ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ

Transcript

1 Ê ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ Τ Ε Υ Χ Ο Σ 4 5 Α Υ Γ Ο Υ Σ Τ Ο Σ - Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ Α Β - Ε Λ Ο Υ Λ

2 περιεχοµενα 03 συνταξης σηµειωµα 04 κοινοτητας διοικηση Σαλβατωρ Μπακολας, η ιακηρυξη της Βαρκελωνης 06 ποιος (δεν) φοβαται τη Χρυση Αυγη 08 κοινωνικη προνοια τυπου Χαµας 09 ιστοµο: χρωσταω µια συγνωµη, εκδηλωση - απαντηση στο πανεπιστη- µιο Αθηνας 12 οι «φιλοι» µας οι Αραβες τι θελουν στο Αιγαιο; 14 οι µαρτυριες των Ελληνων Εβραιων σε ενα «ζωντανο αρχειο» 16 η Ευρωπη του φασισµου 17 αποφθεγµα φωτογραφια Εβραιοι που επηρεασαν τον κοσµο Ρασί 19 σελιδες ιστοριας το πρωτο ξεκινηµα της Ελεηµονος Εταιρειας Αθηνων, επιστολη 21 µιλα µου για το µελλον των Εβραιων λoγοι που µε κανουν να θαυµαζω το Ισραηλ 25 οι σταθµοι ζωης του Ιτσχακ Σαµιρ 26 Σαλoµ Ναγκαρ: ο απρoθυµος δηµιος του Άιχµαν 27 η απιθανη εβραϊκη «κληρονοµια» του Μπαλοτέλι 28 ανεκδοτο, η γλωσσα κοκκαλα δεν εχει 30 ανακοινωσεις 31 τεχνης σχολια - βιβλια Ι ΙΟΚΤΗΤΗΣ: Ισραηλιτική Κοινότης Αθηνών, Μελιδόνη 8, Αθήνα , τηλ.: , fax: , athjcomm@otenet.gr. ΕΚ ΟΤΗΣ: ο Πρόεδρος της Ι.Κ.Α. Βενιαµίν Αλµπάλας ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚ ΟΣΗΣ-ΣΥΝΤΑ- ΞΗΣ: Βίκτωρ Ελιέζερ fax: , victorel@otenet.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑ Α: Βίκτωρ Ελιέζερ, Ηλίας Νάχµαν, Ντορίτα Τρέβεζα ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-ΚΑΛΛ/ΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ρασέλ Μπαλέστρα ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΑΕΒΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ Σ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ: Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάϊ, Ρόζα Ασσέρ, Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ, Μάκης Εσκεναζής, Υβόνη Καπόν, Εβίτα Μιζάν, Μάριο Μοντιάνο, Ιωάννης Μπαλτζώης, Μίνος Μωυσής, Ρίκα Μπενβενίστε, Ντορίτα Τρέβεζα.

3 συνταξης σηµειωµα 03 Ισραήλ: πύλη νέων εµπειριών και ευκαιριών Γνωρίζω ότι πολλοί θα διαφωνήσουν! Άλλοι θα µε κατηγορήσουν! Έχω όµως χρέος, απέναντι στη νέα γενιά να πω την αλήθεια, την οποία προσπαθώ µε ευλάβεια να υπηρετώ µε την γραφίδα µου. Στο Ισραήλ υπάρχει µια ανοικτή πύλη, την οποία όταν κάποιος τη διαβεί, θα ζήσει τη δικιά του εµπειρία, που µπορεί να εξελιχθεί στη δική του ευκαιρία για να χαράξει µια νέα ζωή. Είναι ένας αγώνας δύσκολος, αλλά ένας ωραίος αγώνας γιατί δηµιουργεί προοπτική, γιατί εντάσσει το άτοµο σε µια συλλογική προσπάθεια προόδου ολόκληρης της κοινωνίας. Το διαπιστώνει αυτό κανείς µόλις περάσει την πύλη των ακαδηµαϊκών ιδρυµάτων, των πανεπιστηµίων που υπόσχονται γνώση, εξειδίκευση, σύνδεση µε την αγορά εργασίας. Αυτή είναι η πύλη της προόδου, που παρέχει το κράτος του Ισραήλ σε όλους τους νέους για να κτίσουν το δικό τους µέλλον, επενδύοντας σε αυτή την προσπάθεια, όλους τους απαραίτητους πόρους. «Χρυσή αυγή» στην Ελλάδα Όχι, το φαινόµενο δεν ήταν παροδικό όπως πίστευαν πολλοί, ούτε τυχαίο φαινόµενο θυµού και απογοήτευσης. Είναι µια πολιτική εξέλιξη, που εάν το πολιτικό σύστηµα της χώρας αγνοήσει ή υποτιµήσει, τότε το φαινόµενο αυτό θα κυριαρχήσει και θα πλήξει τα θεµέλια τόσο του πολιτικού συστήµατος, όσο και του κοινωνικού ιστού. Ευχαριστούµε θερµά την καθηγήτρια ιστορίας στο πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Ρίκα Μπενβενίστε, που αναδεικνύει ειδικά για το Άλεφ πτυχές της σύγχρονης ιστορίας, που οδηγούν τον αναγνώστη στον προβληµατισµό, στην ανησυχία αλλά και σε διδάγµατα, διδάγµατα ιστορίας. Ευχαριστούµε επίσης, τον δηµοσιογράφο Μάριο Μοντιάνο, που µας έστειλε ένα εύστοχο σχόλιο, που δεν είναι ανέκδοτο. ιαβάστε ακόµα τους σταθµούς ζωής ενός ιστορικού ηγέτη και έβδοµου Πρωθυπουργού του Ισραήλ, του Ιτσχάκ Σαµίρ και µια άγνωστη σε πολλούς, ιστορία του γηροκοµείου Αθηνών. Επί του πιεστηρίου Κυριακή µεσηµέρι, στις 8 Ιουλίου 2012, έφυγε από κοντά µας ο Σαλβατώρ Μπακόλας, µια εµβληµατική µορφή της Εθνικής Αντίστασης, ένας γνήσιος ιδεολόγος της Αριστεράς, ένας ακούραστος αγωνιστής στην υπηρεσία του ελληνικού εβραϊσµού, ένας εξαίρετος και µαχητικός ρήτορας της κοινοτικής Συνέλευσης της Αθήνας, που διετέλεσε και πρόεδρός της. Καλή ανάγνωση Βίκτωρ Ισαάκ Ελιέζερ

4 κοινοτητας διοικηση 04 ΣΑΛΒΑΤΩΡ ΜΠΑΚΟΛΑΣ Ο Σαλβατώρ Μπακόλας γεννήθηκε στην Πρέβεζα το 1922, αλλά μεγάλωσε στα Ιωάννινα, από όπου καταγόταν ο πατέρας του. Φοίτησε στο σχολείο της Alliance Israélite Universelle και τη Ζωσιμαία Σχολή. Τελείωσε την τελευταία τάξη του Γυμνασίου το 1941, όταν τα Ιωάννινα ήταν ήδη υπό ιταλική κατοχή. Τον Φεβρουάριο του 1942, πήγε στην Αθήνα για να σπουδάσει Χημεία, στη Φυσικομαθηματική σχολή του Πανεπιστημίου. Όπως και πολλούς άλλους φοιτητές εκείνη την εποχή, οι εικόνες φρίκης και εξαθλίωσης, που η γερμανική Κατοχή είχε προκαλέσει, τον ώθησαν να γίνει και αυτός μέλος φοιτητικών οργανώσεων που αντιστέκονταν στον κατακτητή, με καθημερινές αντιστασιακές δραστηριότητες. Τέτοιες ήταν το γράψιμο συνθημάτων στους τοίχους, η διοργάνωση και η συμμετοχή σε διαδηλώσεις. Καθώς το Πανεπιστήμιο είχε πάψει σχεδόν να λειτουργεί, επέστρεψε στα Ιωάννινα, όπου έγινε μέλος της τοπικής νεολαίας του ΕΑΜ. Παρʼ όλο που το ρίσκο γι αυτόν, όχι μόνο ως αντιστασιακού, αλλά ακόμη περισσότερο ως Εβραίου ήταν διπλό, ανέπτυξε εντατική δράση. Τον Σεπτέμβριο του 1943 ανέβηκε στο βουνό, όπου και έγινε μέλος των αντιστασιακών ομάδων στα Δερβενοχώρια. Έλαβε το ψευδώνυμο «Σωτήρης» και υπηρέτησε στο Τάγμα του καπετάν «Θεοχάρη», ως τις αρχές Απριλίου του Κατόπιν μετατέθηκε στον Λόχο Στρατηγείου της 5ης Ταξιαρχίας στο Λιδωρίκι, με απόσπαση στην Υποδειγματική Διμοιρία των ανταρτών της ΕΠΟΝ. Κατά τη μάχη της Άμφισσας, στις 2 Ιουλίου 1944, το τμήμα του χρησιμοποιήθηκε για να δημιουργηθεί αντιπερισπασμός και να εμποδιστεί η άφιξη εχθρικών ενισχύσεων από την Ιτέα. Στη μάχη αυτή, σκοτώθηκε και ο ανθυπολοχαγός «Σκουφάς» (Γιοχανάς Χατζής, Εβραίος από την Άρτα). Η μάχη της Καρούτας, στις 5 Αυγούστου 1944, στην οποία επίσης έλαβε μέρος, υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική για την ιστορία της Αντίστασης: για πρώτη φορά εξολοθρεύτηκε ή αιχμαλωτίστηκε ένα τόσο πολυάριθμο και ισχυρό εχθρικό τμήμα, σχεδόν ολόκληρο το 3ο Τάγμα του 18ου Συντάγματος των «Αλπινιστών της Αστυνομίας» (ΙΙΙ Bataillon des Polizei-Gebirgsjägerregiments 18). Στη μάχη αυτή, ο Σαλβατώρ τραυματίστηκε στη δεξιά κνήμη. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο της Πενταγιούς, όπου και νοσηλεύτηκε. «Ο γιατρός που με χειρούργησε ήταν ένας Ιταλός, που είχε προσχωρήσει στους αντάρτες», θυμάται ο ίδιος, «είχε σώσει πολύ κόσμο». Μετά την πλήρη ανάρρωσή του, τοποθετήθηκε ξανά στην υποδειγματική Διμοιρία των ανταρτών της ΕΠΟΝ της 5ης Ταξιαρχίας, η οποία μετατράπηκε σε 2α Μεραρχία. Εκεί υπηρέτησε ως την απελευθέρωση. Όταν οι Γερμανοί συνέλαβαν όλους τους Εβραίους των Ιωαννίνων, το πρωινό της 25ης Μαρτίου του 1944, ήταν ο μόνος από την οικογένειά του που δεν βρισκόταν στην πόλη. Όντας αντάρτης στο βουνό, υπήρξε και το μοναδικό μέλος της οικογένειας που επέζησε όλοι οι υπόλοιποι συγγενείς του βρήκαν τον θάνατο στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. Πηγή: Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, 2012

5 05 Η κοινοτική του δράση Μεταπολεμικά, ο Σαλβατώρ Μπακόλας, μετείχε της προσπάθειας ανασυγκρότησης της Κοινότητας της Αθήνας και του συνόλου των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων της Ελλάδας. Σκληρός και ασυμβίβαστος διαπραγματευτής, μαχόταν για την καλύτερη δυνατή απόδοση της ακίνητης περιουσίας, που είχε αποδοθεί στην Κοινότητα της Αθήνας από διαφόρους δωρητές, ενώ ταυτόχρονα πρωταγωνίστησε στη δικαιότερη δυνατή κατανομή της εισφοράς Πέτσια. Υπηρέτησε για πολλά χρόνια στον ΟΠΑΙΕ, και στο τελευταίο συνέδριο Κοινοτήτων, εκλέχθηκε αντιπρόεδρός του. Ιστορικό μέλος της κοινοτικής Συνέλευσης της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, στην οποία εκλεγόταν ανελλιπώς από το 1974 μέχρι και στις πρόσφατες εκλογές του 2010, μισούσε τη δημαγωγία και τον λαϊκισμό. Ο «καπετάνιος», όπως τον αποκαλούσαμε οι φίλοι του στη Συνέλευση, δεν μάσαγε τα λόγια του, οξύς στην κριτική του, μαχητικός ο λόγος του, κοκκίνιζε όταν αγανακτούσε και φώναζε, αλλά πάντοτε με επιχειρήματα, με άποψη που στηριζόταν στην πνευματική του κατάρτιση, στην ιδεολογική του καθαρότητα και στο περί δικαίου αίσθημα. Ο Σαλβατώρ Μπακόλας, χαιρόταν τη διαφωνία, θεωρούσε τη διαφωνία αφορμή για την ενημέρωσή του, και αυτό ακριβώς το στοιχείο γοήτευε τους νεότερούς του. Αποχαιρετούμε λοιπόν, τον Σαλβατώρ Μπακόλα, μια εμβληματική μορφή της Εθνικής Αντίστασης, έναν γνήσιο ιδεολόγο της Αριστεράς, έναν ακούραστο αγωνιστή στην υπηρεσία του ελληνικού εβραϊσμού, έναν εξαίρετο και μαχητικό ρήτορα της κοινοτικής Συνέλευσης της Αθήνας, που διετέλεσε και πρόεδρος της. Β.Ε Ψηφίσματα για το θάνατο του Σαλβατώρ Μπακόλα εξέδωσαν το Διοικητικό Συμβούλιο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, το Προεδρείο της κοινοτικής Συνέλευσης και ο Οργανισμός Περιθάλψεως Απόρων Ισραηλιτών Ελλάδος. η της Βαρκελωνης Στις Ιουνίου 2012, πραγματοποιήθηκε συνάντηση των Ευρωπαίων Εβραίων ηγετών, για να υπογράψουν την Διακήρυξη της Βαρκελώνης για την αλληλεγγύη. Πάνω από 120 Εβραίοι ηγέτες από όλη την Ευρώπη συμμετείχαν στην τέταρτη συνάντηση των Προέδρων των εβραϊκών οργανώσεων και των εβραϊκών Κοινοτήτων στην πόλη της Βαρκελώνης. Κατά την διάρκεια της διάσκεψης που συνδιοργανώθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Εβραϊκών Κοινοτήτων (ECJC) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ενίσχυσης (Joint Distribution Committee), Εβραίοι Ευρωπαίοι ηγέτες, Πρόεδροι ευρωπαϊκών εβραϊκών οργανώσεων καθώς και άλλων οργανώσεων, συναντήθηκαν για να υπογράψουν την Διακήρυξη της Βαρκελώνης, μια ισχυρή έκκληση για αμοιβαίο σεβασμό, κατανόηση και δέσμευση. Οι υπογράφοντες την Διακήρυξη της Βαρκελώνης, δεσμεύτηκαν να προωθήσουν τις «βασικές αξίες της αλληλεγγύης μεταξύ των εβραϊκών οργανώσεων και κοινοτήτων, την υπευθυνότητα, την δημοκρατία, την διαφάνεια, τον αμοιβαίο σεβασμό και αποδοχή». Η Διακήρυξη της Βαρκελώνης αναφέρει επίσης ως προς τη δικτύωση, την επικοινωνία και την ηγεσία μεταξύ των ευρωπαϊκών εβραϊκών οργανώσεων, ότι είναι ύψιστης σημασίας σε αυτούς τους καιρούς της οικονομικής αναταραχής στην Ευρώπη. Βασικά θέματα του συνεδρίου περιλάμβαναν μεταξύ άλλων: θρησκευτική διαφορετικότητα στις εβραϊκές κοινότητες, την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση και την εβραϊκή αλληλεγγύη, τις γυναίκες, την ηγεσία, τη δημοκρατία και τη διαφάνεια στις εβραϊκές κοινότητες. Στην κεντρική συνεδρία για την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση και την εβραϊκή αλληλεγγύη, Εβραίοι ηγέτες από όλη την Ευρώπη έκαναν ισχυρές εκκλήσεις για αλληλεγγύη μεταξύ των κοινοτήτων, που αγωνίζονται για να ανακτήσουν την οικονομική τους βάση, επισημαίνοντας τις εγγενείς εβραϊκές αξίες που εμπλέκονται. Στο πλαίσιο αυτό, οι ηγέτες πρότειναν οι κοινότητες να ορίσουν ένα ταμείο αλληλεγγύης για περιόδους κρίσης. Οι υπογράφοντες τη Διακήρυξη της Βαρκελώνης περιλάμβαναν, εκτός από τους τοπικούς και εθνικούς ηγέτες κοινοτήτων, μεταξύ άλλων: τον Έβαν Λαζάρ, για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Εβραϊκών Κοινοτήτων, τον Mώσσε Κάντορ, για το Ευρωπαϊκό Εβραϊκό Κογκρέσο, τον Τζο Ζρίχεν, για την Ευρωπαϊκή Ένωση των Εβραϊκών Κοινοτικών Κέντρων, την Ευρωπαϊκή Ένωση Εβραίων Φοιτητών, την Ευρωπαϊκή Διάσκεψη της Μακάμπι, την Ευρωπαϊκή Μασόρτι, Προοδευτικές Οργανώσεις Ιουδαϊσμού και το Μπενέ Μπερίτ της Ευρώπης.

6 06 της ΡΙΚΑΣ ΜΠΕΝΒΕΝΙΣΤΕ* ποιος (δεν) φοβαται τη Αυγη δυο-τρία πράγµατα που ξέρουµε γι αυτή Το πρωί της 7ης του περασμένου Μάη, ξυπνήσαμε με ένα καινούριο δεδομένο στη ζωή μας: την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της «Χρυσής Αυγής», δηλαδή ενός φασιστικού, νεοναζιστικού κόμματος. Την πρώτη κρυάδα ήρθε να την διασκεδάσει κάπως, η γελοιότητα του περιβόητου παραγγέλματος εγέρθητ/ω/ι/οι/ος, για απότιση τιμής στον «ηγέτη», και η σατιρική διάθεση επιστρατεύτηκε για να καθησυχάσει τους φόβους μας. Επειδή όμως, καμία εικόνα του Τσάρλι Τσάπλιν δεν νίκησε ποτέ -από μόνη της- κανέναν Χίτλερ, είναι καλύτερα να ξέρουμε τι είναι η «Χρυσή Αυγή». Και επειδή ειδικά εμείς- δεν θα θέλαμε να χρειαστεί να πούμε κάποτε, είτε ψευδόμενοι είτε ειλικρινά, «μα, δεν γνωρίζαμε», είναι καλύτερο να σκεφτούμε τώρα, πριν να είναι πολύ αργά. Η «Χρυσή Αυγή» έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός φασιστικού κόμματος, όσον αφορά τόσο την ιδεολογία της και όσο και τον κινηματικό της χαρακτήρα. Η πολιτική της ιδεολογία κινείται στην παράδοση του φασισμού και της άκρας Δεξιάς, όπως εκδηλώθηκαν από τα χρόνια του Μεσοπολέμου σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και στην Αμερική. Από την εποχή εκείνη, ο ρατσισμός και ο αντισημιτισμός αποτελούσαν βασικούς πυλώνες της φασιστικής ιδεολογίας, διότι προσέφεραν εύπεπτες και καθολικής εμβέλειας απαντήσεις για την εξήγηση όλων των (πραγματικών) δεινών. Οι εξηγήσεις αυτές, είτε είναι λογικοφανείς είτε σουρεαλιστικές, κολακεύουν -και εδώ έγκειται ο λαϊκιστικός χαρακτήρας της ιδεολογίας- και μπορούν να γίνονται αποδεκτές από πολλούς. Ασφαλώς, δεν είναι ορθές. Ας το πούμε λοιπόν ξεκάθαρα: όπως οι Εβραίοι δεν έφεραν την ευθύνη της οικονομικής κρίσης ή της «πολιτισμικής παρακμής» στη ναζιστική Γερμανία, έτσι και οι «ξένοι» ή οι μετανάστες δεν ευθύνονται ούτε για την κρίση, που διέρχεται σήμερα η Ελλάδα (και όχι μόνον αυτή), ούτε για την εγκληματικότητα. Όπως ο

7 07 ρατσισμός και ο σεξισμός, ήταν και παραμένουν, συστατικά της φασιστικής ιδεολογίας έτσι και ο αντισημιτισμός ήταν και παραμένει στον κεντρικό πυρήνα της, ή γίνεται απαραίτητο συμπλήρωμα του κάθε άλλου ρατσισμού. Η σύγχρονη ελληνική φασιστική ιδεολογία αντλεί από τη μακρά ευρωπαϊκή παράδοση του αντισημιτισμού, και όχι μονάχα επιμένει στην ύπαρξη «εβραϊκού προβλήματος», αλλά του προσδίδει και κεντρική θέση: υπαρκτοί ή φανταστικοί Εβραίοι κινούν τα νήματα πίσω από τον Λουκά Παπαδήμο και τους τραπεζίτες, πίσω από τον Αλέξη Τσίπρα και τους αριστερούς, ενώ η εβραϊκή θρησκεία και η σιωνιστική ιδεολογία απεργάζονται την καταστροφή του ελληνικού έθνους. Επειδή ακριβώς ο αντισημιτισμός παραμένει συνιστώσα της «χρυσαυγήτικης ιδεολογίας» και επειδή το χιτλερικό κόμμα αποτελεί για τη «Χρυσή Αυγή» πρότυπο προς μίμηση, για τούτο και η οποιαδήποτε εκδοχή άρνησης του Ολοκαυτώματος είναι κοινός τόπος στη ρητορική όλων των οπαδών της και των επίσημων εκπροσώπων τους. Η ιδεολογία διαμορφώνει πολιτικές στάσεις αλλά και καθημερινές συμπεριφορές, κινητοποιεί σε δράση ή νομιμοποιεί την αδράνεια. Το λεξιλόγιο είναι ο αδιάψευστος μάρτυρας της ιδεολογίας: οι πρόσφατες διατυπώσεις περί «υγειονομικής βόμβας» και «μόλυνσης», με αναφορά στους μετανάστες και στην «ανάγκη» στρατοπέδων (συγκεντρώσεως), καθώς και ο διασυρμός των (ξένων) οροθετικών γυναικών φέρνει στο μυαλό όλο το ιατρικής επίφασης λεξιλόγιο, που επιστράτευσε ο φασισμός του Μεσοπολέμου. Το ρατσιστικό λεξιλόγιο απλώνει τα πλοκάμια του. Ας μην λησμονούμε ότι η άκρα Δεξιά, είχε ήδη κάνει την συντεταγμένη της εμφάνιση στο πλαίσιο του «ΛΑ.Ο.Σ», ενός κόμματος που υιοθέτησε εξαρχής την εθνικιστική και ρατσιστική ρητορική. Στελέχη του και στελέχη της «Χρυσής Αυγής» διαγκωνίζονται για την επίδειξη του αντι-εβραϊσμού τους. Η φασιστική προπαγάνδα, χάρη και στην (τηλεοπτική) αναγωγή της σε νόμιμη «άποψη», διασπά τον σκληρό πυρήνα των οπαδών της και διαχέεται σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, κατακτά ομάδες περισσότερο ευάλωτες (μαθητές και ηλικιωμένους) και διεισδύει σε δημοκρατικά κόμματα. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν, δημοκρατικά κόμματα να διαπερνώνται από ιδέες και ανθρώπους της άκρας Δεξιάς; Η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι, η ιδεολογία της άκρας Δεξιάς παρά τις διακηρύξεις τηςδεν στρέφεται εναντίον του συστήματος, αλλά αντίθετα το χρησιμοποιεί και αφήνεται να χρησιμοποιηθεί από αυτό. Έτσι εξηγείται ότι, η «κυρία της διπλανής πόρτας» μπορεί χωρίς ντροπή να ισχυρίζεται ότι «έχουν και αυτοί (οι χρυσαυγήτες) το δίκιο τους, αφού οι μετανάστες μας παίρνουν τις δουλειές, αφού οι ξένοι σκοτώνουν για να ληστέψουν τους γέρους», λες και ο γιος της έχασε τη δουλειά του από τον μετανάστη, λες και οι γέροι δεν κινδυνεύουν από συν-έλληνες. Μπροστά στην τηλεοπτική κάμερα, η ξενοφοβική και αντι-κομμουνιστική ιδεολογία, ενίοτε αφομοιωμένη και από άλλα κόμματα της Δεξιάς, εμφανίζεται σχεδόν εξημερωμένη, φορά κοστούμι και γραβάτα. Όταν όμως κατεβαίνει στους δρόμους, βγάζει από τη ναφθαλίνη τη ναζιστική της στολή, χαιρετά τον αρχηγό-φύρερ με ναζιστικό χαιρετισμό, οπλίζει ομάδες κρούσης με ρόπαλα και ασκεί βία, μερικές μάλιστα φορές με τη συνδρομή της αστυνομίας. Η βίαιη συμπεριφορά που επέδειξε πρόσφατα ένα πρωτοπαλίκαρο της «Χρυσής Αυγής» εναντίον υποψηφίων βουλευτών της Αριστεράς, αποτελεί δείγμα σεξισμού και βίας που κλόνισε τον, ούτως ή άλλως, τραυματισμένο καθωσπρεπισμό των τηλεοπτικών αντιπαραθέσεων. Κλόνισε όμως και τη ρητορική των ίσων αποστάσεων «εναντίον της βίας απʼ όπου κι αν προέρχεται». Διότι η βία της κλοπής ενός καρβελιού ψωμιού, από οποιονδήποτε Γιάννη Αγιάννη, ποτέ δεν θα ισοφαρίζει τη βία της εξαθλίωσης, της μιζέριας και της απελπισίας για ένα μεγάλο μέρος των συμπολιτών μας. Στην τηλεόραση μας δείχνουν Γιάννηδες Αγιάννηδες και «ξένες πόρνες». Εμείς, ας κοιτάξουμε από το παράθυρο τις αυλές των σχολείων, για να δούμε πώς λειτουργεί η φασιστική προπαγάνδα. Ας σταθούμε να δούμε τη βία που εξελίσσεται στους δρόμους και στις γειτονιές. Εκεί που η μιλιταριστικού, παραστρατιωτικού τύπου φασιστική οργάνωση τρομοκρατεί, σπέρνει τη βία και ύστερα εκμεταλλεύεται τον καρπό της δράσης της: τον φόβο. Ας μη φοβηθούμε να αντιμετωπίσουμε τον πραγματικό εχθρό: την οικονομική κρίση και την ανεργία. Ο φασισμός δεν αποτελεί «εναλλακτική πολιτική πρόταση», είναι η προσπάθεια της βίαιης και δια παντός ανατροπής του ευρωπαϊκού οράματος για δικαιοσύνη, ισότητα και ελευθερία. Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται και το παρελθόν δεν επιστρέφει, όσο κι αν μας κατατρύχει. Ας επωμισθούμε το βάρος του, χωρίς να αφήνουμε να μας στοιχειώνει. Ας μην αφήσουμε τους φόβους να φωλιάσουν μέσα μας, ας μην μείνουμε αδιάφοροι στη δυστυχία των διπλανών μας, ας μην ανεχόμαστε εκείνους που σήμερα ασκούν βία εναντίον τους. Ποτέ ξανά! Γιατί, εμείς οι Εβραίοι τουλάχιστον ξέρουμε *H Ρίκα Μπενβενίστε είναι καθηγήτρια στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

8 08 του BIΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ κοινωνικη τυπου Χαµας υτική όχθη του Ιορδάνη Λωρίδα της Γάζας, 1987 Ο Σεΐχης Αχμέτ Γιασίν και ο Μοχάμεντ Ταχά ιδρύουν την ισλαμική οργάνωση Χαμάς στη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη, όπου μαίνεται η πρώτη Ιντιφάντα. Το παντοδύναμο σύστημα εξουσίας της PLO αντιμετωπίζει ένα νέο οργανισμό που διεκδικεί την εμπιστοσύνη του παλαιστινιακού λαού στο όνομα του Ισλάμ. Μετά την υπογραφή των συμφωνιών του Όσλο με τον Ιτσχάκ Ράμπιν και το Σιμόν Πέρες, ο Γιασέρ Αραφάτ δεν είναι πλέον ο ηγέτης ενός αγώνα ανεξαρτησίας, αλλά ο πρόεδρος της παλαιστινιακής Αρχής. Είναι πρόεδρος μιας κυβέρνησης, που αποτυγχάνει να αποκομίσει τα αγαθά μιας ειρηνευτικής προσπάθειας προς όφελος ενός ταλαιπωρημένου λαού. Δημιουργείται μια πολιτική ελίτ η οποία αντί να επενδύσει στη δημιουργία κοινωνικών υποδομών, εκμεταλλεύεται τα δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια που φθάνουν από την Ευρώπη και την Αμερική, προς όφελος ενός γραφειοκρατικού και διεφθαρμένου καθεστώτος. Η μεγάλη μάζα όμως, των Παλαιστινίων συνεχίζει να υποφέρει και να αμφισβητεί την ίδια την ωφελιμότητα του διαλόγου με το Ισραήλ. Τότε ακριβώς στα μέσα της δεκαετίας του ʼ90, ξεκινάει το κοινωνικό έργο της Χαμάς. Προσφέρει βοήθεια σε ανήμπορους Παλαιστινίους, τους συνοδεύει στα νοσοκομεία για παροχή πρώτης βοήθειας, παρέχει τρόφιμα σε απελπισμένους ανέργους και αργότερα ανοίγει σχολεία, ιατρεία και νοσοκομεία. Η οργάνωση εξοπλίζεται, πυρήνες προστασίας περιφέρονται στις γειτονιές μεγάλων πόλεων, η εμφάνισή τους ξεχωρίζει, ιδρύουν δικά τους στρατόπεδα εκπαίδευσης και τα στελέχη της οργάνωσης υποκαθιστούν τις διεφθαρμένες αρχές ασφαλείας της παλαιστινιακής Αρχής, προσλαμβάνει και δίνει δουλειά σε ανέργους. Το 2006, η Χαμάς κερδίζει τις εκλογές και λαμβάνει 76 εκ των 132 εδρών του παλαιστινιακού Κοινοβουλίου. Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή, ξεσπά εμφύλιος πόλεμος, η Χαμάς επικρατεί πλήρως στη Λωρίδα της Γάζας, εφαρμόζοντας μια στυγνή δικτατορία του φανατικού Ισλάμ και που οι κάτοικοί της ζουν υπό συνθήκες χειρότερης εξαθλίωσης, ενώ η παλαιστινιακή Αρχή περιορίζεται στη Δυτική όχθη του Ιορδάνη. Η Χαμάς γεννήθηκε και αναπτύχθηκε σε συνθήκες κοινωνικής εξαθλίωσης, ανομίας και διαφθοράς. Και υπό αυτές της συνθήκες, έκτισε το κοινωνικό δίκτυο που υλοποίησε το πρόγραμμα κοινωνικής πρόνοιας τύπου Χαμάς. Ελλάδα 2012 Μια οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1985, η «Χρυσή Αυγή» κερδίζει την εμπιστοσύνη πλέον των Ελλήνων, σε δύο συνεχόμενες εκλογικές μάχες. Η οικονομική εξαθλίωση αγγίζει όλο και περισσότερα κοινωνικά στρώματα. Η λογική του «για όλα φταίνε οι μετανάστες» επικρατεί ακόμη και σε ηγετικά κλιμάκια μεγάλων κομμάτων, που διολισθαίνουν στην υιοθέτηση ακραίων θέσεων που μέχρι προσφάτως ήταν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής. Το πολιτικό σύστημα δείχνει αδύναμο να επιβάλλει τους νόμους και τους κανόνες που προβλέπονται από μια δημοκρατία και κατά συνέπεια, ανυπεράσπιστοι πολίτες καθίστανται εύκολος στόχος για το «δίκτυο κοινωνικής πρόνοιας», που στήνει η Χρυσή Αυγή, η οποία φαίνεται ότι όχι απλά έχει διαβάσει, αλλά έχει μελετήσει σε βάθος τις μεθόδους Χαμάς. Στελέχη της λοιπόν, συνοδεύουν ηλικιωμένους ανθρώπους στα κέντρα υγείας και στις τράπεζες, ανοίγουν παντοπωλεία που πωλούν σε χαμηλές τιμές μόνο σε «Έλληνες», διοργανώνουν αιμοδοσίες που το αίμα προορίζεται μόνο για «Έλληνες», πιέζουν σχολικές μονάδες να αποβάλλουν τα παιδιά μη Ελλήνων, ενώ οι πορείες μηχανοκίνητων μονάδων κάνουν αισθητή την παρουσία των νέων σωτήρων της κοινωνίας, εκεί όπου οι αρμόδιες αρχές απουσιάζουν. Αυτό είναι το σύστημα Χαμάς σε ελληνική παραλλαγή. Εάν το πολιτικό σύστημα και οι κοινωνικές δυνάμεις δεν αφυπνισθούν ώστε να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα πρόνοιας και αποκατάστασης του κράτους δικαίου, τότε ας μην εκπλαγούμε, όταν η Χαμάς αλά ελληνικά επιβάλλει τις δικές της μεθόδους επιβολής του δικαίου, όπως εκείνη το αντιλαμβάνεται και που στο παρελθόν έχει κοστίσει εκατομμύρια ζωές αθώων ανθρώπων, θυμάτων του ρατσισμού και του αντισημιτισμού.

9 09 απαντηση στο πανεπιστηµιο της Αθηνας ιστοµο: χρωσταω µια συγνωµη του ΧΡΗΣΤΟΥ Ι. ΓΙΑΝΝΙΜΠΑ Γεννήθηκα Έλληνας. Στην ταυτότητά μου, στο πεδίο γέννησης δεν αναγράφεται: Δίστομο. Όταν όμως θα έχω φύγει από τούτο τον κόσμο, ένας σταυρός στο κοιμητήριο λίγο έξω από το χωριό, θα μαρτυρά πως έχω ταφεί εκεί. Στη σκιά του Παρνασσού, θα αγναντεύω τον απέναντι λοφίσκο μέσα στο χωριό. Εκεί, που μια και μόνο επίσκεψη ισοδυναμεί με εφʼ όρου ζωής αντιφασιστικό εμβόλιο. Φτάνει να είσαι άνθρωπος. Τίποτα παραπάνω, τίποτα παρακάτω. Άνθρωπος. Εκεί, που στον τύμβο διαβάζεις και δεκάδες ηλικίες, όχι με έτη αλλά με μήνες. Εκεί, που βρίσκονται τα οστά των θυμάτων της φασιστικής θηριωδίας. Εκεί, που τα κρανία έχουν ακόμα μάτια. Και στόματα. Και λαλιά. Εκεί, που η εκκωφαντική σιωπή τους σου λέει: «Να θυμάσαι». Τίποτα άλλο δεν ζητάνε. Μόνο να θυμάσαι. Ως Διστομίτης νιώθω την ανάγκη να ζητήσω συγνώμη. Από τους Έλληνες, τους Εβραίους, τους Ρώσους, τους Πολωνούς, τους Αμερικανούς, τους Γάλλους, όλους τους ανθρώπους. Συγνώμη γιατί κάποιοι συγχωριανοί μου δεν ανέβηκαν ποτέ στο λοφίσκο. Δεν στάθηκαν ποτέ μπροστά στη ζωντανή μνήμη των θυμάτων. Των θυμάτων του Διστόμου. Της Ελλάδας. Της ανθρωπότητας. Βεβήλωσαν τη μνήμη των γιαγιάδων και παππούδων μας. Των πατεράδων και μανάδων μας. Των αδελφών μας. Των νεογέννητων παιδιών μας, που κάποια δεν πρόλαβαν καν να απογαλακτιστούν. Μαζί τους ντρόπιασαν και όλους εμάς. Τους Διστομίτες. Τους Έλληνες. Τους ανθρώπους. Συγνώμη. Εύχομαι στον Θεό, αυτοί που βεβήλωσαν τη μνήμη των νεκρών μας, να ζήσουν πολλά χρόνια. Έτσι θα έχουν μια ζωή μπροστά τους για να ντρέπονται. 8/5/2012 «Το παρατεταμένο χειροκρότημα στο αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής, πρόδιδε τη συγκίνηση του νεανικού, κυρίως, κοινού, το οποίο αντικρίζοντας για πρώτη ίσως φορά, χθες, επιζώντες του Ολοκαυτώματος, αισθάνθηκε την ανάγκη να αγκαλιάσει τα θύματα της πιο παράλογης βαρβαρότητας, που ο νους του ανθρώπου αδυνατεί να συλλάβει», έγραψε ο Σπύρος Γιανναράς στην Καθημερινή, στις 31/5/2012. Και πράγματι αυτό συνέβη, όταν ο Ισαάκ Μιζάν, διασωθείς όμηρος του Άουσβιτς, σήκωσε το μανίκι του και διάβασε τον ανεξίτηλα χαραγμένο αριθμό στο μπράτσο του, πριν καν ξεκινήσει την αφήγηση της εμπειρίας του. «Το ρίγος που αισθάνεται κανείς βλέποντάς τον να σηκώνει το μανίκι για να αποκαλύψει τον θηριώδη αριθμό , κληρονομιά από το Άουσβιτς στον βραχίονά του, είναι το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο στην άγνοια και στην προπαγάνδα της Χρυσής Αυγής. Μπορεί και ίσως πρέπει, να στοιχειώσει τις νύχτες μας», υπογραμμίζει ο Σπύρος Γιανναράς. Η ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα εντυπωσιάζει, αλλά ταυτόχρονα ενθαρρύνει και δικαιώνει πρωτοβουλίες, όπως αυτή του ομότιμου καθηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών Χάγκεν Φλάισερ, ο οποίος ασχολήθηκε για 40 χρόνια «με τη ζοφερή περίοδο του Β Παγκοσμίου Πολέμου και τις έως σήμερα ποικιλόμορφες συνέπειές της» και επέλεξε αυτόν τον άμεσο τρόπο αντίδρασης στην ανατριχιαστική άνοδο των ποσοστών της Χρυσής Αυγής, που εισήλθε για πρώτη φορά στη Βουλή, παρακινούμενος από την πεποίθηση που εξέφρασε ο Τζορτζ Στάινερ, ότι «η αδιαφορία απέναντι στο κακό, καθιστά τους ανθρώπους συνένοχους». Εκτός από τον κ. Μιζάν, που βίωσε σε ηλικία δεκαέξι ετών την τερατώδη εμπειρία του Άουσβιτς, η Υβόνη Καπουάνο, ο Αλέξανδρος Σιμχά και η Ρόζα Ασσέρ- Πάρδο, περιέγραψαν τον τρόπο που επέζησαν, κυνηγημένοι μέσα σε φρικώδη τρόμο, την γερμανική Κατοχή, αλλάζοντας κρυψώνες μέχρι την απελευθέρωση. Δεν υπάρχουν άλλες θέσεις στην αίθουσα, όρθιοι φοιτητές στους διαδρόμους και απόλυτη σιωπή. Μια φοι-

10 της ΡΟΖΑΣ ΑΣΣΕΡ 10 τήτρια, δίπλα στον πράσινο πίνακα, δε μπορεί να κρύψει τα δάκρυά της. Πιο πάνω, στον διάδρομο μεταξύ των θεωρείων, βουρκωμένα μάτια παρακολουθούσαν με εξαιρετική προσήλωση τις ζωντανές ιστορικές μαρτυρίες μιας βάρβαρης εποχής, που κάποιοι επιχειρούν να διαψεύσουν. Β.Ε εφτασα στο σχολειο κι εκλαιγα µε 1943, Μάρτης. Ήμουν κουρασμένη και καθυστερημένη. Μας είχαν οι Ναζί απαγορέψει να πάρουμε το τραμ. Δεν είχα διαφορά από τα παιδιά που ήταν κιόλας στην τάξη. Κι όμως είχα ένα κίτρινο αστέρι του Δαυίδ στο στήθος. Ήμουν εννιάμιση χρόνων και Εβραία. Ο κ. και η κα Βαλαγιάννη βγήκαν στο μεγάλο χολ, με πήραν στο γραφείο τους να με παρηγορήσουν. Μέσα σε λίγες μέρες τα πράγματα χειροτέρεψαν, μας απαγόρεψαν να πάμε σχολείο. Μας έκλεισαν στο γκέτο. Είχε η Θεσσαλονίκη δύο γκέτο, δύο ζώνες συγκέντρωσης των Εβραίων, η μία στη συνοικία των Εξοχών, η άλλη στο κέντρο της πόλης. Έτσι μας είχαν όλους συγκεντρωμένους, μας περικύκλωσαν με χωροφύλακες, πολιτοφύλακες με την Γκεστάπο. Η Θεσσαλονίκη υπήρξε η μόνη ελληνική πόλη που είχε γκέτο. Γι αυτό και το μεγάλο ποσοστό 96% του εβραϊκού πληθυσμού της που μεταφέρθηκε και θανατώθηκε στο Άουσβιτς. Μʼ ένα κίτρινο άστρο στους Εβραίους, ακόμη και στα παιδιά πάνω από 5 ετών γίνονταν η φυλετική διάκριση. Τον Ιούλιο του 1942 κάλεσαν τους άρρενες Εβραίους να παρουσιαστούν στην Πλατεία Ελευθερίας, όπου τους ταπείνωσαν αβάσταχτα. Ο πατέρας μου δεν παρουσιάστηκε, αν τον πιαναν θα τον εκτελούσαν. Η αγωνία μου μεγάλη. Αρχές του 1943 βγαίνει η διαταγή να μετακομίσουμε στο γκέτο με δικά μας έξοδα. Ο χώρος στην περιοχή του γκέτο περιορισμένος. Μεταφέραμε με «αραμπά» τα απολύτως απαραίτητα σε δύο δωμάτια μιας διπλοκατοικίας στην οδό Ευζώνων. Ο δρόμος ήταν στα ακραία σύνορα του γκέτο των Εξοχών. Όταν ο πατέρας κατατάχθηκε στους 101 ομήρους «θα ήταν υπεύθυνος για όποιον τολμούσε να δραπετεύσει από το γκέτο» όπως είπε ο Βισλιτσένυ, αποφάσισε εκείνος να δραπετεύσει με την μικρή του οικογένεια. Θα ήταν ο πρώτος σταθμός της δραπέτευσής μας, αλλά δεν φύγαμε ποτέ από τον 3ο όροφο της Τσιμισκή 113, στην Διαγώνιο. Από το παράθυρο του διαμερίσματος αυτού παρακολουθούσαμε τις ατέλειωτες σειρές των Εβραίων που τους πήγαιναν με τα πόδια στου Βαρώνου Χίρς -σταθμός επιβίβασης για την Πολωνία. «Ήταν η χώρα της Επαγγελίας» μας έλεγαν. Όλοι ίσοι, όλοι στη δουλειά κι άλλα πολλά ψέματα. Ανάμεσα στις μακριές κινούμενες σειρές ήταν οι θείες/οι μου τα ξαδέρφια και οι δύο γιαγιάδες μου. Ήταν η μοναδική φορά που είδα τον πατέρα μου να κλαίει. Βέβαια ως παιδιά, είχαμε βιώσει κι άλλες καταστάσεις τρόμου αλλά χωρίς διακρίσεις, όλα μαζί. Το 1940, με τους βομβαρδισμούς των Ιταλών στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, έπεφταν οι βόμβες γύρω μας με θόρυβο εκκωφαντικό. Γκρεμίστηκε ο 3ος όροφος του ταχυδρομείου που ήταν απέναντί μας. Καταρρίφθηκε βομβαρδιστικό αεροπλάνο ιταλικό κι ο πιλότος έπεσε με αλεξίπτωτο στην ταράτσα του σπιτιού μας, Τσιμισκή 35. Τον κατέβασαν μʼ ένα σεντόνι τυλιγμένο, λαβωμένο ή νεκρό. Ο θάνατος σεργιάνιζε κιόλας στο πλάι μας. Η ζωή μας άλλαξε, τα παλικάρια έφευγαν στο μέτωπο, γύριζαν με κρυοπαγήματα ή έρχονταν το μήνυμα του θανάτου τους. Και τότε, στις 9 του Απρίλη 1941, οι Γερμανοί μπήκαν στη Θεσσαλονίκη. Ακολούθησαν επιτάξεις στα σπίτια, μας πήραν τα ραδιόφωνα, μας βύθισαν στη σιωπή και ύστερα, ήρθε η πείνα. Όμως, στο κέντρο της πόλης εμείς τα παιδιά παίζαμε μπίκο όλα μαζί. Μας είχε επιτάξει το μισό σπίτι η Γκεστάπο, κι έρχονταν τα βράδια μεθυσμένοι με γυναίκες του δρόμου. Ύστερα μας στείλανε μια οικογένεια, ένας Τούρκος με μια Γερμανίδα και δύο παιδιά. Τα παιδιά παίζανε μαζί μας. Όταν ήρθε η ώρα να φύγουμε για το γκέτο, η Γερμανίδα γελούσε γιατί ό, τι δε χωρούσε στον αραμπά έμενε σʼ εκείνους. Στο γκέτο η ζωή κυλούσε προσαρμοσμένα. Δε θυμάμαι να παίζαμε. Αχ αυτό το δικαίωμα στο παιχνίδι. Παρακολουθούσαμε τους βιαστικούς γάμους, μαντεύαμε τις κρυφές κουβέντες και την περισσή σοβαρότητα των μεγάλων. Όταν θέλω να θυμηθώ ποιός με έσωσε, έρχεται στο νου μου η οπτασία της μητέρας μου, που ξήλωσε το κίτρινο άστρο από το παλτό μου, μού δωσε τη φροντίδα της μικρής μου αδερφής και από το παράθυρο μού δειξε ένα αφύλακτο μονοπάτι για να δραπετεύσουμε από το γκέτο. Κείνη την ώρα δεν έχυσε ούτε ένα δάκρυ ήταν ηρωίδα. Σα βγήκαμε στην λεωφόρο Στρατού, φρόντισα να φαίνομαι ατάραχη και κρατούσα σφιχτά το χέρι της τετράχρονης αδερφούλας, που γρήγορα άρχισε να κουράζεται. Στο τέρμα του δρόμου πίσω από την τότε Εκθεση, μας περίμενε η κ. Φαίδρα. Μας αναγνώρισε εκείνη, εσένα θα σε λένε Νίτσα είπε στην Ντενίζ, κι εσένα Ρούλα. Έζησα με το ψεύτικο όνομα 548 μέρες, 18 μήνες, ενάμιση χρόνο.

11 11 Η Νίτσα κείνη την πρώτη μέρα βρήκε καταφύγιο κάτω από το τραπέζι. Σε τούτο το τραπέζι τρώγαμε τα βράδια, με μια λάμπα πετρελαίου, ψωμί με λάδι ή ψωμί βουτηγμένο στο γάλα και ζάχαρη. Μοιραζόμασταν το βραδινό με τους Καρακώτσους, τον Γιώργο και την Φαίδρα. Σωτήρες μας κι ο μικρός γιός τους ο Φαίδων, η οικιακή βοηθός η Μαρία, και ο Βάλτερ. Ναι καλά ακούσατε, ο Βάλτερ είχε έρθει με τα στρατεύματα κατοχής και μας ειδοποιούσε κάθε φορά που η Γκεστάπο έκανε μπλόκο στη γειτονιά. Με την οπισθοχώρηση των κατακτητών, ο Βάλτερ εξαφανίστηκε κι ούτε ακούσαμε ποτέ γι αυτόν. Ένα δεκάχρονο παιδί κάποτε με ρώτησε, καλά ο Χίτλερ ήταν κακός, αλλά πως κατάφερε να μετατρέψει έναν ολόκληρο λαό σε δολοφόνους; Του μίλησα τότε για τη ψυχολογία του όχλου και την προπαγάνδα και πόσα η επίμονη παραπλανητική ενημέρωση μπορεί να κάνει. Σήμερα με τους Νεοναζί, η παραπλανητική ενημέρωση αποδίδει ανέλπιστα αποτελέσματα. Έχει καταστεί ιδιαίτερα επικίνδυνη με την τελειοποίηση των ηλεκτρονικών μέσων και την ανυπολόγιστη περιουσία που άφησαν οι Ναζί στους Νεοναζί. Ο ναζισμός δεν είναι ιδεολογία αλλά ιδεοληψία, όπου έχουν την τολμηρή αναίδεια να υποστηρίζουν ότι το Ολοκαύτωμα των Εβραίων δεν υπήρξε ποτέ! Κι όμως, εμείς οι επιζώντες είμαστε ακόμη εδώ. Και τα τεκμήρια αμέτρητα, ακόμη και στην Γερμανία και την Πολωνία. Με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 26 Οκτώβρη 1944, όταν βγήκαμε από την κρυψώνα μας νοιώσαμε μια απέραντη ερήμωση. Η μόνη εβραϊκή οικογένεια στο κέντρο ήταν η δική μας, άλλη μία στις Εξοχές, μερικές από μεικτούς γάμους, κι άρχισαν να έρχονται από τα βουνά Εβραίοι αντάρτες. Μετρηθήκαμε, είμαστε 70 Εβραίοι όλοι κι όλοι. Ο Λέων Μπατής ήταν ο πρώτος που έφτασε από το Άουσβιτς. Είναι τρελός είπαν, μιλάει για αέρια, για φούρνους, για μαζικές δολοφονίες. Σύμφωνα με τη νομική επιστήμη και τις γενικές αρχές, η βιολογική είναι η γενεαλογική σειρά του θανάτου, σε μαζικά εγκλήματα. Πέθαιναν με το αέριο πρώτα οι ενήλικες, κι ύστερα τα παιδιά. Φρίκη όταν σκέφτεσαι ότι στους θαλάμους των αερίων τα παιδιά δέχονταν των άλλων τα πτώματα επάνω τους. Ειρωνεία, για ανθρώπινα δικαιώματα μιλάνε σήμερα όσοι αρνούνται το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, για λόγους πολιτικούς και μόνο. Ωστόσο, το ύψιστο ανθρώπινο δικαίωμα είναι το δικαίωμα στη ζωή και την αξιοπρέπεια. Λέγεται πως οι Ναζί χρησιμοποίησαν το αέριο για τον ομαδικό φόνο των πολιτικών τους αντιπάλων. Τους έβαζαν σε αυτοκίνητα και άνοιγαν τις εξατμίσεις. Στα στρατόπεδα θανατώθηκαν και χριστιανοί. Και μάζεψαν και τους τσιγγάνους και τους ομοφυλόφιλους. Στα βαγόνια του θανάτου που μετέφεραν τους Εβραίους στο Άουσβιτς, μπήκα εγώ μεταπολεμικά στη Θεσσαλονίκη και στην Ουάσινγκτον, στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος. Η εικόνα τους, πικραίνει τις μέρες και στοιχειώνει τις νύχτες μου. Ο Ιάκωβος Καμπανέλης έχει φύγει για τη «γειτονιά των Αγγέλων». Στη μνήμη του ανάβουμε χρυσά λιβανιστήρια. Υπήρξε έγκλειστος στο Μαουτχάουζεν. Τις τραγικές στιγμές που έζησε εκεί, τις έκανε ποίηση για να θυμάται η ανθρωπότητα στην αιωνιότητα. Είναι η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν. Τι ωραία που είνʼ η αγάπη μου Κανείς δεν ήξερε Πως είναι τόσο ωραία. Κοπέλες του Άουσβιτς του Νταχάου κοπέλες μην είδατε την αγάπη μου Κοπέλες του Μαουτχάουζεν Κοπέλες του Μπέλσεν Μην είδατε την αγάπη μου Την είδαμε στην παγερή πλατεία μʼ έναν αριθμό στο άσπρο της χέρι με κίτρινο άστρο στην καρδιά. Παιδιά τότε εμείς, χριστιανοί συνέλληνες και κάποιοι Βάλτερ, μας χάρισαν τη ζωή. Για να σας μεταφέρουμε τον τρόμο, όταν Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες ερήμωσαν τις πόλεις μας, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Βόλος, 25 συνολικά εβραϊκές κοινότητες στην Ελλάδα, 2η στην Ευρώπη σε απώλεια εβραϊκού πληθυσμού στον Β Παγκόσμιο. Πόλεμο. Οι Ναζί ενσυνείδητα εγκληματούσαν. Απόδειξη, η σπουδή τους να εξαφανίσουν τα αποδεικτικά στοιχεία του εγκλήματός τους. Όταν πλησίαζε η ώρα της δικαιοσύνης, ξέθαψαν τους νεκρούς από τους ομαδικούς τάφους και τους έκαψαν, ανατίναξαν τα κρεματόρια και σκόρπισαν τις στάχτες των θυμάτων, στον Βιστούλα ποταμό. Ωστόσο, δεν πρόλαβαν νʼ αποτελειώσουν το μακάβριό τους έργο. Στα χρόνια των 80, όταν πήγα να προσκυνήσω το Μνημείο στο Μπιργκενάου, η γη εκεί ήταν γκρίζα κι όχι φαιά. Ήταν το χρώμα της στάχτης των ανθρώπων, των δικών μας, των δικών σας, των εκατομμυρίων από τους λαούς της Ευρώπης που είχαν αφανίσει

12 12 του ΙΩΑΝΝΗ ΑΘ. ΜΠΑΛΤΖΩΗ* οι «φιλοι» µας οι Είναι θέμα που προέκυψε πρόσφατα και φυσικά δεν έτυχε της ανάλογης προβολής από τα ΜΜΕ, που μας βομβαρδίζουν με τα εκλογικά θέματα, τα κόμματα, τους υποψηφίους, τα προγράμματα και τα λοιπά. Είχαμε αναφερθεί στο θέμα, (άρθρο τίτλου: «Ενώ εμείς πολιτικά τυρβάζουμε, οι ΕΔ δίδουν απαντήσεις εκεί που πρέπει»), αλλά εδώ θα θέλαμε να τονίσουμε την σημασιολογική έννοια κάποιων νέων δεδομένων, που επικρατούν στις εξωτερικές σχέσεις της χώρας μας. Μεγαλώσαμε με το δόγμα των καλών σχέσεων με τον αραβικό κόσμο, παραδοσιακών φίλων μας, που έπρεπε να είμαστε πάντα στο πλευρό τους και αυτοί πολυπληθέστατοι όντες, θα μας συμπαραστέκονται στα εθνικά μας θέματα (Κυπριακό, Σκοπιανό, Αιγαίο κλπ). Μάλιστα εις βάρος άλλων σχέσεων, που αντικειμενικά θα βοηθούσαν την χώρα μας και την εξωτερική της πολιτική (π.χ. αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ μόλις το 1991, συμφωνίες συνεργασίας μαζί του κλπ). Αντί αυτού, τι εισπράξαμε; Ας δούμε τα πράγματα ψυχρά, αντικειμενικά και με γνώμονα το εθνικό συμφέρον. Σχεδόν τίποτα ή για να μην είμαστε απόλυτοι, πολύ ολιγότερο του αναμενομένου και με δεδομένη την ελληνική στάση υπέρ των Αράβων, επί δεκαετίες. Και τι εισπράττουμε σήμερα; Πέραν της αναγνώρισης των Σκοπίων με το όνομα «Μακεδονία», από πολλά αραβικά κράτη, της σύμπλευσης πολλών από αυτών με την Τουρκία σε όλα τα θέματα, φθάσαμε σήμερα στην ύψιστη προσβολή και περιφρόνηση. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) φαίνεται ότι έχουν έλλειμμα αεροπορικής εκπαίδευσης και ότι οι Αμερικανοί που τους εκπαιδεύουν, δεν τους παρέχουν αρκετή και ικανοποιητική εκπαίδευση. Έτσι, απεφάσισαν να διευρύνουν την αεροπορική τους εκπαίδευση, συνεκπαιδευόμενοι με μια «μεγάλη» αεροπορία, που είναι μάλιστα και υπό την προστασία του Προφήτη, δηλαδή με την τουρκική τι θέλουν στο Αιγαίο; αεροπορία και μάλιστα σε περιοχές μακρινές του τομέα δράσης των, και το κυριότερο, σε θερμά νερά και επικίνδυνα. Τώρα βέβαια, αν κατάλαβαν τον σκοπό της άσκησης που θα συμμετείχαν, τις συγκεκριμένες περιοχές που θα ελάμβαναν χώρα, την σημασία αυτών και γενικά τον σκοπό που εξυπηρετούσε, είναι ερωτήματα που θα πρέπει να απαντήσουν οι ίδιοι. Αλλά για αυτό υπάρχει το διπλωματικό σώμα, με πρέσβη στην χώρα μας, που θεωρούμε βέβαιο ότι τους ενημέρωσε κατάλληλα, για αυτό υπάρχουν και στρατιωτικοί, που μπορούν να αναλύσουν τα στρατιωτικά δεδομένα. Φυσικά, δεν αναφερόμαστε σε πολιτικούς με την έννοια που γνωρίζουμε εμείς, καθώς εκεί δεν υπάρχουν, όπως επίσης και στο το πολίτευμά τους, που έχει σχέση με την δημοκρατία όσο «ο Φάντης με το ρετσινόλαδο», το οποίο είναι δικό τους θέμα, αλλά και δεν ενοχλεί τους «προστάτες» της δημοκρατίας, τις δυτικές χώρες, που σε άλλες χώρες την επιβάλλουν, σε άλλες αδιαφορούν. Αλλά δεν μένουμε εδώ. Απλώς λέμε «δεν ήξεραν, δεν ρώταγαν;» Και όμως. Τα ΗΑΕ θεώρησαν ότι οι σχέσεις των με την Άγκυρα είναι το άπαν, και ότι μπροστά σε αυτό τον εθνικό σκοπό δεν υπολογίζουν τίποτα άλλο, έστω και αν εμπλέκονται σε εθνικές διεκδικήσεις και διαφορές μεταξύ κρατών. Έστω και αν στέλνει τα αεροσκάφη της χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, σε θερμό πεδίο και με δεδομένο ότι θα πλήξει τις σχέσεις της με μια φιλική με τα αραβικά κράτη χώρα. Η Άγκυρα παίζει το παιχνίδι της και λογικά αναζητεί «θύματα» και «άφρονα» πολιτικά κράτη και κρατίδια για να τα εμπλέξει και να δημιουργήσει θέμα.

13 13 Έτσι λοιπόν, με μια κίνηση ουσίας, η Άγκυρα ενέπλεξε πρόσφατα στις διεκδικήσεις της στην περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελλόριζου, όπου έχει δώσει άδειες ερευνών για υδρογονάνθρακες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Τέσσερα μαχητικά αεροσκάφη Μιράζ , που μετά έγιναν έξι των ΗΑΕ, «συνασκήθηκαν» με την τουρκική Αεροπορία. Το γεγονός αυτό οδήγησε το ΓΕΕΘΑ στο να θέσει σε επιφυλακή την ελληνική Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης, υπό μορφή πραγματικής άσκησης και μάλιστα με πρωτοφανή επιτυχία και σε χρόνους απίστευτους. Ο ΥΕΘΑ Φράγκος Φραγκούλης, που ευρισκόταν στα Δωδεκάνησα έδωσε την εντολή και ο Α/ΓΕΕΘΑ στρατηγός Μιχάλης Κωσταράκος κινητοποίησε αστραπιαία συγκεκριμένες μονάδες και των τριών κλάδων, με εντολή να προβούν στις διαδικασίες ενεργοποίησης (προετοιμασία, φορτώσεις όπλων, μεταβάσεις ειδικών δυνάμεων στους χώρους φόρτωσης αεροσκαφών και πλωτών μέσων κλπ). Η κινητοποίηση αυτή ήταν η μεγαλύτερη ενεργοποίηση των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων από την εποχή των Ιμίων σε διακλαδικό επίπεδο. Για αυτό είχαμε αναφερθεί για «απαντήσεις εκεί που πρέπει», καθόσον τα αποτελέσματα και τα μηνύματα περνούν αμέσως στην άλλη πλευρά. Σε ότι αφορά τις ασκήσεις των αεροσκαφών, αρκεί να πούμε ότι τα αραβικά αεροσκάφη συνασκήθηκαν με τα τουρκικά μαχητικά σε αποστολές καταβύθισης πλοίων και φυσικά αναχαιτίστηκαν από ελληνικά μαχητικά F-16 Μπλόκ 52+ της 115 ΠΜ (Κρήτη). Εννοείται δε ότι τα τουρκικά και αραβικά Α/Φ προέβησαν σε παραβάσεις και παραβιάσεις του εθνικού εναερίου χώρου μας, για αυτό και αναχαιτίσθηκαν από τα ελληνικά μαχητικά. Εδώ να αναφερθούμε στις τελευταίες ασκήσεις των ΕΔ μας και ιδιαίτερα στην εκπληκτική πυραυλική καταιγίδα που εκτέλεσαν και οι τρεις κλάδοι μας, που πραγματικά θορύβησε τους γείτονες! Βέβαια, για να είμαστε αντικειμενικοί αξίζει να σημειωθεί πως νωρίτερα, η Αθήνα είχε ζητήσει από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, δια της διπλωματικής οδού, να αποφύγουν να συμμετάσχουν στην τουρκική άσκηση, αλλά το μόνο που επιτεύχθηκε ήταν να μην εμπλακούν σε ένα σενάριο που προέβλεπε δράση τους εντός του εθνικού εναέριου χώρου. Ας είναι καλά οι Εμίρηδες, που καταδέχθηκαν, έστω και να μην «παραβιάσουν» τον εθνικό μας εναέριο χώρο. Τι συμπεράσματα εξάγονται από τα παραπάνω; Πολλά και ενδιαφέροντα. Κατʼ αρχήν, διαπιστώνουμε ότι το δόγμα της αγγλικής διπλωματίας: «εμείς δεν έχουμε φίλους και εχθρούς, αλλά μόνο συμφέροντα» ισχύει και θα ισχύει στην παγκόσμια διπλωματία και πολιτική. Δεύτερον, η Τουρκία μεθοδευμένα και με επιμονή προωθεί τις εθνικές της διεκδικήσεις, εις βάρος της πατρίδος μας συνεχώς και αδιαλείπτως, χωρίς ενδοιασμούς και με κάθε τρόπο. Δια του πολιτικού «τσαμπουκά» και με τη μέθοδο των απειλών και αμφισβητήσεων, προσπαθεί να οικειοποιηθεί εθνικά μας εδάφη και συμφέροντα, δια της μεθόδου της ʻφινλανδοποίησηςʼ. Η προσπάθεια αυτή θα συνεχιστεί και πρέπει να είμαστε έτοιμοι. Τρίτον, η ελληνική διπλωματία και πολιτική θα πρέπει να αναθεωρήσει σχεδιασμούς, αντιλήψεις, εκτιμήσεις, συμπεριφορές, υπό το πρίσμα των νέων πλέον διεθνών δεδομένων. Τέταρτον, η παλαιά αντίληψη περί των φίλων μας Αράβων θα πρέπει να συνεκτιμηθεί με όλα τα προηγούμενα και να αναδιαμορφωθεί με τα νέα παγκόσμια δεδομένα. Η στάση και συμπεριφορά των ΗΑΕ, ας προβληματίσει επιτέλους τους επικριτές της Ελληνο-Ισραηλινής προσέγγισης. Πέμπτον, η Ελλάδα χρειάζεται φίλους στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής και δη, στρατηγικής σημασίας φίλους. Η περσινή υπογραφείσα «μυστική» (στρατιωτική, πολιτική και οικονομική) συμφωνία συνεργασίας Ελλάδος Ισραήλ, αποτελεί όντως, στρατηγικής αξίας συμφωνία, ισχυρό αντίβαρο στις επαμφοτερίζουσες και συνεχώς ταλαντευόμενες στάσεις και συμπεριφορές των αραβικών κρατών, όπως είδαμε πρόσφατα με την στάση των ΗΑΕ. Έκτον, η οικονομική κρίση που μαστίζει την πατρίδα και ταλανίζει τον ελληνικό λαό, μπορεί για τους εχθρούς μας να θεωρείται «αδυναμία» και να σκέφτονται ίσως να την εκμεταλλευτούν, δεν έχει όμως πλήξει το φρόνημα και την μαχητική ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεών μας. Αντιθέτως, θα λέγαμε ότι άγγιξε κρυφές πτυχές της ελληνικής ψυχής, με αποτέλεσμα όλες οι τελευταίες ασκήσεις, συναγερμοί, αντιδράσεις, ετοιμότητες, να ξεπερνούν κάθε όριο και προσδοκία, κάνοντας εχθρούς και φίλους να διερωτώνται, «τι συμβαίνει και είναι τόσο καλοί;». Φυσικά, εδώ να τονίσουμε ότι η στρατιωτική ηγεσία μας έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία επαγγελματικής ικανότητας και άξιας διοίκησης, και είναι άξια επαίνου. Μπορεί η Ελλάδα την παρούσα περίοδο να υφίσταται μια πρωτόγνωρη και πρωτοφανή κρίση, οικονομική κατά βάση αλλά και κρίση πολιτική, κοινωνική, αξιών, και να μην υπάρχει ακόμη πολιτική ηγεσία να την οδηγήσει στην έξοδο του τούνελ, εν τούτοις σε ό, τι αφορά την εθνική μας άμυνα και ασφάλεια, ακόμη θα πρέπει να κοιμόμαστε ήσυχοι. Και να ελπίσουμε ότι και η πολιτική μας ηγεσία, όποια και αν προκύψει μετά τις εκλογές, θα φανεί αντάξια των προσδοκιών μας και ισάξια τουλάχιστον της στρατιωτικής μας ηγεσίας και των Ενόπλων Δυνάμεών μας. *Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντιστράτηγος (ε.α.) και συνδιαχειριστής της ιστοσελίδας όπου αρθρογραφεί.

14 της ΕΛΛΗΣ ΙΣΜΑΗΛΙ ΟΥ 14 οι των Ελληνων Εβραιων σε ενα «ζωντανο αρχειο» Συγκέντρωση Ελλήνων Εβραίων στην πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη πριν από τη μεταφορά τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης Μαρτυρίες ξεριζωμού, πολέμου και γενοκτονίας. Διηγήσεις από τη σύλληψη, τον εκπατρισμό, τη διαβίωση στα στρατόπεδα εργασίας. Αλλά και ιστορίες απόδρασης, απελευθέρωσης και επαναπατρισμού. Η φρίκη και το ψυχικό σθένος συνυπάρχουν με μοναδικό τρόπο στις μαρτυρίες των Ελλήνων Εβραίων, που έζησαν το Ολοκαύτωμα. Κι όμως, στην Ελλάδα του 2012, αυτές οι σκοτεινές «γωνιές» της ιστορίας παραμένουν αγνοημένες και παραγκωνισμένες, σαν να αφορούν κάποιους «άλλους» και όχι Έλληνες πολίτες, που μόλις πριν μερικές δεκαετίες υπέστησαν ανείπωτα βασανιστήρια. Αυτή τη συλλογική «λησμονιά» φιλοδοξεί να καταπολεμήσει μία ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας, με όπλο το διαδίκτυο, τα ψηφιακά μέσα και τις νέες τεχνολογίες. Η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής την κυρία Εριέττα- Βαλερή Μπενβενίστε, καθηγήτρια στο τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και με την χρηματοδότηση του κοινωφελούς ιδρύματος Ιωάννη Λάτση, συγκέντρωσε για πρώτη φορά περισσότερες από χίλιες οπτικές ή ακουστικές μαρτυρίες 850 Εβραίων της Ελλάδας, επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Οι ιστορικοί κατηγοριοποίησαν τις μαρτυρίες με βάση διαφορετικά κριτήρια (πχ. μαρτυρίες από στρατόπεδο συγκέντρωσης, πορεία θανάτου, διάσωση, αντιστασιακή δράση, απόδραση κλπ), τις ομαδοποίησαν

15 15 με τοπικά χαρακτηριστικά (πχ. με βάση τον τόπο γέννησης ή τον τόπο του στρατοπέδου συγκέντρωσης) και τις «έντυσαν» με διαδραστικούς χάρτες και σύνθετες μηχανές αναζήτησης. Κατόρθωσαν έτσι, να δημιουργήσουν ένα «ζωντανό αρχείο», που απευθύνεται όχι μόνο σε ειδικούς ιστορικούς αλλά κυρίως σε όλους τους πολίτες, που αντιλαμβάνονται ότι η ιστορία του Ολοκαυτώματος δεν είναι «εβραϊκή» αλλά πανανθρώπινη. Με επίκεντρο την ανθρώπινη µαρτυρία «Τις τελευταίες δεκαετίες έγινε σε ολόκληρο τον κόσμο, μια τεράστια προσπάθεια να διασωθούν οι αφηγήσεις των Εβραίων της Ευρώπης, που επέζησαν του Ολοκαυτώματος. Αυτή η «έκρηξη της μνήμης» βοήθησε τους ιστορικούς να αντιληφθούν ότι, μια ιστορία που αγνοεί αυτές τις αφηγήσεις, είναι μια ιστορία λειψή. Γιατί να πιστέψει κάποιος ότι τα έγγραφα που συντάχθηκαν λ.χ. από την Γκεστάπο, τους Ες Ες, τη Βέρμαχτ, τη γερμανική διοίκηση ή τους κατοχικούς συνεργάτες είναι πιο αντικειμενικά, περισσότερο ακριβή ή λιγότερο μεροληπτικά από τις αφηγήσεις εκείνων, τους οποίους στόχευαν να σκοτώσουν;», αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» η επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, κυρία Μπενβενίστε. Όπως τονίζει, οι μαρτυρίες των ίδιων των επιζώντων αποτελούν ένα μοναδικό όχημα, που μας βοηθά να προσεγγίσουμε όψεις τις πραγματικότητας του Ολοκαυτώματος, οι οποίες είναι απροσπέλαστες μέσω άλλων πηγών. «Οι συνθήκες της σύλληψης, η δομή και η λειτουργία του στρατοπέδου, οι σχέσεις ανάμεσα στους κρατούμενους, οι μηχανισμοί επιβίωσης, οι συνθήκες εργασίας, οι καθημερινές μορφές αντίστασης, οι πορείες του θανάτου, οι συνθήκες για όσους επέζησαν κρυμμένοι ή πολεμώντας με τους αντάρτες, οι συνθήκες της απελευθέρωσης, η επιστροφή και οι δυσκολίες προσαρμογής στην κανονική ζωή, όλες αυτές οι όψεις παραμένουν απροσπέλαστες, χωρίς τις μαρτυρίες των επιζώντων. Το ίδιο και τα βάσανα που, όσοι επιβίωσαν, κατονομάζουν ως ʻανείπωταʼ. Οι μαρτυρίες λοιπόν, επειδή συχνά κλονίζουν τις βεβαιότητες ή τις διαδεδομένες αντιλήψεις μας, συγκροτούν ένα πολύτιμο αρχειακό υλικό», καταλήγει η κυρία Μπενβενίστε. «Πρόθεσή μας ήταν να σχεδιαστεί η βάση με τέτοιο τρόπο, ώστε να βοηθήσει τους ερευνητές να έρθουν σε επαφή με το εύρος του διάσπαρτου υλικού και να εστιάσουν σε συγκεκριμένες πλευρές της ναζιστικής γενοκτονίας. Πέρα από το δύσκολο έργο της αποδελτίωσης και καταλογογράφησης ενός πολύ μεγάλου αριθμού μαρτυριών, ήταν πολύ σημαντικό αυτό το ενιαίο σώμα μαρτυριών που δημιουργήσαμε, να αναδεικνύει την πολλαπλότητα της εμπειρίας των ανθρώπων που επέζησαν», αναφέρει η κυρία Ποθητή Χαντζαρούλα, λέκτορας στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του πανεπιστημίου Αιγαίου. Ιστορία που µας αφορά Γιατί, ωστόσο, παραμένει σε μεγάλο βαθμό αγνοημένη η ιστορία των Ελλήνων Εβραίων του Ολοκαυτώματος; Αποτελεί άραγε ένδειξη συλλογικής ενοχής ή μήπως αδιαφορίας; «Στο δημόσιο χώρο η συζήτηση για το Ολοκαύτωμα περιορίζεται, είτε σε επετειακές αναφορές είτε σε ανιστορικούς σχολιασμούς για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Συχνά μάλιστα, ʻʻσυνθλίβεταιʼʼ ανάμεσα σε δύο ανταγωνιστικά πολιτικά αφηγήματα, που επιδιώκουν είτε να εγκωμιάσουν την αλληλεγγύη των χριστιανών Ελλήνων είτε να καταγγείλουν έναν διαχρονικό ελληνικό αντισημιτισμό», τονίζει μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Παπαμίχος-Χρονάκης Πάρις, έτερο μέλος της ερευνητικής ομάδας και διδάσκων στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, δεν αποτελεί μια στενά εβραϊκή ιστορία, αλλά αφορά πρωτίστως τους μη Εβραίους και την δική τους ιστορία. Σε αυτή τη συνειδητοποίηση μπορεί να βοηθήσει ο διαδραστικός χαρακτήρας των νέων τεχνολογιών και κυρίως, η χρήση τους στην εκπαίδευση. «Εν προκειμένω, σημαντικό ρόλο παίζει η αμεσότητα της οπτικοακουστικής μαρτυρίας σε συνδυασμό με τη διαδραστική σχέση που δημιουργείται χάρη στο Διαδίκτυο και στις ψηφιακές τεχνολογίες. Έτσι, οι νέοι μπορούν να γίνουν ενεργοί φορείς μνήμης», προσθέτει ο κ. Παπαμίχος-Χρονάκης. «Καθώς ανιχνεύουν μέσα από τη βάση μας, τις διαδρομές ανδρών και γυναικών, επιζώντων των στρατοπέδων και μελών της αντίστασης, Εβραίων που μπορεί να κατοικούσαν στην πόλη τους ή να κρύφτηκαν στο χωριό τους, οι μαθητές ʻπροβληματικοποιούνʼ την καθησυχαστική αφήγηση του σχολικού εγχειριδίου και ταυτόχρονα έρχονται σε επαφή με τους προβληματισμούς της σύγχρονης ιστορικής έρευνας», καταλήγει ο ίδιος. Η εν λόγω προσέγγιση οδηγεί, σύμφωνα με τους ερευνητές, σε μία διαφορετική «ιστορία». «Έχει σημασία να αναμετρηθούν οι Έλληνες φοιτητές με μια ιστορία, που δεν αποφεύγει τις εντάσεις, που δεν εξομαλύνει, αλλά μια ιστορία που αποκαλύπτει τις συγκρούσεις, που επαναδιαπραγματεύεται τα τραύματα. Μια ιστορία που αναμετριέται με το μέγεθος της βαρβαρότητας, χωρίς να την καλύπτει κάτω από την κουβέρτα της εξομάλυνσης. Η ιστορία που εξομαλύνει, δεν μπορεί να ερμηνεύσει και να εκθέσει τις πολιτικές του μίσους και τα ολέθρια αποτελέσματά τους. Αυτό που έγινε μπορεί να επαναληφθεί και πρέπει να το γνωρίσουμε και να το κατανοήσουμε, όχι να το ξορκίσουμε», τονίζει η κυρία Ποθητή Χαντζαρούλα. ΤΟ ΒΗΜΑ, 02/05/2012

16 του ΓΕΩΡΓΙΟΥ Π. ΜΑΛΟΥΧΟΥ 16 η Ευρωπη του φασισµου Τα σημάδια είναι, όχι απλώς σκοτεινά, αλλά ερεβώδη: η Ευρώπη φαίνεται καθαρά πια, ότι θυμάται το άλλο πρόσωπό της, εκείνο του φασισμού. Αργά αλλά σταθερά, οι εκφραστές του αναδύονται σχεδόν παντού, ανάλογα με την έκταση και την ένταση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες. Κι όχι απλώς βγαίνουν, αλλά επιζητούν και ενίοτε ήδη βρίσκουν, νομιμοποίηση. Δεν είναι μόνον οι εκλογές που δίνουν υψηλά ποσοστά σε τέτοια κόμματα. Είναι κυρίως, η αντίληψη που διαχέεται σε αρκετά ευρεία στρώματα διάφορων ευρωπαϊκών κοινωνιών που υποφέρουν, ότι ο φασισμός μπορεί να λύσει προβλήματα, που η δημοκρατία δεν μπορεί. Η αντίληψη αυτή, είναι επιφανειακή και πλανημένη: ουδέποτε ο φασισμός έλυσε πραγματικά, το οτιδήποτε. Αντίθετα, η νομοτέλειά του, είναι να καταλήγει σε μερική ή σε ολική καταστροφή. Ουδέποτε ο φασισμός έμεινε στην «ατζέντα» ότι δήθεν, θα καταπολεμήσει τα δεινά των κοινωνιών, πάντοτε επεκτάθηκε πολύ πέραν αυτών, μόλις του δόθηκε η δύναμη. Πάνω απ όλα, ουδέποτε έκανε τελικά καλό στις πατρίδες που υποτίθεται ότι υπεράσπιζε. Πάντοτε, κατέληγε να λειτουργεί αντεθνικά, καταστροφικά γι' αυτές. Ποτέ δεν τις βοήθησε, πάντοτε τις διέλυσε. Κι αυτό, για τον πολύ απλό λόγο ότι πατρίδα και ελευθερία είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: δεν υπάρχει πατρίδα χωρίς ελευθερία, ούτε ελευθερία χωρίς πατρίδα. Αν κάτι από τα δύο λείψει, το άλλο δε μπορεί να ζήσει. Να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους: ο φασισμός έχει πολύ βαθιές ρίζες στην Ευρώπη: είναι γι' αυτόν ένα είδος πνευματικής του πατρίδας. Απλώς, το γεγονός ότι τον πλήρωσε τόσο ακριβά με την άνοδό του στο Μεσοπόλεμο και, στη συνέχεια, με την έκρηξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, έκανε δύο γενιές ευρωπαίων να τον αποκηρύξουν με τον πιο απόλυτο, μέχρι σήμερα, τρόπο. Όμως σήμερα, ο φασισμός ήδη αποκαθίσταται στην Ουγγαρία, ενώ τα κόμματα που ευθέως ή εμμέσως τον αντιπροσωπεύουν, πληθαίνουν σε πολλές χώρες σε αριθμό και σε δύναμη. Μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας: η Ευρώπη, υπήρξε προνομιακό πεδίο εξάπλωσης του φασισμού, ο οποίος έδωσε μάχες με τη δημοκρατία στο παρελθόν στη Γηραιά Ήπειρο και, πολλές εξ αυτών, τις κέρδισε. Κάτι που δεν συνέβη στον αγγλοσαξωνικό κόσμο: ούτε στην Μεγάλη Βρετανία, ούτε στις Ηνωμένες Πολιτείες. [ ]Σήμερα, ο φασισμός αναδύεται γιατί εμφανίζεται και πάλι ελκυστικός σε πολλούς. Θα πρέπει να το σκεφτούν και δύο και τρεις και δεκατρείς φορές. Και να θυμούνται, ότι τον φασισμό στις περισσότερες περιπτώσεις, από το κίνημα των Φάσι στην Ιταλία, ως τον Χίτλερ στη Γερμανία, τον έφεραν οι ίδιοι οι λαοί στην εξουσία. Δεν ήρθε μόνος του, από το πουθενά: πολύ σπανιότερα επιβαλλόταν από τα τανκς και πολύ συχνότερα από τη λαϊκή θέληση, που τον όπλιζε στη συνέχεια με τανκς, τα οποία πολύ σύντομα, έστρεφε τελικά εναντίον της. Αυτό άλλωστε συνέβη και στην Ελλάδα, τουλάχιστον στην περίπτωση του Μεταξά, τον οποίο η Βουλή των Ελλήνων έκανε πρωθυπουργό στις 29 Απριλίου 1932, με 241 ψήφους και αυξημένες εξουσίες. Γιατί; Για να αντιμετωπίσει την τετραετή πολιτική κρίση που είχε ξεκινήσει από την πτώχευση του Μαΐου 1932, και κανείς στο πολιτικό σύστημα δεν είχε καταφέρει να αντιμετωπίσει, κανείς δεν είχε βρει τον τρόπο να τελειώσει με την κρίση χρέους και το «Συμβούλιο των Ομολογιούχων», τους δανειστές της εποχής. Ας μην υποτιμά λοιπόν κανείς τον φασισμό. Αν αφήσουμε περιθώρια να απλώσει τις ρίζες του, σε ένα χώμα που γίνεται δυστυχώς κάθε μέρα και πιο εύφορο, θα το κάνει και θα το κάνει με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Και ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, ας μην τρέφουμε φρούδες ελπίδες: η κατασκευή της «κοινής Ευρώπης» δεν θα είναι ικανή να τον σταματήσει: είναι πια ξεκάθαρο ότι απέτυχε ήδη σε αυτό το βασικό, όπως και σε άλλα. Ακριβώς αυτή η αποτυχία είναι που έκανε και πάλι σήμερα το χώμα κατάλληλο για να βαθύνουν αυτές οι ρίζες. Όταν αυτές μεγαλώσουν, θα μας πνίξουν όλους. Και μαζί, θα πνίξουν και αυτή την έρημη χώρα, που υποτίθεται θα υπερασπίζονταν Η Ευρώπη του φασισμού, υπήρξε και δοκιμάστηκε δια μακρόν. Ήταν αρκετό. Ας μη την δοκιμάσουμε ξανά. ΤΟ ΒΗΜΑ, 08/06/2012

17 Η ευτυχία δεν είναι μια κατάσταση που πρέπει να φτάσεις, μα ένας τρόπος να ταξιδεύεις. Σάμιουελ Τζόνσον ( )

18 18 οι 100 Εβραιοι που επηρεασαν τον κοσµο 39 Ρασί ( ) Οι σχολιασμοί του Ραμπί Σλόμο Ιτσχάκι, γνωστού ως Ρασί από τα αρχικά του ονόματός του, επί του βαβυλωνιακού Ταλμούντ και επί της Βίβλου, τον τοποθετούν στο κέντρο της εβραϊκής ραββινικής σκέψης. Λίγα γνωρίζουμε για τη ζωή του, ενώ υπάρχουν πολλοί μύθοι και ιστορίες για να ενισχύσουν την σημαντικότητά του, που όμως είναι άνευ σημασίας. Ο Ρασί είναι γνωστός κυρίως, για τα εξαιρετικά και μεγάλα σε όγκο κείμενά του. Όσα γνωρίζουμε για τον ίδιο, τα σταχυολογούμε από το ζωηρό του πνεύμα και τις συμβουλές του. Τα σχόλια του Ρασί βοήθησαν στην κατανόηση του δυσνόητου Ταλμούντ, που ήταν γραμμένο στην αραμαϊκή γλώσσα. Οι σχολιασμοί του είναι διατυπωμένοι σε απλή και ευνόητη πρόζα και βοήθησαν ακόμη και τους πιο απλοϊκούς ανθρώπους να αντιληφθούν τον νόμο του Θεού. Γεννήθηκε και πέθανε στην Καμπανία, περιοχή της βορειοανατολικής Γαλλίας, έζησε δε, το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του στην πόλη Τρουά (Troyes). Ο θείος του, από την πλευρά της μητέρας του ήταν ένας σεβαστός Ραββίνος και είχε μελετήσει με τον Ραμπένου Γκέρσομ του Μάϊντς (γνωστό ως «Φως της Διασποράς»), που ήταν εξέχων ταλμουδιστής του 10ου αιώνα και πρόδρομος του Ρασί. Μελέτησε για ένα διάστημα στη Γουόρμς και στο Μάϊντς με τον Ισαάκ μπεν Γιουντά, γνωστός ως «ο Γάλλος», τον οποίο ο Ρασί θεωρούσε μέντορά του. Οι σπουδές του Ρασί σε διαφορετικές ταλμουδικές σχολές δείχνουν την επιθυμία του να αφομοιώσει γνώσεις από διαφορετικές παραδόσεις και να τις ενσωματώσει σε μια νέα οπτική, σε ένα νέο όραμα. Ο Ρασί τόνιζε ότι ο πραγματικά σοφός άνθρωπος οφείλει να συντηρεί τον εαυτό του με χειρωνακτική εργασία και για του λόγου το αληθές, ο ίδιος δούλευε στον αμπελώνα της οικογένειάς του. Αν δεν οργώσεις και δεν ποτίσεις, η γη θα μείνει χέρσα - έτσι θα μείνει και το πνεύμα. Το να είσαι Ραββίνος το θεωρούσε μεγάλη τιμή. Ο Ρασί ίδρυσε μια σχολή στην Τρουά, η οποία εξελίχθηκε σε κέντρο ταλμουδικών σπουδών στην ευρύτερη περιοχή και στην οποία αναβίωσε η εβραϊκή μελέτη (ιδίως μετά την καταστροφή και την σφαγή από τους Σταυροφόρους το 1906, στην κεντρική Ευρώπη). Η εξαιρετική διδασκαλία του Ρασί, καθώς και το παράδειγμά του συνέβαλαν στην αναζωογόνηση του εβραϊκής παιδείας και ηθικής σε μια περίοδο ακραίων θρησκευτικών διωγμών. Η «Responsa» δηλαδή οι απαντήσεις σε ερωτήσεις πάνω στο νόμο, χρησίμευσε ως οδηγός σε γενιές μαθητών. Τα σχόλια του Ρασί για το Ταλμούντ και τη Βίβλο είναι σύντομες συζητήσεις πάνω σε συγκεκριμένες λέξεις ή σε μικρές προτάσεις του ιερού κειμένου. Ο Ρασί ήταν ο τέλειος σχολιαστής, δεν ήταν ο μεγάλος στοχαστής όπως ο Φίλων ή ο Μαϊμονίδης, δεν προσπάθησε να συνθέσει σε μια επιτομή τη φιλοσοφία και τη λογική ή να εναρμονίσει τα συμπεράσματά του με τη φυσική επιστήμη. Οι στόχοι του Ρασί ήταν απλοί. Επιθυμούσε να εξηγήσει τον νόμο με καθαρούς, κατανοητούς όρους. Οι σχολιασμοί του για τη Βίβλο, είναι στην παρουσίασή τους πιο υποκειμενικοί, από ότι αυτοί για το Ταλμούντ, και για εκατοντάδες χρόνια ήταν η κατεξοχήν επιλογή των απλών αναγνωστών. Τα σχόλιά του για το Ταλμούντ είναι ακαδημαϊκά κείμενα, κατανοητά και σημαντικά, τόσο στον ενδιαφερόμενο μαθητή όσο και στον μορφωμένο Ραββίνο. Όσο περισσότερες γνώσεις είχε κανείς, τόσο πιο σημαντικούς θεωρούσε τους σχολιασμούς του. Το έργο του Ρασί επηρέασε την ραββινική σκέψη για περίπου εννέα αιώνες. Μετά το θάνατό του, οι γαμπροί και τα εγγόνια του πρόσθεσαν επιπλέον σχόλια και εμπλούτισαν τους σχολιασμούς για το Ταλμούντ. Οι θεσμοθετημένες προκαταλήψεις της εκκλησίας κράτησαν αυτή την καθαρή σκέψη μακριά από τη δεσπόζουσα παγκόσμια πνευματική εξέλιξη. Εκατοντάδες αντίγραφα του Ταλμούντ κάηκαν στην πυρά. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και μέχρι τον Διαφωτισμό, απλοί άνθρωποι αλλά και μορφωμένοι Εβραίοι συγκεντρώνονταν κρυφά και μελετούσαν χαμηλόφωνα το Ταλμούντ, και τα θαυμαστά σχόλια του Ρασί ήταν η πυξίδα τους. Από το ομότιτλο βιβλίο τού MICHAEL SAPIRO μετάφραση Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάι

19 19 σελιδες ιστοριας Β' µέρος: από το 1909 µέχρι το 1952 Τα επόμενα 43 χρόνια, από το 1909 ως το 1952, είναι περίοδος δυσχερειών για την χώρα. Καλύπτουν πολέμους, τη Μικρασιατική Καταστροφή, την Γερμανοϊταλική Κατοχή, εσωτερικές διαμάχες, πολιτειακές μεταβολές, επίσης δε, κύματα έντονου πληθωρισμού καθώς και την παγκόσμια οικονομική κρίση, που άρχισε το Η Ελεήμων Εταιρεία Αθηνών δοκιμάστηκε σκληρά από τις αντιξοότητες αυτές. Πάλεψε, επέζησε, και μάλιστα βγήκε γενικά ενισχυμένη από τις δοκιμασίες της. Δεν αρκέστηκε δε, στις εν λόγω επιτυχίες, αλλά παρείχε και ορισμένες, όχι ασήμαντες, υπηρεσίες στο Έθνος. Ιδού μερικά παραδείγματα των εθνικών αυτών υπηρεσιών. Το Σεπτέμβριο του 1912, το Εφορευτικό Συμβούλιο απέστειλε στον Πρόεδρο της κυβερνήσεως και υπουργό Στρατιωτικών, Ελευθέριο Βενιζέλο, έγγραφο με το οποίο έθετε στη διάθεσή του ένα από τα περίπτερα του πτωχοκομείου, με 70 κλίνες για τους τραυματίες του Πολέμου, που εφαίνετο τότε, ότι επέκειτο. Τον πληροφόρησε επιπλέον, ότι όλες οι κυρίες του ΕΣ θα αναλάμβαναν αυτοπροσώπως τη νοσηλεία τους. Του προσέφεραν προσθέτως το νοσοκομείο και τον γιατρό του ιδρύματος, για τους οπλίτες που θα επέστρεφαν από το μέτωπο με παθολογικές ασθένειες. Σημειωτέον, ότι στα ίδια περίπτερα του γηροκομείου, εγκαταστάθηκε αποστολή Ελλήνων γιατρών από το Παρίσι, καθώς και η αποστολή του σουηδικού Ερυθρού Σταυρού. Από την έως την , νοσηλεύτηκαν στα περίπτερα αυτά τραυματίες, πέθαναν δε, μόνο 7. Την , η ΕΕΑ έλαβε από τον υπουργό Στρατιωτικών επιστολή, με την οποία της ανακοινωνόταν η εκκένωση των εγκαταστάσεων του γηροκομείου. Το εν λόγω έγγραφο κατέληγε ως εξής: «Δραττόμεθα της ευκαιρίας, όπως εκφράσωμεν υμίν τας θερμάς ευχαριστίας, δια την πολύτιμον συνδρομήν, ην παρέσχετε εις τους τραυματίας του πολέμου, στεγάσαντες τούτους μετά πάσης επιμελείας και μητρικών περιποιήσεων, εις το υπό την διοίκησιν υμών κατάστημα». (Υπογραφή) Ο υπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος. Αλλά και μετά το τέλος των εχθροπραξιών, συνεχίστηκαν οι υπηρεσίες της ΕΕΑ. Εκτός των άλλων, το γηροκομείο περιέθαλψε μερικούς από τους στρατιώτες, που κατέστησαν ανίκανοι να εργασθούν λόγω των τραυμάτων τους. Τα έξοδα ανέλαβε να πληρώσει η Βασιλομήτωρ (πια) Όλγα. Η ΕΕΑ βοήθησε και τις οικογένειες φονευθέντων και τραυματιών, παρέχοντάς τους ιατρική περίθαλψη, γάλα και ζωμό δωρεάν. Για τον σκοπό αυτό, αποφασίσθηκε να περιέλθουν οι κυρίες του ΕΣ στην πόλη των Αθηνών, και μετά από υπόδειξή τους να επισκεφθούν τους ασθενείς, ο γιατρός του γηροκομείου και άλλοι τρεις γιατροί. Για να χρηματοδοτηθεί η προσπάθεια αυτή, διατέθηκαν πόροι της Εταιρείας, συμπεριλαμβανομένων των αρκετά σημαντικών εισπράξεων της στήλης του Αγίου Νικολάου, έγινε δε και έκκληση στους φιλάνθρωπους να δώσουν την ενίσχυσή τους. Κατά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, ένα από τα κτίρια του γηροκομείου χρησιμοποιήθηκε και πάλι ως νοσοκομείο. Μετά από τη Μικρασιατική Καταστροφή, στεγάσθηκαν από το ίδρυμα μερικοί από τους πρόσφυγες. Τα έξοδα κατέβαλε, όχι όμως πλήρως, η Πολιτεία. Κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940/41, οι γριές τρόφιμοι του ιδρύματος εργάσθηκαν, όσο μπορούσαν, πλέκοντας κάλτσες και άλλα μάλλινα είδη για τους στρατιώτες, που δεινοπαθούσαν από το κρύο και το χιόνι στο Αλβανικό Μέτωπο. Στην Κατοχή, το γηροκομείο, παρʼ ότι το ίδιο υπέφερε από ποικίλες ελλείψεις, οργάνωσε συσσίτιο για τους περιοίκους και τα παιδιά τους. Έτσι, τους έσωσε κυριολεκτικά από την πείνα, ιδίως τον τραγικό χειμώνα του 1941/42. Πραγματοποιήθηκε λοιπόν, υπό τις κρίσιμες αυτές συνθήκες, η επιθυμία του Ανδρέα Συγγρού, για την οργάνωση «οικονομικών μαγειρείων». Τα χρόνια της γερμανοκρατίας το γηροκομείο περιέθαλψε, κι έτσι διέσωσε, τέσσερις Έλληνες Ισραηλίτες. Στην αρχή, κρύφθηκαν στο ίδρυμα το ζεύγος Ιωσήφ και Λέα Φαράτζη. Μετά, μπήκαν η κόρη τους Σολίκα και ο σύζυγός της Ιωσήφ Σαμπετάι, οι οποίοι φοβήθηκαν ότι θα τους ανακάλυπταν τελικά οι Γερμανοί, αν εξακολουθούσαν να μένουν έξω. Όλοι τους χρησιμοποιούσαν ψευδώνυμα κατά την παραμονή τους στο ίδρυμα (ιδέ τις φωτογραφίες τους) και ταυτότητες με τα ονόματα αυτά, που τους είχαν δοθεί από την αστυνομία. Από τους τέσσερις, ο Ιωσήφ Φαράτζης πέθανε πριν από την απελευθέρωση. Για τον φόβο των κατακτητών, του έγινε

20 20 χριστιανική κηδεία. Η ηγεσία του προσωπικού του γηροκομείου κινδύνευσε σοβαρά, για την φιλανθρωπία της προς τους Εβραίους συνανθρώπους της. Οι Γερμανοί κάτι υποψιάστηκαν. Κάλεσαν δύο φορές για ανάκριση τον πατέρα Αρκάδιο, ιερέα και στυλοβάτη του γηροκομείου (για τον οποίο γίνεται εκτενέστερα λόγος στη συνέχεια). Ο τελευταίος όμως, κατάφερε να πείσει τους Ες Ες, ότι δεν υπήρχαν Εβραίοι στο ίδρυμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι το εβραϊκό στοιχείο έδειξε μεγάλη ευγνωμοσύνη. Μεταξύ των ευεργετών της ΕΕΑ, συγκαταλέγονται η Ισραηλιτική Κοινότης Ελλάδος και η Οργάνωση Ισραηλιτών των ΗΠΑ (American Joint Distribution Committee). Η Λέα Φαράτζη έκανε αλλεπάλληλες δωρεές στο γηροκομείο, μία εξ αυτών, στο όνομα του αποθανόντος συζύγου της. Εκτός των άλλων, έδωσε δέκα οκτώ εκατομμύρια δραχμές (τότε διακόσιες είκοσι χρυσές λίρες) με τις οποίες πλήρωσε για την ανέγερση δεξαμενής ύδατος, χωρητικότητας 43 κυβικών μέτρων. Η δεξαμενή αυτή περατώθηκε τον Νοέμβριο 1950, και διοχέτευε νερό σε όλα τα περίπτερα του ιδρύματος, λύνοντας έτσι το πρόβλημα της ελλιπούς υδρεύσεώς του. Δωρεά στην ΕΕΑ έκανε και ο γιος της, Δαυίδ Φαράτζης. Επίσης, με ενέργειες της Σολίκας Σαμπετάι, η οργάνωση ΕΜΕΛ έκανε στο γηροκομείο μια μεγάλη δωρεά ιματισμού. Απόσπασμα από την εφημερίδα «Χαρούμενα Γηρατειά», 11/2009 επιστολη Σας αποστέλλω αντίγραφο αποσπάσματος από εφημερίδα του γηροκομείου Αθηνών, που αναφέρει το έργο που πρόσφεραν οι πρόγονοί μου, προπάππους και προγιαγιά, με τα ονόματα Ιωσήφ και Λέα Φαρατζή, όπως επίσης και η γιαγιά μου Σολίκα Σαμπετάϊ, η οποία εκτός των αναφερομένων υπήρξε και ενεργό μέλος επί σειρά ετών της Μπενότ - Μπερίτ, βοηθώντας ομοθρήσκους συμπολίτες μας, πριν και μετά τον Πόλεμο, ως και τον παππού μου Ιωσήφ Σαμπετάϊ. Τέλος, αναφορικά με την μητέρα μου Λυδία Εσκεναζή, υπήρξε ιδρυτικό μέλος και εκπρόσωπος της Οργάνωσης Ισραηλιτών των ΗΠΑ (AJDC), που επί σειρά ετών προσέφερε βοήθεια για να επιβιώσουν άποροι ομόθρησκοί μας. Ο δε πατέρας μου, Δαβίδ Εσκεναζής, υπήρξε Γενικός Γραμματέας της Κοινότητάς μας, συμμετέχοντας με ζήλο στο δύσκολο έργο της μεταπολεμικής αναδιοργάνωσης της Κοινότητας και στην ίδρυση του εβραϊκού σχολείου στο Ψυχικό, στο οποίο η γενιά μου ήταν η πρώτη που φοίτησε. Με τιμή, Μάκης Δ. Εσκεναζής