ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ. Κινηηικόηηηα Δηαιρειών και Κανονιζηικός Ανηαγωνιζμός ζηην Δσρωπαϊκή Ένωζη ΠΔΦΑΝΖ ΜΑΡΗΑ ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΑΡΓΤΡΟ ΓΔΩΡΓΗΟ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΣΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ ΣΗ ΥΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΚΑΙ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Κινηηικόηηηα Δηαιρειών και Κανονιζηικός Ανηαγωνιζμός ζηην Δσρωπαϊκή Ένωζη ΠΔΦΑΝΖ ΜΑΡΗΑ ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΑΡΓΤΡΟ ΓΔΩΡΓΗΟ ΠΑΣΡΑ, ΗΟΤΝΗΟ 2011

2 Περιετόμενα 1. Πξφινγνο Αληαγσληζκφο Γηθαίσλ ζην Δηαηξηθφ Γίθαην Αληαγσληζκφο Γηθαίσλ Αληαγσληζκφο Γηθαίσλ ζηηο ΖΠΑ θαη ηελ Δπξψπε Αληαγσληζκφο Γηθαίσλ ζηηο ΖΠΑ Αληαγσληζκφο Γηθαίσλ ζηελ Δπξψπε Ζ Κηλεηηθφηεηα ησλ Δηαηξεηψλ κέζα απφ ηε πλζήθε θαη ηε Ννκνινγία ηνπ ΓΔΚ Ζ Κηλεηηθφηεηα ησλ Δηαηξεηψλ κέζα απφ ηε πλζήθε Ζ Κηλεηηθφηεηα ησλ Δηαηξεηψλ κέζα απφ ηε Ννκνινγία ηνπ ΓΔΚ Τπφζεζε Daily Mail Τπφζεζε Centros Τπφζεζε Überseering Τπφζεζε Inspire Art Τπφζεζε Cartesio Αλάιπζε Αλαγθαηφηεηα γηα ηελ Τηνζέηεζε ηεο 14εο Δηαηξηθήο Οδεγίαο Δπξσπατθή Δηαηξεία θαη Αληαγσληζκφο Γηθαίσλ Δπξσπατθή Δηαηξεία Δπξσπατθή Δηαηξεία θαη Αληαγσληζκφο Γηθαίσλ Γηαζπλνξηαθέο πγρσλεχζεηο Ζ Γέθαηε Οδεγία γηα ηηο Γηαζπλνξηαθέο πγρσλεχζεηο Τπφζεζε SEVIC Ρπζκηζηηθφ Αξκπηηξάδ ζην Δπξσπατθφ Δηαηξηθφ Γίθαην θαη Δπηπηψζεηο ζηνπο Δξγαδφκελνπο Ο Ρφινο ησλ Δξγαδνκέλσλ ζην Δπξσπατθφ Γίθαην Ο Ρφινο ησλ Δξγαδνκέλσλ ζηα Πιαίζηα ηεο Δπξσπατθήο Δηαηξείαο Ο Ρφινο ησλ Δξγαδνκέλσλ ζηελ Πξνθχπηνπζα Δηαηξεία απφ Γηαζπλνξηαθή πγρψλεπζε Δπθαηξίεο γηα Ρπζκηζηηθφ Αξκπηηξάδ πνπ Δπεξεάδνπλ ηνπο Δξγαδφκελνπο πκπεξάζκαηα Βηβιηνγξαθία... 67

3 1. Πρόλογος Ο αληαγσληζκφο δηθαίσλ ζην εηαηξηθφ δίθαην αλαπηχρζεθε ζηηο ΖΠΑ, φπνπ νη Πνιηηείεο αληαγσλίδνληαη κεηαμχ ηνπο δηαθνξνπνηψληαο ην εηαηξηθφ ηνπο δίθαην πξνθεηκέλνπ λα πξνζειθχζνπλ εηαηξείεο ζηελ επηθξάηεηά ηνπο. ηελ Δπξψπε, κέρξη πξφζθαηα, δελ είρε ππάξμεη παξφκνηα πξαθηηθή. Σν ζεκαληηθφηεξν εκπφδην γηα ηελ αλάπηπμε αληαγσληζκνχ δηθαίσλ αλάκεζα ζηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ήηαλ ν πεξηνξηζκφο ηεο ειεχζεξεο κεηαθίλεζεο ησλ εηαηξεηψλ εληφο ηεο επξσπατθήο αγνξάο. πγθεθξηκέλα, ε ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαηνρπξψλεηαη ζηε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηφζν γηα ηα θπζηθά φζν θαη γηα ηα λνκηθά πξφζσπα. Ωζηφζν, νη κεγάιεο δηαθνξέο αλάκεζα ζηα δίθαηα ησλ θξαηψλ κειψλ δεκηνπξγνχλ εκπφδηα ζηελ ειεχζεξε κεηαθίλεζε ησλ εηαηξεηψλ εληφο ηεο Κνηλφηεηαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ ππάξμεη εμειίμεηο ζην επξσπατθφ δίθαην, νη νπνίεο έρνπλ εληζρχζεη ζεκαληηθά ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ επξσπατθψλ εηαηξεηψλ εληφο ηεο Έλσζεο. Ζ λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, ε δεκηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Δηαηξείαο θαη ε πηνζέηεζε ηεο Οδεγίαο γηα ηηο δηαζπλνξηαθέο ζπγρσλεχζεηο ησλ εηαηξεηψλ θαίλεηαη φηη ελίζρπζαλ ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ εηαηξεηψλ εληφο ηεο επξσπατθήο αγνξάο θαη έζεζαλ ηα ζεκέιηα γηα ηελ αλάπηπμε αληαγσληζκνχ δηθαίσλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ παξνχζα εξγαζία ζα επηρεηξήζεη λα δηεξεπλήζεη αθελφο ηε ζεκαζία ησλ ηειεπηαίσλ εμειίμεσλ ζην επξσπατθφ δίθαην γηα ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ εηαηξεηψλ ζηελ επξσπατθή αγνξά θαη αθεηέξνπ αλ ην επξσπατθφ πεξηβάιινλ παξέρεη ηε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο αληαγσληζκνχ δηθαίσλ ζην εηαηξηθφ δίθαην. Αξρηθά, γίλεηαη κηα ζχληνκε αλαθνξά ζηε ζεσξία ηνπ λνκνζεηηθνχ αληαγσληζκνχ, θαζψο θαη ζηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηηο ΖΠΑ θαη ηελ Δπξψπε. ηε ζπλέρεηα, εμεηάδεηαη ην δηθαίσκα ηεο ειεχζεξεο εγθαηάζηαζεο, φπσο απηφ απνξξέεη απφ ηηο δηαηάμεηο ηηο πλζήθεο, θαζψο θαη ε εξκελεία ηνπ κέζα απφ ηε λνκνινγία ηνπ Γηθαζηεξίνπ. ηελ ηέηαξηε ελφηεηα, γίλεηαη ε παξνπζίαζε ηεο Δπξσπατθήο Δηαηξείαο θαη δηεξεπλψληαη νη επηπηψζεηο ηεο ζηνλ αληαγσληζκφ δηθαίσλ. ηελ πέκπηε ελφηεηα ηεο εξγαζίαο, εμεηάδνληαη νη δηαζπλνξηαθέο ζπγρσλεχζεηο θαη πψο απηέο επεξεάδνπλ ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ εηαηξεηψλ. Σέινο, εμεηάδεηαη ε δπλαηφηεηα ησλ εηαηξεηψλ λα αζθνχλ ξπζκηζηηθφ αξκπηηξάδ κε ζθνπφ λα πεξηνξίζνπλ ηα δηθαηψκαηα ζπκκεηνρήο ησλ εξγαδνκέλσλ. 1

4 2. Ανηαγωνιζμός Γικαίων ζηο Δηαιρικό Γίκαιο 2.1. Ανηαγωνιζμός Γικαίων Οη λφκνη ησλ ρσξψλ δηαθέξνπλ. Οη δηαθνξέο απηέο αλάκεζα ζηε λνκνζεζία ησλ θξαηψλ δελ είλαη πάληα απνηέιεζκα κηαο θαζαξά εζσηεξηθήο εμέιημεο ησλ λνκηθψλ ηνπο ζπζηεκάησλ, αιιά κπνξεί λα σζείηαη απφ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο, φπσο ηα λνκηθά ζπζηήκαηα άιισλ θξαηψλ. 1 πγθεθξηκέλα, φζνλ αθνξά ζην εηαηξηθφ δίθαην, νη εηαηξείεο φηαλ επηιέγνπλ ην θξάηνο ζχζηαζήο ηνπο πξνζπαζνχλ λα εθκεηαιιεπηνχλ ηε δηαθνξνπνίεζε απηή θαη λα επηιέμνπλ ην λνκηθφ ζχζηεκα πνπ ζεσξνχλ φηη ζα ηνπο πξνζθέξεη ην κέγηζην φθεινο, ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο ηνπο. Ζ ζθφπηκε επηινγή λνκηθνχ πιαηζίνπ απφ ηηο εηαηξείεο, πξνθεηκέλνπ λα εθκεηαιιεπηνχλ ηα νθέιε ελφο επλντθφηεξνπ λνκηθνχ ζπζηήκαηνο νλνκάδεηαη «ξπζκηζηηθφ αξκπηηξάδ» (regulatory arbitrage). Ζ άζθεζε ξπζκηζηηθνχ αξκπηηξάδ απφ ηηο εηαηξείεο σζεί ηα θξάηε ζηε ζθφπηκε δηαθνξνπνίεζε ηνπ λνκνζεηηθνχ ηνπο πιαηζίνπ ζε ζρέζε κε άιια θξάηε, ψζηε λα πξνζειθχζνπλ ηηο εηαηξείεο απηέο ζηελ επηθξάηεηά ηνπο. Σα θξάηε δειαδή ζέινληαο λα επηηχρνπλ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζε ζρέζε κε ηα λνκηθά ζπζηήκαηα άιισλ θξαηψλ, εκπιέθνληαη ζε αληαγσληζκφ δηθαίσλ κεηαμχ ηνπο. Με ηνλ φξν αληαγσληζκφο δηθαίσλ ή λνκνζεηηθφο αληαγσληζκφο ελλνείηαη «ν αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ θξαηψλ, ππφ ηελ ηδηφηεηά ηνπο σο ξπζκηζηηθέο αξρέο, γηα λα πξνζειθχζνπλ πφξνπο θαη παξαγσγηθνχο ζπληειεζηέο, δεκηνπξγψληαο θαη παξέρνληαο ζηηο εηαηξείεο ηελ επθαηξία λα εθκεηαιιεπηνχλ ην δηθφ ηνπο δηαθνξεηηθφ θαη θαιχηεξν λνκνζεηηθφ πξντφλ». 2 Ζ άζθεζε ξπζκηζηηθνχ αξκπηηξάδ απφ ηηο εηαηξείεο απνηειεί πξνυπφζεζε ψζηε λα αλαπηπρζεί θαλνληζηηθφο αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ θξαηψλ. Δάλ ε επηινγή λνκηθνχ ζπζηήκαηνο δελ είλαη ε αηηία ηεο ζχζηαζεο ή κεηαθνξάο ησλ εηαηξεηψλ ζε ζπγθεθξηκέλα θξάηε, ηφηε δελ ππάξρνπλ πιενλεθηήκαηα γηα ηα θξάηε απφ ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο λνκνζεζίαο ηνπο. πλεπψο, νη λνκνζέηεο δελ έρνπλ ιφγν λα αιιάμνπλ ην λνκνζεηηθφ ηνπο ζχζηεκα θαη ηα θξάηε ηειηθά δελ εκπιέθνληαη ζε αληαγσληζκφ δηθαίσλ. Δάλ δελ ππάξρεη ινηπφλ ξπζκηζηηθφ αξκπηηξάδ, δελ ππάξρεη αληαγσληζκφο δηθαίσλ. 1 Sachdeva, A., «Regulatory competition in European company law», European Journal of Law and Economics, 30/2, 2010, ζει Sachdeva, A., φ.π., ζει

5 Μηα δεχηεξε πξνυπφζεζε πνπ πξέπεη λα ηθαλνπνηείηαη ψζηε λα αλαπηπρζεί ξπζκηζηηθφο αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ θξαηψλ είλαη νη εηαηξείεο λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηιέγνπλ ειεχζεξα έλα ζπγθεθξηκέλν λνκηθφ ζχζηεκα. πλεπψο, νη εηαηξείεο πξέπεη λα είλαη ειεχζεξεο λα επηιέγνπλ ηε λνκνζεζία πνπ ζα ηηο δηέπεη θαηά ηε ζχζηαζή ηνπο, αιιά θαη λα κπνξνχλ λα αιιάμνπλ εθαξκνζηέν δίθαην πξνρσξψληαο ζε κεηαθνξά ηνπο ζε δηαθνξεηηθφ θξάηνο απφ ην θξάηνο ζπζηάζεψο ηνπο. ηελ πξάμε, νη εηαηξείεο δελ έρνπλ ηελ πιήξε ειεπζεξία επηινγήο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ, θπξίσο φηαλ απηέο επηζπκνχλ λα κεηαθέξνπλ ηελ έδξα ηνπο θαη λα αιιάμνπλ ην δίθαην πνπ ηηο δηέπεη. Απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζην γεγνλφο φηη ηα δίθαηα ησλ θξαηψλ ρξεζηκνπνηνχλ δχν δηαθνξεηηθέο ζεσξίεο γηα λα πξνζδηνξίζνπλ ην δίθαην πνπ δηέπεη ηηο εηαηξείεο, ηε ζεσξία ηεο ίδξπζεο θαη ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο. χκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο ίδξπζεο ή ελζσκάησζεο, ε ίδξπζε θαη ε εζσηεξηθή ιεηηνπξγία ησλ εηαηξεηψλ δηέπεηαη απφ ην δίθαην ηνπ θξάηνπο ζχζηαζήο ηνπο, ζην νπνίν δηαηεξνχλ θαη ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα. Σα θξάηε ινηπφλ πνπ αθνινπζνχλ ηε ζεσξία ηεο ελζσκάησζεο ζεσξνχλ φηη ην ζηνηρείν πνπ πξέπεη λα ζπλδέεη κηα εηαηξεία κε ην δίθαην ηνπ θξάηνπο πνπ ηε δηέπεη είλαη ε θαηαζηαηηθή ηεο έδξα. Ωζηφζν, ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο, θξίζηκν ζηνηρείν γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ δηθαίνπ πνπ δηέπεη κηα εηαηξεία είλαη ν ηφπνο άζθεζεο ηεο θεληξηθήο ηεο δηνίθεζεο, δειαδή ν ηφπνο ηεο πξαγκαηηθήο ηεο έδξαο. Σα θξάηε πνπ αθνινπζνχλ ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο ζεσξνχλ φηη ην δίθαην πνπ εθαξκφδεηαη γηα ηελ ίδξπζε, ηε ιεηηνπξγία θαη ηελ αλαγλψξηζε κηαο εηαηξείαο είλαη ην δίθαην ηνπ θξάηνπο φπνπ αζθείηαη ε θεληξηθή ηεο δηνίθεζε. ηα θξάηε απηά, γηα λα είλαη έγθπξε ε ζχζηαζε κηαο εηαηξείαο πξέπεη απηή λα εγθαζηζηά ηελ θαηαζηαηηθή θαη ηελ πξαγκαηηθή ηεο έδξα εληφο ηεο επηθξάηεηάο ηνπο. Όζνλ αθνξά ζηελ ειεχζεξε επηινγή δηθαίνπ απφ ηηο εηαηξείεο, ηα κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα αλαθχπηνπλ ζηα θξάηε πνπ αθνινπζνχλ ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο. Απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζε δχν ιφγνπο. Πξψηνλ, φηαλ ζπζηήλεηαη κηα λέα εηαηξεία ζηα θξάηε απηά, δελ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αζθήζεη ηελ θεληξηθή ηεο δηνίθεζε ζε άιιν θξάηνο, αθνχ πξνθεηκέλνπ λα είλαη έγθπξε ε ζχζηαζή ηεο πξέπεη λα βξίζθεηαη θαη ε πξαγκαηηθή ηεο έδξα ζην ίδην θξάηνο. Γεχηεξνλ, ήδε ππάξρνπζεο εηαηξείεο πνπ επηζπκνχλ λα κεηαθέξνπλ ηελ θεληξηθή ηνπο δηνίθεζε εθηφο ηνπ θξάηνπο ζχζηαζήο ηνπο δελ αλαγλσξίδνληαη πιένλ θαη ε κεηαθνξά απηή ζπλεπάγεηαη ηε ιχζε ηεο εηαηξείαο. Δπηπιένλ, ζε πεξίπησζε πνπ επηζπκνχλ λα κεηαθέξνπλ ηελ πξαγκαηηθή ηνπο έδξα ζε θξάηνο πνπ αθνινπζεί ηε 3

6 ζεσξία ηεο έδξαο παξνπζηάδνληαη πξνβιήκαηα, αθνχ δελ αλαγλσξίδνληαη απφ ην θξάηνο απηφ. Απφ ηελ άιιε, νη εηαηξείεο πνπ ηδξχνληαη ζε θξάηε πνπ αθνινπζνχλ ηε ζεσξία ηεο ελζσκάησζεο, έρνπλ ηε δπλαηφηεηα, εθφζνλ ην επηζπκνχλ, λα αζθνχλ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα ή λα εγθαζηζηνχλ ηελ θεληξηθή ηνπο δηνίθεζε ζε δηαθνξεηηθφ θξάηνο απφ ην θξάηνο ζχζηαζήο ηνπο. Δπηπιένλ, κπνξνχλ λα κεηαθέξνπλ ηελ πξαγκαηηθή ηνπο έδξα εθηφο ηνπ θξάηνπο ίδξπζήο ηνπο, ρσξίο ε κεηαθνξά απηή λα ζπλεπάγεηαη ηε ιχζε ηνπο θαη ρσξίο λα επέξρεηαη αιιαγή ζην δίθαην πνπ ηηο δηέπεη. 3 Ζ ζεσξία ηεο ελζσκάησζεο πξνζθέξεη ινηπφλ ηελ επθαηξία ζηηο εηαηξείεο λα εγθαηαζηήζνπλ ηελ πξαγκαηηθή ηνπο έδξα ζην θξάηνο κε ην πην επλντθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ θαη ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα ζην θξάηνο κε ην επλντθφηεξν θαζεζηψο εηαηξηθνχ δηθαίνπ θαη ηαπηφρξνλα πξνζθέξεη βεβαηφηεηα ζηηο εηαηξείεο σο πξνο ην δίθαην πνπ ζα ηηο δηέπεη. 4 πλεπψο, θαίλεηαη φηη ε ζεσξία ηεο ελζσκάησζεο επηηξέπεη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ηελ ειεχζεξε επηινγή δηθαίνπ απφ ηηο εηαηξείεο θαη σο εθ ηνχηνπ δηεπθνιχλεη θαη εληζρχεη ηνλ αληαγσληζκφ δηθαίσλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ. Δθφζνλ ηθαλνπνηνχληαη νη δχν πξναλαθεξζείζεο πξνυπνζέζεηο, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο λνκνζεηηθνχ αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ θξαηψλ. Γηα λα ζπκβεί απηφ ηα θξάηε πξέπεη λα αξρίζνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε λνκνζεζία σο πεδίν αληαγσληζκνχ γηα ηελ πξνζέιθπζε εηαηξεηψλ ζην έδαθφο ηνπο. Όηαλ απηφ ζπκβεί, δεκηνπξγείηαη κηα αγνξά κε πξντφλ ηνπο λνκνζεηηθνχο θαλφλεο, ζηελ νπνία ε δήηεζε πξνέξρεηαη απφ ηηο εηαηξείεο θαη ε πξνζθνξά απφ ηα θξάηε. πγθεθξηκέλα, ηα θξάηε πξνζθέξνπλ έλα ζχλνιν θνξνινγηθψλ θαη εηαηξηθψλ θαλφλσλ θαη άιισλ δεκφζησλ αγαζψλ θαη σο αληάιιαγκα ζέηνπλ κηα ηηκή ζην πξνζθεξφκελν πξντφλ. Ζ ηηκή πνπ ζα πιεξψζνπλ νη εηαηξείεο είλαη ε θνξνινγία. Οη εηαηξείεο ινηπφλ ζπγθξίλνπλ ην παθέην ησλ θαλφλσλ θαη ησλ δεκφζησλ αγαζψλ πνπ ηνπο πξνζθέξνληαη ζε ζρέζε κε ηελ ηηκή πνπ θαζνξίδεηαη απφ ηνπο θνξνινγηθνχο θαλφλεο θαη απνθαζίδνπλ γηα ηνλ ηφπν ίδξπζεο θαη εγθαηάζηαζήο ηνπο, αλάινγα κε ηηο πξνηηκήζεηο ησλ ηδηνθηεηψλ ηνπο ή ησλ κάλαηδεξ. 5 Σα θξάηε ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα πξνζειθχζνπλ επηρεηξήζεηο ζην έδαθφο ηνπο, αληαγσλίδνληαη γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο πξνηηκήζεηο ησλ εηαηξεηψλ. πλεπψο, φηαλ ηα θξάηε εκπιέθνληαη ζε αληαγσληζκφ δηθαίσλ, ε λνκνζέηεζε 3 ρεηηθά κε ηηο δχν ζεσξίεο βι. Αξγπξφο, Γ., «Ζ κεηαλάζηεπζε ησλ εηαηξεηψλ θαη ην Δπξσπατθφ Γίθαην: Ννκνινγηαθέο ηάζεηο θαη λνκνζεηηθέο πξσηνβνπιίεο», ΓΔΔ 1/2002, ζει Sachdeva, A., φ.π., ζει Βι. Schӧn, W., «Playing different games? Regulatory competition in tax and company law compared», Common Market Law Review, 42/2, 2005, ζει

7 επεξεάδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηηο πξνηηκήζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ. Απηή ε πξνζπάζεηα ησλ θξαηψλ, ηα νπνία εκπιέθνληαη ζε λνκνζεηηθφ αληαγσληζκφ κεηαμχ ηνπο, λα δεκηνπξγήζνπλ έλα λνκνζεηηθφ ζχζηεκα πνπ ζα είλαη ειθπζηηθφ γηα ηηο εηαηξείεο έρεη νδεγήζεη ζε κηα ζπδήηεζε γηα ην θαηά πφζν ν αληαγσληζκφο δηθαίσλ έρεη ζεηηθέο ή αξλεηηθέο ζπλέπεηεο γηα ηελ εμέιημε ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ κηαο ρψξαο. Γχν είλαη νη επηθξαηνχζεο ζεσξίεο. Απφ ηε κηα πιεπξά, ππάξρνπλ νη επηθξηηέο ηνπ λνκνζεηηθνχ αληαγσληζκνχ, νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ φηη ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα θάλνπλ πην ειθπζηηθφ ην δίθαηφ ηνπο γηα ηηο εηαηξείεο, ηα θξάηε νδεγνχληαη ζε κηα ζπζηεκαηηθή κείσζε ησλ λνκνζεηηθψλ ηνπο πξνηχπσλ. Ζ ζεσξία απηή είλαη γλσζηή σο ζεσξία ηεο «θνχξζαο πξνο ηα θάησ» (race to the bottom theory). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη ππέξκαρνη ηνπ θαλνληζηηθνχ αληαγσληζκνχ ππνζηεξίδνπλ φηη ηα θξάηε ζα πξνζπαζήζνπλ λα πξνζειθχζνπλ εηαηξείεο ζεζπίδνληαο θαηλνηφκνπο θαλφλεο θαη νη δπλάκεηο ηεο αγνξάο ζα νδεγήζνπλ ηειηθά ζηελ πηνζέηεζε ησλ πην απνηειεζκαηηθψλ θαλφλσλ. χκθσλα ινηπφλ κε ηε ζεσξία απηή, γλσζηή σο ζεσξία ηεο «θνχξζαο πξνο ηα πάλσ» (race to the top theory), ν λνκνζεηηθφο αληαγσληζκφο ζα απνηειέζεη θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ εμέιημε ησλ λνκνζεηηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ ρσξψλ θαη γεληθφηεξα γηα ηε βειηίσζε ηεο θνηλσληθήο ηνπο επεκεξίαο. 6 ε θάζε πεξίπησζε, παξακέλεη γεγνλφο φηη νη θπβεξλήζεηο ελδηαθέξνληαη γηα ηηο απνθάζεηο ησλ εηαηξεηψλ, φζνλ αθνξά ζηνλ ηφπν ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπο. Ζ απφθαζε ησλ εηαηξεηψλ γηα ηελ ίδξπζε θαη άζθεζε νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε έλα θξάηνο ζπλεπάγεηαη αχμεζε ηεο νηθνλνκηθήο ηνπ δξαζηεξηφηεηαο θαη ησλ θνξνινγηθψλ ηνπ εζφδσλ θαη κείσζε ηεο αλεξγίαο Ανηαγωνιζμός Γικαίων ζηις ΗΠΑ και ηην Δσρώπη Ο λνκνζεηηθφο αληαγσληζκφο ζην εηαηξηθφ δίθαην μεθίλεζε ζηηο ΖΠΑ, φπνπ ζηηο εηαηξηθέο ππνζέζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ εθαξκφδεηαη ην εηαηξηθφ δίθαην ησλ Πνιηηεηψλ. Παξά ην γεγνλφο φηη ζηηο ΖΠΑ ν θαλνληζηηθφο αληαγσληζκφο έρεη αλαπηπρζεί εδψ θαη δεθαεηίεο, ζηελ Δπξψπε ε θαηάζηαζε είλαη πνιχ δηαθνξεηηθή, αθνχ κφιηο πξφζθαηα δεκηνπξγήζεθε έλα πεξηβάιινλ πνπ λα επηηξέπεη ηελ αλάπηπμε λνκνζεηηθνχ αληαγσληζκνχ ζην εηαηξηθφ δίθαην. 6 ρεηηθά κε ηηο δχν ζεσξίεο βι. Sachdeva, A., φ.π., ππνζ. 1, ζει

8 Ανταγωνισμός Γικαίων στις ΗΠΑ ηηο ΖΠΑ, κε δεδνκέλν φηη επηθξαηεί ε ζεσξία ηεο ελζσκάησζεο, νη εηαηξείεο δηέπνληαη απφ ην δίθαην ηεο Πνιηηείαο, ζηελ νπνία βξίζθεηαη ε θαηαζηαηηθή ηνπο έδξαο. Όζνλ αθνξά ζηνλ ηφπν ίδξπζεο θαη εγθαηάζηαζήο ηνπο, νη εηαηξείεο κπνξνχλ λα επηιέγνπλ ειεχζεξα ηελ Πνιηηεία ζηελ νπνία ζα ζπζηαζνχλ. Δπηπιένλ, είλαη δπλαηή θαη ε επαλαζχζηαζε ησλ εηαηξεηψλ, ε δπλαηφηεηα δειαδή ήδε ππάξρνπζεο εηαηξείεο λα κεηαθέξνπλ ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα ζε άιιε Πνιηηεία θαη έηζη λα αιιάμνπλ εθαξκνζηέν δίθαην. Παξφιν πνπ ε κεηαθνξά ηεο θαηαζηαηηθήο έδξαο δελ πξνβιέπεηαη απφ ην δίθαην ησλ ΖΠΑ, δελ παξνπζηάδνληαη ζεκαληηθά πξνβιήκαηα, αθνχ νη εηαηξείεο πνπ επηζπκνχλ λα κεηαθέξνπλ ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα κπνξνχλ ρσξίο ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο λα ζπγρσλεπζνχλ κε κία εηαηξεία πνπ ηδξχνπλ ζηελ Πνιηηεία επαλαζχζηαζεο εηδηθά γηα ην ζθνπφ απηφ. ηηο πεξηζζφηεξεο εηαηξείεο ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ παξαηεξείηαη δηαζπνξά ηδηνθηεζίαο, κε απνηέιεζκα ε δηνίθεζε ησλ εηαηξεηψλ λα αζθείηαη θαηά θαλφλα απφ ηνπο κάλαηδεξ. Με δεδνκέλε ηελ ειεπζεξία επηινγήο ηεο Πνιηηείαο εγθαηάζηαζήο ηνπο, θαη ζπλεπψο ηελ ειεπζεξία επηινγήο λφκνπ, νη κάλαηδεξ επηιέγνπλ ηνλ ηφπν ίδξπζεο ηεο εηαηξείαο. Γηα ηηο Πνιηηείεο είλαη ζεκαληηθφ νη εηαηξείεο λα ζπζηήλνληαη ζηελ επηθξάηεηά ηνπο, αθφκα θαη αλ δελ ζθνπεχνπλ λα αζθήζνπλ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ζην έδαθνο ηνπο. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ππάξρεη έλαο εηήζηνο θφξνο («franchise tax») πνπ νη εηαηξείεο πιεξψλνπλ ζηελ Πνιηηεία φπνπ δηαηεξνχλ ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα, απμάλνληαο έηζη ζεκαληηθά ηα έζνδα ησλ Πνιηηεηψλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε Πνιηηεία ηνπ Delaware έρεη θαηαθέξεη λα πξνζειθχζεη ηηο πεξηζζφηεξεο εηαηξείεο, κε ηελ πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ λα ηελ επηιέγνπλ σο ηνλ ηφπν ζχζηαζήο ηνπο. Σν Delaware ζεσξείηαη φηη έρεη επηηχρεη ηελ εγεηηθή ηνπ ζέζε ζε θαηαρσξίζεηο εηαηξεηψλ, ραιαξψλνληαο ηα λνκνζεηηθά ηνπ πξφηππα πξνο φθεινο ησλ κάλαηδεξ θαη εηο βάξνο ηεο πξνζηαζίαο ησλ ηδηνθηεηψλ θαη ησλ πηζησηψλ. Δπηπιένλ, εθθξάζηεθε ν θφβνο φηη θαη νη ππφινηπεο Πνιηηείεο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα αληαγσληζηνχλ ην Delaware, ζα ζέζπηδαλ ιηγφηεξν απζηεξνχο θαλφλεο θαη ηειηθά ζα νδεγνχληαλ ζε κηα «θνχξζα πξνο ηα θάησ». Ωζηφζν, νη ππέξκαρνη ηνπ θαλνληζηηθνχ αληαγσληζκνχ ζηηο ΖΠΑ ππνζηεξίδνπλ φηη νη δπλάκεηο ηεο αγνξάο σζνχλ ηηο Πνιηηείεο λα ζεζπίζνπλ θαλφλεο πνπ επηηπγράλνπλ απνηειεζκαηηθή ηζνξξνπία αλάκεζα ζηηο πξνηηκήζεηο 6

9 ησλ κεηφρσλ θαη ησλ κάλαηδεξ. Θεσξνχλ ινηπφλ φηη ην Delaware θαηάθεξε λα απνθηήζεη έλα ζεκαληηθφ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο Πνιηηείεο, παξέρνληαο λνκνζεηηθνχο θαλφλεο πνπ είλαη δεκνθηιείο ζηνπο κάλαηδεξ θαη ηαπηφρξνλα πξνζθέξνπλ απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία ζηα ζπκθέξνληα ησλ κεηφρσλ. 7 Παξαηεξείηαη ινηπφλ φηη ζηηο ΖΠΑ ν λνκνζεηηθφο αληαγσληζκφο έρεη αλαπηπρζεί ζε κεγάιν βαζκφ θαη νη Πνιηηείεο πξνζπαζνχλ λα πξνζθέξνπλ φζν πην ειθπζηηθνχο λφκνπο κπνξνχλ, ψζηε λα πξνζειθχζνπλ ηηο εηαηξείεο. Σνλ ηειεπηαίν θαηξφ ε ζπδήηεζε σο πξνο ηνλ θαλνληζηηθφ αληαγσληζκφ ζηηο ΖΠΑ έρεη επηθεληξσζεί θπξίσο ζην κνλνπάηη πνπ ηειηθά αθνινπζεί ε δηαδηθαζία ηνπ αληαγσληζκνχ θαη πνηεο είλαη νη ζπλέπεηέο ηεο Ανταγωνισμός Γικαίων στην Δσρώπη ηελ Δπξψπε ε θαηάζηαζε, φζνλ αθνξά ζηνλ αληαγσληζκφ δηθαίσλ ζην εηαηξηθφ δίθαην, δηαθέξεη ζε κεγάιν βαζκφ. Μέρξη πξφζθαηα δελ είραλ δεκηνπξγεζεί νη πξνυπνζέζεηο αλάπηπμεο θαλνληζηηθνχ αληαγσληζκνχ αλάκεζα ζηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζην γεγνλφο φηη νη θνηλνηηθέο εηαηξείεο δελ κπνξνχζαλ λα κεηαθηλνχληαη ειεχζεξα εληφο ηεο επξσπατθήο αγνξάο. Ζ νινθιήξσζε ηεο Δληαίαο Αγνξάο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαζηέξσζε ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ αγαζψλ, ησλ ππεξεζηψλ, ησλ πξνζψπσλ θαη ησλ θεθαιαίσλ εληφο ηεο επξσπατθήο αγνξάο. Ζ ειεπζεξία κεηαθίλεζεο πεξηιακβάλεη θαη ηελ ειεχζεξε θηλεηηθφηεηα θαη εγθαηάζηαζε ησλ εηαηξεηψλ. Παξφιν πνπ ε ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο ησλ εηαηξεηψλ θαηνρπξψλεηαη ζηε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζηελ πξάμε ππάξρνπλ ζεκαληηθά εκπφδηα ζηελ ειεχζεξε κεηαθίλεζε ησλ εηαηξεηψλ εληφο ηεο Κνηλφηεηαο. Ο πεξηνξηζκφο ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ επξσπατθψλ εηαηξεηψλ νθείιεηαη θπξίσο ζε δχν ιφγνπο. Καη αξράο, εμαηηίαο ηεο ζεκαληηθήο δηαθνξνπνίεζεο αλάκεζα ζηα εζληθά εηαηξηθά δίθαηα ησλ θξαηψλ κειψλ, δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη ππάξρεη έλα εληαίν επξσπατθφ δίθαην. Ωζηφζν, ε χπαξμε εκπνδίσλ ζηνλ ηνκέα απηφ αλαγλσξίζηεθε απφ πνιχ λσξίο θαη ε πξνζπάζεηα ελαξκφληζεο ησλ εζληθψλ 7 Johnston, A., Syrpis, P., «Regulatory Competition in European company law after Cartesio», European Law Review, 34/3, 2009, ζει

10 εηαηξηθψλ δηθαίσλ ησλ θξαηψλ κειψλ έρεη θαηαθέξεη λα επηιχζεη ζε κεγάιν βαζκφ ην πξφβιεκα απηφ. 8 Σν ζεκαληηθφηεξν ίζσο πξφβιεκα, ην νπνίν εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη, είλαη φηη ηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ρξεζηκνπνηνχλ δηαθνξεηηθνχο ζπλδεηηθνχο παξάγνληεο γηα λα θαζνξίζνπλ ην δίθαην πνπ δηέπεη ηηο εηαηξείεο. πγθεθξηκέλα, θξάηε φπσο ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ε Ηξιαλδία, ε Γαλία θαη ε Οιιαλδία αθνινπζνχλ ηε ζεσξία ηεο ελζσκάησζεο. Απφ ηελ άιιε, αξθεηά θξάηε, αλάκεζα ζηα νπνία θαη ε Γεξκαλία, ε Γαιιία, ε Ηζπαλία θαη ε Διιάδα, θαζνξίδνπλ ην δίθαην πνπ δηέπεη ηηο εηαηξείεο ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο. Ζ ζπλχπαξμε ησλ δχν ζεσξηψλ ζηνλ επξσπατθφ ρψξν έρεη δεκηνπξγήζεη ζεκαληηθά εκπφδηα, κε απνηέιεζκα λα πεξηνξίδεηαη ή αθφκα θαη λα απαγνξεχεηαη ε ειεχζεξε κεηαθίλεζε ησλ θνηλνηηθψλ εηαηξεηψλ εληφο ηεο επξσπατθήο αγνξάο. Ζ ζχγθξνπζε ησλ δχν ζεσξηψλ γίλεηαη εκθαλήο φηαλ νη εηαηξείεο επηζπκνχλ λα αλαπηχμνπλ δξαζηεξηφηεηα εθηφο ηνπ θξάηνπο ζπζηάζεψο ηνπο. ηελ πεξίπησζε απηή αλαθχπηνπλ ζεκαληηθά πξνβιήκαηα είηε ε εηαηξεία επηζπκεί λα κεηαθέξεη ηελ νηθνλνκηθή ηεο δξαζηεξηφηεηα ζε άιιν θξάηνο κέινο, ρσξίο λα αιιάμεη ην δίθαην πνπ ηε δηέπεη, είηε ε εηαηξεία επηζπκεί λα αιιάμεη εθαξκνζηέν δίθαην. 9 Ωζηφζν, ηα ηειεπηαία ρξφληα ε δπλαηφηεηα κεηαθίλεζεο ησλ εηαηξεηψλ έρεη εληζρπζεί ζε ζεκαληηθφ βαζκφ. Ζ εξκελεία ηεο ειεπζεξίαο εγθαηάζηαζεο ησλ εηαηξεηψλ απφ ην Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ΓΔΚ), ε δεκηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Δηαηξείαο θαη ε πηνζέηεζε ηεο Οδεγίαο γηα ηηο δηαζπλνξηαθέο ζπγρσλεχζεηο ησλ εηαηξεηψλ πξνζθέξεη αξθεηέο επηινγέο ζηηο εηαηξείεο πνπ επηζπκνχλ λα κεηαθηλεζνχλ εληφο ηεο Κνηλφηεηαο. Φαίλεηαη ινηπφλ φηη έρεη αλνίμεη ν δξφκνο γηα ηελ αλάπηπμε αληαγσληζκνχ δηθαίσλ ζην εηαηξηθφ δίθαην κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Έλσζεο. πκπεξαζκαηηθά, ε ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο ησλ εηαηξεηψλ θαηνρπξψλεηαη ζηε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ωζηφζν, ηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ είραλ νδεγήζεη ζηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ, κε απνηέιεζκα νη θνηλνηηθέο εηαηξείεο λα ζηεξνχληαη ηεο δπλαηφηεηαο ειεχζεξεο επηινγήο εηαηξηθνχ δηθαίνπ. Δληνχηνηο, ε ειεχζεξε θηλεηηθφηεηα ησλ εηαηξεηψλ απνηειεί αλαγθαία πξνυπφζεζε γηα ηελ αλάπηπμε θαλνληζηηθνχ αληαγσληζκνχ ζην εηαηξηθφ δίθαην θαη γη απηφ έσο πξφζθαηα ην εηαηξηθφ δίθαην 8 Sachdeva, A., φ.π., ππνζ. 1, ζει Γηα ηα πξνβιήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ ιφγσ ηεο ζχγθξνπζεο ησλ δχν ζεσξηψλ βι. Wyckaert, M., Jenné, F., «Corporate Mobility», Working Paper, 2010, ζει

11 δελ είρε απνηειέζεη πεδίν αληαγσληζκνχ αλάκεζα ζηα θξάηε κέιε. Ωζηφζν, νη πξφζθαηεο εμειίμεηο ζην επξσπατθφ δίθαην έρνπλ εληζρχζεη ζεκαληηθά ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ εηαηξεηψλ ζηελ επξσπατθή αγνξά, κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία ελφο πεξηβάιινληνο πνπ επηηξέπεη ηελ αλάπηπμε αληαγσληζκνχ δηθαίσλ. πλεπψο, ηα θξάηε κέιε ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα πξνζειθχζνπλ εηαηξείεο ζην έδαθφο ηνπο, είλαη πηζαλφ λα αξρίζνπλ λα δηαθνξνπνηνχλ ην εηαηξηθφ ηνπο δίθαην θαη ηειηθά λα αλαπηπρζεί λνκνζεηηθφο αληαγσληζκφο θαη ζηελ Δπξψπε. 3. Η Κινηηικόηηηα ηων Δηαιρειών μέζα από ηη σνθήκη και ηη Νομολογία ηοσ ΓΔΚ Σν δηθαίσκα ηεο ειεχζεξεο εγθαηάζηαζεο ησλ επξσπατθψλ εηαηξεηψλ απνξξέεη απφ ηε πλζήθε γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ωζηφζν, ζηελ πξάμε ηα θξάηε κέιε ζέηνπλ πεξηνξηζκνχο ζην δηθαίσκα απηφ, κε απνηέιεζκα ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο λα έρεη θαηαζηεί αλαγθαία ε πεξαηηέξσ εξκελεία ησλ ζρεηηθψλ δηαηάμεσλ ηεο πλζήθεο απφ ην ΓΔΚ Η Κινηηικόηηηα ηων Δηαιρειών μέζα από ηη σνθήκη Ο Σίηινο IV ηεο πλζήθεο γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αλαθέξεηαη ζηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ πξνζψπσλ, ησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ θεθαιαίσλ κέζα ζηελ Κνηλφηεηα. Όζνλ αθνξά ζην δηθαίσκα εγθαηαζηάζεσο, απηφ αλαθέξεηαη ζηα άξζξα 49 έσο 55 ηνπ Κεθαιαίνπ 2 θαη απνξξέεη ζπγθεθξηκέλα απφ ηα άξζξα 49 θαη 54. Σν άξζξν 49 νξίδεη φηη απαγνξεχνληαη νη πεξηνξηζκνί ηεο ειεπζεξίαο εγθαηαζηάζεσο ησλ ππεθφσλ ελφο θξάηνπο κέινπο ζηελ επηθξάηεηα ελφο άιινπ θξάηνπο κέινπο. Μάιηζηα, γίλεηαη ζαθήο αλαθνξά φηη ην ίδην ηζρχεη θαη γηα ηελ ίδξπζε πξαθηνξείσλ, ππνθαηαζηεκάησλ ή ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ απφ ηνπο ππεθφνπο ελφο θξάηνπο κέινπο πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλνη ζηελ επηθξάηεηα ελφο άιινπ θξάηνπο κέινπο. χκθσλα κε ην ίδην άξζξν, ε ειεπζεξία εγθαηαζηάζεσο πεξηιακβάλεη ηελ αλάιεςε θαη ηελ άζθεζε κε κηζζσηψλ δξαζηεξηνηήησλ, θαζψο θαη ηε ζχζηαζε θαη δηαρείξηζε επηρεηξήζεσλ, θαη ηδίσο εηαηξεηψλ, ζχκθσλα κε ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ νξίδνληαη απφ ηε λνκνζεζία ηεο ρψξαο εγθαηαζηάζεσο γηα ηνπο δηθνχο ηεο ππεθφνπο. ηελ πξψηε παξάγξαθν ηνπ άξζξνπ 54 νξίδεηαη φηη νη εηαηξείεο πνπ έρνπλ ζπζηαζεί ζχκθσλα κε ηε λνκνζεζία ελφο θξάηνπο κέινπο θαη νη νπνίεο έρνπλ ηελ 9

12 θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα, ηελ θεληξηθή ηνπο δηνίθεζε ή ηελ θχξηα εγθαηάζηαζή ηνπο εληφο ηεο Έλσζεο, εμνκνηψλνληαη πξνο ηα θπζηθά πξφζσπα πνπ είλαη ππήθννη ησλ θξαηψλ κειψλ. Δπηπιένλ, ζηε δεχηεξε παξάγξαθν ηνπ ίδηνπ άξζξνπ νξίδεηαη φηη «σο εηαηξείεο λννχληαη νη εηαηξείεο αζηηθνχ ή εκπνξηθνχ δηθαίνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, θαη ησλ άιισλ λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ ή ηδησηηθνχ δηθαίνπ, κε εμαίξεζε εθείλσλ πνπ επηδηψθνπλ θεξδνζθνπηθφ ζθνπφ». Σν άξζξν 49 ηεο πλζήθεο αλαγλσξίδεη ινηπφλ ην δηθαίσκα ηεο ειεχζεξεο εγθαηάζηαζεο ηφζν ησλ θπζηθψλ, φζν θαη ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ κέζα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Δηδηθφηεξα γηα ηα λνκηθά πξφζσπα, ην δηθαίσκα εγθαηάζηαζεο παξέρεηαη ζηηο εηαηξείεο ηεο Έλσζεο. Δπηπιένλ, ζην άξζξν 54 νξίδεηαη φηη γηα λα ζεσξεζεί κηα εηαηξεία θνηλνηηθή, θαη ζπλεπψο λα έρεη δηθαίσκα εγθαηάζηαζεο, ζα πξέπεη λα πιεξνχληαη ζσξεπηηθά δχν πξνυπνζέζεηο. Πξψηνλ, πξέπεη λα έρνπλ ζπζηαζεί ζχκθσλα κε ηε λνκνζεζία ελφο θξάηνπο κέινπο. Γεχηεξνλ, λα έρνπλ ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα ή ηελ θεληξηθή ηνπο δηνίθεζε (πξαγκαηηθή έδξα) ή ηελ θχξηα εγθαηάζηαζή ηνπο (θεληξηθφ θαηάζηεκα) εληφο ηεο Κνηλφηεηαο. πλεπψο, γηα λα έρεη ηε δπλαηφηεηα άζθεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο εγθαηάζηαζεο, ε εηαηξεία πξέπεη λα έρεη ηελ «ηζαγέλεηα» ελφο θξάηνπο κέινπο. 10 Ζ πλζήθε παξέρνληαο ζηηο εηαηξείεο πνπ έρνπλ ηδξπζεί ζε έλα θξάηνο κέινο ην δηθαίσκα εγθαηάζηαζεο ζηα άιια θξάηε κέιε ηεο Κνηλφηεηαο, ζεσξεί ηηο εηαηξείεο απηέο σο αλαγλσξηζκέλεο ήδε ζηα άιια θξάηε κέιε. Οη θνηλνηηθέο εηαηξείεο αλαγλσξίδνληαη δειαδή απηνκάησο (εμ νξηζκνχ) ζην έδαθνο ηεο Κνηλφηεηαο. 11 ηελ πξψηε παξάγξαθν ηνπ άξζξνπ 54 παξέρεηαη ζηηο εηαηξείεο ην δηθαίσκα ηφζν ηεο θχξηαο φζν θαη ηεο δεπηεξεχνπζαο εγθαηάζηαζεο εληφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ωο θχξηα εγθαηάζηαζε κηαο επηρείξεζεο νξίδεη ηελ θεληξηθή ηεο δηνίθεζε, δειαδή ηελ έδξα ηεο δηνηθήζεσο ηεο, θαη ηελ θχξηα επηρεηξεκαηηθή ηεο εγθαηάζηαζε, δειαδή ην θεληξηθφ ηεο θαηάζηεκα. 12 Δπηπιένλ, αλαθέξεηαη θαη ζηελ ειεπζεξία δεπηεξεχνπζαο εγθαηάζηαζεο, ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηε δεκηνπξγία πξαθηνξείσλ, ππνθαηαζηεκάησλ ή ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ. πγθεθξηκέλα, ζέηεη κία πξνυπφζεζε ψζηε νη εηαηξείεο λα έρνπλ ην δηθαίσκα απηφ. Ζ πξνυπφζεζε απηή είλαη ε εηαηξεία λα έρεη παξνπζία ζην έδαθνο ηεο Κνηλφηεηαο, δειαδή λα έρεη ηελ θαηαζηαηηθή ηεο έδξα ή ηελ έδξα ηεο δηνηθήζεψο ηεο ή ην θεληξηθφ ηεο 10 Αξγπξφο, Γ., φ.π., ππνζ. 3, ζει Πακπνχθεο, Κ., «Ζ ακνηβαία αλαγλψξηζε ησλ θνηλνηηθψλ εηαηξεηψλ ζηε λνκνινγία ηνπ ΓΔΚ. πκπεξάζκαηα γηα ην ειιεληθφ δηεζλέο εηαηξηθφ δίθαην», ΔπηζθΔΓ Α/2003, ζει Πακπνχθεο, Κ., φ.π., ππνζ. 11, ζει

13 ππνθαηάζηεκα ζε θξάηνο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Παξαηεξείηαη ινηπφλ φηη ε πλζήθε δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζε κηα εηαηξεία λα ηδξχεηαη θαηά ην δίθαην ελφο θξάηνπο κέινπο, εγθαζηζηψληαο εθεί ηελ θαηαζηαηηθή ηεο έδξα, θαη λα εγθαζηζηά ηελ έδξα ηεο δηνηθήζεψο ηεο ζε νπνηνδήπνηε άιιν θξάηνο κέινο. 13 Παξφιν πνπ ε πλζήθε παξέρεη ζηηο εηαηξείεο ην δηθαίσκα ηεο ειεχζεξεο εγθαηάζηαζεο, ε ειεπζεξία ησλ εηαηξεηψλ λα ελζσκαησζνχλ ζην θξάηνο κέινο ηεο επηινγήο ηνπο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πεξηνξίδεηαη απφ ηνπο θαλφλεο πνπ έρνπλ ηα πεξηζζφηεξα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα, ε πιεηνλφηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Έλσζεο ιεηηνπξγεί ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο. ηα θξάηε απηά γηα λα ζπζηαζεί κηα εηαηξεία απαηηείηαη εθηφο απφ ηελ θαηαζηαηηθή ηεο έδξα λα βξίζθεηαη εληφο ηεο επηθξάηεηάο ηνπο θαη ε πξαγκαηηθή ηεο έδξα, δειαδή ην θεληξηθφ ηεο θαηάζηεκα ή ε θεληξηθή ηεο δηνίθεζε. Μεξηθά θξάηε κέιε, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, πηνζεηνχλ ηε ζεσξία ηεο ίδξπζεο ή ελζσκάησζεο, ε νπνία επηηξέπεη ζηηο εηαηξείεο λα ηδξπζνχλ ζχκθσλα κε ηνπο λφκνπο ηνπο αλεμαξηήησο ηεο ηνπνζεζίαο ηεο πξαγκαηηθήο ηνπο έδξαο. Παξαηεξείηαη ινηπφλ φηη παξφιν πνπ ε πλζήθε παξέρεη κεγάιε ειεπζεξία ζηηο εηαηξείεο γηα ηνλ ηφπν εγθαηάζηαζήο ηνπο, ζηελ πξάμε νη εηαηξείεο κπνξνχλ λα ζπλαληήζνπλ εκπφδηα ιφγσ ηεο ρξήζεο ηεο ζεσξίαο ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο απφ ηελ πιεηνλφηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ. Ζ ζεσξία ηεο ίδξπζεο επηηξέπεη ηνλ λνκνζεηηθφ αληαγσληζκφ κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ, αθνχ δελ ππάξρνπλ εκπφδηα γηα ηε κεηαθίλεζε ησλ εηαηξεηψλ θαη απηέο κπνξνχλ λα κεηαθέξνπλ ειεχζεξα ηελ θχξηα εγθαηάζηαζή ηνπο απφ ην έλα θξάηνο κέινο ζην άιιν. Αληίζεηα, απηφ είλαη αδχλαην γηα κηα εηαηξεία πνπ έρεη ηδξπζεί ζε έλα θξάηνο κέινο πνπ αθνινπζεί ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο. ηελ πεξίπησζε απηή, αλ κηα εηαηξεία ζέιεη λα κεηαθέξεη ηελ θχξηα εγθαηάζηαζή ηεο ζε άιιν θξάηνο κέινο ηεο Κνηλφηεηαο είλαη ππνρξεσκέλε λα πξνρσξήζεη ζε ιχζε θαη επαλαζχζηαζε ζην θξάηνο κέινο ππνδνρήο. πλεπψο, γηα ηα θξάηε πνπ απνδέρνληαη ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο ην δηθαίσκα εγθαηάζηαζεο πνπ απνξξέεη απφ ηηο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο ζπλνςίδεηαη ζηελ ίδξπζε δεπηεξεχνπζαο εγθαηάζηαζεο κε ηε κνξθή πξαθηνξείνπ, ππνθαηαζηήκαηνο ή ζπγαηξηθήο εηαηξείαο Πακπνχθεο, Κ., φ.π., ππνζ. 11, ζει Γ. Αξγπξφο, φ.π., ππνζ. 3, ζει

14 3.2. Η Κινηηικόηηηα ηων Δηαιρειών μέζα από ηη Νομολογία ηοσ ΓΔΚ χκθσλα κε ηε πλζήθε ινηπφλ νη θνηλνηηθέο εηαηξείεο θαίλεηαη φηη έρνπλ ζρεδφλ απφιπηε ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο θαη κεηαθίλεζεο εληφο ηεο επηθξάηεηαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ ειεπζεξία απηή, σζηφζν, ζηελ πξάμε πεξηνξίδεηαη απφ ην γεγνλφο πσο ηα πεξηζζφηεξα θξάηε κέιε ηεο Έλσζεο αθνινπζνχλ ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο, ε νπνία πεξηνξίδεη ην δηθαίσκα απηφ. Απηή ε ζχγθξνπζε αλάκεζα ζηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο θαη ηελ ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο πνπ νξίδεηαη απφ ην ζρεηηθά άξζξα ηεο πλζήθεο, νδήγεζε ζηελ αλάγθε πεξαηηέξσ εξκελείαο ησλ άξζξσλ απηψλ απφ ην ΓΔΚ. Οη πην ζεκαληηθέο ηνπνζεηήζεηο ηνπ ΓΔΚ ζρεηηθά κε ηα άξζξα 49 θαη 54 ηεο πλζήθεο, απφ ηα νπνία απνξξέεη ην δηθαίσκα ηεο ειεχζεξεο εγθαηάζηαζεο θαη κεηαθίλεζεο εληφο ηεο Έλσζεο, πεξηέρνληαη ζε πέληε απνθάζεηο πνπ εθδφζεθαλ κεηά απφ πξνδηθαζηηθέο παξαπνκπέο εζληθψλ δηθαζηεξίσλ θαη απνηεινχλ ζηαζκνχο ζηελ εμέιημε ηεο λνκνινγίαο ηνπ. Οη απνθάζεηο απηέο αθνξνχλ ζηηο ππνζέζεηο Daily Mail, Centros, Überseering, Inspire Art θαη Cartesio Υπόθεση Daily Mail Ζ ππφζεζε Daily Mail αθνξνχζε ζηελ εηαηξεία Daily Mail and General Trust PLC, κηα εηαηξεία ραξηνθπιαθίνπ θαη επελδχζεσλ, ε νπνία είρε ηδξπζεί ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, φπνπ θαη δηαηεξνχζε εθηφο απφ ηελ θαηαζηαηηθή ηεο έδξα θαη ηελ έδξα δηνηθήζεψο ηεο. Ζ εηαηξεία ήζειε λα κεηαθέξεη ηελ έδξα ηεο δηνηθήζεσο ηεο, θαη ζπλεπψο ηελ πξαγκαηηθή ηεο έδξα, ζηελ Οιιαλδία γηα θνξνινγηθνχο ιφγνπο. πγθεθξηκέλα, ε εηαηξεία ζρεδίαδε λα πσιήζεη θάπνηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο. Απηφ ζα είρε σο ζπλέπεηα λα πξνθχςεη ππεξαμία, ε νπνία ζα θνξνινγνχληαλ κε πςειφ θφξν ππεξαμίαο ζχκθσλα κε ην αγγιηθφ θνξνινγηθφ δίθαην. Δπηζπκνχζε ινηπφλ λα κεηαθέξεη ηελ πξαγκαηηθή ηεο έδξα ζηνλ Οιιαλδία θαη έπεηηα λα πξνρσξήζεη ζηελ πψιεζε, ψζηε λα θνξνινγεζεί κε ην ρακειφηεξν θφξν ππεξαμίαο πνπ ίζρπε ζην ζπγθεθξηκέλν θξάηνο κέινο. Καηά ηε βξεηαληθή λνκνζεζία πεξί εηαηξεηψλ, κηα εηαηξεία πνπ έρεη ζπζηαζεί ζχκθσλα κε ηε λνκνζεζία απηή θαη έρεη ηελ θαηαζηαηηθή ηεο έδξα ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, κπνξεί λα εγθαηαζηήζεη ηελ θεληξηθή ηεο δηνίθεζε θαη ην θέληξν ειέγρνπ ηεο εθηφο ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ ρσξίο λα απνιέζεη ηε λνκηθή ηεο πξνζσπηθφηεηα ή ηελ ηδηφηεηα ηεο εηαηξείαο βξεηαληθνχ δηθαίνπ. Ωζηφζν, γηα λα πξνρσξήζεη ζηε κεηαθνξά ηεο πξαγκαηηθήο ηεο έδξαο ζε άιιν θξάηνο κέινο, ε λνκνζεζία ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ απαηηνχζε λα ιάβεη ε εηαηξεία άδεηα απφ ηε θνξνινγηθή 12

15 αξρή ηεο ρψξαο (Treasury). Απηή ηειηθά αξλήζεθε λα εγθξίλεη ηε κεηαθνξά ηεο έδξαο ηεο εηαηξείαο, εθηφο εάλ έλα κέξνο ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ πσινχληαλ πξηλ ηε κεηαθνξά ηεο έδξαο ηεο ζηελ Οιιαλδία. Μεηά ηελ άξλεζε ησλ θνξνινγηθψλ αξρψλ λα εγθξίλνπλ ηε κεηαθνξά ηεο έδξαο ηεο, ε εηαηξεία πξνζέθπγε ελψπηνλ ηνπ βξεηαληθνχ δηθαζηεξίνπ (High Court of Justice) κε αίηεκα λα αλαγλσξηζζεί φηη ε ιήςε άδεηαο γηα ηε κεηαθνξά ηεο πξαγκαηηθήο ηεο έδξαο είλαη δηθαίσκα πνπ απνξξέεη απφ ηηο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο θαη φηη κε ηε κεηαθνξά ηεο θεληξηθήο ηεο δηνίθεζεο αζθνχζε ην δηθαίσκά ηεο ζηελ ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο. Ωο εθ ηνχηνπ, ε κεηαθνξά ηεο έδξαο ηεο ζα έπξεπε λα είρε γίλεη δεθηή απφ ηηο θνξνινγηθέο αξρέο ηεο ρψξαο. Ζ εηαηξεία ππνζηήξημε φηη ηα άξζξα 52 θαη 58 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ (άξζξα 49 θαη 54 ηεο πλζήθεο γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αληίζηνηρα) ηεο παξέρνπλ ην δηθαίσκα λα κεηαθέξεη ηελ θεληξηθή ηεο δηνίθεζε θαη ην θέληξν ειέγρνπ ηεο ζε άιιν θξάηνο κέινο ρσξίο πξνεγνχκελε άδεηα ή ην δηθαίσκα λα ιάβεη ηέηνηα άδεηα ρσξίο φξνπο. 15 Σν δηθαζηήξην ππέβαιε ζρεηηθφ πξνδηθαζηηθφ εξψηεκα ζην ΓΔΚ. Σν Γηθαζηήξην έθξηλε επί ηεο ππνζέζεσο κε ηελ απφθαζε πνπ εμέδσζε ζηηο 27 επηεκβξίνπ ηελ απφθαζή ηνπ απηή, ην ΓΔΚ αξρηθά επαλαιακβάλεη φηη ε ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο ζπληζηά κία απφ ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ηεο Κνηλφηεηαο θαη φηη νη δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο πνπ εμαζθαιίδνπλ ην δηθαίσκα εγθαηαζηάζεσο ζε άιιν θξάηνο κέινο ηζρχνπλ, εθηφο απφ ηα θπζηθά πξφζσπα, θαη γηα ηηο εηαηξείεο πνπ αλαθέξνληαη ζην άξζξν 58 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ. 16 Δπηπιένλ, ζθνπφο ησλ δηαηάμεσλ απηψλ είλαη λα εμαζθαιίζνπλ ζην θξάηνο κέινο ππνδνρήο ίζε κεηαρείξηζε ησλ αιινδαπψλ κε ηνπο εκεδαπνχο θαη λα απαγνξεχζνπλ ζην θξάηνο κέινο θαηαγσγήο λα εκπνδίζεη ηελ εγθαηάζηαζε κηαο εηαηξείαο πνπ έρεη ζπζηαζεί ζχκθσλα κε ηε λνκνζεζία ηνπ ζε άιιν θξάηνο κέινο. 17 Σν ΓΔΚ αλέθεξε φηη ην δηθαίσκα εγθαηάζηαζεο ζηελ πεξίπησζε ησλ εηαηξεηψλ αζθείηαη, θαηά θαλφλα, κε ηελ ίδξπζε πξαθηνξείσλ, ππνθαηαζηεκάησλ ή ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ, θαη ζηε ζπλέρεηα έθξηλε φηη ε δηάηαμε ηνπ βξεηαληθνχ δηθαίνπ, θαηά ηεο νπνίαο πξνζέθπγε ε Daily Mail δελ ζέηεη θαλέλα πεξηνξηζκφ 15 Απφθαζε ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο 27εο επηεκβξίνπ 1988 ζηελ ππφζεζε 81/87, The Queen v. H.M. Treasury and Commissioners of Inland Revenue, ex parte Daily Mail and General Trust PLC, παξ Απφθαζε Daily Mail, φ.π., ππνζ. 15, παξ Απφθαζε Daily Mail, φ.π., ππνζ. 15, παξ

16 ζηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο εγθαηάζηαζεο ηεο εηαηξείαο κε κία απφ ηηο κνξθέο απηέο θαη ζπλεπψο δελ είλαη αληίζεηε κε ηηο ζρεηηθέο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο. 18 ηε ζπλέρεηα, ην Γηθαζηήξην ππνγξάκκηζε φηη νη εηαηξείεο απνηεινχλ νληφηεηεο πνπ πξνβιέπνληαη απφ κηα εζληθή έλλνκε ηάμε θαη φηη ε χπαξμή ηνπο ζηεξίδεηαη κφλν ζηηο εζληθέο λνκνζεζίεο πνπ ξπζκίδνπλ ηε ζχζηαζε θαη ιεηηνπξγία ηνπο. 19 Ζ πλζήθε ιακβάλνληαο ππ φςηλ ηεο ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ, φζνλ αθνξά ζην ζχλδεζκν κε ην εζληθφ έδαθνο πνπ απαηηείηαη γηα ηε ζχζηαζε κηαο εηαηξείαο, αιιά θαη ηε δπλαηφηεηα ηεο εηαηξείαο λα κεηαβάιιεη εθ ησλ πζηέξσλ ην ζπλδεηηθφ απηφ ζηνηρείν, φξηζε ζην άξζξν 58 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ σο ηζνδχλακα φια ηα ζπλδεηηθά ζηνηρεία. 20 Σέινο, ην ΓΔΚ δηαπίζησζε φηη ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο δηαθνξέο ζηηο λνκνζεζίεο ησλ θξαηψλ κειψλ ζρεηηθά κε ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ησλ εηαηξεηψλ, δελ επηιχνληαη απφ ηηο ζρεηηθέο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο θαη ζα πξέπεη λα ιπζνχλ ζην κέιινλ λνκνζεηηθά ή ζπκβαηηθά. 21 πλεπψο, ην Γηθαζηήξην θαηαιήγεη φηη ηα άξζξα ηεο πλζήθεο πεξί ειεπζεξίαο εγθαηαζηάζεσο «δελ παξέρνπλ θαλέλα δηθαίσκα ζηηο εηαηξείεο πνπ έρνπλ ζπζηαζεί ζχκθσλα κε ηε λνκνζεζία ελφο θξάηνπο κέινπο, ζην νπνίν έρνπλ θαη ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα, λα κεηαθέξνπλ ηελ θεληξηθή ηνπο δηνίθεζε θαη ην θέληξν ειέγρνπ ηνπο ζε άιιν θξάηνο κέινο». 22 Με ηελ ππφζεζε ηεο Daily Mail δφζεθε γηα πξψηε θνξά ζην Γηθαζηήξην ε επθαηξία λα αζρνιεζεί κε ην δήηεκα ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ επξσπατθψλ εηαηξεηψλ κέζα ζηελ επξσπατθή αγνξά θαη έθξηλε φηη ηα θξάηε κέιε δηαηεξνχλ ηελ απηνλνκία ηνπο λα ξπζκίδνπλ ην ζπλδεηηθφ ζηνηρείν ησλ εηαηξεηψλ κε ην εζληθφ ηνπο δίθαην θαη λα επηδηψθνπλ ηνπο ξπζκηζηηθνχο ηνπο ζηφρνπο. 23 Με ηελ απφθαζή ηνπ γηα ηελ ππφζεζε απηή, ην ΓΔΚ απνδέρεηαη ηε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο θαη απνθαίλεηαη φηη απηή δελ πξνζθξνχεη κε ηελ ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο ησλ θνηλνηηθψλ εηαηξεηψλ εληφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ηελ ππφζεζε Daily Mail ινηπφλ αλαγλσξίδεηαη ξεηά ην δηθαίσκα ηεο δεπηεξεχνπζαο εγθαηάζηαζεο ησλ εηαηξεηψλ, κέζσ ηεο ίδξπζεο πξαθηνξείσλ, ππνθαηαζηεκάησλ ή ζπγαηξηθψλ θαη ηνλίδεηαη φηη θαλέλα θξάηνο κέινο δελ έρεη ην δηθαίσκα λα πεξηνξίδεη ηελ ειεπζεξία 18 Απφθαζε Daily Mail, φ.π., ππνζ. 15, παξ. 17, Απφθαζε Daily Mail, φ.π., ππνζ. 15, παξ Απφθαζε Daily Mail, φ.π., ππνζ. 15, παξ. 20, Απφθαζε Daily Mail, φ.π., ππνζ. 15, παξ Απφθαζε Daily Mail, φ.π., ππνζ. 15, παξ Αξγπξφο, Γ., «Ζ ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο ησλ εηαηξεηψλ κεηά ηελ απφθαζε Cartesio», ΓΔΔ 10/2009, ζει

17 ηεο δεπηεξεχνπζαο εγθαηάζηαζεο ησλ εηαηξεηψλ. Ωζηφζν, φζνλ αθνξά ζηελ ειεπζεξία ηεο θχξηαο εγθαηάζηαζεο, ην Γηθαζηήξην απνδέρηεθε φηη νη θαλφλεο ηνπ θξάηνπο πξνέιεπζεο πνπ αθνξνχλ ην ζπλδεηηθφ ζηνηρείν, αθφκα θαη αλ πεξηέρνπλ πεξηνξηζηηθή επίδξαζε ζην δηθαίσκα ηεο ειεχζεξεο εγθαηάζηαζεο, δελ βξίζθνληαη ζην πεδίν εθαξκνγήο ησλ ζρεηηθψλ δηαηάμεσλ ηεο πλζήθεο. 24 Σν ΓΔΚ πξνθεηκέλνπ λα απνδερηεί ηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο εγθαηάζηαζεο κηαο εηαηξείαο ζε άιιν θξάηνο κέινο απφ ην θξάηνο ζχζηαζήο ηεο, δηεξεπλά αλ ππάξρεη έλαο απφ ηνπο ζπλδεηηθνχο παξάγνληεο πνπ θαζνξίδεη ε πλζήθε, νη νπνίνη φπσο ππνγξακκίδεη είλαη ηζνδχλακνη, κε ηελ έλλνκε ηάμε ηνπ θξάηνπο ίδξπζεο. Δάλ ε εζληθή λνκνζεζία ηνπ θξάηνπο ίδξπζεο νξίδεη φηη ιφγσ ηεο κεηαθνξάο ηεο εηαηξείαο ν ζπλδεηηθφο απηφο παξάγνληαο δελ ππάξρεη πιένλ, ζηακαηνχλ λα έρνπλ εθαξκνγή θαη νη ζρεηηθέο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο πεξί ειεπζεξίαο εγθαηάζηαζεο. πλεπψο, ηα θξάηε κέιε είλαη ειεχζεξα λα θαζνξίδνπλ ην ζπλδεηηθφ ζηνηρείν, αξθεί λα κελ πεξηνξίδεηαη ε δεπηεξεχνπζα εγθαηάζηαζε. Ζ ζέζε απηή ηνπ Γηθαζηεξίνπ πεξηφξηζε νπζηαζηηθά ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ δηθαηψκαηνο εγθαηάζηαζεο 25 θαη έδσζε ιαβή ζε εξκελείεο φηη ην δηθαίσκα ηεο κεηαθνξάο ηεο έδξαο δελ δηαζθαιίδεηαη ζηε πλζήθε Υπόθεση Centros Ζ δεχηεξε ζεκαληηθή ππφζεζε, γηα ηελ νπνία έθξηλε ην Γηθαζηήξην, ήηαλ ε ππφζεζε Centros. Ζ εηαηξεία Centros Ltd ήηαλ κηα εηαηξεία πεξηνξηζκέλεο επζχλεο (private limited company), ε νπνία είρε ηδξπζεί ζηελ Αγγιία θαη ηελ Οπαιία ζηηο 18 Μαΐνπ Σν εηαηξηθφ θεθάιαην ηεο εηαηξείαο, ην νπνίν ήηαλ 100 ιίξεο ζηεξιίλεο, δελ είρε θαηαβιεζεί νχηε ηεζεί πνηέ ζηε δηάζεζε ηεο εηαηξείαο, αθνχ ε λνκνζεζία ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ δελ πξνέβιεπε θακία πξνυπφζεζε ζρεηηθά κε ηε ζχζηαζε θαη θαηαβνιή ελφο ειάρηζηνπ εηαηξηθνχ θεθαιαίνπ. Ζ Centros δελ είρε αζθήζεη θακία δξαζηεξηφηεηα ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην απφ ηε ζχζηαζή ηεο. Ηδηνθηήηεο ηεο ήηαλ δχν ζχδπγνη, Γαλνί ππήθννη θαη κφληκνη θάηνηθνη Γαλίαο. Σν θαινθαίξη ηνπ 1992, ε εηαηξεία δήηεζε απφ ηελ Erhvervs-og Selskabsstyrelsen (γεληθή δηεχζπλζε εκπνξίνπ θαη εηαηξεηψλ ηεο Γαλίαο), πνπ ππάγεηαη ζην Τπνπξγείν Δκπνξίνπ ηεο Γαλίαο, λα θαηαρσξίζεη έλα 24 Johnston, A., Syrpis, P., φ.π., ππνζ. 7, ζει Γ. Αξγπξφο, φ.π., ππνζ. 3, ζει Κνδχξεο, Φ., «Γηθαηνδνζία θαη εθαξκνζηέν δίθαην ζηηο εζσηεξηθέο εηαηξηθέο ζρέζεηο. Πξνηάζεηο γηα ηελ Διιάδα κεηά ηηο απνθάζεηο Centros θαη Überseering», ΔπηζθΔΓ Γ/2003, ζει

18 ππνθαηάζηεκά ηεο ζην βηβιίν εηαηξεηψλ ηεο ρψξαο. Ζ γεληθή δηεχζπλζε εκπνξίνπ θαη εηαηξεηψλ αξλήζεθε λα πξνρσξήζεη ζηελ θαηαρψξηζε, κε ηελ αηηηνινγία φηη ε εηαηξεία επεδίσθε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα λα ζπζηήζεη ζηε Γαλία θχξηα εγθαηάζηαζε θαη φρη ππνθαηάζηεκα, θαηαζηξαηεγψληαο ηνπο εζληθνχο θαλφλεο πνπ νξίδνπλ θαηαβνιή ελφο θαηψηαηνπ εηαηξηθνχ θεθαιαίνπ, δαληθψλ θνξσλψλ. Ζ Centros άζθεζε πξνζθπγή ελψπηνλ ηνπ Hoejesteret (Αλψηαην Γηθαζηήξην ηεο Γαλίαο), ππνζηεξίδνληαο φηη πιεξνχζε ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ θαηαρψξηζε ππνθαηαζηήκαηνο αιινδαπήο εηαηξείαο, ηηο νπνίεο έζεηε ν λφκνο πεξί εηαηξεηψλ πεξηνξηζκέλεο επζχλεο ηεο Γαλίαο. Καηά ην δαληθφ δίθαην, ε Centros, σο private limited company, ζεσξνχληαλ αιινδαπή εηαηξεία πεξηνξηζκέλεο επζχλεο. Οη θαλφλεο ζε ζρέζε κε ηελ θαηαρψξηζε ππνθαηαζηεκάησλ ηέηνησλ εηαηξεηψλ πξνβιέπνληαη απφ ην λφκν πεξί εηαηξεηψλ πεξηνξηζκέλεο επζχλεο (anpartsselskabslov) ηεο Γαλίαο, ν νπνίνο ζην άξζξν 117 φξηδε φηη «νη εηαηξείεο πεξηνξηζκέλεο επζχλεο θαη νη αιινδαπέο εηαηξείεο κε αλάινγε λνκηθή κνξθή πνπ εδξεχνπλ εληφο θξάηνπο κέινπο ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ κπνξνχλ λα αζθήζνπλ δξαζηεξηφηεηα ζηε Γαλία κέζσ ππνθαηαζηήκαηνο». πλεπψο, εθφζνλ ε εηαηξεία είρε ζπζηαζεί λφκηκα ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, δηθαηνχληαλ λα ζπζηήζεη ππνθαηάζηεκα ζηε Γαλία, κε βάζε θαη ην άξζξν 52 ζε ζπλδπαζκφ κε ην άξζξν 58 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ (άξζξα 49 θαη 54 ηεο πλζήθεο γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αληίζηνηρα). Ωζηφζν, ζηελ πεξίπησζε ηεο Centros, ε εηαηξεία είρε ζθνπφ λα θαηαζηξαηεγήζεη ηνπο θαλφλεο εηαηξηθνχ δηθαίνπ ηεο Γαλίαο πεξί θαιχςεσο θαη θαηαβνιήο ελφο θαηψηαηνπ θεθαιαίνπ, επηιέγνληαο ηελ Αγγιία σο ηνλ ηφπν ηεο ζχζηαζήο ηεο θαη ηεο θαηαζηαηηθήο ηεο έδξαο, ελψ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ήζειε λα αζθήζεη δξαζηεξηφηεηα ζηε Γαλία κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ππνθαηαζηήκαηνο. Σν Αλψηαην Γηθαζηήξην ηεο Γαλίαο αλέζηεηιε ηε δηαδηθαζία θαη ππέβαιε πξνδηθαζηηθφ εξψηεκα ζην ΓΔΚ. Σν εξψηεκα απηφ αθνξνχζε νπζηαζηηθά ζηελ εξκελεία ησλ άξζξσλ 52 θαη 58 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ θαη θαηά πφζν ηα ελ ιφγσ άξζξα εκπνδίδνπλ ηα θξάηε κέιε λα αξλνχληαη ηελ θαηαρψξηζε ππνθαηαζηήκαηνο εηαηξείαο πνπ έρεη ζπζηαζεί λφκηκα ζε άιιν θξάηνο κέινο θαη ζην νπνίν ε εηαηξεία εδξεχεη ρσξίο σζηφζν λα αζθεί εθεί εκπνξηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φηαλ κε ηε δεκηνπξγία ππνθαηαζηήκαηνο ε εηαηξεία εκθαλψο απνζθνπεί λα αζθήζεη ην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο εληφο ηνπ θξάηνπο κέινπο ζην νπνίν ζα ηδξπζεί ην ππνθαηάζηεκα απηφ. Οπζηαζηηθά, επηδηψθεη δειαδή λα απνθχγεη ηε ζχζηαζε εηαηξείαο ζην θξάηνο κέινο πνπ ζέιεη λα αζθήζεη ην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο θαη λα θαηαζηξαηεγήζεη έηζη ηελ εθαξκνγή ησλ εζληθψλ θαλφλσλ γηα ηε 16

19 ζχζηαζε εηαηξεηψλ, νη νπνίνη είλαη απζηεξφηεξνη ζην θξάηνο απηφ, αθνχ επηβάιιεηαη ε θαηαβνιή ελφο ειάρηζηνπ εηαηξηθνχ θεθαιαίνπ. 27 Σν ΓΔΚ εμέδσζε ηελ απφθαζή ηνπ γηα ηελ ππφζεζε Centros ζηηο 9 Μαξηίνπ Αξρηθά, ε Γαληθή Κπβέξλεζε ηζρπξίζηεθε φηη ε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε απνηειεί εζσηεξηθή ππφζεζε ηεο Γαλίαο θαη φηη ην άξζξν 52 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ δελ έρεη εθαξκνγή ζηελ ελ ιφγσ ππφζεζε, αθνχ ε εηαηξεία δελ άζθεζε πνηέ πξαγκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, αιιά απνθιεηζηηθφ ζθνπφ είρε ηελ άζθεζε δξαζηεξηφηεηαο ζηε Γαλία κέζσ ππνθαηαζηήκαηνο. ε ζρέζε κε ηνλ ηζρπξηζκφ απηφ, ην Γηθαζηήξην ηφληζε φηη αθνχ ε εηαηξεία ζπζηάζεθε θαηά ην δίθαην θξάηνπο κέινπο ζην νπνίν θαη εδξεχεη θαη απνθάζηζε λα ηδξχζεη ππνθαηάζηεκα εληφο άιινπ θξάηνπο κέινπο, ε πεξίπησζε εκπίπηεη ζην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. 28 Δίλαη αξθεηφ δειαδή φηη ε εηαηξεία έρεη ηελ θαηαζηαηηθή ηεο έδξα ζε έλα θξάηνο κέινο θαη επηζπκεί ηελ ίδξπζε ππνθαηαζηήκαηνο ζε άιιν θξάηνο κέινο γηα λα έρνπλ εθαξκνγή νη δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο πεξί ειεπζεξίαο εγθαηαζηάζεσο. πλεπψο, δελ έρεη ζεκαζία φηη ν κνλαδηθφο ζθνπφο ηεο ζχζηαζεο ηεο εηαηξείαο ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην ήηαλ ε εγθαηάζηαζή ηεο ζηε Γαλία γηα λα αζθήζεη ην θχξην κέξνο ή ην ζχλνιν ησλ νηθνλνκηθψλ ηεο δξαζηεξηνηήησλ. Σν γεγνλφο φηη ε εηαηξεία ζπζηάζεθε κε ζθνπφ ηελ απνθπγή ηεο λνκνζεζίαο ηεο Γαλίαο δελ απνθιείεη ηελ ππαγσγή ηεο ζηνπο θαλφλεο πεξί ειεπζεξίαο εγθαηαζηάζεσο, θαηά ηελ έλλνηα ησλ άξζξσλ 52 θαη 58 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ. 29 Όζνλ αθνξά ζηνλ ηζρπξηζκφ ηεο εηαηξείαο φηη ε άξλεζε θαηαρσξίζεσο ζηε Γαλία ππνθαηαζηήκαηφο ηεο ζπληζηά εκπφδην ζηελ ειεπζεξία εγθαηαζηάζεσο, ην Γηθαζηήξην, ζηεξηδφκελν ζηα άξζξα 52 θαη 58 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ, έθξηλε πσο πξάγκαηη ε πξαθηηθή απηή απνηειεί εκπφδην ζηελ άζθεζε ησλ ειεπζεξηψλ πνπ εγγπψληαη νη ζρεηηθέο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο. 30 πγθεθξηκέλα, ην άξζξν 52 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ αλαγλσξίδεη ζηα θπζηθά πξφζσπα πνπ είλαη ππήθννη ηεο Κνηλφηεηαο ηελ ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο εληφο ηεο επηθξάηεηάο ηεο. Ζ ειεπζεξία απηή ζπλεπάγεηαη θαη ηε δηαρείξηζε θαη ζχζηαζε επηρεηξήζεσλ. Δπηπιένλ, ην άξζξν 58 πλζδοκ εμνκνηψλεη ηηο εηαηξείεο πνπ έρνπλ ζπζηαζεί ζχκθσλα κε ηε λνκνζεζία θξάηνπο κέινπο κε ηα θπζηθά πξφζσπα πνπ έρνπλ ηελ ηζαγέλεηα θξάηνπο κέινπο, αξθεί λα πιεξνχλ ηελ πξνυπφζεζε φηη ε θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα, 27 Βι. Απφθαζε ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο 9εο Μαξηίνπ 1999 ζηελ ππφζεζε C-212/97, Centros Ltd v. Erhvervs-og Selskabsstyrelsen, παξ Απφθαζε Centros, φ.π., ππνζ. 27, παξ Απφθαζε Centros, φ.π., ππνζ. 27, παξ Απφθαζε Centros, φ.π., ππνζ. 27, παξ

20 ε θεληξηθή ηνπο δηνίθεζε ή ε θχξηα εγθαηάζηαζή ηνπο βξίζθεηαη εληφο ηεο Κνηλφηεηαο. Οη εηαηξείεο απηέο δηθαηνχληαη λα αζθνχλ δεπηεξεχνπζα δξαζηεξηφηεηα εληφο άιινπ θξάηνπο κέινπο κέζσ ππνθαηαζηήκαηνο, πξαθηνξείνπ ή ζπγαηξηθήο. πλεπψο, ε άξλεζε θαηαρσξίζεσο ππνθαηαζηήκαηνο εηαηξείαο εδξεχνπζαο ζε άιιν θξάηνο κέινο νδεγεί ζηελ παξεκπφδηζε ησλ εηαηξεηψλ λα αζθνχλ ην δηθαίσκα ηεο δεπηεξεχνπζαο εγθαηαζηάζεσο πνπ ηνπο παξέρνπλ νη ζρεηηθέο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο. 31 Ωζηφζν, ην Γηθαζηήξην δέρηεθε φηη θάζε θξάηνο κέινο δηθαηνχηαη λα ιακβάλεη κέηξα πξνθεηκέλνπ λα εκπνδίδεη ηελ πξνζπάζεηα νξηζκέλσλ ππεθφσλ ηνπο λα απνθχγνπλ θαηαρξεζηηθά ηελ ππαγσγή ηνπο ζηελ εζληθή λνκνζεζία, θάλνληαο θαηάρξεζε ησλ επθνιηψλ πνπ πξνζθέξεη ε πλζήθε. 32 Σα εζληθά δηθαζηήξηα φκσο, θαηά ηελ εθηίκεζε ηέηνησλ ζπκπεξηθνξψλ, πξέπεη λα ιάβνπλ ππ φςηλ ηνπο ζθνπνχο ηνπο νπνίνπο επηδηψθνπλ νη ζρεηηθέο δηαηάμεηο. 33 ηελ ππφζεζε Centros, νη εζληθέο δηαηάμεηο ηηο νπνίεο πξνζπάζεζε λα απνθχγεη ε εηαηξεία είλαη θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ηε ζχζηαζε εηαηξεηψλ θαη φρη θαλφλεο γηα ηελ άζθεζε νξηζκέλσλ επαγγεικαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. πλεπψο, δελ ππάξρεη θαηάρξεζε ηεο πλζήθεο, αθνχ νη δηαηάμεηο πεξί ηεο ειεπζεξίαο εγθαηαζηάζεσο έρνπλ αθξηβψο ην ζθνπφ ηεο παξνρήο δπλαηφηεηαο ζηηο εηαηξείεο πνπ ζπζηήλνληαη θαηά ηε λνκνζεζία ελφο θξάηνπο κέινπο, ζην νπνίν έρνπλ θαη ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα, ηελ θεληξηθή ηνπο δηνίθεζε ή ηελ θχξηα εγθαηάζηαζή ηνπο, λα αζθνχλ δξαζηεξηφηεηα ζε άιια θξάηε κέιε κέζσ ηδξχζεσο πξαθηνξείνπ, ππνθαηαζηήκαηνο ή ζπγαηξηθήο. Οη ππήθννη ησλ θξαηψλ κειψλ είλαη ειεχζεξνη λα επηιέγνπλ ηε ζχζηαζε εηαηξείαο ζε θξάηνο κέινο, ηε λνκνζεζία ηνπ νπνίνπ ζεσξνχλ πην επηεηθή, θαη ηελ ίδξπζε ππνθαηαζηεκάησλ ζε άιια θξάηε κέιε. Ζ πξαθηηθή απηή δελ απνηειεί θαηαρξεζηηθή ζπκπεξηθνξά. Αληίζεηα, απνηειεί δηθαίσκα ζπκθπέο κε ηελ άζθεζε, εληφο κηαο εληαίαο αγνξάο, ηεο ειεπζεξίαο εγθαηαζηάζεσο πνπ εγγπάηαη ε πλζήθε. 34 πλεπψο, ην Γηθαζηήξην θαηαιήγεη φηη ε Centros δελ επέδεημε θαηαρξεζηηθή άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο εγθαηάζηαζεο θαη άξα ε άξλεζε θαηαρσξίζεσο ηνπ ππνθαηαζηήκαηφο ηεο εθ κέξνπο ηεο Γαλίαο είλαη αζπκβίβαζηε κε ηε πλζήθε. Σέινο, ην Γηθαζηήξην εμέηαζε ηνλ ηζρπξηζκφ ησλ δαληθψλ αξρψλ φηη ε άξλεζε θαηαρσξίζεσο ηνπ ππνθαηαζηήκαηνο ηεο εηαηξείαο Centros δηθαηνινγείηαη 31 Απφθαζε Centros, φ.π., ππνζ. 27, παξ Απφθαζε Centros, φ.π., ππνζ. 27, παξ Απφθαζε Centros, φ.π., ππνζ. 27, παξ Απφθαζε Centros, φ.π., ππνζ. 27, παξ. 26, 27 18

21 απφ επηηαθηηθνχο ιφγνπο γεληθνχ ζπκθέξνληνο. Καηά ηε λνκνινγία ηνπ ΓΔΚ, ηα εζληθά κέηξα πνπ κπνξεί λα παξαθσιχζνπλ ηελ άζθεζε ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ πνπ δηαζθαιίδεη ε πλζήθε πξέπεη λα πιεξνχλ ηέζζεξηο πξνυπνζέζεηο: λα εθαξκφδνληαη κε ηξφπν πνπ δελ δεκηνπξγεί δηαθξίζεηο, λα δηθαηνινγνχληαη απφ ιφγνπο γεληθνχ ζπκθέξνληνο, λα είλαη θαηάιιεια ψζηε λα επηηεπρζεί ν επηδησθφκελνο ζθνπφο θαη λα κελ είλαη δεζκεπηηθά πέξα απφ ην βαζκφ πνπ είλαη αλαγθαίνο γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ απηνχ. 35 Ζ γεληθή δηεχζπλζε εκπνξίνπ θαη εηαηξεηψλ ηεο Γαλίαο ππνζηήξημε φηη ε ππνρξέσζε ησλ εηαηξεηψλ πεξηνξηζκέλεο επζχλεο λα θαηαβάιινπλ έλα ειάρηζην εηαηξηθφ θεθάιαην είρε ζθνπφ ηελ πξνζηαζία ησλ αλεθφλησλ ζην δεκφζην ηνκέα πηζησηψλ, αιιά θαη ηελ πξνζηαζία φισλ ησλ πηζησηψλ, ηνπ δεκνζίνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, απνηξέπνληαο ηνλ θίλδπλν δφιηαο ρξεσθνπίαο. Σν Γηθαζηήξην έθξηλε φηη νη πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη, ζχκθσλα κε ηε λνκνινγία ηνπ, γηα λα δηθαηνινγήζνπλ ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ειεπζεξίαο εγθαηάζηαζεο απφ ηηο δαληθέο αξρέο δελ πιεξνχληαλ. 36 Καη αξράο, ε κε θαηαρψξηζε δελ νδεγεί ζηελ πξνζηαζία ησλ πηζησηψλ, ηελ νπνία επηθαιείηαη ε Γαλία, αθνχ αλ ε εηαηξεία είρε αζθήζεη δξαζηεξηφηεηα ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, δελ ζα ππήξρε άξλεζε θαηαρψξηζεο ηνπ ππνθαηαζηήκαηφο ηεο θαη ζπλεπψο νη Γαλνί πηζησηέο ζα βξίζθνληαλ ζηελ ίδηα ζέζε. Δπηπιένλ, νη πηζησηέο κπνξνχλ λα ζηεξίδνληαη ζε νξηζκέλνπο θαλφλεο θνηλνηηθνχ δηθαίνπ πνπ ηνπο πξνζηαηεχνπλ. Όζνλ αθνξά ζηελ πξνζηαζία ησλ πηζησηψλ πνπ αλήθνπλ ζην δεκφζην ηνκέα, νη δαληθέο αξρέο ζα κπνξνχζαλ λα είραλ ιάβεη κέηξα ιηγφηεξν δεζκεπηηθά παξέρνληάο ηνπο κε λφκν ηε δπλαηφηεηα λα εμαζθαιίδνληαη κέζσ αλαγθαίσλ εγγπήζεσλ. Σέινο, ην ΓΔΚ θαηαιήγεη ζεκεηψλνληαο φηη ε θαηαπνιέκεζε ηεο απάηεο δελ κπνξεί λα δηθαηνινγήζεη ηελ πξαθηηθή θξάηνπο κέινπο λα αξλείηαη ηελ θαηαρψξηζε ππνθαηαζηήκαηνο εηαηξείαο πνπ εδξεχεη ζε άιιν θξάηνο κέινο. Ζ απφθαζε Centros πξνθάιεζε πνηθίιεο θαη δηαθνξεηηθέο αληηδξάζεηο ζηνπο επηζηεκνληθνχο θχθινπο, κε έλα κέξνο ηεο λα απνδέρεηαη κε ελζνπζηαζκφ ηελ απφθαζε, ελψ αξθεηνί ζπγγξαθείο ηελ αληηκεηψπηζαλ κε ζθεπηηθηζκφ. Σαπηφρξνλα, αλαδσππξψζεθε ε ζπδήηεζε γηα ην θαηά πφζν ε ζεσξία ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο ζπλάδεη κε ηελ ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο εληφο ηεο επηθξάηεηαο ηεο Κνηλφηεηαο. 37 Οη αληηδξάζεηο πνπ πξνθιήζεθαλ νθείινληαη θπξίσο ζην γεγνλφο φηη θάλεθε λα ππάξρεη κηα ζηξνθή ηνπ Γηθαζηεξίνπ ζρεηηθά κε ηελ 35 Απφθαζε Centros, φ.π., ππνζ. 27, παξ Απφθαζε Centros, φ.π., ππνζ. 27, παξ Αξγπξφο, Γ., φ.π., ππνζ. 3, ζει

22 εξκελεία ησλ δηαηάμεσλ ηεο πλζήθεο ζηελ ππφζεζε Centros, ζε ζχγθξηζε κε ηελ ππφζεζε Daily Mail. Παξφιν πνπ, εθ πξψηεο φςεσο, θάλεθε λα ππάξρεη αληίζεζε κεηαμχ ησλ απνθάζεσλ ηνπ Γηθαζηεξίνπ γηα ηηο δχν ππνζέζεηο, κηα πην πξνζεθηηθή εξκελεία ησλ δχν απνθάζεσλ καο νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη απηέο δελ έξρνληαη ζε αληίζεζε. Πξάγκαηη, πξφθεηηαη γηα δχν ππνζέζεηο πνπ αθνξνχλ ζε δηαθνξεηηθέο κνξθέο άζθεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο εγθαηάζηαζεο. Σα δχν ζηνηρεία πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηηο ππνζέζεηο απηέο είλαη, πξψηνλ, φηη ε κία αθνξνχζε δεπηεξεχνπζα εγθαηάζηαζε, ελψ ε άιιε πξσηεχνπζα θαη, δεχηεξνλ, φηη ζηε κία πεξίπησζε ν πεξηνξηζκφο ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ειεπζεξίαο εγθαηάζηαζεο πξνεξρφηαλ απφ ην θξάηνο πξνέιεπζεο, ελψ ζηελ άιιε απφ ην θξάηνο ππνδνρήο. πγθεθξηκέλα, ζηελ ππφζεζε Daily Mail ε εηαηξεία επηζπκνχζε ηε κεηαθνξά ηεο θεληξηθήο ηεο δηνίθεζεο θαη ηεο δηαρεηξηζηηθήο ηεο έδξαο κε δηαηήξεζε ηεο ηδηφηεηαο ηεο αιινδαπήο εηαηξείαο, επηζπκνχζε δειαδή λα αζθήζεη πξσηεχνπζα εγθαηάζηαζε. ηελ ππφζεζε Centros, σζηφζν, ε εηαηξεία ήζειε λα ηδξχζεη ππνθαηάζηεκα ζε θξάηνο κέινο ηεο Έλσζεο θαη ζπλεπψο επξφθεηην γηα δεπηεξεχνπζα εγθαηάζηαζε. Παξαηεξνχκε ινηπφλ φηη ε απφθαζε ηνπ Γηθαζηεξίνπ γηα ηελ ππφζεζε Centros επηβεβαηψλεη ηε λνκνινγία ηνπ γηα ηελ ππφζεζε Daily Mail, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην ΓΔΚ είρε αλαγλσξίζεη ην δηθαίσκα ησλ εηαηξεηψλ λα ηδξχνπλ δεπηεξεχνπζα εγθαηάζηαζε ζε θξάηνο κέινο ηεο Κνηλφηεηαο, αξθεί λα έρνπλ ηδξπζεί θαηά ην λφκν άιινπ θξάηνπο κέινπο, ζην νπνίν έρνπλ θαη ηελ θαηαζηαηηθή ηνπο έδξα. Δπηπιένλ, ζηελ ππφζεζε Centros ην Γηθαζηήξην δέρεηαη φηη έλα θξάηνο κέινο είλαη ππνρξεσκέλν λα αλαγλσξίζεη κηα εηαηξεία ε νπνία πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ άξζξνπ 58 ηεο πλζήθεο ΔΟΚ θαη λα ηεο επηηξέπεη λα εγθαζίζηαηαη θαη λα αζθεί ηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηέο ηεο απνθιεηζηηθά ζε απηφ. Όζνλ αθνξά ζην δεχηεξν ζηνηρείν, ζηελ ππφζεζε Daily Mail ην θξάηνο πξνέιεπζεο, δειαδή ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, δελ θάλεη απνδεθηή ηε κεηαθνξά ηεο εηαηξείαο, εάλ απηή δελ πξνρσξήζεη πξψηα ζε δηάιπζε, κε ζπλέπεηα ε εηαηξεία λα κελ πιεξνί πηα ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηεί ε πλζήθε γηα ηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο εγθαηάζηαζεο. Αληίζεηα, ζηελ ππφζεζε Centros, ην θξάηνο ππνδνρήο, δειαδή ε Γαλία, αληηηίζεηαη ζηελ ίδξπζε ππνθαηαζηήκαηνο ζηελ επηθξάηεηά ηνπ, ελψ ην θξάηνο πξνέιεπζεο απνδέρεηαη ηε κεηαθνξά ηεο πξαγκαηηθήο έδξαο ηεο εηαηξείαο, εθφζνλ ε θαηαζηαηηθή ηεο έδξα παξακέλεη ζηελ Αγγιία. Ωζηφζν, ην θξάηνο ππνδνρήο δελ κπνξεί λα απαγνξεχζεη 20

23 ηε κεηαθνξά θαη νθείιεη λα ηελ απνδερζεί θαη λα αλαγλσξίζεη ην λνκηθφ θαζεζηψο ηεο αιινδαπήο εηαηξείαο. 38 χκθσλα ινηπφλ κε ηε λνκνινγία Centros, ην θξάηνο ππνδνρήο κπνξεί λα επηβάιιεη πεξηνξηζκνχο ζην δηθαίσκα εγθαηάζηαζεο ησλ εηαηξεηψλ κφλν γηα επηηαθηηθνχο ιφγνπο δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο. Φαίλεηαη ινηπφλ φηη κεηά ηελ απφθαζε Centros άλνηγε ν δξφκνο γηα ηελ ειεχζεξε κεηαθίλεζε ησλ εηαηξεηψλ, αθνχ ηνπο παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα ίδξπζεο ζε έλα θξάηνο κέινο θαη άζθεζεο φισλ ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπο δξαζηεξηνηήησλ ζε άιιν θξάηνο κέινο. Παξφιν πνπ ε ππφζεζε Centros θάλεθε λα κεηψλεη ηνπο πεξηνξηζκνχο ζηελ θηλεηηθφηεηα ησλ εηαηξεηψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, δελ ηνπο εμάιεηςε, αθνχ ην θξάηνο πξνέιεπζεο εμαθνινπζνχζε λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επηβάιιεη πεξηνξηζκνχο ζηε κεηαθνξά ησλ εηαηξεηψλ Υπόθεση Überseering Ζ ηξίηε ππφζεζε νξφζεκν γηα ηελ εξκελεία ησλ δηαηάμεσλ ηεο πλζήθεο, απφ ηηο νπνίεο απνξξέεη ε ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο, ήηαλ ε ππφζεζε Überseering. Ζ εηαηξεία πεξηνξηζκέλεο επζχλεο Überseering BV είρε ηδξπζεί ζηηο 22 Απγνχζηνπ 1990 ζηελ Οιιαλδία, κε θαηαρψξηζε ζην εκπνξηθφ κεηξψν ηνπ Άκζηεξληακ θαη ηνπ Υάξιεκ. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1990, ε Überseering αγφξαζε έλα νηθφπεδν ζην Νηχζειληνξθ ηεο Γεξκαλίαο, ην νπνίν ρξεζηκνπνίεζε γηα επαγγεικαηηθνχο ζθνπνχο. Σν Ννέκβξην ηνπ 1992, ε εηαηξεία αλέζεζε κε ζχκβαζε έξγνπ ζηε γεξκαληθή εηαηξεία Nordic Construction Company Baumanagement GmbH (NCC) ηελ αλαθαίληζε δχν θηεξίσλ πνπ ήηαλ νηθνδνκεκέλα ζην νηθφπεδν απηφ. Μεηά ηελ πεξάησζε ησλ εξγαζηψλ ε Überseering ηζρπξίζηεθε φηη ππήξραλ ειαηηψκαηα θαη ην 1996 άζθεζε αγσγή ελψπηνλ ηνπ Landgericht Düsseldorf (Πεξηθεξεηαθφ Γηθαζηήξην ηνπ Νηχζειληνξθ) θαηά ηεο NCC δεηψληαο απνδεκίσζε. Ωζηφζν, ην Γεθέκβξην ηνπ 1994, δχν Γεξκαλνί ππήθννη, θάηνηθνη ηνπ Νηχζειληνξθ, είραλ απνθηήζεη ην ζχλνιν ησλ εηαηξηθψλ κεξηδίσλ ηεο Überseering. Σν γεξκαληθφ δηθαζηήξην απέξξηςε ηελ αγσγή κε ην ζθεπηηθφ φηη ε εηαηξεία κεηέθεξε ηελ πξαγκαηηθή ηεο έδξα ζην Νηχζειληνξθ κεηά ηελ απφθηεζε ησλ εηαηξηθψλ ηεο κεξηδίσλ απφ ηνπο Γεξκαλνχο ππεθφνπο. πλεπψο, ζχκθσλα κε ην δηθαζηήξην, ε Überseering σο εηαηξεία νιιαλδηθνχ δηθαίνπ, δελ είρε ηθαλφηεηα δηθαίνπ ζηε Γεξκαλία θαη νχηε κπνξνχζε λα είλαη δηάδηθνο. εκεηψλεηαη φηη ζχκθσλα κε ην γεξκαληθφ δίθαην, ην νπνίν 38 ρεηηθά κε ηηο δηαθνξέο ησλ δχν ππνζέζεσλ βι. Γ. Αξγπξφο, φ.π., ππνζ. 3, ζει