαίνει σε μια οξεία συγχυτική κατάσταση που οφείλεται σε μεταβολικό αίτιο, σε ΑΕΕ, σε μια ΚΕΚ ή χρόνια προοδευτική εγκατάσταση, όπως συμβαίνει στις άνοιες εκφυλιστικής αιτιολογίας. Το αν οι νοητικές διαταραχές θα υφεθούν πλήρως, μερικώς ή καθόλου εξαρτάται από την αιτία που τις προκάλεσε αλλά και από την ταχύτητα της ορθής διάγνωσης και θεραπευτικής αντιμετώπισης. Για παράδειγμα η καθυστέρηση χορήγησης αγωγής με θειαμίνη (βιταμίνη Β1) σε έναν ασθενή με συγχυτική κατάσταση και κλινική εικόνα εγκεφαλοπάθειας, θα έχει σαν επακόλουθο τη βαριά εμπροσθόδρομη αμνησία του συνδρόμου Korsakoff. Εντοπισμένες ή Γενικευμένες διαταραχές Ανάλογα με την φύση (εστιακή ή γενικευμένη) αλλά και την εντόπιση της βλάβης/διαταραχής στον εγκέφαλο, η διαταραχή των νοητικών λειτουργιών μπορεί να αφορά: έναν μόνο τομέα, για παράδειγμα: αφασία (διαταραχή λόγου), αμνησία (διαταραχή μνήμης) από ένα ΑΕΕ πολλαπλούς τομείς, για παράδειγμα: αμνησία, απραξία, αγνωσία, όπως συμβαίνει συχνότατα στις εκφυλιστικές άνοιες. 2. Οι Νοητικές Λειτουργίες, η Συμπεριφορά και οι Διαταραχές τους: αναλυτική περιγραφή και αντιστοίχιση με περιοχές του εγκεφάλου Γενικά υπάρχει μια καλή αντιστοίχιση των Νοητικών λειτουργιών με συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού. Οι Νοητικές Λειτουργίες 4

5 έχουν σαν ανατομικό υπόστρωμα τις συνειρμικές περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού γι αυτό και συχνά αναφέρονται ως «ανώτερες φλοιϊκές λειτουργίες». Πλαγίωση των λειτουργιών του λόγου και των οπτικο-χωρικών λειτουργιών Επικρατούν Ημισφαίριο: ο όρος αναφέρεται στο ημισφαίριο στο οποίο εδράζονται οι φλοιϊκές περιοχές που υποστηρίζουν τις λειτουργίες του λόγου. Οι αντίστοιχες περιοχές στο μη-επικρατούν ημισφαίριο υποστηρίζουν τις οτικο-χωρικές λειτουργίες. Στα άτομα που χαρακτηρίζονται από καλύτερες κινητικές δεξιότητες στο δεξιό χέρι (δεξιόχειρες) το επικρατούν ημισφαίριο είναι το αριστερό, σε ποσοστό 99% (πλαγίωση αριστερά). Στα άτομα που χαρακτηρίζονται από καλύτερες κινητικές δεξιότητες στο αριστερό χέρι (αριστερόχειρες) το επικρατούν ημισφαίριο είναι πάλι το αριστερό, σε ποσοστό 66%. Άρα, η περίπτωση να είναι επικρατούν ημισφαίριο το δεξιό (πλαγίωση δεξιά) είναι ασυνήθιστη. Όμως πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου λειτουργίες του λόγου εξυπηρετούνται από περιοχές και των δύο ημισφαιρίων (άτομα με αμφοτερόπλευρη αντιπροσώπευση του λόγου ατελή πλαγίωση). Παρακάτω περιγράφονται οι βασικοί τομείς των Νοητικών Λειτουργιών και της Συμπεριφοράς και η αντιστοίχησή τους με συγκεκριμένες περιοχές του φλοιού του εγκεφάλου. Στο τέλος του κειμένου περιγράφεται ο τρόπος εξέτασης τους. Ένα καλό παράδειγμα συνδυασμένης λειτυργίας των φλοιϊκών περιοχών που υποστηρίζουν τις νοητικές λειτουργίες αποτελούν το ραχιαίο και το κοιλιακό σύστημα επεξεργασίας της οπτικής πληροφορίας. Σχηματικά: Το Ραχιαίο σύστημα επεξεργασίας της Οπτικής Πληροφορίας (το Που;) Η επεξεργασία της οπτικής πληροφορίας που γίνεται από συνεχόμενες περιοχές του φλοιού πηγαίνοντας από τον ινιακό προς τον βρεγματικό λοβό, εξασφαλίζει την αντίληψη της θέσης του αντικειμένου στο χώρο και την αντίληψη της χωρικής του σχέσης με τα άλλα αντικείμενα που υπάρχουν στο οπτικό μας πεδίο. Η επεξεργασία από τις εξειδικευμένες ινιο-βρεγματικές αυτές περιοχές είναι εξαιρετικά εξειδικευμένη, εξασφαλίζοντας όχι μόνο την επίγνωση της θέσης του αντικειμένου αλλά και την ταχύτητα με την οποία αυτή αλλάζει. Βλάβη σε τέτοιες περιοχές συχνά προκαλεί οπτική αταξία. Το Κοιλιακό σύστημα επεξεργασίας της Οπτικής Πληροφορίας (το Τί;) Η επεξεργασία της οπτικής πληροφορίας που γίνεται από συνεχόμενες περιοχές του φλοιού πηγαίνοντας από τον ινιακό προς τον κροταφικό λοβό (στο βασικό του τμήμα) εξασφαλίζει την αναγνώριση της ταυτότητας του αντικειμένου που βλέπουμε. Σε βλάβη της έχουμε αγνωσία αντικειμένων, χρωμάτων ή προσώπων (προσωπαγνωσία). 5

6 Μετωπιαίεςεπιτελικές λειτουργίες Προσωπικότητα, συμπεριφορά Broca ΤΙ ; Wernicke ΑΓΝΩΣΙΕΣ ΠΩΣ ; ΠΟΥ ; ΑΠΡΑΞΙΕΣ Οπτική αντίληψη Παγίωση στη μνήμη Απάθεια Αβουλία Ακινησία 6

7 Οι Νοητικές Λειτουργίες και οι Διαταραχές τους. Ειδικά Νευροψυχολογικά σύνδρομα 1. Προσοχή Η λειτουργία της Προσοχής αντιστοιχεί στην ικανότητα επικέντρωσης και διατήρησης της νοητικής δραστηριότητας του ατόμου. Η λειτουργία της προσοχής εξυπηρετείται από εκτεταμένες περιοχές κυρίως του μετωπιαίου και του βρεγματικού φλοιού με πολλαπλές συνδέσεις μεταξύ τους, Οι διαταραχές της προσοχής αφορούν: Την γρήγορη εξάντληση της προσοχής: συμβαίνει χαρακτηριστικά π.χ. σε ασθενείς με ΚΕΚ και θλάσεις της φαιάς ή της λευκής ουσίας των μετωπιαίων λοβών. Την εύκολη διάσπαση της προσοχής: συμβαίνει σε ασθενείς με βλάβες μετωπιαίες ή βρεγματικές ή σε ασθενείς σε συγχυτική κατάσταση. Κλινική εκτίμηση: Γενική κλινική παρατήρηση, άμεση επανάληψη μιας σειράς λέξεων, μιας ακολουθίας αριθμών. Η παραμέληση του χώρου η παραμέληση του ημι-σώματος Μια εξειδικευμένη διαταραχή της προσοχής αποτελεί η διαταραχή της προσοχής (ή του οπτικού ενδιαφέροντος) για το ήμισυ του χώρου η οποία ονομάζεται αδιαφορία ή παραμέληση-neglect του χώρου. Αυτή είναι συνήθως το αποτέλεσμα βλάβης του βρεγματικού λοβού στο μη επικρατούν ημισφαίριο. Το αντίστοιχο ισχύει και για την διαταραχή της προσοχής (παραμέληση-αδιαφορία) για το για το ήμισυ του σώματος κατά την οποία α ασθενής παραμελεί (αδιαφορεί για την παρουσία) το αριστερό του άνω και κάτω άκρο, τα οποία είναι και ημίπληκτα. 2. Απραξία Απραξία ονομάζεται η διαταραχή της ικανότητας επιτέλεσης σύνθετων εκούσιων κινήσεων ενώ δεν υπάρχει πάρεση (κεντρική ή περιφερική) του εκτελεστικού κινητικού μέλους ούτε αταξία (παραγκεφαλιδική). Η απραξία οφείλεται σε βλάβες βρεγματικές, συνηθέστερα του επικρατούντος ημισφαιρίου. Η ιδεο-κινητική απραξία αφορά την εκτέλεση συγκεκριμένων κινήσεων, (χειρονομιών) όπως για παράδειγμα το πώς χρησιμοποιούμε αντικείμενα (π.χ. ζητάμε από τον ασθενή να δείξει πώς κρατάμε μια ομπρέλα). Η ιδεο-κινητική απραξία αφορά την εκτέλεση μιας αλληλουχίας κινήσεων με συγκεκριμένο σκοπό, όπως για παράδειγμα την ακολουθία κινήσεων για να ταχυδρομήσουμε ένα γράμμα σε κάποιον. Η κατασκευαστική απραξία αφορά την ικανότητα πραγματοποίησης απλών κατασκευών, π.χ. την σχεδίαση ενός σπιτιού, ενός λουλουδιού. 7

8 Η απραξία ένδυσης αφορά την ικανότητα του ασθενούς να βάλει τα ρούχα του με την σωστή σειρά και θέση. 3. Οπτικοχωρικές Λειτουργίες: Αντίληψη του χώρου Αγνωσίες Η αγνωσία αντικειμένων ή προσώπων (προσωπο-αγνωσία) αφορά την επίγνωση της ταυτότητας του αντικειμένου που αντιλαμβανόμαστε με τις διάφορες αισθήσεις (έτσι διακρίνεται σε οπτική, ακουστική και απτική ανάλογα με την αίσθηση που ενέχεται). Προκαλείται από βλάβες στην οπίσθια-βασική μοίρα των κροταφικών λοβών. Η αγνωσία του χώρου (χωρο-αγνωσία) στον οποίο βρίσκεται το άτομο συνήθως προκαλείται από βρεγματικές βλάβες (κυρίως του μη επικρατούντος ημισφαιρίου). Η αγνωσία μπορεί να συνδυάζεται με απραξία ή αφασία, οπότε προκύπτουν διάφορα μικτά σύνδρομα. Ένα ειδικό μικτό σύνδρομο αγνωσίας είναι το σύνδρομο Gerstmann το οποίο χαρακτηρίζεται από την τετράδα: αγραφία, αναριθμησία, αγνωσία δακτύλων και σύγχυση δεξιού-αριστερού. Προκαλείται από βλάβες του βρεγματικού λοβού του επικρατούντος ημισφαιρίου (κατά κανόνα στην περιοχή της γωνιώδους έλικας (η οποία είναι μια συνοριακή περιοχή μεταξύ βρεγματικού, κροταφικού και ινιακού φλοιού). 4. Λόγος - Αφασίες Αφασία (α + φάσκω = ομιλώ) είναι η διαταραχή της επικοινωνίας του ατόμου με τη χρήση του λόγου (της γλώσσας). Ο λόγος αποτελεί ένα εξελιγμένο σύστημα έκφρασης και επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Η αφασία αφορά διαταραχές της εγκεφαλικής λειτουργίας ενός ανωτέρου επιπέδου, αφού έχουν αποκλειστεί οι «περιφερικές» διαταραχές όπως η δυσαρθρία (π.χ. από πάρεση του προσωπικού νεύρου) αλλά και οι διαταραχές της αντίληψης (όρασης, ακοής). Εκτός από την καθολική αφασία υπάρχουν πολλά επιμέρους είδη διαταραχής του λόγου (αφασίες) που προκαλούνται από βλάβες που μπορεί να εντοπίζονται: στο φλοιό του εγκεφάλου (π.χ. περιοχή Broca, περιοχή Wernicke) σε υποφλοιώδη κέντρα (πχ. Θάλαμος) ή σε συνδέσεις τους (π.χ. τοξοειδής δεσμίδα) που εξυπηρετούν τον λόγο, σχηματίζοντας εκτεταμένα δίκτυα στον εγκέφαλο (networks). Περιοχή Broca: Κινητικός προγραμματισμός του λόγου, Συντακτικό, Γραμματική. Περιοχή Wernicke: Αναπαράσταση και αναγνώριση της ακουστικής μορφής των λέξεων. Συνδυαστικές πληροφορίες αποθηκεύονται στην υπερχείλια και τη γωνιώδη έλικα. 8

