«ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ»

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Διπλωματική Εργασία «ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ» ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ (Α.Μ.:344) ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΒΟΥΤΣΙΝΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΟΥΛΙΟΣ 2016, ΠΑΤΡΑ

2 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΏΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΓΙΑΤΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΜΟΝΤΕΛΑ; Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΓΙΑΤΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ; ΟΨΕΙΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΙΔΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΙΔΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΓΛΩΣΣΕΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ BUSINESS PROCESS MODELLING NOTATION BPMN ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΧΑΡΑΚΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΗΜΕΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΤΗΣ BPMN UNIFIED MODELLING LANGUAGE UML ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 2

3 ΕΙΔΗ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΤΗΣ UML ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΧΡΗΣΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΛΑΣΕΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΗΜΕΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΤΗΣ UML ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟ 2D ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ BIZAGI MODELER ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟ 3D ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ UNITY3D ΕΜΠΟΔΙΑ ΠΟΥ ΥΠΕΡΚΕΡΑΣΤΗΚΑΝ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ UNITY3D ΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 3

4 Εικόνα 1: Μεθοδολογία παραγωγής μοντέλου διαδικασίας Εικόνα 2:Κύκλος ζωής μοντελοποίησης επιχειρηματικής διαδικασίας Εικόνα 3: Συσχέτιση μεταξύ BPMN-BP-BPEL Εικόνα 4:Τμήμα του περιβάλλοντος προγραμματισμού του Bizagi Modeler Εικόνα 5:Η μοντελοποίηση της διαδικασίας «Προετοιμασία αεροσκάφους για πτήση» στο περιβάλλον του Bizagi με σημειογραφία της BPMN Εικόνα 6:Περιβάλλον προγραμματισμού της πλατφόρμας Unity3D Εικόνα 7:Κάτοψη του τρισδιάστατου περιβάλλοντος της Μοίρας Εικόνα 8:Οπίσθια όψη του τρισδιάστατου περιβάλλοντος Εικόνα 9:Προοπτική του πλήρους τρισδιάστατου περιβάλλοντος Εικόνα 10:Εμπρόσθια όψη του τρισδιάστατου περιβάλλοντος Εικόνα 11:Πρόσοψη του avatar Εικόνα 12:Προοπτική του avatar Εικόνα 13:Απεικόνιση των ροών των διαδικασιών με τους διαφορετικούς χρωματισμούς Εικόνα 14:Επισήμανση των βοηθητικών βελών κατεύθυνσης Εικόνα 15:Τμήμα της Υπο-Ενότητας Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης Εικόνα 16:Το avatar καθώς αναμένει την έναρξη της διαδικασίας Εικόνα 17:Το avatar καθώς κινείται προς το Γ.ΕΛ.Σ Εικόνα 18:Το avatar αφού έχει γίνει παραλαβή απαιτήσεων πτήσης Εικόνα 19:Το avatar προς την εκτέλεση της επιλογής αεροσκάφους Εικόνα 20:Το avatar κατά την έκδοση της εντολής εργασίας Εικόνα 21:Το avatar προς το συνεργείο Com-Nav Εικόνα 22:Το avatar κατά την παραλαβή της εντολής εργασίας Εικόνα 23:Το avatar βρίσκεται στο αεροσκάφος για την εισαγωγή των κωδικών ναυτιλίας Εικόνα 24:Το avatar κατά την αποστολή της συμπληρωμένης εντολής εργασίας.. 96 Εικόνα 25:Το avatar κατά την παραλαβή της συμπληρωμένης εντολής εργασίας.. 96 Εικόνα 26:Το avatar εμπρός στην XOR Gate και πίσω εμφανίζεται το ερώτημα που πρέπει να απαντήσει Εικόνα 27:Το avatar μπροστά στον τερματισμό της διαδικασίας ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 4

5 ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η μοντελοποίηση της διαδικασίας αποτελεί μία ικανή και αναγκαία συνθήκη για κάθε σύγχρονη εταιρία που επιθυμεί να παραμείνει ανταγωνιστική στο σύγχρονο απαιτητικό παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον. Μέσω της μοντελοποιημένης διαδικασίας η εταιρία ή ο οργανισμός αντλεί επαρκή γνώση για τις λειτουργίες που διαδραματίζονται στο εσωτερικό τους κατά την εκτέλεση των εργασιών που τη διέπουν. Εκμεταλλευόμενη αυτή τη γνώση, η εταιρία είναι σε θέση να εντοπίσει τα σημεία που την ισχυροποιούν αλλά κυρίως τα σημεία που επιτείνουν την τρωτότητα της. Δύναται συνεπώς, να επαναπροσδιορίσει αυτές τις διαδικασίες που εμφανίζονται προβληματικές, ταυτόχρονα επαναπροσδιορίζοντας τους στόχους της σύμφωνα με τις δυνατότητες της με αποτέλεσμα να αυξήσει τις πιθανότητες ώστε να ανταπεξέλθει πιο αποτελεσματικά στις απαιτήσεις της αγοράς. Η παρούσα διπλωματική εργασία βασίζεται στις ανωτέρω θεωρήσεις και επιχειρεί να εισέλθει στον ανεξερεύνητο, ακόμα, τομέα της τρισδιάστατης (3D) μοντελοποίησης των διαδικασιών. Σκοπός του συγκεκριμένου πονήματος είναι να εξετασθεί σε τι βαθμό απόδοσης μπορεί μια μοντελοποιημένη διαδικασία σε μια τυπική γλώσσα μοντελοποίησης (BPMN εν προκειμένω) να μεταφερθεί σε ένα τρισδιάστατο περιβάλλον που να αναπαριστά το πραγματικό χωρικό περιβάλλον που συντελείται η διαδικασία. Παράλληλα θα επιχειρηθεί κάθε δραστηριότητα, υποενότητα, αντικείμενο και πύλη απόφασης που περιγράφεται στη δυσδιάστατη μοντελοποιημένη διαδικασία να αναπαρασταθεί με τον πλέον πειστικό τρόπο στο νέο τρισδιάστατο περιβάλλον. Ο χρήστης θα έχει την ευκαιρία μέσω ενός περιβάλλοντος εικονικής πραγματικότητας να συμμετέχει στην εκτέλεση μιας διαδικασίας, ακριβώς όπως θα έκανε αν διάβαζε ένα διάγραμμα της BPMN. Με την ειδοποιό διαφορά πως σε αυτό το περιβάλλον δε θα διαβάζει απλώς αλλά θα γίνεται συμμέτοχος της εξέλιξης και εκτέλεσης της μοντελοποιημένης διαδικασίας. Η συγκεκριμένη εργασία χωρίζεται σε πέντε επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο γίνεται μια πρώτη γνωριμία του αναγνώστη με τη Θεωρία της Μοντελοποίησης. Στο δεύτερο επίπεδο έρχεται σε επαφή με δύο από τις σημαντικότερες τεχνικές Μοντελοποίησης, οι οποίες αναλύονται εις βάθος. Στο τρίτο επίπεδο πραγματοποιείται μια πρώτη προσέγγιση της έννοιας της τρισδιάστατης μοντελοποίησης των διαδικασιών. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 6

7 Στο τέταρτο και ίσως κρισιμότερο επίπεδο της εργασίας, επιλέγεται μια διαδικασία από τον κλάδο της Πολεμικής Αεροπορίας. Αυτή η διαδικασία αρχικά μοντελοποιείται σε γλώσσα BPMN και έπειτα επιχειρείται η μοντελοποίηση της σε τρισδιάστατο περιβάλλον μέσω του προγραμματιστικού πακέτου του Unity3D. Στο πέμπτο και τελευταίο επίπεδο πραγματοποιείται μια ανασκόπηση της εργασίας, παρουσιάζονται τα οφέλη της τρισδιάστατης απεικόνισης και καταλήγουμε σε χρήσιμα συμπεράσματα που αφορούν τη μελλοντική της ανάπτυξη και χρήση. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 7

8 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τις τελευταίες δεκαετίες επικρατεί μια σημαντική τάση ανανέωσης και ανασύνταξης του επιχειρηματικού τομέα σε διεθνές επίπεδο. Αυτή η προσπάθεια αναδόμησης του επιχειρηματικού τομέα, γνώρισε μία έκρηξη τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο ποια είναι τα βαθύτερα αίτια που έχουν εξαναγκάσει τις επιχειρήσεις να προβούν σε ριζικές αλλαγές σε σχέση με τις δομές και τον τρόπο λειτουργίας τους, μόλις τις τελευταίες δεκαετίες; Η Βιομηχανική Επανάσταση συντελέσθηκε στα μέσα του 18 ου αιώνα, ξεκινώντας από τη Γηραιά Ήπειρο. Πριν σχεδόν τρεις αιώνες ο άνθρωπος έκανε το μεγάλο άλμα από τον πρωτογενή τομέα παραγωγής σε έναν τυποποιημένης μορφής δευτερογενή τομέα παραγωγής. Παρ όλα αυτά, όμως, μόλις τις τελευταίες δεκαετίες εμφανίστηκε έκδηλη η ανάγκη οι επιχειρήσεις να τροποποιήσουν άρδην την a priori μορφή που είχαν αυτές και να εξελιχθούν σε κάτι πιο σύγχρονο. Η κοινή διαπίστωση μας υποδεικνύει πως οι επιχειρήσεις σήμερα πρέπει να προετοιμασμένες να προβούν σε ρηξικέλευθες τομές και αλλαγές σε όλα τα επίπεδα. Είναι πλέον αδήριτη ανάγκη να χαρακτηρίζονται από ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις μεταβολές του τοπικού αλλά και παγκόσμιου περιβάλλοντος τους. Άλλωστε η πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση κατέδειξε με τον πλέον έκδηλο τρόπο το πόσο εκτεθειμένες είναι οι επιχειρήσεις στην έννοια της παγκοσμιοποίησης και πως διασυνδέονται με την παγκόσμια οικονομία. Όταν ο Jules Henri Poincaré το 1880 και ο Jacques Hadamard το 1898 εισήγαγαν πρώτοι τη Θεωρία του Χάους στον κλάδο των Μαθηματικών και της Φυσικής, μάλλον δεν είχαν φανταστεί πως αυτή η θεωρία τον 21 ο αιώνα θα έβρισκε τέτοια εφαρμογή στη λειτουργία του οικονομικού και επιχειρηματικού κλάδου. Υπό αυτές τις συνθήκες, πλέον, ο επιχειρηματικός κόσμος προσπαθεί διαρκώς να βασιστεί σε μια νέα γενιά διοικητικών συστημάτων και διαρκούς βελτίωσης που έχουν ως βάση τους την ευελιξία, την οικονομικότητα και την αποτελεσματικότητα. Σε αυτό ακριβώς το σημείο η επιστήμη της πληροφορικής και κυρίως η μέθοδος της Μοντελοποίησης Επιχειρηματικών Διαδικασιών (Business Process Modelling) ήρθε ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 8

9 για να υπηρετήσει αυτό τον σκοπό. Ήδη από την περασμένη δεκαετία πολλές επιχειρήσεις κυρίως- του ιδιωτικού τομέα βίωσαν τις θετικές επιδράσεις της μοντελοποίησης των διαδικασιών μειώνοντας κρίσιμες παραμέτρους τους όπως κόστη και χρόνος. Πρακτικά, η μέθοδος της μοντελοποίησης συνεπικουρεί ούτως ώστε να υπάρξει καλύτερη αντίληψη του μηχανισμού λειτουργίας ενός οργανισμού καθώς αποτυπώνεται με τη μορφή διαγραμμάτων και ροών ενεργειών. Όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω, κρίσιμες παράμετροι όπως κόστη, χρόνος, ρόλοι ή έγγραφα, αποκτούν μετρήσιμα χαρακτηριστικά ούτως ώστε να μπορούν να αναπαρασταθούν σε μοντέλα και να γίνει πιο εύκολη η αξιολόγηση τους. Τοιούτω τρόπω καταδεικνύονται και πιο εύκολα δυσλειτουργίες ή τροχοπέδες του συστήματος με σκοπό, πρώτον, την εξάλειψη τους και, δεύτερον, η βελτιστοποίηση των διαδικασιών να καταστεί πιο εφικτή. 2. ΘΕΩΡΙΑ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ 2.1. ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΏΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ Η Διαχείριση των Επιχειρησιακών Διαδικασιών αποτελεί το απαύγασμα της γνώσης που αποκτήθηκε τα τελευταία χρόνια στον τομέα της διαχείρισης διαδικασιών. Στην ουσία αποτελεί ένα σύνολο από μεθοδολογίες, εργαλεία και τεχνολογίες που παράχθηκαν και χρησιμοποιούνται με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη, την αξιολόγηση, την ανάλυση, τον έλεγχο και τη βελτιστοποίηση των επιχειρησιακών διαδικασιών. Τα συστήματα διαχείρισης των επιχειρηματικών διαδικασιών προσπαθούν, μέσω μοντέλων, να αποτυπώσουν με τον πλέον παραστατικό τρόπο τη συμπεριφορά της διαδικασίας. Σε αυτό το σημείο υπεισέρχεται και η έννοια της μοντελοποίησης. Μέσω της δημιουργίας μοντέλων επιχειρείται μια διαδικασία να αποκτήσει μια πιο ζωντανή μορφή, να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια του ενδιαφερόμενου, είτε αυτός είναι πελάτης είτε ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 9

10 μέλος της ίδιας της επιχείρησης. Φυσικά, η μοντελοποίηση μιας διαδικασίας δε σημαίνει ταυτόχρονα πως αυτή θα είναι και η de facto μορφή της.[1] Μια διαδικασία μπορεί να γίνει πιο αποδοτική και αποτελεσματική, να αναγνωριστούν πιθανά ελαττώματα που έχει και έτσι μέσω της μοντελοποίησης της να επιτύχουμε και τη βελτιστοποίηση της. Τι ορίζεται όμως ως διαδικασία; Υπάρχει ένας σαφής και κοινώς αποδεκτός ορισμός στην επιχειρηματική κοινότητα και αν ναι, πως μπορούμε να τον προσεγγίσουμε; 2.2. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Τα τελευταία χρόνια έχουν καταβληθεί προσπάθειες ούτως ώστε να δοθούν όσο το δυνατόν πιο περιεκτικοί ορισμοί για την έννοια της διαδικασίας. Οι προσεγγίσεις είναι πολλές και διαφορετικές και οι διάφοροι ορισμοί αποτυπώνουν ο καθένας την ξεχωριστή οπτική τους. Παρακάτω θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε ορισμένους από αυτούς με σκοπό να διαμορφωθεί μια σφαιρική άποψη για το τι είναι διαδικασία. Σύμφωνα με τον Oberweis, ως διαδικασία ορίζεται μία πλήρως ή μερικώς αυτοματοποιημένη επιχειρησιακή δραστηριότητα η οποία εκτελείται σε ένα προκαθορισμένο κανονιστικό πλαίσιο με σκοπό την επίτευξη ενός ιδιαίτερου στόχου. Κατ αυτόν τον τρόπο, παράγει ένα αποτέλεσμα αξίας για τον πελάτη.[2] Ο Fischer, από τη δική του οπτική γωνία, ορίζει τη διαδικασία ως ένα συνονθύλευμα επαναλαμβανόμενων δραστηριοτήτων που διαδραματίζονται κατά την εκτέλεση μιας εργασίας στους διαφορετικούς τομείς μια επιχείρησης. Είναι στην πραγματικότητα, τα επαναλαμβανόμενα αποτελέσματα ενός μεμονωμένου στόχου με προκαθορισμένη είσοδο και έξοδο και υπολογίσιμη προστιθέμενη αξία. Κοντά στον ορισμό του Fischer και ο Striening που αντιλαμβάνεται τη διαδικασία ως μια αλληλουχία δραστηριοτήτων με σκοπό τη δημιουργία προϊόντων ή υπηρεσιών που συνδέονται άμεσα το ένα με το άλλο και το σύνολο τους καθορίζει τη Διοίκηση, την Παραγωγή, την Τεχνική Διοίκηση και την οικονομική επιτυχία της επιχείρησης. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 10

11 Το κοινό σημείο αναφοράς όλων των ανωτέρω περιγραφών της έννοιας διαδικασία είναι ότι υπάρχουν δεδομένες πληροφορίες και υπολογίσιμα αποτελέσματα. Παράλληλα μιλάμε για δραστηριότητες που έχουν πεπερασμένη έναρξη και λήξη και υπάρχει η ανάγκη για προσθήκη αξίας μέσα από αυτές. Αν δεχτούμε σε αυτό το σημείο πως ιχνηλατήσαμε κατά κάποιον τρόπο την έννοια της διαδικασίας, επόμενο μας βήμα είναι να επιχειρήσουμε να δώσουμε μια περιγραφή για το τι είναι η μοντελοποίηση των διαδικασιών.[3] 2.3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ Αποσαφηνίζοντας την έννοια της διαδικασίας γίνεται αντιληπτό πως απλώς και μόνο η λεκτική περιγραφή σε ελεύθερο κείμενο των δραστηριοτήτων που απαρτίζουν μια διαδικασία δε θα είχε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα για την κατανόηση της διαδικασίας αυτής. Αυτό θα συνέβαινε διότι είτε το κείμενο θα ήταν τόσο συνοπτικό με αποτέλεσμα να παραλειφθούν λεπτομέρειες ζωτικής σημασίας είτε θα ήταν ογκώδες με αποτέλεσμα η κατανόηση του να ήταν δύσκολη και πολύ χρονοβόρα σα διαδικασία. Αυτό το πρόβλημα ήρθε να επιλύσει η Μοντελοποίηση των διαδικασιών.[4] Με την έννοια Μοντελοποίηση Διαδικασιών στην ουσία εννοούμε όλες αυτές τις Γραφικές Μεθόδους Απεικόνισης μέσω των οποίων καταφέρνουμε να προσδώσουμε στις απεικονιζόμενες διαδικασίες το απαραίτητο επίπεδο λεπτομέρειας ούτως ώστε να τις καταστήσουμε πιο κατάλληλες για την παρουσίαση της ροής και της αλληλουχίας των δραστηριοτήτων ενώ παράλληλα μας δίνεται η δυνατότητα να επισημάνουμε και πολλαπλές εργασίες που μπορεί να λαμβάνουν χώρα παράλληλα και ταυτόχρονα.[5] Συν τοις άλλοις, είναι πασιφανές πως μέσω αυτών των μεθόδων παρουσιάζουμε ένα αποτέλεσμα πιο λειτουργικό στην ανάγνωση και την κατανόηση και παράλληλα πιο φιλικό προς τον αναγνώστη ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 11

12 Όπως προαναφέρθηκε, η Μοντελοποίηση Διαδικασιών χρησιμοποιεί κατά κύριο λόγο γραφικές μεθόδους απεικόνισης. Τοιούτω τρόπω είναι ευκολότερο και για την ίδια την επιχείρηση να διακρίνει, να εκτιμήσει και να καταγράψει τις διορθωτικές ενέργειες που απαιτούνται όσον αφορά τη διαχείριση των πόρων που απαιτούνται για την εκτέλεση της εκάστοτε διαδικασίας. Σε γενικές γραμμές δεν μπορούμε να πούμε πως υπάρχει ένα ευρέως διαδεδομένο ή καθιερωμένο πρότυπο μοντελοποίησης διεθνώς. Γι αυτό το λόγο σε κάθε περίπτωση ο τρόπος με τον οποίο δομείται το εκάστοτε μοντέλο επηρεάζεται εξαιρετικά από τις δυνατότητες που προσφέρει στο χρήστη το εργαλείο μοντελοποίησης που χρησιμοποιεί. Επιπλέον σε αυτό το σημείο οφείλουμε να αναφέρουμε πως η Μοντελοποίηση Διαδικασιών αποτελεί ένα κομμάτι ενός ευρύτερου πρότζεκτ το οποίο είναι η Αναδιοργάνωση των Επιχειρησιακών Διαδικασιών (Business Process Reengineering) και η δομή του μοντέλου εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τις απαιτήσεις αυτού του πρότζεκτ. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένα διεθνώς καθιερωμένο πρότυπο που να διαμορφώνει αυστηρούς κανόνες όσον αφορά τη μοντελοποίηση των διαδικασιών, δε σημαίνει πως δεν υπάρχουν και γενικές αρχές πάνω στις οποίες πρέπει να βασίζεται η μοντελοποίηση των διαδικασιών.[6] Αν θέλαμε να τις συνοψίσουμε, θα μπορούσαμε να πούμε πως κάποιες από αυτές είναι οι κάτωθι: Δυνατότητα δημιουργίας των μοντέλων τα οποία θα αναπαριστούν τη ροή των διαδικασιών. Συνέπεια όσον αφορά τη διαισθητική και λογική απεικόνιση της διαδικασίας ούτως ώστε αυτή να εκπληρώνει το σκοπό γα τον οποίο προορίζεται. (παραδείγματος χάριν ένα κανονιστικό πλαίσιο διαλειτουργικότητας ηλεκτρονικών υπηρεσιών) Συμβατότητα με τεχνικές προδιαγραφές (πχ BPMN ή UML) Διατηρησιμότητα μέσω της οποίας ο σχεδιασμός των μοντέλων οφείλει να είναι τέτοιος ούτως ώστε να μην χρειάζεται να συντελούνται αλλαγές διαρκώς σε αυτά, αλλά να παρουσιάζουν μια σταθερή λειτουργικότητα. Απλότητα, με βάση την οποία η γραφική απεικόνιση οφείλει να καθιστά τη διαδικασία πιο κατανοητή και διαχειρίσιμη από τους ενδιαφερόμενους. Αυτό ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 12

13 φυσικά ελλοχεύει και τον κίνδυνο της υπεραπλούστευσης μια απεικονιζόμενης διαδικασίας, γεγονός το οποίο είναι απευκταίο. Η σύγχρονη εμπειρία μας έχει καταδείξει με τον πλέον προφανή τρόπο πως προβλήματα στην οργάνωση και λάθος στημένες διαδικασίες έχουν λειτουργήσει ως καταπέλτες στις επιχειρήσεις για να εισέλθουν σε ένα καινούριο στίβο αναζήτησης λύσεων μέσω της Μοντελοποίησης των Διαδικασιών, με απώτερο σκοπό να ανατρέψουν και να βελτιώσουν την υπάρχουσα παθογόνα κατάσταση. Σε αυτό το σημείο, όμως, παρατηρείται ένα συχνό σφάλμα που έχει ολέθρια αποτελέσματα. Η διαδικασία της μεταφοράς μιας πολύπλοκης διαδικασίας σε ένα γραφικό περιβάλλον αποτελεί ένα έργο το οποίο μπορεί να διαρκέσει σημαντικό χρόνο. Στην ιδανική περίπτωση θα πρέπει να εκτελείται χωρίς υπερβολική πίεση χρόνου, ούτως ώστε να γίνει όσο πιο πλήρης γίνεται. Και τούτο διότι μία ελλοχεύουσα πίεση ενδεχομένως να μη φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα, αλλά σα μια ταχεία απάντηση στις απαιτήσεις να καταλήξει τελικά σε ελλειπή μοντέλα και γενικότερα μια λύση χαμηλής ποιότητας και με αδυναμία πρακτικής εφαρμογής. Σε αυτό το σημείο θα παραθέσουμε τα βήματα που σύμφωνα με τον Μ. Nagl είναι προαπαιτούμενα να ληφθούν υπόψιν κατά τη διάρκεια της μοντελοποίησης μιας διαδικασίας. Επιγραμματικά αυτά είναι τα εξής: Πραγματική κατανόηση των υφιστάμενων διαδικασιών, των απαιτήσεων τους σε πόρους, τα δυνατά και αδύνατα σημεία τους καθώς και την επισήμανση του ρίσκου λόγω κάποιων παραγόντων Καθορισμός των σχεδιαζόμενων διαδικασιών και περιγραφή των υφιστάμενων λειτουργιών Υπολογισμός της εκτιμώμενης χρήσης πόρων Αναγνώριση των σταδίων εφαρμογής (Implementation), περιγράφοντας την περιγραφή του συστήματος πόρων, της χρήσης των διαδικασιών και των μέτρων που λαμβάνονται σε διάφορους τομείς λειτουργίας. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 13

14 Αν επιθυμούμε να δώσουμε μια διάσταση των βασικών στόχων της Μοντελοποίησης των Διαδικασιών, τότε αυτοί δε θα μπορούσε να είναι κάποιοι άλλοι από τους παρακάτω: Καλύτερη αναπαράσταση και κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των διαδικασιών Η διευκόλυνση της ανθρώπινης επικοινωνίας και της κατανόησης των διαδικασιών μέσω της παροχής πληροφόρησης για το τι πρέπει να γίνει, πως, από ποιον, πως θα γίνει η αξιολόγηση, ποια είναι τα σχετικά κόστη κτλ Η παροχή καθοδήγησης των ατόμων κατά την εκτέλεση της διαδικασίας. Η αυτόματη εκτέλεση διαδικασιών ή τμημάτων τους Η εκμετάλλευση της επιχειρηματικής γνώσης και τεχνογνωσίας για μετέπειτα επαναχρησιμοποίηση τους Η ορθολογική οργάνωση και ασφάλεια της ροής της πληροφορίας Η ανάλυση συγκεκριμένων όψεων της επιχείρησης (πχ. Λειτουργική, οργανωσιακή, οικονομική, ποσοτική και ποιοτική ανάλυση) Αναφέραμε νωρίτερα πως ο σκοπός ανάπτυξης της γραφικής απεικόνισης των διαδικασιών συντελέσθηκε με σκοπό τη βελτίωση της λειτουργικότητας μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού, ανεξαρτήτως μεγέθους. Η επιτυχία, όμως, του όλου εγχειρήματος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ακρίβεια και τη λεπτομέρεια καταγραφής των στοιχείων της επιχείρησης ή του οργανισμού. Τα εν λόγω στοιχεία που πρέπει να καταγραφούν για μια πιο αποτελεσματική μοντελοποίηση αφορούν τις Δραστηριότητες, τους Πόρους, το Κόστος, τις Χρονικές Διάρκειες, κάποια γεγονότα που μπορεί να συμβούν κατ εξαίρεση, τις προτεραιότητες που υπάρχουν, τη δομή της Επικοινωνίας, απαιτήσεις σε θέματα Ποιότητας και Ασφάλειας. [7] Η Μοντελοποίηση των Διαδικασιών δύναται να ικανοποιήσει πολλαπλές απαιτήσεις, όπως: Επικοινωνία με συνεργάτες ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 14

15 Εδραίωση μιας βάσης για την κατανόηση μιας Διαδικασίας και την ανάλυση της Σχεδιασμό της εργασίας κα εκτίμηση των ανεπιθύμητων καταστάσεων Εγκατάσταση συστημάτων ροής εργασίας (workflow) Εκπαίδευση προσωπικού Έναρξη της διαδικασίας ανάπτυξης λογισμικού 2.4. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ Στα προηγούμενα υποκεφάλαια αναφερθήκαμε στην έννοια της μοντελοποίησης. Ωστόσο, οφείλουμε να δώσουμε και μια πλήρη περιγραφή του τι εννοούμε με τον όρο μοντέλο και πως αυτό υπεισέρχεται και συνδέεται άρρηκτα με την επιχειρηματική μοντελοποίηση που γνωρίσαμε πιο πάνω. Στο υποκεφάλαιο αυτό θα προσδιορίσουμε την έννοια του επιχειρηματικού μοντέλου. Θα δούμε ποια είναι τα προτερήματα του, ενώ έπειτα θα αναφέρουμε τις ανάγκες εκείνες οι οποίες οδηγούν μια επιχείρηση να μοντελοποιήσει τις διαδικασίες της καθώς και τους στόχους που ευελπιστεί να πετύχει από την μοντελοποίηση αυτή. Στη συνέχεια θα αναφερθούμε στα είδη επιχειρηματικής διαδικασίας. Σκοπός των επόμενων ενοτήτων είναι η εισαγωγή του αναγνώστη στο πρωτογενές θεωρητικό επίπεδο της επιχειρηματικής μοντελοποίησης με την περιγραφή βασικών εννοιών, έτσι ώστε να μπορέσει να κατανοήσει το αντικείμενο της εργασίας αυτής όσο γίνεται καλύτερα.[8] Κατά την επιχειρηματική μοντελοποίηση, η επιλογή του μοντέλου το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για την περιγραφή μιας επιχειρησιακής διαδικασίας είναι ίσως το σημαντικότερο κομμάτι της όλης διαδικασίας. Ποιος είναι όμως ο ορισμός του μοντέλου; «Μοντέλο είναι μια συνοπτική περιγραφή μιας παρατηρούμενης συμπεριφοράς ενός συστήματος, απλοποιημένη από σημαντικές λεπτομέρειες» Ο ανωτέρω θα μπορούσε να είναι μια απλοποιημένη επεξήγηση του τι είναι μοντέλο και να καταστεί εύκολα αντιληπτό. Ένα μοντέλο μπορεί να εκφραστεί με ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 15

16 μαθηματικά, σύμβολα, λέξεις, αλλά είναι βασικά μια περιγραφή από οντότητες, διαδικασίες ή ιδιότητες, καθώς και των σχέσεων ανάμεσα τους. Η αξία ενός μοντέλου είναι τόσο μεγαλύτερη, όσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά του να απλοποιεί το πραγματικό σύστημα κατά την περιγραφή του, καθώς και η ικανότητα του να συσχετίζει τα γεγονότα του πραγματικού συστήματος με τα γεγονότα που απεικονίζει το μοντέλο. Ένα μοντέλο θα πρέπει κατά τους Α Oscarsson και Matías Urenda Moris (2002): Να μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί για τον ίδιο σκοπό που έχει δημιουργηθεί και σε άλλα project. Να είναι ενημερωμένο. Να είναι κατανοητό. Να είναι εύχρηστο, δηλαδή κατά βάση να μπορούν να το χρησιμοποιήσουν και άλλα άτομα εκτός από τον κατασκευαστή του μοντέλου. Άλλους δύο κανόνες που θα πρέπει να πληροί ένα μοντέλο είναι : Να είναι πρωτότυπο Να έχει δόκιμη / τυπική σύνταξη και σημειολογία. Να υπακούει δηλαδή σε κάποιες κατασκευαστικές αρχές. Γίνεται κατανοητό μέχρις στιγμής πως η κατασκευή και η επιλογή του μοντέλου είναι μια διεργασία χρονοβόρα και επίπονη. Σχηματικά η διεργασία αυτήν αποτυπώνεται στο παρακάτω σχεδιάγραμμα : ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 16

17 Εικόνα 1: Μεθοδολογία παραγωγής μοντέλου διαδικασίας ΓΙΑΤΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΜΟΝΤΕΛΑ; αποσκοπούν: [8] Η χρήση των μοντέλων σύμφωνα με την Αφροδίτη Τσαλγατίδου (1998) Στη μοντελοποίηση ενός υπάρχοντος συστήματος, με σκοπό την κατανόηση και τη μελέτη του χωρίς διακοπή της λειτουργίας του. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 17

18 Στο να εξετάσουμε μια ριψοκίνδυνη κατάσταση, κάτι που δε θέλουμε να πραγματοποιηθεί στην πραγματικότητα. Στο να περιγράψουμε και να αναλύσουμε ένα σύστημα πριν την υλοποίηση του. Σε πολλά επιστημονικά πεδία, μια κατάσταση ή ένα σύστημα δεν μελετάται άμεσα, αλλά έμμεσα μέσα από ένα μοντέλο της κατάστασης ή του συστήματος Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ Το Επιχειρηματικό Μοντέλο ορίζεται ως μία συμβολική αναπαράσταση της επιχείρησης και των θεμάτων τα οποία την αφορούν και αποτελείται από συμπληρωματικά μεταξύ τους μοντέλα των επιμέρους όψεων της επιχείρησης. Περιέχει αναπαραστάσεις μεμονωμένων γεγονότων, αντικειμένων, σχέσεων και συναλλαγών της επιχείρησης. Είναι σημαντικό το επιχειρηματικό μοντέλο να περιέχει δυναμικές όψεις της επιχείρησης και όχι μόνο στατικές ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Η μοντελοποίηση στον επιχειρησιακό τομέα είναι μια συλλογή από τεχνικές, που χρησιμοποιούνται στη μοντελοποίηση της συμπεριφοράς επιχειρησιακών συστημάτων από την πλευρά των διαδικασιών. Οι managers και οι αναλυτές συστημάτων χρησιμοποιούν επιχειρησιακά μοντέλα για να αντιμετωπίσουν την πολύπλοκη και δυναμική φύση των σύγχρονων οργανισμών. Τα μοντέλα χρησιμοποιούνται καθ όλη την διάρκεια του χρόνου ζωής μιας διαδικασίας, υποστηρίζοντας τον ορισμό της, τον (επανα)σχεδιασμό της και την συνεχή βελτίωση της. Επομένως, η μοντελοποίηση μιας επιχειρησιακής διαδικασίας πρέπει να θεωρηθεί ως μια συνεχής δραστηριότητα παρόμοια με το monitoring, παρά ως μια δραστηριότητα με προκαθορισμένο τέλος. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 18

19 2.6. ΓΙΑΤΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ; Εδώ όμως υπεισέρχεται και το ερώτημα για ποιο λόγο χρησιμοποιούμε επιχειρηματικά μοντέλα. Τους σκοπούς που εξυπηρετούμε με την χρησιμοποίηση επιχειρηματικών μοντέλων θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε παρακάτω. Αρχικά ένα καλά ορισμένο μοντέλο διευκολύνει την κατανόηση της διαδικασίας από κάθε συμμετέχοντα. Όταν ένα διαδικαστικό μοντέλο επιτρέπει την αποσύνθεση μιας πολύπλοκης επιχειρησιακής διαδικασίας σε διαφορετικό επίπεδο λεπτομέρειας, τότε γίνεται εφικτή η εστίαση της προσοχής στο απαιτούμενο επίπεδο ενδιαφέροντος και δεν συμπεριλαμβάνονται οι λεπτομέρειες των άλλων επιπέδων. Ταυτόχρονα ένα μοντέλο μπορεί να επιδείξει που οι διαδικασίες διασταυρώνονται με τα όρια του οργανισμού και που εκτείνονται έξω από αυτόν και συμμετέχουν στη διανομή της παραγωγής ή στην παροχή υπηρεσιών στους πελάτες. Με τον κατάλληλο συμβολισμό, ένα μοντέλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξομοίωση μιας διαδικασίας, ώστε να αναλύσει και να εξετάσει όλα τα «what-if» σενάρια.[9] Παράλληλα τα μοντέλα με δόκιμη σύνταξη (formal syntax) και καλά ορισμένη σημασιολογία (well-defined semantics) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αναπαράσταση διαδικασιών. Επίσης επιτυγχάνονται η καλύτερη αναπαράσταση και κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της επιχείρησης, η διευκόλυνση της ανθρώπινης επικοινωνίας και της κατανόησης των διαδικασιών μέσω της παροχής πληροφόρησης για το τι πρέπει να γίνει, πώς, από ποιον, πως θα γίνει η αξιολόγηση, ποια είναι τα σχετικά κόστη. Τέλος ένα ακόμα επίτευγμα είναι και η παροχή καθοδήγησης των ατόμων κατά την εκτέλεση της διαδικασίας καθώς και η αυτόματη εκτέλεση διαδικασιών ή τμημάτων τους. Αν θέλαμε να προσθέσουμε κάποιους ακόμα λόγους για τους οποίους είναι εξέχουσας σημασίας η επιχειρηματική μοντελοποίηση θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στην εκμετάλλευση της επιχειρηματικής γνώσης και τεχνογνωσίας για μετέπειτα επαναχρησιμοποίηση της (με αυτό τον τρόπο χτίζεται η επιχειρηματική μνήμη η οποία αποτελεί έναν πρόσθετο πόρο για την επιχείρηση). Πρέπον θα ήταν να αναφέρουμε πως ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 19

20 έτσι πετυχαίνουμε και μία πιο ορθολογική οργάνωση και ασφάλεια της ροής πληροφορίας καθώς και σχεδίαση (ή ανασχεδίαση) και προδιαγραφή τμημάτων της επιχείρησης. Συν τοις άλλοις δύναται να επιτευχθούν η ανάλυση συγκεκριμένων όψεων της επιχείρησης (π.χ. λειτουργική, οργανωσιακή, οικονομική, ποσοτική, και ποιοτική ανάλυση), η προσομοίωση της συμπεριφοράς κάποιων τμημάτων της επιχείρησης καθώς και η υποστήριξη και βελτίωση των διοικητικών διαδικασιών. Ταυτόχρονα, έχουμε τη δυνατότητα για λήψη καλύτερων αποφάσεων σχετικά με τις λειτουργίες και την οργάνωση της επιχείρησης και για καλύτερο συντονισμό και έλεγχο τμημάτων ή διαδικασιών της επιχείρησης. Τέλος πετυχαίνουμε και τη διευκόλυνση του benchmarking των διαδικασιών αλλά και διευκόλυνση της διαδικασίας αλλαγής και γενικότερα της βελτίωσης μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού ΟΨΕΙΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Για την αποτελεσματική περάτωση μιας επιχειρηματικής διαδικασίας θα πρέπει να συντελέσουν πολλοί παράγοντες. Θα πρέπει να καθοριστούν τα άτομα ή τα τμήματα που θα λάβουν μέρος σε αυτήν, να καθοριστεί η αλληλουχία των διαδικασιών που αποτελούν την επιχειρηματική δραστηριότητα, τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν κ.α. Όλες αυτές τις διαφορετικές οπτικές μιας επιχειρηματικής διαδικασίας τις ονομάζουμε όψεις και έχουν τον ίδιο σκοπό :[10] Την καλύτερη μοντελοποίηση της επιχειρηματικής διαδικασίας. Οι όψεις αυτές περιγράφονται: Λειτουργική (functional or activity view): Ορίζει ΤΙ λειτουργίες θα εκτελεστούν μέσα στην επιχείρηση και ποια αντικείμενα αυτές θα επεξεργαστούν. Μέσω Συμπεριφοράς (behavioral or dynamic view): Ορίζει ΠΩΣ συμβαίνουν όλα και ΠΟΤΕ Πληροφοριακή (informational view): αναφέρεται στον ορισμό των δεδομένων τα οποία χρησιμοποιούνται ή παράγονται και στις μεταξύ τους συσχετίσεις. Οργανωσιακή (organizational view): Ορίζει ΠΟΙΟΙ πόροι και της επιχείρησης θα εκτελέσουν τις διάφορες λειτουργίες των διαδικασιών ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 20

21 2.8. ΕΙΔΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ Το επιχειρηματικό μοντέλο αποτελεί μία συμβολική αναπαράσταση της επιχείρησης η οποία προκύπτει με την αφαιρετική μέθοδο. Συνήθως ένα επιχειρηματικό μοντέλο αποτελείται (χωρίς να περιορίζεται σε αυτά μόνο) από: Oργανωσιακά μοντέλα, τα οποία τεκμηριώνουν την οργανωσιακή δομή και τις υπευθυνότητες και δικαιοδοσίες των μελών της. Mοντέλα βελτιστοποίησης και λήψης αποφάσεων, τα οποία χρησιμοποιούνται από υποστηρικτικά συστήματα λήψης αποφάσεων (DSSs). Mοντέλα δραστηριοτήτων, τα οποία υπαγορεύουν τις λειτουργίες και ενέργειες που πρέπει να εκτελεστούν στις επιχειρηματικές δραστηριότητες Mοντέλα πόρων, τα οποία περιγράφουν τα χαρακτηριστικά, τις πολιτικές διαχείρισης των πόρων, και τις ενέργειες που γίνονται για τη διεκπεραίωση διαφόρων δραστηριοτήτων Mοντέλα πληροφορίας, τα οποία περιγράφουν τη δομή και τις αλληλοσυσχετίσεις των δεδομένων και των πληροφοριακών στοιχείων του επιχειρηματικού πληροφοριακού συστήματος Oικονομικά μοντέλα, τα οποία παρέχουν μία αναλυτική όψη για τα διάφορα κόστη της επιχείρησης Mοντέλα προϊόντων, για την αναπαράσταση των γεωμετρικών και μη-γεωμετρικών χαρακτηριστικών του προϊόντος καθώς και των λεπτομερειών της σχεδίασης του προϊόντος και των τμημάτων που το απαρτίζουν σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 21

22 2.9. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Σε προηγούμενο υποκεφάλαιο αυτού του πονήματος κάναμε μια πρώτη ιχνηλάτηση του τι ορίζουμε ως διαδικασία. Σε αυτό το σημείο θα επιχειρήσουμε να δώσουμε μία πιο πλήρη περιγραφή του τι είναι επιχειρηματική διαδικασία. Μια επιχειρηματική διαδικασία είναι μια αγορακεντρική περιγραφή ενός συνόλου ενεργειών μιας επιχείρησης. Δηλαδή οι επιχειρησιακές διαδικασίες είναι συλλογές δραστηριοτήτων της επιχείρησης όπου υποστηρίζουν κρίσιμες οργανωτικές λειτουργίες στην πραγματοποίηση ενός στόχου ή πολιτικής, όπως πραγματοποίηση μιας επιχειρησιακής σύμβασης, ή/και ικανοποίηση μιας συγκεκριμένης ανάγκης πελατών. Μία επιχειρησιακή διεργασία είναι μία συλλογή από αλληλοσχετιζόμενες, δομημένες δραστηριότητες ή καθήκοντα, τα οποία παράγουν μία συγκεκριμένη υπηρεσία ή προϊόν (εξυπηρετούν έναν ορισμένο στόχο) για έναν ορισμένο πελάτη ή πελάτες. Μία επιχειρησιακή διεργασία μπορεί να αναλυθεί σε αρκετές υπόδιεργασίες, οι οποίες έχουν τις δικές τους ιδιότητες, παρόλα αυτά όμως συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου της κεντρικής διεργασίας.[11] Η ανάλυση των επιχειρησιακών διεργασιών τυπικά περιλαμβάνει τη χαρτογράφηση των διεργασιών και υπό-διεργασιών μέχρι το επίπεδο μίας δραστηριότητας. Το μοντέλο επιχειρησιακής διεργασίας είναι ένα μοντέλο μιας ή περισσοτέρων επιχειρησιακών διεργασιών και καθορίζει τους τρόπους με τους οποίους πραγματοποιούνται οι διάφορες λειτουργίες για να εκπληρωθούν οι επιδιωκόμενοι στόχοι ενός οργανισμού. Ένα τέτοιο μοντέλο παραμένει μία αφηρημένη έννοια και εξαρτάται από την προβλεπόμενη χρήση του. Μπορεί να περιγράψει τη ροή της εργασίας ή την ολοκλήρωση μεταξύ των επιχειρησιακών διεργασιών. Επίσης, μπορεί να κατασκευαστεί σε πολλαπλά επίπεδα. Η ροή εργασίας (workflow) είναι μία απεικόνιση μίας σειράς από λειτουργίες, οι οποίες αποτελούν το έργο ενός ανθρώπου, ενός απλού ή σύνθετου μηχανισμού, μιας ομάδας ανθρώπων ή ενός οργανισμού από ανθρώπους ή μηχανές. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 22

23 2.10. ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Κάθε επιχειρηματική διαδικασία έχει ένα κύκλο ζωής. Αυτός ο κύκλος αποτελείται από τέσσερα κύρια στάδια τα οποία είναι η συλλογή στοιχείων και η μοντελοποίηση της διαδικασίας, ο επανασχεδιασμός της διαδικασίας με σκοπό την ενημέρωση, η υλοποίηση της διαδικασίας και τέλος η συνεχής βελτίωση της διαδικασίας. Τα τέσσερα αυτά στάδια φαίνονται στο παρακάτω σχήμα : ΕΙΔΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ Οι επιχειρησιακές διαδικασίες, ανάλογα με το πόσο αυστηρά δομημένες ή ευέλικτες είναι, διακρίνονται σε: Ασθενώς-δομημένες, των οποίων ούτε το τελικό αποτέλεσμα, ούτε η αλληλουχία των δραστηριοτήτων είναι απολύτως γνωστά. Αυτές αφορούν: Ad-hoc workflows, όπου η συγκέντρωση και δρομολόγηση της πληροφορίας δεν ακολουθεί κάποια καθορισμένη πορεία αλλά είναι αυθόρμητη Cooperative team workflows, των οποίων η δομή προκύπτει από τη συνεργασία μιας ομάδας ατόμων. Hμι-δομημένες, των οποίων το αναμενόμενο αποτέλεσμα είναι γνωστό, αλλά η διαδοχή των δραστηριοτήτων γίνεται γνωστή μόνο κατά την ώρα της εκτέλεσης. Αυτές αποτελούνται από τις: Αλυσιδωτές δραστηριότητες (chained activity) Ολοκληρωμένες δραστηριότητες μιας ομάδας ανθρώπων με συγκεκριμένη δομή (integrated team activity). Kαλά δομημένες, των οποίων το αναμενόμενο αποτέλεσμα είναι γνωστό και η διαδοχή των δραστηριοτήτων καλά ορισμένη (ντετερμινιστική). Αυτές αφορούν standard workflow, δηλ. προτυποποιημένα, με συγκεκριμένη δομή τα οποία αυτοματοποιούν συνήθως επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες. Στις καλά ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 23

24 δομημένες διαδικασίες όποτε συμβεί κάποια εξαίρεση (ad-hoc exception), τότε ο τελικός χρήστης μπορεί να αποκλίνει από τον συνήθη ορισμό της διαδικασίας Οι δραστηριότητες (activities) διακρίνονται και αυτές σε: Δομημένες, των οποίων η συμπεριφορά είναι προβλέψιμη και Μη-δομημένες, των οποίων η συμπεριφορά δεν είναι προβλέψιμη. Εικόνα 2:Κύκλος ζωής μοντελοποίησης επιχειρηματικής διαδικασίας ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 24

25 2.12. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ Σε αυτό το υποκεφάλαιο θα επιχειρήσουμε να κάνουμε μία πιο αναλυτική περιγραφή της μεθοδολογίας που κατά κόρον ακολουθείται στην μοντελοποίηση των διαδικασιών. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την εκπόνηση και αυτής της εργασίας βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στα βήματα και τα κριτήρια που θα αναλυθούν παρακάτω και τα οποία ακολουθούν ευρέως αποδεκτά πρότυπα.[12] Στάδιο 1 : Επιλογή Διαδικασιών Στο πρώτο στάδιο γίνεται η επιλογή των διαδικασιών που θα εξεταστούν για μοντελοποίηση. Η εν λόγω επιλογή έγινε βάση ορισμένων κριτηρίων όπως σφαιρική κάλυψη οργανισμού, σημαντικότητα, πολυπλοκότητα, αλληλεπίδραση με άλλους φορείς. Στάδιο 2 : Συλλογή Καταγραφή Στοιχείων Μια πολύ σημαντική παράμετρος της μοντελοποίησης αποτελεί η συγκέντρωση των απαιτούμενων πληροφοριών. Το συγκεκριμένο στάδιο χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα κρίσιμο καθώς η ορθότητα των στοιχείων που θα συλλεχθούν θα οδηγήσουν σε μία ρεαλιστική απεικόνιση των λειτουργιών, γεγονός που ενδέχεται να αναδείξει πιθανά προβλήματα και δυσλειτουργίες τα οποία μπορεί να υπάρχουν στις λειτουργίες της επιχείρησης για πολλά χρόνια, χωρίς να έχουν γίνει αντιληπτά. Στάδιο 3 : Αναλυτική Περιγραφή Διαδικασιών Με την αναλυτική περιγραφή των διαδικασιών αποτυπώνονται τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν με έναν πιο λεπτομερή τρόπο. Συνήθως η αναλυτική περιγραφή είναι λεκτική ή διαγραμματική και αποτυπώνει τη χρονική αλληλουχία των ροών ενεργειών. Στάδιο 4 : Επιλογή Τεχνολογικού Εργαλείου ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 25

26 Ακολουθεί η επιλογή του τεχνολογικού εργαλείου που θα χρησιμοποιηθεί για τη μοντελοποίηση των διαδικασιών. Η επιλογή πρέπει να στηρίζεται σε μια σειρά κριτηρίων που απαιτούνται για την ορθή αξιολόγηση μεταξύ των προσφερόμενων τεχνολογιών. Στάδιο 5 : Μοντελοποίηση Διαδικασιών Στο συγκεκριμένο στάδιο πραγματοποιείται η εισαγωγή στοιχείων στο τεχνολογικό εργαλείο και η γραφική αποτύπωση των απαιτούμενων συνιστωσών των διαδικασιών (χάρτης διαδικασιών, ρόλοι, έγγραφα, διαδικασίες) Στάδιο 6 : Μελέτη Διαδικασιών Εντοπισμός Δυσλειτουργιών Αφού μοντελοποιηθεί η κάθε διαδικασία ακολουθεί η στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων και η αποτύπωση αρχικών συμπερασμάτων. Η στατιστική ανάλυση καλύπτει κρίσιμες παραμέτρους όπως συνολικοί χρόνοι, κόστη, αριθμός απαιτούμενων ενεργειών. Στάδιο 7 : Προτάσεις Αναδιοργάνωσης Διαδικασιών Μέσα από τη μελέτη των αρχικών συμπερασμάτων καθορίζονται προτάσεις βελτίωσης και αναδιοργάνωσης διαδικασιών. Οι αλλαγές στηρίζονται σε εντοπισμούς σημείων που προκαλούν προβλήματα συνολικά στη διαδικασία. Στάδιο 8 : Συγκριτική Μελέτη Διαδικασιών Αφού αποτυπωθούν στο σύστημα οι προτεινόμενες αλλαγές ακολουθεί η σύγκριση τους με τις ήδη υπάρχουσες διαδικασίες. Οι βελτιώσεις μπορούν να παρασταθούν τόσο γραφικά (μείωση περιττών, χρονοβόρων ή κοστοβόρων ενεργειών) όσο και στατιστικά (σύγκριση μεταξύ υφιστάμενων και βελτιστοποιημένων παραμέτρων). Με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε και μια συνολική εικόνα των πλεονεκτημάτων των αλλαγών. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 26

27 2.13. ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ Στο προηγούμενο κεφάλαιο αναλύσαμε σε φυσική γλώσσα τη μεθοδολογία την οποία χρησιμοποιούμε ούτως ώστε να μοντελοποιήσουμε μία διαδικασία. Παρουσιάσαμε τα διακριτά στάδια τα οποία πρέπει να διέλθουμε εάν επιθυμούμε να παραλάβουμε μια ροή διαδικασιών που ενδεχομένως να συντελείται για χρόνια εντός ενός οργανισμού και να τη συγκεκριμενοποιήσουμε καταγράφοντας επακριβώς τα στάδια και τις ιδιαιτερότητες που τη διέπουν.[13] Αυτό που σκοπεύουμε να επιτύχουμε είναι να προσδώσουμε μία πιο συγκεκριμενοποιημένη γλώσσα στη διαδικασία που θέλουμε να περιγράψουμε. Στόχος μας είναι πλέον να απομακρυνθούμε από το ελεύθερο κείμενο, καθότι αυτό ενδεχομένως να περιέχει ασάφειες, ανακρίβειες και μπορεί περισσότερο να δυσκολεύει τον άμεσα ενδιαφερόμενο παρά να του επεξηγεί ακριβώς τα στάδια μιας διαδικασίας. Στην προσπάθεια μας αυτή, συνεπώς, οδηγηθήκαμε στη μοντελοποίηση και προσομοίωση των διαδικασιών. Η λειτουργία της προσομοίωσης και της μοντελοποίησης μας επιτρέπει την προεκτελεστική what-if μοντελοποίηση και προσομοίωση. Τοιούτω τρόπω είμαστε στην πλεονεκτική θέση να επιτύχουμε τη βελτιστοποίηση μιας διαδικασίας από τις πρώτες στιγμές της εκτέλεσης της διαδικασίας, βασιζόμενοι στην ανάλυση των πραγματικών μεγεθών όπως αυτά εκτελέστηκαν. Συνεπώς αποκτάται μία διαδραστικότητα που δεν υπήρχε και μπορεί ανά πάσα στιγμή η μοντελοποίηση της διαδικασίας να επανεξετασθεί για να εντοπισθούν οι παθογένειες και να απαλειφθούν.[14] Αφουγκραζόμενη την ανωτέρω ανάγκη, η διεθνής κοινότητα τα τελευταία χρόνια του 20 ου αιώνα αλλά και τα πρώτα του 21 ου ανέπτυξε διάφορες μεθόδους και τεχνικές μοντελοποίησης. Πολλές από αυτές χρησιμοποιήθηκαν είτε από επιχειρήσεις και οργανισμούς είτε από δημόσιους φορείς (συμπεριλαμβανομένων και των Ενόπλων Δυνάμεων) με σκοπό κατά κύριο λόγο την βελτίωση της παραγωγικής διαδικασίας και την αύξηση της παραγωγικότητας, χωρίς ωστόσο να αψηφούνται και τα παράπλευρα πλεονεκτήματα που προέκυπταν. [15] Διαγράμματα Επιχειρηματικής Μοντελοποίησης που αναπτύχθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν είναι: ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 27

28 Τα Διαγράμματα Περίπτωσης Χρήσης (Use case diagrams), που δημιουργήθηκαν από τον Ivar Jacobson το Τα Διαγράμματα Δραστηριοτήτων (Activity diagrams) Ενώ διάφορες τεχνικές Επιχειρηματικής Μοντελοποίησης που δημιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν αναφέρονται ακολούθως: Business Process Modeling Notation (BPMN) Cognition enhanced Natural language Information Analysis Method (CogNIAM) Extended Business Modeling Language (xbml) Event-driven process chain (EPC) ICAM DEFinition (IDEF0) Unified Modeling Language (UML), επεκτάσεις για επιχειρηματικές διεργασίες, όπως του Eriksson-Penker Στο κεφάλαιο που θα ακολουθήσει θα επιχειρηθεί μία περιγραφή κάποιων από τις τεχνικές μοντελοποίησης που αναφέρθηκαν ανωτέρω. 3. ΓΛΩΣΣΕΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ Το παρόν κεφάλαιο θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε κάποιες εκ των σημαντικότερων τεχνικών μοντελοποίησης. Συγκεκριμένα το κεφάλαιο αυτό θα χωριστεί σε δύο επιμέρους τμήματα. Στο πρώτο εξ αυτών θα επιχειρήσουμε μία ανάλυση, όπως αναφέραμε και νωρίτερα, των πιο διαδεδομένων τεχνικών μοντελοποίησης ταυτόχρονα με μια περιγραφή των αντιπροσωπευτικότερων σημειογραφιών για τη μοντελοποίηση των διαδικασιών, παραθέτοντας παράλληλα και παραδείγματα ούτως ώστε να καταστήσουμε στον αναγνώστη πιο εφικτή την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας τους. Στο δεύτερο τμήμα του κεφαλαίου θα επιχειρήσουμε μία εισαγωγή στην έννοια της τρισδιάστατης απεικόνισης και μοντελοποίησης των διαδικασιών. Σκοπός αυτού του ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 28

29 τμήματος θα είναι ο αναγνώστης να μεταβεί ομαλά και από τις καθιερωμένες τεχνικές μοντελοποίησης στο καινοτόμο περιβάλλον της τρισδιάστατης μοντελοποίησης και να αισθανθεί τα οφέλη που προκύπτουν από την εν λόγω τεχνική ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή του 3 ου κεφαλαίου σε αυτό το τμήμα του θα πραγματοποιήσουμε μία ανάλυση των βασικότερων τεχνικών μοντελοποίησης που χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλον τον κόσμο για την απεικόνιση των επιχειρηματικών διαδικασιών. Οι τεχνικές που επιλέξαμε για να εστιάσουμε είναι η BPMN, η IDEF και η UML BUSINESS PROCESS MODELLING NOTATION BPMN Ως επιχειρηματική διαδικασία ορίστηκε ένα σύνολο εργασιών που βοηθούν μια επιχείρηση να προσφέρει μια υπηρεσία ή ένα προϊόν σε έναν πελάτη. Η BPMN (Business Process Modelling Notation) ή ΣΠΕΔ (Συμβολισμός Προτυποποίησης Επιχειρηματικών Διαδικασιών, ελληνιστί) αποτελεί ένα νέο πρότυπο για την αναπαράσταση επιχειρηματικών διαδικασιών και διαδικασιών υπηρεσιών ιστού με τη βοήθεια συμβόλων, το οποίο αναπτύχθηκε από τον οργανισμό BPMI (Business Process Management Initiative),με σκοπό την ενοποίηση και προτυποποίηση των υπαρχόντων Τεχνολογιών Διοίκησης Επιχειρησιακών Διαδικασιών. Η BPMN περιλαμβάνει σύμβολα για την αναπαράσταση και διαχείριση μηνυμάτων που ανταλλάσσονται ανάμεσα σε επιχειρήσεις και οργανισμούς, επιτρέποντας έτσι την αναπαράσταση διαδικασιών ανάμεσα σε επιχειρήσεις (B2B) αλλά και ανάμεσα σε επιχειρήσεις και πελάτες (B2C). Η BPMN παρέχει ένα διάγραμμα το οποίο καλείται Διάγραμμα Επιχειρηματικής Διαδικασίας (Business Process Diagram BPD) και το οποίο παρουσιάζει σχηματικά τη ροή των εργασιών μίας διαδικασίας. Κάθε στοιχείο του διαγράμματος ονομάζεται αντικείμενο ροής και έχει ένα συγκεκριμένο νόημα το οποίο ορίζεται στις προδιαγραφές ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 29

30 της BPMN και υπόκειται σε συγκεκριμένους κανόνες. Η BPMN έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε το Διάγραμμα Επιχειρηματικής Διαδικασίας να είναι εύκολο στη κατανόηση και τη χρήση του και ταυτόχρονα να μπορεί να αναπαριστάνει πολύπλοκες επιχειρηματικές διαδικασίες ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, η BPMN αναπτύχθηκε από έναν οργανισμό, τον ΒΡΜΙ. Το ΒΡΜΙ Notation Working Group ιδρύθηκε το 2001 με σκοπό την ανάπτυξη των προδιαγραφών της BPMN. Το Νοέμβριο του 2002 διατίθεται στο κοινό η draft έκδοση 0.9 των προδιαγραφών της BPMN. Μετά από σχεδόν ένα χρόνο και συγκεκριμένα τον Αύγουστο του 2003 διατίθεται στο κοινό η draft έκδοση 1.0 των προδιαγραφών της BPMN. Η πρώτη ολοκληρωμένη και επίσημη έκδοση της BPMN, η έκδοση 1.0 διατίθεται στο κοινό λίγους μήνες αργότερα και συγκεκριμένα το Μάρτιο του Τον Ιούνιο του 2005, η έκδοση 1.x των προδιαγραφών της BPMN βρίσκεται υπό ανάπτυξη ενώ έχει κατατεθεί στην OMG πρόταση συγχώνευσης της BPMN με τη UML 2. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το Φεβρουάριο του 2006 η OMG να υιοθετήσει την BPMN 1.0 και η BPMI ενώνεται με την OMG. Επιστρέφοντας στο σήμερα, η τρέχουσα έκδοση της BPMN που χρησιμοποιείται κατά κόρον είναι η έκδοση ΧΑΡΑΚΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Περιγράφηκε και νωρίτερα πως η BPMN αποτελεί ένα πρότυπο για τη μοντελοποίηση επιχειρησιακών διαδικασιών με γραφικό τρόπο που βασίζονται στα διαγράμματα ροής (flowcharts) και στο διάγραμμα εργασιών (activity diagram) της UML. Ο στόχος της είναι η υποστήριξη της διαχείρισης των επιχειρησιακών διαδικασιών (business process management) μέσω της δυνατότητας της να παρέχει ένα συμβολισμό που είναι ιδιαιτέρως διαισθητικός προς τους επαγγελματίες χρήστες, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζει και τη μοντελοποίηση σύνθετης επιχειρησιακής σημασιολογίας από τεχνικούς χρήστες. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 30

31 Η BPMN ως γλώσσα μοντελοποίησης έχει καθιερωθεί ως σημαντικότατη γλώσσα μοντελοποίησης για διάφορους λόγους. Αρχικά καθιστά δυνατή τη μοντελοποίηση B2B και B2C αλληλεπιδράσεων. Έχει τη δυνατότητα να αντιστοιχισθεί σε εκτελέσιμες γλώσσες επιχειρησιακών διαδικασιών, όπως επί παραδείγματι η BPEL. Ταυτόχρονα δύναται να χρησιμοποιηθεί και για τη μοντελοποίηση συνθέσεων Ιστού (Web Services compositions). Επίσης δημιουργεί τη γέφυρα για να καλύψει το νοητό κενό μεταξύ σχεδιασμού και υλοποίησης. Φυσικά δεν πρέπει να λησμονείται το γεγονός πως αποτελεί το μέσο επικοινωνίας μεταξύ των αναλυτών συστημάτων, των προγραμματιστών και των εταιρικών χρηστών. Εικόνα 3: Συσχέτιση μεταξύ BPMN-BP-BPEL Η BPMN ως γλώσσα μοντελοποίησης, ωστόσο, μοντελοποιεί μόνον έννοιες σχετικές με τις επιχειρησιακές διαδικασίες. Δεν υποστηρίζει, δηλαδή, άλλα είδη μοντελοποίησης που δεν αφορούν τις διαδικασίες. Επί παραδείγματι, δεν υποστηρίζεται η μοντελοποίηση Οργανωτικών Δομών ή Μοντέλων Δεδομένων. Επίσης, ενώ η BPMN απεικονίζει τη ροή των δεδομένων μέσω μηνυμάτων και τη διασύνδεση των δεδομένων με τις δραστηριότητες, εντούτοις δεν αποτελεί διάγραμμα ροής δεδομένων (data flow diagram). ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 31

32 ΣΗΜΕΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΤΗΣ BPMN Η BPMN ως γλώσσα μοντελοποίησης ορίζει έναν τύπο διαγράμματος, το Business Process Diagram (BPD) το οποίο αποτελείται από ένα σύνολο γραφικών στοιχείων τα οποία είναι επεκτάσιμα. Παράλληλα επιτρέπουν την εύκολη ανάπτυξη απλών διαγραμμάτων που είναι οικεία στους αναλυτές (για παράδειγμα, όπως θα δούμε και παρακάτω, η απόφαση συμβολίζεται με ένα διαμάντι και η δραστηριότητα με ένα τετράγωνο). Ο βασικότερος στόχος και γενικότερα η φιλοσοφία της BPMN είναι να δημιουργήσει έναν απλό μηχανισμό για τη δημιουργία απλών, κατανοητών και ευανάγνωστων μοντέλων επιχειρησιακών διαδικασιών που όμως να μπορεί να χειριστεί και την πολυπλοκότητα που υπάρχει στις επιχειρησιακές διαδικασίες χωρίς να απαλείφονται λεπτομέρειες ζωτικής σημασίας. Εάν επιθυμούσαμε να κατηγοριοποιήσουμε τα γραφικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται σε αυτή τη γλώσσα μοντελοποίησης, αυτά θα ανήκαν στις εξής 4 κατηγορίες: 1. Αντικείμενα Ροής (Flow Objects) 2. Αντικείμενα Σύνδεσης (Connecting Objects) 3. Δεξαμενές (Swimlanes) 4. Συμπληρωματικά Αντικείμενα (Artifacts) Φυσικά οι ανωτέρω κατηγορίες αποτελούν ευρύτερες ομάδες και σε καθεμία από αυτές δύνανται να προστεθούν επιπλέον στοιχεία για να χειριστούν την όποια πολυπλοκότητα της διεργασίας που επιθυμούμε να αναπαραστήσουμε. Η κάθεμια από αυτές τις ομάδες περιέχει ένα σύνολο στοιχείων που αναλύονται ως εξής: ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 32

33 1. Αντικείμενα Ροής (Flow Objects) τα οποία αποτελούν τα βασικά γραφικά στοιχεία απεικόνισης της συμπεριφοράς μιας διαδικασίας. Υπάρχουν 3 είδη αντικειμένων ροής: Γεγονός (Event) Δραστηριότητα (Activity) Πύλη (Gateway) 2. Αντικείμενα Σύνδεσης (Connecting Objects). Υπάρχουν 3 τρόποι σύνδεσης των αντικειμένων ροής ή με άλλες πηγές πληροφορίας: Ροή (Sequence Flow) Ροή Μηνυμάτων (Message Flow) Σύνδεσμος (Association) 3. Δεξαμενές (Swimlanes) που στοχεύουν στην ομαδοποίηση των πρωτευόντων στοιχείων μοντελοποίησης με δύο τρόπους: Ενότητες (Pools) Υπο-ενότητες (Lanes) 4. Συμπληρωματικά Αντικείμενα (Artifacts) τα οποία χρησιμοποιούνται για την παροχή επιπλέον πληροφορίες. Υπάρχουν 3 είδη πρότυπων artifacts σήμερα: Αντικείμενο Δεδομένων (Data Object) Ομάδα (Group) Σχόλια (Annotation) Στον πίνακα που ακολουθεί παρατίθεται η επεξήγηση των βασικών συμβόλων που χρησιμοποιούνται για τη Μοντελοποίηση των Διαδικασιών σύμφωνα με τη BPMN. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 33

34 Σύμβολο Στοιχείο Περιγραφή Γεγονός Αρχής Ενδιάμεσο Γεγονός Γεγονός Τέλους Μήνυμα Χρονιστής Σφάλμα Ακύρωση Αναδρομή Κανόνας Σύνδεσμος Πολλαπλής Φύσεως Τερματισμός Γεγονός Ροή Γεγονότος (Γεγονός Αρχής, Ενδιάμεσο Γεγονός, Γεγονός Τέλους) Τύπος Γεγονότος (π.χ. Μήνυμα, Χρονιστής, Σφάλμα, Ακύρωση, Αναδρομή, Κανόνας, Σύνδεσμος, Πολλαπλής Φύσεως, Τερματισμός) Ένα γεγονός είναι κάτι που «συμβαίνει» κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας. Τα γεγονότα επηρεάζουν τη ροή εργασιών και συνήθως έχουν μια αιτία (πυροδοτητή - trigger) ή ένα αποτέλεσμα. Τα γεγονότα είναι κύκλοι με ανοικτά κέντρα ώστε να επιτρέπουν τη διαφοροποίηση ανάλογα με την αιτία ή το αποτέλεσμα. Υπάρχουν 3 τύποι γεγονότων, βασισμένοι στο πότε επηρεάζουν τη ροή της εργασίας: Αρχή, Ενδιάμεσο και Τέλος. Ένα Γεγονός Αρχής υποδεικνύει πότε μια συγκεκριμένη διαδικασία θα ξεκινήσει. Ένα Ενδιάμεσο Γεγονός συμβαίνει ανάμεσα σε ένα Γεγονός Αρχής και ένα Γεγονός Τέλους: Επηρεάζει τη ροή της διαδικασίας, αλλά δεν ξεκινάει ή (απευθείας) τελειώνει τη διαδικασία. Ένα Γεγονός Τέλους ή τελικό γεγονός υποδεικνύει πότε μια διαδικασία θα τελειώσει. Ένα γεγονός Αρχής και τα περισσότερα ενδιάμεσα γεγονότα έχουν πυροδοτητές που καθορίζουν την αιτία για το γεγονός. Γεγονότα τέλους μπορούν να καθορίζουν ένα «αποτέλεσμα» το οποίο εμφανίζεται ως συνέπεια του τέλους της ροής εργασιών. Περισσότερες λεπτομέρειες παρατίθενται στον Πίνακα ΣΤ-2. Δραστηριότητα Μια δραστηριότητα είναι ένας γενικός όρος για την εργασία που ένας φορέας επιτελεί. Μια δραστηριότητα μπορεί να είναι απλή ή σύνθετη. Οι τύποι δραστηριοτήτων που αποτελούν μέρος ενός Μοντέλου Διαδικασίας είναι: Διαδικασία (Process), Υποδιαδικασία (Sub-Process) και Εργασία (Task). Οι διαδικασίες περιέχονται σε μια ενότητα (pool) ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 34

35 ή υπο-ενότητα (lane). Δεν υπάρχει κάποιο ειδικό σύμβολο. Εργασία Διαδικασία / Υποδιαδικασία Αφηρημένη όψη Υποδιαδικασίας Διευρυμένη όψη Υποδιαδικασίας Δοσοληψία Εμφωλευμένη Υποδιαδικασία Ροή Μια εργασία είναι μια απλή δραστηριότητα που εκτελείται στο πλαίσιο μιας υπηρεσίας. Μια εργασία δεν μπορεί να αναλυθεί περαιτέρω. Μια διαδικασία / υποδιαδικασία είναι μια σύνθετη διαδικασία, υπό την έννοια ότι μπορεί να αναλυθεί σε υπο-δραστηριότητες και να εμπλέκει επιπλέον Φορείς. Στην αφηρημένη όψη, οι λεπτομέρειες της υποδιαδικασίας δεν είναι ορατές στο διάγραμμα. Το σύμβολο «+» χαμηλά στο κέντρο του σχήματος υποδεικνύει ότι πρόκειται για υποδιαδικασία και κρύβει ένα χαμηλότερο επίπεδο ανάλυσης. Η διευρυμένη όψη αποτελεί μια πλήρη όψη της υποδιαδικασίας με τις λεπτομέρειες ορατές εντός των συνόρων της διαδικασίας. Προσοχή στη ροή εργασιών της υποδιαδικασίας που δεν μπορεί να διασχίζει τα σύνορα της. Μια δοσοληψία είναι ένα είδος υποδιαδικασίας που υποστηρίζεται από «ειδικό πρωτόκολλο» το οποίο ορίζει ότι τα εμπλεκόμενα μέρη έχουν φτάσει σε πλήρη συμφωνία ότι η δραστηριότητα πρέπει είτε να ολοκληρωθεί ή να ακυρωθεί. Οι ιδιότητες μιας δραστηριότητας καθορίζουν εάν πρόκειται για δοσοληψία. Μια εμφωλευμένη διαδικασία χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι διαμοιράζεται το σύνολο των δεδομένων της με την διαδικασία γονέα στην οποία εντάσσεται και διαφέρει από την υποδιαδικασία που εάν χρειάζεται δεδομένα από τη διαδικασία γονέα θα πρέπει να περαστούν ρητά ως ορίσματα. Μια ροή χρησιμοποιείται για να δείξει τη σειρά με την οποία πραγματοποιούνται οι δραστηριότητες σε μια διαδικασία. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 35

36 Ομαλή Ροή Μη ελεγχόμενη Ροή Εξαρτημένη Ροή Προκαθορισμένη Ροή Ροή Εξαίρεσης Ροή Μηνυμάτων Μια ομαλή ροή ξεκινάει από ένα Γεγονός Αρχής και συνεχίζει από δραστηριότητα σε δραστηριότητα μέσω εναλλακτικών και παράλληλων μονοπατιών μέχρι να καταλήξει σε ένα Γεγονός Τέλους. Μια μη ελεγχόμενη ροή δεν περνάει από πύλες και είναι ανεξάρτητη από τυχόν συνθήκες που επηρεάζουν τη ροή της διαδικασίας. Ένα απλό παράδειγμα μιας μη ελεγχόμενης ροής αποτελεί η σύνδεση δύο δραστηριοτήτων. Μια μη ελεγχόμενη ροή εφαρμόζεται επίσης σε πολλαπλές ροές που συγχωνεύονται σε ή απομακρύνονται από μια δραστηριότητα. Κάθε ροή κατευθύνεται από ένα αντικείμενοπηγή σε ένα αντικείμενο-στόχο. Μια ροή μπορεί να υπακούει σε κάποιες συνθήκες που αξιολογούνται στο χρόνο εκτέλεσης της διαδικασίας για να καθορίσουν εάν η συγκεκριμένη ροή θα χρησιμοποιηθεί. Εάν η εξαρτημένη ροή ξεκινάει από μια δραστηριότητα, τότε η ροή θα έχει ένα μικρό ρόμβο στην αρχή της γραμμής (όπως φαίνεται στο σύμβολο). Ένα η εξαρτημένη ροή ξεκινάει από μια πύλη, τότε θα πρέπει να λείπει ο ρόμβος, όπως στη μη εξαρτημένη ροή. Η προκαθορισμένη ροή χρησιμοποιείται σε κόμβους αποφάσεων όταν οι συνθήκες για τις υπόλοιπες εξαρτημένες ροές δεν ικανοποιούνται. Η συγκεκριμένη ροή απεικονίζεται με μια κάθετη στην αρχή της γραμμής. Μια ροή εξαίρεσης συμβαίνει εκτός της ομαλής ροής της διαδικασίας και οφείλεται σε ένα ενδιάμεσο γεγονός που προκαλείται κατά την εκτέλεση της διαδικασίας. Μια ροή μηνυμάτων χρησιμοποιείται για να δείξει τη ροή των μηνυμάτων/εγγράφων ανάμεσα σε δύο Φορείς που είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για να στείλουν και να λάβουν μηνύματα. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 36

37 Βασισμένο σε συνθήκες: Βασισμένο σε γεγονότα: Ή: Σύνθετος: ΚΑΙ: Σύνδεσμος Αναδρομής (Compensation Association) Σύνδεσμος Πύλη Τύποι Πύλης Διασταύρωση (ΚΑΙ-Διαίρεση) Ένας σύνδεσμος αναδρομής συμβαίνει εκτός της ομαλής ροής της διαδικασίας και βασίζεται σε ένα Ενδιάμεσο Γεγονός Ακύρωσης που πυροδοτείται από την αποτυχία μιας δοσοληψίας ή ένα Γεγονός Αναδρομής. Το τέλος του συνδέσμου πρέπει να δείχνει σε μια δραστηριότητα αναδρομής. Ένας σύνδεσμος χρησιμοποιείται για να συσχετίζει πληροφορία (π.χ. Σχόλια) με Αντικείμενα Ροής (Flow Objects). Κείμενο και γραφικά αντικείμενα που δεν απεικονίζουν ροή μπορούν επίσης να συσχετιστούν με αντικείμενα ροής μέσω του συνδέσμου. Μια πύλη χρησιμοποιείται για να ελέγχει τη ροή εργασιών. Αποφασίζει για θέματα διακλαδώσεων: διαχωρισμό, συγχώνευση και ένωση μονοπατιών. Οι τύποι ελέγχου περιλαμβάνουν: Αποκλειστικό Ή Αποκλειστική Απόφαση. Μπορεί να βασίζεται σε συνθήκες ή γεγονότα. Ή Εναλλακτική Απόφαση Σύνθετος σύνθετες συνθήκες (π.χ. απεικόνιση 3 εισερχόμενων ροών και 5 εξερχόμενων) Και Διασταύρωση ή Ένωση Κάθε τύπος ελέγχου επηρεάζει την εισερχόμενη και την εξερχόμενη ροή. Η διασταύρωση αναφέρεται στο διαχωρισμό ενός μονοπατιού σε δύο ή περισσότερες παράλληλες διαδρομές. Σε αυτό το σημείο της διαδικασίας οι δραστηριότητες εκτελούνται συγχρόνως και όχι σειριακά (να πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μια δραστηριότητα πριν ξεκινήσει η επόμενη). ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 37

38 (βλ. επόμενα σύμβολα) Βασισμένο σε συνθήκες: Βασισμένο σε γεγονότα: Ένωση (ΚΑΙ- Σύνδεση) Απόφαση (Ή- Διαίρεση) Αποκλειστική Απόφαση Αποκλειστική Απόφαση Βασισμένη σε Συνθήκες Ο όρος Ένωση (γνωστός και ως ΚΑΙ-Σύνδεση ή συγχρονισμός) αναφέρεται στο συνδυασμό 2 ή περισσότερων παράλληλων διαδρομών σε ένα μονοπάτι. Μια παράλληλη πύλη (ΚΑΙ) ουσιαστικά χρησιμοποιείται για να απεικονίσει τη συνένωση των πολλαπλών αυτών ροών. Οι αποφάσεις είναι πύλες σε μια διαδικασία όπου η ροή του ελέγχου μπορεί να ακολουθήσει μια ή περισσότερες εναλλακτικές διαδρομές. Μια πύλη Αποκλειστικής Απόφασης (Αποκλειστικό Ή) περιορίζει τη ροή με κριτήρια που (μόλις εφαρμοστούν κατά την εκτέλεση) επιλέγουν μια εναλλακτική διαδρομή. Υπάρχουν δύο τύποι Αποκλειστικού Ή που βασίζονται είτε σε συνθήκες ή σε γεγονότα. Η αποκλειστική απόφαση που βασίζεται σε συνθήκες αναπαρίσταται με έναν κόμβο στον οποίο κάθε υποθετική συνθήκη οδηγεί σε μια εναλλακτική διαδρομή. Οι συνθήκες είναι διατυπωμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να επιλεγεί κάθε φορά μόνο μια εναλλακτική ροή. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 38

39 Αποκλειστική Απόφαση Βασισμένη σε Γεγονότα Εναλλακτική Απόφαση Συγχώνευση ( Η- Ένωση) Η αποκλειστική απόφαση που βασίζεται σε γεγονότα αναπαρίσταται με έναν κόμβο στον οποίο ποια εναλλακτική διαδρομή θα ακολουθηθεί αποφασίζεται από το γεγονός που συμβαίνει σε εκείνο το σημείο της διαδικασίας. Τα πιο συνηθισμένα γεγονότα είναι η λήψη ενός μηνύματος και ο χρονιστής. Μόνο μια από τις εναλλακτικές διαδρομές ακολουθείται σε κάθε εκτέλεση της διαδικασίας. Υπάρχουν 2 εναλλακτικές που μπορούν να απεικονίσουν το γεγονός της λήψης μηνύματος: Δραστηριότητες του τύπου Λήψη (βλ. πάνω σύμβολο) Ενδιάμεσα γεγονότα του τύπου Μήνυμα (βλ. κάτω σύμβολο) Μια πύλη Εναλλακτικής Απόφασης (Ή) περιορίζει τη ροή με κριτήρια που μόλις εφαρμοστούν κατά την εκτέλεση επιλέγουν μια ή περισσότερες εναλλακτικές διαδρομές. Μια προκαθορισμένη (default) συνθήκη μπορεί να εφαρμοστεί ώστε να διασφαλίζει ότι τουλάχιστον ένα μονοπάτι επιλέγεται. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν δύο τύποι Εναλλακτικής Απόφασης: Μια συλλογή από εξαρτημένες ροές - συνθήκες (βλ. πάνω σύμβολο) Μια πύλη Ή, που συνδυάζεται συνήθως με άλλες πύλες (βλ. κάτω σύμβολο) Η συγχώνευση (εναλλακτικά Ή- Ένωση) όταν αναφέρεται στον συνδυασμό δύο ή περισσότερων μονοπατιών σε ένα κατά μοναδικό τρόπο. Διαφέρει από την ΚΑΙ- Σύνδεση στο γεγονός ότι τα μονοπάτια που συγχωνεύονται δεν είναι απαραίτητο να εκτελούνται όλα. Στην περίπτωση που η εισερχόμενη ροή από όλες τις εναλλακτικές διαδρομές είναι εναλλακτική τότε η πύλη δεν είναι απαραίτητη και μπορεί να αντικατασταθεί από το σύμβολο της μη ελεγχόμενης ροής ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 39

40 Βλ. επόμενα δύο σύμβολα Βρόχος Βρόχος Δραστηριοτήτων Βρόχος Ροής Βρόχος Πολλαπλών Στιγμιότυπων Διακοπή Δραστηριότητας Ενότητα (Pool) Η BPMN παρέχει 2 μηχανισμούς για τη δημιουργία (επαναληπτικών) βρόχων σε μια διαδικασία. Οι ιδιότητες των Εργασιών και Υποδιαδικασιών καθορίζουν εάν η εκτέλεση τους πραγματοποιείται μια φορά ή επαναλαμβάνεται. Υπάρχουν 2 τύποι βρόχων: Βρόχος Ροής και Βρόχος Πολλαπλών Στιγμιότυπων. Ένας μικρός δείκτης βρόχου εμφανίζεται χαμηλά στο κέντρο της δραστηριότητας. Οι βρόχοι μπορούν να δημιουργηθούν με τη σύνδεση μιας εξερχόμενης ροής σε ένα αντικείμενο (δραστηριότητα, πύλη) που έχει προηγηθεί χρονικά. Ένας μικρό σύμβολο παράλληλων γραμμών εμφανίζεται χαμηλά στο κέντρο της δραστηριότητας και υποδεικνύει Εργασίες ή Υποδιαδικασίες που επαναλαμβάνονται. Η διακοπή δραστηριότητας εμφανίζεται ως ένα συγκεκριμένο σημείο στη διαδικασία όπου θα συμβεί μια αναμενόμενη καθυστέρηση. Ένα Ενδιάμεσο Γεγονός χρησιμοποιείται για να δείξει την πραγματική αιτία για τη διακοπή. Μια ενότητα (pool) αναπαριστά έναν Φορέα που συμμετέχει σε μια υπηρεσία/διαδικασία και χρησιμοποιείται για το διαχωρισμό των δραστηριοτήτων κάθε Φορέα. Ενότητες δημιουργούνται για τον αρμόδιο Φορέα της υπηρεσίας, τον αποδέκτη της και όλους τους εμπλεκόμενους Φορείς κατά την εκτέλεσή της (σημειώνεται ότι δεν αφορά τους Φορείς που απλώς παρέχουν τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για την εκκίνηση της υπηρεσίας). ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 40

41 Υπο-ενότητα (Lane) Αντικείμενα Δεδομένων (Έγγραφα) Ομάδα (ένα κουτί γύρω από ένα σύνολο αντικειμένων για λόγους τεκμηρίωσης) Σχόλια κειμένου Σύνδεσμος Σελίδων Μια υπο-ενότητα αναγνωρίζει τα οργανωτικά τμήματα κάθε Φορέα. Τοποθετείται είτε κάθετα ή οριζόντια. Οι υπο-ενότητες χρησιμοποιούνται για να οργανώνουν και να κατηγοριοποιούν τις δραστηριότητες ανά αρμόδιο τμήμα του Φορέα. Τα αντικείμενα δεδομένων συνήθως αναφέρονται σε έγγραφα που ανταλλάσσονται στο πλαίσιο μιας διαδικασίας. Θεωρούνται συμπληρωματικά αντικείμενα διότι δεν έχουν κάποια άμεση επίδραση στη ροή της διαδικασίας, αλλά προσδιορίζουν τα ανταλλασσόμενα δεδομένα μεταξύ των Φορέων. Μια ομάδα συγκεντρώνει δραστηριότητες και δεν επηρεάζει τη ροή εργασιών. Η ομαδοποίηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για λόγους τεκμηρίωσης ή ανάλυσης. Οι ομάδες μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να αναγνωρίσουν τις δραστηριότητες μιας κατανεμημένης δοσοληψίας που φαίνεται διαμέσου των ενοτήτων (pools). Τα σχόλια παρέχουν επιπρόσθετες πληροφορίες, π.χ. όσον αφορά την υποστήριξη από πληροφοριακά συστήματα ή το νομικό πλαίσιο που διέπει το συγκεκριμένο βήμα της διαδικασίας. Ο σύνδεσμος σελίδων χρησιμοποιείται συνήθως κατά την εκτύπωση για να δείξει πότε η ροή μεταβαίνει από τη μια σελίδα στην επόμενη. Ένα Ενδιάμεσο Γεγονός Συνδέσμου λειτουργεί ως Σύνδεσμος σελίδων. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 41

42 Ο πίνακας που ακολουθεί παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με τη χρήση των τύπων στο Γεγονός Αρχής, Ενδιάμεσο Γεγονός και Γεγονός Τέλους. Σύμβολο Στοιχείο Περιγραφή Ο τύπος του γεγονότος δεν εμφανίζεται. Χρησιμοποιείται κυρίως σε υποδιαδικασίες που πυροδοτούνται από τη διαδικασία-γονέα. Ο τύπος του γεγονότος δεν εμφανίζεται. Χρησιμοποιείται κυρίως για να δείξει το τέλος μιας υποδιαδικασίας που επιστρέφει τη ροή στη διαδικασία-γονέα. Εμφανίζεται μόνο στην περίπτωση που το Ενδιάμεσο Γεγονός συναντάται στην κύρια ροή της διαδικασίας και χρησιμοποιείται για να δείξει κάποια αλλαγή κατάστασης στη διαδικασία. Μήνυμα Ένα μήνυμα φτάνει από κάποιο εμπλεκόμενο στη διαδικασία Φορέα και πυροδοτεί την έναρξη της διαδικασίας. Ένα μήνυμα αποστέλλεται σε κάποιο εμπλεκόμενο στη διαδικασία Φορέα με το πέρας της διαδικασίας. Χρονιστής Ένα μήνυμα φτάνει από κάποιο εμπλεκόμενο στη διαδικασία και προκαλεί τη συνέχιση της διαδικασίας εάν περίμενε για το μήνυμα ή αλλάζει τη ροή της για χειρισμό εξαίρεσης. Μια συγκεκριμένη ημερομηνία (ή / και ώρα) ή ένας συγκεκριμένος κύκλος (π.χ. κάθε Δευτέρα στις 9π.μ.) μπορούν να πυροδοτήσουν την έναρξη της διαδικασίας. Μια συγκεκριμένη ημερομηνία (ή / και ώρα) ή ένας συγκεκριμένος κύκλος (π.χ. κάθε Δευτέρα στις 9π.μ.) μπορούν να πυροδοτήσουν το γεγονός. Εάν χρησιμοποιηθεί στην κύρια ροή λειτουργεί σαν μηχανισμός καθυστέρησης. Εάν χρησιμοποιηθεί για το χειρισμό εξαιρέσεων, αλλάζει την ομαλή ροή σε ροή εξαίρεσης. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 42

43 Κανόνας Η έναρξη του γεγονότος πραγματοποιείται μόλις ικανοποιηθούν οι συνθήκες που επιβάλλει κάποιος κανόνας ή νόμος (π.χ. Μόλις οι αιτήσεις για μια υπηρεσία ξεπεράσουν τις 100). Χρησιμοποιείται μόνο για το χειρισμό εξαιρέσεων και προκαλείται όταν η συνθήκη κάποιου κανόνα γίνει αληθής. Σύνδεσμος Ο Σύνδεσμος αποτελεί τον μηχανισμό που πυροδοτεί την έναρξη μιας διαδικασίας με το τέλος (αποτέλεσμα) μιας άλλης. Συνήθως, πρόκειται για δύο υποδιαδικασίες μέσα στην ίδια διαδικασία γονέα. Ο Σύνδεσμος αποτελεί τον μηχανισμό που πυροδοτεί το τέλος (αποτέλεσμα) μιας διαδικασίας και ενημερώνει για την έναρξη μιας άλλης. Συνήθως, πρόκειται για δύο υποδιαδικασίες μέσα στην ίδια διαδικασία γονέα. Πολλαπλής Φύσεως Ο Σύνδεσμος αποτελεί τον μηχανισμό που συνδέει το τέλος (αποτέλεσμα) μιας διαδικασίας με ένα ενδιάμεσο γεγονός μιας άλλης. Ζευγάρια συνδέσμων μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν «Πήγαινε σε» (Go To) αντικείμενα. Απεικονίζει τη δυνατότητα έναρξης της διαδικασίας με πολλαπλούς εναλλακτικούς τρόπους, από τους οποίους μόνο ένας τελικά θα πυροδοτήσει την έναρξη της. Οι ιδιότητες του γεγονότος καθορίζουν ποιοι από τους υπόλοιπους τύπους «πυροδοτητών» εφαρμόστηκαν. Απεικονίζει την ύπαρξη πολλαπλών συνεπειών κατά τη λήξη της διαδικασίας, από τις οποίες όλες θα συμβούν (π.χ. μπορεί να σταλούν πολλαπλά μηνύματα). Οι ιδιότητες του γεγονότος καθορίζουν ποιοι από τους υπόλοιπους τύπους «αποτελεσμάτων» εμφανίζονται. Απεικονίζει την ύπαρξη πολλαπλών εναλλακτικών τρόπων, από τους οποίους μόνο ένας τελικά θα πυροδοτήσει το γεγονός. Οι ιδιότητες του γεγονότος καθορίζουν ποιοι από τους υπόλοιπους τύπους «πυροδοτητών» εφαρμόστηκαν. Ακύρωση Εμφανίζεται μόνο σε δοσοληψίες για να δείξει ότι η δοσοληψία θα πρέπει να ακυρωθούν. Πυροδοτεί ένα Ενδιάμεσο Γεγονός Ακύρωσης στα όρια της υποδιαδικασίας και ένα μήνυμα ακύρωσης της δοσοληψίας πρέπει να σταλεί σε όλους τις ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 43

44 εμπλεκόμενους στη δοσοληψία. Αναδρομή Εμφανίζεται μόνο σε δοσοληψίες και πρέπει να απεικονίζεται στο σύνορο της υποδιαδικασίας. Θα πρέπει να πυροδοτηθεί εάν ένα Τελικό Γεγονός Ακύρωσης συναντηθεί στη δοσοληψία ή εάν συμβεί ένα Ενδιάμεσο Γεγονός Ακύρωσης στα όρια της υποδιαδικασίας ή φτάσει ένα μήνυμα ακύρωσης της δοσοληψίας όσο η δοσοληψία εκτελείται. Η ένδειξη της αναδρομής πυροδοτεί ένα Ενδιάμεσο Γεγονός και η ροή της διαδικασίας πάει προς τα πίσω (σε δραστηριότητες που έχουν ήδη εκτελεστεί). Χρησιμοποιείται για το χειρισμό της αναδρομής και για να δημιουργήσει και να εκτελέσει την αναδρομή. Δημιουργεί αναδρομή εάν το γεγονός αποτελεί τμήμα της ομαλής ροής της διαδικασίας. Αντιδρά στην αναδρομή όταν βρίσκεται στο «σύνορο» μιας δραστηριότητας. Τερματισμός Σφάλμα Ο τερματισμός υποδεικνύει ότι όλες οι δραστηριότητες σε μια διαδικασία θα πρέπει να τελειώσουν αμέσως. Η διαδικασία τελειώνει χωρίς αναδρομή ή χειρισμό γεγονότος. Χρησιμοποιείται για το χειρισμό σφαλμάτων: για να προκαλέσει (throw) και να αντιμετωπίσει (catch) σφάλματα. Δημιουργεί ένα σφάλμα εάν το γεγονός είναι μέρος της ομαλής ροής της διαδικασίας. Ανταποκρίνεται σε ένα σφάλμα όταν βρίσκεται στο σύνορο μιας δραστηριότητας UNIFIED MODELLING LANGUAGE UML Η Ενοποιημένη Γλώσσα Μοντελοποίησης (UML) είναι μια γλώσσα διαμόρφωσης, που χρησιμοποιείται για να κάνει το σχεδιασμό των συστημάτων γρηγορότερο και εφόσον υπάρχει καλή επικοινωνία μεταξύ των αναλυτών του έργου και των πελατών το λογισμικό παραδίδεται πιο γρήγορα. Η UML είναι ένα οπτικό εργαλείο που βοηθά τους μηχανικούς λογισμικού και τους σχεδιαστές λογισμικού να καταλάβουν τις προδιαγραφές του συστήματος καλύτερα, να διευκρινίσει τις αμφιβολίες τους και να δημιουργήσει τις ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 44

45 συνδεδεμένες λύσεις όπως απαιτείται από τους πελάτες έτσι ώστε να επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Πριν την δεκαετία του 90 δεν υπήρχε καμία κοινή γλώσσα για το λογισμικό. Προτού η UML γίνει διεθνές πρότυπο, δύο μηχανικοί λογισμικού ακόμα κι αν μιλούσαν την ίδια γλώσσα, δεν είχαν κανέναν τρόπο να μιλήσουν για την ανάπτυξη του λογισμικού τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πρόοδος του έργου ήταν αργή. Με την εμφάνιση της UML οι μηχανικοί λογισμικού έχουν ένα κοινό γραφικό λεξιλόγιο για το καθετί που αφορά το λογισμικό ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η ιστορία της UML είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξη και εξέλιξη του αντικειμενοστραφούς προγραμματισμού. Ο αντικειμενοστραφής προγραμματισμός εξαπλώθηκε ευρέως μέσα στη δεκαετία του 90 και το αντικειμενοστραφές μοντέλο σχεδίασης ισχυροποιήθηκε και επικράτησε ακόμα και για περιπτώσεις μοντελοποίησης που δεν περιελάμβαναν προγραμματισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναπτυχθούν διάφορες πρότυπες γλώσσες μοντελοποίησης λογισμικού οι οποίες τυποποιούσαν οπτικά σύμβολα και συμπεριφορές με απώτερο σκοπό την αφαιρετική περιγραφή της λειτουργίας και της δομής ενός υπολογιστικού συστήματος. Οι εν λόγω γλώσσες είχαν εξαρχής έναν εμφανή αντικειμενοστραφή προσανατολισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι πιο δημοφιλείς από αυτές να ενοποιηθούν σε ένα κοινό πρότυπο, το UML, η πρώτη έκδοση του οποίου οριστικοποιήθηκε το Το 1997 είχαμε την κυκλοφορία της έκδοσης UML 1.0 και 1.1. Μετά από δύο χρόνια, το 1999 είχαμε την κυκλοφορία της έκδοσης 1.3 ενώ η αρχή της νέας χιλιετηρίδας βρήκε την έκδοση UML 1.4, εν έτει Έπειτα είχαμε την κυκλοφορία της επόμενης έκδοσης που δεν ήταν άλλη από την UML 2.0, το ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Η UML είναι πλέον μία από τις πρότυπες γλώσσες μοντελοποίησης και χρησιμοποιείται για τη γραφική απεικόνιση, τον προσδιορισμό, την κατασκευή και την ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 45

46 τεκμηρίωση ενός συστήματος λογισμικού. Δεδομένου ότι η UML χρησιμοποιεί την οπτική απεικόνιση του λογισμικού στο σχέδιο συστημάτων, καθιστά την επικοινωνία απλούστερη και τους στόχους ευκολότερους να υλοποιηθούν. Η ενοποιημένη γλώσσα διαμόρφωσης χρησιμοποιεί τα διαγράμματα για να δημιουργήσει αυτές τις οπτικές απεικονίσεις αποκαλούμενες διαγράμματα περίπτωσης χρήσης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες φάσεις ανάπτυξης, από την ανάλυση απαιτήσεων ως τον έλεγχο ενός ολοκληρωμένου συστήματος. Αποτελείται από ένα σύνολο προσυμφωνημένων όρων, συμβόλων και διαγραμμάτων που επιτρέπουν: την εμφάνιση των ορίων ενός συστήματος και των βασικών λειτουργιών του, χρησιμοποιώντας «περιπτώσεις χρήσης» (use-cases) και «actors». την επεξήγηση της πραγματοποίησης των περιπτώσεων χρήσης με «διαγράμματα αλληλεπίδρασης». την αναπαράσταση μιας στατικής δομής ενός συστήματος χρησιμοποιώντας «διαγράμματα κλάσεων». την μοντελοποίηση της συμπεριφοράς των αντικειμένων με «διαγράμματα καταστάσεων». την αποκάλυψη της υλοποίησης της αρχιτεκτονικής με «διαγράμματα συστατικών» και «ανάπτυξης». την επέκταση της λειτουργικότητας με «στερεότυπα». Όλα τα ανωτέρω έχουν καταστήσει τη UML ως μία εξαιρετική και ιδιαιτέρως χρήσιμη τεχνική μοντελοποίησης με εφαρμογές σε διάφορους τομείς όπως: Πληροφοριακά συστήματα επιχειρήσεων Τραπεζικά και οικονομικά συστήματα Τηλεπικοινωνίες Internet Συστήματα πραγματικού χρόνου και κατανεμημένα συστήματα Ιατρικές εφαρμογές ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 46

47 ΕΙΔΗ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΤΗΣ UML Τα βασικά διαγράμματα που υπάρχουν στην UML είναι τα ακόλουθα: Διαγράμματα περιπτώσεων χρήσης (Use Case Diagram): Αποτυπώνουν τις προδιαγραφές του υπό κατασκευή συστήματος. Διαγράμματα κλάσεων (Class Diagram): Περιγράφουν τις οντότητες που απαρτίζουν ένα σύστημα και τις στατικές συσχετίσεις μεταξύ τους. Διαγράμματα αλληλεπίδρασης (Interaction Diagram) Διάγραμμα ακολουθίας (Sequence Diagram): Αναπαριστάνει τα συμβάντα των εξωτερικών χρηστών με το σύστημα. Διάγραμμα συνεργασίας (Collaboration Diagram): Είναι ισοδύναμο με το διάγραμμα ακολουθίας με την έννοια ότι αποτυπώνονται σε αυτό οι ίδιες οι πληροφορίες. Διαγράμματα καταστάσεων (State chart Diagram): Τα διαγράμματα καταστάσεων εμφανίζουν μια μηχανή καταστάσεων με τις δυνατές καταστάσεις μιας οντότητας και τις δυνατές μεταπτώσεις μεταξύ των καταστάσεων. Διαγράμματα δραστηριοτήτων (Activity Diagram): Τα διαγράμματα δραστηριοτήτων χρησιμοποιούνται για την απεικόνιση διαδικασιών, επιχειρηματικών διεργασιών και ροής εργασίας. Διαγράμματα συστατικών (Component Diagram): Δίνει τη δυνατότητα να εμφανίσουμε συστατικά με τις δημόσιες διασυνδέσεις που αυτά παρέχουν. Διαγράμματα ανάπτυξης (Deployment Diagram):Τα διαγράμματα ανάπτυξης περιγράφουν την φυσική υποδομή του συστήματος ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΧΡΗΣΗΣ Ένα σημαντικό μέρος της UML είναι η υλοποίηση όλων των περιπτώσεων χρήσης σε διάγραμμα περίπτωσης χρήσης. Οι περιπτώσεις χρήσης χρησιμοποιούνται κατά τη ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 47

48 διάρκεια της φάσης ανάλυσης ενός προγράμματος για να προσδιοριστεί και να χωριστεί η λειτουργία του συστήματος. Χωρίζουν το σύστημα στους χειριστές ή χρήστες συστήματος και τις περιπτώσεις χρήσης. Οι χρήστες μπορούν να είναι άνθρωποι, άλλοι υπολογιστές, κομμάτια του υλικού, ή ακόμα και άλλα συστήματα λογισμικού. Το μόνο κριτήριο είναι ότι πρέπει να είναι εξωτερικοί στο χωρισμό του συστήματος στις περιπτώσεις χρήσης δηλαδή να παρέχουν εξωτερικά ερεθίσματα και να περιμένουν την απόκριση του συστήματος. Οι περιπτώσεις χρήσης περιγράφουν την συμπεριφορά του συστήματος όταν στέλνει ένας από τους εξωτερικούς χρήστες ένα ιδιαίτερο ερέθισμα. Αυτή η συμπεριφορά καταγράφεται και δημιουργείται ένα κείμενο με όλες τις απαιτήσεις του συστήματος. Το κείμενο της περίπτωσης χρήσης επίσης συνήθως περιγράφει τις εναλλακτικές ροές κατά τη διάρκεια της διευκρινισμένης συμπεριφοράς, καθώς και ποια διορθωτικά μέτρα θα πρέπει να πάρει το σύστημα ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΛΑΣΕΩΝ Σκοπός ενός διαγράμματος κλάσεων είναι να απεικονίσει τις κλάσεις μέσα σε ένα πρότυπο. Σε μια αντικειμενοστραφή εφαρμογή, οι κλάσεις έχουν ιδιότητες (μεταβλητές μελών), διαδικασίες (λειτουργίες μελών) και σχέσεις με άλλες κλάσεις. Το διάγραμμα κλάσεων της UML μπορεί να απεικονίσει όλα αυτά αρκετά εύκολα. Το θεμελιώδες σύμβολο του διαγράμματος κλάσεων είναι ένα παραλληλόγραμμο με τρία διαμερίσματα το πρώτο αναφέρεται το όνομα της κλάσης, στο μεσαίο απεικονίζονται οι ιδιότητες και στο τελευταίο οι λειτουργίες της κλάσης ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ Από το όνομα αλληλεπίδραση είναι σαφές ότι το διάγραμμα χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάποιο τύπο αλληλεπιδράσεων μεταξύ των διαφορετικών στοιχείων στο πρότυπο. Έτσι αυτή η αλληλεπίδραση είναι ένα μέρος της δυναμικής συμπεριφοράς του συστήματος. Αυτή η διαλογική συμπεριφορά αντιπροσωπεύεται σε UML από δύο ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 48

49 διαγράμματα γνωστά ως διάγραμμα ακολουθίας και διάγραμμα συνεργασίας. Οι βασικοί σκοποί και των δύο διαγραμμάτων είναι παρόμοιοι. Το διάγραμμα ακολουθίας υπογραμμίζει εγκαίρως την ακολουθία μηνυμάτων και το διάγραμμα συνεργασίας υπογραμμίζει την δομική οργάνωση των αντικειμένων που στέλνουν και λαμβάνουν τα μηνύματα. Σκοπός των διαγραμμάτων αλληλεπίδρασης είναι να απεικονιστεί η διαλογική συμπεριφορά του συστήματος. Τα διαγράμματα ακολουθίας και συνεργασίας χρησιμοποιούνται για να συλλάβουν την δυναμική φύση αλλά από μια διαφορετική γωνία ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ Στα διαγράμματα ακολουθίας έχουμε την απεικόνιση μιας συνεργασίας αντικειμένων. Τα αντικείμενα συμβολίζονται με παραλληλόγραμμα στα οποία αναγράφεται το όνομα του αντικειμένου ακολουθούμενο από μία άνω-κάτω τελεία και στην συνέχεια το όνομα της κλάσης. Κάτω από κάθε αντικείμενο εκτείνεται μία διακεκομμένη γραμμή που ονομάζεται ζωή γραμμής του αντικειμένου. Αν θελήσουμε να καταστρέψουμε το αντικείμενο τότε μπορούμε να βάλουμε ένα (Χ) στο τέλος της γραμμής ζωής του. Τα αντικείμενα ανταλλάσουν μηνύματα μεταξύ τους που στην γλώσσα της UML ονομάζονται ερεθίσματα. Ερέθισμα μπορεί να είναι οτιδήποτε από τα εξής: Κλήση μιας λειτουργίας: όταν γίνει κλήση μιας λειτουργίας ο αποστολέας του μηνύματος θα πρέπει να περιμένει την ολοκλήρωση της λειτουργίας για να συνεχίσει. Συμβολίζεται με ένα βέλος από τον αποστολέα προς τον παραλήπτη. Η κεφαλή του βέλους είναι γεμισμένη με μαύρο χρώμα ( ). Πάνω από το βέλος αναγράφεται το όνομα της λειτουργίας που καλείται. Σήμα: όταν ένα αντικείμενο αποστέλλει ένα ασύγχρονο μήνυμα σε ένα άλλο αντικείμενο. Η μόνη διαφορά από την κλήση είναι ότι ο αποστολέας δεν περιμένει την ολοκλήρωση της επεξεργασίας του μηνύματος που έστειλε. Συμβολίζεται με ένα ανοιχτό βέλος ( ). ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 49

50 Δημιουργία αντικειμένου: είναι ένα ερέθισμα που καταλήγει στη δημιουργία ενός αντικειμένου και όχι στην γραμμή ζωής κάπου υπάρχοντος αντικειμένου. Επιστροφή κλήσης: είναι ένα διακεκομμένο βέλος ( ) το οποίο συμβολίζει την επιστροφή από μια κλήση. Θα πρέπει φυσικά να έχει προηγηθεί η κλήση και να έχουν ολοκληρωθεί και άλλες πιθανές υποκλήσεις που περιέχει η εκτέλεση της συγκεκριμένης λειτουργίας. Πάνω στο βέλος αναγράφεται η τιμή επιστροφής. Καταστροφή αντικειμένου: είναι ένα ερέθισμα που καταλήγει στο συμβολισμό τερματισμού της ζωής ενός άλλου αντικειμένου. Σηματοδοτεί την καταστροφή του αντικειμένου ως αποτέλεσμα ενός μηνύματος από ένα άλλο αντικείμενο ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Ένα διάγραμμα συνεργασίας είναι ισοδύναμο με ένα διάγραμμα ακολουθίας. Η διαφορά του έγκειται στο γεγονός ότι τα αντικείμενα μπορούν να είναι διάσπαρτα στο χώρο. Επειδή ακριβώς έχουμε τυχαία τοποθέτηση των αντικειμένων στον χώρο οι ανταλλαγές μηνυμάτων θα πρέπει να αριθμηθούν έτσι ώστε να φαίνεται η σειρά τους ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Το ίδιο το όνομα του διαγράμματος διευκρινίζει το σκοπό του διαγράμματος και άλλων λεπτομερειών. Περιγράφει τις διαφορετικές καταστάσεις ενός συστατικού σε ένα σύστημα, τον κύκλο ζωής των στιγμιότυπων των κλάσεων και την εκτέλεση μίας πράξης ενός στιγμιότυπου μίας κλάσης. Τα διαγράμματα καταστάσεων χρησιμοποιούνται για να μοντελοποιήσουν τις πιθανές καταστάσεις των στιγμιότυπων της κλάσης, τις πιθανές μεταβάσεις από την μια κατάσταση στην άλλη, τα συμβάντα που προκαλούν τις μεταβάσεις και τις πράξεις που εκτελούνται στην κατάσταση ή κατά την μετάβαση. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 50

51 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Το διάγραμμα δραστηριοτήτων είναι μια παραλλαγή του διαγράμματος καταστάσεων στο οποίο οι κόμβοι αναπαριστούν καταστάσεις ενεργειών και οι μεταβάσεις λαμβάνουν χώρα με την ολοκλήρωση αυτών των ενεργειών και όχι ως συνέπεια ενός συμβάντος όπως συμβαίνει με το διάγραμμα καταστάσεων. Στην ουσία είναι μια απλή και διαισθητική απεικόνιση αυτό που συμβαίνει σε μια ροή εργασιών, ποιες δραστηριότητες μπορούν να γίνουν παράλληλα, και εάν υπάρχουν εναλλακτικές πορείες μέσω της ροής εργασιών ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ Τα συστατικά διαγράμματα είναι διαφορετικά από την άποψη της φύσης και της συμπεριφοράς χρησιμοποιούνται για να διαμορφώσουν τις φυσικές πτυχές ενός συστήματος. Οι φυσικές πτυχές είναι τα στοιχεία όπως τα executable αρχεία, οι βιβλιοθήκες, η γενικότερα αρχεία και έγγραφα. Έτσι τα συστατικά διαγράμματα χρησιμοποιούνται για να απεικονίσουν την οργάνωση και τις σχέσεις μεταξύ των συστατικών σε ένα σύστημα. Αυτά τα διαγράμματα χρησιμοποιούνται επίσης για να κάνουν τα εκτελέσιμα συστήματα. Ο σκοπός είναι επίσης διαφορετικός από όλα τα άλλα διαγράμματα που συζητούνται μέχρι τώρα. Δεν περιγράφει τη λειτουργία του συστήματος αλλά περιγράφει τα συστατικά που χρησιμοποιούνται για να κάνουν εκείνες τις λειτουργίες. Τα συστατικά διαγράμματα μπορούν επίσης να περιγραφούν ως στατική άποψη εφαρμογής ενός συστήματος. Η στατική εφαρμογή αντιπροσωπεύει την οργάνωση των συστατικών σε μια ιδιαίτερη στιγμή. Ένα ενιαίο συστατικό διάγραμμα δεν μπορεί να αντιπροσωπεύσει ολόκληρο σύστημα, αλλά μια συλλογή διαγραμμάτων χρησιμοποιείται για να αντιπροσωπεύσει το σύνολο. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 51

52 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το διάγραμμα ανάπτυξης (διάταξης) παρέχει μια διαφορετική άποψη της εφαρμογής, συλλαμβάνει την διαμόρφωση των στοιχείων χρόνου εκτέλεσης της εφαρμογής. Αυτό το διάγραμμα είναι κατά πολύ πιο χρήσιμο όταν χτίζεται ένα σύστημα και είναι σε θέση το σύστημα να επεκταθεί. Αυτό το διάγραμμα ανάπτυξης εξελίσσεται έπειτα και αναθεωρείται έως ότου χτίζεται το σύστημα και χρησιμοποιείται κυρίως σε κατανεμημένα συστήματα για να δείξει την φυσική διάταξη των διαφόρων τμημάτων του λογισμικού. Το βασικό στοιχείο στα διαγραμμάτων ανάπτυξης είναι ο κόμβος. Ο κόμβος αντιπροσωπεύει το περιβάλλον στο οποίο ένα συστατικό ή ένα σύνολο συστατικών εκτελείται. Οι κόμβοι του συστήματος συμβολίζονται με κύβους στους οποίους αναγράφεται το όνομα του κόμβου ΣΗΜΕΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΤΗΣ UML Τα γραφικά σύμβολα που περιλαμβάνονται σε ένα διάγραμμα Δραστηριοτήτων της UML (UML Activity Diagram) απεικονίζονται στον πίνακα που ακολουθεί. Ουσιαστικά, διακρίνονται σε 3 κατηγορίες: Κόμβοι Μονοπάτια Λοιπά γραφικά στοιχεία Σύμβολο Στοιχείο Περιγραφή Δραστηριότητα Μια δραστηριότητα καθορίζει μια προκαθορισμένη συμπεριφορά τμήματος της διαδικασίας σαν ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 52

53 συντονισμένη αλληλουχία δράσεων. Αρχικός Κόμβος Ένας αρχικός κόμβος είναι ένας κόμβος ελέγχου από τον οποίο ξεκινά η ροή. Μια δραστηριότητα μπορεί να έχει περισσότερους από ένα αρχικούς κόμβους. Δράση Εάν μια δράση αποδεκτού Αποδεκτού γεγονότος δεν έχει Γεγονότος εισερχόμενη ροή, τότε η (AcceptEventAc έναρξη σηματοδοτείται tion) όταν η δραστηριότητα που εμπεριέχεται ξεκινά. Σε αυτήν την περίπτωση παραμένει ενεργοποιημένη αφού δεχθεί το γεγονός και δεν τερματίζεται, αλλά συνεχίζει να αναμένει για άλλα γεγονότα. Εάν περιέχεται σε έναν κόμβο, τότε ολοκληρώνεται μόλις τερματιστεί ο κόμβος. Αποτελεί εξαίρεση στους κανονικούς κανόνες εκτέλεσης των δραστηριοτήτων. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 53

54 Δράση: Κόμβος Αντικειμένου: Κόμβος Ελέγχου: Κόμβος Ένας κόμβος Δραστηριότητας δραστηριότητας ορίζει τα βήματα μιας διαδικασίας. Διακρίνεται σε: Εκτελέσιμους Κόμβους - Δράσεις, Κόμβους Ελέγχου, Κόμβους Αντικειμένου. Δράση Μια δράση έχει ένα σύνολο εισερχόμενων και εξερχόμενων ροών δραστηριοτήτων και δεν μπορεί να αναλυθεί περαιτέρω. Μια δράση δεν ξεκινάει να εκτελείται μέχρι όλες οι «εισερχόμενες» συνθήκες να ικανοποιηθούν. Η ολοκλήρωση της εκτέλεσης μιας δράσης μπορεί να ενεργοποιήσει την εκτέλεση μιας σειράς κόμβων-απογόνων και δράσεων-απογόνων που λαμβάνουν ως είσοδο την έξοδο της δράσης. Κόμβος Αντικειμένου Ένας κόμβος αντικειμένου υποδεικνύει το στιγμιότυπο ενός συγκεκριμένου εγγράφου ή κλάσης, που ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 54

55 Κόμβος Απόφασης ή Κόμβος Συγχώνευσης: Κόμβος Διακλάδωσης ή Κόμβος Σύνδεσης: Αρχικός Κόμβος: Τελικός Κόμβος: Κόμβος Αποθήκευσης Δεδομένων Κόμβος Ελέγχου είναι διαθέσιμο και ανταλλάσσεται σε κάποιο σημείο της δραστηριότητας. Οι κόμβοι αντικειμένου μπορούν να χρησιμοποιηθούν με διάφορους τρόπους ανάλογα με το αν τα αντικείμενα είναι ρέουν προς ή από τον κόμβο. Ένας κόμβος αποθήκευσης δεδομένων είναι ένας κεντρικός αποθηκευτικός κόμβος (buffer) για μόνιμη πληροφορία. Ένας κόμβος ελέγχου συντονίζει τη ροή σε μια δραστηριότητα. Κόμβος Απόφασης Ο κόμβος απόφασης είναι ένας κόμβος ελέγχου που επιλέγει ανάμεσα στις εξερχόμενες ροές. Έχει μια εισερχόμενη ροή και πολλαπλές εξερχόμενες ροές δραστηριοτήτων. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 55

56 Τέλος Δραστηριότητας: Τέλος Ροής: Τελικός Κόμβος Τέλος Δραστηριότητας Τέλος Ροής Κόμβος Διακλάδωσης Κόμβος Σύνδεσης Ένας τελικός κόμβος είναι ένας κόμβος στον οποίο η ροή σε μια δραστηριότητα σταματά. Ο τελικός κόμβος σταματά όλες τις ροές σε μια δραστηριότητα. Μια δραστηριότητα ενδέχεται να έχει παραπάνω από ένα τέτοιους κόμβους, αλλά ο πρώτος στον οποίο φτάνει η ροή σταματάει όλες τις ροές της δραστηριότητας. Το τέλος ροής είναι ένας τελικός κόμβος που τερματίζει μια ροή. Δεν έχει καμία επίδραση στις υπόλοιπες ροές της δραστηριότητας. Ένας κόμβος διακλάδωσης είναι ένας κόμβος ελέγχου που διαχωρίζει μια ροή σε πολλαπλές παράλληλες ροές. Έχει μια εισερχόμενη ροή και πολλαπλές εξερχόμενες ροές. Ένας κόμβος σύνδεσης είναι ένας κόμβος ελέγχου που συγχρονίζει πολλαπλές εισερχόμενες ροές σε μια ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 56

57 Κόμβος Συγχώνευσης Δράση Αποστολής Σήματος Άκρο Δραστηριότητας εξερχόμενη ροή. Ένας κόμβος συγχώνευσης είναι ένας κόμβος ελέγχου που συνενώνει πολλαπλές εναλλακτικές ροές. Δεν χρησιμοποιείται για να συγχρονίσει παράλληλες ροές αλλά για να επιλέξει μια ανάμεσα σε μια σειρά από εναλλακτικές ροές. Η αποστολή σήματος είναι μια δράση που δημιουργεί ένα σήμα από τα inputs της και το μεταδίδει στο αντικείμενο-στόχο, όπου μπορεί να προκαλέσει την εκτέλεση μιας δραστηριότητας ή την ενεργοποίηση μιας μηχανής μετάβασης καταστάσεων (state machine transition). Ο αποστολέας συνεχίζει αμέσως την εκτέλεση των δραστηριοτήτων του, ενώ όποιο μήνυμα-απάντηση αγνοείται και δεν του αποστέλλεται. Ένα άκρο δραστηριότητας χρησιμοποιείται για να ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 57

58 Άκρο Ροής Ελέγχου Άκρο Ροής Αντικειμένου Ενότητα - Διαίρεση Δραστηριότητας συνδέει απευθείας με τον κατάλληλο προσανατολισμό δύο κόμβους δραστηριότητας. Ένα άκρο ροής ελέγχου ξεκινά ένα κόμβο δραστηριότητας αμέσως μόλις ολοκληρωθεί ο προηγούμενος. Ένα άκρο ροής αντικειμένου είναι ένα άκρο δραστηριότητας από το οποίο μπορούν να διέρχονται αντικείμενα ή δεδομένα. Μια ενότητα - διαίρεση δραστηριότητας δημιουργείται για κάθε Φορέα που συμμετέχει σε μια διαδικασία. Μέσα στην ενότητα πρέπει να υπάρχουν εμφωλευμένες ενότητες για να υποδεικνύουν τα οργανωτικά τμήματα του Φορέα που συμμετέχουν στη διαδικασία. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 58

59 Περιοχή Διακοπτόμενης Δραστηριότητας Χειριστής Εξαιρέσεων Περιοχή Επέκτασης Μια περιοχή διακοπτόμενης δραστηριότητας είναι μια ομάδα δραστηριοτήτων που υποστηρίζει τερματισμό των tokens που κυκλοφορούν σε διάφορα τμήματα της δραστηριότητας εντός της περιοχής μόλις ένα token αφήσει την περιοχή διακοπής μέσω των διακοπτόμενων άκρων που έχουν σχεδιαστεί στην περιοχή. Ένας χειριστής εξαιρέσεων καθορίζει το σύνολο δραστηριοτήτων το οποίο θα εκτελεστεί στην περίπτωση που η συγκεκριμένη εξαίρεση συμβεί κατά την εκτέλεση του προστατευμένου κόμβου. Μια περιοχή επέκτασης είναι μια δομημένη περιοχή δραστηριότητας που έχει προκαθορισμένες εισόδους και εξόδους και εκτελείται πολλαπλές ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 59

60 Προ- και μετάαπαιτούμενα Ομάδα Παραμέτρων φορές ανάλογα με τα στοιχεία εισόδου. Τα προ-απαιτούμενα και μετα- απαιτούμενα μιας δράσης ορίζουν περιορισμούς που πρέπει να ισχύουν όταν η εκτέλεση της δράσης ξεκινά ή ολοκληρώνεται, αντίστοιχα. Η ομάδα παραμέτρων είναι ένα στοιχείο που παρέχει εναλλακτικές σειρές εισόδων και εξόδων που μπορεί να χρησιμοποιήσει μια δράση ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ Αποτελεί ευρέως αποδεκτή πραγματικότητα το γεγονός πως η Τεχνολογία της Πληροφορίας έχει εισέλθει στη ζωή όλων των επιχειρήσεων ανά την υφήλιο, ανεξαρτήτως μεγέθους. Όλοι οι οργανισμοί και οι εταιρίες, μικρότερες και μεγαλύτερες έχουν αντιληφθεί πόσο οι εφαρμογές της Πληροφορικής έχουν ενισχύσει τη λειτουργίας τους σε διάφορους κλάδους και τομείς. Ειδικότερα, η εισαγωγή των περιβαλλόντων δικτύου έχει ενισχύσει το προσωπικό που ασχολείται με την οργάνωση του εκάστοτε οργανισμού με τη δυνατότητα συμμετοχής σε συνεργασία μέσω απομακρυσμένων μεθόδων. Αρχικά ήταν η αρχέγονη δυνατότητα επικοινωνίας μέσω απλών , έπειτα μέσω των δόθηκε η δυνατότητα των επισυναπτόμενων αρχείων με αποτέλεσμα να είναι εφικτή η σχεδόν σε ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 60

61 ζωντανό χρόνο αποστολή και λήψη εγγράφων, παρουσιάσεων,υπολογιστικών φύλλων καθώς και οτιδήποτε άλλο ήταν χρήσιμο για μια επιχείρηση. Ωστόσο η εισχώρηση της Πληροφορικής δε σταμάτησε σε εκείνο το σημείο. Στο επόμενο στάδιο δόθηκε η δυνατότητα να ξεφύγει η επικοινωνία από την απλή μέθοδο του κειμένου και εξελίχθηκε καθώς συμπεριελάμβανε πλέον πολυμεσικές μορφές (με ήχο και βίντεο). Πλέον όλα αυτά ίσως ακούγονται παρωχημένα καθώς έχουμε ήδη φτάσει στο επίπεδο του εικονικού περιβάλλοντος συνεργασίας (collaborative virtual environment). Όπως ήταν φυσικό οι τεχνολογίες που αφορούν την απομακρυσμένη συνεργασία έχουν βρει τεράστια απήχηση από τους αναλυτές στη συλλογική εργασία, στη λήψη αποφάσεων, καθώς και στις απαιτήσεις που προκύπτουν στο τομέα της μηχανικής και σε αυτόν της σχεδίασης. Οι περισσότερες από αυτές τις προσεγγίσεις που είναι σε χρήση μέχρι σήμερα, ωστόσο, συναντούν περιορισμούς εξαιτίας της έλλειψης χωρικών αναφορών και κυρίως λόγω της ήδη διαδεδομένης χρήσης των δυσδιάστατων (2D) μεθόδων σε ό,τι αφορά την εκπροσώπηση των σημαντικών επιχειρηματικών ή ενημερωτικών αντικειμένων. Αυτός ο περιορισμός, ωστόσο, είναι ιδιαιτέρως κρίσιμος στο πλαίσιο κυρίως της εξ αποστάσεως συνεργατικής λειτουργίας. Τούτο φυσικά προκύπτει από το γεγονός πως όταν οι ανθρώπινες ομάδες είναι συγκεντρωμένες με φυσική παρουσία σε ένα χώρο διευκολύνονται, όπως είναι προφανές, στη συνεργασία τους. Όπως δύναται να γίνει εύκολα αντιληπτό, στον ίδιο φυσικό χώρο οι συνεργάτες μπορούν μέσω διαίσθησης να αντιληφθούν πως πραγματοποιούνται οι διαδικασίες για την εκτέλεση μιας εργασίας. Ταυτόχρονα μπορούν να συνδράμουν στη βελτίωση της διαδικασίας μέσω επισημάνσεων, συζητήσεων και νύξεων επί των δυσλειτουργιών της. Τα προβλήματα όμως εξακολουθούν να υπάρχουν στον τομέα της συνεργασίας σε εικονικά περιβάλλοντα. Αυτό που εννοούμε είναι πως παρόλο που έχει δοθεί έμφαση στο να ενδυναμωθεί η συνεργασία σε εικονικά περιβάλλοντα, αποτελεί κοινή διαπίστωση το γεγονός ότι δεν υπάρχει η κατάλληλη εμβάθυνση κυρίως λόγω των δυσδιάστατων μεθόδων αναπαραστάσεων οι οποίες θέτουν φραγμούς στις δυνατότητες των οργανισμών. Στην αντίπερα όχθη, με την έλευση των τρισδιάστατων (3D) διαδικτυακών εικονικών περιβαλλόντων συνεργασίας, κυρίως στον τομέα της ψυχαγωγίας αλλά και σε αυτόν του ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 61

62 εμπορίου, προέκυψε μία τεράστια αύξηση στην ικανότητα αυτών των νέων περιβαλλόντων να υποστηρίξουν τη συνεργασία μεταξύ των στελεχών ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης. Στην ουσία η χρήση τρισδιάστατων αναπαραστάσεων ωφέλησε σε ένα πλήθος εργασιών και προγραμμάτων μέσω της απευθείας και άμεσης επικοινωνίας σε εικονικές συσκέψεις μέσω εξ αποστάσεως διαλέξεων. Τοιούτω τρόπω κατέστη δυνατό σε όλες τις εμπλεκόμενες μεριές να έχουν άμεση οπτική επαφή με πιο σύνθετα πρότζεκτ όσον αφορά τη σχεδίαση προϊόντων, καθώς πλέον όλοι θα έχουν τη δυνατότητα να βλέπουν το σχεδιασμένο προϊόν και στις τρεις διαστάσεις του. Τα εικονικά τρισδιάστατα περιβάλλοντα προσφέρουν μία τεράστια ποικιλία από υψηλής αξίας δυνατότητες στη συνεργατική διαδικασία, κυρίως για πολύπλοκα πρότζεκτ που αφορούν την παραγωγή προϊόντων ως αποτέλεσμα μιας διαδικασίας εργασίας. Ειδικότερα, παρέχουν πολλές από τις οπτικές και χωρικές δυνατότητες οι οποίες επιτρέπουν καλύτερη συνεργασία στα εικονικά περιβάλλοντα. Κατ αυτόν τον τρόπο, ο χρήστης εκπροσωπείται στο σύστημα από μία συνθετική μορφή η οποία καταλαμβάνει μία θέση σε έναν τρισδιάστατο χώρο δημιουργώντας μια διαισθητική διαδραστικότητα η οποία προσομοιώνει σε μεγάλο βαθμό τη φυσική συνεργασία μεταξύ συνεργατών. Η διαδικασία της μοντελοποίησης τυπικά πραγματοποιείται με τη χρήση ενός άτυπου και εθιμικού κώδικα μοντελοποίησης, με ημι-επίσημους συμβολισμούς οι οποίοι παρέχουν τα απαραίτητα γραφικά στοιχεία ώστε να χαρτογραφηθούν οι επιχειρησιακές διαδικασίες χρησιμοποιώντας μοντέλα δυσδιάστατης απεικόνισης όπως ορθογώνια, ρόμβους και κύκλους. Ωστόσο, παρόλες τις δυνατότητες που προσφέρονται από τον κλάδο της δυσδιάστατης απεικόνισης, οι επιχειρηματικές διαδικασίες, οι μελέτες και τα ανεπίσημα στοιχεία εξακολουθούν να αναφέρουν προβλήματα κατά τη διαδικασίας της μοντελοποίησης διαδικασιών, κυρίως στο στάδιο της εκμαίευσης πληροφοριών για μια επιχειρηματική διαδικασίας από τα ενδιαφερόμενα μέρη, και την επισημοποίησή τους στο μοντέλο της διαδικασίας. Αρκετοί συγγραφείς έχουν υποστηρίξει πως η πρόκληση αυτή οφείλεται στην έλλειψη υποστήριξης στον κλάδο της μοντελοποίησης των διαδικασιών, δηλαδή την υποστήριξη για τη συνεργασία μεταξύ των επιχειρηματικών αναλυτών και εμπειρογνωμόνων του τομέα της ανάπτυξης της μοντελοποίησης των διαδικασιών. Εμείς υποθέτουμε πως ένα εικονικό περιβάλλον με όλες τις προαναφερθείσες συνεργατικές ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 62

63 δυνατότητες θα ενισχύσει περαιτέρω τη διαδικασία της εξ αποστάσεως συνεργατικής μοντελοποίησης διαδικασιών με σκοπό να προσεγγίσει περισσότερο τη φυσική ανθρώπινη συνεργασία. Τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος των επιχειρηματικών διαδικασιών και της ανάλυσης-σχεδιασμού των πληροφοριακών συστημάτων που αφορούν τις διαδικασίες έχει συγκεντρώσει την προσοχή ως ο πρωταρχικός στόχος της μοντελοποίησης στα πληροφοριακά συστήματα. Η πρακτική της μοντελοποίησης των διαδικασιών έχει αναδειχθεί ως ένα βασικό μέσο για να καταστεί δυνατή η λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο της ανάλυσης και του σχεδιασμού πληροφοριακών συστημάτων διαδικασιών. Τα μοντέλα διαδικασιών σχεδιάστηκαν χρησιμοποιώντας μεθόδους (συνηθέστερα αποκαλούνται συμβολισμοί ή τεχνικές) όπως σύνολα από γραφικές δομές, νόρμες και κανόνες για το πώς θα πρέπει να συνδυάζονται αυτές γραφικές δομές. Τέτοιες μέθοδοι είναι ευρέως διαθέσιμες και διαφέρουν σημαντικά από την άποψη του «πώς» τα μοντέλα διαδικασιών μπορούν να σχεδιαστούν. Ακόμα και τώρα, σταθερά όλες οι απαραίτητες γραφικές δομές που χρησιμοποιούνται αποτελούν ουσιαστικά αναπαραστάσεις δυσδιάστατων συστημάτων που κάνουν χρήση βασικών σχημάτων, όπως ορθογώνια, κύκλους ρόμβους και τόξα. Οι μέθοδοι μοντελοποίησης εφαρμόζονται και χρησιμοποιούνται ως επιστέγασμα της ύπαρξης μιας ολόκληρης σουίτας εργαλείων μοντελοποίησης. Αυτά τα εργαλεία τυπικά παρέχουν έναν επεξεργαστή δυσδιάστατων γραφικών μοντέλων και πολλές φορές και συμπληρωματικές λειτουργίες όπως την προσομοίωση (simulation), την υποβολή εκθέσεων (reporting), την ανάλυση (analysis) ή ακόμα και την εκτέλεση των μοντελοποιημένων διαδικασιών. Πρόσφατα έχουν κάνει την εμφάνιση τους και πειραματικά-πιλοτικά τέτοια περιβάλλοντα τα οποία παρέχουν και τη συνεργατική μοντελοποίηση διαδικασιών μέσω ενός περιβάλλοντος μοντελοποίησης λειτουργούντος στο διαδίκτυο και το οποίο έχει ενσωματώσει τη δυνατότητα της διαδραστικής κοινωνικής δικτύωσης, όπως επί παραδείγματι το Google Wave 1. Εν κατακλείδι, τα τρισδιάστατα εικονικά περιβάλλοντα αποτελούν δικτυωμένες αναπαραστάσεις πραγματικών ή και φανταστικών 3D χώρων. Κάποιες από τις τυπικές τους δυνατότητες περιλαμβάνουν τη γεωμετρική αναπαράσταση κτιρίων, οχημάτων ή άλλων αντικειμένων, την επεξεργασία των αντικειμένων για την πρόσδωση δυναμικών εφέ σε ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 63

64 αυτά και φυσικά τη διαμόρφωση φανταστικών χαρακτήρων με σκοπό την προσωποποίηση των χρηστών, τα λεγόμενα avatar. Σε αυτή την ενότητα επιχειρήσαμε μία πρώτη γνωριμία του αναγνώστη με τον τομέα της τρισδιάστατης απεικόνισης διαδικασιών. Στο επόμενο και τελευταίο κεφάλαιο του πονήματος τούτου θα πραγματοποιηθεί η αναπαράσταση μίας πραγματικής διαδικασίας που συντελείται καθημερινά στους κόλπους της Πολεμικής Αεροπορίας. 4. ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ 4.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε αυτό το κεφάλαιο αυτό που θα επιχειρηθεί είναι να απεικονισθεί μία διαδικασία που συντελείται καθημερινά στις Μονάδες της Πολεμικής Αεροπορίας. Φυσικά για λόγους εμπιστευτικότητας και απορρήτου έχουν παραλειφθεί λεπτομέρειες που δεν αφορούν την εν λόγω εργασία και δεν απαιτούνται για το σκοπό που θέλουμε να αναπαραστήσουμε την εν λόγω διαδικασία. Συν τοις άλλοις, στο κομμάτι που αφορά την τρισδιάστατη απεικόνιση έχουμε αναπαραστήσει φυσικά μία φανταστική εκδοχή μιας Πολεμικής Μοίρας και όχι κάποια συγκεκριμένη, χωρίς ωστόσο αυτό να επηρεάζει την αποτύπωση των διαδικασιών που εμείς επιθυμούμε να επιχειρήσουμε. Συγκεκριμένα, η διαδικασία που επιχειρήσαμε να μοντελοποιήσουμε είναι η «Προετοιμασία ενός Αεροσκάφους προς Πτήση». Όπως αναφέρθηκε και πρωθύστερα αποτελεί ίσως την πιο συνήθη διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε κάθε μοίρα Αεροπορίας ανά την υφήλιο. Το χαρακτηριστικό της είναι πως απαιτεί τη συμμετοχή πολλών εργαζομένων, τη σωστή διακίνηση μεγάλου όγκου πληροφορίας με σκοπό τη λήψη αποφάσεων σε κρίσιμα σημεία. Στην πρώτη ενότητα του κεφαλαίου θα παρουσιάσουμε τον τρόπο που μοντελοποιήσαμε την εν λόγω διαδικασία στο δυσδιάστατο περιβάλλον. Ακολουθήσαμε τη ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 64

65 σημειογραφία της BPMN (καθότι η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη γλώσσα μοντελοποίησης διαδικασιών) και το πράξαμε στο περιβάλλον του προγραμματιστικού πακέτου Bizagi Modeler. Στη δεύτερη ενότητα του κεφαλαίου θα παρουσιάσουμε πως την ίδια ακριβώς διαδικασία που μοντελοποιήσαμε στο Bizagi Modeler με τη σημειογραφία της BPMN, την μεταφέραμε σε ένα τρισδιάστατο περιβάλλον. Η ίδια ακριβώς διαδικασία θα αποκτήσει τρισδιάστατη υπόσταση στην πλατφόρμα του Unity3D και κάθε δραστηριότητα, αντικείμενο, πύλη απόφασης και ροή διαδικασίας θα απεικονιστεί με τον πλέον γραφικό τρόπο εμπρός στα μάτια του αναγνώστη. Τέλος, ο χρήστης θα μπορεί να επαφή με όλον αυτόν τον τρισδιάστατο κόσμο μέσω ενός avatar που θα ακολουθεί τις εντολές του καθώς προσπελαύνει τις δραστηριότητες της μοντελοποιημένης διαδικασίας ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟ 2D ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ BIZAGI MODELER Η διαδικασία που επιλέχθηκε να μοντελοποιηθεί ήταν η «Προετοιμασία Αεροσκάφους για Πτήση». Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα έχουν παραλειφθεί οι λεπτομέρειες που δεν απαιτούνται στο επίπεδο της δικής μας έρευνας. Επιλέξαμε το προγραμματιστικό περιβάλλον του Bizagi Modeler για να μοντελοποιήσουμε τη διαδικασία μας. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 65

66 Εικόνα 4:Τμήμα του περιβάλλοντος προγραμματισμού του Bizagi Modeler Στην ανωτέρω εικόνα αποτυπώνουμε το συγκεκριμένο περιβάλλον μοντελοποίησης καθώς και ένα τμήμα της μοντελοποιημένης διαδικασίας. Αφού ολοκληρώσαμε τη μοντελοποίηση εκτελέσαμε έκδοση της διαδικασίας σε Word. Στις επόμενες σελίδες του πονήματος θα δούμε ακριβώς τι εκδόθηκε από την αντίστοιχη εντολή του Bizagi και θα πραγματοποιηθεί και μία λεπτομερή περιγραφή κάθε υπο-ενότητας, δραστηριότητας, γεγονότος, πύλης και αντικειμένου. ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 66

67 Προετοιμασία-Αεροσκάφους-Για-Πτήση Bizagi Modeler ΚΑΡΚΟΥΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Σελίδα 67

68 Table of Contents Bizagi Modeler 1 Προετοιμασία Αεροσκάφους για πτήση 1.1 Προετοιμασία Αεροσκάφους για πτήση Process Elements Γραφείο Επιχειρήσεων Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης Συνεργείο Communication Navigation Συνεργείο Οπλουργών Συνεργείο Μηχανικών Προγραμματισμός Πτητικής Εκπαίδευσης Αποστολή Απαιτήσεων Πτησης Ημερήσιο πρόγραμμα πτήσεων Παραλαβή Απαιτήσεων Πτήσης Gateway Επιλογή Αεροσκάφους Έκδοση Εντολής Εργασίας Εντολή Εργασίας Παραλαβή Εντολής Εργασίας Εισάγωγή Κωδικών Ναυτιλίας Αποστολή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 68

69 Παραλαβή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Εμφάνιση Προβλήματος στην Εισαγωγή Κωδικών Ναυτιλίας; Έκδοση Εντολής Εργασίας Εντολή Εργασίας Παραλαβή Εντολής Εργασίας Εκτέλεση Φόρτωσης Όπλων Αποστολή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας Παραλαβή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Εμφάνιση Προβλήματος στην Φόρτωση Όπλων; Έκδοση Εντολής Εργασίας Εντολή Εργασίας Παραλαβή Εντολής Εργασίας Εκτέλεση Προ Πτήσεως Επιθεώρηση απο Εκτελεστή Μηχανικό Αποστολή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας Παραλαβή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Εμφάνιση Προβλήματος στην Προ Πτήσεως Επιθεώρηση; Έκδοση Εντολής Εργασίας Εντολή Εργασίας Παραλαβή Εντολής Εργασίας Εκτέλεση Κρίσιμης Επιθεώρησης απο Επιθεωρητή Μηχανικό ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 69

70 Αποστολή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας Παραλαβή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Εμφάνιση Προβλήματος στην Κρίσιμη Επιθεώρηση; Αποδέσμευση Αεροσκάφους για Πτήση Ημερήσιο Πρόγραμμα Πτήσεων Ικανοποίηση Απαιτήσεων Πτητικού Προγράμματος End ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 70

71 Προετοιμασία Αεροσκάφους για πτήση Εικόνα 5:Η μοντελοποίηση της διαδικασίας «Προετοιμασία αεροσκάφους για πτήση» στο περιβάλλον του Bizagi με σημειογραφία της BPMN ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 71

72 Version: 1.0 Author: Καρκούλιας Διονύσιος Προετοιμασία Αεροσκάφους για Πτήση Process Elements Γραφείο Επιχειρήσεων Description Το Γραφείο Επιχειρήσεων (ΓΕ) της Πολεμικής Μοίρας αποτελείται από ιπταμένους που την προηγούμενη κάθε πτήσιμης ημέρας διαμορφώνουν το πρόγραμμα πτήσεων της επόμενης ημέρας και το προωθούν στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης (ΓΕΛΣ) προς υλοποίηση. Έπειτα αναμένουν την απάντηση του ΓΕΛΣ για το αν τα αεροσκάφη που απαιτούνται για τις πτήσεις είναι στην προβλεπόμενη κατάσταση και αποδεσμεύονται για πτήση. Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης (ΓΕΛΣ) αποτελεί τον ιθύνων νου της Πολεμικής Μοίρας. Την προηγούμενη κάθε ημέρας λαμβάνει το πρόγραμμα πτήσεων από το Γραφείο Επιχειρήσεων της Μοίρας. Έπειτα είναι επιφορτισμένο με το να επιλέξει ποια αεροσκάφη πρέπει να προετοιμαστούν προς πτήση. Στη συνέχεια ενημερώνει τις ειδικότητες των τεχνικών να προβούν στις απαραίτητες συντηρήσεις και επιθεωρήσεις. Τέλος, αφού ενημερωθεί για την πλήρη λειτουργικότητα των αεροσκαφών είναι υπεύθυνο να τα αποδεσμεύσει για πτήση και να ενημερώσει το Γραφείο Επιχειρήσεων. Συνεργείο Communication Navigation Description Το συνεργείο Communication-Navigation (COM-NAV) είναι επιφορτισμένο με την επιθεώρηση των ασυρμάτων του αεροσκάφους και την εισαγωγή των κωδικών ναυτιλίας. Ενημερώνεται από το ΓΕΛΣ ποιο αεροσκάφος πρέπει να συντηρήσει και αφού ολοκληρώσει τη διαδικασία ενημερώνει το ΓΕΛΣ με τη σειρά του πως αποδεσμεύει το αεροσκάφος για πτήση. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 72

73 Συνεργείο Οπλουργών Description Το συνεργείο Οπλισμού (WPN) είναι επιφορτισμένο με την επιθεώρηση των οπλικών συστημάτων του αεροσκάφους και τη διαδικασίας φόρτωσης επιπλέον όπλων. Ενημερώνεται από το ΓΕΛΣ ποιο αεροσκάφος πρέπει να συντηρήσει και αφού ολοκληρώσει τη διαδικασία επιθεώρησης και φόρτωσης ενημερώνει το ΓΕΛΣ και με τη σειρά του πως αποδεσμεύει το αεροσκάφος για πτήση. Συνεργείο Μηχανικών Description Το συνεργείο Μηχανικών (APG) είναι επιφορτισμένο με την οπτική επιθεώρηση του αεροσκάφους. Ενημερώνεται από το ΓΕΛΣ ποιο αεροσκάφος πρέπει να συντηρήσει και αφού ολοκληρώσει τη διαδικασία επιθεώρησης και φόρτωσης ενημερώνει το ΓΕΛΣ και με τη σειρά του πως αποδεσμεύει το αεροσκάφος για πτήση. Σημαντική διαφοροποίηση είναι το γεγονός πως το συνεργείο αυτό εκτελεί δύο επιθεωρήσεις σε κάθε αεροσκάφος (μία ο εκτελεστής και μία ο επιθεωρητής) Προγραμματισμός Πτητικής Εκπαίδευσης Description Για να υπάρξει εκκίνηση της διαδικασίας, πρέπει το Γραφείο Επιχειρήσεων να εκδώσει το Πρόγραμμα Πτητικής Εκπαίδευσης και να το αποστείλει στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης. Αποστολή Απαιτήσεων Πτησης Description Συντήρησης. Το εκδοθέν Πρόγραμμα Πτήσεων αποστέλλεται στο Γραφείο Ελέγχου Ημερήσιο πρόγραμμα πτήσεων Description ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 73

74 Το Ημερήσιο Πρόγραμμα Πτήσεων είναι η φόρμα που περιλαμβάνει τις καθημερινές πτητικές απαιτήσεις. Παραλαβή Απαιτήσεων Πτήσης Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης Παραλαμβάνει τις πτητικές απαιτήσεις από το Γραφείο Επιχειρήσεων. Gateway Gates Επιλογή Αεροσκάφους Επιλογή Αεροσκάφους Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης επιλέγει το αεροσκάφος που πρέπει να επιθεωρηθεί για να πετάξει. Έκδοση Εντολής Εργασίας Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης εκδίδει Εντολή Εργασίας προς το Συνεργείο Communication-Navigation για εκτέλεση της εισαγωγής κωδικών ναυτιλίας. Εντολή Εργασίας Description Είναι η Εντολή Εργασίας που εκδίδει το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης προς το Συνεργείο Communication-Navigation. Παραλαβή Εντολής Εργασίας Description ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 74

75 Το Συνεργείο Communication-Navigation δέχεται την Εντολή Εργασίας για να ξεκινήσει τη διαδικασία εισαγωγής κωδικών ναυτιλίας. Εισαγωγή Κωδικών Ναυτιλίας Description αεροσκάφος. Ο τεχνικός Communication-Navigation εισάγει τους Κωδικούς Ναυτιλίας στο Αποστολή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Description Το Συνεργείο Communication-Navigation αποστέλλει συμπληρωμένη την Εντολή Εργασίας στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης. Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας Description H Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας που αποστέλλεται από το Συνεργείο Communication-Navigation στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης. Παραλαβή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης παραλαμβάνει την Εντολή Εργασίας από το Συνεργείο Communication-Navigation και ανάλογα με το αποτέλεσμα της Συντήρησης αποφασίζει το επόμενο βήμα της διαδικασίας Εμφάνιση Προβλήματος στην Εισαγωγή Κωδικών Ναυτιλίας; Description Εδώ είναι ένα κρίσιμο σημείο της συνολικής Διαδικασίας. Σε αυτό το σημείο το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης λαμβάνει την ανάδραση από το Συνεργείο ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 75

76 Communication-Navigation. Εάν η διαδικασία Εισαγωγής Κωδικών Ναυτιλίας είναι επιτυχής, τότε θα εκδώσει νέα Εντολή Εργασίας προς την επόμενη ειδικότητα που είναι οι Οπλουργοί για να εκτελέσουν και αυτοί τη συντήρησή τους. Αν δεν είναι επιτυχής η διαδικασία Εισαγωγής Κωδικών Ναυτιλίας, τότε το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης ματαιώνει την προετοιμασία του επιλεχθέντος αεροσκάφους προς πτήση και οφείλει τάχιστα να επιλέξει ένα εφεδρικό αεροσκάφος που θα προετοιμαστεί και η συνολική διαδικασία ξεκινά από την αρχή. Gates ΝΑΙ ΟΧΙ Έκδοση Εντολής Εργασίας Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης εκδίδει Εντολή Εργασίας προς το Συνεργείο Οπλουργών για τη φόρτωση όπλων στο αεροσκάφος Εντολή Εργασίας Description Είναι η Εντολή Εργασίας που εκδίδει το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης προς το Συνεργείο Οπλουργών. Παραλαβή Εντολής Εργασίας Description Το Συνεργείο Οπλουργών δέχεται την Εντολή Εργασίας για να ξεκινήσει τη διαδικασία φόρτωσης όπλων. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 76

77 Εκτέλεση Φόρτωσης Όπλων Description Ο τεχνικός Οπλουργός εκτελεί τη Φόρτωση των Όπλων στο αεροσκάφος. Αποστολή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Description Το Συνεργείο Οπλουργών αποστέλλει συμπληρωμένη την Εντολή Εργασίας στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης. Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας Description H Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας που αποστέλλεται από το Συνεργείο Οπλουργών στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης. Παραλαβή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης παραλαμβάνει την Εντολή Εργασίας από το Συνεργείο Οπλουργών και ανάλογα με το αποτέλεσμα της Συντήρησης αποφασίζει το επόμενο βήμα της διαδικασίας Εμφάνιση Προβλήματος στην Φόρτωση Όπλων; Description Σε αυτό το σημείο το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης λαμβάνει την ανάδραση από το Συνεργείο Οπλουργών. Εάν η διαδικασία Φόρτωσης Όπλων είναι επιτυχής, τότε θα εκδώσει νέα Εντολή Εργασίας προς την επόμενη ειδικότητα που είναι οι Μηχανικοί για να εκτελέσουν και αυτοί τη συντήρησή τους. Αν δεν είναι επιτυχής η διαδικασία Φόρτωσης Όπλων, τότε το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης ματαιώνει την προετοιμασία του επιλεχθέντος αεροσκάφους προς πτήση και οφείλει τάχιστα να επιλέξει ένα εφεδρικό αεροσκάφος που θα προετοιμαστεί και η συνολική διαδικασία ξεκινά από την αρχή. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 77

78 Gates ΝΑΙ ΟΧΙ Έκδοση Εντολής Εργασίας Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης εκδίδει Εντολή Εργασίας προς το Συνεργείο Μηχανικών και συγκεκριμένα τον Εκτελεστή Μηχανικό για Προ Πτήσεως Επιθεώρηση του αεροσκάφους Εντολή Εργασίας Description Είναι η Εντολή Εργασίας που εκδίδει το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης προς το Συνεργείο Μηχανικών. Παραλαβή Εντολής Εργασίας Description Το Συνεργείο Μηχανικών δέχεται την Εντολή Εργασίας για να ξεκινήσει ο Εκτελεστής Μηχανικός την Προ Πτήσεως Επιθεώρηση Εκτέλεση Προ Πτήσεως Επιθεώρηση από Εκτελεστή Μηχανικό Description αεροσκάφος Ο Εκτελεστής Μηχανικός εκτελεί την Προ Πτήσεως Επιθεώρηση στο Αποστολή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Description ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 78

79 Ο Εκτελεστής Μηχανικός αποστέλλει συμπληρωμένη την Εντολή Εργασίας στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης. Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας Description H Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας που αποστέλλεται από τον Εκτελεστή Μηχανικό στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης. Παραλαβή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης παραλαμβάνει την Εντολή Εργασίας από το Συνεργείο Μηχανικών (Εκτελεστή Μηχανικό) και ανάλογα με το αποτέλεσμα της Συντήρησης αποφασίζει το επόμενο βήμα της διαδικασίας Εμφάνιση Προβλήματος στην Προ Πτήσεως Επιθεώρηση; Description Σε αυτό το σημείο το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης λαμβάνει την ανάδραση από το Συνεργείο Μηχανικών. Εάν η διαδικασία της Προ Πτήσεως Επιθεώρησης είναι επιτυχής, τότε θα εκδώσει νέα Εντολή Εργασίας προς την επόμενη ειδικότητα που είναι οι Μηχανικοί, ο Επιθεωρητής αυτή τη φορά. για να εκτελέσει και αυτός τη συντήρησή του. Αν κατά τη διάρκεια της Προ Πτήσεως Επιθεώρησης εμφανίσει κάποια βλάβη, τότε το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης ματαιώνει την προετοιμασία του επιλεχθέντος αεροσκάφους προς πτήση και οφείλει τάχιστα να επιλέξει ένα εφεδρικό αεροσκάφος που θα προετοιμαστεί και η συνολική διαδικασία ξεκινά από την αρχή. Gates ΝΑΙ ΟΧΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 79

80 Έκδοση Εντολής Εργασίας Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης εκδίδει Εντολή Εργασίας προς το Συνεργείο Μηχανικών και συγκεκριμένα τον Επιθεωρητή Μηχανικό για Κρίσιμη Επιθεώρηση του αεροσκάφους Εντολή Εργασίας Description Είναι η Εντολή Εργασίας που εκδίδει το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης προς το Συνεργείο Μηχανικών. Παραλαβή Εντολής Εργασίας Description Το Συνεργείο Μηχανικών δέχεται την Εντολή Εργασίας για να ξεκινήσει ο Επιθεωρητής Μηχανικός την Κρίσιμη Επιθεώρηση Εκτέλεση Κρίσιμης Επιθεώρησης από Επιθεωρητή Μηχανικό Description Ο Εκτελεστής Μηχανικός εκτελεί την Κρίσιμη Επιθεώρηση στο αεροσκάφος Αποστολή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Description Ο Επιθεωρητής Μηχανικός αποστέλλει συμπληρωμένη την Εντολή Εργασίας στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης. Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας Description H Συμπληρωμένη Εντολή Εργασίας που αποστέλλεται από τον Επιθεωρητή Μηχανικό στο Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 80

81 Παραλαβή Συμπληρωμένης Εντολής Εργασίας Description Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης παραλαμβάνει την Εντολή Εργασίας από το Συνεργείο Μηχανικών (Επιθεωρητή Μηχανικό) και ανάλογα με το αποτέλεσμα της Συντήρησης αποφασίζει το επόμενο βήμα της διαδικασίας Εμφάνιση Προβλήματος στην Κρίσιμη Επιθεώρηση; Description Σε αυτό το σημείο το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης λαμβάνει την ανάδραση από το Συνεργείο Μηχανικών και συγκεκριμένα τον Επιθεωρητή Μηχανικό. Εάν η διαδικασία της Κρίσιμης Επιθεώρησης είναι επιτυχής, τότε το αεροσκάφος είναι πλήρως επιθεωρημένο και έτοιμο προς πτήση. Αν κατά τη διάρκεια της Κρίσιμης Επιθεώρησης εμφανίσει κάποια βλάβη, τότε το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης ματαιώνει την προετοιμασία του επιλεχθέντος αεροσκάφους προς πτήση και οφείλει τάχιστα να επιλέξει ένα εφεδρικό αεροσκάφος που θα προετοιμαστεί και η συνολική διαδικασία ξεκινά από την αρχή. Gates ΝΑΙ OXI Αποδέσμευση Αεροσκάφους για Πτήση Description Το αεροσκάφος είναι πλήρως προετοιμασμένο και επιθεωρημένο. Το Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης το αποδεσμεύει για πτήση. Ημερήσιο Πρόγραμμα Πτήσεων Description Το Ημερήσιο Πρόγραμμα Πτήσεων είναι η φόρμα που περιλαμβάνει τις καθημερινές πτητικές απαιτήσεις. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 81

82 Ικανοποίηση Απαιτήσεων Πτητικού Προγράμματος Description Το Γραφείο Επιχειρήσεων λαμβάνει την πληροφορία πως το Ημερήσιο Πρόγραμμα Πτήσεων καλύπτεται από το αποδεσμευμένο αεροσκάφος και προχωρά στην υλοποίηση του Πτητικού Προγράμματος. της. End Description Η διαδικασία έχει ολοκληρωθεί και συνεπώς καταλήγουμε στον τερματισμό Συνοψίζοντας, μπορούμε να ισχυριστούμε πως μέσω της πλατφόρμας του Bizagi, καταφέραμε σε μεγάλο βαθμό να αναπαραστήσουμε τη διαδικασία που μας ενδιαφέρει. Οι ρόλοι, οι διεργασίες, τα έγγραφα και οι πύλες απόφασης μοντελοποιήθηκαν με τον πλέον ικανοποιητικό τρόπο και πραγματοποιήσαμε μία πλήρη περιγραφή για το καθένα. Αυτό που θα επιχειρηθεί στην επόμενη ενότητα είναι όλο αυτό που μοντελοποιήσαμε στο Bizagi Modeler να το αναπαραστήσουμε σε μία πλατφόρμα τρισδιάστατης σχεδίασης, το Unity3D ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟ 3D ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ UNITY3D Σε αυτό το τμήμα του εν λόγω πονήματος, θα παρουσιάσουμε τον τρόπο και τις τεχνικές που ακολουθήσαμε για να μοντελοποιήσουμε τη διαδικασία, που περιγράψαμε στο προηγούμενο υποκεφάλαιο, σε ένα τρισδιάστατο περιβάλλον. Θα παραθέσουμε έναν αριθμό από εικόνες του προγραμματιστικού περιβάλλοντος καθώς και τα κυριότερα βήματα που ακολουθήθηκαν ούτως ώστε να καταλήξουμε στο ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 82

83 επιθυμητό αποτέλεσμα. Έπειτα θα παρουσιάσουμε τα οφέλη που προκύπτουν από την τρισδιάστατη απεικόνιση και πως αυτά δύναται να τα εκμεταλλευθεί η Πολεμική Αεροπορία. Πρώτα, όμως, θα πραγματοποιήσουμε μία αναφορά στις δυσκολίες του εγχειρήματος και τα εμπόδια που υπερκεράστηκαν ΕΜΠΟΔΙΑ ΠΟΥ ΥΠΕΡΚΕΡΑΣΤΗΚΑΝ Δύναται να γίνει εύκολα αντιληπτό πως η προσπάθεια μας θα αντιμετώπιζε δυσκολοκατάβλητα εμπόδια. Εξαρχής γνωρίζαμε πως θα κινούμασταν σε αχαρτογράφητα νερά και η όλη προσπάθεια ενδεχομένως και να μην είχε αίσιο αποτέλεσμα. Η πρώτη σκέψη μας ήταν να επιχειρήσουμε να εισάγουμε τον τρισδιάστατο χώρο μας σε μια ήδη υπάρχουσα πλατφόρμα εικονικής πραγματικότητας. Εξ αρχής είχε απορριφθεί η πλατφόρμα Second Life λόγω των οικονομικών της απαιτήσεων. Συνεπώς, αρχικά στραφήκαμε προς την Imprudence, που αποτελεί ένα ανοιχτού κώδικα πρότζεκτ προβολής ενός εικονικού κόσμου. Παρόλο που μέσω του Imprudence είχαμε πρόσβαση σε διάφορες πλατφόρμες εικονικής πραγματικότητας, όπως την Ogre3D, την OpenSim ή την OSgrid, εντούτοις, αυτές δε μας πρόσφεραν τη δυνατότητα σε ένα ελεύθερο από κτίρια σημείο τους να χτίσουμε το δικό μας χώρο. Στη συνέχεια επαναλάβαμε την ίδια διαδικασία και με άλλες πλατφόρμες εικονικής πραγματικότητας. Επιχειρήσαμε μέσω της Firestorm Viewer, της Singularity Viewer και της Hippo OpenSim Viewer, αλλά το αποτέλεσμα ήταν εξίσου αρνητικό. Σε εκείνο ακριβώς το σημείο ήταν που αναδιοργανώσαμε τη στρατηγική μας και θεωρήσαμε πως αντί να βρούμε έτοιμη πλατφόρμα για να χτίσουμε το δικό μας τρισδιάστατο χώρο, θα μπορούσαμε να χτίσουμε τη δικιά μας πλατφόρμα και το δικό μας τρισδιάστατο χώρο εξ αρχής σε ένα προγραμματιστικό-σχεδιαστικό πακέτο τρισδιάστατης απεικόνισης. Βασιζόμενοι σε τούτη την υπόθεση πραγματοποιήσαμε δοκιμές σε πολλά τέτοια προγράμματα για να καταλήξουμε σε εκείνο που κάλυπτε τις απαιτήσεις μας και μας προσέφερε τις περισσότερες δυνατότητες. Συνολικά πειραματιστήκαμε στα εξής προγράμματα: 1. Catia / Dassault Systems ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 83

84 2. AutoCad 3. DeleD 3D Editor 4. Style Builder SketchUp LayOut Wings 3D 8. Delphi Blender Ωστόσο κανένα από τα 9 ανωτέρω προγράμματα δε μας προσέφερε ακριβώς αυτό που επιζητούσαμε, συνεπώς το καθένα για διαφορετικούς λόγους απορρίφθηκε. Έχοντας ήδη φτάσει σε ένα κρίσιμο σημείο του όλου εγχειρήματος, τη λύση εμφανίστηκε για να δώσει το Unity3D ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ UNITY3D Το Unity3D στην ουσία αποτελεί ένα προγραμματιστικό πακέτο που χρησιμοποιείται κατά κόρον σε όλο τον κόσμο, κυρίως για την ανάπτυξη παιχνιδιών αλλά και εφαρμογών και έχει συμβατότητα σχεδόν με κάθε ηλεκτρονική συσκευή (και το λογισμικό της) που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή. Για να δείξουμε την ευρύτητα της χρήσης του, θα παραθέσουμε τις πλατφόρμες που υποστηρίζει. Αυτές είναι: Windows Windows Store Apps Mac Linux/Stream OS ios Xbox One Xbox 360 Wii U Nintendo 3DS ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 84

85 Android Windows Phone Tizen WebGL PlayStation 4 PlayStation Vita Samsung Smart TV Oculus Rift Google Cardboard Steam VR PlayStation VR Gear VR Microsoft Hololens Android TV tvos Ταυτόχρονα το Unity3D μας έδινε τη δυνατότητα να χτίσουμε το δικό μας avatar, να εισάγουμε έτοιμα αρχεία τύπου collada που απεικόνιζαν τρισδιάστατες κατασκευές και ήταν φιλικό προς το χρήστη καθώς ενθάρρυνε και τη χρήση γλώσσας προγραμματισμού C και Java για οτιδήποτε επιθυμούσαμε να συμβαίνει στον εικονικό μας κόσμο. Επίσης η διαδραστικότητα του με τον προγραμματιστή βρίσκεται σε ένα καλό επίπεδο προσφέροντας του άπειρες δυνατότητες χωρίς ωστόσο αυτές να τον βομβαρδίζουν καθώς το λειτουργεί. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 85

86 Εικόνα 6:Περιβάλλον προγραμματισμού της πλατφόρμας Unity3D ΔΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Προτού μοντελοποιήσουμε τη διαδικασία μας, οφείλαμε να χτίσουμε τον τρισδιάστατο περιβάλλον. Χρησιμοποιώντας το 3d.warehouse.sketchup εισάγαμε τα περισσότερα τρισδιάστατα μοντέλα σε μορφή collada στο περιβάλλον του Unity3D. Συνολικά η δικιά μας φανταστική Πολεμική Μοίρα αποτελείτο από το κτίρια των συνεργείων Μηχανικών, Οπλουργών, COM-NAV, από το υπόστεγο του Γραφείου Ελέγχου Συντήρησης, το κτίριο του Γραφείου Επιχειρήσεων, από τρία καταφύγια αεροσκαφών, ένα μαχητικό αεροσκάφος και τρία οχήματα αεροπορικής χρήσης. Στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζουμε το τρισδιάστατο περιβάλλον που έχουμε χτίσει. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 86

87 Εικόνα 7:Κάτοψη του τρισδιάστατου περιβάλλοντος της Μοίρας Εικόνα 8:Οπίσθια όψη του τρισδιάστατου περιβάλλοντος ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 87

88 Εικόνα 9:Προοπτική του πλήρους τρισδιάστατου περιβάλλοντος Εικόνα 10:Εμπρόσθια όψη του τρισδιάστατου περιβάλλοντος ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 88

89 Αφού ολοκληρώσαμε τη δόμηση του 3D περιβάλλοντος, επόμενο έργο που έπρεπε να πραγματοποιήσουμε ήταν να παράξουμε το δικό μας προσωποποιημένο χαρακτήρα μέσω του οποίου θα κάνουμε διέλευση διαμέσω των διαδικασιών. Φυσικά, από τη στιγμή που είχαμε τη δωρεάν «Educational Version» του Unity3D, αυτό μας είχε αφαιρέσει κάποιες από τις δυνατότητες μορφοποίησης του χαρακτήρα μας. Η τελική μορφή του avatar, ωστόσο ήταν καθόλα λειτουργική για τους σκοπούς της έρευνας μας και ήταν η ακόλουθη: Εικόνα 11:Πρόσοψη του avatar Εικόνα 12:Προοπτική του avatar ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 89

90 Επόμενο στάδιο της έρευνας μας ήταν να απεικονίσουμε όλη τη ροή των διαδικασιών, που εμφανίζεται στο Bizagi Modeler στο προηγούμενο υποκεφάλαιο, στο τρισδιάστατο περιβάλλον που έχουμε δημιουργήσει. Αρχική μας σκέψη ήταν να αποτυπώσουμε όλη τη σημειογραφία που έχουμε χρησιμοποιήσει στο πρόγραμμα της BPMN στο δάπεδο του 3D περιβάλλοντος. Ωστόσο απορρίψαμε αυτή την ιδέα και επιχειρήσαμε κάτι πιο πρωτοποριακό και διαδραστικό για το χρήστη. Αυτό που θα επιχειρούσαμε θα ήταν να δώσουμε τρισδιάστατη υπόσταση ακόμα και στα σύμβολα της BPMN και έτσι να τα αποτυπώσουμε καλύτερα στο περιβάλλον μας. Το αποτέλεσμα εμφανίζεται στις επόμενες εικόνες. Ταυτόχρονα, οι ροές των διαδικασιών θα αποτυπώνονταν με διαφορετικό χρώμα ανάλογα με την υπο-ενότητα που θα αφορούσαν. Μέσω αυτής της σχεδίασης θα αποφεύγαμε και προβλήματα παρανόησης των ροών καθώς θα κινούμαστε στο χώρο. Επίσης, σε διάφορα σημεία των ροών έχουμε τοποθετήσει και βέλη κατεύθυνσης για να κάνουμε την προσπέλαση ακόμα πιο φιλική στο χρήστη. Συν τοις άλλοις, στις 4 πύλες XOR έχουμε τοποθετήσει σε Canvas τις αντίστοιχες ερωτήσεις που καλείται να απαντήσει θετικά ή αρνητικά ο χρήστης και ανάλογα με την επιλογή του, του δίνεται η οδηγία για την αντίστοιχη κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει. Στις επόμενες εικόνες επιχειρούμε να αποτυπώσουμε ένα μεγάλο μέρος των ροών των διαδικασιών που εκτελείται στο 3D περιβάλλον μας. Εικόνα 13:Απεικόνιση των ροών των διαδικασιών με τους διαφορετικούς χρωματισμούς ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 90

91 Εικόνα 14:Επισήμανση των βοηθητικών βελών κατεύθυνσης Εικόνα 15:Τμήμα της Υπο-Ενότητας Γραφείο Ελέγχου Συντήρησης Στις προηγούμενες τρεις εικόνες είδαμε μια επισκόπηση του συνολικού εικονικού χώρου και πως αυτός φαίνεται με τη σημειογραφία της BPMN αποτυπωμένη με τρισδιάστατα σχήματα στο δάπεδο. Αυτό που θα ακολουθήσει θα είναι μία ανάλυση της μοντελοποιημένης διαδικασίας όπως θα τη ζήσει ο χρήστης. Φυσικά, θα παρουσιάσουμε μόνο ένα μέρος από ολόκληρη τη διαδικασία λόγω ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 91

92 οικονομίας, ωστόσο θα είναι αρκετό για να αντιληφθεί ο αναγνώστης τη φιλοσοφία που ακολουθήθηκε. Εικόνα 16:Το avatar καθώς αναμένει την έναρξη της διαδικασίας Εικόνα 17:Το avatar καθώς κινείται προς το Γ.ΕΛ.Σ. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 92

93 Εικόνα 18:Το avatar αφού έχει γίνει παραλαβή απαιτήσεων πτήσης Εικόνα 19:Το avatar προς την εκτέλεση της επιλογής αεροσκάφους ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 93

94 Εικόνα 20:Το avatar κατά την έκδοση της εντολής εργασίας Εικόνα 21:Το avatar προς το συνεργείο Com-Nav ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 94

95 Εικόνα 22:Το avatar κατά την παραλαβή της εντολής εργασίας Εικόνα 23:Το avatar βρίσκεται στο αεροσκάφος για την εισαγωγή των κωδικών ναυτιλίας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 95

96 Εικόνα 24:Το avatar κατά την αποστολή της συμπληρωμένης εντολής εργασίας Εικόνα 25:Το avatar κατά την παραλαβή της συμπληρωμένης εντολής εργασίας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 96

97 Εικόνα 26:Το avatar εμπρός στην XOR Gate και πίσω εμφανίζεται το ερώτημα που πρέπει να απαντήσει Εικόνα 27:Το avatar μπροστά στον τερματισμό της διαδικασίας ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Σελίδα 97