ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗΣ Α ΡΟΤΗΤΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΕΜΦΡΑΚΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΙΛΒΩΣΗ

Transcript

1 ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70(1): ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗΣ Α ΡΟΤΗΤΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΕΜΦΡΑΚΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΤΙΛΒΩΣΗ. ΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ*, Ε. ΚΟΛΙΝΙΩΤΗ-ΚΟΥΜΠΙΑ**, Π. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ***, Ε. ΠΑΥΛΙ ΟΥ**** Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η Ο σκοπός της εργασίας αυτής ήταν η μελέτη της επιφανειακής αδρότητας πέντε σύγχρονων αισθητικών εμφρακτικών υλικών, ύστερα από τη λείανση και στίλβωσή τους με τέσσερα διαφορετικά συστήματα λείανσης και στίλβωσης. Τα υλικά που μελετήθηκαν ήταν: μία μικρο βριδική σύνθετη ρητίνη (Filtek Z250), μία σύνθετη ρητίνη τύπου σιλοράνης (Filtek Silorane), ένα giomer (Beautifil II), ένα compomer (Dyract Extra) και μία ρητινώδης τροποποιημένη υαλο ονομερής κονία (Ketac N100). Κατασκευάστηκαν 40 κυλινδρικά δοκίμια (6mm διάμετρος και 3mm πάχος) από κάθε υλικό και χωρίστηκαν σε πέντε ομάδες. Τα δοκίμια της πρώτης ομάδας δεν λειάνθηκαν μετά την αφαίρεση της ταινίας κελλουλο τη, ενώ τα υπόλοιπα λειάνθηκαν με εγγλυφίδα carbide (30 λεπίδων). Στη συνέχεια, τα δοκίμια της δεύτερης ομάδας στιλβώθηκαν με δίσκους Super Snap, τα δοκίμια της τρίτης ομάδας με το σύστημα λείανσης Diacomp, τα δοκίμια της τέταρτης ομάδας με το σύστημα λείανσης One Gloss και τα δοκίμια της πέμπτης ομάδας με το σύστημα λείανσης Astrobrush. Η επιφανειακή αδρότητα των δοκιμίων υπολογίστηκε σε μονάδες Ra (μm) με δισδιάστατο προφιλόμετρο ακίδας και οι επιφάνειες των δοκιμίων αξιολογήθηκαν ποιοτικά με παρατήρηση σε ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (SEM). Η στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων των τιμών Ra έγινε με ANOVA και Tukey s HSD test σε επίπεδο σημαντικότητας α:0,05. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στα δοκίμια που χρησιμοποιήθηκε μόνο η ταινία κελλουλο τη παρουσίασαν τις μικρότερες τιμές επιφανειακής αδρότητας (Ra) και ακολούθησαν τα δοκίμια που λειάνθηκαν με δίσκους Super Snap, με ελαστικά Diacomp και με ελαστικά One Gloss, ενώ οι μεγαλύτερες τιμές επιφανειακής αδρότητας παρουσιάστηκαν στα δοκίμια που χρησιμοποιήθηκε το σύστημα λείανσης Astrobrush (p<0,05). Από τα εμφρακτικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν, τα δοκίμια του Ketac N100 παρουσίασαν τις μεγαλύτερες τιμές επιφανειακής αδρότητας (Ra), ενώ οι διαφορές στην επιφανειακή αδρότητα μεταξύ των άλλων εμφρακτικών υλικών, για το ίδιο σύστημα λείανσης, δεν ήταν στατιστικά σημαντικές (p>0,05). ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η χρήση των αισθητικών εμφρακτικών υλικών έχει αυξηθεί σημαντικά, λόγω της απαίτησης για καλύτερη αισθητική, της σημαντικής βελτίωσης των ιδιοτήτων αυτών των υλικών και της Από το Εργαστήριο Οδοντικής Χειρουργικής της Οδοντιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. * ιδάκτωρ Εργαστηρίου Οδοντικής Χειρουργικής Α.Π.Θ. ** Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εργαστηρίου Οδοντικής Χειρουργικής Α.Π.Θ. *** Επίκουρος Καθηγητής Εργαστηρίου Οδοντικής Χειρουργικής Α.Π.Θ. **** Επίκουρη Καθηγήτρια Εργαστηρίου Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας Α.Π.Θ. ΟΡΟΙ ΕΥΡΕΤΗΡΙΑΣΜΟΥ: Αισθητικά εμφρακτικά υλικά, Συστήματα λείανσης και στίλβωσης, Επιφανειακή αδρότητα. απλοποίησης της τεχνικής σύνδεσής τους με τους οδοντικούς ιστούς. Αποτέλεσμα των προσπαθειών για την κατασκευή σύνθετων ρητινών με καλύτερες ιδιότητες, κυρίως όσον αφορά στη συστολή πολυμερισμού, ήταν η εμφάνιση ενός νέου είδους σύνθετων ρητινών που ονομάστηκαν σιλοράνες (siloranes). To όνομά τους προέρχεται από την παρουσία στη σύνθεσή τους δύο διαφορετικών συστημάτων μονομερών, που παίζουν βασικό ρόλο στις ιδιότητές τους, τις σιλοξάνες (siloxanes) και τις οξιράνες (oxiranes). Οι σιλοράνες εμφανίζουν μικρότερη συστολή πολυμερισμού (~1% κ.ό.) σε σύγκριση με τις μεθακρυλικές σύνθετες ρητίνες, ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσονται μικρότερες δυνάμεις στα τοιχώματα των κοιλοτήτων κατά τη συστολή του πολυμερισμού τους 1-3, ως αποτέλεσμα του κατιο-