9 Τα βασικά είδη αφασίας είναι: η αφασία εκπομπής (ή πρόσθια αφασία): αυτή αφορά την εκφορά του προφορικού λόγου και οφείλεται σε βλάβη στην περιοχή Broca (τμήμα της κάτω μετωπιαίας έλικας). Επιγραμματικά, στην περιοχή Broca επιτελείται ο κινητικός προγραμματισμός του λόγου (για την άρθρωση των λέξεων), η παραγωγή των κατάλληλων λέξεων για τον σχηματισμό προτάσεων, με βάση τους γραμματικούς κανόνες από το συντακτικό και την γραμματική. Στην αφασία εκπομπής κυριαρχεί η αδυναμία εκφοράς του προφορικού λόγου (αδυναμία παραγωγής και εκφοράς των λέξεων). Η κατανόηση του λόγου είναι φυσιολογική. Σε ηπιότερες μορφές της αφασίας εκπομπής (από ηπιότερες βλάβες μέσα ή γύρω από την περιοχή Broca) ο ασθενής μπορεί να είναι ικανός να ομιλεί ο λόγος του όμως χαρακτηρίζεται από: διαταραχές της άρθρωσης των λέξεων (εξαιτίας απραξίας λόγου: διαταραχών δηλαδή στην οργάνωση των κινήσεων στόματος, χειλέων, γλώσσας που απαιτούνται για την σωστή εκφορά του λόγου), αγραμματισμό (απουσιάζουν τα άρθρα και οι συνδετικές λέξεις, η σύνταξη των προτάσεων λέξεων είναι λανθασμένη) και μειωμένη παραγωγή των λέξεων (ροή λόγου). η αφασία πρόσληψης (ή αντιληπτική αφασία): αυτή αφορά την κατανόηση του προφορικού λόγου και οφείλεται σε βλάβη στην περιοχή Wernicke (στο πιο οπίσθιο τμήμα της άνω κροταφικής έλικας του επικρατούντος ημισφαιρίου). Επιγραμματικά, στην περιοχή Wernicke γίνεται η αναπαράσταση και η αναγνώριση της ακουστικής μορφής των λέξεων ενώ συνδυαστικές πληροφορίες αποθηκεύονται στην υπερχείλια και τη γωνιώδη έλικα που βρίσκονται σε συνέχειά της. Στην αφασία πρόσληψης, κυριαρχεί η αδυναμία κατανόησης του προφορικού λόγου (λέξεων, προτάσεων). Όμως και η εκφορά του λόγου είναι διαταραγμένη και ο ασθενής λέει λάθος λέξεις (σημασιολογικές παραφασίες π.χ. «γάτα» αντί «τίγρη») ή ακόμη εκφέρει και ακατανόητες λέξεις (π.χ. πατάκα). Ο ασθενής ουσιαστικά δεν κατανοεί τι λέει. Παρόλα αυτά η άρθρωση του είναι φυσιολογική όπως είναι και η ροή του λόγου του (παραγωγή λέξεων). Όμως, ο λόγος που εκφέρει είναι ακατανόητος (ομιλία «σαλάτα»). Σε ηπιότερες μορφές (σε δια-φλοιώδεις οπίσθιες αφασίες, από βλάβες δηλαδή γύρω από την περιοχή Wernicke) ο ασθενής μπορεί να είναι ικανός να ομιλεί, ο λόγος του όμως χαρακτηρίζεται από συχνές σημασιολογικές παραφασίες ενώ η κατανόηση του λόγου παραμένει ελλιπής. η καθολική αφασία: σε αυτήν υπάρχει συνδυασμός των δύο παραπάνω ειδών. Ο ασθενής αδυνατεί τόσο να εκφέρει όσο και να κατανοήσει τον προφορικό λόγο. Προκαλείται συχνά από ένα ΑΕΕ με έμφρακτο σε όλη την περιοχή κατανομής της μέσης εγκεφαλικής αρτηρίας. Μερικά επίσης χαρακτηριστικά επιμέρους είδη αφασίας: 9

10 η αφασία αγωγής: σε αυτήν παρά το ότι ο ασθενής είναι ικανός να εκφέρει αυθόρμητο λόγο αλλά και να κατανοήσει το λόγο των άλλων, δεν μπορεί να επαναλάβει μια πρόταση αυτό που οι άλλοι του λένε. Χαρακτηριστικά δεν μπορεί να επαναλάβει μια πρόταση που του λέμε. Η αφασία αγωγής οφείλεται στην διακοπή της σύνδεσης της περιοχής Wernicke με την περιοχή Broca η οποία προκύπτει από βλάβη στην τοξοειδή δεσμίδα. η αμνησιακή αφασία: αυτή χαρακτηρίζεται από την αδυναμία του ασθενή να βρεί την κατάλληλη λέξη. Έτσι, χρησιμοποιεί πολύ συχνές περιφράσεις. Τα παραπάνω είδη συνήθως αφορούν τόσο τον προφορικό όσο και τον γραπτό λόγο. Μια συχνά χρησιμοποιούμενη (κυρίως για τις εκφυλιστικές αφασίες) κλινική ταξινόμηση με βάση την ευχέρεια της εκφοράς του προφορικού λόγου (ροή λόγου) διαχωρίζει τις αφασίες σε: ρέουσες: σε αυτές η παραγωγή αριθμού λέξεων ανά λεπτό αλλά και η άρθρωση είναι φυσιολογικές. Όμως, χρησιμοποιούνται πολλές περιφράσεις (λόγω αδυναμίας του ατόμου να βρεί την κατάλληλη λέξη) ή λάθος λέξεις (σημασιολογικές παραφασίες π.χ. «γάτα» αντί «τίγρη»). H κατανόηση του προφορικού λόγου είναι επηρεασμένη. Οι ρέουσες αφασίες αντιστοιχούν σε μορφές οπίσθιας αφασίας (από βλάβες που γειτνιάζουν στην περιοχή Wernicke). μη-ρέουσες: σε αυτές η παραγωγή λέξεων ανά λεπτό είναι ελαττωμένη, ενώ επίσης η εκφορά των λέξεων γίνεται με κόπο και λάθη άρθρωσης (φωνηματικές παραφασίες π.χ. «γάδα» αντί για «γάτα»). H κατανόηση του προφορικού λόγου δεν είναι επηρεασμένη. Οι μη-ρέουσες αφασίες αντιστοιχούν σε μορφές πρόσθιας αφασίας (από βλάβες που γειτνιάζουν στην περιοχή Broca). Η κλινική εξέταση για την διαπίστωση αφασίας μπορεί να είναι σύντομη και εύκολη, όπως στην περίπτωση της καθολικής αφασίας στην οποία απουσιάζει κάθε λεκτική επικοινωνία του ασθενή με το περιβάλλον του. Μπορεί όμως να είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα, όταν χρειάζεται να διαπιστωθούν εξειδικευμένες διαταραχές όπως για παράδειγμα διαταραχές: στην εύρεση των λέξεων (ακατονομασία, ή αμνησιακή αφασία). στη γραφή λέξεων (αγραφία, δυσορθογραφία, αναριθμησία-όταν πρόκειται για αριθμούς ή αριθμητικές πράξεις) στην ανάγνωση των λέξεων (αλεξία) στην μελωδία και τον τονισμό του προφορικού λόγου (απροσωδία). Η απροσωδία μπορεί να αφορά την εκφορά ή/και την κατανόηση των παραπάνω χαρακτηριστικών του προφορικού λόγου. 10

11 Με μια λεπτομερή εξέταση, μπορεί να διαπιστωθούν εξειδικευμένα αφασικά σύνδρομα όπως για παράδειγμα αυτό της αλεξίας χωρίς αγραφία, κατά το οποίο παρά το ότι ο ασθενής είναι ικανός να γράφει σωστά τις λέξεις δεν μπορεί να διαβάσει (αλεξία) ακόμη και αυτές που έχει γράψει ο ίδιος. 5. Μνήμη -Αμνησίες Η Μνήμη αποτελεί την πιο πολύπλοκη νοητική λειτουργία. Με την ευρύτερη έννοια οι περισσότερες από τις νοητικές λειτουργίες αποτελούν υποσύνολά της καθόσον στηρίζονται στη μάθηση και την απομνημόνευση ειδικών δεξιοτήτων (π.χ. για να ομιλήσω πρέπει να θυμηθώ τις λέξεις). Δεν είναι τυχαίο ότι στην αρχαία ελληνική μυθολογία ή θεά Μνημοσύνη, κόρη της Γής και του Ουρανού, γέννησε τις εννέα μούσες (προστάτιδες τεχνών και επιστημών) μετά από την συνεύρεσή της με τον Δία. Η σύγχρονη επιστημονική θεώρηση ξεχωρίζει συγκεκριμένα είδη μνήμης τα οποία εκτίθενται στη συνέχεια: Ως Έκδηλη (ή δηλωτική) μνήμη αναφέρεται η μνήμη για δεδομένα, γεγονότα, έννοιες. Χωρίζεται σε λεκτική μνήμη όταν αναφέρεται σε λεκτικό υλικό (π.χ. κείμενα, λέξεις) και οπτικο-χωρική μνήμη όταν αφορά μη-λεκτικό υλικό (π.χ. σχήματα, εικόνες). Το ανατομικό της υπόστρωμα αποτελείται από το Ιπποκάμπειο σύστημα και περιοχές του συνειρμικού κροταφικού, μετωπιαίου και βρεγματικού φλοιού, Ως άδηλη μνήμη αναφέρεται η εκμάθηση και μνήμη που γίνεται με μη έκδηλο τρόπο. Το κυριότερο είδος άδηλης μνήμης είναι η διαδικαστική μνήμη που αφορά την εκμάθηση και συγκράτηση νέων σύνθετων κινητικών δεξιοτήτων (π.χ. οδήγηση αυτοκινήτου). Το ανατομικό της υπόστρωμα αποτελείται από κυκλώματα που συνδέουν τα βασικά γάγγλια με τον βρεγματικό και τον μετωπιαίο λοβό. Παρακάτω θα περιγράψουμε τα είδη της έκδηλης μνήμης. 1. Άμεση ή Βραχύχρονη Μνήμη: αφορά την ικανότητα να συγκρατήσει κανείς πληροφορίες για σύντομο χρονικό διάστημα (δευτερολέπτων) και να τις ανταποδώσει. Παράδειγμα είναι η άμεση επανάληψη μιας σειράς λέξεων ή αριθμών. Το σύστημα της βραχύχρονης μνήμης έχει περιορισμένη χωρητικότητα, έτσι ο μέσος όρος μιας σειράς αριθμών που μπορεί κανεις να επαναλάβει είναι 7. Υποστηρίζεται από εκτεταμένες περιοχές κυρίως του μετωπιαίου και του βρεγματικού φλοιού με πολλαπλές συνδέσεις μεταξύ τους. 2. Ενεργός Μνήμη (Μνήμη εργασίας): αφορά την ικανότητα του να συγκρατήσει κανείς για μικρό χρονικό διάστημα (έως περίπου 30 sec) πληροφορίες και να τις ανταποδώσει αφού όμως πρώτα τις υποβάλει σε επεξεργασία (μετασχηματισμό). Στην καθημερινή ζωή αντιστοιχεί στη διαδικασία της «σκέψης». Δεν περιλαμβάνει τη μακροχρόνια συγκράτηση και παγίωσή της πληροφορίας στη μνήμη. Αντιστοιχεί στην μνήμη RAM του 11

12 υπολογιστή. Ανατομικό της υπόστρωμα είναι τα μετωπο-ραβδωτά κυκλώματα. 3. Επεισοδική (ή βιωματική) μνήμη: αφορά την ικανότητα του να καταγράψει, να παγιώσει και να ανακαλέσει κανείς μετά από ένα χρονικό διάστημα νέες πληροφορίες (για δεδομένα, γεγονότα). Αποτελεί το κύριο είδος μνήμης και είναι αυτή που αναφέρουν σαν μνήμη τα περισσότερα άτομα. Η καταγραφή και η μακροχρόνια συγκράτηση της πληροφορίας (παγίωση) γίνετια στον Ιππόκαμπο (στον οποίο έρχεται μέσω προσαγωγών συνδέσεων από τους συνειρμικούς φλοιούς). Κατόπιν γίνεται μεταφορά και επεξεργασία της από ένα κύκλωμα που περιλαμβάνει την ψαλίδα, τα μαστία, την μαστιοθαλαμική δεσμίδα, τον πρόσθιο θαλαμικό πυρήνα, το φλοιό της υπερμεσολόβιας (ή γυροειδούς) έλικας, και κατόπιν τις συνδέσεις του τελευταίου με διάχυτες περιοχές του φλοιού (κύκλωμα του Papez). Για την επιτυχή ανάκληση της πληροφορίας χρειάζεται: α) να έχει γίνει η εγχάραξή της από το Ιπποκάμπειο Σύστημα και β) να ανασυρθεί αυτή από τη μνήμη όπου έχει παγιωθεί. Η λειτουργία αυτή της ανάκλησης εξυπηρετείται από μετωπιαία κυκλώματα. Έτσι, σε μετωπιαίες βλάβες (π.χ. ΚΕΚ) ο ασθενής αδυνατεί μεν να ανακαλέσει αυθόρμητα μια πληροφορία αλλά αν του δοθούν ενδεικτικά στοιχεία σχετικά με αυτήν, θα μπορέσει να την ανακαλέσει επιτυχώς, αφού η λειτουργία της εγχάραξης δεν έχει επηρεαστεί. Όμως, αν η βλάβη είναι στον Ιππόκαμπο, προφανώς δεν θα έχει γίνει η παγίωση (απομνημόνευση) της πληροφορίας και η ανάκληση της θα είναι αδύνατη ακόμη και με τη χορήγηση του ενδεικτικού στοιχείου. Βλάβη αμφοτερόπλευρη σε οποιοδήποτε σημείο του κυκλώματος (Ιππόκαμπος, ψαλίδα, μαστία, πρόσθιος θάλαμος), θα προκαλέσει βαριά εμπροσθόδρομη αμνησία. Ο ασθενής δηλαδή αδυνατεί να μάθει και να συγκρατήσει νέες πληροφορίες από το χρονικό σημείο της βλάβης και μετά. Οι μνήμες που έχουν αποκτηθεί κοντά στο χρονικό σημείο της βλάβης (ημέρες, εβδομάδες) χάνονται επίσης. Όμως οι παλαιότερες μνήμες μένουν ανέπαφες (συνυπάρχει δηλαδή ήπια, διαβαθμισμένη οπισθόδρομη αμνησία ανάλογα και με την βαρύτητα της βλάβης). Αυτό δείχνει ότι: α) για να καταγραφούν μόνιμα οι μνήμες χρειάζεται μια μακροχρόνια επεξεργασία τους από το Ιπποκάμπειο Σύστημα και β) οι παλαιές μνήμες αποθηκεύονται σε περιοχές εκτός του Ιπποκάμπειου Συστήματος (στο συνειρμικό φλοιό). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αμφοτερόπλευρης βλάβης είναι η περίπτωση του ασθενή ΗΜ, ο οποίος, υποβλήθηκε το 1957 σε αμφοτερόπλευρη αφαίρεση του ιπποκάμπου με σκοπό την θεραπεία της κροταφικής επιληψίας από την οποία έπασχε. Μετά την επέμβαση ο ασθενής εμφάνισε πλήρη αδυναμία να μάθει νέες πληροφορίες για το οτιδήποτε (βαρύτατη εμπροσθόδρομη αμνησία). Με την κατάσταση αυτή πέρασε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Η περίπτωσή του μελετήθηκε σε βάθος και βοήθησε στην κατανόηση των εγκεφαλικών μηχανισμών της μνήμης. Η αμνησία που απαντάται στη νόσο 12

13 Alzheimer, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα εξελισσόμενης βλάβης (λόγω της προοδευτικής εκφύλισης) της επεισοδικής μνήμης. 4. Μνήμη Γνώσεων (ή σημασιολογική μνήμη): αφορά την ικανότητα του να θυμηθεί κανείς γνώσεις και έννοιες τις οποίες έχει αποκτήσει στο παρελθόν. Η απόκτηση των γνώσεων γίνεται με την επανάληψη της διαδικασίας που περιγράφεται παραπάνω για την επεισοδική μνήμη (σαν επεισόδια, σαν βιώματα). Όμως κατά την αποθήκευσή τους οι γνώσεις και οι έννοιες αποθηκεύονται χωρίς την μνήμη του «σκηνικού» στο οποίο έγινε η απόκτησή τους. Για παράδειγμα: θυμάμαι ποια είναι η πρωτεύουσα της Γαλλίας, ή τη σημασία της λέξης όχημα (μνήμη γνώσεων) ανεξάρτητα όμως από το όλο «σκηνικό» που αφορά την απόκτηση αυτών των γνώσεων δηλαδή το πότε ακριβώς το έμαθα ούτε το πώς το έμαθα. Το ανατομικό υπόστρωμα της μνήμης γνώσεων είναι οι συνειρμικές περιοχές κυρίως του κροταφικού λοβού. Για τη γνώση της σημασίας των λέξεων (έννοια) η πρόσθια και άνω περιοχή του αριστερού κροταφικού φλοιού και για τη σημασίας των σχημάτων και τη γνώση του χώρου αντίστοιχες περιοχές του δεξιού κροταφικού φλοιού Παθολογικές καταστάσεις της Μνήμης Αρχικά, κατά την εκτίμηση ενός ασθενούς που προσέρχεται για «διαταραχή της μνήμης», πρέπει κανείς να λάβει υπ όψιν του ότι μια τέτοια αιτίαση μπορεί να οφείλεται σε: 1. διαταραχή της πρόσληψης της πληροφορίας λόγω διαταραχών αισθητηριακών, διαταραχών της προσοχής. Τέτοιες διαταραχές προκαλούνται από πολλά διαφορετικά αίτια όπως π.χ. φάρμακα, κατάθλιψη. 2. διαταραχή στην εγχάραξη (παγίωση) της πληροφορίας στη μνήμη λόγω βλάβης συνηθέστερα στον Ιππόκαμπο (ή σε άλλο σημείο του κυκλώματος του Papez). Τέτοιες βλάβες συναντάμε συνηθέστερα στη νόσο Alzheimer, σε ΑΕΕ, στην κροταφική επιληψία. 3. διαταραχή στην ανεύρεση της πληροφορίας από τη μνήμη λόγω βλάβης ή λειτουργικής διαταραχής δικτύων κυρίως στους μετωπιαίους λοβούς. Τέτοιες διαταραχές συναντάμε σε μετωπιαίες βλάβες από όγκους, ΚΕΚ, κατάθλιψη. Στη συνέχεια πρέπει να διευκρινίσουμε αν πρόκειται για παροδική διαταραχή της μνήμης ή για μόνιμη διαταραχή της. Παρακάτω παραθέτουμε συνήθη αίτια τέτοιων διαταραχών. Μια παροδική διαταραχή της μνήμης μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια, όπως: ΚΕΚ, διάσειση. Εγκεφαλοπάθειες: τοξικές, μεταβολικές, φάρμακα. 13

14 Παροδικό ΑΕΕ: (κατανομή οπίσθιας εγκεφαλικής αρτηρίας με παροδική ισχαιμία του ιπποκάμπου ή του θαλάμου) Παροδική σφαιρική αμνησία. Μετακριτική κατάσταση, Ηλεκτροσπασμοθεραπεία. Μια μόνιμη διαταραχή της μνήμης μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια, όπως: ΑΕΕ ΚΕΚ Καρδιακή Ανακοπή (προηγηθείσα) Όγκους του εγκεφάλου (κροταφικού, μετωπιαίου λοβού) Εγκεφαλοπάθεια Wernicke με επακόλουθο σύνδρομο Korsakoff Ρήξη ανευρύσματος πρόσθιας αναστομωτικής αρτηρίας Ερπητική Εγκεφαλίτιδα Εκφυλιστικές παθήσεις (συχνότερα νόσος Alzheimer) Η παροδική σφαιρική αμνησία ΠΣΑ (transient global amnesia) είναι μια παθολογική κατάσταση κατά την οποία οι ασθενείς ξαφνικά χάνουν τελείως τη μνήμη τους για κάθε συμβάν της ζωής τους κατά τις προηγούμενες ώρες έως και μερικές ημέρες. Ξαφνικά, ενώ κάνουν κάποια δραστηριότητα, δεν θυμούνται για ποιο σκοπό την κάνουν ή το πώς βρέθηκαν στο συγκεκριμένο χώρο. Για παράδειγμα ξαφνικά μια νοικοκυρά δεν θυμάται τι μαγειρεύει, πότε αγόρασε τα υλικά, βλέπει βαλίτσες στην είσοδο του σπιτιού της και δεν θυμάται ποιος και για ποιο σκοπό τις ετοίμασε, ενώ της είχε ετοιμάσει την προηγούμενη μέρα γιατί θα έφευγε ταξίδι. Επίσης, ξεχνά πού βρίσκεται ο σύζυγός της, τα παιδιά της κλπ. Η κατάσταση αυτή προξενεί αγωνία στους ασθενείς και γι αυτό ζητούν βοήθεια. Δεν συνοδεύεται από διαταραχή σε άλλες νοητικές λειτουργίες. Η επίγνωση της ταυτότητας και των αυτοβιογραφικών στοιχείων του ατόμου (π.χ. οικογενειακή κατάσταση, ονόματα μελών οικογένειας) είναι ανεπηρέαστα. Διαρκεί μέχρι 24 ώρες και η μνήμη αποκαθίσταται προοδευτικά πλήρως. Όμως παραμένει αμνησία του επεισοδίου και όλων των γεγονότων που συνέβησαν κατά τη διάρκειά του (μερικές ώρες). Η παροδική σφαιρική αμνησία είναι συχνότερη σε άτομα ηλικίας ετών. Οι εκλυτικοί παράγοντες για την εμφάνισή της είναι καταπονήσεις σωματικές ή ψυχικές ποικίλης αιτίας όπως: έντονη σωματική καταπόνηση με άρσεις βάρους, ερωτική επαφή, έντονες συγκινήσεις, οξύς πόνος, ξαφνική βύθιση σε κρύο νερό κλπ. Η παθοφυσιολογία/αιτιολογία της δεν έχει διευκρινισθεί με βεβαιότητα και σαν πιθανότερη αιτία φαίνεται μια τοπική διαταραχή του μεταβολισμού στον ιππόκαμπο εξαιτίας ψυχικής καταπόνησης (stress). Η διαφορική διάγνωση της ΠΣΑ περιλαμβάνει: το παροδικό ΑΕΕ, την κρίση ημικρανίας, την επιληπτική αμνησία και την ψυχογενή αμνησία. 14

15 Το σύνδρομο Korsakoff είναι πιο γνωστό αμνησιακό σύνδρομο. Το σύνδρομο αυτό αποτελεί συνήθως κατάλοιπο της εγκεφαλοπάθειας Wernicke, που προκαλείται από ανεπάρκεια θειαμίνης (Β1), λόγω χρόνιου αλκοολισμού, σοβαρού υποσιτισμού, υπερέμεσης της κύησης και χαρακτηρίζεται από: νυσταγμό, οφθαλμοπληγία, αταξία, και σύγχυση. Το σύνδρομο Korsakoff χαρακτηρίζεται από βαριά εμπροσθόδρομη αμνησία (λόγω σοβαρής βλάβης στο Ιπποκάμπειο Σύστημα) αλλά και μυθοπλασίες, έλλειψη εναισθησίας, απάθεια (λόγω βλάβης σε μετωπιαία δίκτυα και συνδέσεις του μετωπιαίου λοβού). Συχνά στην Μαγνητική Τομογραφία διαπιστώνεται βαριά αμφοτερόπλευρη ατροφία των μαστίων, 6. μετωπιαίες-επιτελικές λειτουργίες Οι μετωπιαίες-επιτελικές λειτουργίες (frontal-executive functions) αποτελούν ένα σύνολο νοητικών λειτουργιών ανώτερης τάξης, που σκοπό έχουν την οργανωμένη και επιτυχή απάντηση του ατόμου στα δεδομένα του περιβάλλοντος τα οποία έχουν ήδη υποστεί επεξεργασία από τις άλλες νοητικές λειτουργίες. Οι διαταραχές των μετωπιαίων-επιτελικών λειτουργιών προκαλούνται από βλάβες σε περιοχές της έξω-ραχιαίας μοίρας του μετωπιαίου λοβού (ή από βλάβες στις συνδέσεις αυτών των περιοχών με υποφλοιώδη κέντρα - δηλαδή τους βασικούς πυρήνες και τον θάλαμο). Οι διαταραχές αφορούν τους παρακάτω κύριους τομείς των μετωπιαίωνεπιτελικών λειτουργιών: Αφαιρετική σκέψη: οι ασθενείς δεν μπορούν να αντιληφθούν τα υπονοούμενα, τα σχήματα λόγου, τη σημασία των παροιμιών, το χιούμορ. Αντιλαμβάνονται πάντα κατά κυριολεξία ό,τι τους πεί κανείς. Κριτική ικανότητα: δεν είναι σε θέση να κρίνουν με βάση τους κανόνες της λογικής. Έτσι, αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα στην καθημερινή ζωή αφού μπορούν να γίνουν εύκολα αντικείμενα εκμετάλλευσης από άλλους. Αντιληπτική-συλλογιστική ικανότητα: δυσκολεύονται για παράδειγμα να βρούν τις ομοιότητες μεταξύ αντικειμένων όπως π.χ. μεταξύ μιας μπανάνας και ενός πορτοκαλιού. Νοητική ευελιξία: (αντίληψη μεταβολής κανόνων-set shifting) δεν μπορούν να αντιληφθούν την αλλαγή των δεδομένων και των κανόνων. Για παράδειγμα σε ειδικές δοκιμασίες (τεστ) όπου το ζητούμενο είναι να ανακαλύψουν νέους κανόνες, αυτοί αδυνατούν και μένουν προσκολλημένοι στις ίδιες απαντήσεις, αποτυγχάνοντας συνεχω ς. Σχεδιασμός, οργάνωση και επιτήρηση μιας δραστηριότητας: αδυνατούν να σχεδιάσουν σωστά, να οργανώσουν και να επιτηρήσουν την πραγματοποίηση μιας σύνθετης δραστηριότητας με αποτέλεσμα σοβαρή διαταραχή στην καθημερινή τους λειτουργικότητα, παρά το ότι δεν εμφανίζουν διαταραχές από τις άλλες νοητικές λειτουργίες (μνήμης, λόγου, απραξία ή 15

16 αγνωσία). Για παράδειγμα ένας υπάλληλος που στην υπηρεσία του δεν του αναθέτουν πλέον υποθέσεις για διεκπεραίωση (γιατί «τα μπερδεύει»). Συμπεριφορά Νευροψυχιατρικές διαταραχές 1. Η Κατάθλιψη Η κατάθλιψη (δυσθυμία, μείζων ή ελάσσων καταθλιπτική διαταραχή) συνοδεύει πολλά νευρολογικά νοσήματα. Επιδεινώνει δε σημαντικά την συνολική λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής του ασθενή και των γύρω του. Σχετίζεται κυρίως με βλάβες στους μετωπιαίους (πρόσθια και βασική μοίρα) και κροταφικούς λοβούς (πρόσθια μοίρα), τους βασικούς πυρήνες (ιδίως τον κερκοφόρο) και το θάλαμο αλλά και με βλάβες στους πυρήνες της ραφής και τον υπομέλανα τόπο. Εμφανίζεται συχνότερα σε βλάβες του επικρατούντος ημισφαιρίου. Οι βλάβες μπορεί να είναι οξείες (ΑΕΕ, ΚΕΚ) ή χρόνιες στο πλαίσιο εκφυλιστικών παθήσεων Είναι σημαντικό ότι συχνά η Απάθεια που συνοδεύει πολλές νευρολογικές παθήσεις -από δομικές βλάβες ή εκφύλιση- μπορεί να διαγνωσθεί λανθασμένα ως κατάθλιψη (βλ. πιο κάτω). 2. Η Απάθεια Η απάθεια είναι μια συχνά απαντώμενη μεταβολή της συμπεριφοράς στα άτομα με εγκεφαλικές βλάβες. Χαρακτηρίζεται από μειωμένο ενδιαφέρον και μειωμένη πρωτοβουλία του ατόμου για δραστηριότητες που πρώτα αγαπούσε (κινητοποιητική απάθεια) ή/και μειωμένη συναισθηματική ανταπόκριση σε πράγματα που κανονικά θα του προξενούσαν χαρά ή λύπη (συναισθηματικήσυγκινησιακή απάθεια). Συναντάται σε βλάβες του έσω ή και του βασικού τμήματος των μετωπιαίων λοβών. 3. Το Άγχος Οι αγχώδεις διαταραχές εμφανίζονται συχνότερα από βλάβες στο μεταιχμιακό σύστημα και ιδίως δεξιά. Νευρολογικές παθήσεις που συνοδεύονται ιδιαίτερα από άγχος είναι τα ΑΕΕ, η κροταφική επιληψία η νόσος Parkinson, η ημικρανία, η ΣΚΠ, οι ΚΕΚ και το μεταδιασεισικό σύνδρομο. 4. Η Ευφορία η Μανία Αφύσικα ευφορική διάθεση (έως μανία) μπορεί να εμφανιστεί μετά από βλάβες συνηθέστερα δεξιά, στον κογχομετωπιαίο φλοιό, το πρόσθιο τμήμα του κροταφικού λοβού, τον κερκοφόρο πυρήνα και το θάλαμο. Ευφορία μπορεί να συναντήσει κανείς σε προχωρημένα στάδια στην ΣΚΠ (euphoria sclerotica). 5. Οι Διαταραχές του ύπνου Οι νευρολογικές παθήσεις μπορεί να προκαλέσουν ποικίλες διαταραχές ύπνου: αϋπνία, υπερυπνίες, παραϋπνίες, διαταραχές του 16

17 κιρκάδιου ρυθμού. Ο κατακερματισμός του ύπνου και οι ενδιάμεσες αφυπνίσεις απαντούν συχνά σε πολλά εκφυλιστικά νοσήματα (ν. Parkinson, ν. Alzheimer) αλλά και στην επιληψία, τα ΑΕΕ, την πολλαπλή σκλήρυνση, καθώς και σε λήψη τοξικών ουσιών αλλά και σε απόσυρση από φάρμακα ή τοξικές ουσίες. 6. Οι μεταβολές της σεξουαλικής συμπεριφοράς Η συνηθέστερα παρατηρούμενη μεταβολή είναι η μείωση του ενδιαφέροντος για την σεξουαλική επαφή. Αυτή συναντάται σε πλήθος νευρολογικών νοσημάτων όπως στις εκφυλιστικές παθήσεις ( ν. Parkinson, στη ν. Alzheimer κλπ), την επιληψία, τα ΑΕΕ (ιδίως δεξιάς εντόπισης), στην πολλαπλή σκλήρυνση, σε όγκους κυρίως μετωπιαίους κλπ. Σχετίζεται με βλάβες του στο μεταιχμιακό σύστημα και στον υποθάλαμο. Επίσης πολλά φάρμακα (νευροληπτικά, αντιεπιληπτικά) μπορεί να επιτείνουν αυτή την κατάσταση. Η αντίθετη κατάσταση (αύξηση του ενδιαφέροντος υπερσεξουαλικότητα) είναι πολύ λιγότερο συνηθισμένη εκδήλωση βλάβης του εγκεφάλου. Συναντάται σε βλάβες στον δεξιό κογχομετωπιαίο φλοιό, το δεξιό θάλαμο, ή αμφοτερόπλευρη βλάβη στο πρόσθιο τμήμα των κροταφικών λοβών (σύνδρομο Klüver-Bucy). 7. Η επιθετικότητα, η ευερεθιστότητα Ο ασθενής γίνεται με το παραμικρό ή και χωρίς αιτία επιθετικός προς το περιβάλλον του, με αποτέλεσμα ύβρεις ή και χειροδικίες. Οφείλεται σε βλάβες στους μετωπιαίους λοβούς ή στο μεταιχμιακό σύστημα. 8. Η ανησυχία και η συγκινησιακή ευμεταβλητότητα Στην ανησυχία, ο ασθενής δεν μπορεί να μείνει ήρεμος και εμφανίζει μια συνεχή δραστηριότητα, συχνά άσκοπη. Στην ευμεταβλητότητα του συναισθήματος, ο ασθενής έχει μια συνεχώς μεταβαλλόμενη διάθεση από την καταθλιπτική-απαθητική έως την ευφορική-μανιακή. 9. Εμμονές, στερεοτυπίες, τελετουργική συμπεριφορά, παρορμητικότητα Ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει εμμονική ενασχόληση με νέες δραστηριότητες όπως λύσιμο σταυρολέξων, sudoku, διάβασμα των ίδιων βιβλίων, θρησκευτικά θέματα κλπ. Οι δραστηριότητες αυτές μπορεί να τον απασχολούν επί ώρες, απομονώνοντάς τον από το κοινωνικό του περίγυρο. Συχνά πρόκειται για ενασχολήσεις χωρίς ιδιαίτερο νόημα-σκοπό. Οι στερεοτυπίες αφορούν συνήθως μια μονότονα επαναλαμβανόμενη κίνηση ή την επανάληψη της ίδιας λέξης ή πρότασης (π.χ. «τίποτα μη λες»). Κατά την παρορμητική συμπεριφορά ο ασθενής μετά από ένα εξωτερικό ή εσωτερικό ερέθισμα ενεργεί ξαφνικά χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες της δράσης του. Για παράδειγμα: ένας ασθενής με μετωπιαίο όγκο ο οποίος επειδή ένιωθε ότι ζαλιζόταν στο αυτοκίνητο, χωρίς να ειδοποιήσει, άνοιξε την πόρτα για να κατεβεί ενόσω το αυτοκίνητο κινείτο στον αυτοκινητόδρομο με μεγάλη ταχύτητα! 10. Η Άρση των κοινωνικών αναστολών Σε αυτήν ο ασθενής παρουσιάζει μεταβολή της συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από πράξεις που φυσιολογικά δεν θα έπραττε, με βάση τα 17

18 κοινωνικά δεδομένα του πλαισίου στο οποίο βρίσκεται. Η άρση των κοινωνικών αναστολών προκαλείται από βλάβες στο βασικό-κογχικό τμήμα του μετωπιαίου λοβού. Μπορεί να είναι ήπιου βαθμού (π.χ. χρησιμοποίηση λέξεων-φράσεων με τολμηρό περιεχόμενο) έως σοβαρού βαθμού (π.χ. ασθενής που κυκλοφορεί γυμνός στο μπαλκόνι του σπιτιού του ή παρενοχλεί σεξουαλικά άτομα του περιβάλλοντός του). 11. Οι Παραληρηματικές ιδέες Οι παραληρηματικές ιδέες (ιδέες καταδίωξης, παθολογικής ζήλιας κλπ) συναντώνται σε βλάβες του μεταιχμιακού συστήματος (έσω τμήμα κροταφικού φλοιού, υπερμεσολόβια έλικα, και υποφλοιικές περιοχές του μεταιχμιακού), συνήθως αμφοτερόπλευρες. 12. Οι Ψευδαισθήσεις Ενώ οι ακουστικές ψευδαισθήσεις συναντώνται συχνά στα ψυχιατρικά νοσήματα (σχιζοφρένεια) οι οπτικές ψευδαισθήσεις είναι πιο συχνές στα νευρολογικά νοσήματα και ιδιαίτερα στην προχωρημένη νόσο Parkinson (σαν αποτέλεσμα της νόσου αλλά και σαν ανεπιθύμητη ενέργεια της φαρμακευτικής αγωγής) στην άνοια με σωμάτια Lewy αλλά και στην νόσο Alzheimer. Σε οξείες καταστάσεις μπορεί να συμβούν στους ασθενείς σε συγχυτική κατάσταση (delirium) που οφείλεται σε τοξικά ή μεταβολικά αίτια ή στο πλαίσιο στερητικού συνδρόμου από οινόπνευμα ή τοξικές ουσίες. Επίσης, μπορεί να οφείλονται σε εστιακές επιληπτικές κρίσεις με επιληπτικές εστίες που βρίσκονται στον ινιακό λοβό. Οι οπτικές ψευδαισθήσεις μπορεί να οφείλονται όμως και σε βλάβες των οφθαλμών, της οπτικής οδού και της οπτικής ακτινοβολίας. Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις συναντώνται σε ασθενείς με επίκτητη κώφωση, κροταφική επιληψία, τοξικές και μεταβολικές εγκεφαλοπάθειες αλλά και σε ψυχώσεις. Οι οσφρητικές και γευστικές ψευδαισθήσεις είναι λιγότερο συχνές και οφείλονται σε επιληπτικές κρίσεις που έχουν εστία στον έσω κροταφικό λοβό. To Σύνδρομο της βλάβης στη βασική μοίρα του μετωπιαίου λοβού Σε αυτό παρατηρείται μια αλλαγή των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας η οποία μπορεί να προκαλεί ακόμη και πλήρη αλλαγή της προσωπικότητας του ατόμου. Μπορεί να πρόκειται για έντονη επίταση προνοσηρών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, όμως συνήθως παρατηρείται μια ανάδυση νέων χαρακτηριστικών που σχετίζονται με υποκείμενη εντοπισμένη εγκεφαλική δυσλειτουργία. Η επίδραση στην λειτουργικότητα του ατόμου είναι συνήθως σοβαρή προκαλώντας ιδιαίτερα προβλήματα στον χειρισμό του ασθενή από το περιβάλλον του. Όλα αυτά μπορεί να συμβαίνουν ακόμη και χωρίς την παρουσία αξιόλογων διαταραχών από τη νόηση. Το σύνδρομο αυτό προκαλείται από βλάβες στην βασική (κογχική) μοίρα του μετωπιαίου λοβού από ΑΕΕ (π.χ. ρήξη ανευρύσματος της πρόσθιας αναστομωτικής αρτηρίας), μηνιγγιώματα, ΚΕΚ, εκφυλιστικές παθήσεις (κυρίως μετωπιαία 18

19 παραλλαγή της μετωποκροταφικής άνοιας). Οι κύριες διαταραχές που προκύπτουν είναι: η ευματαβλητότητα της διάθεσης, η επιθετικότητα, η ευερεθιστότητα, η παρορμητικοτητα, οι εμμονές, οι στερεοτυπίες, η άρση των κοινωνικών αναστολών (βλ.περίπτωση ασθενούς Phineas Cage). Συγχυτική κατάσταση (συνώνυμα: διανοητική σύγχυση, οξύ οργανικό ψυχοσύνδρομο, ντελίριο - delirium) Η οξεία συγχυτική κατάσταση χαρακτηρίζεται από διαταραχή της προσοχής, δυσχέρεια συγκέντρωσης, ελλείμματα στις άλλες νοητικές λειτουργίες (προσανατολισμό, μνήμη, εκτελεστικές λειτουργίες) και διακυμάνσεις του επιπέδου εγρήγορσης (ύπνος-εγρήγορση εναλλάσσονται απρόβλεπτα) Η έναρξή της είναι οξεία ή υποξεία. Συνοδά συμπτώματα μπορεί να είναι: οπτικές ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες, διέγερση (οπότε μιλάμε για συγχυτικο-διεγερτική κατάσταση). Συνοδά νευρολογικά σημεία και συμπτώματα μπορεί να είναι: τρόμος ενέργειας, μυοκλονίες, αστήριξη, δυσαρθρία, διαταραχές από το ΑΝΣ. Σε πολλές περιπτώσεις (και ιδιαίτερα όταν τα αίτια είναι μεταβολικές διαταραχές) η συγχυτική κατάσταση μπορεί να είναι το προοίμιο του κώματος. Η συγχυτική κατάσταση μπορεί να προκληθεί από μια πληθώρα αιτίων που αναφέρονται πιο κάτω. Η αντιμετώπιση του ασθενούς σε σύγχυση επιβάλλει την ταχεία κλινικο-εργαστηριακή του διερεύνηση για την αποκάλυψη του αιτίου και την περαιτέρω αιτιολογική αντιμετώπιση. Η άμεση υποστηρικτική αγωγή στοχεύει στην υποστήριξη των ζωτικών σημείων και τον όσο το δυνατόν εφησυχασμό του ασθενούς. Σε περίπτωση διέγερσης απαιτείται η χορήγηση νευροληπτικών (συνήθως αλοπεριδόλης). Αίτια συγχυτικής κατάστασης: συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, υπόταση, υποξία, πνευμονία, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια με υπερκαπνία ηπατική εγκεφαλοπάθεια, οξεία παγκρεατίτιδα υπο-, υπεργλυκαιμία, υποθυρεοειδισμός) ηλεκτρολυτικές διαταραχές νεφρική ανεπάρκεια-ουραιμία, ουρολοίμωξη λοιμώξεις: μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα επιληπτικές κρίσεις (κριτική ή μετακριτική κατάσταση) ΚΕΚ Όγκους του εγκεφάλου ΑΕΕ: ισχαιμικά ή αιμορραγικά, συνήθως με βλάβη στο θάλαμο ή σε δεξιές κροταφο-μετωπο-βρεγματικές περιοχές. Τοξικά αίτια: από ψυχοδραστικές-εξαρτησιογόνες ουσίες (αλκοόλ, ναρκωτικά, υπνωτικά), δηλητητρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα. Φαρμακευτικά αίτια (π.χ. αντιχολινεργικά φάρμακα, βενζοδιαζεπίνες) 19

20 Η ολοκληρωμένη Νευροσυμπεριφορική (Νευροψυχολογική και Νευροψυχιατρική) εξέταση περιλαμβάνει τα παρακάτω: 1. Κλινική Συνέντευξη, λήψη του Ιστορικού: αυτή γίνεται από τον ασθενή και τουλάχιστον ένα άτομο από το οικείο του περιβάλλον κατά προτίμηση ξεχωριστά. Γίνεται αναζήτηση στοιχείων για: a. την χρονική έναρξη b. την πορεία c. και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, d. τη χρονική σχέση της εμφάνισης των διαφόρων συμπτωμάτων Κατά τη λήψη του ιστορικού, γίνεται εκτίμηση της νοητικής, της ψυχικής και της συμπεριφορικής κατάστασης του εξεταζομένου. Πολλά σημαντικά στοιχεία μπορεί να μην τα αναφέρει ο εξεταζόμενος από μόνος του, αλλά ούτε και οι συγγενείς του. Για παράδειγμα ενώ οι συγγενείς μπορεί να αναφέρουν προβλήματα μνήμης, κατά την λήψη του ιστορικού μπορεί να διαπιστωθούν έκδηλες αφασικές διαταραχές. Παραδείγματα άλλων παθολογικών καταστάσεων: απάθεια, άρση κοινωνικών αναστολών, ευερεθιστότητα, ανησυχία, καταθλιπτικό συναίσθημα. 2. Κλινική εκτίμηση των νοητικών λειτουργιών: a. Κατά τη διάρκεια της λήψης του ιστορικού b. Με σύντομες ΝΨ δοκιμασίες, π.χ. Βραχεία Εξέταση της Νοητικής Κατάστασης Mini-Mental State Examination, (MMSE) c. Με εκτενή νευροψυχολογικό έλεγχο και πολλές δοκιμασίες για την ανίχνευση ειδικών ελλειμμάτων των νοητικών λειτουργιών. 3. Κλινική εκτίμηση των Ψυχικών διαταραχών και των διαταραχών της Συμπεριφοράς (χρήση ημιδομημένης συνέντευξηςερωτηματολογίων) a. Τι αναφέρουν οι οικείοι; Μεταβολές της; b. Τι παρατηρεί ο εξεταστής; c. Τι αναφέρει ο εξεταζόμενος; 4. Νευρολογική εξέταση: αναζήτηση στοιχείων που να κατευθύνουν προς την αιτιολογική διάγνωση. (Π.χ. σε έναν ασθενή με διαταραχές μνήμης η αποκάλυψη διαταραχών της εν τω βάθει αισθητικότητας κατευθύνει προς τη διάγνωση της έλλειψης βιταμίνης Β12) 5. Εργαστηριακός έλεγχος (αιματολογικός, βιοχημικός, απεικονιστικός) για την αποκάλυψη της αιτίας της νοητικής διαταραχής. 20

21 21

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ. Ευανθία Σούμπαση. Απαρτιωμένη Διδασκαλία

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ. Ευανθία Σούμπαση. Απαρτιωμένη Διδασκαλία Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ Ευανθία Σούμπαση Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΠΕΔΙΟ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η επιστήμη που ασχολείται με τον προσδιορισμό της λειτουργικής κατάστασης του εγκεφάλου

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές Μνήμης, Νόησης και Συμπεριφοράς. Σωκράτης Γ. Παπαγεωργίου Επ. Καθ. Νευρολογίας ΕΚΠΑ

Διαταραχές Μνήμης, Νόησης και Συμπεριφοράς. Σωκράτης Γ. Παπαγεωργίου Επ. Καθ. Νευρολογίας ΕΚΠΑ Διαταραχές Μνήμης, Νόησης και Συμπεριφοράς Σωκράτης Γ. Παπαγεωργίου Επ. Καθ. Νευρολογίας ΕΚΠΑ Δυσαρθρία ΟΜΙΛΙΑ Φλοιός Υποφλοιικοί σχηματισμοί (βασικά γάγγλια, νευρωνικά δίκτυα) Νεύρα, μύες Δυσαρθρία- βλάβες:

Διαβάστε περισσότερα

Αιτιοπαθογένεια της νόσου

Αιτιοπαθογένεια της νόσου Νόσος ALZHEΪMER Η νόσος Alzheϊmer είναι η συνηθέστερη & περισσότερο σημαντική εκφυλιστική πάθηση του εγκεφάλου. Μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε περίοδο της ενήλικης ζωής & κυρίως σε άτομα άνω των 50

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Μαρία Σκώκου Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ DSM-IV: Ντελίριο, άνοια, αμνησιακές και άλλες γνωστικές και ψυχικές διαταραχές που οφείλονται σε σωματική νόσο

Διαβάστε περισσότερα

Ανάγνωση. Ικανότητα γρήγορης και αυτόματης αναγνώρισης λέξεων. Γνώση γραμμάτων και αντιστοιχίας γραμμάτων φθόγγων. Κατανόηση κειμένου

Ανάγνωση. Ικανότητα γρήγορης και αυτόματης αναγνώρισης λέξεων. Γνώση γραμμάτων και αντιστοιχίας γραμμάτων φθόγγων. Κατανόηση κειμένου Ανάγνωση Ικανότητα γρήγορης και αυτόματης αναγνώρισης λέξεων Γνώση γραμμάτων και αντιστοιχίας γραμμάτων φθόγγων Γνώση σημασίας λέξεων (λεξιλόγιο πρόσληψης) Κατανόηση κειμένου Οικειότητα με γραπτέςλέξειςκαι

Διαβάστε περισσότερα

Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος Dr Κουντή Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λυσίτσας Κωνσταντίνος, Νευρολόγος Alzheimer Hellas

Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος Dr Κουντή Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λυσίτσας Κωνσταντίνος, Νευρολόγος Alzheimer Hellas Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος Dr Κουντή Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λυσίτσας Κωνσταντίνος, Νευρολόγος Alzheimer Hellas Άντρας 53 ετών Εκπαίδευση: 12 χρόνια Αστυνομικός Εναισθησία Περιθάλπουσα σύζυγος Παιδιά: 2

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙA

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙA ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙA Γνωστικές λειτουργίες Γνωστική λειτουργία (cognition) είναι ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο και δρα μέσα σε αυτόν. Είναι το

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ

ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ Δ Ε Σ Π Ο Ι Ν Α Χ Α ΡΑ Λ Α Μ Π ΟΥ Σ ΛΟ Γ Ο Π ΕΔΙΚΟ Σ Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ H Σ Υ Ν Ε Ρ Γ ΑΤ Η Σ Ν Ε Υ Ρ ΟΛΟ Γ Ι Κ Η Σ Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η Σ Ν ΑΥ Τ Ι ΚΟΥ Ν Ο Σ Ο ΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Διδάσκων : Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 1 Δυσαριθμησία Αξιολόγηση Διάγνωση 2 Όροι και Ορισμοί των Μαθηματικών Διαταραχών Έχουν χρησιμοποιηθεί όροι

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά

Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά είναι η πιο κοινή αιτία άνοιας μια κατάσταση που επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή των απεικονιστικών μεθόδων στη διάγνωση μαθησιακών και αναπτυξιακών διαταραχών. Φοιτήτρια: Νούσια Αναστασία

Η συμβολή των απεικονιστικών μεθόδων στη διάγνωση μαθησιακών και αναπτυξιακών διαταραχών. Φοιτήτρια: Νούσια Αναστασία Η συμβολή των απεικονιστικών μεθόδων στη διάγνωση μαθησιακών και αναπτυξιακών διαταραχών Φοιτήτρια: Νούσια Αναστασία Απεικονιστικές μέθοδοι Οι νευροαπεικονιστικές μέθοδοι εμπίπτουν σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

«Η επιβάρυνση των περιθαλπόντων συνεπεία των νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων στα σύνδρομα της Μετωποκροταφικής Εκφύλισης»

«Η επιβάρυνση των περιθαλπόντων συνεπεία των νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων στα σύνδρομα της Μετωποκροταφικής Εκφύλισης» 10 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου Alzheimer & Συγγενών Διαταραχών (PICAD) 2 ο Μεσογειακό Συνέδριο Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων (MeCoND) «Η επιβάρυνση των περιθαλπόντων συνεπεία των νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Αρχικά διευκρινήστε (από τον ασθενή ή το οικείο του περιβάλλον): Το επάγγελμά του Το μορφωτικό του επίπεδο (έτη σπουδών συνολικά, ανώτερες ή ειδικές

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΙΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ

ΑΝΟΙΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ Δ.Α. ΚΑΖΗΣ ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ 3Η ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΠΘ ΝΟΣ «Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ» Άνοια Ύπνος Αποφρακτική άπνοια Ορισμοί

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες. Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3

Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες. Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3 Πρόλογος Πρόλογος ελληνικής έκδοσης Ευχαριστίες xiii xiv xvii ΜΈΡΟΣ 1 Γνωστικές λειτουργίες και εργοθεραπευτική διαδικασία 1 Κεφάλαιο 1 Έργο και γνωστική αποκατάσταση 3 Ο σκοπός της γνωστικής αποκατάστασης

Διαβάστε περισσότερα

Διδάσκων: Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Διδάσκων: Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Διδάσκων: Αργύρης Καραπέτσας Καθηγητής Νευροψυχολογίας Νευρογλωσσολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 1 1 Αφασίες 2 O φυσιολογικός λόγος, είναι μια σύνθετη διαντίδραση ανάμεσα σε συμβολικές αναπαραστάσεις, σε

Διαβάστε περισσότερα

Νευρολογικές διαταραχές

Νευρολογικές διαταραχές Νευρολογικές διαταραχές ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΛΟΒΩΝ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Το κύριο τμήμα του εγκεφάλου χωρίζεται από μία επιμήκη σχισμή σε δύο ημισφαίρια που το καθένα περιλαμβάνει πέντε διακριτούς

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Κώστας Νικολάου ψυχίατρος Παρουσίαση βασισμένη στο: BPSD Educational Pack, International Psychogeriatric Association (IPA) 2002 Τα Συμπεριφορικά και Ψυχολογικά συμπτώματα

Διαβάστε περισσότερα

Χορεία Huntington : Νευροψυχολογική εκτίμηση

Χορεία Huntington : Νευροψυχολογική εκτίμηση Χορεία Huntington : Νευροψυχολογική εκτίμηση Λαζάρου Ιουλιέττα 1, Τσολάκη Μάγδα 2,3 1Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ 2 3η Πανεπιστημιακή νευρολογική Κλινική «Γ.Ν. Παπανικολάου, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ» 3 Ελληνική Εταιρεία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΙΙ ΓΑΤΣΙΑ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΙΙ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΜΙΙΙ ΓΑΤΣΙΑ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΙΙ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜIV ΜΗΛΙΩΝΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΙΙΙ ΓΑΤΣΙΑ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΙΙ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Παγκόσμια Ημέρα Alzheimer Η Παγκόσμια Ημέρα Αlzheimer γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Σεπτεμβρίου. Σκοπόs: ευαισθητοποίηση της

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία

Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία Γνωστική-Πειραµατική Ψυχολογία ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2018 Γνωστική λειτουργία & φλοιός. Γνωστική λειτουργία & φλοιός. Γνωστικές λειτουργίες à επεξεργασία πληροφοριών από διαφορετικές περιοχές (µεγαλύτερη ( αποκλειστική)

Διαβάστε περισσότερα

Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer

Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer Αγωγιάτου Χριστίνα, Ψυχολόγος, Α.Π.Θ. Ελληνική Εταιρεία Νόσου Alzheimer Νευροψυχολογία Η νευροψυχολογία είναι η επιστήμη που μελετά τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου και τη σχέση του με τη συμπεριφορά

Διαβάστε περισσότερα

Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο

Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο Σύμφωνα με δύο σχετικά πρόσφατες έρευνες, οι μνήμες φόβου και τρόμου διαφέρουν σημαντικά από τις συνηθισμένες μνήμες. Οι διαφορές αυτές δεν συνίστανται μόνο στις εμφανείς

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Περιστατικού. Αυτοκτονικός Ιδεασμός και Κατάθλιψη στην Ήπια Νοητική Διαταραχή. Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος

Παρουσίαση Περιστατικού. Αυτοκτονικός Ιδεασμός και Κατάθλιψη στην Ήπια Νοητική Διαταραχή. Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος Παρουσίαση Περιστατικού Αυτοκτονικός Ιδεασμός και Κατάθλιψη στην Ήπια Νοητική Διαταραχή Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος Δημογραφικά Στοιχεία Ηλικία:65 ετών Εκπαίδευση: 6 έτη Επάγγελμα: Μοντελίστ Τόπος

Διαβάστε περισσότερα

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Άρθρο του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟY ΤΙΓΓΙΝΑΓΚΑ, MT, CST, MNT Το μεταιχμιακό σύστημα ελέγχει το κύκλωμα του χρόνιου πόνου και των συναισθημάτων, ενώ συνδέεται με τα βαθύτερα τμήματα του

Διαβάστε περισσότερα

M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics

M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics M.Sc. Bioinformatics and Neuroinformatics Recording and Processing Brain Signals Μαρία Σαγιαδινού Ο ανθρώπινος εγκέφαλος Πιο πολύπλοκο δημιούργημα της φύσης Προιόν βιολογικής εξέλιξης εκατομμυρίων ετών

Διαβάστε περισσότερα

Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος <<Ασκήσεις λόγου>> σε ηλικιωμένους με Ήπια Νοητική Διαταραχή

Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος <<Ασκήσεις λόγου>> σε ηλικιωμένους με Ήπια Νοητική Διαταραχή lysitsas.kon@gmail.com 9th Panhellenic Conference on Alzheimer's Disease and 1st Mediterranean on Neurodegenerative Diseases Επίδραση του θεραπευτικού προγράμματος σε ηλικιωμένους με

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια ρ ZΩΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ Νευρολόγος ιευθύντρια ΕΣΥ Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια µορφή κατάθλιψης,

Διαβάστε περισσότερα

Προσέγγιση ανοιών στην κλινική πράξη παρουσίαση περιστατικών

Προσέγγιση ανοιών στην κλινική πράξη παρουσίαση περιστατικών Προσέγγιση ανοιών στην κλινική πράξη παρουσίαση περιστατικών Χαρισίου Κλεονίκη Ειδικευόμενη νευρολογίας Π.Γ.Ν.Ιωαννίνων Ποιες ψυχιατρικές διαταραχές μπορούμε να συναντήσουμε στην άνοια? ΟΛΕΣ! Όλα τα μείζονα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ. Μαρία Κρομμύδα, Ειδικός Νευρολόγος Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ. Μαρία Κρομμύδα, Ειδικός Νευρολόγος Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Μαρία Κρομμύδα, Ειδικός Νευρολόγος Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας Ορισμός Ως άνοια(α+νούς) θεωρείται: Η παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από επίκτητη και

Διαβάστε περισσότερα

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού Το μαιτεχμιακό σύστημα συνδέεται με τμήματα του μετωπιαίου κι κροταφικού λοβού ( τμήματα των εγκεφαλικών ημισφαιρίων,ονομασμένα σύμφωνα με το κρανιακό οστό που τα καλύπτει). Το ίδιο σχετίζεται με τον έλεγχο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΑΝΙΟΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ

ΚΡΑΝΙΟΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΚΡΑΝΙΟΕΓΚΕΦΑΛΙΚΕΣ ΚΑΚΩΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πρόβλημα μείζονος σημασίας για τον ασθενή, την οικογένειά του και την κοινωνία Δύσκολη η κλινική εξέταση και η παρακολούθηση του νευροχειρουργικού ασθενούς ΣΤΟΧΟΣ η

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης και Ανοια. Κωνσταντίνος Σ. Πετσάνης Νευρολόγος

Σακχαρώδης Διαβήτης και Ανοια. Κωνσταντίνος Σ. Πετσάνης Νευρολόγος Σακχαρώδης Διαβήτης και Ανοια Κωνσταντίνος Σ. Πετσάνης Νευρολόγος ΑΝΟΙΑ Η απώλεια, συνήθως προιούσα,των νοητικών λειτουργιών, χωρίςδιαταραχήτηςαντίληψηςκαι του επιπέδου συνείδησης ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΝΟΙΑΣ ΚΑΤA

Διαβάστε περισσότερα

Η Ψυχοπαθολογία ασθενών σε Κέντρο αποκατάστασης

Η Ψυχοπαθολογία ασθενών σε Κέντρο αποκατάστασης Πτυχιακή Εργασία 2013 ΘΕΜΑ : Η Ψυχοπαθολογία ασθενών σε Κέντρο αποκατάστασης Φοιτήτρια : Καψαλάκη Άρτεμη Επόπτης καθηγητής : Περιτογιάννης Βάιος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : Βιβλιογραφικό μέρος Κέντρο αποκατάστασης Ψυχοπαθολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΝΟΗΤΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ Γιατί µιλάµε

Διαβάστε περισσότερα

Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών

Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών Νευροβιολογία των Μνημονικών Λειτουργιών Ενότητα 2: Κατηγοριοποιήσεις Μάθησης & Μνήμης Κωνσταντίνος Παπαθεοδωρόπουλος Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Ανάλυση των γενικών αξόνων που

Διαβάστε περισσότερα

Οι νευρικοί μηχανισμοί της οπτικής επιλογής : από την πλευρά της νευροψυχολογίας.

Οι νευρικοί μηχανισμοί της οπτικής επιλογής : από την πλευρά της νευροψυχολογίας. Οι νευρικοί μηχανισμοί της οπτικής επιλογής : από την πλευρά της νευροψυχολογίας. Ανάργυρος Β.Καραπέτσας Χειμερινό εξάμηνο: 2013 2014 Εισαγωγή Σε αυτό το άρθρο υποστηρίζεται ότι οι νευροψυχολογικές μελέτες

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Περιστατικού. Σύνδρομο Dandy Walker. Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου, Νευρολόγος

Παρουσίαση Περιστατικού. Σύνδρομο Dandy Walker. Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου, Νευρολόγος Παρουσίαση Περιστατικού Σύνδρομο Dandy Walker Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου, Νευρολόγος Σύνδρομο Dandy Walker Σπάνια διαταραχή γνωστή με διάφορα ονόματα, όπως δυσπλασία Dandy-Walker,

Διαβάστε περισσότερα

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΠΡΟΦΙΛ ΑΣΘΕΝΟΥΣ γυναίκα 62 ετών εκπαίδευση: 6 έτη ιδιωτική

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ Η νόσος του Parkinson είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη, εκφυλιστική νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος, είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 10ο ΜΕΡΟΣ Γ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ

ΜΑΘΗΜΑ 10ο ΜΕΡΟΣ Γ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΜΑΘΗΜΑ 10ο ΜΕΡΟΣ Γ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗ Πρόσφατες εργασίες έχουν αποδείξει ότι στη μνήμη παρεμβαίνουν πολλές περιοχές του εγκεφάλου Παρ όλα αυτά, υπάρχουν διαφορετικοί τύποι μνήμης και ορισμένες

Διαβάστε περισσότερα

Charles-Bonnet σύνδρομο σε άτομα με αυξημένη ινσουλινοαντίσταση και παθολογική υπεργλυκαιμία

Charles-Bonnet σύνδρομο σε άτομα με αυξημένη ινσουλινοαντίσταση και παθολογική υπεργλυκαιμία Charles-Bonnet σύνδρομο σε άτομα με αυξημένη ινσουλινοαντίσταση και παθολογική υπεργλυκαιμία Σπύρος Καραμαγκιώλης, Ελένη Παπαγεωργίου, Ελένη Γεωργιάδη, Γεωργία Λιμπανοβνού, Έρβιν Κωστάκης, Κωνσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΘΗΣ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΑΦΑΣΙΑ Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος Msc ΠΡΟΦΙΛ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Φύλο: γυναίκα Ηλικία: 77 ετών Εκπαίδευση: 2 έτη Επάγγελμα: οικιακά 1 ο σύμπτωμα αλλαγής: μπερδεύει

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΙΣΜΟΣ Η Νόσος Alzheimerή γεροντική άνοια είναι µια χρόνια νευροεκφυλιστικήασθένεια του Κεντρικού Νευρικού Συστήµατος, που χαρακτηρίζεται στην ήπια µορφή της από σταδιακή απώλεια της µνήµης και περιορισµό

Διαβάστε περισσότερα

Άνοια στην Τρίτη ηλικία:

Άνοια στην Τρίτη ηλικία: Άνοια στην Τρίτη ηλικία: οι επιπτώσεις της νόσουστηνκαθημερινότητα της οικογένειας και οι τρόποι παρέμβασης για μια λειτουργική επικοινωνία Γκαρίπη Χριστιάνα / Κλινική ψυχολόγος Τι είναι άνοια; Μία ετερογενής

Διαβάστε περισσότερα

Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ. Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς

Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ. Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς Κατανάλωση οινοπνευματωδών στους Έλληνες μαθητές (2011) Στην Ελλάδα, τα αγόρια

Διαβάστε περισσότερα

Όσαπαίρνειοάνεµος: Τοµυστήριοτης άνοιας

Όσαπαίρνειοάνεµος: Τοµυστήριοτης άνοιας Όσαπαίρνειοάνεµος: Τοµυστήριοτης άνοιας ΚωνσταντίνοςΧρήστος αουλτζής, Υπ. ιδ., MSc, BA ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 1/ 25 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΑΟΥΛΤΖΗΣ, PHDC, MSC, BA 2/ 25 Άνοια Προοδευτική

Διαβάστε περισσότερα

Η πρόκληση ευχάριστων αναμνήσεων ως θεραπευτικό μέσο για την άνοια. Μελέτη ενός έτους

Η πρόκληση ευχάριστων αναμνήσεων ως θεραπευτικό μέσο για την άνοια. Μελέτη ενός έτους Η πρόκληση ευχάριστων αναμνήσεων ως θεραπευτικό μέσο για την άνοια. Μελέτη ενός έτους Διαμαντίδου Αλεξάνδρα3, Λαζάρου Ιουλιέττα1, Γιαλαουζίδης Μωυσής3, Κουντή Φωτεινή3, Τσολάκη Μάγδα2 1Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ

Διαβάστε περισσότερα

Xειρουργηθείσα βουβωνοκήλη το 2013 Eπίκτητη αιτία, ακρωτηριασμού δακτύλων το Κληρονομικό ιστορικό αγγειακής άνοιας, ο πατέρας με Σ.Δ.

Xειρουργηθείσα βουβωνοκήλη το 2013 Eπίκτητη αιτία, ακρωτηριασμού δακτύλων το Κληρονομικό ιστορικό αγγειακής άνοιας, ο πατέρας με Σ.Δ. Μελέτη Περιστατικού Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος ΑΠΘ Dr Κουντή-Ζαφειροπούλου Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λυσίτσας Κωνσταντίνος, Νευρολόγος Σδράβου Αικατερίνη, Λογοθεραπεύτρια, M.Sc, NDT Τσολάκη Μαγδαληνή, Νευρολόγος-Ψυχίατρος

Διαβάστε περισσότερα

Επίπεδο της συνείδησης

Επίπεδο της συνείδησης Καθηγητής ρ. Λάζαρος Ι. Τσούσκας ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ Θεσσαλονίκη 2003: 20-25 Επίπεδο της συνείδησης Η µερική ή ολική απώλεια της συνείδησης του πάσχοντος είναι µια σοβαρή κατάσταση, κατά την οποία διαταράσσεται

Διαβάστε περισσότερα

Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός) αναφέρεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει μειωμένες ικανότητες

Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός) αναφέρεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει μειωμένες ικανότητες Ο όρος διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός) αναφέρεται σε μια αναπτυξιακή διαταραχή κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει μειωμένες ικανότητες στην επικοινωνία, κοινωνικότητα και συμπεριφορά, καθώς

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ Φίλιππος Γουρζής

ΨΥΧΟΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ Φίλιππος Γουρζής ΨΥΧΟΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ Φίλιππος Γουρζής Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΨΥΧΟΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ Κλάδος της ψυχιατρικής που ασχολείται με την προαγωγή της ψυχικής υγείας των ηλικιωμένων την πρόληψη τη διάγνωση των ψυχικών διαταραχών

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή με θέμα: «Μαθησιακές δυσκολίες στη σχολική ηλικία και εφαρμογή του Τεστ Πρώιμης Ανίχνευσης Δυσλεξίας».

Πτυχιακή με θέμα: «Μαθησιακές δυσκολίες στη σχολική ηλικία και εφαρμογή του Τεστ Πρώιμης Ανίχνευσης Δυσλεξίας». Πτυχιακή με θέμα: «Μαθησιακές δυσκολίες στη σχολική ηλικία και εφαρμογή του Τεστ Πρώιμης Ανίχνευσης Δυσλεξίας». Επιβλέπων καθηγητής:κ.χριστοδουλίδης Παύλος Επιμέλεια: Κατσάνου Αλεξάνδρα (Α.Μ:11074) Στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Μαρκομανωλάκη Ελένη Α. Μ. : 9799 Επιβλέπων καθηγητής : Νάσιος Γρηγόριος

Μαρκομανωλάκη Ελένη Α. Μ. : 9799 Επιβλέπων καθηγητής : Νάσιος Γρηγόριος Μαρκομανωλάκη Ελένη Α. Μ. : 9799 Επιβλέπων καθηγητής : Νάσιος Γρηγόριος Είναι κακώσεις που συμβαίνουν στην περιοχή της κεφαλής Οι κακώσεις αυτές προκαλούνται, όταν : Α) ένα κινούμενο αντικείμενο χτυπήσει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ: ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΜΕΣΩ ΑΠΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΩΝ

ΑΣΚΗΣΗ: ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΜΕΣΩ ΑΠΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΩΝ ΑΣΚΗΣΗ: ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΜΕΣΩ ΑΠΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΩΝ 1. Σκοπός της άσκησης Στην παρούσα άσκηση θα εξεταστεί η εξειδίκευση του αριστερού ημισφαιρίου

Διαβάστε περισσότερα

Η βιολογία της μάθησης και της μνήμης: Μακρόχρονη ενδυνάμωση/αποδυνάμωση

Η βιολογία της μάθησης και της μνήμης: Μακρόχρονη ενδυνάμωση/αποδυνάμωση Η βιολογία της μάθησης και της μνήμης: Μακρόχρονη ενδυνάμωση/αποδυνάμωση 1 Τι λέμε μνήμη? Η ικανότητα να καταγράφουμε, να αποθηκεύουμε και να ανακαλούμε πληροφορίες Είναι ένας πολύπλοκος συνδυασμός υποσυστημάτων

Διαβάστε περισσότερα

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών Στρογγυλό Τραπέζι Σωματική άσκηση και Άνοια. Από τη Γενική Ιατρική και την κοινότητα στο νοσοκομείο και στις εξειδικευμένες υπηρεσίες: Παρέμβαση στην Ελλάδα του σήμερα 9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΚΠΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΚΠΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΕΚΠΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ 12/2016 Γενικοί εκπαιδευτικοί στόχοι: Η εκπαίδευση στη Νευρολογία έχει σαν στόχο να προσφέρει στους φοιτητές τις κλινικές ικανότητες δηλαδή απόκτηση

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Γιώργος Καπαρός, Νευρολόγος

Γράφει: Γιώργος Καπαρός, Νευρολόγος Γράφει: Γιώργος Καπαρός, Νευρολόγος Πρόκειται για μια επαναλαμβανόμενη διαταραχή της ηλεκτροχημικής λειτουργίας του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της οποίας μια ομάδα νευρώνων εκφορτίζεται χωρίς ουσιαστικό

Διαβάστε περισσότερα

Dr ΚΟΥΝΤΗ-ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ Ψυχολόγος

Dr ΚΟΥΝΤΗ-ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ Ψυχολόγος Dr ΚΟΥΝΤΗ-ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ Ψυχολόγος Η προσωπικότητα του εξεταζόμενου Οι συναισθηματικές αντιδράσεις του Τα σχόλια του εξεταστή Τα σχόλια του οικογενειακού περιβάλλοντος Ατυχή στρεσσογόνα γεγονότα

Διαβάστε περισσότερα

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001

Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία. Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Οι διαταραχές του λόγου και τις οµιλίας στην παιδική ηλικία Αναστασία Λαµπρινού Δεκέµβριος 2001 Γλώσσα- είναι µία ταξινοµική αρχή, ένας κώδικας επικοινωνίας, ένα κοινωνικό φαινόµενο έξω από το άτοµο. Οµιλία-

Διαβάστε περισσότερα

ΣΠΙΝΘΗΡΟΓΡΑΦΗΜΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ - ΚΝΣ Στοιχεία Ανατομίας Φυσιολογίας

ΣΠΙΝΘΗΡΟΓΡΑΦΗΜΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ - ΚΝΣ Στοιχεία Ανατομίας Φυσιολογίας Εργαστήριο Πυρηνικής Ιατρικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 2014-2015 Σπινθηρογραφική Απεικόνιση Εγκεφάλου - ΚΝΣ Παναγιώτης Αν. Γεωργούλιας Αν. Καθηγητής Πυρηνικής

Διαβάστε περισσότερα

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω

29. Βοηθητικό ρόλο στους μαθητές με δυσγραφία κατέχει η χρήση: Α) ηλεκτρονικών υπολογιστών Β) αριθμομηχανών Γ) λογογράφων Δ) κανένα από τα παραπάνω ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ Ερωτήσεις 1. Η δυσγραφία μπορεί να χωριστεί στις δύο ακόλουθες κατηγορίες: Α) γενική και μερική Β) γενική και ειδική Γ) αναπτυξιακή και επίκτητη Δ) αναπτυξιακή και μαθησιακή 2. Η αναπτυξιακή

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας Α' Λυκείου με θέμα: Μάριος Μ., Α'2. Νόσος του Πάρκινσον

Εργασία Βιολογίας Α' Λυκείου με θέμα: Μάριος Μ., Α'2. Νόσος του Πάρκινσον Εργασία Βιολογίας Α' Λυκείου με θέμα: Μάριος Μ., Α'2 Νόσος του Πάρκινσον Τρόπος αντιμετώπισης νόσου Πάρκινσον. Η νόσος του Πάρκινσον (Parkinson) είναι νευροεκφυλιστική ασθένεια της μέλαινας ουσίας με συχνότητα

Διαβάστε περισσότερα

Εσωτερική Κατασκευή των Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων. Μεταιχµιακό Σύστηµα

Εσωτερική Κατασκευή των Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων. Μεταιχµιακό Σύστηµα Εσωτερική Κατασκευή των Εγκεφαλικών Ηµισφαιρίων Μεταιχµιακό Σύστηµα Στο εσωτερικό των ηµισφαιρίων υπάρχου πλάγιες κοιλίες λευκή ουσία Βασικά Γάγγλια µεταιχµιακό (στεφανιαίο) σύστηµα διάµεσος εγκέφαλος

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΤΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚO ΣYΣΤΗΜΑ. Αθανασιάδης Στάθης φυσικοθεραπευτής NDT

ΟΠΤΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚO ΣYΣΤΗΜΑ. Αθανασιάδης Στάθης φυσικοθεραπευτής NDT ΟΠΤΙΚΟΚΙΝΗΤΙΚO ΣYΣΤΗΜΑ Αθανασιάδης Στάθης φυσικοθεραπευτής NDT ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜOΣ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ «κοιτάζουμε με τα μάτια αλλά βλέπουμε με τον εγκέφαλο» 90% των πληροφοριών που φθάνουν στον εγκέφαλο περνούν μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές Νοητικών Λειτουργιών

Διαταραχές Νοητικών Λειτουργιών Διαταραχές Νοητικών Λειτουργιών Φίλιππος Γουρζής Απαρτιωμένη Διδασκαλία Διαταραχές Νοητικών Λειτουργιών Περιγραφική Ψυχοπαθολογία ή Ψυχιατρική Σημειολογία Κλινική συνέντευξη και περιγραφική Ψυχοπαθολογία

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στη Νευροψυχολογία

Εισαγωγή στη Νευροψυχολογία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Εισαγωγή στη Νευροψυχολογία Διάλεξη #5 : Κροταφικοί και ινιακοί λοβοί: ανατομία και λειτουργίες Στέλλα Γιακουμάκη Τμήμα Ψυχολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

H νόσος Αλτσχάιμερ. Για να τη θεραπεύσουμε, δεν υπάρχει φάρμακο. Μόνο πολλή αγάπη... Κοινωνική Οργάνωση

H νόσος Αλτσχάιμερ. Για να τη θεραπεύσουμε, δεν υπάρχει φάρμακο. Μόνο πολλή αγάπη... Κοινωνική Οργάνωση H νόσος Αλτσχάιμερ Για να τη θεραπεύσουμε, δεν υπάρχει φάρμακο. Μόνο πολλή αγάπη... Κοινωνική Οργάνωση Τι είναι η νόσος του Αλτσχάιμερ; Η νόσος του Αλτσχάιμερ είναι μια εκφυλιστική νόσος, η οποία αργά

Διαβάστε περισσότερα

«ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚH ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ»

«ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚH ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ» «ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚH ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ» ΣΟΥΜΠΟΥΡΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, Α.Π.Θ ΛΥΣΙΤΣΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ ALZHEIMER HELLAS ΠΡΟΦΙΛ Φύλο: Γυναίκα Ηλικία: 75 ετών Εκπαίδευση: 6 έτη Οικιακά 2

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις: 1) Τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν μπορούν: α. Να προμηθεύουν τους νευρώνες με θρεπτικά

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις: 1) Τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν μπορούν: α. Να προμηθεύουν τους νευρώνες με θρεπτικά ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση στις παρακάτω προτάσεις: 1) Τα νευρογλοιακά κύτταρα δεν μπορούν: α. Να προμηθεύουν τους νευρώνες με θρεπτικά συστατικά και να απομακρύνουν τις άχρηστες ουσίες. β. Να

Διαβάστε περισσότερα

Ο καλόςύπνος μαζίμετησωστή διατροφή και την άσκηση είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της υγείας

Ο καλόςύπνος μαζίμετησωστή διατροφή και την άσκηση είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της υγείας Ο καλόςύπνος μαζίμετησωστή διατροφή και την άσκηση είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της υγείας εγρήγορση Στάδιο ύπνου ώρες H AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚH ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ Υπνικοί κύκλοι διάρκειας 90 λεπτών Υπνοςμη-REM Στάδιο1-στάδιο4

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΜΕΣΩ ΑΠΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΩΝ

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΜΕΣΩ ΑΠΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΜΕΣΩ ΑΠΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΩΝ If the human brain were so simple that we could understand it, we would be so simple that we couldn t -Emerson

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές συμπεριφοράς ανοϊκών

Διαταραχές συμπεριφοράς ανοϊκών Επιστημονικό Συμπόσιο ALCOVE Αθήνα 12 & 13 Οκτωβρίου 2012 Διαταραχές συμπεριφοράς ανοϊκών ασθενών που φροντίζονται στο σπίτι Ελένη Μαργιώτη Κλινική Νευροψυχολόγος Συντονίστρια Κέντρου Ημέρας Αμαρουσίου

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΕΙΟ ΜΝΗΜΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗ ΙΑΓΝΩΣΗ, ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

ΙΑΤΡΕΙΟ ΜΝΗΜΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗ ΙΑΓΝΩΣΗ, ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΙΑΤΡΕΙΟ ΜΝΗΜΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗ ΙΑΓΝΩΣΗ, ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Η αύξηση του προσδόκιµου επιβίωσης έχει ως αποτέλεσµα και την αύξηση των νευροεκφυλιστικών νοσηµάτων,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΕΝΝΗΣΗ 6 ΕΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΕΝΝΗΣΗ 6 ΕΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΓΕΝΝΗΣΗ 6 ΕΤΩΝ ΗΛΙΚΙΑ γέννηση ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ Αναγνωρίζει και προτιμά τη φωνή της μητέρας καθώς και ήχους της γλώσσας. Μιμείται ήχους της γλώσσας. 2 μηνών Συνδυάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΠΤΩΣΗ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΝΑΖΑΡΙ ΔΑΝΙΗΛ - ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ ΓΝΑ «ΛΑΙΚΟ»

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΠΤΩΣΗ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΝΑΖΑΡΙ ΔΑΝΙΗΛ - ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ ΓΝΑ «ΛΑΙΚΟ» ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΠΤΩΣΗ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ΝΑΖΑΡΙ ΔΑΝΙΗΛ - ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ ΓΝΑ «ΛΑΙΚΟ» ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΤΩΣΗ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ Η συνείδηση είναι το σύνολο των εγκεφαλικών λειτουργιών που φέρνει

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.

ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. ΣΤΥΤΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Η στυτική δυσλειτουργία είναι ένα από τα συχνότερα νοσήματα των ανδρών στην σημερινή εποχή.σε νεαρότερες ηλικίες το 30% οφείλεται σε οργανικές αιτίες και το 70 % σε ψυχολογικά αίτια

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΘΕΟΦΑΝΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΤΟ ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΘΕΟΦΑΝΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΟ ΑΓΓΕΙΑΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΘΕΟΦΑΝΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΙΑ ΒΡΑΔΙΑ ΣΤΑ ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ... «Ήταν μια χαρά μέχρι πριν από 1 ώρα» σας λέει με αγωνία η κόρη του 68χρονου που έχει έρθει στα επείγοντα όπου εργάζεστε.

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακη διάγνωση Νευροεκφυλιστικων νοσημάτων. Χρυσούλα Νικολάου

Εργαστηριακη διάγνωση Νευροεκφυλιστικων νοσημάτων. Χρυσούλα Νικολάου Εργαστηριακη διάγνωση Νευροεκφυλιστικων νοσημάτων Χρυσούλα Νικολάου Νευροεκφυλιστικά Νοσήματα Νοσολογικές οντότητες, συχνά κληρονομικής αρχής, με προσβολή συγκεκριμένων ανατομικών δομών του Ν.Σ, (επηρεάζουν

Διαβάστε περισσότερα

Η ΝΟΣΟΣ ALZHEIMER σήμερα

Η ΝΟΣΟΣ ALZHEIMER σήμερα ΤΗΛΕΦΩΝΟ: 210 317160-3 Το παρόν τεύχος επιμελήθηκε η επιστημονική ομάδα της ΚΛΙΜΑΚΑ Σύνταξη Αρχειοθέτηση Αφρ. Στελούδη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η νοσος 1 Alzheimer σήμερα Αρχικά στάδια 2 της νόσου Οφέλη από την 3 έγκαιρη

Διαβάστε περισσότερα

Αριθμητική και Ανάγνωση: Η έκπληξη στη Νοητική Αποκατάσταση

Αριθμητική και Ανάγνωση: Η έκπληξη στη Νοητική Αποκατάσταση Αριθμητική και Ανάγνωση: Η έκπληξη στη Νοητική Αποκατάσταση Dr Κουντή-Ζαφειροπούλου Φωτεινή, Νευροψυχολόγος Λιάπη Δέσποινα, Ψυχολόγος Μπακογλίδου Ευαγγελία, Φυσιοθεραπεύτρια Alzheimer Hellas Εταιρεία Alzheimer

Διαβάστε περισσότερα

Η πολύ σημαντική λειτουργία για τον άνθρωπο

Η πολύ σημαντική λειτουργία για τον άνθρωπο Η πολύ σημαντική λειτουργία για τον άνθρωπο Ίλιγγος και προβλήματα ισορροπίας Η ισορροπία είναι πολύ σημαντική λειτουργία για τον άνθρωπο. Για να κατανοήσουμε τις διάφορες παθήσεις που επηρεάζουν την ισορροπία,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 7ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ

ΜΑΘΗΜΑ 7ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 7ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ Η ΛΕΥΚΗ ΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Η λευκή ουσία συντίθεται από εμύελες νευρικές ίνες διαφόρων διαμέτρων και νευρογλοία Οι νευρικές ίνες κατατάσσονται

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32)

Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Γνωστική Ψυχολογία Ι (ΨΧ32) Διάλεξη 3 Η φυσιολογία των γνωστικών διεργασιών Πέτρος Ρούσσος Η νευροψυχολογική βάση των γνωστικών διεργασιών Γνωστική νευροεπιστήμη: μελετάει τους τρόπους με τους οποίους

Διαβάστε περισσότερα

Προ-άνοια. Αρχική άνοια

Προ-άνοια. Αρχική άνοια Αλτσχάιμερ Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας. Είναι μια ασθένεια μη θεραπεύσιμη, εκφυλιστική και θανατηφόρα. Γενικά εντοπίζεται στους ανθρώπους πάνω από 65 ετών, αν και το λιγότερο συχνά,

Διαβάστε περισσότερα

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών

Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών Δυστονία Δυστονία Στη δυστονία έχουμε ακούσια σύσπαση μυών προκαλώντας ανεξέλεγκτες επαναλαμβανόμενες ή στροφικές κινήσεις του προσβεβλημένου τμήματος του σώματος. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου Θεματική Ενότητα 10: Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις μεθόδους μελέτης του εγκεφάλου. Λέξεις κλειδιά:

Διαβάστε περισσότερα

διοτι ολος ο νομος εις εναν λογο συμπληρουται εις τον θελεις αγαπα τον πλησιον σου ως σεαυτον Γαλάτας, κεφ. Ε, εδ. 14

διοτι ολος ο νομος εις εναν λογο συμπληρουται εις τον θελεις αγαπα τον πλησιον σου ως σεαυτον Γαλάτας, κεφ. Ε, εδ. 14 διοτι ολος ο νομος εις εναν λογο συμπληρουται εις τον θελεις αγαπα τον πλησιον σου ως σεαυτον Γαλάτας, κεφ. Ε, εδ. 14 το όραμα φιλοδοξούμε σε ένα κόσμο που η ανθρωπότητα πλήγεται καθημερινά από ασθένειες,

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Λογισμικού Προγράμματος Γνωστικής Ενδυνάμωσης RehaCom

Παρουσίαση Λογισμικού Προγράμματος Γνωστικής Ενδυνάμωσης RehaCom Παρουσίαση Λογισμικού Προγράμματος Γνωστικής Ενδυνάμωσης RehaCom Αικατερίνη Ντόσκου Λογοθεραπεύτρια Κέντρο Αποκατάστασης Κακώσεων Νωτιαίου Μυελού Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών Γνωστική αποκατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟ Α ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 1. Γαστροοισοφαγική παλινδρόµηση (ΓΟΠ) Η συχνότητα της ΓΟΠ σε παιδιά µε ΕΠ αναφέρεται από 26% - 75%, ενώ σε φυσιολογικά παιδιά και βρέφη εκτιµάται περίπου στο 7-8% (Cadman και συν. 1978,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ. Πολυδύναµο Καλλιθέας Φεβρουάριος 2008 Αναστασία Λαµπρινού

ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ. Πολυδύναµο Καλλιθέας Φεβρουάριος 2008 Αναστασία Λαµπρινού ΕΙΔΙΚΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Πολυδύναµο Καλλιθέας Φεβρουάριος 2008 Αναστασία Λαµπρινού Ειδική αναπτυξιακή διαταραχή, η οποία συνδέεται µε ελλείµµατα στην έκφραση ή/και στην κατανόηση Ειδική: δυσκολία χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΨΥΧ 422 ΨΥΧΟΒΙΟΛΟΓΙΑ II:

ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΨΥΧ 422 ΨΥΧΟΒΙΟΛΟΓΙΑ II: ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΨΥΧ 422 ΨΥΧΟΒΙΟΛΟΓΙΑ II: Νευροψυχολογία ΑΙΘΟΥΣΑ B211 ΧΩΔ 02 ΗΜΕΡΑ : ΤΡΙΤΗ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 3: 00 4: 30 μμ ΔΙΔΑΣΚΩΝ Dr Greta Wozniak MD., PhD Επίκουρος Επισκέπτης Καθηγητής Νευροφυσιολόγος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΠΝΟΙΑ ΥΠΝΟΥ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η κεντρική υπνική άπνοια (central sleep apnea - CSA) συναντάται σε ποσοστό 5-10% όλων των ασθενών με διαταραχή της αναπνοής στον ύπνο (sleep-disordered breathing

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχωτικές διαταραχές και θεραπευτική αντιμετώπιση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 10 Ιούλιος :29

Ψυχωτικές διαταραχές και θεραπευτική αντιμετώπιση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 10 Ιούλιος :29 Γράφει: Νικόλαος Βακόνδιος, Ψυχολόγος Η λέξη «ψύχωση» είναι μία λέξη η οποία χρησιμοποιείται υπερβολικά συχνά από τον κόσμο με λάθος νόημα και περιεχόμενο. Στο κείμενο αυτό, γίνεται μία προσπάθεια να δοθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ Ευάγγελος Γρινάκης Ψυχίατρος Αλκοολογικό Ιατρείο ΠαΓΝΗ Ιανουάριος 2018 Οι επιπτώσεις του αλκοόλ διακρίνονται σε Συνέπειες της τοξίκωσης, του μεθυσιού

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου

Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου Απαρτιωμένη Διδασκαλία Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας I. Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές II. III. Ειδικές Αναπτυξιακές Διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα