ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ. «Γηαπίζηεπζε Πνηφηεηαο, Δξγαζηεξηαθψλ Γνθηκψλ, Ζιεθηξηθψλ Μεηξήζεσλ θαη Οξγάλσλ ζε Δζληθά θαη Δπξσπατθά Πιαίζηα»

Transcript

1 Σ Δ Υ Ν Ο Λ Ο Γ Η Κ Ο Δ Κ Π Α Η Γ Δ Τ Σ Η Κ Ο Η Γ Ρ Τ Μ Α Κ Α Β Α Λ Α Υ Ο Λ Ζ Σ Δ Υ Ν Ο Λ Ο Γ Η Κ Χ Ν Δ Φ Α Ρ Μ Ο Γ Χ Ν Σ Μ Ζ Μ Α Ζ Λ Δ Κ Σ Ρ Ο Λ Ο Γ Η Α ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ «Γηαπίζηεπζε Πνηφηεηαο, Δξγαζηεξηαθψλ Γνθηκψλ, Ζιεθηξηθψλ Μεηξήζεσλ θαη Οξγάλσλ ζε Δζληθά θαη Δπξσπατθά Πιαίζηα» ΦΤΥΟΓΤΗΟ ΒΑΗΛΔΗΟΤ ΗΧΑΝΝΖ Α.Μ 4012 ΟΤΛΣΑΝΟΓΛΟΤ ΗΧΑΝΝΟΤ ΓΖΜΖΣΡΗΟ Α.Μ 4169 ΔΗΖΓΖΣΖ: ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΗΓΖ ΥΑΡΑΛΑΜΠΟ Καζεγεηήο Δθαξκνγψλ 1

2 ΚΑΒΑΛΑ ΗΟΤΝΗΟ 2010 Π Δ Ρ Η Λ Ζ Φ Ζ ηνλ 20 ν αηψλα κε ηελ πξφνδν ηεο ηερλνινγίαο νη αγνξέο ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο άξρηζαλ λα θαηαθιχδνληαη απφ πιεζψξα πξντφλησλ θαη κεγάιε πξνζθνξά ππεξεζηψλ. Ζ απμεκέλε παξαγσγηθφηεηα θαζψο θαη ε ππέξκεηξε πξνζθνξά ππεξεζηψλ είρε ζαλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Απηφ πξνβιεκάηηζε ηνπο νηθνλνκηθνχο δηαρεηξηζηέο νη νπνίνη θαηάιαβαλ φηη θξηηήξην γηα λα απμήζνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ζην πεξηβάιινλ ηεο αγνξάο ζα ήηαλ ηα πξντφληα θαη νη ππεξεζίεο λα γίλνληαη θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο πξνδηαγξαθέο νη νπνίεο ζα δηαζθάιηδαλ ηελ πνηφηεηά ηνπο. Γεκηνπξγήζεθε ινηπφλ ε αλάγθε θάπνηνο λα νξίζεη απηέο ηηο πξνδηαγξαθέο, νη νπνίεο ζα ήηαλ θνηλά απνδεθηέο.έηζη Γηεζλείο θαη Δζληθνί νξγαληζκνί αιιά θαη άιινη θνξείο αλέπηπμαλ θαη θαζηέξσζαλ θάπνηα εξγαιεία ( πξφηππα, ηερληθέο πξνδηαγξαθέο θ.α.) κε ηα νπνία αθελφο κελ νη θάζε είδνπο επηρεηξήζεηο απέθηεζαλ θχξνο, αθεηέξνπ δε απμήζεθε θαη ε ηθαλνπνίεζε ησλ θαηαλαισηψλ. Ζ βεβαηφηεηα φηη νη επηρεηξήζεηο θαη ζηελ πεξίπησζή καο ηα εξγαζηήξηα ειεθηξηθψλ δνθηκψλ θαη δηαθξηβψζεσλ ειεθηξηθψλ νξγάλσλ ζπκκνξθψλνληαη κε ηα θξηηήξηα πνπ ζέηνπλ ηα πξφηππα γίλεηαη κε ηε δηαδηθαζία ηεο Γηαπίζηεπζεο δειαδή ηεο αλαγλψξηζεο απφ έλα εζληθφ ζπλήζσο θνξέα ηεο ηθαλφηεηάο ηνπο λα εθηεινχλ ζπγθεθξηκέλεο κεηξήζεηο, ζηα ζπγθεθξηκέλα κεγέζε, ρξεζηκνπνηψληαο ζπγθεθξηκέλεο δηαδηθαζίεο, κε ζπγθεθξηκέλε αβεβαηφηεηα κεηξήζεσλ. Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε παξνπζίαζε ηνπ νηθνδνκήκαηνο ηεο πνηφηεηαο πνπ ζπληειείηαη ζηα εζληθά θαη επξσπατθά πιαίζηα θαη νινθιεξψλεηαη κε ηε Γηαπίζηεπζε. Λέμεηο Κιεηδηά Μέηξεζε, Μεηξνινγία, Πξφηππα,, Ηρλειαζηκφηεηα, Αβεβαηφηεηα, Γηαθξίβσζε, Γηαπίζηεπζε 2

3 A B S T R A C T In 20 th century, markets in the developed countries owing to the growth of technology began to be submerged from product s abundance and a big offer of services. The increased productivity, as well as the immoderate offer of services, led to the reduction of competitiveness. This issue puzzled the economic administrators who realized that the criterion for increasing competitiveness in the market s environment would be that the products and services should be characterized by concrete specifications ensuring their quality. It was created therefore, the need somebody to fix these specifications which would commonly acceptable. So International and National organisms, but also other institutions established and developed certain tools (standards, technical specifications, e.t.c) with which acquired the prestige of all kinds of enterprises and increased also the satisfaction of customers. The certainty that enterprises and in our case calibration and testing laboratories in electrical field are arranged with the criteria that place the standards, is usually become with Accreditation process. That means the recognition by a national institution to execute concrete measurements in electrical units, using concrete processes with concrete uncertainty of measurements. The subject of this work is the presentation of quality building in National and European frames which is completed by Accreditation. Key words Measurement, Metrology, Calibration Accreditation, Standards, Uncertainty, Traceability 3

4 Π Δ Ρ Η Δ Υ Ο Μ Δ Ν Α ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΔΗΑΓΧΓΖ..1 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΜΔΣΡΖΔΗ Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΧΝ ΜΔΣΡΖΔΧΝ ΓΗΑ ΣΖ ΕΧΖ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΜΔΣΡΖΣΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ.. 5 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ, Ζ ΔΠΗΣΖΜΖ ΣΧΝ ΜΔΣΡΖΔΧΝ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ Ζ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΣΖ ΖΜΑΗΑ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ ΚΑΗ ΚΟΠΟ ΣΖ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΣΖ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ....9 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΑΞΗΟΠΗΣΗΑ ΜΔΣΡΖΔΧΝ ΚΑΘΟΡΗΣΗΚΟ ΠΑΡΑΓΟΝΣΑ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΔΗΑΓΧΓΖ

5 4.2 ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΠΟΗΟΣΖΣΑ Ζ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΝΟΜΟΘΔΗΑ-ΝΟΜΟΛΟΓΗΑ-ΔΤΡΧΠΑΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ ΔΤΡΧΠΑΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ ΚΑΗ ΓΡΑΔΗ Δ ΥΔΖ ΜΔ ΣΖΝ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΠΡΟΗΟΝΣΧΝ ΚΑΗ ΤΠΖΡΔΗΧΝ. 15 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΒΑΗΚΔ ΤΠΟΓΟΜΔ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ ΟΡΗΜΟ ΣΟΤ ΠΡΟΣΤΠΟΤ ΣΤΠΟΗ ΠΡΟΣΤΠΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΧΓΖ ΚΑΗ ΑΓΔΗΑ ΥΡΖΖ ΣΟΤ ΠΡΟΣΤΠΟΤ ΦΟΡΔΗ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ ΠΡΟΣΤΠΧΝ Γηεζλείο Φνξείο Σππνπνίεζεο α ISO θαη εθπφλεζε Πξνηχπσλ β Αλαζεψξεζε Πξνηχπσλ ISO Δπξσπατθνί Φνξείο Σππνπνίεζεο α Γεκηνπξγία Δπξσπατθψλ Πξνηχπσλ Δζληθνί Φνξείο Σππνπνίεζεο ζηελ Δπξψπε α Οξγαληζκνί ηεο Γεξκαλίαο β Ο Βξεηαληθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο BSi γ Ο Γαιιηθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο AFNOR ΔΛΛΖΝΗΚΟΗ ΦΟΡΔΗ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ

6 Διιεληθά Πξφηππα-Γηαδηθαζία εθπφλεζεο Πξνηχπσλ Παξαπνκπέο ζε Πξφηππα Ννκηθή Ηζρχο ησλ Δζληθψλ Πξνηχπσλ Θέζε ζε εθαξκνγή ησλ Δπξσπατθψλ Πξνηχπσλ σο Δζληθά Πξφηππα Καηάξγεζε ησλ αληηηηζέκελσλ Δζληθψλ Πξνηχπσλ Ο ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΟΡΓΑΝΗΜΟ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΖ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ/ΒΑΘΜΟΝΟΜΖΖ ΣΗ ΖΛΔΚΣΡΗΚΔ ΜΔΣΡΖΔΗ Ζ Γηαθξίβσζε σο επαθφινπζν ηεο αβεβαηφηεηαο ησλ Μεηξήζεσλ Σχπνη θαικάησλ Ζιεθηξηθά Όξγαλα Μέηξεζεο, Μέζνδνη Μέηξεζεο θαη Αβεβαηφηεηα Μεηξνινγηθά Υαξαθηεξηζηηθά Ζιεθηξηθψλ Οξγάλσλ Μέηξεζεο Υαξαθηεξηζκφο θαη επηθχξσζε Μεζφδσλ Μέηξεζεο ΗΥΝΖΛΑΗΜΟΣΖΣΑ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΣΖ ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ Τπνρξεψζεηο ηνπ εξγαζηεξίνπ πξηλ απφ ηε Γηαθξίβσζε Γηαδηθαζίεο Γηαθξίβσζεο-Πηζηνπνηεηηθά Γηαθξίβσζεο Δπαλαδηαθξίβσζε ησλ Πξνηχπσλ ησλ Δξγαζηεξίσλ Γηαθξηβψζεσλ ΓΗΑΚΡΗΒΧΔΗ ΖΛΔΚΣΡΗΚΧΝ ΜΔΓΔΘΧΝ Μεγέζε-Πξφηππα Παξάγνληεο Αβεβαηφηεηαο ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ ΚΑΗ ΔΘΝΗΚΑ ΠΡΟΣΤΠΑ- -ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ Ζ Τπνδνκή ηνπ Δ.Η.Μ Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ Ζ ΑΝΑΓΚΑΗΟΣΖΣΑ ΣΖ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ

7 5.3.2 ΠΡΟΣΤΠΑ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ Οη ειιείςεηο ηνπ ΔΝ Πξνηχπνπ Ζ εθαξκνγή ηνπ Πξνηχπνπ ISO/IEC ΓΗΔΘΝΖ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΓΗΑ ΣΖ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ ΔΡΓΑΣΖΡΗΧΝ ILAC ΔΤΡΧΠΑΗΚΟΗ ΦΟΡΔΗ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ ΔΑ ΔΘΝΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ Α.Δ Δ.Τ.Γ Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΔΝΧΖ ΔΡΓΑΣΖΡΗΧΝ (HellasLab) ΚΡΗΣΖΡΗΑ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ ΚΑΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΣΖΡΗΔ ΟΓΖΓΗΔ ΤΜΦΧΝΑ ΜΔ ΣΟ Δ.Τ.Γ Απαηηήζεηο ηνπ Δ.Τ.Γ φζνλ αθνξά ηελ Ηρλειαζηκφηεηα Ηρλειαζηκφηεηα ζε ζρέζε κε Πξφηππα Μεηξήζεσλ εθηφο Διιάδαο ΚΑΝΟΝΗΜΟΗ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ Γεληθά Πξνυπνζέζεηο πνπ πξέπεη λα ηθαλνπνηεί έλα εξγαζηήξην Γηαθξίβσζεο θαη Γνθηκψλ Δλέξγεηεο ζε πεξίπησζε παξαβίαζεο ησλ πξνυπνζέζεσλ Γηαπίζηεπζεο Κνηλνπνίεζε Αιιαγψλ Πξνζθπγέο Παξάπνλα Ζ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΣΖ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ ΣΟ ΚΔΝΣΡΟ ΓΟΚΗΜΧΝ ΔΡΔΤΝΧΝ ΚΑΗ ΠΡΟΣΤΠΧΝ ΣΖ Γ.Δ.Ζ (Κ.Γ.Δ.Π) ΔΡΓΑΣΖΡΗΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΗΚΧΝ ΓΟΚΗΜΧΝ ΚΑΗ ΓΗΑΚΡΗΒΧΔΧΝ..107 ΤΜΠΔΡΑΜΑ Β Η Β Λ Η Ο Γ Ρ Α Φ Η Α

8 ΔΗΑΓΧΓΖ Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο πηπρηαθήο εξγαζίαο είλαη ε παξνπζίαζε ησλ θξηηεξίσλ πνπ δηαζθαιίδνπλ ηελ πνηφηεηα ζηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνπλ ηα εξγαζηήξηα δηαθξηβψζεσλ ειεθηξηθψλ νξγάλσλ θαζψο θαη απηψλ πνπ θάλνπλ δνθηκέο ζηνλ ηνκέα ησλ ειεθηξηθψλ κεγεζψλ. Αλαιπηηθφηεξα: ην Κεθάιαην 2 παξνπζηάδεηαη ε έλλνηα ηεο Μέηξεζεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηεο δσήο καο απφ αξραηνηάησλ ρξφλσλ θαη πνπ είλαη βαζηθή παξάκεηξνο γηα ηελ πνηφηεηα ηεο δσή καο. πγθεθξηκέλα αλαδεηθλχεηαη ε ζεκαζία ησλ κεηξήζεσλ γηα ηε δσή ηνπ αλζξψπνπ θαη γίλεηαη κηα εθηελήο πεξηγξαθή ηεο ηζηνξίαο ηνπ κεηξεηηθνχ ζπζηήκαηνο. ην 3 Κεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηελ επηζηήκε ησλ Μεηξήζεσλ, ηε Μεηξνινγία πνπ ε πξφνδνο ηεο ηερλνινγίαο νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία θαη ηελ αλάπηπμή ηεο. Παξνπζηάδεηαη ε θνηλσληθή ζεκαζία ηεο Μεηξνινγίαο, πνην είλαη ην αληηθείκελν θαη ν ζθνπφο ηεο θαζψο θαη ζε πνηεο θαηεγνξίεο ρσξίδεηαη. ην 4 Κεθάιαην αλαδεηθλχεηαη ε αλάγθε γηα αμηνπηζηία ζηηο Μεηξήζεηο παξάγνληαο πνπ νδεγεί ζηελ πνηφηεηα πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. Οξίδεηαη ε πνηφηεηα θαη θαηαγξάθεηαη πνηα είλαη ε πνιηηηθή ηεο Δπξψπεο γηα ηελ πνηφηεηα. ην Κεθάιαην 5 γίλεηαη αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ βαζηθψλ ππνδνκψλ ηεο πνηφηεηαο πνπ είλαη ε Σππνπνίεζε, ε εθαξκνγή ηεο Μεηξνινγίαο θαη ε Γηαπίζηεπζε. ην ππνθεθάιαην ηεο Σππνπνίεζεο γίλεηαη αλαθνξά ζηα πξφηππα, ζηνπο θνξείο ηππνπνίεζεο ζε δηεζλή, Δπξσπατθά θαη εζληθά πιαίζηα, θαζψο θαη εθηελήο αλαθνξά ζηνλ ειιεληθφ νξγαληζκφ ηππνπνίεζεο πνπ είλαη ν ΔΛ.Ο.Σ. 8

9 ην ππνθεθάιηαν ηεο εθαξκνγήο ηεο Μεηξνινγίαο αλαιχεηαη ε έλλνηα ηεο Γηαθξίβσζεο/Βαζκνλφκεζεο ζηηο ειεθηξηθέο κεηξήζεηο θαη ζηα φξγαλα, αλαιχεηαη ν φξνο ηεο Ηρλειαζηκφηεηαο, πεξηγξάθεηαη ε δηαδηθαζία ηεο Γηαθξίβσζεο θαη παξνπζηάδεηαη ην Διιεληθφ Ηλζηηηνχην Μεηξνινγίαο πνπ είλαη ν ζεκαηνθχιαθαο ησλ πξνηχπσλ κέηξεζεο ζηελ Διιάδα. Σέινο ζην ππνθεθάιαην ηεο Γηαπίζηεπζεο θαηαγξάθεηαη ε αλαγθαηφηεηα ηεο Γηαπίζηεπζεο ησλ εξγαζηεξίσλ ειεθηξηθψλ κεηξήζεσλ θαη νξγάλσλ, παξνπζηάδεηαη ην πξφηππν ISO/IEC ηνπ νπνίνπ ε εθαξκνγή επηβάιιεηαη σο θξηηήξην γηα ηε Γηαπίζηεπζε θαη θαηαγξάθεηαη ε δηαδηθαζία ε νπνία ππνζηεξίδεηαη ζηα εζληθά πιαίζηα απφ δηάθνξα ηππνπνηεηηθά έγγξαθα ηα νπνία έρνπλ εθδνζεί απφ ην Δζληθφ χζηεκα γηα ηε Γηαπίζηεπζε (Δ.Τ.Γ) 9

10 ΜΔΣΡΖΔΗ 2.1 Ζ ΖΜΑΗΑ ΣΧΝ ΜΔΣΡΖΔΧΝ ΓΗΑ ΣΖ ΕΧΖ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ «Οη αξηζκνί θαζνξίδνπλ ηελ ηάμε θαη ηελ αξκνλία ζην ζύκπαλ.» Δηθφλα 2.1 Ππζαγφξαο "In physical science the first essential step in the direction of learning any subject is to find principles of numerical reckoning and practicable methods for measuring some quality connected with it. I often say that when you can measure what you are speaking about, and express it in numbers, you know something about it; but when you cannot measure it, when you cannot express it in numbers, your knowledge is of a meagre and unsatisfactory kind; it may be the beginning of knowledge, but you have scarcely in your thoughts advanced to the state of Science, whatever the matter may be." [PLA, vol. 1, "Electrical Units of Measurement", ] 10

11 «...όηαλ κπνξείο λα κεηξήζεηο εθείλν γηα ην νπνίν κηιάο θαη λα ην εθθξάζεηο κε αξηζκνύο, μέξεηο θάηη γη' απηό. Όηαλ όκσο δελ κπνξείο λα ην εθθξάζεηο κε αξηζκνύο, ε γλώζε ζνπ είλαη ειιηπήο. Πηζαλόλ λα βξίζθεζαη ζηελ αξρή ηεο γλώζεο, αιιά ε ζθέςε ζνπ δελ έρεη πξνρσξήζεη ζην επίπεδν ηεο επηζηήκεο, νπνηνδήπνηε θη αλ είλαη ην αληηθείκελό ζνπ.» Δηθφλα 2.2 William Thomson, 1 st Baron Kelvin Ο θηιφζνθνο θαη καζεκαηηθφο Ππζαγφξαο θαζψο θαη ν θπζηθφο Λφξδνο Κέιβηλ κέζα απφ ηηο παξαπάλσ ξήζεηο ηνπο επηζεκαίλνπλ ηε ζπνπδαηφηεηα ησλ κεηξήζεσλ θαη ησλ αξηζκψλ ζηε δσή ηνπ αλζξψπνπ. Γελ ζα ήηαλ ππεξβνιή λα πνχκε φηη νη κεηξήζεηο επεξεάδνπλ βαζχηαηα ηε δσή καο εηδηθά φινπο εκάο πνπ δνχκε ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο θαη φηη νη πεξηζζφηεξεο δξαζηεξηφηεηέο καο βαζίδνληαη ή επεξεάδνληαη απφ ηηο κεηξήζεηο. πρλά νη κεηξήζεηο ζεσξνχληαη δεδνκέλεο θαη θάηη πνιχ ζπλεζηζκέλν ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο. Π.ρ φηαλ θηηάρλνπκε έλα γιπθφ, φηαλ γεκίδνπκε κε βελδίλε ην απηνθίλεηφ καο, φηαλ ζην ινγαξηαζκφ ηεο Γ.Δ.Ζ πιεξψλνπκε αλάινγα κε ηελ έλδεημε ηνπ κεηξεηή. Όιεο απηέο βέβαηα νη δξαζηεξηφηεηεο πξαγκαηνπνηνχληαη κε θάπνηα φξγαλα κέηξεζεο ηα νπνία πηζηεχνπκε φηη ιεηηνπξγνχλ ζσζηά ρσξίο απηφ βέβαηα λα είλαη δεδνκέλν. Άιιεο θνξέο ζπλεηδεηνπνηνχκε πην άκεζα ηε ζεκαζία ησλ κεηξήζεσλ φηαλ π.ρ θάλνπκε αλαιχζεηο αίκαηνο. Ζ κεγαιχηεξε φκσο ζπνπδαηφηεηα πνπ παξνπζηάδνπλ νη κεηξήζεηο είλαη ζην πεδίν ηεο επηζηήκεο. Πάλσ ζε απηέο ζηεξίδεηαη φιε ε πεηξακαηηθή εξεπλεηηθή δηαδηθαζία θαη θπζηθά ε πξναγσγή ηεο γλψζεο. Αθξηβείο πεηξακαηηθέο κεηξήζεηο νδήγεζαλ θαη νδεγνχλ ζηε δηαηχπσζε αθξηβέζηεξσλ ζεσξηψλ πνπ ζπλέβαιιαλ θαη ζπκβάιινπλ ζηελ εμέιημε ηεο επηζηήκεο θαη θπζηθά ηεο ηερλνινγίαο. πκπεξαζκαηηθά κπνξνχκε λα πνχκε φηη ε πξφνδνο θαη ε αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζκνχ θαη θαη επέθηαζε ε πνηφηεηα ηεο δσήο καο εμαξηάηαη απφ ηελ ηθαλφηεηά καο λα πξαγκαηνπνηνχκε αθξηβείο κεηξήζεηο ζε ηνκείο φπσο είλαη νη εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο, ε πνηφηεηα πξντφλησλ, νη κεηαθνξέο θαη ζπγθνηλσλία, ε εθκεηάιιεπζε θπζηθψλ πφξσλ, ε νηθνλνκία, ε δεκφζηα πγεία, ε πγηεηλή θαη αζθάιεηα θιπ. 11

12 2.2 ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΜΔΣΡΖΣΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ Ζ κέηξεζε είλαη κηα απφ ηηο πιένλ ζπλεζηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο ζε φια ηα επίπεδα ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο δσήο (εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο, βηνκεραληθέο κεηξήζεηο, έιεγρνο πξντφλησλ θαη δηεξγαζηψλ, εξγαζηεξηαθέο κεηξήζεηο ζηηο δνθηκέο θαη ζηελ έξεπλα, ηαηξηθέο θαη ινηπέο εμεηάζεηο, πεξηβαιινληηθέο κεηξήζεηο, θιπ.). ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο εθηηκάηαη φηη έλα πνζνζηφ 6-7% ηνπ ΑΔΠ ηνπο αληηζηνηρεί ζε φιεο ηηο παξαπάλσ δξαζηεξηφηεηεο κέηξεζεο. Ζ αλάγθε εχξεζεο κνλάδσλ κέηξεζεο, εκθαλίζηεθε απφ ηα πξψηα ήδε βήκαηα ηεο αλζξσπφηεηαο. Σα κέηξα θαη ηα ζηαζκά ήηαλ απφ ηηο πξψηεο αλαθαιχςεηο ηνπ αλζξψπνπ. Σηο βάζεηο γηα ηε δεκηνπξγία ησλ πξψησλ κεηξεηηθψλ ζπζηεκάησλ απνηέιεζε ην ίδην ην ζψκα ηνπ αλζξψπνπ. Έηζη απφ ηηο πξψηεο κνλάδεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ είλαη ν δάθηπινο, ε παιάκε, ν βξαρίσλ, ν πνπο, ην βήκα, θ.α. ε πεξηπηψζεηο κέηξεζεο απνζηάζεσλ κεγάιεο θιίκαθαο, ηηο κνλάδεο απνηεινχζαλ ε απφζηαζε βνιήο πέηξαο, ε απφζηαζε πνπ δηαλχεη ζε κηα κέξα έλαο πεδφο, ε πεξίνδνο ηνπ ήιηνπ, ηεο ζειήλεο θ.α. Αλάινγα κε ηηο πεξηζηάζεηο παξφκνηεο κνλάδεο ρξεζηκνπνηνχληαη αθφκα θαη ζήκεξα. Παξά ηελ θνηλή ξίδα ησλ πεξηζζφηεξσλ κεηξεηηθψλ ζπζηεκάησλ, ηα ζπζηήκαηα απηά δηέθεξαλ απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή. Έηζη είρακε ηελ παξάιιειε αλάπηπμε πνιιψλ ζπζηεκάησλ θάηη πνπ θαζηζηνχζε δχζθνιεο ηηο ζπλαιιαγέο κεηαμχ ησλ ιαψλ, ν κηθξφο αξηζκφο ησλ νπνίσλ θαζψο θαη νη δπζθνιίεο ζηελ επηθνηλσλία δελ είρε δεκηνπξγήζεη αθφκα ηελ αλάγθε γηα ηελ εχξεζε ελφο παγθφζκηνπ θνηλψο απνδεθηνχ κεηξεηηθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ επηζπκία πνιιψλ Δπξσπαίσλ επηζηεκφλσλ γηα ηελ δεκηνπξγία ελφο λένπ εληαίνπ θαη πην νκνηφκνξθνπ κεηξεηηθνχ ζπζηήκαηνο βξήθε δηέμνδν θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο. Ο ίδηνο ν βαζηιηάο Λνπδνβίθνο ν δέθαηνο έθηνο (XVI) πξφηεηλε ηελ δεκηνπξγία ελφο δεθαδηθνχ κεηξεηηθνχ ζπζηήκαηνο, γλσξίδνληαο φηη ην λέν απηφ κεηξεηηθφ ζχζηεκα ζα έπξεπε λα βαζίδεηαη ζε γήηλε κέηξεζε. Έηζη ν Gabriel Mouton πξφηεηλε ην 1670 έλα δεθαδηθφ κεηξεηηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν ζα βαζηδφηαλ ζην κήθνο ελφο ιεπηνχ ηνπ ηφμνπ ηνπ κεζεκβξηλνχ ελψ ηo 1671 o Jean Picard, γάιινο αζηξνλφκνο, πξφηεηλε κηα κνλάδα κήθνπο, βαζηδφκελε ζην εθθξεκέο. Παξφια απηά ζα έπξεπε λα 12

13 Δηθφλα 2.3 Jean Picard πεξάζεη έλαο αηψλαο αθφκα κέρξη ηελ δεκηνπξγία ηνπ κεηξηθνχ ζπζηήκαηνο. Σν 1790 ζηα κέζα ηεο Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο, ε εζληθή ζπλέιεπζε ηεο Γαιιίαο αλέζεζε ζηελ Γαιιηθή Αθαδεκία επηζηεκψλ λα δεκηνπξγήζεη ακεηάβιεηα πξφηππα γηα φια ηα κέηξα θα φια ηα βάξε. Ζ αθαδεκία δεκηνχξγεζε έλα ζχζηεκα κνλάδσλ πνπ ήηαλ ηαπηφρξνλα απιφ θαη επηζηεκνληθφ, ζηεξηδφκελε ζηελ πξφηαζε ηνπ Mouton. Ύζηεξα απφ δηεξγαζίεο ζρεδφλ κηα δεθαεηίαο, ην κεηξηθφ ζχζηεκα ήηαλ πιένλ γεγνλφο ηνλ Ηνχλην ηνπ Έηζη ηειηθά σο κνλάδα κήθνπο θαη βάζε ηνπ κεηξηθνχ ζπζηήκαηνο νξίζηεθε ην κέηξν ην νπνίν ηζνχηαη κε ην έλα δεθάθηο εθαηνκκπξηνζηφ ηνπ ηεηαξηεκνξίνπ ηνπ κήθνπο ηνπ κεζεκβξηλνχ πνπ δηέξρεηαη απφ ην Παξίζη. Σα πνιιαπιάζηα θαη ππνπνιιαπιάζηα ησλ λέσλ κνλάδσλ πξνέθππηαλ πνιιαπιαζηάδνληαο θαη δηαηξψληαο αληίζηνηρα ηηο βαζηθέο κνλάδεο κε ην 10, θάηη πνπ έθαλε ην λέν ζχζηεκα κνλάδσλ πνιχ πην εχρξεζην. Οη λέεο κνλάδεο επηθαλείαο θαη φγθνπ πξνέθππηαλ απφ ην κέηξν θαη ήηαλ ην ηεηξαγσληθφ θαη θπβηθφ κέηξν αληίζηνηρα. Δπίζεο σο βαζηθή κνλάδα βάξνπο θαζνξίζηεθε ην γξακκάξην, ην νπνίν είλαη ίζν κε ηε κάδα ελφο θπβηθνχ εθαηνζηφκεηξνπ θαζαξνχ λεξνχ ζηε ζεξκνθξαζία κέγηζηεο ππθλφηεηάο ηνπ (4 ν C). Σν ιίηξν πξνέθππηε απφ ηνλ φγθν θχβνπ κε κήθνο θάζε πιεπξάο ίζν κε 10 εθαηνζηφκεηξα. Πνιιαπιάζηα ηνπ ηεηξαγσληθνχ κέηξνπ είλαη ην αξ ην νπνίν νξίζηεθε σο ην εκβαδφλ επηθάλεηαο ελφο ηεηξαγψλνπ κε πιεπξά 10 κέηξα (100 ηεηξαγσληθά κέηξα), ην ζηξέκκα (10 αξ), θαη ην εθηάξην (100 αξ). Αλ θαη ην κεηξηθφ ζχζηεκα δελ έγηλε αξρηθά απνδεθηφ κε ελζνπζηαζκφ, ε πηνζέηεζε ηνπ απφ άιια έζλε άξρηζε λα απμάλεη ζηαζεξά χζηεξα απφ ηελ ππνρξεσηηθή ρξήζε ηνπ ζηελ Γαιιία ην1840. Γελ είλαη ηπραίν φηη ε αλάπηπμε ηνπ κεηξηθνχ ζπζηήκαηνο ζπλέπεζε κε ηελ ηερλνινγηθή αλάπηπμε ζηελ Δπξψπε θαη ηελ Ακεξηθή. Πξνο ηα ηέιε ηνπ 1860 έγηλε θαλεξή ε αλάγθε γηα χπαξμε αθφκα πην αθξηβψλ θαη ζαθψο θαζνξηζκέλσλ κνλάδσλ, ιφγσ ησλ απαηηήζεσλ πνπ δεκηνπξγνχζαλ νη λέεο επηζηεκνληθέο αλαθαιχςεηο. Απηφ έγηλε δπλαηφ κε ηε πλζήθε ηνπ Μέηξνπ (Meter Convention) ην 1875, κηα δηεζλή ζπλζήθε ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ 17 ρψξεο κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη νη ΖΠΑ, ελψ κέρξη ην

14 ζπλνιηθά έζλε είραλ δερηεί επίζεκα ην κεηξηθφ ζχζηεκα. Ζ ζπλζήθε απηή θαζφξηζε κε αθξίβεηα ηηο κνλάδεο φπσο επίζεο θαη ηνπο κεραληζκνχο γηα ηελ ζχζηαζε θαη πηνζέηεζε ησλ πεξαηηέξσ θαζνξηζκψλ ζην κεηξηθφ ζχζηεκα, ελψ επίζεο θαηαζθεπάζζεθαλ ηα κεηξηθά πξφηππα θαη δηαλεκήζεθαλ ζε θάζε έζλνο πνπ επηθχξσζε ηελ ζπλζήθε. Δηθφλα 2.4 Λνγφηππν Γηεζλνχο Γξαθείνπ Μέηξσλ θαη ηαζκψλ Σν δηεζλέο γξαθείν κέηξσλ θαη ζηαζκψλ ησλ εβξψλ ζηελ Γαιιία έρεη σο ζθνπφ ηελ δηαξθή γξακκαηεία γηα ηελ πλζήθε ηνπ Μέηξνπ θαζψο θαη ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ γχξσ απφ ηελ ρξήζε θαη ηελ βειηίσζε ηνπ κεηξηθνχ ζπζηήκαηνο. Σν γξαθείν επέθηεηλε ηηο εξγαζίεο δηεζλνχο πξνηππνπνίεζεο ζηα ειεθηξηθά πξφηππα (1921), ζηα πξφηππα θσηηζκνχ (1933) θαη ζηα πξφηππα κέηξεζεο ησλ ηνληδνπζψλ αθηηλνβνιηψλ(1960). Σελ ίδηα ρξνληά (1960) απνθαζίζηεθε κηα γεληθεπκέλε απινπνίεζε ηνπ κεηξηθνχ ζπζηήκαηνο θαζψο θαη κεηνλνκαζία ηνπ ζε Γηεζλέο χζηεκα Μνλάδσλ (Systeme International d'units - S.I). Πεξαηηέξσ βειηηψζεηο ζην S.I έγηλαλ ην 1964, 1967, 1968, 1971, 1975, 1979, 1983, θαζψο θαη ην Δηθφλα 2.5 Γηεζλέο χζηεκα Μνλάδσλ Σν Γηεζλέο χζηεκα Μνλάδσλ έρεη θαζηεξσζεί πιένλ παγθνζκίσο αθνινπζψληαο ηαπηφρξνλα ηηο ζπλερψο δεκηνπξγνχκελεο επηζηεκνληθέο αλάγθεο γηα ηνλ θαζνξηζκφ λέσλ θαη αθξηβέζηεξσλ θάζε θνξά κεηξεηηθψλ κνλάδσλ. ηελ Διιάδα ε πιήξεο θαζηέξσζε ηνπ Μεηξηθνχ ζπζηήκαηνο έγηλε ηελ 1ε Απξηιίνπ ην 1959 νπφηε αληηθαηαζηάζεθε ε κέρξη πξφηηλνο κνλάδα βάξνπο ε νθά, απφ ην ρηιηφγξακκν (θηιφ). 14

15 ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ, Ζ ΔΠΗΣΖΜΖ ΣΧΝ ΜΔΣΡΖΔΧΝ 3.1 ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ ΚΑΗ Ζ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΣΖ ΖΜΑΗΑ Ζ Μεηρολογία είλαη ε επηζηήκε ησλ κεηξήζεσλ, ησλ κεζφδσλ θαη κέζσλ εμαζθάιηζεο ηεο ελφηεηάο ησλ θαη ησλ ηξφπσλ επίηεπμεο ηεο απαηηνχκελεο αθξίβεηαο ή αιιηψο ην πεδίν εθείλν ηεο γλψζεο πνπ εκπιέθεηαη κε ηηο κεηξήζεηο. Oη κεηξήζεηο απνηεινχλ ην θχξην φπιν ζηελ θαηαλφεζε ηεο θχζεο απφ ηνλ άλζξσπν, παίδνληαο βαζηθφ ξφιν ζηελ ζχγρξνλε θνηλσλία. Ζ επηζηήκε θαη ε βηνκεραλία δελ κπνξνχλ λα ππάξμνπλ ρσξίο ηηο κεηξήζεηο. Κάζε δεπηεξφιεπην ζηνλ θφζκν πξαγκαηνπνηνχληαη δηζεθαηνκκχξηα κεηξήζεηο ηα απνηειέζκαηα ησλ νπνίσλ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο απαηηνχκελεο πνηφηεηαο θαη ηνπ απαξαίηεηνπ ηερληθνχ επηπέδνπ ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ. Πξαθηηθά δελ ππάξρεη πεδίν ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο ζην νπνίν λα κελ ρξεζηκνπνηνχληαη εληαηηθά νη κεηξήζεηο, νη δνθηκέο θαη νη έιεγρνη. Γίλεηαη επνκέλσο νινθάλεξε ε ηεξάζηηα θνηλσληθή ζεκαζία ησλ απνηειεζκάησλ ησλ κεηξήζεσλ. Οη αξρέο ηεο βξίζθνπλ εθαξκνγή ζε φιεο ηηο επηζηήκεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηε κέηξεζε αιιά θαη ζε ηνκείο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, ζηηο ζπλαιιαγέο, ζηε βηνκεραλία, ζηελ αζθάιεηα, ζηελ πγεία, ζηνλ έιεγρν πνηφηεηαο θ.ά. 3.2 ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ ΚΑΗ ΚΟΠΟ ΣΖ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ Ζ Μεηξνινγία σο ην πεδίν ηεο γλψζεο πνπ εκπιέθεηαη κε ηηο κεηξήζεηο ζπκπεξηιακβάλεη φιεο ηηο εθδνρέο ηεο ζεσξεηηθήο θαη πξαθηηθήο κεηξνινγίαο πνπ αλαθέξνληαη ζηηο κεηξήζεηο κε νπνηαδήπνηε αθξίβεηα θαη ζε νπνηνδήπνηε πεδίν ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερλνινγίαο απαληάηαη. Βαζηθφο ζθνπφο ηεο Μεηξνινγίαο είλαη: Ζ δεκηνπξγία γεληθήο ζεσξίαο κεηξήζεσλ. 15

16 Ζ ζέζπηζε κνλάδσλ θπζηθψλ κεγεζψλ πνπ λα είλαη δηεζλψο απνδεθηέο. Ζ επεμεξγαζία επηζηεκνληθψλ κεζφδσλ, βάζεσλ δηαζθάιηζεο ηεο ελφηεηαο θαη νκνηνγέλεηαο ησλ κεηξήζεσλ κέζσ κηαο αιπζίδαο κεηξήζεσλ, φπνπ ζε θάζε ζηάδην-θξίθν ε κεηξεηηθή αβεβαηφηεηα θαηαγξάθεηαη. Ζ δεκηνπξγία πξνηχπσλ θαη κεηξεηηθψλ κέζσλ, έιεγρνο ησλ ζηαζκψλ θαη ησλ κεηξεηηθψλ κέζσλ. Αληηθείκελν ηεο Μεηξνινγίαο είλαη ε εμαγσγή πνζνηηθήο πιεξνθνξίαο γηα ηηο ηδηφηεηεο ησλ αληηθεηκέλσλ θαη δηαδηθαζηψλ κε πξνζδηνξηζκέλε αθξίβεηα θαη αμηνπηζηία. Μέζα ηεο Μεηξνινγίαο είλαη ην ζχλνιν ησλ κεηξεηηθψλ κέζσλ θαη κεηξνινγηθψλ πξνηχπσλ, ηα νπνία δηαζθαιίδνπλ ηελ νξζνινγηθή ηεο ρξήζε. 3.3 ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΣΖ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ Ζ Μεηξνινγία δηαθξίλεηαη ζηελ α. Θεκειεηψδε ή Δπηζηεκνληθή Μεηξνινγία, ζηε β. Βηνκεραληθή Μεηξνινγία θαη ζηε γ. Ννκηθή Μεηξνινγία. Α. Ζ Θεκειηψδεο ή Δπηζηεκνληθή Μεηξνινγία έρεη λα θάλεη κε ηελ νξγάλσζε θαη αλάπηπμε ησλ πξνηχπσλ κέηξεζεο καδί κε ηελ ππνζηήξημε ηνπο ζε χςηζην επίπεδν. Ζ Θεσξεηηθή κεηξνινγία δελ έρεη δηεζλή νξηζκφ, φκσο ζεκαηνδνηεί ην χςηζην επίπεδν γηα ηελ αβεβαηφηεηα κέηξεζεο κέζα ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πεδίν. Ζ ζεσξεηηθή κεηξνινγία κπνξεί επίζεο λα πεξηγξαθεί σο ε επηζηεκνληθή κεηξνινγία εκπινπηηζκέλε κε φια εθείλα ηα κέξε ηεο Ννκηθήο θαη Βηνκεραληθήο κεηξνινγίαο πνπ απαηηνχλ επηζηεκνληθή επάξθεηα. Απνηειείηαη απφ ηέζζεξα θχξηα ηκήκαηα: Σε ζχζηαζε ηεο κεηξνινγίαο Σελ ηρλειαζηκφηεηα ησλ κεηξήζεσλ δει. ηε ζεσξία αλαπαξαγσγήο θπζηθψλ πνζνηήησλ θαη κεηάδνζεο ησλ κεγεζψλ ηνπο Σε ζεσξία θαηαζθεπήο κεηξεηηθψλ νξγάλσλ Σε ζεσξία αβεβαηφηεηαο κεηξήζεσλ χζηαζε ηεο κεηξνινγίαο. ην ηκήκα απηφ πεξηγξάθεηαη ε αλάγθε δηαηχπσζεο ησλ ελλνηψλ, νξηζκψλ θαη αμησκάησλ ηεο κεηξνινγίαο, φπσο απηφ γίλεηαη ζε θάζε άιιε 16

17 επηζηήκε, θαζψο θαη ε επηζηήκε ηεο επεμεξγαζίαο θαη κειέηεο γηα ηηο θπζηθέο πνζφηεηεο θαη ηεο κεζνδνινγίαο ησλ κεηξήζεσλ. Ηρλειαζηκφηεηα ησλ κεηξήζεσλ. Ζ θαηάδεημε κηαο ζπζρέηηζεο θάπνηαο κέηξεζεο, δηακέζνπ κηαο αδηάζπαζηεο αιπζίδαο κεηξήζεσλ (δηαθξηβψζεσλ) πξνο έλα Γηεζλέο ή Παγθφζκην Πξφηππν απνηειεί ηελ Ηρλειαζηκφηεηα ησλ κεηξήζεσλ. Κχξην κέιεκα είλαη ε δεκηνπξγία πξνηχπσλ ηα νπνία βαζίδνληαη ζε ζηαζεξέο θπζηθέο δηαδηθαζίεο. Γηα ηα πξφηππα ησλ βαζηθψλ θπζηθψλ κνλάδσλ πξσηαξρηθφ ζεσξείηαη ε επίηεπμε ηνπ κέγηζηνπ επηπέδνπ γηα φια ηα κεηξνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Θεσξία θαηαζθεπήο κεηξεηηθψλ νξγάλσλ. Ζ ηερλνινγηθή εμέιημε είλαη απηή πνπ πξνζδηνξίδεη ηε δεκηνπξγία λέσλ κεηξεηηθψλ ζπζηεκάησλ γηα ηε δηαζθάιηζε κηθξφηεξεο αβεβαηφηεηαο κεηξήζεσλ κε βάζε ηηο ζπζθεπέο απηέο. Ηδηαίηεξε ζεκαζία δίλεηαη ζηε ρξήζε κηθξνεπεμεξγαζηψλ θαη ζηελ θαηαζθεπή λέσλ αηζζεηήξσλ γηα ηελ πινπνίεζε κεηξεηηθψλ ζπζηεκάησλ. Θεσξία αβεβαηφηεηαο κεηξήζεσλ. Δίλαη ε εθηίκεζε ηνπο εχξνπο ηηκψλ γχξσ απφ ηε κεηξνχκελε ηηκή, εληφο ηνπ νπνίνπ είλαη πηζαλφλ λα βξίζθεηαη ε αιεζηλή ηηκή ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο. Β. Ζ Δθαξκνζκέλε ή Βηνκεραληθή Μεηξνινγία εμαζθαιίδεη ηελ επαξθή ιεηηνπξγία ησλ κεηξεηηθψλ ζπζηεκάησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε βηνκεραλία, θαζψο επίζεο θαη ηηο δηαδηθαζίεο ειέγρνπ θαη παξαγσγήο. Πην ζπγθεθξηκέλα εμεηάδεη: Σνλ νξηζκφ θαη ηελ πινπνίεζε ησλ βαζηθψλ κνλάδσλ κέηξεζεο κέζσ ηεο αλάπηπμεο θαη ηήξεζεο ησλ θαηάιιεισλ πξνηχπσλ θαη δηαηάμεσλ. Σε κειέηε ησλ παξαγφλησλ εθείλσλ πνπ επηδξνχλ θαη επεξεάδνπλ ηελ αμηνπηζηία ησλ κεηξήζεσλ. Σελ αλάπηπμε κεζφδσλ, ηερληθψλ, δηαηάμεσλ θαη ζπζηεκάησλ κέηξεζεο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα εμαζθαιίδνπλ αμηφπηζηα απνηειέζκαηα κεηξήζεσλ. Σελ αλάπηπμε ησλ θαηάιιεισλ κεζφδσλ δηαθξίβσζεο κεηξεηηθνχ εμνπιηζκνχ, δει ηνλ έιεγρφ ηνπ κε έλα άιιν θαηάιιειν πξφηππν πςειφηεξεο αθξίβεηαο θαη ηνλ ππνινγηζκφ ηεο αβεβαηφηεηαο. 17

18 Ζ εθαξκνγή ηεο Βηνκεραληθήο ή Δπηζηεκνληθήο Μεηξνινγίαο επηβάιιεηαη απφ ηελ αλάγθε ηθαλνπνίεζεο πξνηχπσλ θαη πξνδηαγξαθψλ, κείσζεο ηνπ θφζηνπο θαη βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο. Ζ εθαξκνγή ηεο Βηνκεραληθήο ή Δπηζηεκνληθήο Μεηξνινγίαο ζπλίζηαηαη νπζηαζηηθά ζηελ εθαξκνγή ησλ απαξαίηεησλ εθείλσλ δηαδηθαζηψλ, κέζσλ θαη αξρψλ ψζηε ζε θάζε κέηξεζε λα γίλεηαη: Υξήζε θαηάιιεινπ κεηξεηηθνχ νξγάλνπ θαη θαηάιιεια ειεγρφκελνπ σο πξνο ηελ κεηξεηηθή ηνπ αμηνπηζηία, δει. θαηάιιεια δηαθξηβσκέλνπ κε αθξηβή έθθξαζε ηεο αβεβαηφηεηαο. Υξήζε ηεο θαηάιιειεο κεζφδνπ ή αξρήο κέηξεζεο απφ ηνλ θαηάιιειν ρξήζηε ή ρεηξηζηή. Καηάιιειε εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ ηεο κέηξεζεο. Γ. Ζ Ννκηθή Μεηξνινγία έρεη ζαλ αληηθείκελν ηε ζέζπηζε θαη εθαξκνγή ππνρξεσηηθψλ θαλφλσλ, λφκσλ θαη θαλνληζκψλ κε βάζε θαηάιιειε επηζηεκνληθή επεμεξγαζία θαη κειέηε ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε αμηνπηζηία ησλ ζπλαιιαγψλ ζε εγρψξην θαη δηεζλέο επίπεδν θαη ε πξνζηαζία ηνπ θαηαλαισηή. 18

19 ΑΞΗΟΠΗΣΗΑ ΜΔΣΡΖΔΧΝ ΚΑΘΟΡΗΣΗΚΟ ΠΑΡΑΓΟΝΣΑ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 4.1 ΔΗΑΓΧΓΖ Ο θαζέλαο απφ εκάο ζα κπνξνχζε λα θάλεη κία κέηξεζε ρξεζηκνπνηψληαο θάπνηα κέζνδν ή φξγαλα (ζηελ πεξίπησζε καο ειεθηξηθά), ην δήηεκα φκσο είλαη θαηά πφζν απηή ε κέηξεζε είλαη αμηφπηζηε. Με ηνλ φξν αμηνπηζηία ελλννχκε ηε ζπκθσλία ησλ κεηξήζεσλ κε θάπνηα απνδεθηά απφ φινπο καο ζεκεία αλαθνξάο. θεθηείηε πφζν κεδακηλφο ζα ήηαλ ν ξφινο ησλ κεηξήζεσλ αιιά θαη πνηα ε ρξεζηκφηεηά ηνπο αλ ν θαζέλαο απφ εκάο γηα ηελ ίδηα κέηξεζε έβγαδε θαη έλα δηαθνξεηηθφ απνηέιεζκα. Απαίηεζε ινηπφλ ηεο ζεκεξηλήο θνηλσλίαο πνπ θαηαθιχδεηαη απφ πνιιά πξντφληα θαη ππεξεζίεο είλαη νη κεηξήζεηο θαη θαη επέθηαζε νη ειεθηξηθέο κεηξήζεηο θαζψο θαη ηα φξγαλα λα ραξαθηεξίδνληαη απφ αμηνπηζηία πνπ είλαη έλαο θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ πνηφηεηα. Ση είλαη φκσο πνηφηεηα θαη πφζν ζεκαληηθή είλαη γηα ηε δσή καο; ην Κεθάιαην απηφ αθνχ αλαθεξζνχκε ζηνλ φξν ηεο πνηφηεηαο γεληθά, θαζψο θαη ηελ πνιηηηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη θαη επέθηαζε ηεο Διιάδαο γηα ηελ πνηφηεηα, ζα θαηαγξάςνπκε αλαιπηηθά φιεο ηηο επηκέξνπο δηαδηθαζίεο πνπ νδεγνχλ ζε απηή θαη έρνπλ ζρέζε κε ηελ εξγαζία καο. Θα κηιήζνπκε αξρηθά γηα ηε Γηαθξίβσζε ή βαζκνλφκεζε πνπ πξέπεη λα γίλεηαη ζηα φξγαλα πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηηο ειεθηξηθέο κεηξήζεηο ρξεζηκνπνηψληαο Δζληθά, Δπξσπατθά ή Γηεζλή πξφηππα αλαθνξάο θαζψο επίζεο θαη γηα ηε Γηαπίζηεπζε εξγαζηεξίσλ ειεθηξηθψλ κεηξήζεσλ θαη δνθηκψλ απφ Δζληθνχο ή άιινπο θνξείο πνπ είλαη θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο πνηφηεηαο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. 4.2 ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΠΟΗΟΣΖΣΑ Πνηφηεηα είλαη αληηθεηκεληθφο ζθνπφο θαη ζηφρνο ηεο δσήο ηνπ αλζξψπνπ. Δηπκνινγηθά ε ιέμε πξνέξρεηαη απφ ηελ αξραία ειιεληθή ιέμε πνηφηεο (πνίνο - ηη ινγήο) πνπ ζεκαίλεη: ε θχζε, ε εζσηεξηθή θαηάζηαζε ή ε ππφζηαζε πξνζψπνπ ή πξάγκαηνο, ζε ζρέζε κε ηελ 19

20 αμία ηνπ. Δίλαη πξνθαλέο φηη ν φξνο είλαη ππνθεηκεληθφο θαη εμαξηάηαη θαηά κεγάιν κέξνο απφ ηνλ θξηηή. χκθσλα κε ην δηεζλέο πξφηππν ISO 8402 (1986) Πνηφηεηα είλαη ην ζχλνιν ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ κηαο νληφηεηαο (π.ρ. πξντφληνο ή ππεξεζίαο) πνπ ηεο απνδίδνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα ηθαλνπνηεί εθθξαζκέλεο θαη ζπλεπαγφκελεο αλάγθεο ηνπ ρξήζηε. Χζηφζν, πνιινί άιινη νξηζκνί έρνπλ δνζεί γηα λα πεξηγξάςνπλ απηφ πνπ γίλεηαη αληηιεπηφ σο πνηφηεηα. Έλαο απφ ηνπο πξψηνπο δηαηππψζεθε απφ ηελ American Society for Quality Control (ASQC) πνπ αξγφηεξα κεηνλνκάζηεθε ζε ASQ θαη είλαη Πνηφηεηα είλαη ε ζπιινγή ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηδηνηήησλ ηνπ πξντφληνο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δπλαηφηεηά ηνπ λα εθπιεξψλεη ηηο δεηνχκελεο αλάγθεο ησλ πειαηψλ. Δπίζεο, ν Phillip Crosby φξηζε σο πνηφηεηα ηε ζπκκφξθσζε κε ηηο απαηηήζεηο ησλ ρξεζηψλ, ελψ ν Joseph Juran ηελ θαηαιιειφηεηα πξνο ρξήζε. ηελ θαζεκεξηλή δσή πάλησο αληηιακβάλεηαη θαλείο επθνιφηεξα ηελ πνηφηεηα απφ ηελ απνπζία ηεο παξά απφ ηελ χπαξμή ηεο. Ζ πνηφηεηα ζήκεξα απνηειεί νπζηαζηηθφ θξηηήξην γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ζηελ εληαία Δπξσπατθή αγνξά. Γηαπηζηψλεηαη έηζη φηη, ελψ δηάθνξα εκπφδηα γηα ηελ ειεχζεξε δηαθίλεζε πξντφλησλ ηείλνπλ λα θαηαξγεζνχλ (ζπκθσλίεο ηεο GATT), αληίζεηα λέα εκπφδηα θαη πεξηνξηζκνί νξζψλνληαη. Οη λένη απηνί πεξηνξηζκνί αθνξνχλ ζέκαηα πνηφηεηαο ζηα πξντφληα πνπ δηαθηλνχληαη ζηηο αγνξέο. Κξηηήο ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ είλαη ν ηειηθφο θαηαλαισηήο. Ζ πηνζέηεζε πξνηχπσλ θαη πξνδηαγξαθψλ θαη ε ζήκαλζε CE ζε πξντφληα αιιά θαη ε πηνζέηεζε ζπζηεκάησλ πνηφηεηαο ζχκθσλα κε ηα πξφηππα ηεο ζεηξάο ISO 9000 ζε εηαηξείεο παξαγσγήο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ απνηεινχλ ζήκεξα ηα βαζηθά θξηηήξηα γηα ηελ αλαγλψξηζε ηεο πνηφηεηαο. Δπηπιένλ, ε πηνζέηεζε ζπζηεκάησλ πνηφηεηαο ζχκθσλα κε ην πξφηππν ΔΝ ζε εξγαζηήξηα παξνρήο ππεξεζηψλ ζε ειέγρνπο, αλαιχζεηο θαη δνθηκέο απνηειεί αθφκε κηα αλαγλψξηζε ηεο πνηφηεηαο ζην πεδίν δξαζηεξηνηήησλ ησλ εξγαζηεξίσλ. Ο φξνο «πνηφηεηα» άξρηζε λα κπαίλεη ζηε δηαρεηξηζηηθή ινγηθή κεηά ηελ πιήξε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ ππεπζχλσλ ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο φηη ε «παξαγσγηθφηεηα» δελ κπνξνχζε πιένλ λα ζηεξίμεη ηελ «αληαγσληζηηθφηεηα» ηνπ πξντφληνο ζηελ αγνξά. Έηζη ινηπφλ, αλαπηχρζεθε ε ηππνπνίεζε ζην πξντφλ ηφζν γηα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο φζν θαη ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ζην πεξηβάιινλ ηεο αγνξάο, κε ηελ εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλσλ πξνδηαγξαθψλ (δηαζθάιηζε πνηφηεηαο). Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, ηελ αλάπηπμε ζπγθεθξηκέλσλ επηρεηξεζηαθψλ δνκψλ θαη ηελ 20

21 αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ζην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ, δεκηνπξγήζεθε ε αλάγθε γηα ηελ πηζηνπνίεζε αξρηθά ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ζηε ζπλέρεηα ησλ πξντφλησλ, πξνθεηκέλνπ λα παξέρνληαη αληηθεηκεληθά θξηηήξηα γηα ηελ πνηφηεηα. Ζ πνηφηεηα πιένλ κε ηα λέα δεδνκέλα, άξρηζε λα κελ εζηηάδεηαη κφλν ζην πξντφλ, αιιά πεξηζζφηεξν ζηελ αλαγλψξηζε, ρξήζε θαη δηαρείξηζε ησλ θαηάιιεισλ ζπληειεζηψλ γηα ηελ επίηεπμε ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ πειάηε (δηαρείξηζε πνηφηεηαο). ηελ πνξεία απηή ζπλέβαιαλ εζληθνί θαη δηεζλείο νξγαληζκνί θαη θνξείο κε ηελ αλάπηπμε θαη θαζηέξσζε δηάθνξσλ «εξγαιείσλ» (πξφηππα, ηερληθέο πξνδηαγξαθέο θιπ.), ε θαηάιιειε ρξήζε ησλ νπνίσλ φπσο απνδείρζεθε- νδεγεί ηφζν ζηελ ελδπλάκσζε ηνπ εηαηξηθνχ πξνθίι (company image), φζν θαη ζηελ αχμεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ πειάηε. Με ηνλ φξν «πειάηεο», δε λνείηαη πιένλ κφλν ν απνδέθηεο ελφο πξντφληνο ή ππεξεζίαο, αιιά λνείηαη θαη ν ίδηνο ν εξγαδφκελνο ηεο επηρείξεζεο θαη ζηα πιαίζηα κίαο επξχηεξεο ζεψξεζεο, ην θνηλσληθφ ζχλνιν (θνηλσληθή επζχλε). 4.3 Ζ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΝΟΜΟΘΔΗΑ-ΝΟΜΟΛΟΓΗΑ-ΔΤΡΧΠΑΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ Ζ ρψξα καο σο πιήξεο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαιείηαη λα ελαξκνλίζεη ηε δηθή ηεο λνκνζεζία πξνο απηήλ ηεο Δ.Δ θαη λα ηελ εθαξκφζεη. Δηδηθφηεξα είκαζηε ππνρξεσκέλνη λα ζπκπεξηιάβνπκε ζην Δζληθφ καο δίθαην ην πεξηερφκελν ησλ Οδεγηψλ ζε ζρέζε κε ηελ πνηφηεηα πνπ εθδίδνληαη απφ ηελ Δ.Δ εηδηθά ζε πεξηπηψζεηο φπνπ ε ζρεηηθή ζεκαηνινγία δελ ππάξρεη ζην δηθφ καο λνκνζεηηθφ πιαίζην. Οη Οδεγίεο εθδίδνληαη απφ ην πκβνχιην ή ηελ Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ θαη δεκνζηεχνληαη ζηελ Δπίζεκε εθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ. Κάζε Οδεγία πνπ εθδίδεηαη πξνο εθαξκνγή απφ ηα Κξάηε-Μέιε θαζνξίδεη ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο θαη ην ρξφλν ππνρξεσηηθήο ελαξκφληζεο. Ο ρξφλνο απηφ αθνξά ζηε δηαζέζηκε πεξίνδν πνπ δίλεηαη ζηα Κξάηε Μέιε λα ειέγμνπλ ην λνκνζεηηθφ ηνπο πιαίζην θαη λα εληάμνπλ κέζσ δηαδηθαζηψλ ην πεξηερφκελν εθάζηνηε Οδεγίαο ζε απηφ. Οη Κνηλνηηθέο Οδεγίεο ζπκβνιίδνληαη κε έλαλ θσδηθφ αξηζκφ ηεο κνξθήο ΔΔ/ΑΑ/ΔΚ, φπνπ: «ΔΔ»: Έηνο έθδνζεο ηεο Οδεγίαο, «Α»: Αχμσλ αξηζκφο θαηά ην Έηνο, «ΔΚ»: «Δπξσπατθή Κνηλφηεηα» 21

22 4.3.2 ΔΤΡΧΠΑΗΚΔ ΟΓΖΓΗΔ ΚΑΗ ΓΡΑΔΗ Δ ΥΔΖ ΜΔ ΣΖΝ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΠΡΟΗΟΝΣΧΝ ΚΑΗ ΤΠΖΡΔΗΧΝ Ζ Δπξσπατθή Έλσζε έρεη αληηιεθζεί ηε ζεκαζία ηεο πνηφηεηαο αθ ελφο γηα ηε βειηίσζε ηνπ επηπέδνπ δσήο ησλ θαηνίθσλ ηεο (πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ πνηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο, ζηελ νπνία εθηφο ησλ άιισλ πεξηιακβάλνληαη νη πεξηνξηζκνί ζηηο εθπνκπέο αεξίσλ ξχπσλ θαζψο θαη πγξψλ θαη ζηεξεψλ απφβιεησλ, ηελ πνηφηεηα πξντφλησλ πνπ θπθινθνξνχλ ζηα θξάηε-κέιε θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη) θαη αθ εηέξνπ γηα ηελ επηθξάηεζε ζηε κάρε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο κε ηηο Ζ.Π.Α., θαη ηηο ρψξεο ηεο Αζίαο (Ηαπσλία, Κίλα, Ηλδία, θιπ). Έηζη, έρεη εθδψζεη ζρεηηθέο Οδεγίεο νη νπνίεο ζθνπφ έρνπλ ηελ πξνψζεζε ησλ παξαπάλσ θαη ηε δηεπθφιπλζε ηεο δηαθίλεζεο ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ζηα Κξάηε-κέιε. Οη Οδεγίεο απηέο ππάξρεη ππνρξέσζε λα ελζσκαησζνχλ ζηηο Δζληθέο λνκνζεζίεο (ζπλεπψο θαη ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία) θαη ππνρξεψλνπλ ηνπο Γεκφζηνπο θαη Ηδησηηθνχο Φνξείο θαζψο θαη ηνπο Δπαγγεικαηίεο λα ζπκκνξθψλνληαη κε ηηο επηηαγέο ηνπο. Μεηαμχ άιισλ πνιχ ζεκαληηθή νδεγία, πνπ ελδηαθέξεη ηδηαίηεξα φζνπο αζρνινχληαη κε ηηο ειεθηξηθέο κεηξήζεηο είλαη: Ζ Οδεγία 98/34/ΔΚ (πξψελ 83/189/ΔΟΚ) ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 22αο Ηνπλίνπ χκθσλα κε απηή, θαζηεξψλεηαη ε δηαδηθαζία πνπ επηβάιιεη ηελ ππνρξέσζε ζηα Κξάηε Μέιε λα γλσζηνπνηνχλ, ηφζν ζηελ Δπηηξνπή, φζν θαη κεηαμχ ηνπο, φια ηα ζρέδηα ηερληθψλ θαλνληζκψλ πνπ αθνξνχλ πξντφληα θαη ππεξεζίεο πξηλ απφ ηελ έγθξηζή ηνπο ζηα πιαίζηα ηεο εζληθήο λνκνζεζίαο.. Ζ ελ ιφγσ δηαδηθαζία, πνπ ελζσκαηψζεθε ζην εζληθφ καο δίθαην κε ην Π.Γ. 39/2001,απνζθνπεί ζηελ εμαζθάιηζε ηεο δηαθάλεηαο θαη ηνπ ειέγρνπ απφ ην ζχλνιν ησλ ελδηαθεξνκέλσλ ζρεηηθά κε ηνπο ελ ιφγσ θαλνληζκνχο. πλαθήο θαη ζε ΑΜΔΖ ζρέζε κε ηελ πξναλαθεξζείζα Οδεγία είλαη ε ιεηηνπξγία ησλ Δπξσπατθψλ θαη ησλ Δζληθψλ Οξγαληζκψλ ησλ Κξαηψλ Μειψλ γηα: ηελ έθδνζε ησλ πξνηχπσλ θαη ηππνπνηεηηθψλ εγγξάθσλ ( Σππνπνίεζε) κε ηα νπνία θαζνξίδνληαη απαηηήζεηο αζθάιεηαο, θαλφλεο, θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο θαη ραξαθηεξηζηηθά ιεηηνπξγίαο πξντφλησλ, δηεξγαζηψλ, ππεξεζηψλ θαζψο θαη ζπζηεκάησλ γηα ηελ πνηφηεηα. 22

23 ηελ εμαζθάιηζε ηεο αμηνπηζηίαο ησλ κεηξήζεσλ (Μεηξνινγία: Γηαθξίβσζε, Βαζκνλφκεζε, Ηρλειαζηκφηεηα ησλ κεηξήζεσλ) ηε δηαπίζηεπζε ησλ Φνξέσλ, δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ, Διέγρνπ Πηζηνπνίεζεο Πξντφλησλ, πζηεκάησλ, Ηθαλνηήησλ Πξνζσπηθνχ θαζψο θαη ηε δηαπίζηεπζε Δξγαζηεξίσλ Γνθηκψλ θαη Γηαθξηβψζεσλ (Γηαρείξηζε Πνηφηεηαο) Όια απηά απνηεινχλ έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα κε βάζε ην νπνίν πηζηνπνηείηαη ε πνηφηεηα. Σν ζχζηεκα απηφ ην νπνίν απαξηίδεηαη απφ δηάθνξεο δεκφζηεο θαη ηδησηηθέο δνκέο, ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν, εμαζθαιίδεη ζπλζήθεο νκνηνγέλεηαο, εκπηζηνζχλεο θαη ειεχζεξεο θπθινθνξίαο ησλ πξντφλησλ, αιιά θαη ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε θαη ηελ ηζρπξνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο. ΑΤΞΖΜΔΝΖ ΑΝΣΑΓΧΝΗΣΗΚΟΣΖΣΑ Ζ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ ΔΛΔΓΥΟ & ΠΗΣΟΠΟΗΖΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΟΗ ΓΗΑΥΔΗΡΗΣΔ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧΖ ρήκα 4.1 Ζ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΖ 23

24 Σέινο, πξέπεη λα αλαθέξνπκε ηηο πξνζπάζεηεο ηεο Δ.Δ., ησλ Κξαηψλ Μειψλ, ησλ Ν.Π.Γ.Γ. (φπσο ην ΔΒΔΑ) θαη Με Κεξδνζθνπηθψλ Φνξέσλ (φπσο ε ΔΔΓΔ) γηα ηε δηάδνζε ηεο πνηφηεηαο, κέζσ πξνγξακκάησλ ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζρεηηθψλ κε ηελ πνηφηεηα πξσηνβνπιηψλ θαη κε ηε ζέζπηζε Βξαβείσλ Πνηφηεηαο, κε ζεκαληηθφηεξν ην Δπξσπατθφ Βξαβείν Πνηφηεηαο (EFQM Excellence Award). 24

25 ΒΑΗΚΔ ΤΠΟΓΟΜΔ ΠΟΗΟΣΖΣΑ 5.1 ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ Σππνπνίεζε (Standardization) είλαη ε δξαζηεξηφηεηα κε ηελ νπνία θαζηεξψλνληαη γηα πξαγκαηηθά ή δπλεηηθά πξνβιήκαηα δηαηάμεηο γηα θνηλή επαλαιακβαλφκελε ρξήζε, πνπ απνζθνπνχλ ζην λα επηηεπρζεί ν κέγηζηνο βαζκφο ηάμεο ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πιαίζην εθαξκνγήο. Ζ Σππνπνίεζε δηελεξγείηαη κέζσ επηηξνπψλ δηαβνχιεπζεο πνπ ζπγθξνηνχλ νη ελδηαθεξφκελνη. Πξντφλ ηεο εξγαζίαο ησλ επηηξνπψλ απνηεινχλ ηα πξφηππα ή θαη νη πξφηππεο ηερληθέο πξνδηαγξαθέο, νη θαλνληζκνί, νη επξσθψδηθεο θαη άιια θαλνληζηηθά θείκελα. Γεληθά ε Σππνπνίεζε πεξηιακβάλεη ηηο δηαδηθαζίεο ηεο ζχληαμεο, ηεο έθδνζεο θαη ηεο κεηαθνξάο πξνηχπσλ ΟΡΗΜΟ ΣΟΤ ΠΡΟΣΤΠΟΤ Ζ νδεγία ISO/IEC 2/1996 νξίδεη φηη πξφηππν είλαη έλα θείκελν πνπ έρεη ζπληαρζεί θαη εγθαζηδξπζεί κε νκνθσλία απφ έλα αλαγλσξηζκέλν ζψκα (νξγαληζκφ) θαη πνπ παξέρεη γηα θνηλή θαη επαλαιακβαλφκελε ρξήζε θαλφλεο, νδεγίεο ή ραξαθηεξηζηηθά γηα δξαζηεξηφηεηεο ή ηα απνηειέζκαηα ηνπο, ζηνρεχνληαο ζηελ επίηεπμε ζε βέιηηζην βαζκφ ηεο ηππνπνίεζεο ζηα πιαίζηα ελφο δεδνκέλνπ πεξηερφκελνπ. Σα Πξφηππα ζρεδηάδνληαη έηζη ψζηε λα είλαη "θηιηθά πξνο ην ρξήζηε". Δίλαη γεληθεπκέλα σο πξνο ηε θχζε ηνπο θαη αθνινπζνχλ έλα ινγηθφ, εχθνια θαηαλνεηφ ζρήκα. Ζ αλάπηπμε πξνηχπσλ θαηά θαλφλα γίλεηαη απφ εηδηθνχο δηεζλείο θνξείο κε ηελ ζπκκεηνρή εηδηθψλ απφ ηελ βηνκεραλία, παλεπηζηεκηαθνχο θαη εξεπλεηηθνχο θνξείο, νκάδεο ρξεζηψλ, θιπ. Δπίζεο αλάινγε δξαζηεξηφηεηα κε ηηο αληίζηνηρεο δηαθνξέο θαη ηδηαηηεξφηεηεο γίλεηαη θαη ζε εζληθφ επίπεδν κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε εζληθψλ πξνηχπσλ. πρλά έλα εζληθφ πξφηππν κπνξεί λα εμειηρζεί ζε δηεζλέο αιιά είλαη επίζεο ζχλεζεο 25

26 θαηλφκελν θαη ε αληίζηξνθε δηαδηθαζία, δειαδή ε πξνζαξκνγή ελφο δηεζλνχο πξνηχπνπ ζην εζληθφ πιαίζην κηαο ρψξαο θαη ε πηνζέηεζή ηνπ ζηελ ζπλέρεηα ζαλ εζληθφ πξφηππν. Σα πξφηππα εθπνλνχληαη ζχκθσλα κε ηηο αθφινπζεο αξρέο. α) Αξρή ηεο πλαίλεζεο (Consensus Principle). Έλα Γηεζλέο Πξφηππν πξέπεη λα πξνεηνηκάδεηαη ιακβάλνληαο ππφςε ηηο απφςεηο φισλ ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ. β) Αξρή ηεο Δθνχζηαο Δθαξκνγήο (Voluntary Principle). Ζ πηζηή δει. εθαξκνγή ησλ πξνδηαγξαθψλ πνπ πεξηέρνληαη ζε έλα Πξφηππν είλαη πξναηξεηηθή. Απηή ε αξρή δελ απνθιείεη ηε δπλαηφηεηα ησλ Δζληθψλ Αξρψλ λα πηνζεηνχλ νξηζκέλα Πξφηππα θαη λα ηα θαζηζηνχλ ππνρξεσηηθά κέζσ ηεο λνκνζεζίαο. Σα πξφηππα έρνπλ ηα παξαθάησ ραξαθηεξηζηηθά: Αλαθέξνληαη ζε πνιιέο επηζηήκεο πνπ αζρνινχληαη κε φιεο ηηο ηερληθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο απφςεηο ησλ αλζξσπίλσλ δξαζηεξηνηήησλ θαη θαιχπηνπλ φιεο ηηο βαζηθέο επηζηήκεο φπσο γιψζζεο, καζεκαηηθά, θπζηθή θ.α. Έρνπλ ζπλέπεηα θαη ζπλάθεηα: Σα πξφηππα ηα επεμεξγάδνληαη ηερληθέο επηηξνπέο πνπ ζπλεξγάδνληαη κε έλα εηδηθεπκέλν νξγαληζκφ θαη εμαζθαιίδνπλ ηελ ππεξπήδεζε ηπρφλ εκπνδίσλ κεηαμχ δξαζηεξηνηήησλ δηάθνξσλ πεξηερνκέλσλ, θαη δηαθφξσλ ηερλψλ-επαγγεικάησλ. Δίλαη απνηέιεζκα ζπκκεηνρήο: Σα πξφηππα αληηθαηνπηξίδνπλ ηα απνηειέζκαηα θνηλήο δνπιεηάο ζπκκεηνρήο φισλ ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ θαη λνκηκνπνηνχληαη κε νκφθσλε απφθαζε πνπ αληηπξνζσπεχεη φινπο, παξαγσγνχο, ρξήζηεο, εξγαζηήξηα, Κξαηηθέο Τπεξεζίεο, θαηαλαισηέο θ.ά. Δίλαη κηα δσληαλή δηαδηθαζία: Σα πξφηππα βαζίδνληαη ζηελ ζχγρξνλε εκπεηξία θαη νδεγνχλ πξαθηηθά ζε πιηθά απνηειέζκαηα (πξντφληα ππεξεζίεο, κέζνδνη ειέγρνπ θ.ά.). Δγθαζηδξχνπλ κηα θνηλά απνδεθηή ιχζε κεηαμχ ηεο ηειεπηαίαο ιέμεο ηεο ηερληθήο επηζηήκεο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ πεξηνξηζκψλ θάζε επνρήο. Δίλαη επίθαηξα θαη ζχγρξνλα: Σα πξφηππα αλαζεσξνχληαη πεξηνδηθά ή έθηαθηα αλ ππαγνξεπζεί απφ πεξηζηάζεηο, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίδνπλ ηελ θπθινθνξία ηνπο θαη λα αλαπηχζζνληαη παξάιιεια κε ηελ ηερλνινγηθή θαη θνηλσληθή πξφνδν. Παξέρνπλ ζέζε αλαθνξάο: ε εκπνξηθέο ζπκβάζεηο θαη ζηα δηθαζηήξηα ζε πεξίπησζε δηαθσληψλ. Έρνπλ Δζληθή θαη Γηεζλή αλαγλψξηζε: Σα πξφηππα αλαγλσξίδνληαη θαη λνκηκνπνηνχληαη ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. 26

27 Δίλαη δηαζέζηκα ζηνλ θαζέλα: Σα πξφηππα κπνξνχλ λα αγνξαζηνχλ θαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζπκβνπιεπηηθά ρσξίο πεξηνξηζκνχο. Σα πξφηππα δελ είλαη ππνρξεσηηθά αιιά εθαξκφδνληαη θαηά βνχιεζε. ε κεξηθέο φκσο πεξηπηψζεηο ε εθαξκνγή ηνπο κπνξεί λα είλαη ππνρξεσηηθή (φπσο ζε πεξηπηψζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε αζθάιεηα, ειεθηξηθέο εγθαηαζηάζεηο, ζε θξαηηθέο ζπκβάζεηο θ.ά.). Σα πξφηππα αλαζεσξνχληαη ζε θαλνληθά-ηαθηηθά δηαζηήκαηα, ψζηε λα ηθαλνπνηνχλ ηηο απαηηήζεηο ησλ λεψηεξσλ εμειίμεσλ ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερλνινγίαο, ηεο παξαγσγήο θαη ησλ ππεξεζηψλ. Ζ επξεία θαη ζπλερψο απμαλφκελε ρξήζε ησλ πξνηχπσλ νθείιεηαη ζην φηη: παξέρνπλ ηερλνγλσζία, αλαθεξφκελα ζηηο ειάρηζηεο απνδεθηέο απαηηήζεηο. ζπληεινχλ ζηελ ελίζρπζε ηεο ηερληθήο θαηαλφεζεο θαη ζηε δηεπθφιπλζε ηεο θπθινθνξίαο ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ζε δηεζλέο επίπεδν. ρξεζηκεχνπλ ζηελ πξνζηαζία ηνπ θαηαλαισηή θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ΣΤΠΟΗ ΠΡΟΣΤΠΧΝ Σέζζεξηο θχξηνη ηχπνη πξνηχπσλ κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ: Βαζηθά πξφηππα πνπ αλαθέξνληαη ζε νλνκαηνινγία, κεηξνινγία, ζπκβάζεηο, ζήκαηα, ζχκβνια θ.α. Πξφηππα κεζφδσλ ειέγρνπ, αλάιπζεο θαη κέηξεζεο ραξαθηεξηζηηθψλ. Πξφηππα θαζνξηζκνχ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πξντφληνο (πξφηππν πξντφληνο) ή πξφηππα πξνδηαγξαθψλ ππεξεζίαο (πξφηππν δξαζηεξηφηεηαο ππεξεζίαο) θαη ην ειάρηζην επίπεδν εθηέιεζεο πνπ πξέπεη λα επηηεπρζεί (αξκνδηφηεηεο γηα ρξήζε, δπλαηφηεηα ζχλδεζεο θαη ελαιιαγήο, πγεία, αζθάιεηα, πξνζηαζία πεξηβάιινληνο, θνηλέο ζπκβάζεηο, ηεθκεξίσζε πνπ ζπλνδεχεη πξντφληα ή ππεξεζίεο θ.ά.) Πξφηππα νξγάλσζεο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ πεξηγξαθή ησλ δηαδηθαζηψλ κηαο εηαηξείαο θαη κε ηηο ζρέζεηο ηεο κε ηξίηνπο, θαζψο θαη κε ηελ κνληεινπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ (χζηεκα Γηαζθάιηζεο Πνηφηεηαο, ζπληήξεζε, ηαηηζηηθή θ.η.ι.). 27

28 5.1.3 ΓΗΚΑΗΧΜΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΧΓΖ ΚΑΗ ΑΓΔΗΑ ΥΡΖΖ ΣΟΤ ΠΡΟΣΤΠΟΤ Δζληθά πξφηππα: Σν πξφηππν είλαη κηα ζπιινγηθή εξγαζία. Σν Δζληθφ πξφηππν πξνγξακκαηίδεηαη θαη κειεηάηαη απφ ηελ αηγίδα ηνπ Δζληθνχ Οξγαληζκνχ πξνηχπσλ ν νπνίνο θαη ην δεκνζηεχεη. Έηζη πξνζηαηεχεηαη απφ ηελ αξρηθή ηνπ κνξθή κε ην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο (copyright) ηνπ Δζληθνχ Οξγαληζκνχ. Γηεζλή πξφηππα: Απφ ην ζηάδην ηεο αξρηθήο επηηξνπήο ηα δηεζλή πξφηππα πξνζηαηεχνληαη κε ην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο (copyright) ηνπ Γηεζλνχο Οξγαληζκνχ Σππνπνίεζεο (ISO, IEC). Ζ άδεηα εθκεηάιιεπζεο ηνπ δηθαηψκαηνο αλαπαξαγσγήο κεηαθέξεηαη απηφκαηα ζηνπο εζληθνχο νξγαληζκνχο ηππνπνίεζεο πνπ είλαη κέιε ησλ ISO, IEC γηα ηελ πεξίπησζε ηεο ζρεδίαζεο εζληθψλ πξνηχπσλ. Οη εζληθνί νξγαληζκνί ηππνπνίεζεο είλαη ππεχζπλνη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο ησλ ISO, IEC ζηελ αληίζηνηρε ρψξα. Κάζε αξρηθφ ή δεκνζηεπκέλν πξφηππν πεξηέρεη δήισζε γηα ην δηθαίσκα αλαπαξαγσγήο κε ην δηεζλέο ζήκα ηνπ (copyright), ην φλνκα ηνπ εθδφηε θαη ην έηνο έθδνζεο. Αλαπαξαγσγή ησλ πξνηχπσλ: Καλέλα πξφηππν ή ηκήκα απηνχ δελ κπνξεί λα αλαπαξαρζεί, λα αληηγξαθεί ή λα κεηαδνζεί ζε νπνηαδήπνηε κνξθή κε νπνηνδήπνηε ηξφπν, ειεθηξνληθφ, κεραληθφ πεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο θσηναληηγξαθήο θαη κηθξνθίικ ρσξίο ηελ έγγξαθε ζπκθσλία ηνπ ελδηαθεξφκελνπ εζληθνχ ή δηεζλνχο νξγαληζκνχ, εθηφο εάλ θαζνξίδεηαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Υξήζε θνηλφρξεζησλ δηθηχσλ, πεξηιακβαλνκέλσλ ηνπ Γηαδηθηχνπ: ε φια ηα επίπεδα Δζληθφ, Πεξηθεξεηαθφ ή Γηεζλέο ν Δζληθφο Οξγαληζκφο Πξνηχπσλ πξέπεη λα ζπκβνπιεπζεί πξηλ ηελ δεκηνπξγία θνηλφρξεζησλ ή ηδησηηθψλ ειεθηξνληθψλ δηθηχσλ ζηνρεχνληαο ζηελ εμάπισζε, κεηαθνξά θαη αληαιιαγή θεηκέλσλ πξνηχπσλ ή ηκεκάησλ απηψλ, εθηφο ηνπ πιαηζίνπ ε φρη ηεο εξγαζίαο πξνηππνπνίεζεο ΦΟΡΔΗ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ ΠΡΟΣΤΠΧΝ Σα πξφηππα ζρεδηάδνληαη, εθπνλνχληαη θαη εγθξίλνληαη απφ αλαγλσξηζκέλνπο δηεζλείο, εζληθνχο θαη θιαδηθνχο θνξείο ηππνπνίεζεο. Οη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο ηδξχζεθαλ ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα, θπξίσο δε ζην ρξνληθφ δηάζηεκα αλάκεζα ζηνπο δχν παγθνζκίνπο 28

29 πνιέκνπο. Οη νξγαληζκνί απηνί εκθαλίδνπλ νκνηφηεηεο θαη ζηε λνκηθή ηνπο κνξθή αιιά θαη ζηε ιεηηνπξγία ηνπο. ηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο, αληίζεηα κε ηηο Ζ.Π.Α θαη ηνλ Καλαδά φπνπ ππάξρνπλ εθαηνληάδεο νξγαληζκνί πνπ εθπνλνχλ πξφηππα θαζέλαο ζηνλ ηνκέα, ππάξρνπλ νξγαληζκνί πνπ θαιχπηνπλ έλα κεγάιν κέξνο ηεο ηππνπνίεζεο εθηφο απφ ηνπο ηνκείο ηεο Ζιεθηξνηερληθήο θαη ησλ Σειεπηθνηλσληψλ πνπ δξνπλ απηφλνκα ιφγσ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ Γηεζλείο Φνξείο Σππνπνίεζεο 1. Ο Γηεζλήο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο ISO (International Organization for Standardization) είλαη ε Παγθφζκηα Οκνζπνλδία Δζληθψλ Φνξέσλ Σππνπνίεζεο.. Δηθφλα 5.1 Λνγφηππν ISO Ο νξγαληζκφο απηφο ηδξχζεθε ην έηνο 1947 εδξεχεη ζηε Γελεχε θαη αλαπηχζζεη πξφηππα πνπ θαιχπηνπλ πνιινχο δηαθνξεηηθνχο βηνκεραληθνχο ηνκείο. ήκεξα έρεη σο κέιε ηνπο ρήκα 5.2 Γηεζλείο, Δπξσπατθνί θαη άιινη Οξγαληζκνί γηα ηελ Σππνπνίεζε εζληθνχο νξγαληζκνχο πξνηππνπνίεζεο 148 ρσξψλ. Απφ θάζε θξάηνο πξνέξρεηαη κφλν έλα κέινο. Ζ δξαζηεξηφηεηα πξνηππνπνίεζεο πινπνηείηαη απφ ηερληθά ζπιινγηθά φξγαλα (ηερληθέο επηηξνπέο, ππνεπηηξνπέο, νκάδεο εξγαζίαο θαη νκάδεο 29

30 κειεηψλ). Τπάξρνπλ πεξηζζφηεξα απφ δηεζλή πξφηππα ISO πνπ αθνξνχλ έλα επξχηαην θάζκα βηνκεραληθψλ, επηζηεκνληθψλ θαη ηερλνινγηθψλ ηνκέσλ (Ο νξγαληζκφο ISO έρεη εθδψζεη κέρξη ζήκεξα (2010) πεξίπνπ πξφηππα). 2. Ζ Γηεζλήο Ζιεθηξνηερληθή Δπηηξνπή IEC (International Electrotechnical Commission). Δηθφλα 5.3 Λνγφηππν IEC Ζ Γηεζλήο Ζιεθηξνηερληθή Δπηηξνπή ηδξχζεθε ην 1906 απφ κηα νκάδα 20 αηφκσλ. ήκεξα ζηνλ νξγαληζκφ σο κέιε ζπκκεηέρνπλ πεξίπνπ 150 αλαπηπγκέλεο θαη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Ο IEC έρεη ζαλ αληηθείκελν ηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε Γηεζλή Σππνπνίεζε ζηα πεδία ηεο Ζιεθηξνινγίαο θαη Ζιεθηξνληθήο Μεραληθήο. 3. Ζ Γηεζλήο Έλσζε Σειεπηθνηλσληψλ ITU (International Telecommunication Union). Δηθφλα 5.4 Λνγφηππν ITU α ISO θαη εθπφλεζε Πξνηχπσλ Έλα δηεζλέο πξφηππν είλαη ην απνηέιεζκα ζπκθσλίαο κεηαμχ ησλ θνξέσλ πξνηππνπνίεζεο πνπ είλαη κέιε ηνπ ISO. Έλα πξφηππν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο δηεζλέο ή λα ελζσκαησζεί ζε εζληθά πξφηππα ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ. Σα δηεζλή πξφηππα αλαπηχζζνληαη απφ ηηο ηερληθέο επηηξνπέο (Technical Committees TC) θαη ηηο ππνεπηηξνπέο (Subcommittees SC) ζχκθσλα κε κηα δηεξγαζία έμη βεκάησλ : ηάδην πξψην: Σν ζηάδην ηεο πξφηαζεο Σν πξψην ζηάδην ηεο αλάπηπμεο ελφο δηεζλέο πξνηχπνπ είλαη ε επηβεβαίσζε φηη απνηειεί απαίηεζε ηεο αγνξάο. Μηα πξφηαζε ππνβάιιεηαη πξνο ςήθηζε ζηε ζρεηηθή επηηξνπή. Ζ πξφηαζε γίλεηαη απνδεθηή φηαλ ςεθηζηεί απφ ηελ πιεηνςεθία θαη βξεζνχλ κεηαμχ ησλ 30

31 ςεθνθφξσλ ηνπιάρηζηνλ πέληε κέιε ηα νπνία ζα ήζειαλ λα αζρνιεζνχλ κε ην λέν πξφηππν. ε απηή ηε θάζε θαζνξίδεηαη θαη ν ππεχζπλνο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ πξνηχπνπ. ηάδην δεχηεξν: Σν ζηάδην ηεο πξνεηνηκαζίαο Μηα νκάδα απφ εηδηθνχο (πνπ πεξηιακβάλεη θαηαζθεπαζηέο, αληηπξνζψπνπο, ρξήζηεο, θαηαλαισηέο, εξγαζηήξηα, Γεκφζηεο Τπεξεζίεο θηι.) πξνεηνηκάδεη δηάθνξα ζρέδηα κέρξη λα εηνηκαζηεί κηα πξφηαζε ε νπνία ζα είλαη ε αξηηφηεξε ηερληθά πξφηαζε θαζνκνινγία ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ νκάδα εξγαζία. ηάδην ηξίην: Σν ζηάδην ηεο επηηξνπήο Σν ηειηθφ απηφ ζρέδην εξγαζίαο πξνσζείηαη ζηελ επνπηεχνπζα ηελ νκάδα εξγαζίαο επηηξνπή γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο κέγηζηεο δπλαηήο ζπλαίλεζεο. Όηαλ επηηεπρζεί ε ζπλαίλεζε ην ηειηθφ θείκελν πνπ πξνθχπηεη εθδίδεηαη σο ζρέδην πξνηχπνπ DIS (Draft International Standard). ηάδην ηέηαξην: Σν ζηάδην ηεο εμέηαζεο Σν ζρέδην ηνπ πξνηχπνπ δηαλέκεηαη ζε φινπο ηνπο θνξείο κέιε ηνπ ISO απφ ηελ Κεληξηθή Γξακκαηεία ηνπ γηα ςήθηζε θαη ζρνιηαζκφ κέζα ζε έλα ρξνληθφ δηάζηεκα πέληε κελψλ. Αλ ην ζρέδην εγθξηζεί ππνβάιιεηαη σο ηειηθφ ζρέδην πξνηχπνπ FDIS (Final Draft International Standard). ε άιιε πεξίπησζε ην θείκελν αιιάδεη θαη αθνινπζείηαη πάιη ε παξαπάλσ δηαδηθαζία. ηάδην πέκπην: Σν ζηάδην ηεο απνδνρήο Σν ηειηθφ ζρέδην πξνηχπνπ δηαλέκεηαη ζε φινπο ηνπο νξγαληζκνχο ηππνπνίεζεο πνπ είλαη κέιε ηνπ ISO απφ ηελ Κεληξηθή Γξακκαηεία γηα έλα ηειηθφ ΝΑΗ ή ΟΥΗ κέζα ζε κηα πεξίνδν δχν κελψλ. Αλ ην θείκελν εγθξηζεί ηφηε ραξαθηεξίδεηαη σο δηεζλέο πξφηππν θαη πξνσζείηαη γηα έθδνζε. Αλ ππάξμνπλ ζρνιηαζκνί επί ηνπ ηερληθνχ θεηκέλνπ απηέο δελ επεξεάδνπλ ηε δηαδηθαζία αιιά θαηαγξάθνληαη γηα πηζαλή κειινληηθή αλαζεψξεζε ηνπ πξνηχπνπ. ηάδην έθην: Σν ζηάδην ηεο έθδνζεο Σν πξφηππν εθδίδεηαη θαη ραξαθηεξίδεηαη σο δηεζλέο πξφηππν. 31

32 ρήκα 5.5 Γηαδηθαζία θαη παξαδνηέα αλάπηπμεο πξνηχπνπ β Αλαζεψξεζε Πξνηχπσλ ISO Σα δηεζλή πξφηππα αλαζεσξνχληαη ηνπιάρηζηνλ κηα θνξά θάζε πέληε ρξφληα απφ ηελ ππεχζπλε επηηξνπή. Ζ πιεηνςεθία ηεο επηηξνπήο ζα απνθαζίζεη γηα ηελ αλαγθαηφηεηα, ην κέγεζνο θαη ην είδνο ηεο δηνξζσηηθήο επέκβαζεο ζην θείκελν. Αλ έλα θείκελν είλαη κεγάιεο απνδνρήο θαη σξηκφηεηαο, π.ρ. έλα πξφηππν πνπ έρεη ήδε εθδνζεί απφ άιιν νξγαληζκφ, είλαη πηζαλφ λα παξαιεθζνχλ θάπνηα ζηάδηα ηεο παξαπάλσ δηαδηθαζίαο. Δηδηθά ζηελ πεξίπησζε φπνπ ην έγγξαθν έρεη αλαπηπρζεί απφ θάπνην δηεζλή νξγαληζκφ ηππνπνίεζεο αλαγλσξηζκέλν απφ ηνλ ISO κπνξεί λα ππνβιεζεί σο ηειηθφ ζρέδην πξνηχπνπ FDIS ρσξίο ην έγγξαθν λα πεξάζεη απφ ηα πξνεγνχκελα ζηάδηα. 32

33 Δπξσπατθνί Φνξείο Σππνπνίεζεο 1. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή Σππνπνίεζεο CEN Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή Σππνπνίεζεο (CEN) ηδξχζεθε ην 1961 απφ ηνπο εζληθνχο θνξείο ηππνπνίεζεο ζηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα (ΔΟΚ) θαη ηηο ρψξεο EFTA (European Free Trade Association). Kαιχπηεη δηάθνξνπο ηνκείο εθηφο απφ ηνπο ηνκείο ηεο ειεθηξνηερλίαο θαη ησλ επηθνηλσληψλ. πλεξγάδεηαη ζηελά κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή Ζιεθηξνηερληθήο Σππνπνίεζεο (CENELEC), ην Δπξσπατθφ Ηλζηηηνχην Σειεπηθνηλσληαθψλ Πξνηχπσλ (ETSI) θαη ην Γηεζλή Οξγαληζκφ ISO. θνπφο ηεο είλαη ε πξναγσγή θαη ε παξαγσγή ησλ επξσπατθψλ πξνηχπσλ θαζψο θαη άιισλ εγθεθξηκέλσλ εγγξάθσλ. Δθηφο απφ ηα πξφηππα, ηα έγγξαθα πνπ παξάγεη είλαη: Σερληθέο πξνδηαγξαθέο (CEN TS), έλα είδνο θαλνληζηηθψλ εγγξάθσλ φπνπ ε ηειεπηαία ηερλνινγία δελ έρεη αθφκα επαξθψο πξνδηαγξαθεί. Σερληθέο εθζέζεηο (CEN TR), γηα πιεξνθφξεζε. Ακνηβαίεο ζπκθσλίεο Δηθφλα 5.6 Λνγφηππν CEN 2. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή Ζιεθηξνηερληθήο Σππνπνίεζεο CENELEC Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή Ζιεθηξνηερληθήο Σππνπνίεζεο CENELEC ηδξχζεθε ην 1973 κεηά απφ ζπγρψλεπζε ησλ Δπξσπατθψλ Οξγαληζκψλ CENELCOM CENEL. ήκεξα είλαη έλαο κε θεξδνζθνπηθφο Οξγαληζκφο πνπ έρεη ζπζηαζεί απφ ηηο Δζληθέο Ζιεθηξνηερληθέο Δπηηξνπέο 30 Δπξσπατθψλ ρσξψλ ππφ ηελ ηζρχνπζα Βειγηθή λνκνζεζία. Δπηπιένλ ζπκκεηέρνπλ θαη άιιεο 8 Δζληθέο Δπηηξνπέο απφ γεηηνληθέο ρψξεο σο ζπλεξγάηεο. Απνζηνιή ηεο είλαη ε δεκηνπξγία ειεθηξνηερληθψλ πξνηχπσλ ηα νπνία βνεζνχλ ζηελ αλάπηπμε ηεο Δπξσπατθήο αγνξάο θαη νηθνλνκίαο γηα ειεθηξηθά θαη ειεθηξνληθά πξντφληα θαη ππεξεζίεο. Ζ CΔNELEC πέξα απφ ηελ έθδνζε πξνηχπσλ πνπ αθνξνχλ ηνλ ειεθηξνηερληθφ θιάδν ζηελ Δπξψπε ππνζηεξίδεη θαη ηε Γηεζλή Ζιεθηξνηερληθή 33

34 Δπηηξνπή ζηελ επίηεπμε ηεο απνζηνιήο ηεο ζπκκνξθνχκελε φζν είλαη δπλαηφλ κε ηα δηεζλή πξφηππα Οη εξγαζίεο ηεο ζπγθεληξψλνληαη ζηα παξαθάησ πξντφληα: Σν Δπξσπατθφ πξφηππν (EN) ην νπνίν ππνρξενχληαη φια ηα θξάηε κέιε λα εθαξκφδνπλ. Σν έγγξαθν ελαξκφληζεο (HD) ην νπνίν έρεη ηα ίδηα ραξαθηεξηζηηθά κε ην EN εθηφο απφ ην γεγνλφο φηη δελ ππάξρεη θακηά ππνρξέσζε δεκνζίεπζεο ελφο ίδηνπ εζληθνχ πξνηχπνπ ζε εζληθφ επίπεδν, ιακβάλνληαο ππφςε φηη ην πεξηερφκελφ ηνπ πξέπεη λα κεηαθέξεηαη παληνχ κε ηζνδχλακν ηξφπν. Σελ Σερληθή πξνδηαγξαθή (TS) ε νπνία εγθξίλεηαη απφ ηελ Σερληθή Δπηηξνπή ηεο θαη ε νπνία ζα ζθνπφ έρεη λα ππνζηεξίμεη ηελ Δπξσπατθή αγνξά σο κέζν θαζνδήγεζεο πξνο ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο. Σελ Σερληθή έθζεζε (TR) ε νπνία είλαη έλα πιεξνθνξηαθφ έγγξαθν επί ηνπ ηερληθνχ πεξηερνκέλνπ ηεο εξγαζίαο ηεο Σππνπνίεζεο Σηο Οδεγίεο (G), έγγξαθα πνπ παξέρνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηηο αξρέο ηππνπνίεζεο θαη θαζνδεγνχλ ηνπο ζπληάθηεο ησλ πξνηχπσλ. Δηθφλα 5.7 Λνγφηππν CENELEC 3. Σν Δπξσπατθφ Ηλζηηηνχην γηα ηα Σειεπηθνηλσληαθά Πξφηππα ETSI Σν Δπξσπατθφ Ηλζηηηνχην Σειεπηθνηλσληαθψλ πξντφλησλ είλαη έλαο αλεμάξηεηνο κε θεξδνζθνπηθφο νξγαληζκφο πνπ απνζηνιή ηνπ είλαη ε δεκηνπξγία ηειεπηθνηλσληαθψλ πξνηχπσλ. Δδξεχεη ζηε Sophia Antipolis (Γαιιία) θαη έρεη 700 κέιε απφ πεξηζζφηεξεο απφ 60 ρψξεο εληφο θαη εθηφο Δπξψπεο. Καιχπηεη ηνλ ηνκέα ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη νξηζκέλεο πηπρέο ησλ ξαδηνηειενπηηθψλ ζεκάησλ. Δηθφλα 5.8 Λνγφηππν ETSI 34

35 4. Κνηλφο Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο CEN / CENELEC Βάζεη ζπκθσλίαο ζπλεξγαζίαο πνπ ππέγξαςαλ ε CEN θαη ε CENELEC ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1982, νη δχν απηνί Οξγαληζκνί ζπζηεγάδνληαη, κε έδξα ηηο Βξπμέιιεο θαη απνηεινχλ πιένλ ηνλ Κνηλφ Δπξσπατθφ Οξγαληζκφ Σππνπνίεζεο CEN / CENELEC (Joint European Standards Institution CEN / CENELEC). Κχξηνο ζηφρνο απηνχ ηνπ θνηλνχ νξγαληζκνχ είλαη ε δεκηνπξγία ελφο εληαίνπ ζπζηήκαηνο Σππνπνίεζεο πνπ ζα αληαπνθξίλεηαη ζηηο ζχγρξνλεο αλάγθεο ησλ θξαηψλ - κειψλ ηεο Δ.Δ. Γηα ηα πξφηππα πνπ αθνξνχλ ηε Γηαπίζηεπζε εξγαζηεξίσλ ειεθηξηθψλ κεηξήζεσλ θαη νξγάλσλ ζα θάλνπκε αλαθνξά ζε επφκελν ππνθεθάιαην θαη ζπγθεθξηκέλα ζην ππνθεθάιαην ηεο Γηαπίζηεπζεο α Γεκηνπξγία Δπξσπατθψλ Πξνηχπσλ ηε δεκηνπξγία ελφο επξσπατθνχ πξνηχπνπ δχλαηαη λα ζπκβάιεη κε θάπνηνλ ηξφπν ν νπνηνζδήπνηε έρεη ζπκθέξνλ ή επεξεάδεηαη απφ απηφ. Αλάινγα κε ην θνξέα, νη ελδηαθεξφκελν κπνξνχλ είηε λα εξγάδνληαη ζε εζληθφ επίπεδν ψζηε λα δηακνξθψλνπλ ηε ζπκβνιή ηεο ρψξαο ηνπο ζην ζρεηηθφ έξγν πνπ ζπληειείηαη ζε επξσπατθφ επίπεδν, ή λα εθπξνζσπνχλ ηεο απφςεηο ηνπο απεπζείαο ζε επξσπατθφ επίπεδν. Οη εκπεηξνγλψκνλεο πξνέξρνληαη απφ δηάθνξνπο ρψξνπο, φπσο ε βηνκεραλία, ν δεκφζηνο ηνκέαο, ν παλεπηζηεκηαθφο θιάδνο, εηδηθέο νκάδεο ζπκθεξφλησλ θιπ. Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ησλ επξσπατθψλ νξγαληζκψλ ηππνπνίεζεο είλαη νη εκπεηξνγλψκνλεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηηο εξγαζίεο απηέο λα είλαη αληηπξνζσπεπηηθνί θαη λα πξνέξρνληαη απφ πνηθίινπο ρψξνπο, ψζηε λα δηαζθαιηζηεί ε απνδνρή θαη ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ πξνηχπσλ ακέζσο κεηά ηε δεκνζίεπζή ηνπο. Οη αηηήζεηο γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ πξνηχπσλ κπνξνχλ λα πξνέιζνπλ απφ νπνηνλδήπνηε θαη απφ νπνπδήπνηε. Μφιηο ην αίηεκα ππνβιεζεί επηζήκσο, αθνινπζεί ηηο ζρεηηθέο δηαδηθαζίεο θαη πξνσζείηαη πξνο ηελ πιένλ αξκφδηα επηηξνπή. Δθεί ιακβάλεηαη αθξηβψο ε απφθαζε ζρεηηθά κε ην θαηά πφζν έλα πξφηππν πξέπεη θαη κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί. Σα επξσπατθά πξφηππα αλαπηχζζνληαη ζχκθσλα κε κηα δηεξγαζία έμη βεκάησλ σο αθνινχζσο: 35

36 ηάδην πξψην: Δληνπηζκφο ηεο αλάγθεο λένπ πξνηχπνπ. Δπηβεβαηψλεηαη φηη ην πξφηππν απνηειεί απαίηεζε ηεο αγνξάο. ηάδην δεχηεξν: Δπίζεκε αίηεζε ζηνλ αξκφδην θνξέα ηππνπνίεζεο. ηάδην Σξίην: Δμέηαζε απφ ηελ αξκφδηα Δπηηξνπή. Δθφζνλ ε απφθαζε είλαη αξλεηηθή, γίλεηαη επαλεμέηαζε ηνπ αηηήκαηνο θαη ηεο αλάγθεο πξνηχπνπ. Δθφζνλ ε απφθαζε είλαη ζεηηθή, αθνινπζεί ην επφκελν ζηάδην. ηάδην Σέηαξην: Καηάξηηζε ηνπ πξνηχπνπ. Γίλεηαη απφ ηνπο εκπεηξνγλψκνλεο θαη επηηπγράλεηαη ε ζπλαίλεζε γηα ην πεξηερφκελφ ηνπ ηάδην Πέκπην: Δπηθχξσζε ηνπ πξνηχπνπ. Γίλεηαη κέζσ δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο θαη ςεθνθνξίαο. ηάδην Έθην: Γεκνζίεπζε ηνπ πξνηχπνπ. Σα επξσπατθά πξφηππα παξέρνπλ ηερληθέο ιχζεηο ζε πξνβιήκαηα, ζέηνπλ ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο πνηφηεηαο, θαη δηεπθνιχλνπλ ην εκπφξην θαη ηε ζπλεξγαζία εληφο ηεο δψλεο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο ζην ζχλνιφ ηεο. Δπίζεο, δηεπθνιχλνπλ ηε κεηαθνξά θαη ηε δηάδνζε ηεο ηερλνινγίαο πξνο φθεινο φισλ. Δηδηθφηεξα, ηα επξσπατθά πξφηππα κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ζεκαληηθψλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ γηα ηελ επεκεξία ησλ θαηαλαισηψλ, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο θαη ηελ εληαία αγνξά Δζληθνί Φνξείο Σππνπνίεζεο ζηελ Δπξψπε α Οξγαληζκνί ζηε Γεξκαλία Τπάξρνπλ πεξίπνπ 250 Οξγαληζκνί ζηελ Γεξκαλία νη νπνίνη εθπνλνχλ Πξφηππα. Ο ζρεηηθά κεγάινο αξηζκφο ησλ Δπηηξνπψλ απηψλ, δείρλεη φηη ε Σππνπνίεζε ζαλ κία βαζηθά ηερληθή θαη νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα έρεη ζηαζεξά ελζσκαησζεί ζηελ εκπνξηθή δσή ηεο Γεξκαλίαο. Ζ πιεηνςεθία ησλ θνξέσλ απηψλ έρνπλ νξγαλσζεί ζχκθσλα κε ην ηδησηηθφ δίθαην. 36

37 Ζ Κπβέξλεζε δξαζηεξηνπνηείηαη κφλν, ζηηο πεξηνρέο εθείλεο ηεο Σππνπνίεζεο φπνπ ζεσξείηαη φηη αθνξνχλ έλα κεγάιν πιήζνο θαηαλαισηψλ π.ρ. Έλνπιεο Γπλάκεηο, ζηδεξνδξφκνπο, ηαρπδξνκηθέο ππεξεζίεο, νπφηε έηζη ζέηεη ηνπο δηθνχο ηεο ηερληθνχο φξνπο παξάδνζεο. ε φιεο ηηο άιιεο πεξηπηψζεηο ε Κπβέξλεζε αθήλεη ηελ ηερληθή Σππνπνίεζε ζηα ρέξηα ηεο ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο, ηελ νπνία θαη ππνζηεξίδεη κε λνκνζεηεκέλνπο θαλνληζκνχο. Οη πιένλ ζεκαληηθνί Οξγαληζκνί Σππνπνίεζεο ζηελ Γεξκαλία είλαη νη αθφινπζνη: ν Γεξκαληθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο DIN (Deutsches Institut für Normung), ε Έλσζε Γεξκαλψλ Ζιεθηξνηερληθψλ VDE (Verband Deutscher Elektrotechniker), ν χιινγνο Γεξκαλψλ Μεραληθψλ VDI (Verein Deutscher Ingenieure), ε Γεξκαληθή Έλσζε ησλ θιάδσλ Ύδξεπζεο θαη Φσηαεξίνπ DVGW (Deutscher Verein des Gasund Wasserfaches), ε Γεξκαληθή Δπηζεψξεζε Πινίσλ GL (Germanischer Lloyd), θαη ε Δπηηξνπή γηα ηηο Πξνδηαγξαθέο Απνζηνιψλ θαη Αζθάιεηαο Αγαζψλ RAL (Ausschuß für Lieferbedingungen und Gütersicherung) β Ο Βξεηαληθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο BSi (British Standards Institution) Ο Βξεηαληθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο BSi ηδξχζεθε ην 1901 θαη απνηειεί ηνλ πξψην Eζληθφ Oξγαληζκφ Tππνπνίεζεο ζε παγθφζκην επίπεδν. Ο BSi εθπξνζσπεί ηηο απφςεηο ηεο Bξεηαληθήο βηνκεραλίαο ηφζν ζηνπο δηεζλείο θνξείο φζν θαη ζηηο Δπηηξνπέο Δπξσπατθήο Σππνπνίεζεο CEN, CENELEC θαη ETSI γηα ηελ αλάπηπμε ησλ Eπξσπατθψλ Πξνηχπσλ γ Ο Γαιιηθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο AFNOR (Association Française de Normalisation) Ο Γαιιηθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο AFNOR ηδξχζεθε ην 1926, ιεηηνπξγεί ππφ ηελ επνπηεία ηνπ Γαιιηθνχ Τπνπξγείνπ Βηνκεραλίαο θαη απνηειεί έλαλ Οξγαληζκφ δεκηνπξγίαο θαη έγθξηζεο Πξνηχπσλ ζε πάξα πνιιά πεδία κεηαμχ απηψλ θαη ην πεδίν ηνπ ειεθηξηζκνχ. 37

38 5.1.5 ΔΛΛΖΝΗΚΟΗ ΦΟΡΔΗ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ ηελ Διιάδα, ε νηθνδφκεζε ηνπ ζπζηήκαηνο άξρηζε ην 1974 κε ηελ ίδξπζε ηνπ Διιεληθνχ Οξγαληζκνχ Σππνπνίεζεο (ΔΛΟΣ), ππεχζπλνπ γηα ηε δεκηνπξγία ησλ ειιεληθψλ Πξνηχπσλ. Ο ΔΛΟΣ ην 1977 επεθηάζεθε θαη ζηνλ ηνκέα ηεο πηζηνπνίεζεο, δειαδή ηεο παξνρήο δηαβεβαίσζεο φηη έλα πξντφλ ή κηα ππεξεζία ζπκκνξθψλνληαη κε πξνδηαγξακκέλεο απαηηήζεηο. Αθνινχζεζε ην Διιεληθφ Ηλζηηηνχην Μεηξνινγίαο (ΔΗΜ), κε έλαξμε ιεηηνπξγίαο ην Γηα ην Διιεληθφ Ηλζηηηνχην Μεηξνινγίαο ζα αλαθεξζνχκε δηεμνδηθά ζην ππνθεθάιαην Δθαξκνγή ηεο Μεηξνινγίαο. Σέινο νη ζεζκηθέο ππνδνκέο νινθιεξψζεθαλ κε ηελ ίδξπζε ην 2002 ηνπ εζληθνχ θνξέα δηαπίζηεπζεο πνπ είλαη ην Δζληθφ χζηεκα Γηαπίζηεπζεο (Δ.Τ.Γ.) Α.Δ.. Απνηειεί κεηεμέιημε ηνπ Δζληθνχ πκβνπιίνπ Γηαπίζηεπζεο, ην νπνίν ιεηηνπξγνχζε απφ ην έηνο 1995 ζην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο θαη παξείρε πιήξεηο ππεξεζίεο δηαπίζηεπζεο ζε εξγαζηήξηα θαη θνξείο πηζηνπνίεζεο ή ειέγρνπ, ήδε απφ ηελ αξρή ηνπ έηνπο Γηα ην Δζληθφ χζηεκα Γηαπίζηεπζεο ζα θάλνπκε αλαιπηηθή αλαθνξά ζην ππνθεθάιαην Γηαπίζηεπζε Δξγαζηεξίσλ δνθηκψλ θαη Γηαθξηβψζεσλ Διιεληθά πξφηππα- Γηαδηθαζία εθπφλεζεο Πξνηχπσλ Ζ εθπφλεζε ησλ Διιεληθψλ Πξνηχπσλ αθνινπζεί ηνλ Καλνληζκφ χληαμεο Πξνηχπσλ. Σα Πξφηππα απηά κπνξεί λα απνηεινχλ : α) πηζηή κεηαθνξά Γηεζλνχο ή Δπξσπατθνχ Πξνηχπνπ β) κεηαθνξά Γηεζλνχο ή Δπξσπατθνχ Πξνηχπνπ κε νξηζκέλεο απνθιίζεηο ή ηξνπνπνηήζεηο γ) λέν Δζληθφ Πξφηππν, ή ηέινο δ) ηξνπνπνίεζε Δζληθνχ Πξνηχπνπ. Ζ αλάγθε δεκηνπξγίαο ελφο Πξνηχπνπ πξνθχπηεη απφ ηε θαηαγξαθή ησλ αλαγθψλ ηεο αγνξάο, φπσο δηαπηζηψλεηαη απφ ηελ επαθή είηε κέζσ ζεζκηθψλ θνξέσλ ή απεπζείαο απφ ηελ βηνκεραλία. Ύζηεξα απφ κηα ζεηξά ζπλαληήζεσλ θαη αθνχ ηα κέιε ηεο Δπηηξνπήο ή ηεο Οκάδαο εμεηάζνπλ ηα ππάξρνληα Γηεζλή θαη Δπξσπατθά Πξφηππα, γίλνληαη ζρφιηα 38

39 θαη πξνηάζεηο. Απνθάζεηο ιακβάλνληαη κέζσ ςεθνθνξίαο. Δμεηάδεηαη ην ζέκα ηεο ελαξκφληζεο κε πηζαλή αληίζηνηρε Δπξσπατθή Δπηηξνπή, θαζψο θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ΔΛΟΣ ζ απηέο. Με απηφ ηνλ ηξφπν νπζηαζηηθά ιακβάλνληαη ππφςε φια ηα πηζαλά Δπξσπατθά Πξφηππα θαη εμαζθαιίδεηαη ε πιήξεο ελαξκφληζε κε ηελ Δ.Δ. ηελ πεξίπησζε πνπ απνθαζηζηεί λα πηνζεηεζεί απεπζείαο έλα Πξφηππν πξνεξρφκελν απφ άιιε ρψξα, ηφηε ην αληίζηνηρν Πξφηππν δίλεηαη πξνο κεηάθξαζε είηε ζε εμσηεξηθφ ζπλεξγάηε ή ζε κηα νκάδα εξγαζίαο, ή θαη ζε έλα κέινο ηεο Δπηηξνπήο αλάινγα κε ηελ πεξίζηαζε. Ζ πινπνίεζε ελφο Πξνηχπνπ νπζηαζηηθά δηαρσξίδεηαη ζηηο παξαθάησ δχν θάζεηο : α) ζηελ πξψηε θάζε ζπληάζζεηαη έλα πξνζρέδην Πξνηχπνπ, ην νπνίν εθδίδεηαη ππφ κνξθή ρεδίνπ θαη ζχκθσλα κε ηνλ Καλνληζκφ χληαμεο ππνβάιιεηαη ζηε Γηαδηθαζία ηεο Γεκφζηαο Κξίζεο. Έηζη δηαλέκεηαη ζε επηιεγκέλνπο θνξείο απφ ηνπο νπνίνπο θαη δεηείηαη κέζα ζε νξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα λα ππνβάιινπλ ζηνλ ΔΛΟΣ ηηο ηπρφλ ππάξρνπζεο παξαηεξήζεηο ή ηηο πξνηάζεηο αιιαγψλ πνπ έρνπλ. Οη παξαηεξήζεηο απηέο ζπγθεληξψλνληαη, θαηαγξάθνληαη θαη ζπδεηνχληαη ζηελ Δπηηξνπή, έηζη ψζηε ην Πξφηππν λα πξνζαξκφδεηαη φπνπ θξίλεηαη απαξαίηεην, θαη β) ζηε δεχηεξε θαη ηειηθή θάζε, αθνχ απνθαζηζηεί ε ηειηθή απφδνζε, ην Πξφηππν είλαη έηνηκν λα εθδνζεί, λα θπθινθνξήζεη επίζεκα θαη λα θαηαγξαθεί ζηα δηαζέζηκα πξντφληα ηνπ ΔΛΟΣ. Αλαιπηηθά ηα ελλέα (9) ζηάδηα εθπφλεζεο ησλ Πξνηχπσλ έρνπλ σο εμήο: 1. Πξφηαζε γηα εθπφλεζε Πξνηχπνπ 2. Καηάξηηζε Σερληθνχ Πξνγξάκκαηνο (απφ ηελ Σερληθή Δπηηξνπή) 3. χληαμε πξνζρεδίνπ Πξνηχπνπ 4. Δπεμεξγαζία ρεδίνπ Πξνηχπνπ 5. Γεκφζηα Κξίζε (δηαηχπσζε παξαηεξήζεσλ) 6. Σερληθή επεμεξγαζία κεηά ηε Γεκφζηα Κξίζε 7. Απνδνρή απφ ηελ Σερληθή Δπηηξνπή (έγθξηζε θαη πξνψζεζε γηα έθδνζε Διιεληθνχ Πξνηχπνπ) 8. Έγθξηζε Πξνηχπνπ απφ ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην ηνπ ΔΛΟΣ 9. Έθδνζε Διιεληθνχ Πξνηχπνπ 39

40 Παξαπνκπέο ζε Πξφηππα - Ννκηθή ηζρχο ησλ Δζληθψλ Πξνηχπσλ ηελ Δζληθή Ννκνζεζία κπνξεί λα γίλεηαη παξαπνκπή ξεηά κφλν ζε Πξφηππα πνπ εθδίδεη ν ΔΛΟΣ. Παξαπνκπή ζε Πξφηππα φπσο ηα ΔΝ ή ηα ISO είλαη δπλαηή, αιιά πάληα θάησ απφ ηελ «νκπξέια» ηνπ ΔΛΟΣ Θέζε ζε Δθαξκνγή ησλ Δπξσπατθψλ Πξνηχπσλ ζαλ Δζληθά Πξφηππα Σα Δπξσπατθά Πξφηππα απνθηνχλ ηελ ππφζηαζε ησλ Δζληθψλ Πξνηχπσλ. Σα Έγγξαθα Δλαξκφληζεο θαη ηα Πεηξακαηηθά Δπξσπατθά Πξφηππα κπνξνχλ λα ηεζνχλ ζε Δθαξκνγή ζαλ Δζληθά Πξφηππα. Ζ δηαδηθαζία γηα ηε ζέζε ζε Δθαξκνγή (Implementation) ησλ Δπξσπατθψλ Δγγξάθσλ είλαη ε ίδηα κε εθείλε ησλ Δζληθψλ Πξνηχπσλ. Παξ φια απηά δελ είλαη αλαγθαία ε δηαδηθαζία Γεκφζηαο Κξίζεο, νχηε ε έθδνζε ζηα Διιεληθά, εθηφο απφ ην Φχιιν Δπηθχξσζεο. Έλα Δπξσπατθφ Πξφηππν πνπ έρεη ηεζεί ζε Δθαξκνγή ζαλ έλα Δζληθφ Πξφηππν είλαη δηαζέζηκν ππφ ηελ κνξθή κηαο απφ ηηο ηξεηο επίζεκεο εθδφζεηο ηεο CEN κε ην Φχιιν Δπηθχξσζεο ζηα Διιεληθά Καηάξγεζε ησλ αληηηηζέκελσλ Δζληθψλ Πξνηχπσλ Απαηηείηαη ε θαηάξγεζε απφ ηνλ ΔΛΟΣ ησλ Δζληθψλ Πξνηχπσλ πνπ αληηηίζεληαη κε ηα Δπξσπατθά ή ηα Γηεζλή Πξφηππα θαη ε ζρεηηθή κε ηα Δζληθά Πξφηππα ελεκέξσζε ησλ Δπξσπατθψλ θαη Γηεζλψλ Οξγαληζκψλ Σππνπνίεζεο. 40

41 ΠΑΓΚΟΜΗΟ ΓΗΚΣΤΟ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ WORLD STANDARDS SERVICES NETWORK (WSSN) ΓΗΔΘΝΔΗ ΟΡΓΑΝΗΜΟΗ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ Γηεζλήο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο I.S.O Γηεζλήο Ζιεθηξνηερληθή Δπηηξνπή I.E.C Γηεζλήο Έλσζε Δπηθνηλσληψλ I.T.U ΔΤΡΧΠΑΗΚΟΗ ΟΡΓΑΝΗΜΟΗ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ Δπξσπατθή Δπηηξνπή Σππνπνίεζεο CEN Δπξσπατθφ Ηλζηηηνχην Σειεπηθνηλσληαθψλ Πξνηχπσλ ETSI Δπξσπατθή Δπηηξνπή Ζιεθηξνηερληθήο Σππνπνίεζεο CENELEC Κνηλφο Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο CEN/CENELEC ΔΛΛΖΝΗΚΟΗ ΟΡΓΑΝΗΜΟΗ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ Διιεληθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο ΔΛ.Ο.Σ Διιεληθφ Ηλζηηηνχην Μεηξνινγίαο Δ.Η.Μ Δζληθφ χζηεκα Γηαπίζηεπζεο Δ.Τ.Γ ρήκα 5.9 Οξγαληζκνί Σππνπνίεζεο 41

42 5.1.6 Ο ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΟΡΓΑΝΗΜΟ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ Δηθφλα 5.10 Ο Διιεληθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο Α.Δ Ο Διιεληθφο Οξγαληζκφο Σππνπνίεζεο ηδξχζεθε σο ΝΠΗΓ κε ην Νφκν 372/76 πνπ ςεθίζηεθε νκφθσλα απφ ηε Βνπιή ζηηο 10 Ηνπλίνπ 1976 θαη δεκνζηεχζεθε ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβέξλεζεο ζηηο 30 Ηνπλίνπ ηνπ ίδηνπ ρξφλνπ. Ο ΔΛΟΣ δηνηθείηαη απφ ελλεακειέο Γηνηθεηηθφ πκβνχιην πεληαεηνχο ζεηείαο. Αλψηαην εθηειεζηηθφ φξγαλν ηεο εηαηξείαο είλαη ν Γηεπζχλσλ χκβνπινο. Οη θπξηφηεξνη ηνκείο πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ν ΔΛΟΣ είλαη ε Σππνπνίεζε θαη ε Πηζηνπνίεζε. Δπί πιένλ δηαζέηεη εξγαζηήξηα δνθηκψλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ Δξγαζηήξην Υακειήο Σάζεο (ειέγρνληαη ειεθηξηθέο νηθηαθέο ζπζθεπέο, θσηηζηηθά, ειεθηξνινγηθφ πιηθφ) θαη Δξγαζηήξην Ζιεθηξηθψλ Καισδίσλ έσο 1000V (ειέγρνληαη ειεθηξηθά θαιψδηα Υακειήο Σάζεο έσο 1000 V). Όζνλ αθνξά ηελ Σππνπνίεζε ν ΔΛΟΣ είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ εθπφλεζε, έγθξηζε, έθδνζε θαη δηάζεζε ησλ Διιεληθψλ Πξνηχπσλ. Ζ εθπφλεζε ησλ Πξνηχπσλ γίλεηαη απφ Σερληθέο Δπηηξνπέο θαη Οκάδεο Δξγαζίαο ηνπ ΔΛΟΣ ζηηο νπνίεο εθπξνζσπνχληαη νη ελδηαθεξφκελνη θνξείο ηνπ Γεκφζηνπ θαη ηνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα, επηδηψθνληαο ηελ επίηεπμε ηεο κέγηζηεο δπλαηήο ζπλαίλεζεο κεηαμχ ηνπο. ην πιαίζην απηφ, ζηνλ ΔΛΟΣ ιεηηνπξγνχλ πεξηζζφηεξεο απφ 190 Σερληθέο Δπηηξνπέο θαη Οκάδεο Δξγαζίαο, έρνληαο σο κέιε ηνπο πιένλ ησλ 1100 δηαθεθξηκέλσλ Διιήλσλ επηζηεκφλσλ. ηνλ ΔΛΟΣ έρεη ζπζηαζεί ην 42

43 Δζληθφ πκβνχιην Σππνπνίεζεο, ην νπνίν είλαη ην αξκφδην γλσκνδνηηθφ φξγαλν ηεο πνιηηείαο επί ζεκάησλ ηππνπνίεζεο. απηφ κεηέρνπλ 15 κέιε, ηα νπνία εθπξνζσπνχλ ππνπξγεία, επηζηεκνληθνχο θαη επαγγεικαηηθνχο θνξείο θαη ηνπο θαηαλαισηέο. Ζ έληαμε θαη ελεξγφο ζπκκεηνρή ηνπ ΔΛΟΣ ζηηο επξσπατθέο θαη δηεζλείο δηαδηθαζίεο Σππνπνίεζεο θαη ηνπο Οξγαληζκνχο πνπ ηηο δηαρεηξίδνληαη (ISO & IEC γηα ηε Γηεζλή Σππνπνίεζε, CEN, CENELEC, ETSI, EOTA γηα ηελ Δπξσπατθή Σππνπνίεζε) πξνζδίδνπλ ζηα Διιεληθά Πξφηππα ην απαξαίηεην δηεζλέο θχξνο θαη αλαγλψξηζε. Δπηπιένλ, κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ΔΛΟΣ ζηνπο Οξγαληζκνχο απηνχο, παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα δηαηχπσζεο θαη ζηήξημεο ησλ ειιεληθψλ ζέζεσλ, ελψ κέζσ ηεο πηνζέηεζεο ησλ Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψλ Πξνηχπσλ σο Διιεληθψλ, επηηπγράλεηαη ε απαηηνχκελε ζπκβαηφηεηα θαη κεηαθέξεηαη πνιχηηκε ηερλνγλσζία. Αλαθνξηθά κε ηελ Πηζηνπνίεζε θαη κε βάζε ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία ν ΔΛΟΣ αλαπηχζζεη θαη εθαξκφδεη δηαδηθαζίεο θαη ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο κε ζθνπφ ηελ απνλνκή ζεκάησλ ζπκκφξθσζεο θαη ηε ρνξήγεζε πηζηνπνηεηηθψλ ζπκκφξθσζεο, ηα νπνία ππνδειψλνπλ ηε ζπκκφξθσζε πξντφλησλ, ππεξεζηψλ, δηεξγαζηψλ, δξαζηεξηνηήησλ, νξγαληζκψλ, ζπζηεκάησλ, πξνζψπσλ ή θαη ζπλδπαζκφ ηνπο κε ηηο απαηηήζεηο ηππνπνηεηηθψλ εγγξάθσλ. Αλψηαην φξγαλν αμηνιφγεζεο, απνλνκήο ζεκάησλ θαη ρνξήγεζεο πηζηνπνηεηηθψλ ζπκκφξθσζεο είλαη ην ελδεθακειέο πκβνχιην Πηζηνπνίεζεο ηνπ ΔΛΟΣ, ην νπνίν απαξηίδεηαη απφ εθπξνζψπνπο αληηπξνζσπεπηηθψλ θιάδσλ ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Σα ζήκαηα ζπκκφξθσζεο/πηζηνπνηεηηθά ζπκκφξθσζεο, ηα νπνία απνλέκνληαη απφ ηνλ ΔΛΟΣ κε βάζε ηηο απαηηήζεηο Διιεληθψλ θαη Δπξσπατθψλ Πξνηχπσλ θαη άιισλ ηππνπνηεηηθψλ εγγξάθσλ πνπ εθδίδνληαη απφ ηνπο Δπξσπατθνχο Οξγαληζκνχο (CEN/CENELEC/ETSI), νλνκάδνληαη Διιεληθά ήκαηα πκκφξθσζεο/διιεληθά Πηζηνπνηεηηθά πκκφξθσζεο θαη ρνξεγνχληαη απνθιεηζηηθά απφ ηνλ ΔΛΟΣ. Ο ΔΛΟΣ είλαη ν κνλαδηθφο νξγαληζκφο Πηζηνπνίεζεο απφ ηελ Διιάδα, πνπ ζπκκεηέρεη καδί κε ηνπο Δζληθνχο Οξγαληζκνχο πιένλ ησλ 30 άιισλ ρσξψλ ζην Γηεζλέο Γίθηπν Φνξέσλ Πηζηνπνίεζεο (IQNet), ρνξεγψληαο παξάιιεια κε ην πηζηνπνηεηηθφ ΔΛΟΣ θαη ην Πηζηνπνηεηηθφ IQNet, εμαζθαιίδνληαο έηζη ηελ ακνηβαία αλαγλψξηζε θαη απνδνρή ησλ πηζηνπνηεηηθψλ ηνπ. 43

44 Ο ΔΛΟΣ είλαη δηαπηζηεπκέλνο γηα ηελ πηζηνπνίεζε πζηεκάησλ Γηαρείξηζεο ηφζν απφ ην Δζληθφ χζηεκα Γηαπίζηεπζεο (ΔΤΓ), φζν θαη απφ ηνλ Ηηαιηθφ Φνξέα Γηαπίζηεπζεο (SINCERT), ελψ σο θνξέαο ειέγρνπ θαζψο θαη γηα ηελ Πηζηνπνίεζε Πξντφλησλ είλαη δηαπηζηεπκέλνο απφ ην ΔΤΓ. ηελ πινπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ πηζηνπνίεζεο ζπκκεηέρεη έλαο κεγάινο αξηζκφο άξηζηα εθπαηδεπκέλσλ θαη εμεηδηθεπκέλσλ επηζεσξεηψλ. 5.2 ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΖ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ Ζ εθαξκνγή ηεο κεηξνινγίαο ζηηο κεηξήζεηο ζπλίζηαηαη ζηνλ έιεγρν ησλ κεηξεηηθψλ νξγάλσλ ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε αμηνπηζηία θαη ε αθξίβεηα ησλ κεηξήζεσλ. Ο έιεγρνο ελφο κεηξεηηθνχ νξγάλνπ γίλεηαη κε έλα άιιν φξγαλν κεγαιχηεξεο θαη γλσζηήο αθξίβεηαο, ψζηε ην πξψην λα δηαθξηβψλεηαη κε βάζε ην δεχηεξν, ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη σο πξφηππν. Παξαηεξνχκελεο απνθιίζεηο ζηελ αθξίβεηα ησλ ειεγρφκελσλ κεηξεηηθψλ νξγάλσλ πξέπεη λα ιακβάλνληαη ζνβαξά ππ φςε ψζηε ηα ελ ιφγσ φξγαλα είηε λα ξπζκίδνληαη είηε νη κεηξήζεηο ηνπο λα δηνξζψλνληαη. Ζ εθαξκνγή ηεο κεηξνινγίαο ζην κεηξνινγηθφ έιεγρν νξγάλσλ κέηξεζεο εμαζθαιίδεηαη απφ εξγαζηήξηα δηαθξηβψζεσλ. εκαληηθφ φκσο ζηνηρείν ηεο κεηξνινγίαο είλαη ε ηρλειαζηκφηεηα ησλ κεηξήζεσλ ( ζα κηιήζνπκε παξαθάησ )θαη ησλ δηαθξηβψζεσλ ζηα εζληθά πξφηππα θαη κέζσ απηψλ ζηα δηεζλή. Ζ χπαξμε επνκέλσο εζληθνχ θνξέα κεηξνινγίαο ζε κηα ρψξα είλαη ζεκαληηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ νξζή ιεηηνπξγία κεηξνινγηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηελ επηηπρή ιεηηνπξγία ηεο κεηξνινγίαο σο βαζηθήο ππνδνκήο πνηφηεηαο. ηελ Διιάδα ν εζληθφο θνξέαο κεηξνινγίαο είλαη ην Διιεληθφ Ηλζηηηνχην Μεηξνινγία (ΔΗΜ) Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ/ΒΑΘΜΟΝΟΜΖΖ ΣΗ ΖΛΔΚΣΡΗΚΔ ΜΔΣΡΖΔΗ Ζ αλάγθε κηαο δηαδηθαζίαο πξνθεηκέλνπ λα ειέγρεηαη ε κέηξεζε γηα ηελ αμηνπηζηία ηεο είλαη, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε πξνθαλήο. Καη ηελ απαληάκε σο πξάμε θαη ζηηο θαζεκεξηλέο καο ιεηηνπξγίεο. Αο ζθεθηνχκε κηα κεραλή κέηξεζεο πνπ έρνπκε φινη ζε ρξήζε, ην ξνιφη καο, θαη ηε ζρεδφλ αζπλείδεηε θίλεζε πνπ θάλνπκε λα ζπγθξίλνπκε ηελ 44

45 έλδεημε ηνπ ξνινγηνχ πνπ θνξάκε κε ηα ξνιφγηα πνπ ππάξρνπλ ζε θνηλή ζέα ή ηελ επαιήζεπζε, πνπ ζρεδφλ πάληνηε θάλνπκε φηαλ θαζνξίδνπκε ηελ ψξα κηαο ζπλάληεζεο ή ελφο γεγνλφηνο. χκθσλα κε ην πξφηππν ΜΗL-STD Calibration system requirements, δηαθξίβσζε/βαζκνλφκεζε (Calibration) είλαη ε ζχγθξηζε κεηαμχ δχν ειεθηξηθψλ νξγάλσλ ή ζπζθεπψλ κέηξεζεο, απφ ηα νπνία ην έλα είλαη πξφηππν γλσζηήο αθξίβεηαο, αληρλεπφκελεο ζε εζληθά ή δηεζλή πξφηππα θαη ην άιιν άγλσζηεο αθξίβεηαο. Με ηε ζχγθξηζε απηή βαζκνινγείηαη ην ππφ έιεγρν ειεθηξηθφ φξγαλν ή ζπζθεπή, ή δηαπηζηψλεηαη ή επαιεζεχεηαη ή επαλαθέξεηαη κε ξχζκηζε ε αθξίβεηά ηνπ. Σν εξγαζηήξην κε ηε ζεηξά ηνπ έρνληαο αμηφπηζηα ειεθηξηθά φξγαλα κπνξεί λα πξνβαίλεη ζε αμηφπηζηεο ειεθηξηθέο κεηξήζεηο θαη δνθηκέο Ζ Γηαθξίβσζε σο επαθφινπζν ηεο Αβεβαηφηεηαο ησλ Μεηξήζεσλ Κάζε ειεθηξηθή κέηξεζε, αλεμάξηεηα απφ ην πφζα θαιά έρεη ζρεδηαζηεί θαη εθηειεζηεί, ππφθεηηαη ζε ζθάικα θαη επνκέλσο ην απνηέιεζκα κηαο κέηξεζεο εκπεξηέρεη θάπνην πνζνζηφ αβεβαηφηεηαο. Με ηνλ επηζηεκνληθά θαη κεηξνινγηθά νξζφ φξν αβεβαηφηεηα (uncertainty) - αληί ηνπ φξνπ αθξίβεηα (accuracy) - πξνζδηνξίδεηαη ην εχξνο ηηκψλ εθαηέξσζελ ηεο κεηξνχκελεο απφ ην φξγαλν ηηκήο, (±), κέζα ζην νπνίν βξίζθεηαη ε αιεζηλή ή πξαγκαηηθή ηηκή ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο, κε κηα ζπγθεθξηκέλε πηζαλφηεηα (επίπεδν εκπηζηνζχλεο), ζπλήζσο 95%. Γηα ηε θαηαλφεζε ηεο ζεκαζίαο θαη έλλνηαο ηεο αβεβαηφηεηαο, αο ζεσξήζνπκε ην παξάδεηγκα ελφο ρξήζηε, ν νπνίνο ρξεζηκνπνηεί έλα ειεθηξηθφ κεηξεηηθφ φξγαλν γηα λα κεηξήζεη ηελ ηάζε ζηα άθξα κηαο αληίζηαζεο.μεηά απφ κεηξήζεηο βξίζθεη φηη ε ηάζε είλαη κεηαμχ 20.2 V θαη 20.4 V. Θα γξάςνπκε ηελ εθηίκεζή καο σο 20. 3V 0. 1V φπνπ 20.3 είλαη ε πεξηζζφηεξν πηζαλή ηηκή ηεο ηάζεο θαη ±0.1 ην ζθάικα (ε αβεβαηφηεηα).αληηιακβάλεηαη θαλείο φηη ε γλψζε θαη δήισζε ηεο αβεβαηφηεηαο κηαο κέηξεζεο είλαη ηφζν ζεκαληηθή, φζν θαη ην ίδην ην απνηέιεζκα (έλδεημε κεηξεηηθνχ νξγάλνπ) ηεο κέηξεζεο. Δίλαη πξνθαλέο ηη εξσηεκαηηθά δεκηνπξγεί ε μεξή αλαθνξά ηνπ απνηειέζκαηνο κηαο κέηξεζεο, ρσξίο ηελ δήισζε ηεο αληίζηνηρεο αβεβαηφηεηαο. Καη βέβαηα ε αλαθνξά ηεο αβεβαηφηεηαο ζηα απνηειέζκαηα ησλ κεηξήζεσλ είλαη ππνρξεσηηθή 45

46 γηα ηα δηαπηζηεπκέλα θαηά ΔΝ45001 (ή ISO Guide 25) εξγαζηήξηα δηαθξηβψζεσλ (ή γηα φζα ηζρπξίδνληαη φηη ιεηηνπξγνχλ ζχκθσλα κε ηα πξναλαθεξζέληα πξφηππα). Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο αβεβαηφηεηαο κε ηελ νπνία κεηξά έλα κεηξεηηθφ φξγαλν, κίαο κέηξεζεο ιακβάλνληαη ππ φςε φιεο νη επί κέξνπο αβεβαηφηεηεο ησλ πξνηχπσλ θαη ζπζθεπψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, νη νπνίεο θαη ζπλδπάδνληαη ζε κία θαη κνλαδηθή ηηκή πνπ απνηειεί ηε ζπλνιηθή αβεβαηόηεηα ηεο κέηξεζεο. Οη ππνινγηζκνί απηνί απαηηνχλ κεγάιε εκπεηξία κεηξήζεσλ θαη γλψζεσλ ησλ ζηαηηζηηθψλ ηερληθψλ πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ κε επηζηεκνληθά νξζφ ηξφπν. Ο ηξφπνο ππνινγηζκνχ ηεο αβεβαηφηεηαο κίαο κέηξεζεο ηεθκεξηψλεηαη ζηελ πην πξφζθαηε νδεγία ηνπ Γηεζλνχο Γξαθείνπ Μέηξσλ θαη ηαζκψλ BIPM θαη ζηελ νδεγία ηνπ Γηεζλνχο Οξγαληζκνχ Σππνπνίεζεο ISO : Guide fνr the expression of uncertainty of measurements. χκθσλα κε απηέο ηηο νδεγίεο νη αβεβαηφηεηεο δηαηξνχληαη αλάινγα κε ηνλ ηξφπν ππνινγηζκνχ ηνπο ζε: Σχπνπ Α: Όζεο επηδέρνληαη ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία Σχπνπ Β: Όιεο νη ππφινηπεο Οη ηχπνπ Α αβεβαηφηεηεο ππνινγίδνληαη βάζεη θαζηεξσκέλσλ ζηαηηζηηθψλ θαλφλσλ. ρήκα 5.11 Καλνληθή Καηαλνκή Πξαγκαηνπνηείηαη έλαο κεγάινο αξηζκφο κεηξήζεσλ θαη πξνθχπηεη ε ζηαηηζηηθή θαηαλνκή ησλ απνηειεζκάησλ ηεο κέηξεζεο. H πξαγκαηηθή θαηαλνκή ησλ ηηκψλ είλαη ζπάληα γλσζηή κε αθξίβεηα θαη γηα ιφγνπο πξαθηηθνχο φζν θαη ζηαηηζηηθνχο (central limit theorem) πξνζεγγίδεηαη κε ηελ θαλνληθή θαηαλνκή. 46

47 Ζ θαιχηεξε εθηίκεζε ηεο ηηκήο κίαο κεηαβιεηήο q πνπ ππφθεηηαη ζε ηπραίεο κεηαβνιέο θαη γηα ηελ νπνία έρνπλ γίλεη n αλεμάξηεηεο κεηξήζεηο q k θάησ απφ ηηο ίδηεο ζπλζήθεο κέηξεζεο, είλαη ν αξηζκεηηθφο κέζνο ή κέζε ηηκή: Ζ δηαζπνξά ησλ ηηκψλ ηεο θαηαλνκήο ζεηξάο κεηξήζεσλ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε κεηαβιεηφηεηα (variance). Ζ ζεηηθή ηεηξαγσληθή ξίδα ζ νξίδεηαη ζαλ ηππηθή απφθιηζε θαη ραξαθηεξίδεη ηελ αβεβαηφηεηα κίαο κέηξεζεο. Έηζη ην απνηέιεζκα κίαο κέηξεζεο q αλαθέξεηαη ζαλ: q = ± k ζ φπνπ k = 1, 2, 3 θιπ γηα δηάζηεκα εκπηζηνζχλεο 68%, 95%, 99% θιπ αληίζηνηρα. Ζ εθηίκεζε ησλ αβεβαηνηήησλ ηχπνπ Β είλαη πνιχπινθε θαη απαηηεί ηελ χπαξμε πιεζψξαο πιεξνθνξηψλ φπσο: πξντζηνξία κεηξήζεσλ, ηέιεηα γλψζε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηδηνηήησλ ησλ εκπιεθνκέλσλ πιηθψλ, νξγάλσλ θαη ησλ πξνδηαγξαθψλ ηνπο, ζηνηρεία παιαηφηεξσλ πηζηνπνηεηηθψλ δηαθξίβσζεο, θιπ. Όηαλ φιεο νη πεγέο αβεβαηφηεηαο ηχπνπ Α (ζ Α ) θαη ηχπνπ Β (ζ 1, ζ 2, ζ 3 θιπ) - γηα ην ίδην δηάζηεκα εκπηζηνζχλεο- θαηαγξαθνχλ θαη εθηηκεζνχλ, ε ζπλνιηθή αβεβαηφηεηα ζ t ηεο κέηξεζεο ππνινγίδεηαη σο εμήο : ζ t 2 = ζ Α 2 + ζ ζ ζ Ζ ζπλνιηθή αβεβαηφηεηα ζ t αλαθέξεηαη θαη απηή ζην ίδην δηάζηεκα εκπηζηνζχλεο φπσο θαη νη επί κέξνπο. Δάλ ν πειάηεο δελ ππνδείμεη ζπγθεθξηκέλν δηάζηεκα εκπηζηνζχλεο, πξνηηκάηαη ζπλήζσο απηφ πνπ αληηζηνηρεί ζε 95% ή 99%. 47

48 Σχπνη θαικάησλ Κάζε κέηξεζε ελφο ειεθηξηθνχ κεγέζνπο φπσο πξνείπακε ραξαθηεξίδεηαη απφ κία αβεβαηφηεηα πνπ νλνκάδνπκε ζθάικα. Σα ζθάικαηα δηαθξίλνληαη ζε ζπζηεκαηηθά θαη ηπραία. Α. πζηεκαηηθά ζθάικαηα Σα ζθάικαηα απηά είλαη κνλνθαηεπζπλφκελα, δειαδή επηδξνχλ ζην απνηέιεζκα κηαο κέηξεζεο πάληνηε θαηά ηελ ίδηα θνξά (κφλν ζεηηθά ή κφλν αξλεηηθά), φζεο θνξέο θαη αλ επαλαιεθζεί ε κέηξεζε, θαη παξακέλνπλ ζηαζεξά γηα κηα ζεηξά κεηξήζεσλ, πνπ δηεμάγνληαη θάησ απφ ηηο ίδηεο ζπλζήθεο. Καηά θαλφλα, είλαη δπλαηή ε εχξεζε ησλ ζπζηεκαηηθψλ ζθαικάησλ θαη ν πξνζδηνξηζκφο ηνπο, θαη θαηά ζπλέπεηα ην πξφζσπν πνπ δηεμάγεη ηε κέηξεζε κπνξεί λα ηα ειέγρεη θαη λα ηα εμνπδεηεξψλεη κεξηθά ή νιηθά. Σα ζπζηεκαηηθά ζθάικαηα αλάινγα κε ηελ αηηία πνπ ηα πξνθαιεί, δηαθξίλνληαη ζε ζθάικαηα κεζφδνπ, ζθάικαηα νξγάλσλ θαη πξνζσπηθά ζθάικαηα. θάικαηα κεζφδνπ. Σα ζθάικαηα απηά ελππάξρνπλ ζηε κέζνδν θαη δελ είλαη δπλαηφ λα κεησζνχλ εθηφο αλ κεηαβιεζνχλ νη πεηξακαηηθέο ζπλζήθεο. θάικαηα νξγάλσλ. θαηάιιειεο πξφηππεο δηαηάμεηο Σα ζθάικαηα νξγάλσλ δηνξζψλνληαη κέζσ βαζκνλνκήζεσλ κε Πξνζσπηθά ζθάικαηα. Σα πξνζσπηθά ζθάικαηα ζπλίζηαληαη ζπλήζσο ζε ζθάικαηα πνπ πξνθαινχληαη απφ θπζηθέο αδπλακίεο ηνπ πξνζψπνπ πνπ δηελεξγεί ηε κέηξεζε ή πνπ δελ είλαη θαιά εηδηθεπκέλν. Σα κεγάια ζπζηεκαηηθά ζθάικαηα πεξηνξίδνληαη κε ζχγθξηζε ησλ ηηκψλ κε δηαθνξεηηθέο κεζφδνπο. Ζ αηηία ησλ ζπζηεκαηηθψλ ζθαικάησλ είλαη γλσζηή, φρη θαη φκσο θαη ε ηηκή ηνπο, ελψ ππαθνχνπλ ζε θπζηθνχο λφκνπο. Β. Σπραία ζθάικαηα Σα ηπραία ζθάικαηα είλαη πην θνηλά θαη πην ζπρλά απφ ηα ζπζηεκαηηθά θαη νθείινληαη ζε κε κφληκεο αηηίεο ( αζηάζκεηνη θαη κε ειεγρφκελνη παξάγνληεο ). Δίλαη δηθαηεπζπλφκελα (ζεηηθά θαη αξλεηηθά) θαη επηδξνχλ αθαλφληζηα ζην απνηέιεζκα. Σα ηπραία ζθάικαηα 48

49 φπσο είδακε θαη πξνεγνπκέλσο αληηκεησπίδνληαη κε λφκνπο ζηαηηζηηθήο ( Gauss) δελ ππαθνχνπλ ζε θπζηθνχο λφκνπο θαη κειεηψληαη ζηε ζεσξία ησλ ζθαικάησλ Ζιεθηξηθά Όξγαλα Μέηξεζεο, Μέζνδνη Μέηξεζεο θαη Αβεβαηφηεηα Έλα ειεθηξηθφ φξγαλν κέηξεζεο απνηειεί ζηελ πξάμε ιεηηνπξγηθφ ζχλνιν απφ έλα ή πεξηζζφηεξα δηαθξηηά ζηνηρεία, κε ζθνπφ ηελ παξαγσγή κηαο έλδεημεο, ε νπνία είλαη ζπλάξηεζε ηνπ κεηξνχκελνπ ειεθηξηθνχ κεγέζνπο. Βαζηθφ ζηνηρείν ηνπ ζπζηήκαηνο είλαη ν αηζζεηήξαο πνπ δέρεηαη ηελ επίδξαζε ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο θαη κεηαθξάδεη ηελ επίδξαζε απηή ζε άκεζα ή έκκεζα αλαγλψζηκε πιεξνθνξία. Σα φξγαλα κέηξεζεο δηαθξίλνληαη ζε αλαινγηθά ή ςεθηαθά, παζεηηθά ή ελεξγεηηθά (αλάινγα κε ην εάλ ε παξερφκελε έλδεημε παξάγεηαη θαηεπζείαλ απφ ην κεηξνχκελν κέγεζνο ή εάλ ην κεηξνχκελν κέγεζνο δηακνξθψλεη θαηάιιεια έλα άιιν κέγεζνο) θαη κεδεληζκνχ ή απφθιηζεο (αλάινγα κε ην εάλ ην φξγαλν ρξεζηκεχεη ζην λα εμηζνξξνπήζεη ηελ επίδξαζε ηνπ άγλσζηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο κε έλα άιιν νκνεηδέο θαη γλσζηφ ή απεηθνλίδεη κηα κεηαβαιιφκελε έλδεημε). ηελ πξνζπάζεηα γηα ελαξκφληζε ζε δηεζλέο επίπεδν ησλ ελλνηψλ ζηνλ ηνκέα ησλ κεηξήζεσλ ρξεζηκνπνηείηαη κηα ηππνπνηεκέλε νξνινγία θαη θσδηθνπνίεζε ηνπ ραξαθηεξηζκνχ νξγάλσλ, ζπζηεκάησλ θαη πιηθψλ κέηξεζεο. Οη θπξηφηεξνη φξνη είλαη: φξγαλν κέηξεζεο, ζχζηεκα κέηξεζεο (ζχλνιν νξγάλσλ ζπλδεδεκέλσλ κεηαμχ ηνπο ζε έλα εληαίν ζχλνιν), πιηθά κέηξεζεο θαη πιηθά αλαθνξάο (πιηθά γηα ηα νπνία νη ηηκέο κηαο ή πεξηζζνηέξσλ ηδηνηήησλ είλαη νκνγελείο θαη θαιά γλσζηέο, έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηε δηαθξίβσζε κηαο ζπζθεπήο, γηα ηελ αμηνιφγεζε κηαο κεζφδνπ κέηξεζεο ή γηα λα απνδνζνχλ ηηκέο ζε άιια πιηθά), πηζηνπνηεκέλν πιηθφ αλαθνξάο (πιηθφ αλαθνξάο ζπλνδεπφκελν απφ έλα πηζηνπνηεηηθφ, κία ή πεξηζζφηεξεο ηδηφηεηεο ηνπ νπνίνπ είλαη θαηάιιεια πηζηνπνηεκέλεο), πξσηεχνλ πξφηππν, δηεζλέο πξφηππν, εζληθφ πξφηππν, πξφηππα αλαθνξάο, πξφηππν κεηαθνξάο (ρξεζηκνπνηείηαη σο ελδηάκεζν γηα ζπγθξίζεηο κεηαμχ πξνηχπσλ), κεηαθηλνχκελν πξφηππν (πξννξίδεηαη γηα κεηαθνξά απφ κηα ηνπνζεζία ζε κηα άιιε), πξφηππν εξγαζίαο. Παξαθάησ δηεπθξηλίδεηαη ε ηππνπνηεκέλε νξνινγία πνπ αθνξά ζηα φξγαλα κέηξεζεο θαη ηηο κεζφδνπο κέηξεζεο. 49

50 Μεηξνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά Ζιεθηξηθψλ Οξγάλσλ Μέηξεζεο Οξζφηεηα: Απνηειεί κέηξν ηνπ «πφζν νξζά κεηξάεη» ην φξγαλν θαη νξίδεηαη σο ην κηζφ ηνπ δηαζηήκαηνο πνπ πεξηέρεη ηελ έλδεημε ηνπ νξγάλνπ θαη κέζα ζην νπνίν αλακέλεηαη λα πεξηέρεηαη ε νξζή ηηκή ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο. Ζ νξζφηεηα ραξαθηεξίδεη ηε κεηξνινγηθή πνηφηεηα ηνπ νξγάλνπ θαη φρη ηελ πνηφηεηα κηαο ζπγθεθξηκέλεο κέηξεζεο. Αλνρή: Οξίδεη ην κέγηζην αλακελφκελν ζθάικα ζηελ ηηκή κηαο κέηξεζεο ή αθφκα ηε κέγηζηε επηηξεπηή απφθιηζε ελφο κεγέζνπο απφ κηα πξνδηαγεγξακκέλε ηηκή. Αμηνπηζηία (reliability): Απνηειεί ραξαθηεξηζηηθφ ελφο νξγάλνπ ή κηαο κεζφδνπ κέηξεζεο θαη φρη ηνπ απνηειέζκαηνο ηεο κέηξεζεο. Ζ πηζηφηεηα πεξηγξάθεη πνηνηηθά θαη φρη πνζνηηθά ηε δηαζπνξά ησλ ελδείμεσλ ελφο νξγάλνπ ή ησλ απνηειεζκάησλ κηαο δηαδηθαζίαο κέηξεζεο γηα ην ίδην κεηξνχκελν κέγεζνο θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο. Δπαλαιεςηκφηεηα (repeatability): Πεξηγξάθεη ηελ εγγχηεηα ησλ απνηειεζκάησλ επαλαιακβαλφκελσλ κεηξήζεσλ, φηαλ εθαξκφδεηαη γηα κηα ζχληνκε ρξνληθή πεξίνδν ή ίδηα ηηκή ζηελ είζνδν ηνπ νξγάλνπ, δηαηεξψληαο ηαπηφρξνλα ζηαζεξέο ηηο ζπλζήθεο κέηξεζεο. Αλαπαξαγσγηκφηεηα (reproducibility): Πεξηγξάθεη ηελ εγγχηεηα ησλ ελδείμεσλ γηα ην ίδην κεηξνχκελν κέγεζνο, αιιά κε δηαθνξεηηθά φξγαλα ή κε κεηαβνιέο ζηηο ζπλζήθεο κέηξεζεο. Γηαθξηηή ηθαλφηεηα (resolution): Οξίδεηαη σο ε κηθξφηεξε κεηαβνιή ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο ε νπνία κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κηα αληρλεχζηκε κεηαβνιή ηεο έλδεημεο ελφο νξγάλνπ. Δχξνο (range): Αληηπξνζσπεχεη ηελ ειάρηζηε θαη ηε κέγηζηε ηηκή ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο. Μεηαηφπηζε (ή ζπζηεκαηηθφ ζθάικα): Αληηζηνηρεί ζε έλα ζθάικα ην νπνίν πθίζηαηαη ζε φιν ην εχξνο κέηξεζεο ελφο νξγάλνπ. 50

51 Οιίζζεζε: Πεξηγξάθεη ηελ επίδξαζε ηεο κεηαβνιήο ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ ηφζν ζε κηα ζπγθεθξηκέλε έλδεημε φζν θαη ζηελ επαηζζεζία ελφο νξγάλνπ. Γξακκηθφηεηα: Αλαθέξεηαη ζηε γξακκηθή κεηαβνιή ηεο εμφδνπ ελφο νξγάλνπ σο ζπλάξηεζε ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο. Δπαηζζεζία (sensitivity): Οξίδεηαη σο ν ιφγνο ηεο κεηαβνιήο ησλ ελδείμεσλ ιφγσ κεηαβνιήο ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο πξνο ηε κεηαβνιή απηή ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο. Τζηέξεζε: Υαξαθηεξίδεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ νξγάλσλ, ε έλδεημε ησλ νπνίσλ γηα ηελ ίδηα ηηκή ηνπ κεηξνχκελνπ κεγέζνπο είλαη δηαθνξεηηθή, αλάινγα κε ην αλ ε κέηξεζε εληάζζεηαη ζε κηα αιιεινπρία ζηαδηαθά απμαλφκελσλ ή ζηαδηαθά κεηνχκελσλ ηηκψλ Υαξαθηεξηζκφο θαη επηθχξσζε Μεζφδσλ Μέηξεζεο ε αληίζεζε κε ην φξγαλν κέηξεζεο, φπνπ ε δηαδηθαζία κέηξεζεο είλαη πξνθαζνξηζκέλε, ε κέζνδνο κέηξεζεο ππφθεηηαη ζε πεξηζζφηεξν θαη ιηγφηεξν ειεγκέλεο παξακέηξνπο επηξξνήο πνπ επηδξνχλ ζην απνηέιεζκα. Γηα ην ιφγν απηφ, ζεκαληηθή πεγή πιεξνθνξίαο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο πνηφηεηαο ησλ απνηειεζκάησλ απνηειεί ε επηθχξσζε ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ κεζφδσλ. Ο φξνο επηθχξσζε κεζφδνπ αλαθέξεηαη ζηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηεο θαηαιιειφηεηαο κηαο κεζφδνπ κέηξεζεο γηα ην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη, θαη ζηελ πνζνηηθή εθηίκεζε ησλ επηδφζεσλ ηεο, σο ζπλάξηεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ επηδξνχλ ζηελ αβεβαηφηεηα ηνπ ηειηθνχ απνηειέζκαηνο. Ζ επηθχξσζε απνζθνπεί ζηνλ πξνζδηνξηζκφ νξηζκέλσλ παξακέηξσλ, νη νπνίεο ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε θαηά ηνλ ππνινγηζκφ αβεβαηνηήησλ ζην απνηέιεζκα. Οη θπξηφηεξεο απφ ηηο παξακέηξνπο απηέο είλαη: Ζ επαλαιεςηκφηεηα ηεο κεζφδνπ, εθθξαδφκελε σο ηππηθή απφθιηζε ησλ απνηειεζκάησλ, κε ρξήζε ηνπ ίδηνπ εμνπιηζκνχ. Ζ αλαπαξαγσγηκφηεηα ηεο κεζφδνπ, εθθξαδφκελε σο ηππηθή απφθιηζε ησλ απνηειεζκάησλ, κε ρξήζε ηνπ ίδηνπ πιηθνχ. 51

52 Ζ ελδηάκεζε πηζηφηεηα, εθθξαδφκελε σο ηππηθή απφθιηζε ησλ απνηειεζκάησλ, φηαλ κεηαβάιινληαη κία ή πεξηζζφηεξεο παξάκεηξνη επηξξνήο. Ζ γξακκηθφηεηα θαη ην ζπζηεκαηηθφ ζθάικα. Σν φξην αλίρλεπζεο, ην νπνίν πξνζδηνξίδεη ηα φξηα απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο κεζφδνπ, πέξα απφ ηα νπνία ε κέζνδνο ζεσξείηαη αλαπνηειεζκαηηθή. Ζ επζηάζεηα, ε νπνία εθθξάδεη ηηο κεηαβνιέο ζηελ απφθξηζε κηαο κεζφδνπ φηαλ κεηαβάιινληαη κία ή πεξηζζφηεξεο παξάκεηξνη επηξξνήο ΗΥΝΖΛΑΗΜΟΣΖΣΑ Έλα εξγαζηήξην ην νπνίν εληέιιεηαη λα θάλεη δηαθξηβψζεηο θαη δνθηκέο είλαη απαξαίηεην θαη απαηηεηφ ζηα πιαίζηα ηεο πνηφηεηαο λα θάλεη δηαθξίβσζε ησλ νξγάλσλ εξγαζίαο ηνπ κε φξγαλα κεγαιχηεξεο αθξίβεηαο ή κε πξφηππα ηα νπνία ζηε ζπλέρεηα ειέγρνληαη θαη πάιη κε κηα ή πεξηζζφηεξεο δηαδηθαζίεο δηαθξίβσζεο κε Δζληθά πξφηππα, φπσο εθείλα πνπ ηεξνχληαη ζε έλα Δζληθφ Ηλζηηηνχην Μεηξνινγίαο. Απηή ε ηθαλφηεηα ζπζρεηηζκνχ ησλ κεηξήζεσλ κε ηα θαηάιιεια πξφηππα κεηξήζεσλ αθνινπζψληαο κηα αδηάζπαζηε αιπζίδα δηαθξηβψζεσλ νλνκάδεηαη Ηρλειαζηκφηεηα κεηξήζεσλ. Σν εζληθφ δίθηπν εξγαζηεξίσλ, έρνληαο ζηελ θνξπθή ηνπ έλα Δζληθφ Ηλζηηηνχην Μεηξνινγίαο (ζηελ Διιάδα ην Δζληθφ Μεηξνινγηθφ Ηλζηηηνχην), ην νπνίν θαζηζηά δπλαηή ηελ επίηεπμε ηεο Ηρλειαζηκφηεηαο κεηξήζεσλ απνηειεί ην εζληθφ ζχζηεκα κεηξήζεσλ κηαο ρψξαο ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΣΖ ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ Ο πεξηνδηθφο θαη πξνγξακκαηηζκέλνο έιεγρνο ηνπ κεηξνινγηθνχ εμνπιηζκνχ ελφο εξγαζηεξίνπ φπσο πξνείπακε επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο δηαθξίβσζεο, ηεο δηαδηθαζίαο δει. θαηά ηελ νπνία ειέγρεηαη θαη ζπγθξίλεηαη ε αθξίβεηα κηαο ζπζθεπήο ή πξνηχπνπ, ρξεζηκνπνηψληαο σο κέζν ζχγθξηζεο πξφηππεο ζπζθεπέο ή θαη πξφηππα κεγαιχηεξεο αθξίβεηαο. 52

53 Διεθνές Γραθείο Μέηρων και ηαθμών Bureau International des Poids et Mesures (BIPM) Διακρίβωζη Εθνικά πρόησπα αναθοράς (Πρωηεύονηα πρόησπα) (Ελληνικό Ινζηιηούηο Μεηρολογίας ΕΙΜ) Διακρίβωζη Δεσηερεύονηα πρόησπα αναθοράς (Εργαζηήρια Δοκιμών και Διακρίβωζης ) Τινπνίεζε ηεο Ηρλειαζηκφηεηαο ησλ Μεηξήζεσλ Διακρίβωζη Εργαζηηριακά πρόησπα αναθοράς (Εργαζηήρια Δοκιμών και Διακρίβωζης Διακρίβωζη Όργανα εργαζηηρίων, ζσζκεσές μεηρήζεων, ρήκα 5.12 Ηρλειαζηκφηεηα Μεηξήζεσλ Τπνρξεψζεηο ηνπ Δξγαζηεξίνπ πξηλ ηε Γηαθξίβσζε Α. Σν εξγαζηήξην πξηλ μεθηλήζεηο ηε δηαδηθαζία ηεο δηαθξίβσζεο ή ησλ δνθηκψλ πξέπεη λα εμαθξηβψζεη αλ ππάξρνπλ δηαζέζηκα ηα πξφηππα κέηξεζεο, ν εμνπιηζκφο ησλ κεηξήζεσλ θαη νη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο πνπ είλαη αλαγθαία γηα ηε δηεμαγσγή ηνπ έξγνπ ψζηε λα επηηεπρζεί ε αθξίβεηα ζηε κέηξεζε. Σν εξγαζηήξην πξέπεη επίζεο λα θαηαζηήζεη βέβαην φηη δηαζέηεη ην αλαγθαίν αλζξψπηλν δπλακηθφ. 53

54 Β. Σν εξγαζηήξην πξέπεη λα θαηαζηήζεη ζαθέο φηη ν εμνπιηζκφ ησλ κεηξήζεψλ φπνπ είλαη αλαγθαίνο γηα ηε δηαθξίβσζε ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ζρεηηθψλ πξνηχπσλ κέηξεζεο ηθαλνπνηνχλ ηηο απαηηήζεηο ηνπ Δ.Τ.Γ ΚΟ1-ΚΡΗΣΔ (ζα γίλεη αλαθνξά παξαθάησ). Γ. Σν εξγαζηήξην απαηηείηαη λα παξνπζηάζεη κηα εθηίκεζε ηεο αβεβαηφηεηαο ησλ κεηξήζεσλ ηνπ, λα πεξηιακβάλεη ηνλ ππνινγηζκφ απηήο ηεο αβεβαηφηεηαο ζηηο κεζφδνπο θαη ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ γηα ηε δηαθξίβσζε θαη ηηο δνθηκέο θαη λα αλαθέξεη ηελ αβεβαηφηεηα ησλ κεηξήζεσλ ζηα πηζηνπνηεηηθά δηαθξίβσζεο, ζηα πηζηνπνηεηηθά δνθηκψλ θαη ζηηο εθζέζεηο δνθηκψλ. Γ. ηηο εθηηκήζεηο ηεο αβεβαηφηεηαο πξέπεη λα πεξηιακβάλεηαη ην ζχλνιν ησλ αβεβαηνηήησλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη εθείλσλ πνπ νθείινληαη ζηνλ εμνπιηζκφ ησλ κεηξήζεσλ, ζηα πξφηππα κέηξεζεο, ζην πξνζσπηθφ, ζηηο δηαδηθαζίεο κεηξήζεσλ θαη ζηηο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο. Δ. Θέηνληαο φξηα απνδνρήο γηα ηε δηαθξίβσζε ηνπ εμνπιηζκνχ κεηξήζεσλ θαη δνθηκψλ, ην εξγαζηήξην πξέπεη λα θαηαζηήζεη βέβαην φηη ηα φξηα πνπ επηιέγνληαη αθήλνπλ πεξηζψξηα γηα ηηο ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί ν εμνπιηζκφο. Απηά ηα φξηα κπνξεί λα δηαθέξνπλ ζεκαληηθά απφ εθείλα πνπ ηζρχνπλ θαηά ηε δηάξθεηα δηεξγαζίαο ηεο δηαθξίβσζεο Γηαδηθαζίεο Γηαθξίβσζεο-Πηζηνπνηεηηθά Γηαθξίβσζεο Σν εξγαζηήξην πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεί κεζφδνπο θαη δηαδηθαζίεο γηα ηε δηαθξίβσζε ηνπ εμνπιηζκνχ κεηξήζεσλ, ησλ πξνηχπσλ κέηξεζεο αλαθνξά θαη ηνπ εμνπιηζκνχ δνθηκψλ πνπ ζπκκνξθψλνληαη κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ ΔΛΟΣ EN ISO/IEC Οη κέζνδνη θαη νη δηαδηθαζίεο πξέπεη λα πεξηιακβάλνπλ ηα εμήο ρσξίο φκσο λα πεξηνξίδνληαη ζε απηά. Πξνζδηνξηζκφ ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ νξγάλνπ, κεηξεηή ή εμνπιηζκνχ δνθηκψλ ζηα νπνία εθαξκφδεηαη ε δηαδηθαζία. Πξνζδηνξηζκφ ηεο ηαπηφηεηαο φισλ ησλ πξνηχπσλ κέηξεζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε δηαδηθαζία ηεο δηαθξίβσζεο. 54

55 Σηο δηαδηθαζίεο πνπ ζα πηνζεηεζνχλ γηα ην ρεηξηζκφ, ηε κεηαθνξά, ηελ απνζήθεπζε θαη ηε ρξήζε ηνπ εμνπιηζκνχ κεηξήζεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε δηαθξίβσζε. Σηο δηαδηθαζίεο πνπ πξέπεη λα πηνζεηεζνχλ γηα ην ρεηξηζκφ, ηε κεηαθνξά θαη ηελ πξνεηνηκαζία ησλ αληηθεηκέλσλ γηα δηαθξίβσζε. Σηο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο πνπ πξέπεη λα επηηεπρζνχλ, ηα φξηα πνπ ηζρχνπλ, ηε δηαδηθαζία νπνησλδήπνηε δηνξζψζεσλ πνπ ελδέρεηαη λα πξέπεη λα γίλνπλ θαη φπνπ είλαη εθηθηφ ηελ ειάρηζηε πεξίνδν ζηαζεξνπνίεζεο ησλ ζπλζεθψλ απηψλ πξηλ απφ ηε δηαθξίβσζε. Σε κέζνδν ή ηε δηαδηθαζία δηαθξίβσζεο ππφ κνξθή γξαπηψλ νδεγηψλ Σηο ιεπηνκέξεηεο ησλ δεδνκέλσλ ησλ κεηξήζεσλ ή δηαθξηβψζεσλ θαη ηε κέζνδν παξνπζίαζεο θαη αλάιπζεο ησλ δεδνκέλσλ απηψλ. Σα φξηα απνδνρήο γηα ηα δεδνκέλα δηαθξίβσζεο ηνπ αληηθεηκέλνπ (ειεθηξνινγηθφ πιηθφ) Σελ εθηίκεζε ηεο αβεβαηφηεηαο ησλ κεηξήζεσλ Σηο δηαδηθαζίεο πνπ πξέπεη λα πηνζεηεζνχλ γηα ηελ επηινγή ησλ ρξνληθψλ δηαζηεκάησλ επαλαδηαθξίβσζεο ηνπ εμνπιηζκνχ κεηξήζεσλ θαζψο θαη ηηο δηαδηθαζίεο έιεγρνπ ηνπ εμνπιηζκνχ κεηαμχ ησλ δηαθξηβψζεσλ. Κάζε πηζηνπνηεηηθφ δηαθξίβσζεο πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαη ειάρηζην ηα εμήο: Α. ηνλ ηίηιν «Πηζηνπνηεηηθφ Γηαθξίβσζεο» Σν φλνκα θαη ηε δηεχζπλζε ηνπ εξγαζηεξίνπ θαη ηνλ ηφπν φπνπ εθηειέζηεθαλ νη δηαθξηβψζεηο, εάλ απηφ δηαθέξεη απφ ηε δηεχζπλζε ηνπ εξγαζηεξίνπ. Γ. Μνλαδηθή απφδνζε ηαπηφηεηαο ζην πηζηνπνηεηηθφ δηαθξίβσζεο θαη ζε θάζε ζειίδα έλα ζηνηρείν αλαγλψξηζεο, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίδεηαη φηη ε ζειίδα αλαγλσξίδεηαη σο κέξνο ηνπ πηζηνπνηεηηθνχ δηαθξίβσζεο, θαζψο θαη ζαθή πξνζδηνξηζκφ ηνπ ηέινπο ηνπ πηζηνπνηεηηθνχ. Γ. Σν φλνκα θαη ηε δηεχζπλζε ηνπ πειάηε (αλ πξφθεηηαη γηα εμσηεξηθή δηαθξίβσζε) Δ. Σνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηαπηφηεηαο ηεο κεζφδνπ θαη ηνπ εμνπιηζκνχ (ηχπνο νξγάλνπ θαη ζεηξηαθφο αξηζκφο) πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε. Σ. Σελ πεξηγξαθή, ηελ θαηάζηαζε θαη ζαθή πξνζδηνξηζκφ ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ δηαθξηβψζεθε 55

56 Ε. Σελ εκεξνκελία παξαιαβήο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο δηαθξίβσζεο θαη ηελ εκεξνκελία εθηέιεζεο ηεο δηαθξίβσζεο (γηα εμσηεξηθή δηαθξίβσζε). Ζ.. Σα απνηειέζκαηα ησλ δηαθξηβψζεσλ θαη φπνπ ελδείθλπηαη ηηο κνλάδεο κέηξεζεο. Θ. Σν φλνκα, ηελ ηδηφηεηα θαη ηελ ππνγξαθή ηνπ πξνζψπνπ πνπ ρνξεγεί ην πηζηνπνηεηηθφ. Η. Γήισζε φηη ηα απνηειέζκαηα ζρεηίδνληαη κφλν κε αληηθείκελα πνπ δηαθξηβψζεθαλ. Κ. Σηο ζπλζήθεο (π.ρ πεξηβαιινληηθέο) θάησ απφ ηηο νπνίεο έγηλαλ νη δηαθξηβψζεηο, νη νπνίεο επεξεάδνπλ ηηο κεηξήζεηο. Λ. Σελ αβεβαηφηεηα ηεο κέηξεζεο θαζψο θαη ην επίπεδν εκπηζηνζχλεο. Μ. Απφδεημε φηη νη κεηξήζεηο είλαη ηρλειάζηκεο. Ν. Γηα πηζηνπνηεηηθά δηαθξίβσζεο εληφο ηνπ πεδίνπ δηαπίζηεπζεο ηνπ εξγαζηεξίνπ, ηνλ αξηζκφ δηαπίζηεπζεο θαη ηα δηαθξηηά ζηνηρεία (ινγφηππν) ηνπ θνξέα πνπ παξέρεη ηε δηαπίζηεπζε. Ξ. Μηα πξφηαζε φηη ην πηζηνπνηεηηθφ απαγνξεχεηαη λα αλαπαξάγεηαη παξά κφλν νινθιεξσκέλν θαη κεηά απφ έγγξαθε εμνπζηνδφηεζε ηνπ εξγαζηεξίνπ πνπ ην εθδίδεη. Ο. Σε ζθξαγίδα ηνπ εξγαζηεξίνπ Δπαλαδηαθξίβσζε ησλ Πξνηχπσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηα Δξγαζηήξηα Γηαθξηβψζεσλ. Σα εξγαζηήξηα πνπ πξνβαίλνπλ ζε δηαθξηβψζεηο ηνπ κεηξεηηθνχ ηνπο εμνπιηζκνχ ή εμσηεξηθέο δηαθξηβψζεηο πξέπεη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα λα επαλαδηαθξηβψλνπλ ηα πξφηππα πνπ δηαζέηνπλ ψζηε νη δηαθξηβψζεηο πνπ θάλνπλ λα είλαη ηρλειάζηκεο σο πξνο ηα εζληθά ή δηεζλή πξφηππα κέηξεζεο θαη λα ραξαθηεξίδνληαη απφ αμηνπηζηία. χκθσλα κε ην Δ.Τ.Γ (Δζληθφ πκβνχιην Γηαπίζηεπζεο) νη επαλαδηαθξηβψζεηο πξέπεη λα πεξηιακβάλνπλ ηα εμήο: Α. Γηαζηήκαηα Δπαλαδηαθξίβσζεο Σα πξφηππα κέηξεζεο αλαθνξάο είλαη απαξαίηεην λα επαλαδηαθξηβψλνληαη θαηά δηαζηήκαηα ηα νπνία θαζνξίδνληαη απφ ην Δζληθφ πκβνχιην Γηαπίζηεπζεο (Δ.Τ.Γ). Σα δηαζηήκαηα επαλαδηαθξίβσζεο εμαξηψληαη απφ ηνπο θάησζη παξάγνληεο: Σηο απαηηήζεηο νπνηνλδήπνηε ζπλαθψλ πξνηχπσλ πξνδηαγξαθψλ γηα ηηο ππφςε κεηξήζεηο/δνθηκέο. Σηο ππνδείμεηο ηνπ θαηαζθεπαζηή ηνπ εμνπιηζκνχ 56

57 Σνλ ηχπν θαη ηε ζηαζεξφηεηα ηνπ εμνπιηζκνχ Σε ζπρλφηεηα θαη ηελ έληαζε ηεο ρξήζεο. Σελ επηξξνή ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ (π.ρ ζεξκνθξαζία, πγξαζία, δνλήζεηο θαη ζθφλε) Σελ αθξίβεηα ησλ κεηξήζεσλ πνπ απαηηείηαη γηα ηε δεηνχκελε δηαθξίβσζε ή δνθηκή Σηο ηάζεηο πνπ θαζνξίδνληαη απφ ηε κειέηε ησλ αξρείσλ πξνεγνπκέλσλ δηαθξηβψζεσλ Σα απνδεηθηηθά ζηνηρεία πνπ ιακβάλνληαη απφ ηα αξρεία ειέγρνπ θαη ζπληήξεζεο Σελ νπνηαδήπνηε γλσζηή ή παξαηεξεζείζα ηάζε ηνπ εμνπιηζκνχ λα παξνπζηάδεη θζνξά ή λα παξεθθιίλεη απφ ηελ επίδνζε Σε ζπρλφηεηα δηελέξγεηαο εζσηεξηθψλ ειέγρσλ, ρξεζηκνπνηψληαο γλσζηά πξφηππα θαη ηηο πιεξνθνξίεο απφ ηνπο ειέγρνπο απηνχο. Δπεηδή δελ ππάξρεη θαλφλαο ζρεηηθά κε ηα δηαζηήκαηα επαλαδηαθξίβσζεο θάζε πεξίπησζε νξγάλνπ πξέπεη λα εμεηάδεηαη ρσξηζηά. Σν θάζε εξγαζηήξην φηαλ πξνζδηνξίδεη ην δηάζηεκα επαλαδηαθξίβσζεο ηνπ εμνπιηζκνχ ηνπ πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ νπο παξαθάησ παξάγνληεο. Σν πξφηππν φξγαλν κέηξεζεο πξέπεη λα έρεη αθξίβεηα ηνπιάρηζηνλ 3 θνξέο θαιχηεξε απφ ην φξγαλν ή ζπζθεπή πνπ ειέγρεηαη, δειαδή ε ζπκβνιή ζθάικαηνο ηνπ πξφηππνπ νξγάλνπ ζηελ αβεβαηφηεηα ηεο κέηξεζεο πξέπεη λα είλαη ιηγφηεξε απφ ην 1/3, έρνληαο ππφςε φηη θαηά ηελ αβεβαηφηεηα ηεο κέηξεζεο πξέπεη λα δηαζθαιίδεηαη επίπεδν εκπηζηνζχλεο 95%. Σελ πξντζηνξία ηνπ νξγάλνπ. Γεληθά ηζρχεη ε αξρή φηη: Όηαλ κε ην δηάζηεκα επαλαδηαθξίβσζεο πνπ έρεη επηιεγεί, ηα απνηειέζκαηα ηεο δηαθξίβσζεο γηα ηξεηο ζπλερφκελεο θνξέο είλαη εληφο ησλ πξνθαζνξηζκέλσλ νξίσλ ζθάικαηνο, ηφηε κπνξεί λα απμεζεί ην δηάζηεκα επαλαδηαθξίβσζεο π.ρ θαηά 50%. Αληίζεηα αλ ηα απνηειέζκαηα ηξηψλ ζπλερφκελσλ δηαθξηβψζεσλ είλαη εθηφο ησλ πξνθαζνξηζκέλσλ νξίσλ ζθάικαηνο, ηφηε ην δηάζηεκα επαλαδηαθξίβσζεο ζα πξέπεη λα κεησζεί π.ρ θαηά ην ήκηζπ. Μεζφδνπο ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο 57

58 Σνλ ηξφπν απνζήθεπζεο θαη ρεηξηζκνχ ηνπ νξγάλνπ θαηά ηελ θαλνληθή ρξήζε Σηο ζπζηάζεηο ηνπ θαηαζθεπαζηή Γηεζλή ηππνπνηεηηθά Πξφηππα ή Γηεζλή Βηβιηνγξαθία Σα εξγαζηήξηα πνπ θάλνπλ δηαθξηβψζεηο ηνπ κεηξεηηθνχ εμνπιηζκνχ ηνπο σο πξνο ηα πξφηππα αλαθνξάο πξέπεη λα πιεξνχλ γηα απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ Πξνηχπνπ ΔΛΟΣ ΔΝ ISO/IEC φπσο θαη γηα ηηο άιιεο δηαθξηβψζεηο. Β. Σήξεζε αξρείσλ Σν εξγαζηήξην πξέπεη λα ηεξεί αξρεία γηα θάζε κνλάδα εμνπιηζκνχ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πξνηχπσλ κέηξεζεο αλαθνξάο θαη ηνπ εμνπιηζκνχ δνθηκψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε δηελέξγεηα δηαθξηβψζεσλ ή δνθηκψλ. Σα αξρεία πξέπεη λα δείρλνπλ φηη έρεη δηεμαρζεί ε θάζε δηαθξίβσζε ζηελ αιπζίδα ηεο ηρλειαζηκφηεηαο. Σν θάζε αξρείν πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ή λα αλαθέξεηαη ζηα εμήο: 1. ηελ εκεξνκελία δηεμαγσγήο ηεο θάζε δηαθξίβσζεο 2. ηα απνηειέζκαηα δηαθξίβσζεο πνπ ειήθζεζαλ κεηά θαη πξηλ απφ θάζε ξχζκηζε ή επηζθεπή 3. ην πξνδηαγξακκέλν δηάζηεκα δηαθξίβσζεο 4. αλαθνξά ζηε κέζνδν δηαθξίβσζεο 5. ηα πξνδηαγξακκέλα φξηα επηηξεπφκελνπ ζθάικαηνο 6. ηα πηζηνπνηεηηθά δηαθξίβσζεο κε ην ινγφηππν ηνπ Δ.Τ.Γ γηα ηα πξφηππα κέηξεζεο αλαθνξάο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ή ηα αληίζηνηρα απφ εξγαζηήξην πνπ ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο ηρλειαζηκφηεηαο πνπ πξνδηαγξάθνληαη ζην έγγξαθν ΚΟ2-ΚΡΗΣΔ ηνπ Δ.Τ.Γ, Ηρλειαζηκφηεηα Μεηξήζεσλ 7. Σηο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο θαηά ην ρξφλν ηεο δηαθξίβσζεο θαη ηηο δηνξζψζεηο πνπ έγηλαλ αλ ήηαλ αλαγθαίν 8. κηα δήισζε ζρεηηθά κε ηηο αβεβαηφηεηεο ησλ κεηξήζεσλ πνπ ππεηζέξρνληαη ζηε δηαθξίβσζε θαη ηνπ ζπζζσξεπκέλνπ απνηειέζκαηφο ηνπο 9. ηα νλφκαηα ησλ αηφκσλ πνπ δηελήξγεζαλ ηε δηαθξίβσζε θαη έιεγμαλ ηα απνηειέζκαηα 10. ιεπηνκέξεηεο ζρεηηθά κε νπνηεζδήπνηε εξγαζίεο ζπληήξεζεο ξχζκηζεο, επηζθεπήο ή ηξνπνπνίεζεο έγηλαλ ζχκθσλα κε ηηο απαηήζεηο ηνπ ΔΛΟΣ ηδηαίηεξα θαηά ην ρξφλν ηεο δηαθξίβσζεο. 58

59 Σα πξνηεηλφκελα δηαζηήκαηα επαλαδηαθξίβσζεο θαη ειέγρνπ απνηεινχλ ελδεηθηηθέο ηηκέο γηα βνήζεηα ησλ αμηνινγεηψλ θαη ησλ εξγαζηεξίσλ. ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΑ ΓΗΑΣΖΜΑΣΑ ΔΠΑΝΑΓΗΑΚΡΗΒΧΖ ΠΡΟΣΤΠΧΝ ΟΡΓΑΝΧΝ ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ (χκθσλα κε πξνηάζεηο δηαθφξσλ νξγαληζκψλ) ΖΛΔΚΣΡΗΚΔ ΜΔΣΡΖΔΗ ΟΡΓΑΝΟ ΜΖΝΔ ΠΖΓΖ Βνιηφκεηξα (Αλαινγηθά, AC/DC) 12 NIST Handbook Αληηζηάζεηο 12 ΔΗΜ Αληηζηάζεηο (shunt) 12 ΔΗΜ Γηαηξέηεο ηάζεο 12 ΔΗΜ Μηιιηακπεξφκεηξν, DC 12 ΔΗΜ Γελλήηξηεο (παικψλ, ζήκαηνο, εκηηνλνεηδψλ, 12 ΔΗΜ ζήκαηνο ρξφλνπ) Μεηξεηέο Gauss 12 ΔΗΜ Πξφηππα ρσξεηηθφηεηαο 12 ΔΗΜ Πνιχκεηξα 12 NIST Handbook Ακολοσθεί παράδειγμα Πιζηοποιηηικού Διακρίβωζης 59

60 Αξηζκφο πηζηνπνηεηηθνχ/ Certificate number: ειίδα/page 1απφ/ of 3 ΠΗΣΟΠΟΗΖΣΗΚΟ ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ CALIBRATION CERTIFICATE Γηαθξηβψζεηο Αξ. Πηζη Δθδφζεθε απφ / Issued by : ΒΗ.ΠΔ. Κηιθίο Σερλνινγίεο Δληνιήο Διέγρνπ Δπηθνηλσληψλ Σ.Κ Κηιθίο Command Control Communication Technologies Ηndustr. Area Kilkis Δξγαζηήξην Ζιεθηξηθψλ GR Kilkis Electrical Laboratory Tει./Tel , Fax c3t@the.forthnet.gr Πειάηεο: COMPANY Customer: Αξηζκφο Δληνιήο Δξγαζίαο Απνζήθεο: 041 / 09 Order number: Πεξηγξαθή: Υξνλφκεηξν Γηαθξηηηθή ηθαλφηεηα 0.2 sec Description: Stopwatch Resolution Καηαζθεπαζηήο: HEUER Manufacturer: Σχπνο: TRACKMATE Type: Αξηζκφο εηξάο: NSN Serial Number: Δζσηεξηθφο θσδηθφο πειάηε: NO 5 Asset number: Αξηζκφο πξνεγνχκελνπ πηζηνπνηεηηθνχ: Number of previous certificate: Ζκεξνκελία Γηαθξίβσζεο: Date of Calibration Σν πηζηνπνηεηηθφ απηφ δελ κπνξεί λα αλαπαξαρζεί παξά κφλνλ ζε πιήξε κνξθή, εθηφο αλ ππάξρεη ε άδεηα ηνπ εξγαζηεξίνπ πνπ ην εθδίδεη. Πηζηνπνηεηηθά δηαθξίβσζεο ρσξίο ππνγξαθή θαη ζθξαγίδα δελ είλαη έγθπξα. Αληίγξαθν ηνπ παξφληνο πηζηνπνηεηηθνχ ζα δηαηεξεζεί ζην εξγαζηήξην πνπ ην εθδίδεη γηα κία πεξίνδν ηνπιάρηζην πέληε εηψλ. This calibration certificate may not be reproduced other than in full, except with the permission of the issuing laboratory. Calibration certificates without signature and seal are not valid. A copy of this certificate will be kept at the issuing laboratory for a period of at least five years. θξαγίδα / Seal : Ζκεξνκελία έθδνζεο / Σερληθφο Πξντζηάκελνο/ Τπεχζπλνο Γηαθξίβσζεο / Date of issue: Technical Director: Person responsible Δ. ΓΑΛΑΝΟΠΟΤΛΟ Κ. ΓΚΟΒΑΡΖ E. GALANOPOULOS K. GOBARIS 60

61 Αξηζκφο πηζηνπνηεηηθνχ/ Certificate number: ειίδα/page 2απφ/ of 3 πλζήθεο Γηαθξίβσζεο: Ambient Conditions : ΠΗΣΟΠΟΗΖΣΗΚΟ ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ CALIBRATION CERTIFICATE Απφ From Έσο To Θεξκνθξαζία - Temperature [oc] : ρεηηθή Τγξαζία - Relative Humidity [%]: Καηάζηαζε θαηά ηελ παξαιαβή /Condition on receipt: Ζ ζπζθεπή παξαιείθζεθε ζε θαιή θαηάζηαζε. The device was received in good condition Γηαδηθαζία Γηαθξίβσζεο / Calibration Procedure: Υξεζηκνπνηήζεθε ε «αζξνηζηηθή κέζνδνο» (νδεγία NIST :2004, Stopwatch and Timer Calibrations ). The totalize method was used (NIST guideline :2004, Stopwatch and Timer Calibrations ). Πξφηππα Αλαθνξάο - Ηρλειαζηκφηεηα / Reference Standards - Traceability: Σα πξφηππα αλαθνξάο, έρνπλ ηρλειαζηκφηεηα ζηα εζληθά πξφηππα ηεο Διιάδνο (Διιεληθφ Ηλζηηηνχην Μεηξνινγίαο), εμαζθαιίδνληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηρλειαζηκφηεηα κεηξήζεσλ ζηνλ παγθφζκην ρξφλν UTC The reference standards have traceability to the National Standards of Greece for the realization of the measurement (Hellenic Institute of Metrology), thus ensuring traceability of measurements to the Universal Coordinated Time (UTC). πζθεπή / Αξηζκφο Πηζηνπνηεηηθνχ Αξηζκφο εηξάο Device Πξφηππν πρλφηεηαο Ρνπβηδίνπ / Rubidium Vapor Frequency Standard Γελλήηξηα ζχλζεζεο ζεκάησλ / Synthesized signal generator Μεηξεηήο πρλφηεηαο / Counter Certificate Number EIM TFR A EIM EHF A EIM ELF A Serial Number 2432A A Αβεβαηφηεηα / Uncertainty: Ζ αβεβαηφηεηα πνπ αλαθέξεηαη είλαη ην γηλφκελν ηεο ζπλδπαζκέλεο ηππηθήο αβεβαηφηεηαο (ζ) κε ηνλ ζπληειεζηή θάιπςεο k = 2 (δηεπξπκέλε αβεβαηφηεηα) θαη πξνζδηνξίζηεθε ζχκθσλα κε ην έληππν «Guide to the Expression of Uncertainty in Measurements» (ISO 1995). Γεληθψο, ε ηηκή ηεο κεηξνχκελεο πνζφηεηαο πεξηέρεηαη ζην πξνζδηνξηδφκελν εχξνο κε πηζαλφηεηα 95% πεξίπνπ Ζ εθηίκεζε ηεο αλαθεξφκελεο αβεβαηφηεηαο αθνξά ηηο ηηκέο ησλ κεηξήζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαθξίβσζεο θαη δελ εκπεξηέρεη ελδερφκελεο καθξνπξφζεζκεο κεηαβνιέο.. Reported is the expanded uncertainty which results from the standard combined uncertainty by multiplication with the coverage factor k = 2. It has been evaluated according to the «Guide to the Expression of Uncertainty in Measurements» (ISO 1995). Generally, the value of the measuring quantity is found within the attributed interval with a probability of approximately 95%. The reported uncertainty does not include an estimate of long-term variations. 61

62 Αξηζκφο πηζηνπνηεηηθνχ / Certificate number : ειίδα / Page 3 απφ / of 3 Απνηειέζκαηα Γηαθξίβσζεο/ Calibration Results : ΠΗΣΟΠΟΗΖΣΗΚΟ ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ CALIBRATION CERTIFICATE Έλδεημε ρξνλνκέηξνπ Stopwatch reading Πξφηππνο ρξφλνο Standard time Απφθιηζε Deviation (msec) Αβεβαηφηεηα ( ) Uncertainty of Measurement(msec) hrs min sec hund hrs min sec hund Παξαηεξήζεηο/ Remarks: 1. Οη αλαγξαθφκελεο ηηκέο απνθιίζεσλ αθνξνχλ ζηελ θαηάζηαζε πνπ βξηζθφηαλ ε ζπζθεπή θαηά ηελ πεξίνδν ηεο δηαθξίβσζήο ηεο. 2. ε πεξηπηψζεηο ακθηβνιηψλ, ηζρχεη ην ειιεληθφ θείκελν. 1. The reported deviations pertain to the condition of the device during the period of its calibration. 2. In cases of doubt, the Greek text shall prevail. Σέινο Πηζηνπνηεηηθνχ Γηαθξίβσζεο / End of Calibration Certificate. 62

63 5.2.4 ΓΗΑΚΡΗΒΧΔΗ ΖΛΔΚΣΡΗΚΧΝ ΜΔΓΔΘΧΝ Ζιεθηξηθά κεγέζε κεηξηνχληαη ηφζν ζηηο θάζεηο ζρεδηαζκνχ θαη παξαγσγήο φζν θαη θαηά ηελ δνθηκή πξντφλησλ θαη ζπζηεκάησλ. Αλαιφγσο ηεο εθαξκνγήο θαιχπηνπλ έλα κεγάιν θάζκα θαζψο εηζέξρνληαη εθηφο απφ ην εχξνο θαη άιινη παξάγνληεο φπσο ε ζπρλφηεηα. Δθηφο απφ ηηο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ελδηαθέξεη ε κέηξεζε ελφο ειεθηξηθνχ κεγέζνπο θαζαπηνχ, ζε πνιιέο άιιεο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ κεηαηξνπή άιισλ θπζηθψλ κεγεζψλ κέζσ κνξθνηξνπέσλ (transducer) φπσο ζεξκνθξαζίαο, δχλακεο, ηζρχνο θαη ηελ κεηάδνζε ηνπο ζε ζπζθεπέο κέηξεζεο, ειέγρνπ, απνζήθεπζεο θιπ. Ζ δηαθξίβσζε ηέηνησλ ζπζθεπψλ πξνυπνζέηεη ηελ γλψζε δηαθξίβσζεο θαη άιισλ κεγεζψλ εθηφο ησλ ειεθηξηθψλ. Αιιά θαη ην αληίζηξνθν. πλεπψο ην πξνζσπηθφ πνπ αζρνιείηαη κε δηαθξηβψζεηο θπζηθψλ κεγεζψλ ελδηαθέξεηαη έληνλα γηα ηηο δηαθξηβψζεηο ησλ ειεθηξηθψλ, φπσο πρ ζηελ δηαθξίβσζε ζεξκνκέηξσλ είλαη βαζηθή ε γλψζε δηαθξίβσζεο αληηζηάζεσλ θαη ηάζεσλ ζηελ πεξηνρή κv-mv. Σν εχξνο ησλ ειεθηξηθψλ κεγεζψλ είλαη κεγάιν. Ίζσο ηα εξγαζηήξηα ειεθηξηθψλ κεγεζψλ λα έρνπλ ην κεγαιχηεξν εχξνο φζνλ αθνξά ηα δηαθνξεηηθά κεγέζε θαη ηα είδε ησλ ζπζθεπψλ απφ ηα ππφινηπα αληίζηνηρα εξγαζηήξηα δηαθξηβψζεσλ. πλήζσο ρσξίδνληαη ζε εξγαζηήξηα "πλερνχο Ρεχκαηνο θαη Υακειψλ πρλνηήησλ" θαη ζε "Τςειψλ πρλνηήησλ θαη Μηθξνθπκάησλ" ρσξίο λα κπνξνχκε λα κελ αλαθέξνπκε εηδηθφηεξα εξγαζηήξηα φπσο "Τςειψλ Ρεπκάησλ" ή "Υξφλνπ θαη πρλφηεηαο". Δπηπιένλ ε πνηθηιία θαη ε πνιππινθφηεηα ησλ ειεθηξηθψλ νξγάλσλ θαη νη πνιινί θαη εηεξνγελείο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αθξίβεηα ζηηο ειεθηξηθέο κεηξήζεηο θαη ηηο δηαθξηβψζεηο ειεθηξηθψλ κεγεζψλ πξνζζέηνπλ επηπιένλ δπζθνιίεο ζηε ζσζηή δηαθξίβσζε. ηηο γξακκέο πνπ αθνινπζνχλ γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα γηα πξνζέγγηζε ηεο Μεηξνινγίαο ησλ ειεθηξηθψλ κεγεζψλ ζην επίπεδν ηνπ ηειηθνχ ρξήζηε ή ηνπ ππεχζπλνπ δηαθξηβψζεσλ κίαο επηρείξεζεο. Πεξηγξάθνληαη ηα πξφηππα αλαθνξάο γηα θάζε έλα απφ ηα πιένλ θνηλά ρξεζηκνπνηνχκελα κεγέζε θαη πσο εμαζθαιίδεηαη ε ηρλειαζηκφηεηα κέζσ απηψλ. Γίλνληαη επηγξακκαηηθά νη ζνβαξφηεξεο πεγέο αβεβαηφηεηαο γηα θάζε κέγεζνο θαη πσο αληηκεησπίδνληαη ζε πξαθηηθφ επίπεδν. 63

64 Μεγέζε - Πξφηππα Αλαθέξνληαη ελ ζπληνκία ηα πιένλ ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκελα ειεθηξηθά κεγέζε, ηα αληίζηνηρα πξφηππα αλαθνξάο πνπ ζπλαληνχληαη ζε έλα εξγαζηήξην δηαθξίβσζεο ή πνηνηηθνχ ειέγρνπ θαη ν ηξφπνο πνπ απηά εμαζθαιίδνπλ ηελ ηρλειαζηκφηεηα. πλερήο Σάζε Παιηφηεξα ζηα εξγαζηήξηα δηαθξηβψζεσλ ρξεζηκνπνηνχληαλ νη θνξεζκέλεο ή κεθνξεζκέλεο πξφηππεο θπςέιεο νη νπνίεο αληηθαηαζηάζεθαλ απφ ηα Ζιεθηξνληθά Πξφηππα (Zener) ηα νπνία είλαη πνιχ επθνιφηεξα ζηελ κεηαθνξά, έρνπλ θαιχηεξε ζεξκνθξαζηαθή ζπκπεξηθνξά θαη κπνξνχλ λα δψζνπλ ζηελ έμνδφ ηνπο έσο κεξηθά ma. Παξ' φιν πνπ παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθφ ζφξπβν ζε ζρέζε κε ηηο πξφηππεο θπςέιεο, ε ζηαζεξφηεηα ηνπο (κηθξφηεξε απφ 1-2ppm/έηνο) ηα έθαλε λα αληηθαηαζηήζνπλ ζρεδφλ παληειψο ηηο πξφηππεο θπςέιεο. ε έλα εξγαζηήξην Πνηνηηθνχ Διέγρνπ ην πξφηππν αλαθνξάο ηάζεο είλαη ή έλαο δηαθξηβσηήο ή έλα ςεθηαθφ πνιχκεηξν. Καη ηα δχν φξγαλα ζηε ζχγρξνλε ηνπο κνξθή ρξεζηκνπνηνχλ κία εζσηεξηθή αλαθνξά ηάζεο. Δπηπιένλ ζηνπο δηαθξηβσηέο ζπλαληάκε έλαλ αξθεηά γξακκηθφ κεηαηξνπέα Φεθηαθνχ ζε Αλαινγηθφ (DAC) ή έλαλ Pulse Width Modulator ελψ αληίζηνηρα ζηα πνιχκεηξα έλαλ κεηαηξνπέα Αλαινγηθνχ ζε Φεθηαθφ (ADC). Καη νη δχν ζπζθεπέο παξνπζηάδνπλ βαζηθή αβεβαηφηεηα ηεο ηάμεο ησλ 5 ppm. Αληίζηαζε Οη πξφηππεο αληηζηάζεηο πνπ εμαθνινπζνχλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ πξφηππα αλαθνξάο πνηθίινπλ ζε ζρεδίαζε αλάινγα κε ηελ απαηηνχκελε αθξίβεηα, ηελ ζηαζεξφηεηα, ηελ ηζρχ θαηαλάισζεο θιπ. αλ πξφηππα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ επίζεο δηαθξηβσηέο ή πνιχκεηξα. Οη εηδηθνί δηαθξηβσηέο γηα ζεξκφκεηξα Pt100 ρξεζηκνπνηνχλ κηα ηερληθή πξνζνκνίσζεο ε νπνία δίλεη ζρεηηθά θαιέο αθξίβεηεο αιιά κε κηθξφηεξε ζηαζεξφηεηα. πλερέο Ρεχκα Παξ' φιν πνπ ζήκεξα δηαηίζεληαη αξθεηά θαινί δηαθξηβσηέο πνπ παξάγνπλ ξεχκα κε κεγάιε ζηαζεξφηεηα, θαιχηεξεο αβεβαηφηεηεο επηηπγράλνληαη ζπλδπάδνληαο κία πξφηππε αληίζηαζε κε έλα δηαθξηβσκέλν πνιχκεηξν (βνιηφκεηξν). 64

65 Δλαιιαζζφκελε Σάζε ηα εξγαζηήξηα δηαθξίβσζε ν Θεξκηθφο Μεηαηξνπέαο Σάζεο έρεη αληηθαηαζηαζεί απφ ηνπο Ζιεθηξνληθνχο Θεξκηθνχο Μεηαηξνπείο (AC/DC Transfer Standard). Καη νη δχν ηχπνη κεηαηξέπνπλ ηελ ζεξκφηεηα πνπ εθιχεηαη ζε κία αληίζηαζε ιφγσ ηνπ ξεχκαηνο πνπ δεκηνπξγεί ε κεηξνχκελε ηάζε ζε κηα ζπλερή ηάζε ε νπνία αληηζηνηρεί ζηελ ελεξγφ (RMS) ηηκή ηεο ηειεπηαίαο. Ζ κέγηζηε ζπρλφηεηα μεπεξλά ηα 30MHz κε αβεβαηφηεηα απφ 10ppm έσο 1%. ηνπο δηαθξηβσηέο ή ηα ςεθηαθά Πνιχκεηξα ηα νπνία απνηεινχλ επίζεο πξφηππα αλαθνξάο, ρξεζηκνπνηείηαη έλαο Μεηαηξνπέαο "True RMS" κε αξθεηά θαιή απφθξηζε ζε ηάζεηο κε ρακειή παξακφξθσζε. Σα RF βνιηφκεηξα (300kHz-1GHz) ρξεζηκνπνηνχλ αηζζεηήξεο δηφδνπ ζαλ κεηαηξνπείο. Δλαιιαζζφκελν Ρεχκα Όπσο θαη ζην πλερέο Ρεχκα, θαιχηεξεο αβεβαηφηεηεο επηηπγράλνληαη κε δηαθξίβσζε πξηλ ηελ ρξήζε ηεο γελλήηξηαο κέζσ πξφηππεο αληίζηαζεο θαη δηαθξηβσκέλνπ πνιπκέηξνπ. Φπζηθά νη αληηζηάζεηο ζα πξέπεη λα είλαη εηδηθνχ ηχπνπ (AC/DC shunt) κε φζνλ ην δπλαηφλ κηθξφηεξε επαγσγή θαη επίπεδε απφθξηζε ζπρλφηεηαο. Γξακκηθφηεηα Οη ρξεζηκνπνηνχκελνη κεηαηξνπείο (ADC θαη DAC) παξνπζηάδνπλ κεγάιε γξακκηθφηεηα θαη απηφ θάλεη δχζθνιε ηνλ έιεγρν ηεο ν νπνίνο γίλεηαη κέζσ πξνηχπσλ Γηαηξεηψλ Αλαθνξάο, Γηαηξεηψλ ηχπνπ Kelvin Varley ή αληηζηάζεσλ ηχπνπ Hammon. Οη δηαηξέηεο απηνί ρξεζηκνπνηνχληαη επίζεο ζηα εξγαζηήξηα δηαθξίβσζεο γηα ηελ θιηκάθσζε ηεο ηάζεο αλαθνξάο απφ κεξηθά κv έσο 1-2kV ελψ επηηπγράλεηαη γξακκηθφηεηα κε πνιχ ρακειή αβεβαηφηεηα (έσο θαη 0,1ppm/εηζφδνπ). Υξφλνο - πρλφηεηα Ζ πρλφηεηα, φληαο ην κέγεζνο πνπ κεηξηέηαη κε κεγαιχηεξε αθξίβεηα απφ φια ηα άιια, απαηηεί εηδηθή αληηκεηψπηζε ζηα εξγαζηήξηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχλ Αηνκηθά Πξφηππα Καηζίνπ ή Ρνπβηδίνπ (ζηαζεξφηεηα έσο /έηνο) ζαλ πξφηππα αλαθνξάο ή αθφκα Γέθηεο GPS νη νπνίνη ιακβάλνπλ αλαθνξά ρξφλνπ απφ δνξπθφξνπο. ηα πρλφκεηξα ε αθξίβεηα εμαξηάηαη απφ ηελ ζεξκνθξαζηαθή ζηαζεξνπνίεζε ηεο ρξεζηκνπνηνχκελε Βάζε Υξφλνπ (ηαιαλησηήο θξπζηάιινπ). 65

66 Φάζε Ζ αλάγθε γηα κεγαιχηεξε αθξίβεηα ζηε κέηξεζε ηεο θάζεο νθείιεηαη ζηελ ζεκαζία πνπ έρεη εθηφο ησλ άιισλ ζηελ δηαθξίβσζε ησλ κεηξεηψλ ηζρχνο. Παξ' φιν πνπ νπζηαζηηθά αλάγεηαη ζε κέηξεζε δηαζηήκαηνο ρξφλνπ, νη εγγελείο δπζθνιίεο απαηηνχλ ηελ ρξήζε εηδηθψλ γελλεηξηψλ θάζεο θαη κεηξεηψλ θάζεο. Ηζρχο - πληειεζηήο Ηζρχνο Πξφηππν αλαθνξάο γηα ηελ ηζρχ δελ ππάξρεη. Υξεζηκνπνηνχληαη δηαηάμεηο πνπ πεξηιακβάλνπλ κία πεγή ηάζεο θαη κία πεγή ξεχκαηνο ζε νξηζκέλε δηαθνξά θάζεο κεηαμχ ηνπο, νη νπνίεο δεκηνπξγνχλ έλα θαηλφκελν θνξηίν (phantom load). Ζ δηάηαμε κπνξεί λα παξαιιάζζεη αλαιφγσο ηεο ζπλδεζκνινγίαο ηνπ κεηξεηή θαη ηνπ αξηζκνχ ησλ θάζεσλ. Ζ ηρλειαζηκφηεηα αλάγεηαη ζηα πξφηππα AC Σάζεο, AC Ρεχκαηνο θαη Φάζεο. Υαξαθηεξηζηηθή Αληίζηαζε - πληειεζηήο Αλάθιαζεο - Λφγνο ηαζίκσλ Κπκάησλ Ζ ηρλειαζηκφηεηα εμαζθαιίδεηαη απφ ηα πξφηππα αλαθνξάο (Πξφηππνη Σεξκαηηζκνί, Πξφηππν Βξαρπθχθισκα & Αλνηθηφ Κχθισκα) αιιά ε αβεβαηφηεηα θαζνξίδεηαη απφ ηελ αθξίβεηα κε ηελ νπνία δηνξζψλνληαη ηα ζπζηεκαηηθά ζθάικαηα πνπ εηζάγεη ε δηάηαμε κέηξεζεο. Ηζρχο RF Πξφηππα αλαθνξάο απνηεινχλ νη Αηζζεηήξεο κε Θεξκίζηνξ ελψ νη Αηζζεηήξεο Γηφδνπ ή Θεξκνζηνηρείνπ απαηηνχλ επηπιένλ ηελ χπαξμε δηαθξηβσκέλεο πεγήο αλαθνξάο. Δμαζζέλεζε Ηρλειαζηκφηεηα εμαζθαιίδεηαη κε ηελ ρξήζε Πξφηππσλ Δμαζζελεηψλ νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε δηαθξίβσζε επξέσο θάζκαηνο νξγάλσλ. ε επίπεδν εξγαζηεξίνπ δηαθξίβσζεο, νη Δμαζζελεηέο δηαθξηβψλνληαη κέζσ Γξακκηθψλ Γεθηψλ ή Μεηξεηψλ Ηζρχνο. πληειεζηήο Δθηξνπήο (Deflection Factor) Ο πληειεζηήο Δθηξνπήο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ δηαθξίβσζε ησλ Παικνγξάθσλ πξνζθέξεηαη απφ Γελλήηξηεο Βαζκνλφκεζεο (Σεηξαγσληθήο εμφδνπ). 66

67 Υξφλνο Αλφδνπ ή Καζφδνπ Γηα ηελ δηαθξίβσζε ηεο κέηξεζεο ηνπ Υξφλνπ Αλφδνπ ή Καζφδνπ απφ έλαλ παικνγξάθν ρξεζηκνπνηνχληαη επίζεο Γελλήηξηεο Παικψλ κε κηθξφ ρξφλν Αλφδνπ/Καζφδνπ Παξάγνληεο Αβεβαηφηεηαο Καηά ηελ δηαθξίβσζε γεληθά ζηφρνο είλαη λα απνκνλσζεί θαη λα κεηξεζεί ην κέγεζνο πνπ ελδηαθέξεη θαη κφλν απηφ. Ζ αθξίβεηα ηνπ νξγάλνπ ειέγρεηαη ζε πλζήθεο Αλαθνξάο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ζεκαληηθνί ζπληειεζηέο ζθάικαηνο φπσο ν ζεξκνθξαζηαθφο ζπληειεζηήο, ν ζπληειεζηήο ζηαζεξφηεηαο απέλαληη ζε κεηαβνιέο ηεο ηάζεο ηξνθνδνζίαο θαη ε επίδξαζε ησλ αξκνληθψλ ζπλήζσο ΓΔΝ ειέγρνληαη θαηά ηελ Γηαθξίβσζε. Ο ρξήζηεο ζα πξέπεη λα εκπηζηεπηεί ηηο πξνδηαγξαθέο ηνπ θαηαζθεπαζηή θαη ζε πεξίπησζε ακθηβνιίαο λα θάλεη ηηο απαξαίηεηεο δνθηκέο νη νπνίεο φκσο απαηηνχλ ηδηαίηεξν εμνπιηζκφ θαη ηερλνγλσζία. Όινη νη άιινη παξάγνληεο νη νπνίνη κπνξεί λα ηξνπνπνηήζνπλ ην απνηέιεζκα ηεο κέηξεζεο ζα πξέπεη λα εμνπδεηεξσζνχλ θαη αλ απηφ δελ είλαη δπλαηφλ λα ζπλππνινγηζηνχλ ζηελ θαηάζηξσζε ηνπ Ηζνδπγίνπ Αβεβαηφηεηαο ζαλ Αβεβαηφηεηεο Σχπνπ Β. Πξνζνρή επηπιένλ ρξεηάδεηαη ζην γεγνλφο φηη θαηά ηελ δηαθξίβσζε ειεθηξηθψλ κεγεζψλ ππάξρεη ν θίλδπλνο λα αιινησζεί κε ηελ κεηξεηηθή δηάηαμε ην κεηξνχκελν κέγεζνο. Οη πιένλ ζπρλέο πεγέο ζθάικαηνο θαη αβεβαηφηεηαο είλαη: Θεξκνθξαζία - Τγξαζία - ηαηηθφο Ζιεθηξηζκφο - Ζιεθηξνκαγλεηηθέο Παξεκβνιέο Απνηεινχλ παξάγνληεο νη νπνίνη αληηκεησπίδνληαη θπξίσο (αλ φρη κφλν) θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ εξγαζηεξίνπ. Ζ ζηαζεξφηεηα θαη ν έιεγρνο ηεο Θεξκνθξαζίαο θαη ηεο Τγξαζίαο απνηεινχλ βαζηθή απαίηεζε. ηα εξγαζηήξηα δηαθξίβσζεο ε ζπλερήο θαηαγξαθή απηψλ ησλ κεγεζψλ είλαη απαξάβαηε πξνυπφζεζε. Γηαηαξαρέο απφ ηαηηθφ Ζιεθηξηζκφ θαη Ζιεθηξνκαγλεηηθέο Παξεκβνιέο (ζε φιεο ηηο δπλαηέο κνξθέο: ζηαζεξφηεηα ηάζεο θαη αξκνληθέο δηθηχνπ, καγλεηηθά πεδία, πνηφηεηα γείσζεο, επαγφκελεο ηάζεηο θαη ξεχκαηα κέζσ αγσγψλ ή αθηηλνβνιίαο θιπ) εκθαλίδνληαη θπξίσο ζαλ "ζφξπβνο" ή αζηάζεηα θαη θαθή επαλαιεςηκφηεηα ζηηο κεηξήζεηο. 67

68 ηαζεξφηεηα πξνηχπνπ Όια ηα φξγαλα κέηξεζεο θαη θπζηθά θαη ηα πξφηππα παξνπζηάδνπλ νιίζζεζε κε ηνλ ρξφλν. Βαζηδφκελνη ζηα δεκνζηεπκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαηαζθεπαζηή αιιά θπξίσο ζηελ ηζηνξία (δηαθξηβψζεηο) ηνπ πξνηχπνπ είλαη δπλαηφλ λα πξνζδηνξηζηεί κε ζρεηηθή αζθάιεηα ν ξπζκφο κεηαβνιήο κε ηνλ ρξφλν. ρήκα 5.13 χγθξηζε ηεζζάξσλ Πξνηχπσλ Αλαθνξάο πλερνχο Σάζεο Χζηφζν θαζψο ππάξρεη πάληα ν θίλδπλνο ε αιιαγή ηεο ραξαθηεξηζκέλεο ηηκήο λα είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ "θπζηνινγηθά" πξνβιεπφκελε, ρξήζηκν είλαη θαη εθφζνλ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα ζην εξγαζηήξην, λα δηαηεξεί πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο πξφηππα αλαθνξάο θαη λα ηα ζπγθξίλεη κεηαμχ ηνπο ζε φζνλ ην δπλαηφλ κηθξφηεξα ρξνληθά δηαζηήκαηα. ην ρήκα θαίλνληαη ην ηζηνξηθφ ζχγθξηζεο ησλ ηεζζάξσλ πξνηχπσλ αλαθνξάο ζπλερνχο ηάζεο 10V (Fluke 732Β) ζην Δξγαζηήξην Ζιεθηξηθψλ Μεηξήζεσλ ηεο C3T επί ηέζζεξα ρξφληα. Ζ θιίζε θάζε δηαθνξάο παξακέλεη πεξίπνπ ζηαζεξή γεγνλφο πνπ δίλεη ηελ δπλαηφηεηα ζην εξγαζηήξην λα κπνξεί λα εθηηκήζεη ("πξνβιέςεη") ηελ ηηκή ελφο πξνηχπνπ ζε π.ρ ζε έλαλ ρξφλν, κε αβεβαηφηεηα ±0,5ppm. Έλα απφ ηα πξφηππα δηαθξηβψλεηαη ζε Δζληθφ Δξγαζηήξην κε αβεβαηφηεηα ±0,2ppm. Ο θαηαζθεπαζηήο ησλ πξνηχπσλ 68

69 πξνδηαγξάθεη νιίζζεζε ±2ppm αλά έηνο. Απηφ έρεη ζαλ ζπλέπεηα ην Δξγαζηήξην λα βειηηψλεη ηέζζεξηο θνξέο ηελ αβεβαηφηεηα ησλ πξνηχπσλ ηνπ θαη λα κπνξεί λα επηζεκάλεη ακέζσο νπνηαδήπνηε κε θαλνληθή κεηαβνιή ηεο ηηκήο ελφο απφ απηά. Όια απηά ζα ήηαλ αδχλαηα ρσξίο ηελ ηζηνξία ηνπ νξγάλνπ, ηζηνξία ε νπνία δελ κπνξεί λα αγνξαζηεί απφ πνπζελά νχηε θαη λα αληηθαηαζηαζεί θαη ζπλεπψο είλαη αλεθηίκεηεο αμίαο. Θεξκνειεθηξηθέο ηάζεηο Όηαλ δχν δηαθνξεηηθά αγσγνί είλαη ζε επαθή αλαπηχζζνπλ κία ηάζε γλσζηή ζαλ Θεξκνειεθηξηθή ηάζε. Δίλαη ε αξρή ιεηηνπξγίαο ησλ ζεξκνζηνηρείσλ. Θεξκνειεθηξηθή επίζεο ηάζε αλαπηχζζεηαη θαη θαηά ηελ επαθή δχν ίδησλ αγσγψλ πνπ βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθέο ζεξκνθξαζίεο ή θαη θαηά κήθνο ελφο κφλν αγσγνχ ν νπνίνο δελ βξίζθεηαη ζε ζηαζεξή ζεξκνθξαζία. ηηο κεηξήζεηο ζπλερψλ ηάζεσλ απηφ πξνθαιεί ζεκαληηθά ζθάικαηα ηα νπνία κπνξεί λα είλαη ηεο ηάμεο κεξηθψλ κv έσο θαη mv. Γηα ηελ απνθπγή ηνπο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη εηδηθνί αγσγνί θαη λα απνθεχγνληαη δηαθνξέο ζεξκνθξαζίαο ζηελ δηάηαμε κέηξεζεο (πρ θαηά ηελ δηαθξίβσζε αληηζηάζεσλ). Οη ηάζεηο απηέο κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ κε αληηζηξνθή ηεο πνιηθφηεηαο πεγψλ θαη νξγάλσλ κέηξεζεο ή κε άιιεο ηερληθέο. Ρεχκαηα Γηαξξνήο Σα ξεχκαηα δηαξξνήο εκθαλίδνληαη ζε ζπλδεζκνινγίεο κεγάισλ αληηζηάζεσλ κέζσ αλεπηζχκεησλ δξφκσλ εμαηηίαο ηεο κε ηειεηφηεηαο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελνη δηειεθηξηθψλ, αθαζαξζηψλ ζηνπο αγσγνχο θιπ. Καζψο νη κεγάιεο αληηζηάζεηο αιιά θαη ηα δηειεθηξηθά κεηαβάιινπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο κε ηηο κεηαβνιέο ηεο ζρεηηθήο πγξαζίαο εκθαλίδνληαη κε επαλαιεςηκφηεηεο πνπ είλαη δχζθνιν λα εξκελεπηνχλ. Αληηκεησπίδνληαη κε ρξήζε ζσξάθηζεο (guard), θαιφ θαζαξηζκφ ησλ επηθαλεηψλ θαη ησλ αγσγψλ θαη μεθάζαξε δηάηαμε κέηξεζεο. Αληίζηαζε αγσγψλ - Παξαζηηηθέο ρσξεηηθφηεηεο Όηη νη αγσγνί δελ έρνπλ κεδεληθή αληίζηαζε είλαη θάηη πνπ ζπλήζσο ην μερλάκε ζηηο κεηξήζεηο. Χζηφζν παξνπζηάδνπλ θαη σκηθή αιιά ζχλζεηε αληίζηαζε. Πην έληνλν είλαη απηφ ην ζθάικα θαηά ηελ κέηξεζε αληίζηαζεο θαη αθφκα φηαλ ζπλδπάδνληαη κε ηα ζθάικαηα πνπ εμεηάδνληαη ζηελ επφκελε παξάγξαθν. ηηο κεηξήζεηο αληίζηαζεο ζεκαληηθή βειηίσζε επηηπγράλεηαη κε ηελ κέηξεζε ηεζζάξσλ αγσγψλ. 69

70 Αληίζηαζε Δηζφδνπ - Αληίζηαζε Δμφδνπ Φφξησζε Πεγψλ Σάζεο ή Ρεχκαηνο Ηδαληθά κία ζπζθεπή πνπ κεηξά ηάζε ζα πξέπεη λα έρεη άπεηξε αληίζηαζε ελψ απηή πνπ κεηξά ξεχκα κεδεληθή. Αιιηψο επηβαξχλεη ηελ πεγή: κεγαιχηεξν ξεχκα γηα κηα πεγή ηάζεο πξνθαιεί ζθάικαηα ιφγσ θφξησζεο. Σν ίδην θαη νη κεγαιχηεξεο ηάζεηο γηα κηα πεγή ξεχκαηνο. Μηα ηδαληθή πεγή ηάζεο ζα πξέπεη λα έρεη κεδεληθή αληίζηαζε εμφδνπ. ε κηα δηάηαμε φπνπ ε αληίζηαζε εμφδνπ ηεο πεγήο είλαη κε-κεδεληθή θαη ηεο ζπζθεπήο κέηξεζεο πεπεξαζκέλε εχθνια κπνξνχκε λα δνχκε φηη ζρεκαηίδεηαη έλαο δηαηξέηεο ηάζεο. Σν απνηέιεζκα είλαη άιιε ηάζε λα παξάγεη ε πεγή θαη άιιε λα κεηξηέηαη. Ζ θαηάζηαζε επηβαξχλεηαη φηαλ θαη νη αγσγνί παξνπζηάδνπλ κε-κεδεληθή αληίζηαζε: ζηελ νπζία πξνζηίζεηαη ζηελ αληίζηαζε εμφδνπ ηεο πεγήο. Σα ζεκεξηλά πνιχκεηξα θαζψο ρξεζηκνπνηνχλ FET ηξαλδίζηνξ ζηελ είζνδν παξνπζηάδνπλ κεγάιε αληίζηαζε εηζφδνπ ζε dc ηάζεηο. Απηή ε αληίζηαζε κεηψλεηαη ζην AC θαη κάιηζηα πέθηεη απφηνκα θαζψο απμάλεη ε ζπρλφηεηα. Δπίζεο νη αγσγνί (νκναμνληθνί ή φρη) παξνπζηάδνπλ ρσξεηηθφηεηα ε νπνία κεηαθξάδεηαη ζε ζεκαληηθή απφζβεζε θαζψο απμάλεη ην κήθνο ηνπο ή ε ζπρλφηεηα. Πξνζαξκνγή - Υαξαθηεξηζηηθή Αληίζηαζε ηηο πςειέο ζπρλφηεηεο ηφζν ε πεγή φζν θαη ην "θνξηίν" πξέπεη λα είλαη πξνζαξκνζκέλα ζηε γξακκή κεηαθνξάο ψζηε λα ειαρηζηνπνηνχληαη ηα ζηάζηκα θχκαηα θαηά κήθνο ηεο γξακκήο. Απνθιίζεηο απφ ηελ νλνκαζηηθή ραξαθηεξηζηηθή αληίζηαζε ηεο πεγήο, ηνπ αγσγνχ ή ηνπ θνξηίνπ εηζάγνπλ ζθάικαηα ηα νπνία είλαη δχζθνιν λα αληρλεπηνχλ. Βξφρνη γεο - Σάζεηο common mode - Θσξάθηζε - Guard ε δηαηάμεηο φπνπ είηε γηα ιφγνπο αθξίβεηαο είηε γηα ιφγνπο αζθάιεηαο έλαο πφινο ηεο πεγήο (θαη ηνπ νξγάλνπ κέηξεζεο) ζπλδέεηαη ζηελ γείσζε αζθαιείαο δεκηνπξγνχληαη ελ δπλάκεη ζθάικαηα ιφγσ ησλ ξεπκάησλ πνπ "ηξέρνπλ" ζηνπο αγσγνχο γείσζεο φπσο θαίλεηαη ζην ζρήκα πνπ αθνινπζεί. Έλα ξεχκα ηξέρεη ζηνλ αγσγφ γείσζεο ιφγσ δηαξξνήο. Δπεηδή απηφο δελ έρεη κεδεληθή 70

71 αληίζηαζε έλα κέξνο ηνπ ξεχκαηνο νδεχεη ζηε γε κέζσ ηεο ζχλδεζεο πεγήο θαη νξγάλνπ κέηξεζεο. Σν απνηέιεζκα είλαη λα δεκηνπξγείηαη κηα πηψζε ηάζεο ζηνλ αγσγφ ε νπνία πξνζηίζεηαη ζηελ κεηξνχκελε. ρήκα 5.14 Γεησκέλε ειεθηξηθή δηάηαμε Οη ηάζεηο θνηλνχ ηχπνπ (common mode) είηε εκθαλίδνληαη φηαλ ε πεγή είλαη πςσκέλε ζε ρήκα 5.15 Όξγαλν κέηξεζεο κε ζσξάθηζε Guard ζρέζε κε ην δπλακηθφ γεο είηε είλαη αλεπηζχκεηεο ηάζεηο (ζφξπβνο) πνπ επάγεηαη θαη ζηνπο δχν αγσγνχο ζχλδεζεο πεγήο θαη νξγάλνπ κέηξεζεο. Ηδαληθά ην φξγαλν κέηξεζεο 71

72 κεηξάεη ηε δηαθνξά δπλακηθνχ ζηηο εηζφδνπο ηνπ. Χζηφζν απφ θαηαζθεπαζηηθέο αηέιεηεο "κεηξά" θαη ην άζξνηζκα ησλ ηάζεσλ εηζφδνπ. Σν πφζν θαιά απνξξίπηεη ηηο ηειεπηαίεο εθθξάδεηαη απφ ηνλ "Λφγν απφξξηςεο θνηλνχ ζήκαηνο" (CMRR: Common Mode Rejection Ratio). Έλαο ηξφπνο αληηκεηψπηζεο ησλ παξαπάλσ θαίλεηαη ζην παξαπάλσ ζρήκα φπνπ ζην φξγαλν κέηξεζεο ρξεζηκνπνηείηαη ζσξάθηζε "Guard" ε νπνία είλαη έλαο θιεηζηφο θισβφο πνπ πεξηβάιιεη ηα επαίζζεηα θπθιψκαηα κέηξεζεο θαη ν νπνίνο είλαη απνκνλσκέλνο απφ απηά φπσο θαη απφ ην ζψκα (ζαζί) ηεο ζπζθεπήο ην νπνίν γεηψλεηαη. Υξεζηκνπνηψληαο έλαλ ηξίην αγσγφ ν νπνίνο ζπλδέεη ηελ ζσξάθηζε κε ην "Low" ηεο πεγήο αλαγθάδεη ηα ξεχκαηα εμαηηίαο ηνπ βξφρνπ γεο ή ηάζεσλ θνηλνχ ηχπνπ (ζφξπβνο ζην ζρήκα) λα ηξέμνπλ κέζσ απηνχ ηνπ αγσγνχ ζηελ γε θαη φρη ζηελ είζνδν ηεο ζπζθεπήο ειαρηζηνπνηψληαο έηζη ηα ζθάικαηα. Γξακκηθφηεηα Μηα πεγή ή έλα φξγαλν κέηξεζεο ηάζεο ή ξεχκαηνο ζε θάζε θιίκαθα ζα παξνπζηάδεη ζθάικαηα Μεδελφο, Κέξδνπο θαη Γξακκηθφηεηαο. ην παξαθάησ ζρήκα δείρλεηαη ε έλδεημε ζαλ ζπλάξηεζε ηεο εηζφδνπ ζε έλα φξγαλν κέηξεζεο. ρήκα 5.16 θάικαηα Μεδελφο, Κέξδνπο, Γξακκηθφηεηαο Ηδαληθά ζα ήηαλ κία επζεία γξακκή ε νπνία ζα ζπλέδεε ην κεδέλ κε ην κέγηζην ηεο θιίκαθαο. Δλ γέλεη πξηλ ηελ δηαθξίβσζε θαη επαλαξξχζκηζε ηεο ζπζθεπήο ε απφθξηζε ζα απνθιίλεη ζε φια ηα ζεκεία. Σν ζθάικα ζην κεδέλ φπσο θαη ην ζθάικα ζην κέγηζην ηεο θιίκαθαο νθείινληαη ζε νιίζζεζε θαη κεηαβνιή ηνπ θέξδνπο αληίζηνηρα. 72

73 Με ηελ επαλαξξχζκηζε ηεο ζπζθεπήο κπνξνχλ λα εμαιεηθζνχλ εληειψο απηά ηα ζθάικαηα αιιά ε θακπχιε ζα παξακέλεη κε γξακκηθή. Ζ απφζηαζε ηεο απφ ηελ ηδαληθή είλαη ην ζθάικα γξακκηθφηεηαο ην νπνίν νθείιεηαη ζε θαηαζθεπαζηηθέο αηέιεηεο, κφληκεο ηδηφηεηεο ησλ πιηθψλ θιπ θαη δελ κπνξεί λα δηνξζσζεί. Καηά ηελ δηαθξίβσζε ζα πξέπεη λα γίλεηαη θαη έιεγρνο γξακκηθφηεηαο: ζπλήζσο επηιέγεηαη ε πιένλ αθξηβήο θιίκαθα ηνπ νξγάλνπ ψζηε λα κελ παξεκβάιινληαη πξνεληζρπηέο ή εμαζζελεηέο νη νπνίνη εηζάγνπλ επηπιένλ ζθάικαηα. ε απηή ηελ θιίκαθα ειέγρνληαη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξα ζεκεία ψζηε λα κπνξεί λα αλαπαξαρζεί ε θακπχιε απφθξηζεο θαη λα εθηηκεζνχλ ηα ζθάικαηα ιφγσ γξακκηθφηεηαο ΓΗΑΚΡΗΒΧΖ ΚΑΗ ΔΘΝΗΚΑ ΠΡΟΣΤΠΑ - ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΗΝΣΗΣΟΤΣΟ ΜΔΣΡΟΛΟΓΗΑ (Δ.Η.Μ) Σν Διιεληθφ Ηλζηηηνχην Μεηξνινγίαο ( ΔΗΜ ) είλαη ΝΠΗΓ, αλήθεη ζηνλ επξχηεξν δεκφζην ηνκέα, επνπηεχεηαη απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία Βηνκεραλίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο θαη απνηειεί ηνλ επίζεκν θνξέα θαη ζχκβνπιν ηεο πνιηηείαο ζε ζέκαηα κεηξήζεσλ θαη κεηξνινγηθήο πνιηηηθήο. Ηδξχζεθε ην έηνο 1994 κε ηνλ λφκν 2231/94 θαη έρεη ηελ έδξα ηνπ ζηε Βηνκεραληθή Πεξηνρή Θεζζαινλίθεο, ζηε ίλδν. Δηθφλα 5.17 Δγθαηαζηάζεηο Δ.Η.Μ 73

74 Γηαζέηεη 16 κεηξνινγηθά εξγαζηήξηα ηα νπνία ζηεγάδνληαη ζε δχν αλεμάξηεηα θηηξηαθά ζπγθξνηήκαηα εκβαδνχ 4000 η.κ. (θηίξην Α) θαη 1800 η.κ. (θηίξην Β), αληίζηνηρα. Οη πξνδηαγξαθέο ησλ θηηξίσλ αληαπνθξίλνληαη πιήξσο ζηηο απαηηήζεηο ησλ κεηξνινγηθψλ εξγαζηεξίσλ. Σα εξγαζηήξηα είλαη εθνδηαζκέλα κε απηφκαην ζχζηεκα ειέγρνπ πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ θαη ε θαηαζθεπή ηνπο είλαη ηέηνηα ψζηε λα ειαρηζηνπνηνχληαη νη ειεθηξνκαγλεηηθέο παξεκβνιέο θαη νη δνλήζεηο. ηα Δζληθά Μεηξνινγηθά Δξγαζηήξηα πινπνηνχληαη πεηξακαηηθά νη κνλάδεο κέηξεζεο κε βάζε ηνλ νξηζκφ ηνπο θαη κε ηε κηθξφηεξε δπλαηή αβεβαηφηεηα. Οη νξηζκνί ησλ κνλάδσλ βαζίδνληαη φπνπ είλαη δπλαηφλ, ζε θπζηθέο ζηαζεξέο πνπ αλαθέξνληαη ζε θπζηθά θαηλφκελα, ζπλήζσο θβαληηθά, ηα νπνία είλαη αλεμάξηεηα απφ ηνλ ηφπν θαη ην ρξφλν πξαγκαηνπνίεζήο ηνπο, γεγνλφο πνπ θαζηζηά ηελ αλαπαξαγσγή φισλ ησλ κνλάδσλ ζε νπνηνδήπνηε γεσγξαθηθφ ζεκείν. Σα θπζηθά θαηλφκελα ή πεηξάκαηα πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηηο κνλάδεο ζην πςειφηεξν κεηξνινγηθφ επίπεδν, κε άιια ιφγηα, κε ηε ρακειφηεξε δπλαηή αβεβαηφηεηα, είλαη γλσζηά σο πξσηεχνληα πξφηππα θαη απνηεινχλ ηα εζληθά πξφηππα κηαο ρψξαο. Σα εξγαζηήξηα ηνπ ΔΗΜ δηαηεξνχλ ηα ειιεληθά εζληθά πξφηππα γηα ηελ πινπνίεζε ησλ ζεκειησδψλ θαη παξαγφκελσλ κνλάδσλ ηνπ Γηεζλνχο πζηήκαηνο Μνλάδσλ (SI). Σα εξγαζηήξηα παξέρνπλ ππεξεζίεο δηαθξίβσζεο κεηξνινγηθψλ νξγάλσλ θαη ιεηηνπξγνχλ ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ πξνηχπνπ ISO Παξνκνηάδνληαο ην Δζληθφ ζχζηεκα Μεηξνινγίαο κε κηα ππξακίδα, ην ΔΗΜ βξίζθεηαη ζηελ θνξπθή πινπνηψληαο ηα εζληθά πξφηππα ησλ κνλάδσλ κέηξεζεο. ΔΗΜ Δξγαζηήξηα Γηαθξηβψζεσλ ρήκα 5.18 Ο Μεηξνινγηθφο Ηζηφο ζε αλαπαξάζηαζε Ππξακίδαο Δξγαζηήξηα Γνθηκψλ θαη ρξήζηεο κεηξεηηθνχ εμνπιηζκνχ ζηνλ έιεγρν πνηφηεηαο, ζπλαιιαγψλ, παξαγσγήο, δηεξγαζηψλ, αζθάιεηαο θαη πεξηβάιινληνο 74

75 ηνπο ζθνπνχο θαη ζηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ Δ.Η.Μ πην ζπγθεθξηκέλα πεξηιακβάλνληαη: Δηθφλα 5.19 Δξγαζηήξηα Δ.Η.Μ 1. Ζ πινπνίεζε ησλ κνλάδσλ θαη ε ηήξεζε ησλ πξνηχπσλ. 2. Ζ αλάπηπμε ηερληθψλ θαη κεζφδσλ κέηξεζεο. 3. Ζ επνπηεία ηνπ κεηξνινγηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο ρψξαο κέζσ ηεο εμαζθάιηζεο ηεο ηρλειαζηκφηεηαο ησλ κεηξήζεσλ, ηεο έθδνζεο θαηεπζπληήξησλ νδεγηψλ, ηεο ελεκέξσζεο θαη ηεο παξνρήο ζπκβνπιψλ θαη ηεο δηνξγάλσζεο δηεξγαζηεξηαθψλ κεηξήζεσλ. 4. Ζ δηάδνζε θαη αλάπηπμε ηεο κεηξνινγίαο κέζσ ηεο δηνξγάλσζεο ζεκηλαξίσλ, ηεο έθδνζεο θαηεπζπληήξησλ νδεγηψλ θαη δεκνζηεχζεσλ, δηνξγάλσζεο θαη ζπκκεηνρήο ζε ζπλέδξηα θαη αλάπηπμεο ζρέζεσλ θαη ζπλεξγαζίαο κε ΑΔΗ θαη ΣΔΗ θαη εξεπλεηηθά ηλζηηηνχηα γηα ηελ αλάπηπμε εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ ζην πεδίν ηεο Μεηξνινγίαο 5. Ζ δηεζλήο εθπξνζψπεζε ηεο ρψξαο ζηε χκβαζε ηνπ Μέηξνπ, ζην Γηεζλέο Γξαθείν Μέηξσλ θαη ηαζκψλ (ΒΗΡΜ), ζηε Γηαθξαηηθή πκθσλία Ακνηβαίαο Αλαγλψξηζεο (ΜΡΑ) Μεηξνινγηθψλ Τπεξεζηψλ θαη ζηνλ Δπξσπατθφ Οξγαληζκφ Μεηξνινγίαο (EURAMET) Ζ Τπνδνκή ηνπ Δ.Η.Μ Οη εξγαζηεξηαθέο ππνδνκέο ηνπ ΔΗΜ πεξηιακβάλνπλ εξγαζηήξηα ειεθηξηθψλ, θπζηθψλ, κεραληθψλ δνθηκψλ θαη δχν πεξηθεξεηαθά εξγαζηήξηα, απηφ ηεο ρεκηθήο κεηξνινγίαο ζην Γεληθφ Υεκείν ηνπ Κξάηνπο θαη απηφ ησλ ηνληδνπζψλ αθηηλνβνιηψλ ζηελ Διιεληθή Δπηηξνπή Αηνκηθήο Δλέξγεηαο. ηε Γηεχζπλζε Ζιεθηξηθψλ κεγεζψλ ππάγνληαη 3 εξγαζηήξηα: Σν εξγαζηήξην Υακειψλ ζπρλνηήησλ 75

76 Σν εξγαζηήξην Τςειψλ ζπρλνηήησλ Σν εξγαζηήξην Υξφλνπ θαη πρλφηεηαο. Δξγαζηήξην Υακειψλ πρλνηήησλ θνπφο ηνπ εξγαζηεξίνπ Υακειψλ πρλνηήησλ είλαη ε δηαηήξεζε ησλ εζληθψλ πξσηεπφλησλ πξνηχπσλ ησλ ειεθηξηθψλ κεγεζψλ, ε παξνρή ππεξεζηψλ δηαθξίβσζεο, ε παξνρή ηερληθψλ ζπκβνπιψλ θαη ε δηαηήξεζε θαη βειηηζηνπνίεζε ησλ ππνδνκψλ δηαθξίβσζεο. Σν εξγαζηήξην εμαζθαιίδεη ηελ ηρλειαζηκφηεηα ησλ κεηξήζεσλ ζηα εξγαζηήξηα δηαθξηβψζεσλ, ζηα επηζηεκνληθά ηλζηηηνχηα θαη ζηελ ειιεληθή βηνκεραλία ζηνλ ηνκέα ησλ ειεθηξηθψλ κεηξήζεσλ ρακειψλ ζπρλνηήησλ. ην εξγαζηήξην δηαηεξνχληαη ηα πξσηεχνληα πξφηππα ηεο ηάζεο θαη ηεο αληίζηαζεο. Ζ ηήξεζε ησλ πξνηχπσλ απηψλ αλαθέξεηαη ζηελ πινπνίεζε κέζσ θβαληηθψλ θαηλνκέλσλ, ηεο κνλάδαο ηεο ηάζεο (V) θαη ηε αληίζηαζεο (Χ). Δηθφλα 5.20 Πξφηππα Δθηφο απφ ηα πξσηεχνληα πξφηππα, ζην εξγαζηήξην ηεξνχληαη θαη ηα εζληθά πξφηππα παξαγψγσλ κεγεζψλ, φπσο ηεο ρσξεηηθφηεηαο, ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ηεο κεηαθνξάο AC/DC. ην εξγαζηήξην δηαθξηβψλνληαη ζπζθεπέο πνπ παξάγνπλ ή κεηξνχλ κεγέζε φπσο: DC ηάζε θαη έληαζε, ιφγν DC ηάζεσλ θαη εληάζεσλ ιφγν AC ηάζεσλ, DC αληίζηαζε, ρσξεηηθφηεηα, απηεπαγσγή, AC ηζρχ θαη ελέξγεηα. Γηαθξηβψλνληαη επίζεο Μεηαζρεκαηηζηέο Σάζεο θαη Ρεχκαηνο θαη ζπζθεπψλ παξαγσγήο ή/θαη κέηξεζεο Ζιεθηξηθήο Ηζρχνο θαη Δλέξγεηαο. Παξέρνληαη ζπκβνπιέο ζε ζέκαηα κεηξήζεσλ ζην πεδίν ησλ ειεθηξηθψλ κεγεζψλ. Παξέρεηαη εθπαίδεπζε ζε εμεηδηθεπκέλα ζέκαηα κεηξήζεσλ θαη δηαθξηβψζεσλ ειεθηξηθψλ κεγεζψλ. Σέινο ηα εξγαζηήξηα νξγαλψλνπλ θαη ζπκκεηέρνπλ ζε εζληθέο θαη δηεζλείο δηεξγαζηεξηαθέο ζπγθξίζεηο. Σν Δξγαζηήξην Υακειψλ πρλνηήησλ δηαζέηεη ηνλ παξαθάησ κεηξνινγηθφ εμνπιηζκφ: 76

77 1. Κβαληηθά Πξφηππα Ζ βαζηθή ηδέα ησλ θβαληηθψλ πξνηχπσλ είλαη ε αληηθαηάζηαζε ησλ «θπζηθψλ» αλαπαξαζηάζεσλ ησλ κνλάδσλ απφ αληίζηνηρεο πινπνηήζεηο λφκσλ ηεο θχζεο. Όζν αθνξά ηα ειεθηξηθά κεγέζε, ζηα εξγαζηήξηα ηνπ ΔΗΜ ηα ειεθηξηθά κεγέζε πνπ πινπνηνχληαη κέζσ θβαληηθψλ θαηλνκέλσλ είλαη ε ηάζε V θαη ε αληίζηαζε R. Πξφηππν Σάζεο θαηά Josephson Αληίζηαζε: Κβαληηθφ Φαηλφκελν Hall Α. Πξφηππν Σάζεο θαηά Josephson Υαξαθηεξηζηηθά: Δχξνο Μέηξεζεο -11V έσο +11V Γηεπξπκέλε αβεβαηφηεηα (1.018V): 90 nv ζε επίπεδν εκπηζηνζχλεο 95 % Γηεπξπκέλε αβεβαηφηεηα (10V): 0.5 κv ζε επίπεδν εκπηζηνζχλεο 95 % Αξρή Λεηηνπξγίαο To θαηλφκελν Josephson είλαη έλα θβαληνκεραληθφ θαηλφκελν θαη πινπνηείηαη φηαλ δχν ππεξαγσγνί πνπ δηαρσξίδνληαη κε έλα ππέξιεπην κνλσηηθφ ζηξψκα (επαθή Josephson) ςπρζνχλ ζηνπο 4 ν Κ πεξίπνπ θαη αθηηλνβνιεζνχλ κε ειεθηξνκαγλεηηθή αθηηλνβνιία (ξεχκα) πςειήο ζπρλφηεηαο f ( πεξίπνπ 75 GHz). ηελ πεξίπησζε απηή δεκηνπξγείηαη ζηελ επαθή κηα βεκαηηθή DC δηαθνξά ηάζεο V, ε νπνία εμαξηάηαη κφλν απφ ηελ ζπρλφηεηα ηεο πξνζπίπηνπζαο αθηηλνβνιίαο θαη θπζηθέο ζηαζεξέο: V=n(2e/h)f, φπνπ n είλαη αθέξαηνο αξηζκφο, e ε ηηκή ηνπ θνξηίνπ ηνπ ειεθηξνλίνπ θαη h ε ζηαζεξά ηνπ Planck. Δηθφλα 5.21 Δξγαζηήξηα Δ.ΗΜ Απφ ηελ αλαθάιπςε απηνχ ηνπ θαηλνκέλνπ (πξηλ πεξηζζφηεξν απφ ζαξάληα ρξφληα) ην βαζηθφ πξφβιεκα ήηαλ ε παξνρή πςειψλ DC ηάζεσλ. Σν αληίζηνηρν πξφηππν πνπ ιεηηνπξγεί ζην ΔΗΜ βαζίδεηαη ζε πιηθφ ζην νπνίν έρεη δεκηνπξγεζεί κηα ζεηξά επαθψλ κε 77

78 απνηέιεζκα λα παξάγνληαη DC ηάζεηο έσο 11V. Με ην πξφηππν απηφ πξνζδηνξίδνληαη νη ηηκέο ησλ δεπηεξεπφλησλ ειεθηξνληθψλ πξνηχπσλ ηάζεο (Zener) θαζψο θαη πνιπκέηξσλ. Αληίζηαζε: Κβαληηθφ Φαηλφκελν Hall ην Γηεζλέο χζηεκα Μνλάδσλ ην Ohm εμάγεηαη απφ ην Volt θαη ην Ampere. ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη θαζψο ε πινπνίεζε ηνπ Ampere είλαη ζε εξεπλεηηθφ αθφκα επίπεδν, ηα εζληθά κεηξνινγηθά ηλζηηηνχηα δηαηεξνχλ ηελ κνλάδα ηεο αληίζηαζεο κέζσ ηνπ Κβαληηθνχ Φαηλνκέλνπ Hall. Ζ αλαπαξάζηαζε απηή ππεξηεξεί θαηά πνιχ, αθφκα θαη ησλ πςειήο πνηφηεηαο αληηζηάζεσλ, θαζψο νη ηειεπηαίεο παξνπζηάδνπλ κεηαηφπηζε κε ην ρξφλν, πνπ είλαη πνιχ δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηεί. Σν Κβαληηθφ Φαηλφκελν Hall είλαη ε θβαληηθή παξαιιαγή ηνπ «θιαζζηθνχ» Φαηλνκέλνπ Hall. Όηαλ έλα καγλεηηθφ πεδίν αξθεηψλ Tesla εθαξκφδεηαη ζε δπζδηάζηαηε δηάηαμε εκηαγσγνχ ηελ νπνία δηαξξέεη ξεχκα Η θαη βξίζθεηαη ζε πνιχ ρακειή ζεξκνθξαζία (πεξίπνπ 1Κ), ηφηε ε ηάζε V ζηα άθξα ηνπ εκηαγσγνχ παξνπζηάδεη βήκαηα ζαλ ζπλάξηεζε ηνπ καγλεηηθνχ πεδίνπ, ελψ είλαη γξακκηθή σο πξνο ην ξεχκα. Ο ζπληειεζηήο αλαινγίαο εμαξηάηαη κφλν απφ θπζηθέο ζηαζεξέο: V= (h/e2)i/n, φπνπ n αθέξαηνο αξηζκφο ν νπνίνο πξνζδηνξίδεηαη απφ ην καγλεηηθφ πεδίν. Απφ ηελ εμίζσζε απηή αλαδεηθλχεηαη ην θαηλφκελν ηεο θβαληηθήο αληίζηαζεο (Quantum Hall Resistance- QHR): πξφθεηηαη γηα έλα ζχζηεκα φπνπ ε αλαινγία κεηαμχ ηάζεο θαη ξεχκαηνο εμαξηάηαη κφλν απφ θπζηθέο ζηαζεξέο. Μέζσ δηεζλνχο ζπκθσλίαο ην πξψην πνιιαπιάζην ηνπ ιφγνπ V/I ζσξείηαη ίζν κε 25812,807 Χ. ην ΔΗΜ ρξεζηκνπνηψληαο Κξπνγεληθφ πγθξηηή Ρεχκαηνο (Cryogenic Current Comparator- CCC) κεηαθέξνπλ ηελ ηηκή ηνπ QHR ζε πξφηππεο αληηζηάζεηο 1, 100 θαη 1000 Χ, νη νπνίεο ζηε ζπλέρεηα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ δηαθξίβσζε πξνηχπσλ εξγαζίαο κε ηα νπνία δηαθξηβψλνληαη αληηζηάζεηο πειαηψλ. 2. Δζληθά Πξφηππα Α. Υσξεηηθφηεηα Σν πξφηππν ρσξεηηθφηεηαο πνπ δηαηεξείηαη ζην ΔΗΜ απνηειείηαη απφ κία νκάδα ηεζζάξσλ ππθλσηψλ δχν εθ ησλ νπνίσλ είλαη 10 pf θαη δχν 100 pf. Σν ΔΗΜ έρεη ηελ 78

79 δπλαηφηεηα λα παξέρεη δηαθξηβψζεηο ρσξεηηθφηεηαο ζην εχξνο απφ 1pF έσο 1 κf. Ζ ζπλήζεο ζπρλφηεηα κέηξεζεο είλαη 1 khz, αιιά κπνξνχλ λα δηεμαρζνχλ κεηξήζεηο ζε νπνηαδήπνηε ζπρλφηεηα ζην εχξνο 50 Hz έσο 1 khz. Ζ αβεβαηφηεηα ηεο κέηξεζεο εμαξηάηαη απφ ηελ ηηκή ηνπ πξνο δηαθξίβσζε ππθλσηή, ηελ ζπρλφηεηα κέηξεζεο θαη ηελ ζηαζεξφηεηα ηνπ πξνηχπνπ. Οη δηαθξηβψζεηο ππθλσηψλ πξαγκαηνπνηνχληαη κε ηελ γέθπξα QuadTech Με ηελ γέθπξα απηή επηηπγράλεηαη ζχγθξηζε ηεο πξνο δηαθξίβσζε ζπζθεπήο κε έλα πξφηππν γλσζηήο ηηκήο κέζσ ελφο κεηαζρεκαηηζηή ιφγνπ κε ηηκέο ιφγνπ 1:1 ή 1:10. Β. Μεηαθνξά AC/DC Ζ αξρή ηεο κεηαθνξάο AC/DC βαζίδεηαη ζηελ αξρή ηεο ηζνδπλακίαο κεηαμχ ησλ DC θαη AC ηάζεσλ θαη ξεπκάησλ φηαλ απηά παξάγνπλ ίζε κέζε ηζρχ ζε κηα αληίζηαζε. Ζ κέζε απηή ηζρχο κεηαηξέπεηαη ζε ζεξκφηεηα ε νπνία κεηξάηαη κε αηζζεηήξεο νη νπνίνη νλνκάδνληαη ειεθηξνζεξκηθνί. Σν πξφηππν ζχζηεκα ηνπ ΔΗΜ γηα ηελ κεηαθνξά AC/DC βαζίδεηαη ζε ζεηξά νκναμνληθψλ ζεξκηθψλ κεηαηξνπέσλ ηεο εηαηξίαο Holt κε εχξνο ηάζεο 2mV έσο 1200 V θαη εχξνο ζπρλφηεηαο έσο 30 MHz. Δξγαζηήξην Τςειψλ πρλνηήησλ ην εξγαζηήξην δηαηεξνχληαη ηα εζληθά πξφηππα κηθξνθπκαηηθήο ηζρχνο θαη εμαζζέλεζεο. Σα κεγέζε πνπ δηαθξηβψλνληαη είλαη: Ζ ελεξγφο απφδνζε θαη ν ζπληειεζηήο δηαθξίβσζεο (Effective efficiency and calibration factor) Ζ εμαζζέλεζε Οη S παξάκεηξνη Δπίζεο ηα πεδία κε ηα νπνία αζρνιείηαη είλαη: Παξνρή ππεξεζηψλ δηαθξίβσζεο ζην πεδίν ησλ πςειψλ ζπρλνηήησλ Αλάπηπμε ηερληθψλ θαη κεζφδσλ κεηξήζεσλ κε πνιχ πςειή αθξίβεηα. Παξνρή κεηξνινγηθψλ ζπκβνπιψλ θαη ππνζηήξημε ηεο βηνκεραλίαο θαη ησλ ηδησηηθψλ εξγαζηεξίσλ δηαθξίβσζεο. 79

80 πλεξγαζία κε επξσπατθνχο θαη δηεζλείο θνξείο κεηξνινγίαο, κε ζθνπφ ηελ ακνηβαία αλαγλψξηζε ησλ απνηειεζκάησλ ησλ κεηξήζεσλ θαη εθπξνζψπεζε ηεο ρψξαο ζε κεηξνινγηθνχο νξγαληζκνχο, πρ EUROMET, θαη αληίζηνηρεο εηδηθέο επηηξνπέο. Οξγάλσζε θαη ζπκκεηνρή ζε εζληθέο θαη δηεζλείο δηεξγαζηεξηαθέο ζπγθξίζεηο Σν εξγαζηήξην είλαη εμνπιηζκέλν ζηελ παξνχζα θάζε κε δχν Δζληθά Πξφηππα, ην πξφηππν κηθξνθπκαηηθήο ηζρχνο (κηθξνθαινξίκεηξν) θαη ην πξφηππν εμαζζέλεζεο. Γηαζέηεη επίζεο έλαλ αλαιπηή δηθηπσκάησλ, ηδαληθφ φξγαλν γηα ηε κέηξεζε ησλ S- παξακέηξσλ κηθξνθπκαηηθψλ δηθηπσκάησλ θαη ην ραξαθηεξηζκφ ηνπο. Γηαζέηεη επίζεο δηάηαμε γηα ηε δηαθξίβσζε αηζζεηήξσλ ηζρχνο. Δπίζεο έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ νξγάλσλ πνπ επηηξέπεη ηελ εθηέιεζε πνηθίισλ δηαθνξεηηθψλ κεηξήζεσλ ζην πεδίν ησλ πςειψλ ζπρλνηήησλ (γελλήηξηεο, αλαιπηέο θάζκαηνο, παικνγξάθνη, κεηξεηέο ηζρχνο, κεηξεηέο ζνξχβνπ θ.α.). Α. Δζληθφ Πξφηππν Μηθξνθπκαηηθήο Ηζρχνο Ζ δηαγξακκαηηθή κνξθή ηεο δηάηαμεο θαίλεηαη ζηα ζρήκαηα 5.22 θαη Καηά ηε δηάξθεηα ηεο κέηξεζεο έλαο απφ ηνπο δχν θιάδνπο είλαη ελεξγφο θη ν άιινο παζεηηθφο. Μηα δηάηαμε πνπ ελζσκαηψλεη ζεξκνζηνηρεία ζε ζεηξά κεηξά ηελ απφθιηζε ηεο ζεξκνθξαζίαο κεηαμχ ησλ δχν mounts φηαλ ην mount πνπ πξφθεηηαη λα δηαθξηβσζεί δηέξρεηαη απφ θχθινπο θαηά ηνπο νπνίνπο ηξνθνδνηείηαη ή φρη κε κηθξνθπκαηηθή ηζρχ. Απφ ηε δηαθνξά απηή θαη κε ρήκα 5.22 Μηθξνθαινξηκεηξηθή θεθαιή 80

81 θαηάιιεινπο ππνινγηζκνχο κπνξεί λα βξεζεί ν ζπληειεζηήο απφδνζεο (efficiency) ηνπ mount.ο ππάξρνλ εμνπιηζκφο ηνπ εξγαζηεξίνπ απηή ηε ζηηγκή επηηξέπεη ηε δηαθξίβσζε thermistor mounts (ηα νπνία ζηε ζπλέρεηα ρξεζηκνπνηνχληαη σο δεπηεξεχνληα πξφηππα) ζηηο πεξηνρέο: i) GHz (κε ζπλδεηήξεο N-type) θαη ii) GHz (κε ζπλδεηήξεο 3.5 mm) Β. Δζληθφ Πξφηππν Δμαζζέλεζεο Ο πξφηππνο εμαζζελεηήο είλαη ν WBCO (waveguide below cutoff) 310, ηεο εηαηξείαο Techtest Limited. Δίλαη έλαο θπιηλδξηθφο θπκαηνδεγφο πνπ ιεηηνπξγεί θάησ απφ ηε ΥΖΜΑ 5.23 Σύζηεκα κηθξνθαινξίκεηξνπ 81

82 ζπρλφηεηα απνθνπήο ή εμαζζελεηήο πηζηνληνχ. Υξεζηκνπνηεί ηελ εθζεηηθή κείσζε ηνπ ειεθηξηθνχ θαη καγλεηηθνχ πεδίνπ κεηαμχ δχν ζπδεπγκέλσλ πελίσλ, ησλ νπνίσλ ε απφζηαζε κπνξεί λα κεηαβάιιεηαη, ε νπνία είλαη γλσζηή επαθξηβψο. Ο θπκαηνδεγφο ιεηηνπξγεί ζην ξπζκφ ΣΔ11.Ζ δπλακηθή πεξηνρή ηνπ ζπζηήκαηνο είλαη120db, κε 90dB γξακκηθήο πεξηνρήο θαη δηαθξηηηθή ηθαλφηεηα: ±0.0001dB. Ζ δηεπξπκέλε αβεβαηφηεηα ( ζε ζπρλφηεηα ιεηηνπξγίαο 30 MHz ) είλαη u l < ± db/10db γηα ηε γξακκηθή πεξηνρήθαη u nl < ±0.001dB/10dB γηα ηα ππφινηπα 30 db ηεο κε γξακκηθήο πεξηνρήο θακπχιεο δηφξζσζεο. Γ. Αλαιπηήο Γηθηπσκάησλ Ο αλαιπηήο δηθηπσκάησλ ηνπ εξγαζηεξίνπ είλαη ν 8510 C ηεο Agilent. Τπάξρνπλ δπλαηφηεηεο γηα κεηξήζεηο S-παξακέηξσλ ζε κηθξνθπκαηηθά δηθηπψκαηα GHz) θαη ζε κηθξνθπκαηηθά δηθηπψκαηα κε ζπλδεηήξεο 3.5 mm (ζπρλνηηθή πεξηνρή: GHz).Ζ δηεπξπκέλε αβεβαηφηεηα είλαη ζπλάξηεζε πνιιψλ παξαγφλησλ, φπσο ε ζπρλνηηθή πεξηνρή ζηελ νπνία αλαθεξφκαζηε, ε παξάκεηξνο (Sij)πνπ κεηξάκε θαη ην είδνο ησλ ζπλδεηήξσλ (αλ είλαη Ν-type ή PC 3.5mm θιπ.). Σν Δξγαζηήξην Τςειψλ πρλνηήησλ κε ρξεκαηνδφηεζε απφ ην 3ν Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο (ΔΠΑΝ κέηξν 1.2), ζα επεθηείλεη θαη ζα αλαβαζκίζεη ηηο δπλαηφηεηεο κέηξεζεο ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα παξέρεη πιεξέζηεξεο ππεξεζίεο πςεινχ επηπέδνπ θαιχπηνληαο ηηο κεηξνινγηθέο αλάγθεο ηεο ρψξαο ζε λεπξαιγηθνχο ηνκείο ηεο Δζληθήο Οηθνλνκίαο. Ο λένο εμνπιηζκφο πνπ πξφθεηηαη λα ζπκπιεξψζεη ηνλ ήδε ππάξρνληα ζην εξγαζηήξην πεξηιακβάλεη κεηαμχ άιισλ : Πξνκήζεηα ηνπ απαξαίηεηνπ εμνπιηζκνχ πνπ ζα επηηξέςεη ηελ αλάπηπμε ζπζηήκαηνο κέηξεζεο εμαζζέλεζεο (βαζηζκέλν ζην ππάξρνλ πξσηεχνλ πξφηππν εμαζζέλεζεο WBCO 310). Με ην ζχζηεκα απηφ ζα είλαη δπλαηέο κεηξήζεηο εμαζζέλεζεο, ζε επίπεδν πξσηεχνληνο πξνηχπνπ, κέρξη ηα 40 GHz. Δπέθηαζε δπλαηνηήησλ γηα κεηξήζεηο S-παξακέηξσλ ζε ρακειέο ζπρλφηεηεο. Δπέθηαζε δπλαηνηήησλ ηνπ πξσηεχνληνο πξνηχπνπ κηθξνθπκαηηθήο ηζρχνο. πκπιεξσκαηηθφο εμνπιηζκφο ζε γελλήηξηεο, αλαιπηέο θάζκαηνο, κεηξεηέο ηζρχνο θ.α. 82

83 Δξγαζηήξην Υξφλνπ θαη ζπρλφηεηαο ην εξγαζηήξην πινπνηνχληαη, κέζσ θβαληηθψλ θαηλνκέλσλ, ηα πξσηεχνληα πξφηππα ηνπ ρξφλνπ (s) θαη ηεο ζπρλφηεηαο (Hz). Μέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ ηξηψλ ξνινγηψλ θαηζίνπ, ηνπ GPS Κνηλήο Θέαζεο θαη ηνπ ππφινηπνπ εμνπιηζκνχ, ην ΔΗΜ δηαζέηεη ηνλ Δζληθφ Υξφλν, ηνλ νπνίν ζπγθξίλεη ζπλερψο κε ηνλ Γηεζλή Υξφλν (UTC), φπσο απηφο δηαηίζεηαη απφ ην δηεζλέο γξαθείν κέηξσλ θαη ζηαζκψλ (BIPM). Ο Δζληθφο Υξφλνο δηαηίζεηαη ζε φινπο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο, ηδηψηεο ή θνξείο κέζσ ησλ δχν NTP Servers ηνπ ΔΗΜ. Σα κεγέζε πνπ δηαθξηβψλνληαη είλαη ε ζπρλφηεηα θαη ην ρξνληθφ δηάζηεκα. θνπφο ηνπ εξγαζηεξίνπ Υξφλνπ θαη πρλφηεηαο είλαη ε δηαηήξεζε ησλ εζληθψλ πξσηεπφλησλ πξνηχπσλ ηνπ ρξφλνπ θαη ηεο ζπρλφηεηαο, ε παξνρή ππεξεζηψλ δηαθξίβσζεο, ε παξνρή ηερληθψλ ζπκβνπιψλ θαη ε δηαηήξεζε θαη βειηηζηνπνίεζε ησλ ππνδνκψλ δηαθξίβσζεο. Σν εξγαζηήξην εμαζθαιίδεη ηελ ηρλειαζηκφηεηα ησλ κεηξήζεσλ ζηα εξγαζηήξηα δηαθξηβψζεσλ, ζηα επηζηεκνληθά ηλζηηηνχηα θαη ζηελ ειιεληθή βηνκεραλία ζηνλ ηνκέα ησλ ειεθηξηθψλ κεηξήζεσλ ρακειψλ ζπρλνηήησλ. Πην αλαιπηηθά ηα πεδία ηα νπνία θαιχπηνληαη είλαη ηα αθφινπζα: Ζ πινπνίεζε, κέζσ θβαληηθψλ θαηλνκέλσλ, ησλ κνλάδσλ ηνπ ρξφλνπ (sec) θαη ηεο ζπρλφηεηαο (Hz). Γηαθξηβψζεηο ζπζθεπψλ παξαγσγήο/ /κέηξεζεο δηαζηήκαηνο ρξφλνπ θαη ζπρλφηεηαο. Παξνρή ζπκβνπιψλ ζε ζέκαηα κεηξήζεσλ ζην πεδίν ησλ ειεθηξηθψλ κεγεζψλ. Παξνρή εθπαίδεπζεο ζε εμεηδηθεπκέλα ζέκαηα κεηξήζεσλ θαη δηαθξηβψζεσλ ειεθηξηθψλ κεγεζψλ. Οξγάλσζε θαη ζπκκεηνρή ζε εζληθέο θαη Δηθφλα 5.24 Δξγαζηήξηα Δ.Η.Μ δηεζλείο δηεξγαζηεξηαθέο ζπγθξίζεηο. Όιεο νη εξγαζίεο εθηεινχληαη ζε εηδηθά εμνπιηζκέλν εξγαζηήξην φπνπ επηθξαηνχλ ειεγρφκελεο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο κε ζπλερή θαηαγξαθή, ελψ ε ηξνθνδνζία ηεο ειεθηξηθήο ηζρχνο ππνζηεξίδεηαη απφ UPS (Uninterruptible Power Supply). 83

84 Σν Δξγαζηήξην Υξφλνπ θαη πρλφηεηαο δηαζέηεη ηνλ παξαθάησ κεηξνινγηθφ εμνπιηζκφ: 1. Κβαληηθά Πξφηππα Πξφηππν Υξφλνπ θαη πρλφηεηαο Υαξαθηεξηζηηθά: Δχξνο Μέηξεζεο 1x10-14 (Time Base) Γηεπξπκέλε αβεβαηφηεηα: 10ns ζε επίπεδν εκπηζηνζχλεο 95 %. To Πξφηππν Υξφλνπ θαη πρλφηεηαο απαξηίδεηαη απφ ηξία ξνιφγηα Καηζίνπ θαη 2 ζπζθεπέο GPS. Με ηελ ρξήζε ησλ ζπζθεπψλ GPS ην ζχζηεκα ιακβάλεη ζπλερψο δεδνκέλα γηα ηελ κέηξεζε ρξφλνπ απφ ην Ακεξηθάληθν χζηεκα Γνξπθφξσλ, κε ην νπνίν ζπλδένληαη κέρξη ζήκεξα φινη νη νξγαληζκνί νη ππεχζπλνη γηα ηελ Γηαηήξεζε ηνπ Υξφλνπ. Έηζη είλαη δπλαηφο ν ζπληνληζκφο θαη ε ζχγθξηζε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ ξνινγηψλ Καηζίνπ ηνπ εξγαζηεξίνπ κε ηνλ δηεζλή Υξφλν.Δπίζεο, κε ην ίδην ζχζηεκα, θαζψο θαη κε ην δεπηεξεχνλ πξφηππν Ρνπβηδίνπ πνπ δηαζέηεη ην εξγαζηήξην είλαη δπλαηέο θαη νη δηαθξηβψζεηο ζπζθεπψλ πνπ κεηξνχλ ή παξάγνπλ ζπρλφηεηα. 5.3 Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ Οη κεηξήζεηο απνηεινχλ βαζηθφ ζηνηρείν ησλ ζπζηεκάησλ παξαγσγήο θαη ειέγρνπ ηεο πνηφηεηαο θαη ζπλεπψο ε δηεμαγσγή αμηφπηζησλ κεηξήζεσλ είλαη επηβεβιεκέλε δηφηη ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξαγνκέλσλ πξντφλησλ. ηε κέηξεζε ηεο πνηφηεηαο νπζηαζηηθφ ξφιν παίδνπλ ηα εξγαζηήξηα κεηξήζεσλ, ειέγρσλ θαη δνθηκψλ, είηε απηά ιεηηνπξγνχλ ζηα πιαίζηα κηαο κνλάδαο παξαγσγήο, είηε ιεηηνπξγνχλ αλεμάξηεηα. Ζ κεγαιχηεξε απφδεημε ηεο αμηνπηζηίαο ελφο εξγαζηεξίνπ κεηξήζεσλ παξέρεηαη απφ ηελ δηαπίζηεπζή ηνπ, ηελ αλαγλψξηζε δειαδή, απφ έλα εζληθφ ζπλήζσο θνξέα, ηεο ηθαλφηεηάο ηνπ λα εθηειεί ζπγθεθξηκέλεο κεηξήζεηο, ζε ζπγθεθξηκέλα κεγέζε, ρξεζηκνπνηψληαο ζπγθεθξηκέλεο δηαδηθαζίεο, κε ζπγθεθξηκέλε αβεβαηφηεηα κεηξήζεσλ. Σα εξγαζηήξηα ηα νπνία δηαπηζηεχνληαη λα θάλνπλ ζπγθεθξηκέλεο κεηξήζεηο θαη δνθηκέο θαιχπηνπλ πάξα πνιινχο ηνκείο.γηα παξάδεηγκα αλαθέξνπκε ηα εξγαζηήξηα 84

85 ζεξκνθξαζίαο, ειεθηξηθψλ κεηξήζεσλ, ερεηηθψλ κεηξήζεσλ θαη αλάιπζεο, δηαζηαηηθψλ κεηξήζεσλ, ρεκηθήο αλάιπζεο θ.α. ηηο γξακκέο πνπ αθνινπζνχλ ζα αλαθεξζνχκε ζηε δηαπίζηεπζε ησλ εξγαζηεξίσλ κεηξήζεσλ θαη δνθηκψλ γεληθά πνπ θαη επέθηαζε ζα πεξηιακβάλνπλ θαη ηα εξγαζηήξηα ειεθηξηθψλ κεηξήζεσλ. Θα γίλεη αλαθνξά ζηε δηαθνξνπνίεζε πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηε δηαπίζηεπζε θαη ηελ πηζηνπνίεζε θαζψο θαη ζηα πξφηππα ζχκθσλα κε ηα νπνία δηαπηζηεχνληαη ή πηζηνπνηνχληαη ηα εξγαζηήξηα θαη ηα νπνία νδεγνχλ ζε αμηφπηζηεο κεηξήζεηο Ζ ΑΝΑΓΚΑΗΟΣΖΣΑ ΣΖ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ Ζ δηαπίζηεπζε ησλ εξγαζηεξίσλ κεηξήζεσλ πινπνηείηαη κε δχν γλσζηά πξφηππα, ην Δπξσπατθφ πξφηππν ΔΝ 45001, General criteria for the operation of testing laboratories, θαη ην Γηεζλέο πξφηππν ISO 17025, General requirements for the competence of calibration and testing laboratories, πνπ εθδφζεθε ην Γεθέκβξην ηνπ ηελ Διιάδα παξνπζηάδεηαη απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα δηαπίζηεπζε γηα αξθεηνχο ιφγνπο. Ο πξψηνο είλαη φηη, κε ηελ παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο, ν αληαγσληζκφο γίλεηαη εληνλφηεξνο θαη θξηηήξην γηα ηελ επηβίσζε δελ είλαη πιένλ κφλν ε ηηκή, αιιά θπξίσο ε πνηφηεηα ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ κεηξήζεσλ. Έλαο άιινο ιφγνο είλαη φηη ζε ιίγα ρξφληα ε δηαπίζηεπζε ζα απνηειεί πξνυπφζεζε παξνρήο ππεξεζηψλ Μεηξνινγίαο. Ζ επίζεκε Διιεληθή εζληθή αξκφδηα αξρή ζηνλ ηνκέα ηεο δηαπίζηεπζεο εξγαζηεξίσλ είλαη ην Δζληθφ χζηεκα Γηαπίζηεπζεο (Δ.Τ.Γ). Σν Δ.Τ.Γ είλαη ππεχζπλν λα ρνξεγεί ζηε ρψξα καο δηαπίζηεπζε ζε εξγαζηήξηα πνπ επηδεηθλχνπλ ζπκκφξθσζε πξνο ηα Κξηηήξηα θαη ηνπο Καλνληζκνχο ηνπ, ηα νπνία νπζηαζηηθά ζπληζηνχλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην Δ..Τ.Γ. εξκελεχεη θαη εθαξκφδεη ην πξφηππν ΔΝ θαη ην αληίζηνηρν ISO/IEC Ζ αμηνιφγεζε ελφο ππφ δηαπίζηεπζε εξγαζηεξίνπ εμαζθαιίδεηαη κέζσ ελφο εμνλπρηζηηθνχ θαη ελδειερνχο ειέγρνπ ηνπ εξγαζηεξίνπ πνπ πεξηιακβάλεη θαηά βάζε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εξγαζηεξίνπ ζε δχν επίπεδα: α) χπαξμε πζηήκαηνο Πνηφηεηαο ζε γξαθεηνθξαηηθφ, νξγαλσηηθφ θαη δηνηθεηηθφ επίπεδν θαη β) ηερληθά ζέκαηα κεηξήζεσλ. Ζ ηππηθή απφδεημε δηαπίζηεπζεο ηνπ εξγαζηεξίνπ εμαζθαιίδεηαη κέζσ ηεο απνλνκήο απφ ην θνξέα δηαπίζηεπζεο ηνπ πηζηνπνηεηηθνχ δηαπίζηεπζεο (accreditation certificate), βάζεη ελφο ζπγθεθξηκέλνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηεο δηαπίζηεπζεο (scope of accreditation). 85

86 Πέξαλ ηεο δηαπίζηεπζεο, βεβαίσο, σο απφδεημε ηεο χπαξμεο ζπζηήκαηνο πνηφηεηαο ελφο εξγαζηεξίνπ, έρεη παξαδνζηαθά ρξεζηκνπνηεζεί θαη ε πηζηνπνίεζε, δειαδή ε δηαβεβαίσζε φηη νη ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη, ζπκκνξθψλνληαη κε πξνδηαγεγξακκέλεο απαηηήζεηο, ζχκθσλα κε ηα πξφηππα ηεο ζεηξάο ISO Σφζν ε πηζηνπνίεζε φζν θαη ε δηαπίζηεπζε εξγαζηεξίσλ απαηηνχλ ηελ χπαξμε ελφο πζηήκαηνο Πνηφηεηαο, ζηνλ ππξήλα ηνπ νπνίνπ βξίζθνληαη νη βαζηθέο ιεηηνπξγίεο θάζε εξγαζηεξίνπ, φπσο ε εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ, ε δηαθξίβσζε ηνπ εμνπιηζκνχ, ε εμαζθάιηζε ειεγρφκελσλ ζπλζεθψλ πεξηβάιινληνο θαη ε ηππνπνίεζε ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ κεζφδσλ. Τπάξρνπλ θαη άιια φκσο εμεηδηθεπκέλα ζέκαηα, φπσο ε αβεβαηφηεηα ησλ πεηξακάησλ, ε αλαπαξαγσγηκφηεηά ηνπο, ε ηρλειαζηκφηεηα, θηι., πνπ είλαη βαζηθά ζηνηρεία ηεο δηαπίζηεπζεο. Όκσο ηα ίδηα ηα εξγαζηήξηα, πνιχ ζπάληα εθζέηνπλ ηέηνηα ζέκαηα ζηνπο πειάηεο ηνπο αθνχ απηνί θπξίσο ελδηαθέξνληαη γηα ηελ πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ ηνπ, ηε ζπλέπεηα κε βάζε ην ζπκβφιαην θαη ηελ αθξίβεηα ησλ κεηξήζεσλ ζχκθσλα κε γεληθέο κφλν αξρέο. Βεβαίσο ζηα πιαίζηα ηεο δηαπίζηεπζεο, ε νπνία δηεθπεξαηψλεηαη ζχκθσλα κε ηα πξφηππα πνπ αλαθέξνληαη ζηε ζπλέρεηα, νξγαλψλνληαη νη δηαδηθαζίεο δηαπίζηεπζεο ηφζν ζην εζσηεξηθφ ηνπ εξγαζηεξίνπ φζν θαη ζηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηξίηνπο, κε ηα εμεηδηθεπκέλα ζέκαηα πνπ πξναλαθέξζεθαλ λα ζεσξνχληαη δεδνκέλα αθνχ έρνπλ αμηνινγεζεί ζηα πιαίζηα ηεο δηαπίζηεπζεο ηνπ εξγαζηεξίνπ ΠΡΟΣΤΠΑ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ πλνιηθά, ηα πξφηππα Γηαπίζηεπζεο παξαηίζεληαη ζηνλ Πίλαθα πνπ αθνινπζεί. Σα πξφηππα πνπ καο ελδηαθέξνπλ θαη αθνξνχλ ηα εξγαζηήξηα δνθηκψλ θαη δηαθξηβψζεσλ είλαη ην δηεζλέο πξφηππν ISO/IEC θαζψο επίζεο θαη ηα ηππνπνηεηηθά έγγξαθα πνπ έρεη εθδψζεη ην Δ.Τ.Γ θαη αλαθέξνληαη ζηνπο Καλνληζκνχο θαη ηηο Γηαδηθαζίεο Γηαπίζηεπζεο. Θα ζέιακε λα επαλαιάβνπκε φηη ηα εξγαζηήξηα πνπ εδξεχνπλ ζηελ Διιάδα δελ είλαη απαξαίηεην λα δηαπηζηεπηνχλ απφ ην Δ.Τ.Γ. Έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αηηεζνχλ θαη λα απνθηήζνπλ Γηαπίζηεπζε γηα ηηο ππεξεζίεο ηνπο θαη απφ άιινλ νξγαληζκφ είηε επξσπατθφ είηε ρψξαο ηεο Αζίαο ή ηεο Ακεξηθήο αξθεί λα ζπκκεηέρεη ζηελ European cooperation for Accreditation ζηελ νπνία είλαη κέινο θαη ην Δ.Τ.Γ θαη σο εθ ηνχηνπ ηα εθδνζέληα πηζηνπνηεηηθά λα είλαη ηζφηηκα κε απηά ηνπ ειιεληθνχ θνξέα. 86

87 ΠΗΝΑΚΑ 5.25 ΣΤΠΟΠΟΗΖΣΗΚΑ ΔΓΓΡΑΦΑ ΓΗΑ ΣΖ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ ΦΟΡΔΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΚΧΓΗΚΟ ΔΓΓΡΑΦΟΤ ΣΗΣΛΟ ΔΚΓΟΖ ISO/IEC (EN 45004) ISO/IEC (ΔΝ 45001) Γεληθά θξηηήξηα γηα ηε ιεηηνπξγία Φνξέσλ πνπ δηελεξγνχλ έιεγρν Γεληθέο απαηηήζεηο γηα ηελ ηθαλφηεηα εξγαζηεξίσλ δνθηκψλ θαη δηαθξηβψζεσλ EN Γεληθέο απαηηήζεηο γηα Φνξείο πνπ πξνβαίλνπλ ζε πηζηνπνίεζε πξντφλησλ 1998 EN (ISO/IEC Guide 62) Γεληθέο απαηηήζεηο γηα Φνξείο πνπ πξνβαίλνπλ ζε αμηνιφγεζε θαη πηζηνπνίεζε/θαηαρψξεζε, ζπζηεκάησλ γηα ηελ πνηφηεηα 1998 ISO/IEC 17024(ΔΝ45013) Γεληθέο απαηηήζεηο γηα Φνξείο πηζηνπνίεζεο πξνζσπηθνχ 2003 ΔΤΓ ΓΓ Γηαδηθαζία Γηαπίζηεπζεο ηνπ ΔΤΓ 2003 ΔΤΓ ΚΑΓ Καλνληζκνί Γηαπίζηεπζεο ηνπ ΔΤΓ Οη ειιείςεηο ηνπ EN Πξνηχπνπ Δπεηδή ην πξφηππν ΔΝ 45001, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα, βαζίδεηαη θπξίσο ζηελ ηερληθή ηθαλφηεηα ηνπ εξγαζηεξίνπ, δεκηνπξγήζεθε ε αλάγθε λα δεκηνπξγεζεί έλα πιεξέζηεξν πξφηππν πνπ ζα ην αληηθαηαζηνχζε θαη ην νπνίν ζα θάιππηε θαη ηηο ηερληθέο απαηηήζεηο αιιά θαη ηα νξγαλσηηθά θαη δηνηθεηηθά ζέκαηα ελφο εξγαζηεξίνπ. 87

88 Γηαπίζηεπζε θαηά ΔΝ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ Έιεγρνο απνδεδεηγκέλεο ηερληθήο επάξθεηαο Αμηνιφγεζε ηερληθήο ηθαλφηεηαο εξγαζηεξίνπ Δπηβεβαίσζε ηερληθήο επάξθεηαο πξνζσπηθνχ Απφιπηα ζπγθεθξηκέλν πεδίν δξαζηεξηνηήησλ κφλν ζπγθεθξηκέλεο κεηξήζεηο Απαίηεζε ππνινγηζκνχ αβεβαηφηεηαο Αμηνιφγεζε απφ έλαλ θαη κνλαδηθφ, ζπλήζσο, εζληθφ θνξέα δηαπίζηεπζεο Πξνέγθξηζε απφ ην θνξέα γηα ηξνπνπνηήζεηο ζε δηαπηζηεπκέλεο κεζφδνπο κεηξήζεσλ Απμεκέλε πηζαλφηεηα νξζήο εθηέιεζεο δνθηκψλ Αλαιπηηθφηεξα, θάπνηεο απφ ηηο θπξηφηεξεο ειιείςεηο ηνπ, αλαθέξνληαη παξαθάησ : Με αλαγλψξηζε ηνπ πξνηχπνπ ζε δηεζλέο επίπεδν, αθνχ πξφθεηηαη κφλν γηα Δπξσπατθφ πξφηππν. Βαζηθέο ειιείςεηο ζην χζηεκα Πνηφηεηάο ηνπ φζνλ αθνξά δηνηθεηηθά ζέκαηα θαη ζέκαηα ζπλαιιαγψλ κε ηνπο πειάηεο. Απαίηεζε αζρνιίαζηεο παξνπζίαζεο ησλ αξηζκεηηθψλ απνηειεζκάησλ ησλ κεηξήζεσλ, ελψ νη πειάηεο ζπρλά δεηνχλ ζρφιηα θαη επεμεγήζεηο ησλ απνηειεζκάησλ θαη επηζηεκνληθνχο ζρνιηαζκνχο απφ ηνπο εηδηθνχο ηνπ εξγαζηεξίνπ. Αδπλακία εθαξκνγήο ηνπ ζε εξεπλεηηθά εξγαζηήξηα. Έιιεηςε πξφβιεςεο δηαδηθαζηψλ ζρεηηθά κε πξνιεπηηθά κέηξα πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ γηα ηελ απνθπγή θαηαζηάζεσλ κε ζπκκφξθσζεο. Σν πξφηππν ινηπφλ πνπ δεκηνπξγήζεθε γηα λα αληηθαηαζηήζεη ην EN είλαη ην ISO/IEC

89 Ζ εθαξκνγή ηνπ Πξνηχπνπ ISO/IEC Σν πξφηππν ISO/IEC «General requirements for the competence of testing and calibration laboratories» είλαη δηεζλέο πξφηππν. Σα νθέιε απφ ηελ εθαξκνγή ελφο ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο ζχκθσλνπ κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ πξνηχπνπ είλαη: Αχμεζε ηνπ θχξνπο ηνπ εξγαζηεξίνπ ζε Δζληθφ θαη Γηεζλέο επίπεδν. Έγθπξα απνηειέζκαηα, ηα νπνία κπνξεί ν πειάηεο λα εκπηζηεπηεί Καιχηεξε νξγάλσζε ηνπ εξγαζηεξίνπ. Αλαγλψξηζε ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ πξνζσπηθνχ. Αλαγλψξηζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ εμνπιηζκνχ ηνπ εξγαζηεξίνπ. Γηεξεχλεζε ησλ δπλαηνηήησλ βειηίσζεο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ. Με ηε δηαπίζηεπζε θαηά ISO/IEC κεηαμχ άιισλ δηαζθαιίδνληαη: Ζ εθπαίδεπζε, νη ηθαλφηεηεο θαη ε εκπηζηεπηηθφηεηα ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ εξγαζηεξίνπ. Ζ αμηνπηζηία ησλ απνηειεζκάησλ κέηξεζεο. Ζ αμηνπηζηία ησλ πηζηνπνηεηηθψλ δηαθξίβσζεο. Ο ζπζρεηηζκφο αθξίβεηαο ησλ κεηξήζεσλ ζε εζληθά πξφηππα, κέζσ κηαο αδηάζπαζηεο αιπζίδαο δηαδνρηθψλ δηαθξηβψζεσλ. Ζ εγθπξφηεηα ηλ δηαδηθαζηψλ δηαθξίβσζεο θαη ππνινγηζκνχ ηεο δηεπξπκέλεο αβεβαηφηεηαο κέηξεζεο. Ζ ζπκκεηνρή ζε δηεξγαζηεξηαθέο ζπγθξίζεηο. Οη απαηηήζεηο ηνπ πξνηχπνπ δηαρσξίδνληαη ζε δχν άμνλεο. Ο έλαο είλαη ν δηαρεηξηζηηθφο φπνπ πεξηγξάθνληαη νη απαηηήζεηο ελφο πιήξνπο δηαρεηξηζηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ν άιινο ν άμνλαο ησλ ηερληθψλ απαηηήζεσλ γηα φιν ην εχξνο ησλ εξγαζηεξηαθψλ δηεξγαζηψλ κε ζθνπφ ηελ θαηνρχξσζε ηεο ηερληθήο επάξθεηαο. Οη δηαρεηξηζηηθέο απαηηήζεηο ηνπ πξνηχπνπ θαιχπηνπλ ηνπο παξαθάησ ηνκείο: 89

90 Α. Οξγάλσζε Σν δηνηθεηηθφ θαη ηερληθφ πξνζσπηθφ ηνπο εξγαζηεξίνπ ζα πξέπεη λα έρεη μεθάζαξεο αξκνδηφηεηεο θαη επζχλεο, ελψ παξάιιεια λα είλαη ειεχζεξν απφ νπνηεζδήπνηε πηέζεηο πνπ κπνξεί λα επεξεάζνπλ ηελ απφδνζή ηνπ. Πξέπεη λα πθίζηαληαη δηαδηθαζίεο θαη πνιηηηθέο νη νπνίεο λα πξνζηαηεχνπλ ηελ εκπηζηεπηηθφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ πξνο φθεινο ηνπ πειάηε. Όιεο νη ζέζεηο εξγαζίαο πξέπεη λα θαιχπηνληαη επαξθψο κε θαζνξηζκέλνπο αλαπιεξσηέο γηα θάζε ζέζε εξγαζίαο. Οξηζκφο ππεχζπλνπ γηα ηελ πνηφηεηα. Β. χζηεκα γηα ηελ πνηφηεηα Καζηέξσζε θαη εθαξκνγή ζπζηήκαηνο πνηφηεηαο Γήισζε πνιηηηθήο πνηφηεηαο θαη αληηθεηκεληθψλ ζθνπψλ Σα ζηνηρεία ηνπ ζπζηήκαηνο πνηφηεηαο πεξηγξάθνληαη ζηηο αθφινπζεο απαηηήζεηο: 1. Έιεγρνο εγγξάθσλ Όια ηα έγγξαθα πνπ εθδίδνληαη ή ρξεζηκνπνηνχληαη, ζηα πιαίζηα ηνπ ζπζηήκαηνο ζα πξέπεη λα ειέγρνληαη θαη λα αλαζθνπνχληαη λα εγθξίλνληαη γηα ηε ζθνπνχκελε ρξήζε, ελψ παξάιιεια λα παξαθνινπζνχληαη κε απνηειεζκαηηθφ ηξφπν νη αιιαγέο. 2. Αλαζθφπεζε αηηήζεσλ, πξνζθνξψλ θαη ζπκβάζεσλ. 3. Έιεγρνο αξρείσλ Καζνξηζκφο πεξηερνκέλσλ θαη κεζφδνπ αξρεηνζέηεζεο ησλ αξρείσλ, πνπ λα επηηξέπεη ηελ επαλάιεςε ησλ δνθηκψλ Καζνξηζκέλνο ηξφπνο θχιαμεο ησλ ηερληθψλ θαη κε αξρείσλ 4. Τπεξγνιαβία δνθηκψλ θαη δηαθξηβψζεσλ Γηαζθάιηζε θαη απφδεημε ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ ππεξγνιάβνπ λα εθηειέζεη ηθαλνπνηεηηθά ηελ αλαηηζέκελε εξγαζία, ηήξεζε θαηαιφγνπ ππεξγνιάβσλ. Έγθξηζε ηνπ πειάηε γηα ηε ρξήζε ππεξγνιάβνπ 7. Αγνξά ππεξεζηψλ θαη πξνκήζεηεο 8. Δμππεξέηεζε ηνπ Πειάηε 9. Παξάπνλα 10. Έιεγρνο κε ζπκκνξθνχκελεο εξγαζίαο δνθηκψλ θαη δηαθξηβψζεσλ 90

91 Καζνξηζκέλεο επζχλεο θαη αξκνδηφηεηεο γηα ην ρεηξηζκφ ησλ κε ζπκκνξθνχκελσλ ελεξγεηψλ. Αμηνιφγεζε ηεο επίπησζεο ηεο κε ζπκκνξθνχκελεο εξγαζίαο. Δλεκέξσζε ηνπ πειάηε. 11. Δζσηεξηθέο επηζεσξήζεηο, δηνξζσηηθέο θαη πξνιεπηηθέο ελέξγεηεο φπνπ είλαη αλαγθαίν. 12. Αλαζθνπήζεηο απφ ηε Γηνίθεζε Οη ηερληθέο απαηηήζεηο ηνπ πξνηχπνπ θαιχπηνπλ ηνπο παξαθάησ ηνκείο: 1. Πξνζσπηθφ Δπάξθεηα έκπεηξνπ εμνπζηνδνηεκέλνπ πξνζσπηθνχ Πεξηγξαθέο ζέζεσλ εξγαζίαο Δθπαίδεπζε πξνζσπηθνχ ζη αλαηηζέκελα αληηθείκελα εξγαζίαο Αμηνιφγεζε πξνζσπηθνχ βάζεη επίδνζεο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο. 2. Υψξνη εγθαηάζηαζεο θαη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο. Δπάξθεηα ελεξγεηαθψλ πφξσλ θαη πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ Καηαγξαθή θαη παξαθνινχζεζε ελεξγεηαθψλ ζπλζεθψλ Έιεγρνο πξφζβαζεο Γηαηήξεζε επηαμίαο 3. Δμνπιηζκφο Υξήζε, έιεγρνο θαη παξαθνινχζεζε θαηάιιεινπ εμνπιηζκνχ θαη ινγηζκηθνχ γηα θάζε κέζνδν απφ εμνπζηνδνηεκέλν πξνζσπηθφ Πξφγξακκα ζπληήξεζεο 4. Μέζνδνη δνθηκψλ θαη δηαθξηβψζεσλ θαη επηθχξσζε ησλ κεζφδσλ. Υξήζε πξφηππσλ κεζφδσλ γηα ηηο δνθηκέο θαη δηαθξηβψζεηο Δπηινγή θαηάιιειεο γηα θάζε πεξίπησζε κεζφδνπ Δθηίκεζε αβεβαηφηεηαο κεηξήζεσλ Λήςε φισλ ησλ απαξαίηεησλ κέηξσλ γηα ηνλ έιεγρν ησλ δεδνκέλσλ θαη ησλ απνηειεζκάησλ. 5. Ηρλειαζηκφηεηα κεηξήζεσλ Υξήζε θαη παξαθνινχζεζε πξνγξάκκαηνο δηαθξηβψζεσλ Καηάιιειεο δηαδηθαζίεο ρεηξηζκνχ ησλ πξνηχπσλ θαη ηλ πιηθψλ αλαθνξάο 6. Υεηξηζκφο αληηθεηκέλσλ δνθηκήο θαη δηαθξίβσζεο 91

92 7. Γηαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ απνηειεζκάησλ Δζσηεξηθφο έιεγρνο πνηφηεηαο απνηειεζκάησλ πκκεηνρή ζε πξνγξάκκαηα δηεξγαζηεξηαθψλ δνθηκψλ. 8. χληαμε εθζέζεσλ απνηειεζκάησλ ΓΗΔΘΝΖ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΓΗΑ ΣΖ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ ΔΡΓΑΣΖΡΗΧΝ -ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation) Ζ Γηεζλήο πλεξγαζία γηα ηε δηαπίζηεπζε άξρηζε σο κηα δηάζθεςε ην 1977 γηα λα πξνάγεη ηε δηαπίζηεπζε σο αλαγθαία δηαδηθαζία κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηεο δηεζλνχο ζπλεξγαζίαο γηα ηελ δηεπθφιπλζε ηνπ εκπνξίνπ. Σν 1996 ζπζηάζεθε σο επίζεκνο νξγαληζκφο δεκηνπξγψληαο έλα δίθηπν θνξέσλ δηαπίζηεπζεο. Έλαο κεγάινο αξηζκφο θνξέσλ δηαπίζηεπζεο εξγαζηεξίσλ έρεη ππνγξάςεη ηε ζπκθσλία ΜRΑ (Mutual Recognition Arrangement) κε ζθνπφ ηελ πξναγσγή ηεο δηαπίζηεπζεο. Ζ ζπκθσλία απηή επηηξέπεη ηελ πξφζβαζε ζε έλα παγθφζκην δίθηπν εξγαζηεξίσλ δηαθξίβσζεο θαη δνθηκψλ ηα νπνία πξνζθέξνπλ αθξηβή θαη αμηφπηζηα απνηειέζκαηα ήκεξα ν νξγαληζκφο απηφο έρεη σο κέιε ηνπ θνξείο δηαπίζηεπζεο πνπ αληηπξνζσπεχνπλ πάλσ απφ 70 νηθνλνκίεο ρσξψλ θαζψο θαη πεξηθεξεηαθνχο νξγαληζκνχο. Δηθφλα 5.27 Λνγφηππν ilac Ζ επηπιένλ δεκνζηεχεη εθηελή βηβιηνγξαθία ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δηαπίζηεπζε, ηε δηαθξίβσζε, ηηο δνθηκέο θαη άιια παξεκθεξή πεδία. Αθφκα ελζαξξχλεη ηελ αλαπαξαγσγή απηψλ ησλ δεκνζηεχζεσλ θαζψο θαη κεξψλ απηψλ απφ ηνπο νξγαληζκνχο κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ηεο εθπαίδεπζεο ζε ζέκαηα ηππνπνίεζεο, δηαπίζηεπζεο ή εξγαζηεξηαθψλ πξαθηηθψλ. 92

93 Απηή ηε ρξνληά θαη ζπγθεθξηκέλα ζηηο 9 Ηνπλίνπ 2010 είλαη ε 10 ε επέηεηνο γηα ηηο ζπκθσλίεο (MRA) ηεο ILAC θαη ε 12 ε γηα ηηο ζπκθσλίεο (MLA) ηεο IAF (International Accreditation Forum).Οη δχν απηνί δηεζλείο νξγαληζκνί γηα ηε Γηαπίζηεπζε ζεκαηνδνηνχλ απηή ηε κέξα σο κέξα γηα ηελ παγθφζκηα Γηαπίζηεπζε θαη θαινχλ ηα κέιε ηνπο θαη φζνπο εκπιέθνληαη ζηνλ ηνκέα ηεο δηαπίζηεπζεο λα ηε γηνξηάζνπλ ψζηε λα απμεζεί ε επαηζζεηνπνίεζε γηα ηε ζεκαζία ηεο Γηαπίζηεπζεο ζηελ ειεχζεξε δηαθίλεζε πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ γηα ηελ εμάιεηςε δηαθφξσλ ηερληθψλ εκπνδίσλ. Global Acceptance World Accreditation Day 9 June th Anniversary ILAC MRA 12th Anniversary IAF MLA Δηθφλα 5.28 Αθίζα αθηεξσκέλε ζηελ εκέξα Γηαπίζηεπζεο 93

94 5.3.4 ΔΤΡΧΠΑΗΚΟΗ ΦΟΡΔΗ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ - ΔΑ (European Accreditation) Οη Δπξσπατθνί Φνξείο Γηαπίζηεπζεο έρνπλ ηδξχζεη ηελ Δπξσπατθή πλεξγαζία γηα ηε Γηαπίζηεπζε (ΔΑ), ν θχξηνο ζηφρνο ηεο νπνίαο είλαη ε επίδεημε ηεο ηζνδχλακεο ιεηηνπξγίαο ησλ κειψλ ηεο. Σα κέιε ηεο ΔΑ είλαη εζληθά αλαγλσξηζκέλνη θνξείο ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ησλ ππνςεθίσλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηεο Εψλεο. Σα κέιε ηεο ΔΑ απαηηείηαη λα ιεηηνπξγνχλ ζχκθσλα κε ηα ίδηα θξηηήξηα φπσο πεξηγξάθνληαη ζηε ζεηξά πξνηχπσλ Γηαπίζηεπζεο θαη ζηηο ζρεηηθέο Οδεγίεο ISO/ IEC. Γηα ηνλ ίδην ιφγν, νη Φνξείο Γηαπίζηεπζεο ζπκκεηέρνπλ ζε κία Πνιπκεξή πκθσλία, αθνινπζψληαο ηζφηηκεο αμηνινγήζεηο κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο ΔΑ. Σν Διιεληθφ χζηεκα γηα ηε Γηαπίζηεπζε (Δ.Τ.Γ) είλαη έλα απφ ηα ηδξπηηθά κέιε ηεο ΔΑ. Δηθφλα 5.29 Λνγφηππν ηεο European Accreditation Σν Διιεληθφ χζηεκα Γηαπίζηεπζεο πνπ είλαη κέινο ηνπ ILAC θαη ηεο E.A παξέρεη ππεξεζίεο δηαπίζηεπζεο ζε εξγαζηήξηα θαη θνξείο πηζηνπνίεζεο θαη ειέγρνπ ζηελ Διιάδα θαη ζε άιιεο ρψξεο, θαη επίζεο, ζπκκεηέρεη ζε απφ θνηλνχ αμηνινγήζεηο κε άιινπο Δζληθνχο Φνξείο Γηαπίζηεπζεο. 94

95 5.3.5 ΔΘΝΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΓΗΑΠΗΣΔΤΖ Α.Δ Δ.Τ.Γ Δηθφλα 5.30 Δγθαηαζηάζεηο Δ.Τ.Γ Δηθφλα 5.31 Λνγφηππν Δ.Τ.Γ Όπσο αλαθέξακε θαη ζηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα κε ηελ αλάπηπμε ηνπ ηερλνινγηθνχ πνιηηηζκνχ θαη ην άλνηγκα ησλ ζπλφξσλ πιεζψξα πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ δηαθηλνχληαη ειεχζεξα θαη θαηαθιχδνπλ ηηο αγνξέο. Απαηηείηαη ινηπφλ ε ζπκκφξθσζε απηψλ ησλ πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ ζχκθσλα κε θάπνηα πξφηππα ψζηε λα ραξαθηεξίδνληαη απφ πνηφηεηα. ε θάζε ρψξα ιεηηνπξγνχλ θνξείο αμηνιφγεζεο ζπκκφξθσζεο νη νπνίνη κε ηε ζεηξά ηνπο έρνπλ αμηνινγεζεί ψζηε λα έρνπλ ην δηθαίσκα ρνξήγεζεο πηζηνπνηεηηθψλ ζπκκφξθσζεο. 95