2 22. ΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ, Ε. ΚΟΛΙΝΙΩΤΗ-ΚΟΥΜΠΙΑ, Π. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ, Ε. ΠΑΥΛΙ ΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 ντικού πολυμερισμού που υφίστανται τα μονομερή τους (οξιράνες). Στην προσπάθεια να συνδυαστούν τα πλεονεκτήματα των συμβατικών υαλο ονομερών κονιών (Σ.Υ.Κ.), όπως η απελευθέρωση φθορίου, η χημική σύνδεσή τους με την αδαμαντίνη και την οδοντίνη και η καλή βιοσυμβατότητά τους με τους οδοντικούς ιστούς, με τα πλεονεκτήματα των σύνθετων ρητινών, όπως ο εύκολος χειρισμός, οι ικανοποιητικές μηχανικές ιδιότητες και η καλή αισθητική απόδοση, κατασκευάστηκαν διάφορα υβριδικά υλικά. Τέτοια υλικά είναι οι ρητινώδεις τροποποιημένες υαλο ονομερείς κονίες (Ρ.Τ.Υ.Κ.), οι πολυόξινες τροποποιημένες σύνθετες ρητίνες (compomers) και τα giomers. Μία πρόσφατη μορφή Ρ.Τ.Υ.Κ. είναι το Ketac N100, το οποίο φέρεται με τη μορφή πάσταςπάστας και περιέχει ενισχυτικές ουσίες σε επίπεδο νανομέτρων (nano-fillers). Πολλοί κατατάσσουν το Ketac N100 σε μία ξεχωριστή κατηγορία υλικών, τα νανο ονομερή 4,5. Τα compomers συγγενεύουν περισσότερο με τις σύνθετες ρητίνες παρά με τις Σ.Υ.Κ. και οι μηχανικές ιδιότητές τους είναι ανώτερες από αυτές των Ρ.T.Y.K., αλλά υ- πολείπονται έναντι εκείνων των σύνθετων ρητινών 6-8. Μία πιο σύγχρονη κατηγορία εμφρακτικών υλικών είναι τα giomers, τα οποία είναι σύνθετες ρητίνες, οι οποίες περιέχουν ένα νέο τύπο ενισχυτικών ουσιών, που είναι προ όντα χημικής αντίδρασης φθοριο-αλουμινο-πυριτικής υάλου και πολυακρυλικού οξέος και ονομάζονται ενισχυτικές ουσίες από προ-αντιδράσαντα συστατικά υαλο ονομερούς κονίας (pre-reacted glass ionomer ή PRG fillers) 8,9, με σκοπό να απελευθερώνουν μεγαλύτερες ποσότητες φθορίου. Η σωστή λείανση και στίλβωση των αισθητικών αποκαταστάσεων αποτελούν σημαντικές κλινικές διαδικασίες, για το λόγο ότι αυξάνουν την αισθητική και τη μακροβιότητα των εμφράξεων Η υφή της επιφάνειας των εμφρακτικών υλικών επηρεάζει σημαντικά την κατακράτηση πλάκας, τον αποχρωματισμό, την αποτριβή και την αισθητική εμφάνιση των εμφράξεων 15. Επιπλέον, οι λείες επιφάνειες των οδοντικών αποκαταστάσεων συμβάλλουν στην ικανοποίηση του ασθενή από την αίσθηση μίας φυσιολογικής κατάστασης στο στόμα του, καθώς αλλαγή στην αδρότητα της επιφάνειας κατά 0,3μm μπορεί να γίνει αντιληπτή με το άκρο της γλώσσας 16. Η διαδικασία λείανσης και στίλβωσης περιλαμβάνει τρεις φάσεις. Κατά την πρώτη φάση γίνεται διαμόρφωση της αποκατάστασης ώστε να επιτευχθεί η σωστή ανατομικότητά της, κατά τη δεύτερη φάση εξαλείφονται οι αυλακώσεις και οι ανωμαλίες των περιοχών που σχηματίστηκαν κατά την ανατομική διαμόρφωση και επιτυγχάνεται μία αρχική λείανση, ενώ τέλος, κατά την τρίτη φάση πραγματοποιείται η τελική στίλβωση, με την οποία επιδιώκεται η επίτευξη μίας πολύ λείας επιφάνειας, όπως της αδαμαντίνης 17. Η διαδικασίες λείανσης και στίλβωσης πραγματοποιούνται με σταδιακή χρήση εργαλείων με βαθμιαία μειούμενο μέγεθος αδρότητας, για να επιτευχθεί η επιθυμητή λεία επιφάνεια 18,19. Για τη λείανση και στίλβωση των σύνθετων ρητινών χρησιμοποιείται ευρέως ένα σύστημα εύκαμπτων δίσκων, οι οποίοι στην επιφάνειά τους έχουν ενσωματωμένο οξείδιο του αλουμινίου (Al 2 O 3 ). Επίσης, στην αγορά κυκλοφορούν ελαστικά στιλβωτικά υλικά, τα οποία δίνουν πολύ λείες επιφάνειες στις εμφράξεις σύνθετης ρητίνης, ελαττώνοντας σημαντικά το χρόνο εργασίας 20. Οι κατασκευαστές τα ονομάζουν συστήματα στίλβωσης ενός βήματος (one-step), επειδή με ένα μόνο εργαλείο μπορεί να γίνει η λείανση και η στίλβωση των εμφράξεων σύνθετης ρητίνης. Η κύρια διαφορά τους σε σχέση με τα συστήματα πολλαπλών σταδίων είναι ως προς τον οργανικό συνδετικό παράγοντα που είναι εγκιβωτισμένοι οι αποτριπτικοί κόκκοι τους και μπορεί να είναι πολυουρεθάνη, πολυαμίδια, διμεθακρυλικά κλπ, ενώ στα συστήματα πολλαπλών σταδίων είναι διάφοροι τύποι σιλικόνης. Κρίσιμο στάδιο στη διαδικασία λείανσης και στίλβωσης των αισθητικών αποκαταστάσεων, είναι η χρήση εγγλυφίδων ανατομικής διαμόρφωσης και λείανσης, καθώς, όπως έχει παρατηρηθεί, η λείανση και στίλβωση μετά τη διαμόρφωση των επιφανειών με εγγλυφίδες λείανσης carbide έχει καλύτερα αποτελέσματα 21. Έχει βρεθεί επίσης, ότι ο χρόνος στίλβωσης σχεδόν σε όλα τα εμφρακτικά υλικά δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 5sec, καθώς αύξηση του χρόνου δεν αυξάνει το βαθμό στίλβωσης 22. Ο σκοπός της εργασίας αυτής ήταν η μελέτη της επιφανειακής αδρότητας πέντε σύγχρονων αισθητικών εμφρακτικών υλικών, ύστερα από τη λείανση και στίλβωσή τους με τέσσερα διαφορετικά συστήματα λείανσης και στίλβωσης. Η πρώτη μηδενική υπόθεση της μελέτης ή- ταν ότι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των τεσσάρων συστημάτων λείανσης και στίλβωσης στο βαθμό επιφανειακής αδρότητας που επιτυγχάνουν μετά την εφαρμογή τους σε κάθε εμφρακτικό υλικό. Η δεύτερη μηδενική υπόθεση της μελέτης ήταν ότι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των εμφρακτικών υλικών στο βαθμό επιφανειακής

3 ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ Α ΡΟΤΗΤΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΕΜΦΡΑΚΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ 23 αδρότητας που επιτυγχάνεται μετά από εφαρμογή του ίδιου συστήματος λείανσης και στίλβωσης. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΣ Στη μελέτη αυτή εξετάστηκαν μία μικρο βριδική σύνθετη ρητίνη (Filtek Z250), μία σύνθετη ρητίνη τύπου σιλοράνης (Filtek Silorane), ένα giomer (Beautifil ΙΙ), ένα compomer (Dyract Extra) και μία Ρ.Τ.Υ.Κ. (Ketac N100), όπως φαίνονται στον πίνακα 1. Τα συστήματα λείανσης και στίλβωσης που μελετήθηκαν ήταν το Super Snap (multi-step), το Diacomp (one-step), το One Gloss (one-step) και το Astrobrush (one-step), όπως φαίνονται στον πίνακα 2. Χρησιμοποιήθηκαν κυλινδρικές μήτρες από Teflon διαμέτρου 6mm και ύψους 3mm, με τις οποίες κατασκευάστηκαν 40 δοκίμια για κάθε εμφρακτικό υλικό. Οι μήτρες υπερπληρώθηκαν ελαφρά με το εμφρακτικό υλικό και στη συνέχεια τοποθετήθηκε ταινία κελλουλο τη και στις δυο πλευρές τους (Have-Neos Dental, Bioggio, Switzerland) και πιέστηκαν μεταξύ δύο υάλινων πλακών πάχους 1mm για να αφαιρεθεί η περίσσεια του υλικού. Στη συνέχεια τα δοκίμια φωτοπολυμερίστηκαν για 40sec και από τις δύο πλευρές με συσκευή φωτοπολυμερισμού (Elipar 2500, 3M ESPE, St Paul, MN, USA), διαμέσου της ταινίας κελλουλο τη και της υάλινης πλάκας. Η απόσταση του ρύγχους της συσκευής πολυμερισμού από τη σύνθετη ρητίνη ήταν 1mm και η ένταση της φωτεινής ακτινοβολίας της συσκευής ήταν 810 mw/cm 2. Ο έλεγχος της έντασης της συσκευής πολυμερισμού γινόταν ύστερα από τον πολυμερισμό κάθε ομάδας πέντε δοκιμίων με συσκευή μέτρησης έντασης του φωτός (Hilux, Curing Light Meter, Benlioglu Dental Inc, Turkey). Μετά το φωτοπολυμερισμό, τα δοκίμια τοποθετήθηκαν για 24 ώρες σε απιονισμένο νερό και θερμοκρασία 37 o C. Τα 40 δοκίμια από κάθε υλικό που κατασκευάστηκαν, χωρίστηκαν σε 5 ομάδες από 8 δοκίμια η κάθε μία. Τα δοκίμια της πρώτης ομάδας διατηρήθηκαν χωρίς λείανση και στίλβωση, ενώ τα δοκίμια των άλλων ομάδων διαμορφώθηκαν αρχικά με εγγλυφίδες λειάνσεως carbide, τριάντα λεπίδων (Diatech Dental AC, Heerbrugg, Switzerland), με χειρολαβή υψηλών ταχυτήτων και καταιονισμό νερού. Στη συνέχεια, τα δοκίμια λειάνθηκαν και στιλβώθηκαν ως εξής: τα δοκίμια της δεύτερης ομάδας με δίσκους Super Snap, τα δοκίμια της τρίτης ομάδας με ελαστικό Diacomp, τα δοκίμια της τέταρτης ομάδας με ελαστικό One Gloss και τα δοκίμια της πέμπτης ομάδας με βουρτσάκια Astrobrush. Τα δοκίμια της δεύτερης ομάδας λειάνθηκαν και στιλβώθηκαν με δίσκους Super Snap, αρχίζοντας από τους πιο αδρούς και τελειώνοντας με τους λιγότερο αδρούς (4 διαφορετικές αδρότητες), με χρήση χειρολαβής χαμηλών ταχυτήτων και συνεχή ψύξη με καταιονισμό νερού και ά- σκηση ελαφριάς πίεσης για 30sec για κάθε στάδιο. Τα δοκίμια της τρίτης ομάδας λειάνθηκαν και στιλβώθηκαν με ελαστικά Diacomp σχήματος δίσκου, για να επιτευχθεί καλύτερη επαφή του ελαστικού στο δοκίμιο, με άσκηση ελαφριάς πίεσης για 30sec. Τα δοκίμια της τέταρτης ομάδας λειάνθηκαν και στιλβώθηκαν με ελαστικά One Gloss, με άσκηση ελαφριάς πίεσης για 30sec, με χρήση χειρολαβής χαμηλών ταχυτήτων και συνεχή ψύξη με καταιονισμό νερού. Τα δοκίμια της πέμπτης ομάδας λειάνθηκαν και στιλβώθηκαν με τα κυπελλοειδή βουρτσάκια Astrobrush, με ά- σκηση ελαφριάς πίεσης για 30sec και με χρήση χειρολαβής χαμηλών ταχυτήτων και συνεχή ψύξη με καταιονισμό νερού. Ο κάθε δίσκος Super Snap χρησιμοποιήθηκε μία φορά, ενώ τα ελαστικά Diacomp και One Gloss και τα βουρτσάκια Astrobrush αντικαταστάθηκαν ύστερα από εφαρμογή τους σε 5 δοκίμια. Για να επιτευχθεί ομοιομορφία στις συνθήκες λείανσης και στίλβωσης, όλη η διαδικασία έγινε από τον ίδιο ερευνητή. Τα δοκίμια μετά τη λείανση και στίλβωση ξεπλύθηκαν με νερό, καθαρίστηκαν σε λουτρό υπερήχων για 3min, αφέθηκαν να στεγνώσουν και διατηρήθηκαν σε α- πιονισμένο νερό για 24 ώρες. Ακολούθησε η μέτρηση της επιφανειακής α- δρότητας των δοκιμίων με τη χρήση δισδιάστατου προφιλόμετρου ακίδας (Mitutoyo SJ 201, Kanagawa, Japan). Οι συνθήκες λειτουργίας του προφιλόμετρου ήταν: δύναμη καταγραφής 4mN, ταχύτητα σάρωσης 0,5mm/sec, μήκος αναφοράς 0,8mm και μέγιστο μήκος σάρωσης 12,5mm. Η κεφαλή του στειλεού ήταν από διαμάντι, διαμέτρου 5μm και γωνίας 90 ο (90 ο /5μmR). H παράμετρος της επιφανειακής αδρότητας που μετρήθηκε ήταν η Ra, η οποία είναι η μέση αριθμητική τιμή του ύψους των ανωμαλιών από τη μέση γραμμή της επιφάνειας μέσα σε ένα μήκος αναφοράς. Σε κάθε δοκίμιο έγιναν 5 μετρήσεις της επιφάνειας των δοκιμίων που στιλβώθηκαν και καταγράφηκαν οι τιμές της επιφανειακής αδρότητας σε τιμές Ra. Η επιλογή των σημείων της επιφάνειας των

4 24. ΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ, Ε. ΚΟΛΙΝΙΩΤΗ-ΚΟΥΜΠΙΑ, Π. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ, Ε. ΠΑΥΛΙ ΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 Πίνακας 1. Τα εμφρακτικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη Υλικό Τύπος Χημική σύνθεση Κατασκευαστής Αριθμός παρτίδας Filtek Z250 Μικρο βριδική σύνθετη ρητίνη Μονομερή: Bis-GMA, Bis-EMA, UDMA Ενισχυτικές ουσίες: ZrO 2 /SiO 2 60% κ.ο., 82% κ.β. 3M ESPE, Dental Products, St Paul, MN, USA 7TM, 7MA Filtek Silorane Σύνθετη ρητίνη τύπου σιλοράνης Μονομερή: 3,4-εποξυκυκλοεξυλαιθυλ κυκλοπολυμεθυλο σιλοξάνη 5-15% κ.β. δι-3,4-εποξυκυκλοεξυλαιθυλ φαινυλμέθυλο σιλάνιο 5-15% κ.β. Ενισχυτικές ουσίες: χαλαζίας (κρυσταλλικό SiO 2 ) 55% κ.ο., 76% κ.β. 3M ESPE, Dental Products, St Paul, MN, USA 7 ΒΒ Beautifil II Μικρο βριδική σύνθετη ρητίνη τύπου giomer Μονομερή: Bis-GMA 7,5%, TEGDMA <5% Ενισχυτικές ουσίες: S-PRG 68,6% κ.ο., 83,3% κ.β. Shofu Inc., Kyoto, Japan Dyract Extra Ketac N100 Πολυόξινη τροποποιημένη σύνθετη ρητίνη (compomer) Ρητινώδης τροποποιημένη υαλο ονομερής κονία Ύαλος: στροντιο-αλουμινο-νατριο-φθοριοφωσφορο-πυριτική ύαλος Μονομερή: Βis-GMA, UDMA, TEGDMA, TMPTMA, TCB Ενισχυτικές ουσίες: SrF 2, SiO 2 73% κ.β., 47% κ.ο. Πάστα Α: φθοριο-αλουμινο-πυριτική ύαλος (40-50%), σιλανοποιημένα ZrO 2 /SiO 2 (20-30%), σιλανοποιημένη πυριτία (5-15%), PEGDMA (5-15%), HEMA (1-10%), Bis-GMA (<5%), TEGDMA (<5%) Πάστα Β: σιλανοποιημένα κεραμικά (20-30%), σιλανοποιημένη πυριτία (20-30%), Η 2 Ο (10-20%), HEMA (1-10%), συμπολυμερές ακρυλικού/ιτακονικού οξέος (20-30%) Ενισχυτικές ουσίες: 69% κ.β. (42% νανοσωμάτια, 27% FAS) Dentsply DeTrey, GmbH, Konstanz, Germany 3M ESPE, Dental Products, St Paul, MN, USA Bis-GMA: γλυκιδυλικός μεθακρυλικός εστέρας της δι-φαινόλης Α Bis-EMA: αιθυλικός μεθακρυλικός εστέρας της δι-φαινόλης Α UDMA: διμεθακρυλική ουρεθάνη TEGDMA: διμεθακρυλικός εστέρας της τριαιθυλικής γλυκόλης S-PRG: επιφανειακής αντίδρασης προαντιδράσαντα συστατικά υαλο ονομερούς κονίας ΤMPTMA: τριμεθακρυλικό τριμεθυλοπροπάνιο TCB: προ όν αντίδρασης τετρακαρβοξυλικού βουτανίου με δύο μόρια ΗΕΜΑ ΗΕΜΑ: μεθακρυλικό υδροξυαιθύλιο PEGDMA: διμεθακρυλικός εστέρας της πολυαιθυλενογλυκόλης FAS: φθοριο-αλουμινο-πυριτική ύαλος

5 ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ Α ΡΟΤΗΤΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΕΜΦΡΑΚΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ 25 Πίνακας 2. Τα συστήματα λείανσης και στίλβωσης που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη Σύστημα λείανσης Χημική σύνθεση Κατασκευαστής Super Snap ίσκοι τριοξειδίου του αλουμινίου (Al 2 O 3 ) (αδρόκοκκοι, μέσης αδρότητας, λεπτόκοκκοι, υπερλεπτόκοκκοι) Diacomp One Gloss Astrobrush Ελαστικοί δίσκοι μέγεθος κόκκων: 7μm και 20μm Al 2 O 3 Πολυβινυλοσιλοξάνη με κόκκους Al 2 O 3 και SiO 2 Βουρτσάκια πολυαμιδίου εμποτισμένα με καρβίδιο του πυριτίου Shofu Inc., Kyoto, Japan EVE, Ernst Vetter, GmbH, Germany Shofu Inc., Kyoto, Japan Ivoclar Vivadent, Schaan, Liechtenstein δοκιμίων που πραγματοποιήθηκαν οι μετρήσεις έγινε μετά από παρατήρηση με οπτικό μικροσκόπιο (40x) των επιφανειών για τυχόν ατέλειες (πόροι, βαθιές εγχαράξεις), που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα. Για τον προσδιορισμό της σημαντικότητας της διαφοράς μεταξύ των υλικών και των μεθόδων λείανσης και στίλβωσης εφαρμόστηκε η μέθοδος two-way ANOVA (α:0,05), ενώ για τη σύγκριση της μέσης αδρότητας μεταξύ των υλικών κάθε ομάδας εφαρμόστηκε η μέθοδος Tukey s HSD test (α:0,05). Από κάθε ομάδα επιλέχτηκε ένα δοκίμιο, το οποίο προετοιμάστηκε για παρατήρηση στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (Scanning Electron Microscope), (JEOL, JSM-840, Tokyo, Japan), με τάση εργασίας (working tension) 15KV. Τα δοκίμια καλύφθηκαν με άνθρακα σε μία συσκευή κάλυψης κενού, παρατηρήθηκαν στο SEM για την ύπαρξη ή μη ανωμαλιών και αυλακώσεων των επιφανειών που λειάνθηκαν και ελήφθησαν φωτογραφίες δευτερογενούς ακτινοβολίας, από αντιπροσωπευτικές περιοχές των επιφανειών των δοκιμίων, σε μεγέθυνση 500x. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι μέσες τιμές και τυπικές αποκλίσεις της ε- πιφανειακής αδρότητας σε Ra των δοκιμίων των πέντε εμφρακτικών υλικών, που προέκυψαν ύ- στερα από τη χρήση της ταινίας κελλουλο τη και την εφαρμογή των τεσσάρων συστημάτων λείανσης και στίλβωσης, παρουσιάζονται στον πίνακα 3. Η πρώτη ομάδα, στην οποία τα δοκίμια δεν λειάνθηκαν, αλλά έμειναν άθικτα μετά την αφαίρεση της ταινίας κελλουλο τη, παρουσίασαν τις μικρότερες στατιστικά σημαντικά τιμές επιφανειακής αδρότητας (Ra) σε όλα τα εμφρακτικά υλικά που μελετήθηκαν (p<0,05). Η ομάδα αυτή των δοκιμίων χρησιμοποιήθηκε ως ομάδα ελέγχου και η επιφανειακή αδρότητα όλων των άλλων συστημάτων λείανσης και στίλβωσης συγκρίθηκε με αυτήν. Οι τιμές αδρότητας που παρουσίασαν οι δίσκοι Super Snap ήταν στατιστικά σημαντικά μικρότερες από αυτές όλων των άλλων συστημάτων λείανσης και στίλβωσης (p<0,05). Η χρήση του συστήματος Astrobrush είχε ως αποτέλεσμα τις στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερες τιμές επιφανειακής αδρότητας από όλα τα άλλα συστήματα λείανσης και στίλβωσης (p<0,05). Επομένως, η πρώτη μηδενική υπόθεση της μελέτης, ότι δεν υπάρχει διαφορά στην επιφανειακή αδρότητα που επιτυγχάνεται σε κάθε εμφρακτικό υλικό μετά την εφαρμογή των τεσσάρων συστημάτων λείανσης και στίλβωσης, απορρίπτεται. Μεταξύ των εμφρακτικών υλικών που μελετήθηκαν δεν βρέθηκε να υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά στις τιμές της επιφανειακής αδρότητας (Ra) όταν συγκρίθηκαν μεταξύ τους, κατά την ίδια μέθοδο λείανσης και στίλβωσης, εκτός από το Ketac N100 το οποίο εμφάνισε στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερες τιμές επιφανειακής αδρότητας από τα άλλα υλικά (p<0,05). Επομένως, η δεύτερη μηδενική υπόθεση της μελέτης, ότι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των εμφρακτικών υλικών στο βαθμό επιφανειακής αδρότητας (Ra) που επιτυγχάνεται μετά από εφαρμογή του ίδιου συστήματος λείανσης και στίλβωσης, απορρίπτεται. Κατά τη μελέτη των επιφανειών των δοκιμίων με το SEM, βρέθηκε ότι η μορφολογία των επιφανειών των δοκιμίων στις οποίες εφαρμόστηκαν οι δίσκοι Super Snap, ήταν παρόμοια με αυτή των δοκιμίων που προέκυψαν μόνο από την επαφή με την ταινία κελλουλο τη, παρά το

6 26. ΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ, Ε. ΚΟΛΙΝΙΩΤΗ-ΚΟΥΜΠΙΑ, Π. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ, Ε. ΠΑΥΛΙ ΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 Πίνακας 3. Οι μέσες τιμές της επιφανειακής αδρότητας (Ra, μm) των πέντε εμφρακτικών υλικών και των πέντε διαδικασιών λείανσης και στίλβωσης Εμφρακτικό υλικό Filtek Z 250 Filtek Silorane Dyract Extra Beautifil II Ketac N 100 Σύστημα λείανσης Ταινία κελλουλο τη Super Snap Diacomp One Gloss Astrobrush 0,08 (0,02) Aα 0,10 (0,02) Aα 0,10 (0,02) Aα 0,09 (0,02) Aα 0,15 (0,04) Aβ 0,14 (0,05) Bα 0,19 (0,04) Bα 0,18 (0,04) Bα 0,17 (0,05) Bα 0,29 (0,07) Bβ 0,28 (0,07) Γα 0,30 (0,07) Γα 0,35 (0,08) Γα 0,32 (0,08) Γα 0,52 (0,09) Γβ 0,34 (0,08) Γα 0,38 (0,08) Γα 0,39 (0,07) Γα 0,32 (0,08) Γα 0,58 (0,09) Γβ 0,55 (0,11) α 0,61 (0,10) α 0,54 (0,09) α 0,59 (0,09) α 0,85 (0,12) β Σε παρένθεση δίνεται η τυπική απόκλιση. Ίδιο κεφαλαίο γράμμα στις οριζόντιες γραμμές, σημαίνει μη στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των συστημάτων λείανσης ανά υλικό (p<0,05). Ίδιο πεζό γράμμα στις κατακόρυφες στήλες, σημαίνει μη στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των εμφρακτικών υλικών ανά σύστημα λείανσης (p<0,05). γεγονός ότι οι τιμές Ra δεν ήταν οι ίδιες. Οι επιφάνειες ήταν λείες, χωρίς ανωμαλίες και αύλακες, και εμφάνισαν χαρακτηριστική ομοιομορφία. Οι επιφάνειες που λειάνθηκαν με τα συστήματα Diacomp και One Gloss εμφάνισαν ελαφρές γραμμώσεις, ενώ οι επιφάνειες που λειάνθηκαν με το σύστημα Astrobrush εμφάνισαν βαθύτερες αυλακώσεις και περισσότερες ανωμαλίες, που τις διαφοροποιούν σαφώς από τις επιφάνειες που λειάνθηκαν με τα άλλα συστήματα λείανσης και στίλβωσης. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η λείανση και στίλβωση είναι το τελευταίο στάδιο της διαδικασίας ολοκλήρωσης μίας αισθητικής αποκατάστασης και πρέπει να γίνεται με το σωστό τρόπο, ώστε να προκύπτουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Είναι πολύ σημαντική κλινική διαδικασία, επειδή αυξάνει την αισθητική και τη μακροβιότητα των οδοντικών εμφράξεων Η ανεπαρκής λείανση και στίλβωση των αποκαταστάσεων έχει ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη κατακράτηση πλάκας, με αποτέλεσμα την αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης δευτερογενούς τερηδόνας και φλεγμονής των ούλων, την αύξηση της πιθανότητας αποχρωματισμού των εμφράξεων και γενικότερα την ελάττωση της αισθητικής εμφάνισης των αποκατεστημένων δοντιών 23. Στη μελέτη αυτή, η αρχική διαμόρφωση των δοκιμίων έγινε με εγγλυφίδες λείανσης carbide και στη συνέχεια εφαρμόστηκαν οι διάφορες τεχνικές λείανσης και στίλβωσης. Οι εγγλυφίδες λείανσης carbide, καθώς και οι εγγλυφίδες λείανσης από λεπτόκοκκο διαμάντι, είναι απαραίτητες για την ανατομική διαμόρφωση των εμφράξεων, ιδιαίτερα στις κοίλες γλωσσικές επιφάνειες των πρόσθιων δοντιών και στις μασητικές αύλακες των οπισθίων δοντιών. Ο Jung 24 υποστήριξε ότι οι εγγλυφίδες λείανσης carbide αφήνουν πολύ ικανοποιητικές λείες επιφάνειες στις υβριδικές σύνθετες ρητίνες, λόγω της μικρής τους κοπτικής ικανότητας. Οι Ferracane και συν. 25 βρήκαν ότι η λείανση των σύνθετων ρητινών με εγγλυφίδες λείανσης carbide είναι πιο ικανοποιητική από τη λείανση με εγγλυφίδες από λεπτόκοκκο διαμάντι. Οι επιφάνειες που αφήνουν οι εγγλυφίδες της αρχικής διαμόρφωσης, παρουσιάζουν ανωμαλίες και είναι απαραίτητο να ακολουθήσει η διαδικασία λείανσης και στίλβωσής τους. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται εδώ και πολλά χρόνια με δίσκους διαβαθμισμένης αδρότητας. Οι δίσκοι αυτοί έχουν το μειονέκτημα, ότι πολύ δύσκολα προσεγγίζουν κοίλες ανατομικές περιοχές, ιδιαίτερα στα πίσω δόντια. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο στις κοίλες περιοχές να χρησιμοποιούνται εργαλεία με διαφορετικό σχήμα. Στη μελέτη αυτή, μετά την αρχική διαμόρφωση των δοκιμίων με εγγλυφίδες λείανσης carbide, ακολούθησε η διαδικασία λείανσης και στίλβωσής τους με δίσκους Super Snap, με ελαστικά Diacomp και One Gloss τα οποία έχουν διάφορα σχήματα, και με βουρτσάκια Astrobrush. Για να ελαττωθεί το κόστος και ο χρόνος εργασίας της λείανσης και στίλβωσης έχουν προταθεί και κυκλοφορούν στο εμπόριο συστήματα, όπου με ένα εργαλείο ολοκληρώνεται η λείανση και η στίλβωση (one step), όπως είναι τα ελαστικά Diacomp και One Gloss και τα βουρτσάκια Astrobrush. Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης έδειξαν ότι οι χαμηλότερες τιμές επιφανειακής

7 ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ Α ΡΟΤΗΤΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΕΜΦΡΑΚΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ 27 αδρότητας παρουσιάστηκαν στις επιφάνειες των δοκιμίων που χρησιμοποιήθηκε μόνο η ταινία κελλουλο τη, χωρίς την εφαρμογή άλλου συστήματος λείανσης. Τα αποτελέσματα αυτά συμφωνούν με τα αποτελέσματα προηγούμενων ανάλογων ερευνών, που μελέτησαν τη λείανση και στίλβωση διάφορων άλλων αισθητικών εμφρακτικών υλικών Όλες οι διαδικασίες λείανσης και στίλβωσης είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της επιφανειακής αδρότητας των εμφρακτικών υλικών, σε σχέση με την επιφάνεια που αφήνεται μετά την απομάκρυνση της ταινίας κελλουλο τη 26. Η επιφάνεια όλων των υλικών μετά την α- φαίρεση της ταινίας κελλουλο τη είναι πολύ λεία και περιέχει σε μεγάλο ποσοστό οργανικό μέρος. Η αφαίρεση του επιφανειακού αυτού στρώματος κατά τη λείανση και στίλβωση είναι επιθυμητή, επειδή έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό μίας επιφάνειας, η οποία είναι πιο σκληρή, πιο ανθεκτική στην αποτριβή και πιο ικανοποιητική αισθητικά 31. Μετά τη λείανση και στίλβωση των δοκιμίων, τις μικρότερες τιμές επιφανειακής αδρότητας (Ra), για όλα τα υλικά που μελετήθηκαν, παρουσίασαν τα δοκίμια που εφαρμόστηκαν οι δίσκοι Super Snap. Το αποτέλεσμα αυτό συμφωνεί με τα αποτελέσματα άλλων ερευνητών, οι οποίοι βρήκαν ότι οι δίσκοι διαβαθμισμένης αδρότητας, εμφανίζουν τα καλύτερα αποτελέσματα σε μικρο βριδικές σύνθετες ρητίνες και σε Ρ.Τ.Υ.Κ. 27,32,33. Τα αποτελέσματα έδειξαν επίσης, ότι η λείανση και στίλβωση των δοκιμίων με τα ελαστικά Diacomp και One Gloss έδωσε μικρότερες τιμές επιφανειακής αδρότητας (Ra) από τα δοκίμια που εφαρμόστηκαν τα βουρτσάκια Astrobrush, ενώ μεταξύ τους τα ελαστικά αυτά δεν παρουσίασαν στατιστικά σημαντική διαφορά, για όλα τα εμφρακτικά υλικά που εφαρμόστηκαν. Τη μεγαλύτερη τιμή επιφανειακής αδρότητας παρουσίασαν τα δοκίμια στα οποία εφαρμόστηκε το σύστημα λείανσης και στίλβωσης Astrobrush. Το αποτέλεσμα αυτό συμφωνεί με τα αποτελέσματα άλλων ερευνητών, που συνέκριναν διάφορες τεχνικές λείανσης και στίλβωσης 34,35. Τα δοκίμια του Ketac N100 παρουσίασαν τις μεγαλύτερες τιμές επιφανειακής αδρότητας (Ra) από όλα τα άλλα υλικά, ανεξάρτητα από το σύστημα λείανσης και στίλβωσης που χρησιμοποιήθηκε. Ο βαθμός επιφανειακής αδρότητας των υαλο ονομερών κονιών μετά τη λείανση και στίλβωσή τους, εξαρτάται από το μέσο μέγεθος των κόκκων που περιέχουν. Η πάστα Β του Ketac Ν100 περιέχει κατά τα 2/3 πολύ μικρές ενισχυτικές ουσίες (nano-fillers), ενώ στην πάστα Α περιέχονται κόκκοι από φθοριο-αλουμινο-πυριτική ύαλο, οι οποίοι έχουν μεγαλύτερες διαστάσεις και σε αυτούς φαίνεται να οφείλονται κυρίως οι μεγάλες τιμές επιφανειακής αδρότητας (Ra) του υλικού 33. Η μικρομορφολογία της επιφάνειας των αισθητικών εμφρακτικών υλικών μετά τη λείανση και στίλβωση, επηρεάζεται από το μέγεθος, τη σκληρότητα και την ποσότητα των ενισχυτικών ουσιών που περιέχουν. Κατά τη διάρκεια της λείανσης, η μαλακή ρητίνη της οργανικής μήτρας απομακρύνεται, ενώ οι ενισχυτικές ουσίες που είναι σκληρότερες προεξέχουν στην επιφάνεια και πολλές φορές αποκολλώνται, λόγω των α- ναπτυσσόμενων τάσεων 32,34. Όσο πλησιέστερα βρίσκονται οι ενισχυτικές ουσίες μεταξύ τους τόσο περισσότερο προστατεύουν την οργανική μήτρα από την αποτριβή 36. Η αποτελεσματικότητα των εργαλείων λείανσης και στίλβωσης εξαρτάται από την ευκαμψία του υλικού επάνω στο οποίο είναι προσκολλημένη η αποτριπτική ουσία, από τη σκληρότητα της αποτριπτικής ουσίας, από το σχήμα του εργαλείου και από τον τρόπο χρήσης του 10. Για να είναι αποτελεσματικό ένα σύστημα λείανσης και στίλβωσης πρέπει οι αποτριπτικές ουσίες που περιέχει να είναι σκληρότερες από τις ενισχυτικές ουσίες του υλικού. Αν δεν είναι σκληρότερες τότε το εργαλείο λείανσης θα αφαιρεί μόνο την οργανική μήτρα και θα αφήνει τις ενισχυτικές ουσίες να προεξέχουν από την επιφάνεια 37. Τα δισδιάστατα προφιλόμετρα ακίδας που χρησιμοποιούνται για τη μελέτη της επιφανειακής αδρότητας των υλικών, δίνουν περιορισμένες πληροφορίες για τη δομή της επιφάνειας των υλικών, επειδή περιορίζονται μόνο στις δύο διαστάσεις. Όμως, οι πληροφορίες αυτές, σε συνδυασμό με την παρατήρηση με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης (SEM), προσφέρουν συμπληρωματικά μία πιο σαφή εικόνα για τη συμπεριφορά της επιφάνειας των υλικών που μελετώνται μετά από την εφαρμογή των συστημάτων λείανσης και στίλβωσης 38. Η τρισδιάστατη προφιλομέτρηση, είτε με προφιλόμετρο ακίδας, είτε με οπτικό, είτε στο SEM με ειδικά λογισμικά τραχυμέτρησης σε συνδυασμό με τη λήψη εικόνων στην ίδια περιοχή με διαφορετική κλίση, α- ποτελεί τον καταλληλότερο τρόπο αξιολόγησης της επιφανειακής αδρότητας των υλικών. Στην παρούσα μελέτη, παράλληλα με τις μετρήσεις της επιφανειακής αδρότητας των δοκιμίων με το προφιλόμετρο, έγινε και ποιοτική α-

8 28. ΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ, Ε. ΚΟΛΙΝΙΩΤΗ-ΚΟΥΜΠΙΑ, Π. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ, Ε. ΠΑΥΛΙ ΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 ξιολόγηση της επιφάνειας των δοκιμίων με παρατήρησή τους με το SEM, ώστε να εκτιμηθεί η πιθανή βλάβη που μπορούν να προκαλέσουν στις επιφάνειες των υλικών τα συστήματα λείανσης που χρησιμοποιήθηκαν. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων της επιφανειακής αδρότητας των δοκιμίων με το προφιλόμετρο, ήρθαν ως ένα βαθμό σε αντιστοιχία με τις εικόνες από την παρατήρηση με το SEM, όπου φαίνεται η μικρομορφολογία της επιφάνειας των δοκιμίων. Οι εικόνες που ελήφθησαν με το SEM, αποκάλυψαν ότι τα ελαστικά Diacomp και One Gloss και τα βουρτσάκια Astrobrush, προκάλεσαν γραμμώσεις και αυλακώσεις στις επιφάνειες ό- λων των σύνθετων ρητινών, οι οποίες προκλήθηκαν από την εκτόπιση των ενισχυτικών ουσιών από την επιφάνεια, αλλά και από το μηχανικό τραυματισμό των επιφανειών από τα λειαντικά αυτά μέσα 27. Οι εικόνες των επιφανειών όπου χρησιμοποιήθηκαν η ταινία του κελλουλο τη και οι δίσκοι Super Snap, έδειξαν μία πιο λεία και ομοιογενή επιφάνεια, κάτι που συμφωνεί και με τις μετρήσεις της επιφανειακής αδρότητας (Ra) με το προφιλόμετρο 26,35. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στα πλαίσια της πειραματική αυτής εργασίας, προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: 1. Η χρήση μόνο της ταινίας κελλουλο τη στην επιφάνεια των δοκιμίων είχε ως αποτέλεσμα τις μικρότερες τιμές επιφανειακής αδρότητας Ra σε όλα τα υλικά. 2. Η διαδικασία λείανσης και στίλβωσης αύξησε το βαθμό επιφανειακής αδρότητας (Ra) των υλικών που επιτεύχθηκε μόνο με την ταινία κελλουλο τη. 3. Από τα συστήματα λείανσης και στίλβωσης που χρησιμοποιήθηκαν, οι δίσκοι Super Snap έδωσαν τις μικρότερες τιμές επιφανειακής αδρότητας (Ra), ακολούθησαν τα ελαστικά Diacomp και One Gloss, ενώ τις μεγαλύτερες τιμές έδωσαν τα βουρτσάκια Astrobrush. Επομένως, η πρώτη μηδενική υπόθεση της μελέτης απορρίπτεται. 4. Από τα εμφρακτικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν, το Ketac N100 παρουσίασε τις μεγαλύτερες τιμές επιφανειακής αδρότητας (Ra), ενώ τα υπόλοιπα υλικά δεν παρουσίασαν στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ τους. Επομένως, η δεύτερη μηδενική υπόθεση της μελέτης απορρίπτεται. SUMMARY D. DIONYSOPOULOS, E. KOLINIOTOU-KOUMPIA, P. GERASIMOU, Ε. PAVLIDOU EVALUATION OF SURFACE ROUGHNESS OF CONTEMPORARY AESTHETIC RESTORATIVE MATERIALS AFTER POLISHING STOMATOLOGIA 2013,70(1): Τhe purpose of this study was to investigate the surface roughness of five contemporary aesthetic restorative materials after finishing with four different polishing systems. This study assessed the surface finish of a microhybrid composite (Filtek Z250), a silorane-based composite (Filtek Silorane), a giomer (Beautifil II), a compomer (Dyract Extra) and a resin-modified glass ionοmer cement (Ketac N100). 40 specimens (6mm in diameter and 3mm in thickness) of each material were fabricated and divided into 5 groups. Specimens in Group 1 were not finished and polished (matrix strip finish), while the remaining groups were finished with thirty-fluted finishing tungsten carbide bar. The groups then polished with the following polishing systems: Group 2 - Super Snap, Group 3 - Diacomp, Group 4 - One Gloss and Group 5 - Astrobrush, according to manufacturer s instructions. The roughness parameter Ra of the surfaces of the specimens measured with a stilus and examined with a Scanning Electron Microscope (SEM). Data Ra was analyzed with two-way ANOVA and Turkey s HSD test at significance level a:0.05. The matrix strip finished group had the lowest Ra values and was significantly different from all of the finishing/polishing procedures. All materials had lower mean Ra values against matrix strip than Ketac N100. For all materials tested, differences between the polishing systems were found to be significant (p<0.05). For all materials a significantly smoother surface was obtained from polishing with Super Snap, while significantly rougher surfaces were obtained after Astrobrush application (p<0.05) KEY WORDS: Aesthetic restorative materials, Polishing systems, Surface roughness.

9 ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013,70 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΗ Α ΡΟΤΗΤΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΕΜΦΡΑΚΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ 29 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. WEINMANN W, THALACKER C, GUGGEBERGER R. Siloranes in dental composites. Dent Μater 2005,21: EICK JD, KOTHA SP, CHAPPELOW CC. Properties of silorane-based dental resins and composites containing a stress-reducing monomer. Dent Mater 2007,23: PALIN WM, FLEMINF GJP, NATHWANI H, BURKE TFJ, RANDALL RC. In vitro cuspal deflection and microleakage of maxillary premolars restored with novel low-shrink dental composites. Dent Mater 2005,21: MARKOVIC D, PETROVIC BB, PERIC TO. Fluoride content and recharge ability of five glass ionomer dental materials. BMC Oral Health 2008,8: COUTINHO E, CARDOSO MV, De MUNCK J, NEVES AA, Van LANDUYT KL, POITEVIN A et al. Bonding effectiveness and interfacial characterization of a nano-filled resin-modified glass-ionomer. Dent Mater 2009,25: NICHOLSON JW. Compomers: ask the experts. J Esth Rest Dent 2008,20: LAZZETTI G, BURGESS JO, GARDINER D. Selected mechanical properties of fluoride-releasing restorative materials. Oper Dent 2001,26: IKEMURA K, TAY FR, ENDO T, PASHLEY DH. A review of chemical-approach and ultramorphological studies on the development of fluoride-releasing dental adhesives comprising new Pre-Reacted Glass ionomer (PRG) fillers. Dent Mater 2008,27: ROBERTS TA, MIYAI K, ΙKEMURA K, FUCHIGAMI K, KITAMURA T. Fluoride ion sustained release preformed glass ionomer filler and dental compositions containing the same. United States Patent No 5, 883, 153: MARIGO L, RIZZI M, TORRE G, La RUMI G. 3D surface profile analysis: different finishing methods for resin composites. Oper Dent 2001,26: SHINTANI H, SATOU J, SATOU N, HAYASHILIARA H, INOUE T. Effects of various finishing methods on staining and accumulation of Streptococcus mutans HS-6 on composite resins. Dent Mater 2001,17: DUNKIN RT, CHAMBERS DW. Gingival response to class V composite resin restorations. J Am Dent Assoc 1983,106: CHAN KC, FULLER JL, HORMATI AA. The ability of foods to stain two composite resins. J Prosthet Dent 1980,43: WEITMAN RT, EAMS WB. Plaque accumulation on composite surface after various finishing procedures. J Am Dent Assoc 1975,91: MORGAN M. Finishing and polishing procedures of direct posterior resin restorations. Pract Proced Aesth Dent 2004,16: JONES CS, BILLINGTON RW, PEARSON GJ. The in vitro perception of roughness of restorations. Br Dent J 2004,196: JEFFERIES SR. Abrasive finishing and polishing in restorative dentistry: a state of the art review. Dent Clin North Am 2007,51: PRATTEN DH, JOHNSON GH. An evaluation of finishing instruments for an anterior and a posterior composite. J Prosthet Dent 1988,60: JUNG M. Finishing and polishing of a hybrid composite and a heat-pressed glass ceramic. Oper Dent 2002,27: YAP AU, YAP SH, TEO CK, NG JJ. Finishing / polishing of composite and compomer restoratives: effectiveness of one-step systems. Oper Dent 2004,29: TURSSI CP, FERRACANE JL, SERRA MC. Abrasive wear of resin composites as related to finishing and polishing procedures. Dent Mater 2005,21: HEINTZE SD, FORJANIC M, ROUSSON V. Surface roughness and gloss of dental materials as a function of force and polishing time in vitro. Dent Mater 2006,22: Van DIJKEN JW, SJOSTROM S, WING K. The effect of different types of composite resin fillings on marginal gingival. J Clin Periodontol 1987,14: JUNG M. Surface roughness and cutting efficiency of composite finishing instruments. Oper Dent 1979,22: FERRACANE JL, CONDON JR, MITCHEM JC. Evaluation of subsurface defects created during the finishing of composites. J Dent Res 1992,71: ERGUCU Z, TURKUN LS. Surface roughness of novel resin composites polished with one-step systems. Oper Dent 2007,32: YAP AU, NG JJ, YAP SH, TEO CK. Surface finish of resin-modified and highly viscous glass ionomer cements produced by new one-step systems. Oper Dent 2004,29: 87-91

10 30. ΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ, Ε. ΚΟΛΙΝΙΩΤΗ-ΚΟΥΜΠΙΑ, Π. ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ, Ε. ΠΑΥΛΙ ΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2013, PAULILLO LA, CORADAZZI JL, LOVADINO JR, SERRA MC. Surface finishing of glass ionomer. Am J Dent 1997,10: HONDRUM SO, FERNANDEZ R. Contouring, finishing/polishing class V restorative materials. Oper Dent 1997,22: YAP AU, LYE KW, SAU CW. Surface characteristics tooth-colored restoratives polished utilizing different polishing systems. Oper Dent 1997,22: STUDDARD JW, JOHNSON GH. An evaluation of polishing agents for composite resins. J Prosthet Dent 1991,65: YAP AU, MOK BBY. Surface finish of a new hybrid aesthetic restorative material. Oper Dent 2002,27: YAP AU, TAN WS, YEO JC, YAP WY, ONG SB. Surface texture of resin-modified glass ionomer cements: effects of finishing/polishing systems. Oper Dent 2002,27: BASEREN M. Surface roughness of nanofill and nanohybrid composite resin and ormocer-based tooth-colored restorative materials after several finishing polishing procedures. J Biomater Appl 2004,19: GEDIK R, HURMUZLU F, COSKUN A, DEKTAC O, OZDEMIR AK. Surface roughness of new microhybrid resin-based composites. J Am Dent Assoc 2005,136: MOSZNER N, SALZ U. New developments of polymeric dental composites. Progr Polym Science 2001,26: TJAN AH, CHAN CA. The polish ability of posterior composites. J Prosthet Dent 1989,61: HOELSCHER DC, NEME AML, PINK FE, HUGHES PJ. The effect of three finishing systems on four esthetic restorative materials. Oper Dent 1998,23: ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: ιονυσόπουλος. Εργαστήριο Οδοντικής Χειρουργικής Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης