«ΜΟΡΦΕΣ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ»

Transcript

1 «ΜΟΡΦΕΣ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ» ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ Μπαρδάκη Χαρά Πολονύφης Γεώργιος Μούτσος Παναγιώτης Μακρασίμος Γεώργιος Γεωργιάδης Θανάσης Παναγιωτίδης Παναγιώτης Καραγκούνης Δημήτρης Ράππος Απόστολος Τσιάμη Αγγελική Ντούλια Στεφανία Ράπτη Αφροδίτη Παπανικολάου Αθανασία Φραγκούλης Παναγιώτης Ερευνητική εργασία Α Λυκείου ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Χρήστου Ευαγγελία Π.Ε ΑΓΡΙΝΙΟ 2017

2 Περιεχόμενα Ορισμός εξάρτησης και εθισμού Ο εθισμός είναι μια εξελικτική πορεία ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΞΑΡΤΗΣΗ;... 6 Τα στάδια του εθισμού ΕΙΔΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Οι κυριότερες αιτίες που ωθούν τους νέους στη χρήση των διάφορων παραισθησιογόνων Σε ποιες ουσίες μπορεί να εθιστεί Μπορεί να πειραματιστούν με ναρκωτικά οι έφηβοι που Πώς θα προλάβετε ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Γιατί πίνουν οι έφηβοι Πίνει; Το παιδί που πίνει : ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ Κάπνισμα και μαθητές Παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους για κάπνισμα Λόγοι για τους οποίους καπνίζουν οι έφηβοι Εθισμός Παθητικό κάπνισμα «Τριτογενές κάπνισμα»! Βασικά συμπεράσματα της έρευνας ήταν: Κάπνισμα και επιπτώσεις στην υγεία Θνησιμότητα Οι συνέπειες του καπνίσματος για την υγεία Κάπνισμα και δέρμα Κάπνισμα και σωματικό βάρος ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΦΑΓΗΤΟ Η ψυχογενής βουλιμία Τι πρέπει να γνωρίζετε «Εθισμός» στο Διαδίκτυο Πού οφείλεται αυτή η εθιστική συμπεριφορά; Σημάδια συμπτώματα Τρόποι πρόληψης ή/και αντιμετώπισης

3 Συμβουλές σε γονείς Ψυχιατρική αντιμετώπιση ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ «ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΘΙΣΜΟΥ» ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ Τι είναι Κοινωνικά Δίκτυα; Πόσα παιδιά κάνουν χρήση; Facebook: ο Πρωταγωνιστής Με τι ασχολούνται οι έφηβοι μέσα στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης; Τι είναι το Προφίλ, και τι η Ορατότητα του Τι Ελκύει στα Κοινωνικά Δίκτυα; Τι επιπτώσειςέχει η χρήση στη ζωή των εφήβων; Συμπεράσματα ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΚΙΝΗΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ Σχέση εφήβων με τα κινητά τηλέφωνα Από τη χρήση στη κατάχρηση Συνέπειες εξάρτησης Συνέπειες στην υγεία Συνέπειες στην κοινωνική ζωή Οικονομικές συνέπειες ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

4 Ορισμός εξάρτησης και εθισμού. Η εξάρτηση χαρακτηρίζεται από την έντονη προσήλωση ενός ατόμου προς ένα αντικείμενο ή άλλο άτομο. Ο εξαρτημένος δημιουργεί/επικεντρώνει τη ζωή του γύρω από το αντικείμενο της εξάρτησής του. Εξάρτηση από ουσίες είναι η κατάσταση απόλυτου εθισμού του ανθρώπου, κατά την οποία κυριαρχείται από την έντονη ανάγκη λήψης της ουσίας. Η σωματική εξάρτηση εμφανίζεται όταν το σώμα του ανθρώπου έχει προσαρμοστεί στην ουσία και αναπτύσσει συμπτώματα όταν σταματήσει τη χρήση (το ονομαζόμενο στερητικό σύνδρομο). Προκαλείται από κάπνισμα, ναρκωτικά, αλκοόλ, τζόγος, διαδίκτυο κλπ. Υπάρχουν πολλά στάδια εθισμού. Ο εθισμός καθώς εξελίσσεται γίνεται τρόπος ζωής. Δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν παγιδευμένοι σε κάποιον από τους πολλούς εθισμούς. Στην ουσία σήμερα αντιμετωπίζεται ως εθισμός σχεδόν κάθε συνήθεια που ακολουθείται εκτός μέτρου από ένα άτομο το οποίο γνωρίζει ότι δυσκολεύεται ή αδυνατεί να την κατευνάσει και πολύ περισσότερο να της δώσει ένα τέλος. Η εξάρτηση υποδηλώνεται από την παρουσία τριών τουλάχιστον από τα παρακάτω συμπτώματα: Έντονη επιθυμία χρήσης της ουσίας Ανάπτυξη ανοχής στη χρήση της ουσίας Παρουσία στερητικού συνδρόμου με τη μείωση ή τη διακοπή της χρήσης της ουσίας Ανάλωση σημαντικού χρόνου γύρω από τη συμπεριφορά χρήσης Εγκατάλειψη σημαντικών δραστηριοτήτων κοινωνικών, επαγγελματικών ή ψυχαγωγικών, λόγω της χρήσης. Εμμονή στη χρήση της ουσίας, παρά το γεγονός ότι προκαλεί στο χρήστη σoβαρά σωματικά ή ψυχολογικά προβλήματα και δυσλειτουργίες σε κύριους τομείς της 4

5 ζωής του. Ο εθισμένος συνεχίζει τη χρήση των ουσιών ή την καταναγκαστική συμπεριφορά, παρόλα τα επιβλαβή επακόλουθα και προσπαθεί να αποφεύγει συστηματικά την υπευθυνότητα και την πραγματικότητα, ενώ τείνει να απομονώνει τον εαυτό του από τους άλλους λόγω της ενοχής και του πόνου salamalenku Η ψυχολογική εξάρτηση εμφανίζεται όταν ο άνθρωπος έχει ανάγκη από τη χρήση της ουσίας για να νιώσει καλά, να διώξει το άγχος ή την ψυχική πίεση ή απλά για να νιώθει φυσιολογικός και να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Η ψυχολογική εξάρτηση, σε σύγκριση με τη σωματική, είναι πιο σημαντική και είναι αυτή που απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο για να αντιμετωπιστεί. Δε δημιουργούν όλες οι ουσίες και τις δυο μορφές εξάρτησης. Ο άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει συμπεριφορές εξάρτησης όχι μόνο με ουσίες. Εξαρτητικές μπορεί να είναι και οι σχέσεις με άλλους ανθρώπους, με μέλη της οικογένειας, με τη δουλειά, με το υπερβολικό φαγητό, με τα τυχερά παιχνίδια, με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Όταν ερχόμαστε στη ζωή και για τα πρώτα χρόνια, βιώνουμε καταστάσεις εξάρτησης που είναι λειτουργικές και εξυπηρετούν ανάγκες της εκάστοτε ηλικιακής φάσης. Έχει σημασία μέσα από αυτή τη πορεία το άτομο να έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει και να αναπτύξει χαρακτηριστικά που θα του επιτρέψουν να ζει αυτόνομα, μέσα από σχέσεις λειτουργικές που εμπεριέχουν την αλληλεξάρτηση αλλά όχι την απόλυτη εξάρτηση. Ο εθισμός είναι μια εξελικτική πορεία. Ο εθισμός σπάνια παραμένει στάσιμος. Καθώς αλλάζει, συνήθως αποροφά όλο και περισσότερο την ζωτική ενέργεια και την δύναμη του ατόμου, σε σημείο που μπορεί να έχει καταστροφικά ή και μοιραία επακόλουθα. Ο εθισμός είναι μια σειρά εμπειριών που προκαλούν αλλαγή στον εσωτερικό κόσμο του ατόμου. Ο εθισμένος ανταποκρινόμενος σε αυτές τις εσωτερικές αλλαγές, αρχίζει να ενεργεί με τέτοιο τρόπο ώστε να ικανοποιήσει τον εθισμό του. Καθώς ο εθισμός εξελίσεται γίνεται τρόπος ζωής. Για να καταλάβουμε τον εθισμό πρέπει να έχουμε υπόψη μας κάτι πολύ βασικό γύρω από την ανθρώπινη φύση. Τείνουμε να κάνουμε πράγματα που μας δίνουν κάποια ικανοποίηση και προσπαθούμε να αποφύγουμε αυτά που μας ενοχλούν. Όταν λοιπόν αντιμετωπίζουμε πόνο, λύπη, θλίψη, και άλλες αναπόφεκτες αρνητικές εμπειρίες, τότε είμαστε πιο ευάλωτοι και είναι πιθανό να στραφούμε προς το αλκοόλ, το τσιγάρο ή τα ναρκωτικά ως διέξοδο από αυτό που μας τυρανάει. Επειδή θέλουμε να ξεφύγουμε από τον πόνο, αναζητούμε εμπειρίες που μεγιστοποιούν τα θετικά συναισθήματα και ελαχιστοποιούν τα αρνητικά. Λόγω όμως της χημικής σύνθεσης των διάφορων ναρκωτικών και ποτών μερικοί άνθρωποι δημιουργούν εθισμό. 5

6 Επειδή δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα σκαμπανεβάσματα της ζωής, οι περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν ή να δέχονται τα καλά και τα κακά ή να προσποιούνται ότι πάντα όλα πάνε καλά. Ο εθισμένος όμως προσπαθεί να έχει υπό τον έλεγχό του αυτά τα σκαμπανεβάσματα. Όταν είναι υπό την επήρεια του αλκοόλ ή των ναρκωτικών νιώθει ότι μπορεί να ξεχάσει τον πόνο και να επαναφέρει την ευτυχία όποτε θέλει. Αρχικά αυτό είναι εφικτό. Αλλά εδώ ξεκινάει η εξελικτική πορεία του εθισμού. Ο εθισμός είναι η εκτός ελέγχου ανίχνευση ευτυχίας ή αποφυγής του πόνου. Είτε είναι αλκοόλ, τσιγάρο ή ναρκωτικά, ο κάθε εθισμένος δημιουργεί μια «σχέση» με την ουσία που τον διακατέχει για να μπορεί να αλλάζει και να διατηρεί τη διάθεσή του πάντα στα ίδια επίπεδα. Με τη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ο εθισμένος προσπαθεί να δημιουργήσει αισθήματα ηρεμίας, έξαψης, ή φαντασίας. Η αλλαγή διάθεσης που προκαλείται από τη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών δίνει στον εθισμένο την ψευδαίσθηση ότι όλα πάνε καλά. Η εξελικτική πορεία συνεχίζεται καθώς ο εθισμένος προσπαθεί να έχει κάποια ισσοροπία στη ζωή του. Νιώθει ότι ικανοποιείται μόνο όταν κάνει χρήση αλκοόλ, ή ναρκωτικών. Επειδή ο εθισμός του συνεπάγεται με την ικανοποίηση ή τουλάχιστον τον βοηθάει να ξεφύγει από τον πόνο, τη μοναξιά, την καταπίεση και οτιδήποτε τον ενοχλεί, ο εθισμός χαράζεται βαθύτερα μέσα του και το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά γίνονται το στήριγμά του. Καθώς ο κύκλος του εθισμού συνεχίζεται, η χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών βοηθάει επίσης το χρήστη να ξεφύγει από τη ντροπή και τις ενοχές που νοιώθει γνωρίζοντας ότι έχει χάσει πλέον τον έλεγχο που νόμιζε ότι είχε όταν πρωτοξεκίνησε τη χρήση. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΞΑΡΤΗΣΗ; Η χρήση ναρκωτικών ή η κατάχρησή τους από ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων σπάνια είναι αποτέλεσμα ενός μόνο αιτιολογικού παράγοντα. Η εξάρτηση δεν εμφανίζεται ξαφνικά στη ζωή ενός ανθρώπου. Οι παράγοντες που συντελούν και δημιουργούν προϋποθέσεις για την εμφάνισή της αναπτύσσονται τις περισσότερες φορές κατά την παιδική ηλικία. Στην ηλικία αυτή μπαίνουν οι πρώτες βάσεις για τη δημιουργία αξιών, αρχών και στάσεων. Συμβαίνουν ραγδαίες αλλαγές και οι επιδράσεις που δέχεται σ αυτή την ηλικία το παιδί είναι καθοριστικές για τη μετέπειτα εξέλιξη. Αυτή η περίοδος καθορίζεται άμεσα από την οικογένεια, το σχολείο αλλά και από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Έρευνες δείχνουν ότι για την εμφάνιση της χρήσης, κατάχρησης και εξάρτησης από ουσίες συμβάλλουν πολλοί και σύνθετοι παράγοντες που αλληλεπιδρούν και διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες (ο βαθμός συμμετοχής της καθεμιάς είναι διαφορετικός σε κάθε περίπτωση): 6

7 Το οικογενειακό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο ζει το άτομο Οι βιολογικοί παράγοντες και η προσωπικότητα του ατόμου Η δράση της ουσίας Kάποιοι από τους επιβαρυντικούς παράγοντες Η ανοχή ως προς τη χρήση ουσιών Η διαθεσιμότητα των ουσιών Ο κοινωνικός αποκλεισμός Η αποξένωση Η έλλειψη υποστηρικτικών κοινωνικών δομών Ο καταναλωτικός τρόπος ζωής Η πίεση, το άγχος Η έλλειψη ευκαιριών επαγγελματικής απασχόλησης Η παρέα με χρήστες ουσιών Το χαοτικό οικογενειακό περιβάλλον Η χρήση και κατάχρηση ουσιών από τους γονείς Η έλλειψη συναισθηματικών δεσμών στην οικογένεια Η βία, η παραμέληση, οι υπέρμετρες οικογενειακές συγκρούσεις Η αναποτελεσματική επίβλεψη από τους γονείς Οι υπέρμετρες και μη ρεαλιστικές προσδοκίες Ο ψυχικός πόνος Η μοναξιά Η χαμηλή αυτοεκτίμηση Η έλλειψη ορίων Η αβεβαιότητα ως προς αξίες, στόχους,προτεραιότητες Η έλλειψη δεξιοτήτων ζωής (λήψης αποφάσεων, αυτοελέγχου, υπευθυνότητας, αντίστασης, διεκδίκησης κ.α.) Η έλλειψη επικοινωνίας Η αδυναμία διαχείρισης έντονων συναισθημάτων και ματαιώσεων 7

8 Η ασυγκράτητη παρορμητικότητα Η ανία, η πλήξη Η αναζήτηση διαρκούς ευτυχίας και ευχαρίστησης Η αρχική χρήση ουσιών κατά την προεφηβεία Η σχολική αποτυχία σε σταθερή βάση Η πρόωρη αντικοινωνική συμπεριφορά Kάποιοι προστατευτικοί παράγοντες Προσωπικές δεξιότητες του ατόμου (αυτοπεποίθηση-αυτοεκτίμηση, αυτοέλεγχος, αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση έντονων συναισθημάτων, στοχοθέτηση, κλπ) Κοινωνικές δεξιότητες του ατόμου (επικοινωνία, συνεργασία, αντίσταση, υπευθυνότητα, επίλυση προβλημάτων, κριτική σκέψη και λήψη αποφάσεων, κοινωνική ευαισθησία κλπ) Ασφάλεια και σταθερότητα Συναισθηματική σταθερότητα Ενήλικες και συνομήλικοι φίλοι: θετικά πρότυπα ζωής Σταθεροί οικογενειακοί δεσμοί Υποστηρικτικά δίκτυα γύρω από το άτομο και την οικογένεια Ύπαρξη στόχων και ιδανικών που δίνουν όραμα για τη ζωή Ισχυροί δεσμοί με τους θεσμούς κοινωνικοποίησης, όπως η οικογένεια, το σχολείο Δυνατότητες ένταξης και ενσωμάτωσης Δέσμευση στο σχολείο Σχολική επιτυχία και συμμετοχή στα σχολικά δρώμενα Ευκαιρίες για συμμετοχή των νέων σε δραστηριότητες της τοπικής κοινότητας Οικονομική και κοινωνική σταθερότητα Μειωμένη πρόσβαση στις ουσίες 8

9 Τα στάδια του εθισμού. Υπάρχουν τρία βασικά στάδια στην εξελικτική πορεία του εθισμού. Το πρώτο έχει να κάνει με εσωτερικές αλλαγές. Η προσωπικότητα αρχίζει να αλλάζει σαν αποτέλεσμα της μεθυστικής εμπειρίας της χρήσης αλκοόλ ή ναρκωτικών. Το δεύτερο στάδιο έχει να κάνει με αλλαγές στον τρόπο ζωής. Οι τριγύρω αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι κάτι συμβαίνει γιατι η συμπεριφορά του εθισμένου αλλάζει. Το τελικό στάδιο λαμβάνει χώρα όταν ο εθισμένος χάνει εντελώς τον έλεγχο. Τίποτα δεν μετράει πλέον στη ζωή του από το να κάνει όλο και περισσότερη χρήση. Η ικανοποίηση έχει εξατμιστεί και η ζωή του γίνεται ένας αγώνας επιβίωσης. Ακολουθούν μερικές λεπτομέρειες του κάθε σταδίου. Πρώτο στάδιο. Για τον εθισμένο μια εμπειρία που θα του χαρίσει μια ευχάριστη αλλαγή διάθεσης (χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών), μπορεί να του δώσει την ψευδαίσθηση του ελέγχου και της ανακούφισης. Αυτή μπορεί να είναι η αρχή του εθισμού. Οι αρχικές εμπειρίες που συνεπάγεται η χρήση αλκοόλ ή άλλων ναρκωτικών είναι συνήθως μεθηστικές. Αυτή η αρχική ευφορία διδάσκει στο χρήστη ότι η διάθεση και τα συναισθήματά του μπορούν να αλλάξουν αν αρχίσει να χρησιμοποιεί αλκοόλ ή ναρκωτικά. Δυστυχώς ο χρήστης πιστεύει ότι αυτό το συναίσθημα που νοιώθει όταν κάνει χρήση είναι αγάπη, αποδοχή και δύναμη. Ο εθισμός ξεκινάει τη στιγμή που ο χρήστης προσπαθεί επανειλημένα να ξανανοιώσει την ψευδαίσθηση που του χαρίζουν το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά. Προσπαθεί να καλύψει τις συναισθηματικές του ανάγκες απομονωμένος από τους άλλους χρησιμοποιώντας αλκοόλ ή ναρκωτικά. Νοιώθει την επίμονη ανάγκη να καλύψει και να απαλύνει τον πόνο. Αυτό τον σπρώχνει να κάνει χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών. Αρχικά νοιώθει καλύτερα. Αλλά αυτό δεν κρατάει πολύ. Ο πόνος, η ντροπή και τα προβλήματα επανέρχονται δυναμικότερα. Έτσι, ξανακάνει χρήση (πιο πολύ αλκοόλ ή ναρκωτικά), νοιώθει πάλι πόνο και αποτροπιασμό για την πράξη του, και ξανανοιώθει εντονότερα την ανάγκη να ξανακάνει χρήση, και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Σε αυτό το στάδιο ο εθισμός αρχίζει να δημιουργεί ακριβώς αυτό που προσπαθεί να αποφύγει ο χρήστης - περισσότερο πόνο. Δημιουργώντας πόνο, η εξελικτική πορεία συνεχίζεται καθώς έτσι δημιουργείται και η ανάγκη για συνέχιση της χρήσης. Ο εθισμένος αναζητά καταφύγιο από τον πόνο του εθισμού με το να βυθίζεται πιο βαθιά στον εθισμό του χρησιμοποιώντας περισσότερο αλκοόλ ή ναρκωτικά. Αυτός ο φαύλος κύκλος δημιουργεί διανοητικά προβλήματα και έγνοιες. Όσο πιο εθισμένος είναι ο χρήστης τόσο πιο απορροφημένος είναι από τον εθισμό του. Τελικά, ο εθισμένος δημιουργεί μια εξαρτημένη σχέση με την ίδια του την εθιστική προσωπικότητα. Δεύτερο στάδιο. 9

10 Ο εθισμός στο αλκοόλ ή τα ναρκωτικά είναι ένα αναμφισβήτητο σημείο ότι ο χρήστης έχει χάσει τον έλεγχο. Στο δεύτερο στάδιο του εθισμού, ο χρήστης εξωτερικεύει τα συμπτώματα που δείχνουν ότι είναι εκτός ελέγχου. Η συμπεριφορά του αλλάζει και αυτό γίνετε εμφανές σε συνεχή βάση. Ο εθισμένος ζει μόνο για να ικανοποιήσει τον εθισμό του. Σε αυτό το στάδιο οι τριγύρω του αρχίζουν να προσέχουν ότι κάτι συμβαίνει. Η συμπεριφορά του χειροτερεύει και ο εθισμός γίνετε έμμονη ιδέα. Εξαρτάται ολοκληρωτικά στη χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών και αυτό αλλάζει όχι μόνο την διάθεσή του αλλά αμαυρώνει την προσωπικότητά του και επηρεάζει όλες τις πτυχές της ύπαρξής του. Ο εθισμός γίνετε τρόπος ζωής. Σε αυτό το στάδιο ο χρήστης δεν διακατέχεται από τη λογική αλλά από τον εθισμό του. Μερικά συμπτώματα αυτού του σταδίου είναι: ο χρήστης λέει ψέμματα ενώ είχε την ευκαιρία να πει την αλήθεια. Ρίχνει τις ευθύνες σε άλλους ενώ γνωρίζει ότι δεν φταίνε. Η συμπεριφορά του παίρνει μορφή ιεροτελεστίας. Απομονώνεται και συναναστρέφεται μόνο με άλλους χρήστες. Επειδή ο εθισμένος προσπαθεί να δικαιολογήσει την συμπεριφορά του, γίνετε ισχυρογνώμον, αρνείται την πραγματικότητα, λέει ψέμματα, δικαιολογεί τις πράξεις του, γίνετε αμείλικτος και απειλιτικός. Όταν κάνει χρήση αναγκάζεται να αποτραβηχτεί από όλους για να αντλήσει την δύναμή του από το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά. Έτσι απομονώνεται ακόμη πιο πολύ. Η μοναξιά όμως τον ωθεί να ξανακάνει χρήση για να άμβλύνει τον πόνο. Αυτό τον σπρώχνει πιο βαθιά στην εξελικτική πορεία του εθισμού. Αν και προσωρινά νοιώθει ανακούφιση μακροπρόθεσμα η κατάστασή του χειροτερεύει. Οι σχέσεις του καταστρέφονται και η ντροπή του προκαλεί περισσότερο πόνο. Στο δεύτερο στάδιο του εθισμού, ο χρήστης παραδίνεται κυριολεκτικά στην δύναμη που ασκεί ο εθισμός πάνω του. Καθώς το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά ελέγχουν τη ζωή του οι τριγύρω του αντιδρούν νοιώθωντας παραγκονισμένοι. Έτσι ξεκινούν τα κοινωνικά προβλήματα που συνεπάγεται η χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών μια που ο χρήστης χρησιμοποιεί τους άλλους σαν αντικείμενα προκειμένου να ικανοποιήσει τον εθισμό του. Σαν επακόλουθο οι άλλοι τον αποκαλούν ανεύθυνο, προβληματικό, παρανοικό, τρελό ή παράξενο. Στο δεύτερο στάδιο ο εθισμένος δημιουργεί ανοχή στο αλκοόλ ή τα ναρκωτικά. Αυτό σημαίνει ότι όσο χρήση και να κάνει δεν μπορεί πλέον να ξεφύγει τον πόνο. Αυτό τον εξωθεί σε επικύνδυνες συμπεριφορές προσπαθώντας να κάνει όλο και πιο πολύ χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών για να μη νοιώθει τον πόνο με αποτέλεσμα να μην είναι ποτέ νηφάλιος. Αυτό τον εξουθενώνει και καταρέει εσωτερικά και εξωτερικά. Όπως όλες οι ασθένειες που εξελίσσονται, ο εθισμός καταναλώνει όλη την ενέργεια και προσοχή του χρήστη σε σημείο που δεν μπορεί πλέον να ζήσει μια φυσιολογική ζωή. Τρίτο στάδιο. Σε αυτό το στάδιο της εξελικτικής πορείας του εθισμού η εθιστική προσωπικότητα ελέγχει ολοκληρωτικά το χρήστη. Ο εθισμένος είναι πλέον σκλάβος του εθισμού 10

11 του. Η χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών δεν του χαρίζουν πλέον καμμιά ικανοποίηση. Η διάθεση μπορεί να αλλάζει για λίγο αλλά η αλλαγή δεν κρατάει πολύ και ο πόνος δεν φεύγει ποτέ. Ο χρήστης συνηδητοποιεί ότι είναι έρμαιο του εθισμού του και ότι είναι ανίκανος να ξεφύγει και να σπάσει τον φαύλο κύκλο της εξάρτησης. Η ζωή του είναι ολοκληρωτικά αφιερωμένη στον εθισμό του. Το μόνο που σκέφτεται είναι πως θα πάρει την επόμενη δόση του για να συνεχίσει τον εθιστικό τρόπο ζωής του. Τίποτε άλλο δεν μετράει. Παθαίνει νευρικό κλονισμό. Η παρανοηκότητα, η κατάθλιψη, ο θυμός, τα νεύρα, οι ενοχές, η ντροπή, η μοναξιά, οι αγχώδεις διαταραχές, ο πανικός και η υστερία τον κυριαρχούν. Σε αυτό το σημείο, η αυτοκτονία προβάλλεται σαν επιθυμητή λύση. Επίσης τα εξωτερικά προβλήματα πληθαίνουν. Κινδυνεύει να χάσει τη δουλειά του, οι σχέσεις ή ο γάμος του απειλούνται ή τερματίζονται, η υγεία του κλονίζεται και τα οικονομικά ή τα νομικά προβλήματα φθάνουν στο ζενίθ. Ο χρήστης αδυνατεί να απεξαρτηθεί από τον εθισμό του και να θεραπευτεί όταν βρίσκετε σε αυτό το στάδιο εκτός αν λάβει άμεση, δυναμική, εξωτερική βοήθεια από ειδικούς επαγγελματίες. Αλλιώς θα μείνει κολημένος σε αυτό το στάδιο μέχρι να επέλθει ο θάνατος. ΕΙΔΗ ΕΘΙΣΜΟΥ ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Οποιαδήποτε ουσία σε υγρή μορφή, σε σκόνη, σε ταμπλέτα, σε φυτική σύσταση, σε σπρέι, που επιδρά στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και αλλάζει την αντίληψη, το συναίσθημα, τη διάθεση, τη συμπεριφορά, τον τρόπο λειτουργίας του σώματος του ατόμου που τα χρησιμοποιεί, κατηγοριοποιείται με τον όρο «ναρκωτικό». Τα ναρκωτικά ανάλογα με το είδος τους, επηρεάζουν τόσο το σώμα όσο και τον ψυχισμό του ανθρώπου και μπορούν να προκαλέσουν σωματική ή/και ψυχική εξάρτηση. Ο όρος «ναρκωτικά» δεν περιλαμβάνει μόνο τις παράνομες ουσίες, όπως το χασίς, την ηρωίνη, την κοκαΐνη, το χάπι «έκσταση». Περιλαμβάνει και ουσίες που η χρήση τους είναι νόμιμη. Η χρήση του αλκοόλ και του καπνού είναι απολύτως νόμιμη (για τους ενήλικες) και ενταγμένη στην κοινωνική ζωή, η κατάχρησή τους, όμως, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή εξάρτηση και προβλήματα υγείας. Η κατάχρηση ηρεμιστικών και αγχολυτικών χαπιών μπορεί, επίσης, να οδηγήσει σε εξάρτηση.ουσίες εισπνεόμενες, όπως σπρέι, κόλλες,βενζίνη, αέριο από γκαζάκια 11

12 βουτανίου, φαίνεται να μη συνδέονται με αυτό που λέμε «ναρκωτικό», κατατάσσονται, όμως, στις εξαρτησιογόνες ουσίες. Οι κυριότερες αιτίες που ωθούν τους νέους στη χρήση των διάφορων παραισθησιογόνων. 1.Η τάση προς τα ναρκωτικά αποτελεί μια σιωπηρή και παθητική αντίδραση κατά της σημερινής κοινωνικής οργάνωσης και ζωής γενικά (καταναλωτική η κοινωνία της αφθονίας, απρόσωπες σχέσεις, άγχος )και μια απελπισμένη διαμαρτυρία των νέων εκείνων που δε βρίσκουν καμιά ικανοποίηση πλέον από τους εαυτούς τους και τους άλλους μέσα στα όρια του συνηθισμένου και φυσιολογικού τρόπου ζωής. 2.Η χρήση των ναρκωτικών συχνά δεν είναι τίποτα άλλο από μια τραγική φυγή, από τον κόσμο που μας περιβάλλει και έχουμε συνηθίσει, σε μιαν άλλη μορφή κατά τη γνώμη του ναρκωμανούς καλύτερη, ενός άλλου κόσμου, ικανού να του προσφέρει την απολύτρωση και την ευτυχία. Την ευτυχία που τόσο λείπει από τις Όπως είπαμε, το μεγαλύτερο ποσοστό των ναρκωμανών νέων συναντάται μεταξύ τωρινές κοινωνίες μας. 3.Η στροφή προς τα ναρκωτικά είναι μια δραματική αναζήτηση στον κόσμο της ανυπαρξίας, της εσωτερικής γαλήνης και της εκμηδένισής του, από την οντολογική του άποψη θεωρούμενου, εγώ. 4.Αλλά δεν υπάρχουν μόνο οι «διαμαρτυρόμενοι».υπάρχουν και εκείνοι που φαίνεται ότι έχουν κουραστεί από τη σημερινή υπερεπάρκεια των κάθε είδους αγαθών της καταναλωτικής κοινωνίας και έχουν «μπουχτίσει» από όλα τα είδη των ηδονών και των απολαύσεων. Αναζητούν λοιπόν στη μαριχουάνα ή το L.S.D. νέες σφοδρές συγκινήσεις και νέα μέσα ικανοποίησης της ακόρεστης διάθεσής τους για ηδονή. 5. Οι νέοι που καταφεύγουν στα ναρκωτικά φαντάζονται πως, ίσως,ότι η ζωή δεν είναι μονοδιάστατη, αλλά πολυδιάστατη και ότι, άρα, μπορεί να βρεθεί ένα νέο πρίσμα της, μια νέα διάσταση, που να ικανοποιεί και να λυτρώνει περισσότερο τον ανήσυχο άνθρωπο της εποχής μας. Δεν είναι όμως γνωστό ακόμα, αν το μέσο για την ανακάλυψη της νέας διάστασης της ζωής είναι ή όχι το ναρκωτικό. 6.Πάντως, με τη χρήση του ναρκωτικού ο «λήπτης» έχει την παραίσθηση ότι οδηγείται σ έναν κόσμο φανταστικής ευτυχίας και προσωπικής ικανοποίησης. 7.Άλλες αιτίες είναι κατά τη γνώμη του καθηγητή Δ. Γκούτα «ότι οι νέοι καταφεύγουν στα ναρκωτικά παρασυρόμενοι από λόγους μίμησης, γοήτρου, ψυχικής οκνηρίας, από διαστρεμμένο σνομπισμό». Όλοι εκείνοι, που ζητούν άμεσες 12

13 ικανοποιήσεις, ευχαριστήσεις, ηδονές, που δεν γνωρίζουν και που συμβαίνει από μιμητισμό ή από απλή περιέργεια να πέφτουν θύματα εξαιτίας της απειρίας τους. 8.Μία από τις κυριότερες αιτίες είναι το διεθνές λαθρεμπόριο ναρκωτικών, που παρασύρει πολλούς άπειρους και αφελείς νέους και τους κάνει δούλους του πάθους των παραισθησιογόνων. 9.Τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, είτε ατομικά, είτε ομαδικά κρύβονται πίσω απ τα ναρκωτικά και το λαθρεμπόριό τους (παραγωγοί, φόροι, εξαγωγικό εμπόριο, δασμοί, απασχόληση κτλ) 10.Η εξυπηρέτηση πολιτικών και ιδεολογικών, καμιά φόρα, συμφερόντων και σκοπιμοτήτων, που υποχρεώνει, σε σπάνιες βέβαια περιπτώσεις, πολιτικές ομάδες, οργανώσεις ή και κυβερνήσεις να καταφεύγουν στη διάδοση των ναρκωτικών για να παραλύουν τη δράση της νεολαίας ή και να τη στρέφουν προς άλλες ανώδυνες κατευθύνσεις. Tο πρόβλημα της χρήσης ναρκωτικών ουσιών αφορά ένα σημαντικό ποσοστό εφήβων. Σύμφωνα με μελέτη, στην Eλλάδα περίπου 1 στους 7 μαθητές χρόνων (15,2%) έχει κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας έστω και μία φορά στη ζωή του, ενώ η πλειονότητα αυτών (9,8%) έχει επαναλάβει τη χρήση τουλάχιστον 3 φορές. Φαίνεται ότι η κάνναβη αποτελεί την επικρατούσα παράνομη ουσία μεταξύ όλων των παράνομων ουσιών. Τα αγόρια αναφέρουν χρήση παράνομων ουσιών σε υπερδιπλάσιο ποσοστό (20,9%) συγκριτικά με τα κορίτσια στις ηλικίες ετών (9,3%) (ESPAD 2011, ΕΠΙΨΥ). Υπολογίζεται ότι τα 15 έτη είναι η ηλικία που ξεκινά ο πειραματισμός των εφήβων με τα ναρκωτικά. Tο ποσοστό των εφήβων που δοκιμάζουν ναρκωτικά από περιέργεια ή για άλλους λόγους είναι διπλάσιο σε σύγκριση με 20 χρόνια πριν. Kάποια παιδιά σταματούν στην πρώτη δοκιμή, κάποια έπειτα από μερικές «σποραδικές δοκιμές» και κάποια ύστερα από παρέμβαση των γονιών τους, που απευθύνονται για βοήθεια σε ειδικούς. Yπάρχουν πάντως και οι έφηβοι που δεν απαγκιστρώνονται ποτέ ή ξεφεύγουν με τρομερά μεγάλη δυσκολία από τον κόσμο των ναρκωτικών. Τα δεδομένα μελετών στις ΗΠΑ δείχνουν ότι το 1/4 των ατόμων που αρχίζουν τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών σε αυτές τις ηλικίες εθίζονται και συνεχίζουν ως ενήλικες. O γονιός είναι πολύ λογικό να αναρωτιέται: «Μπορώ να είμαι ήσυχος ότι το παιδί μου θα ανήκει στο ποσοστό που δεν δοκιμάζει ποτέ ναρκωτικά; Mήπως ανήκει στο ποσοστό που φλερτάρει με τον κίνδυνο;». Σε ποιες ουσίες μπορεί να εθιστεί Γενικά οι ουσίες στις οποίες μπορεί να κάνει κατάχρηση ένα παιδί σήμερα στην Eλλάδα αυξάνονται καθημερινά με διάφορα χημικά κυρίως ναρκωτικά που 13

14 λανσάρονται κατά περιόδους στην αγορά. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές οι ουσίες στις οποίες μπορεί ο έφηβος να εθιστεί ψυχικά και σωματικά είναι οι εξής: παράνομες ουσίες, όπως ινδική κάνναβη (χασίς, μαριχουά να), ηρωίνη, κοκαΐνη, κρακ, ecstasy (MDMA), παραισθησιογόνα (LSD, Peyote, MagicMushrooms, PCP) κ.ά. νόμιμες ουσίες, που προορίζονται για διαφορετική χρήση: ηρεμιστικά, υπνωτικά, βαρβιτουρικά, σιρόπια βήχα, παυσίπονα, υγραέριο για αναπτήρες, αεροζόλ, κόλλες, αμφεταμίνες, αναβολικά εθισμό προκαλούν επίσης το αλκοόλ, το τσιγάρο αλλά και ο καφές. Oι ουσίες που χρησιμοποιούν συχνότερα οι έφηβοι στην Eλλάδα είναι η κάνναβη (χασίς ή μαριχουάνα) και τα εισπνεό μενα (διαλύτες, κόλλες). Έπονται τα χάπια σε διάφορες χημικές παραλλαγές και ακολουθεί σε αρκετή απόσταση η ηρωίνη. Μπορεί να πειραματιστούν με ναρκωτικά οι έφηβοι που έχουν άγχος και ανασφάλεια ή κατάθλιψη δεν διαθέτουν κοινωνικές δεξιότητες για να αντιμετωπίσουν διάφορα καθημερινά προβλήματα αισθάνονται απόρριψη από το περιβάλλον, νιώθουν να μην ανήκουν πουθενά και θέλουν απεγνωσμένα να ενταχθούν σε μια ομάδα η οποία επιτέλους θα τα αποδεχτεί στην προκειμένη περίπτωση, στην ομάδα των παιδιών που κάνουν ήδη χρήση ουσιών θέλουν να κάνουν τους τολμηρούς και τους αρχηγούς και τους αρέσει η ριψοκίνδυνη συμπεριφορά ρισκάρουν για να αποδείξουν στη συντροφιά και στον εαυτό τους πόσο άτρωτοι και ισχυροί είναι δεν έχουν στενές σχέσεις με τους γονείς τους ή με άλλα θετικά πρότυπα ενηλίκων και παράλληλα συναναστρέφονται με παρέες ή ένα άτομο που κάνει ήδη χρήση ουσιών δεν έχουν πειστεί από τους γονείς και το ευρύτερο περιβάλλον τους ότι «τα ναρκωτικά είναι κάτι κακό» και δεν έχουν σαφώς αρνητική στάση έναντι των ναρκωτικών δηλαδή δεν τα απορρίπτουν κατηγορηματικά έχουν γονείς τοξικομανείς ή αλκοολικούς. Πώς θα προλάβετε Όπως σε όλα τα σοβαρά προβλήματα των εφήβων, η καλύτερη πρόληψη είναι η συχνή, σταθερή και σε βάθος επικοινωνία με το παιδί. Aκόμα και αν ο έφηβος είναι αρνητικός και προχωρεί σε ρήξη, ο γονιός θα πρέπει να προσπαθεί καθημερινά να ξαναχτίζει τις γέφυρες. 14

15 Η σταθερή προπαγάνδα των γονιών κατά των ναρκωτικών να ξεκινά από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Οι έφηβοι που μιλούν τακτικά με τους γονείς τους για τους κινδύνους των ναρκωτικών έχουν 42% λιγότερες πιθανότητες να κάνουν χρήση. Ωστόσο μόνο το 1/4 των εφήβων αναφέρουν ότι συζητούν με τους γονείς αυτά τα θέματα. Να χρησιμοποιούν ρεαλιστικά και επιστημονικώς αποδεδειγμένα επιχειρήματα και όχι να το εκφοβίζουν με ανακρίβειες, γιατί αν το παιδί αποφασίσει να τους παρακούσει και δοκιμάσει χασίς, θα διαπιστώσει ότι «δεν πέθανε με μια ρουφηξιά». Kατά συνέπεια, θα διαπιστώσει ότι οι γονείς του υπερέβαλαν και πολύ πιθανόν να θεωρήσει ότι εξίσου ανακριβή είναι όλα όσα του είπαν για το ζήτημα των ναρκωτικών. Ένα συχνό επιχείρημα που τα παιδιά επικαλούνται είναι ότι δεν βλάπτει η χρήση χασίς. Οι γονείς μπορούν να τα ενημερώσουν ότι ένα τσιγάρο που περιέχει 750 χιλιογραμμάρια χασίς έχει τις ίδιες βλαβερές συνέπειες στους πνεύμονες όσο 4 κανονικά τσιγάρα και φυσικά το πρόβλημα λειτουργεί αθροιστικά. Να τους θέσουν όμως προβληματισμούς για το τι τα οδηγεί στη χρήση. Σε συνεργασία με τον σύλλογο γονέων να οργανώνουν στο σχολείο του παιδιού κατά καιρούς εκστρατείες ενημέρωσης των μαθητών κατά των ναρκωτικών. ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Την τελευταία δεκαετία αυξάνεται ολοένα η κατανάλωση αλκοόλ από 15χρονους. Το 30% των εφήβων στην Ελλάδα δηλώνει ότι πίνει κάποιο ποτό μία ή δύο φορές την εβδομάδα. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής, οι έφηβοι πρωτοπίνουν μπίρα ή κρασί στα και στα «περνούν» στα πιο «σκληρά ποτά», όπως το τζιν, η βότκα, η τεκίλα, το ουίσκι κ.λπ. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την πρώιμη κακή συνήθεια παίζει και η παρουσία αλκοολούχων αναψυκτικών. Το ανησυχητικό είναι ότι το 15% των εφήβων παραδέχεται ότι έχει μεθύσει πάνω από τρεις φορές μέσα σε ένα χρόνο. Και είναι ανησυχητικό επειδή το μεθυσμένο παιδί κινδυνεύει περισσότερο από τον μεθυσμένο ενήλικα. Γίνεται επίσης περισσότερο επικίνδυνο για τους άλλους. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι έφηβοι πίνουν με συνομιλήκους τους σε 15

16 πάρτι, νυχτερινές εξόδους, σε ιντερνέτ-καφέ κλπ. Σπάνια καταναλώνει μόνος του αλκοόλ ο έφηβος, τουλάχιστον στην αρχή. Γιατί πίνουν οι έφηβοι Στην εφηβεία το παιδί θέλει να δοκιμάσει πολλά πράγματα. Στόχος του είναι συνήθως να μιμηθεί την παρέα του και να νιώσει «μεγάλος» ή «μεγάλη». Ωστόσο, μπορεί το κίνητρό του να είναι απλά η δοκιμή αυτή καθαυτή θέλει να πειραματισθεί. Επίσης,, όπως χαρακτηριστικά λένε οι ίδιοι σε έρευνες, με το αλκοόλ νιώθουν κεφάτοι, χαλαροί και τους φτιάχνει η διάθεση. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά κάνουν το «πείραμά» τους και σταματούν. Δεν μπλέκουν δηλαδή με το ποτό. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις στις οποίες το παιδί αρχίζει να πίνει ανεξέλεγκτα. Αυτό είναι πιο σύνηθες στα παιδιά που έχουν ήδη κάποια κατάθλιψη ή που είναι πολύ αγχώδη και στρεσαρισμένα. Το αλκοόλ τα «βοηθά» να χαλαρώσουν και να δουν την ζωή πιο ευχάριστα. Ποιες είναι οι επιπτώσεις Η κατανάλωση ποτού οδηγεί το αγόρι ή το κορίτσι σε πιο επιθετική συμπεριφορά ή απεναντίας μπορεί να το κάνει να δεχτεί αδιαμαρτύρητα την βιαιότητα ή τη σεξουαλική παρενόχληση των άλλων. Επίσης μπορεί να το κάνει πιο ευάλωτο στη δοκιμή ή και συστηματική χρήση ναρκωτικών ουσιών. Θα υποσκάψει σταδιακά την απόδοσή του στο σχολείο και θα το αποκόψει από τις θετικές συντροφιές με συγκεκριμένα οράματα και στόχους, ώστε να είναι διαρκώς με τη χαλαρή παρέα που διασκεδάζει πίνοντας. Πίνει; Οι περισσότεροι γονείς δεν γνωρίζουν καν ότι το παιδί τους πίνει ή ότι έχει τύχει να έχει μεθύσει. Τα παιδιά που πίνουν συνήθως πηγαίνουν μετά την έξοδό τους κατ' ευθείαν για ύπνο, ώστε οι γονείς να μη μυρίσουν την αναπνοή τους. Άλλα παιδιά καμουφλάρουν την αναπνοή με άρωμα που υπερκαλύπτει την μυρωδιά του ποτού. Αν μυρίζουν αλκοόλ, λένε ότι ήπιαν μόνον ένα ποτήρι. Το παιδί που πίνει : -κουράζεται και αρρωσταίνει πιο εύκολα -συμπεριφέρεται ανεύθυνα και αδιαφορεί για τις υποχρεώσεις του 16

17 -συχνά καπνίζει -είναι γενικά απείθαρχο ή έγινε απείθαρχο τον τελευταίο καιρό -μπορεί να έχει ενδείξεις κατάθλιψης -έχει κατά κανόνα μεγάλο άγχος για τις υποχρεώσεις του αλλά μπορεί να μην το εκδηλώνει και απεναντίας να παρουσιάζει ένα προσωπείο παθητικότητας και αδιαφορίας -έχει κάνει νέους φίλους τους οποίους οι γονείς δεν γνωρίζουν αρκετά καλά ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ Το 70-90% των ενήλικων καπνιστών - όπως δείχνουν οι στατιστικές - έχουν αρχίσει το τσιγάρο πριν από την ηλικία των 18 χρόνων. Έξι στα δέκα αγόρια στην Ελλάδα - σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα - αρχίζουν να καπνίζουν στα χρόνια τους και ένα στα τέσσερα πριν από τα 15. Η κρίσιμη ηλικία που τα παιδιά δοκιμάζουν το κάπνισμα είναι τα χρόνια, όπως προκύπτει από ελληνικές και ξένες έρευνες. «Το τραγικό είναι ότι οι δοκιμές αυτές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα τον εθισμό στη νικοτίνη, γιατί είναι πια αποδεδειγμένο ότι η νικοτίνη είναι έντονα εθιστική και εξαρτησιογόνος ουσία», τονίζει η επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής κ. Πόπη Αναστασέα- Βλάχου. «Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι στην ηλικία των χρόνων λίγα μόνο τσιγάρα προκαλούν εθισμό. Παλιότερα πιστεύαμε ότι χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος για να δημιουργηθεί εθισμός. Αυτό το εύρημα παραξένεψε και τους ερευνητές, που δεν πίστευαν τα αποτελέσματά τους». Η Αμερικανική Πνευμονολογική Εταιρεία αναφέρει ότι οι περισσότεροι από τους εφήβους που έχουν καπνίσει 100 τσιγάρα θα ήθελαν να το κόψουν, αλλά είναι πλέον ανίκανοι να το κάνουν _ έχουν ήδη εθισθεί. «Αναμφίβολα πρόκειται για χρήση ενός σκληρού ναρκωτικού», λέει ο πνευμονολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για το Κάπνισμα «Σ. Δοξιάδης και Γ. Γεννηματάς» κ. Παναγιώτης Μπεχράκης. «Η νικοτίνη, εισπνεόμενη περνά από τους πνεύμονες στο αίμα και φτάνει σχεδόν αμέσως στον εγκέφαλο, όπου ενεργοποιεί την ίδια ακριβώς νευροβιολογική διεργασία που διεγείρουν και τα αλκαλοειδή (μορφίνη, ηρωίνη) και η κοκαΐνη». Σε αυτόν τον κατ' εξοχήν φαρμακευτικό μηχανισμό εξάρτησης προστίθεται και η επανάληψη των στερεότυπων τις οποίες συνηθίζει ο νέος καπνιστής: ο ερεθισμός των χειλιών και του στόματος, η σύνδεση του καπνίσματος με ψυχολογικές διακυμάνσεις της καθημερινότητας (χαρά, λύπη, θυμός, αδημονία, αγωνία κ.λπ.) και με βιολογικές διεργασίες (φαγητό, σεξ) κ.ά. «Πολύ σημαντικό για τους νέους είναι το λεγόμενο lifestyle, όπου το κάπνισμα γίνεται μέρος της προσωπικότητας του καπνιστή ή της καπνίστριας και χρησιμοποιείται ως μέσο επικοινωνίας και συναναστροφής στη διασκέδαση», προσθέτει ο κ. Μπεχράκης. «Με βάση τα παραπάνω, είναι προφανές ότι πρόκειται 17

18 για ένα τεραστίων διαστάσεων πρόβλημα εξάρτησης, με νευροβιολογικές και ψυχολογικές συνιστώσες». Οι μελέτες προειδοποιούν και για μια άλλη επικίνδυνη παράμετρο: «Φαίνεται ότι τα νεαρά άτομα που άρχισαν το τσιγάρο στην εφηβεία τους είναι πιο ευάλωτα στο να δοκιμάσουν οινοπνευματώδη ποτά και ναρκωτικά, αλλά και να έχουν σεξουαλική συμπεριφορά υψηλού κινδύνου», επισημαίνει η κ. Βλάχου. Όλο και συχνότερο είναι το φαινόμενο του καπνίσματος στους νέους. Η κακή συνήθεια ξεκινάει συνήθως από την αφηβεία. Οι ακόλουθοι παράγοντες καθορίζουν την αιτία ή τις αιτίες που οι νέοι αρχίζουν το κάπνισμα: Συνήθεια γονέων Φίλοι, μεγαλύτερα αδέλφια, κοινωνικό περιβάλλον Διαφήμιση και εμπορική σύνδεση με την εικόνα του Διαφήμιση και εμπορική σύνδεση με τον αθλητισμό Σχέσεις / οικογενειακή δομή Επίπεδο εκπαίδευσης Κοινωνικοοικονομικό επίπεδο Διαχείριση άγχους και καταπίεσης Αποδοχή Οι έφηβοι συχνά αγνοούν τη δυνατότητα εθισμού στον καπνό - 61% των νέων θεωρούν ότι δεν πειράζει να δοκιμάσουν το τσιγάρο εφόσον το κόψουν πριν γίνει συνήθεια - 26% θεωρούν ότι οι κανονικοί καπνιστές μπορούν να το κόψουν οποτεδήποτε το θελήσουν Κάπνισμα και μαθητές Σύμφωνα με έρευνες, οι μισοί και πλέον μαθητές (57%) έχουν καπνίσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, οι περισσότεροι περιστασιακά (33%). Συστηματικά δηλώνουν ότι καπνίζουν το 21% των μαθητών. Τα κορίτσια υπερτερούν των αγοριών στο περιστασιακό κάπνισμα (35% και 31% αντίστοιχα), ενώ περισσότερα αγόρια (22%) από κορίτσια (20%) δηλώνουν συστηματικοί καπνιστές, χωρίς όμως μεγάλη διαφορά μεταξύ τους. Οι μεγαλύτεροι μαθητές (17-18 ετών) καπνίζουν συστηματικά σε ποσοστό πενταπλάσιο από τους μικρότερους (13-14 ετών). Είναι σημαντικό οι νέοι να έχουν πραγματική αποδεκτή ενημέρωση σχετικά με την εξάρτηση από τη νικοτίνη και τα αποτελέσματα του καπνίσματος. Παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους για κάπνισμα Ισχύουν μια σειρά από σύνθετους και ενδογενείς παράγοντες που προδιαθέτουν τους νέους να καπνίσουν και αυτοί ποικίλουν ανά άτομο και λαό. Αυτοί περιλαμβάνουν υψηλά επίπεδα κοινωνικής αποδοχής στους χρήστες προϊόντων καπνού, έκθεση και αδυναμία αντίδρασης απέναντι στη διαφήμιση, διαθεσιμότητα και εύκολη πρόσβαση, ρόλος προτύπου από τους γονείς και άλλους ενήλικες και κοινωνική πίεση της ομάδας. 18

19 Λόγοι για τους οποίους καπνίζουν οι έφηβοι Πολύ συχνά το κάπνισμα αρχίζει τυχαία. Χωρίς να το πολυσκεφτούν οι έφηβοι ακολουθούν το ρεύμα. Για αρκετούς το κάπνισμα σημαίνει να έχουν κάτι να κάνουν. Μερικοί έφηβοι ζητούν την απόλαυση από το κάπνισμα και προσπαθούν να ηρεμήσουν τα νεύρα τους με αυτό τον τρόπο. Μερικοί θεωρούν ότι το κάπνισμα τους ενεργοποιεί και τους βοηθά στη συγκέντρωση. Αρκετοί έφηβοι θεωρούν ότι με το κάπνισμα μεγάλωσαν. Για μερικούς, το κάπνισμα αποτελεί ένα μέσον για να εισχωρήσουν και να ανήκουν στους σωστούς κύκλους / ομάδες. Ορισμένοι πιστεύουν ότι το κάπνισμα τους δίνει κάποιο στυλ. Ιδιαίτερα οι νεαροί θεωρούν ότι οι κοπέλες το βρίσκουν ελκυστικό και μπορεί να συνδεθεί με ένα γενικό τρόπο ζωής. Άλλοι θεωρούν ότι τους προσδίδει αυτοπεποίθηση και καπνίζοντας την προβάλλουν. Άλλοι πάλι δοκιμάζουν τον καπνό από περιέργεια. Μερικοί έφηβοι καπνίζουν από αντίδραση στους κανονισμούς. Άλλοι επηρεάζονται από τη διαφήμιση Επίσης, οι νέοι μπορεί να εθιστούν στη νικοτίνη, η οποία είναι συστατικό του καπνού. Ο εθισμός αυτός, κάνει δύσκολη τη διακοπή του καπνίσματος, ακόμη και αν το θέλετε. Το κάπνισμα έχει γίνει συνήθεια για αρκετούς νέους. Μερικοί συνηθίζουν να καπνίζουν στα διαλείμματα και σε άλλους αρέσει να καπνίζουν μετά το γεύμα. Όταν μία συνήθεια εδραιωθεί είναι δύσκολο να την κόψει κανείς. Εθισμός Η νικοτίνη είναι το συστατικό του τσιγάρου που προκαλεί εθισμό και είναι τόσο εθιστική, όπως ίσως η ηρωίνη ή η κοκαΐνη. Όταν ο καπνιστής εισπνεύσει το καπνό μεταφέρει τη νικοτίνη βαθιά στους πνεύμονες όπου απορροφάται πολύ γρήγορα στο αίμα και από εκεί στην καρδιά και τον εγκέφαλο. Η νικοτίνη έχει ποικίλες επιδράσεις στον άνθρωπο, κυρίως στην καρδιά και το ορμονικό σύστημα. Επίσης σημαντικότερες επιδράσεις έχει στον εγκέφαλο. Ορισμένες χημικές ουσίες που υπάρχουν στον εγκέφαλο (νευροδιαβιβαστές) εμπλέκονται στη δημιουργία εξάρτησης από τον καπνό. Έτσι δημιουργείται αίσθημα διέγερσης, ευεξίας και άλλα συμπτώματα παρόμοια με αυτά άλλων ναρκωτικών ουσιών. Όσο περνάει ο καιρός, ο εγκέφαλος του καπνιστή προσαρμόζεται στην παρουσία της νικοτίνης και την έχει ανάγκη. Αποκτά δηλ. εξάρτηση. Έρευνες δείχνουν ότι μεσολαβούν περίπου 2 χρόνια μέχρι να εθιστεί κάποιος στη νικοτίνη. Εν τούτοις, το σημαντικό είναι ότι η πορεία αυτή είναι αναστρέψιμη και μέσα σε 2-6 εβδομάδες διακοπής ο εγκέφαλος προσαρμόζεται ξανά στην προηγούμενη χωρίς 19

20 νικοτίνη κατάσταση. Στη διάρκεια αυτής της φάσης, ο πρώην καπνιστής βιώνει συμπτώματα στέρησης της νικοτίνης. Παθητικό κάπνισμα Άτομο που αναπνέει καπνό ενώ δεν καπνίζει ο ίδιος αποκαλείται παθητικός καπνιστής, ακούσιος ή έμμεσος καπνιστής. Μη καπνιστές / παθητικοί καπνιστές αναπνέουν τον καπνό από το τσιγάρο που καίγεται και επίσης αυτόν που εκπνέεται από καπνιστή. Το 85% του καπνού τσιγάρων σε ένα δωμάτιο οφείλεται στην καύση του τσιγάρου και περιέχει υψηλή συγκέντρωση τοξινών. Οι παθητικοί καπνιστές μπορεί να έχουν άμεσες ενοχλήσεις όπως ερεθισμό στα μάτια, πόνο στο λαιμό και ζαλάδα. Εκτίθενται σε αυξημένο κίνδυνο για μια σειρά από ασθένειες που συνδέονται με το κάπνισμα. Σχεδόν τα μισά παιδιά εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα στο σπίτι. Ο παθητικός καπνιστής διατρέχει κίνδυνο παθήσεων του αναπνευστικού όπως βρογχίτιδα, πνευμονία κλπ. «Τριτογενές κάπνισμα»! Τώρα οι ειδικοί εντοπίζουν άλλη μια απειλή για τα παιδιά που συνδέεται με το κάπνισμα και δεν είναι εύκολο να αποφευχθεί: το «τριτογενές κάπνισμα». Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγραφεί το αόρατο και τοξικό μείγμα αερίων και μορίων που επικάθεται στα μαλλιά και στα ρούχα των καπνιστών, αλλά και στα έπιπλα και στο πάτωμα. Το μείγμα παραμένει εκεί αφότου ο χώρος έχει καθαριστεί από τον καπνό. Στα κατάλοιπα περιλαμβάνονται βαρέα μέταλλα, καρκινογόνα ακόμα και ραδιενεργά υλικά τα οποία μπορούν να αγγίξουν τα παιδιά, να τα μεταφέρουν στο στόμα τους και να τα καταπιούν, ειδικά εάν μπουσουλάνε ή παίζουν στο πάτωμα. Σε σχετική έρευνα φάνηκε ότι η μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου (καπνιστών και μη καπνιστών) γνώριζε ότι το παθητικό κάπνισμα είναι κακό για τα παιδιά. Το 95% των μη καπνιστών και το 84% των καπνιστών συμφώνησαν ότι «η εισπνοή καπνού από το τσιγάρο των γονιών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία μωρών και παιδιών». Όμως πολλοί λιγότεροι γνώριζαν τους κινδύνους του τριτογενούς καπνίσματος, οι περισσότεροι θεωρούσαν ότι εάν άνοιγαν για λίγο το παράθυρο ή έναν ανεμιστήρα, ο καπνός θα διαλυόταν και έτσι τα παιδιά δεν θα επηρεάζονταν. Βασικά συμπεράσματα της έρευνας ήταν: Το να κλείνουμε την πόρτα της κουζίνας για να κάνουμε ένα τσιγάρο μακριά από τα παιδιά, δεν τα προστατεύει από τις συνέπειες αυτού του τσιγάρου και Υπάρχουν καρκινογόνα σε αυτόν τον τριτογενή καπνό και ο κίνδυνος του καρκίνου ελλοχεύει για όλους τους ανθρώπους, όλων των ηλικιών, που έρχονται σε επαφή. Κάπνισμα και επιπτώσεις στην υγεία Το κάπνισμα έχει 50 τρόπους να επηρεάσει τη ζωή του καπνιστή μέσω κάποιας ασθένειας και περισσότερους από 20 τρόπους για να τον οδηγήσει στο θάνατο. Οι μισοί από τους εφήβους κανονικούς καπνιστές, εάν συνεχίσουν το κάπνισμα, θα 20

21 πεθάνουν από ασθένειες που προκλήθηκαν από αυτό. Νοσηρότητα. Πολλές ιατρικές καταστάσεις συνδεόμενες με το κάπνισμα μπορεί να προκαλέσουν χρόνια προβλήματα υγείας. Θνησιμότητα Ένας στους δύο μακροχρόνιους καπνιστές θα πεθάνει πρόωρα εξ αιτίας του καπνίσματος και οι μισοί από αυτούς σε μέση ηλικία. Οι περισσότεροι πεθαίνουν από μία από τις τρεις ασθένειες που συνδέονται με το κάπνισμα, δηλ. τον καρκίνο των πνευμόνων, τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ή κάποια χρόνια καρδιακή πάθηση. Οι συνέπειες του καπνίσματος για την υγεία Κάπνισμα, Σεξουαλική ζωή και Αναπαραγωγή Το κάπνισμα μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα γυναικών και ανδρών, τη σεξουαλική λειτουργία των ανδρών, την υγεία των εγκύων, την υγεία των εμβρύων, των νεογνών και των μικρών παιδιών Εκτιμάται ότι η γονιμότητα των γυναικών που καπνίζουν μπορεί να μειωθεί κατά 28% σε σύγκριση με τις μη καπνίστριες. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ανικανότητας των ανδρών κατά 50%. Το κάπνισμα σε συνδυασμό με τη χρήση αντισυλληπτικών χαπιών αυξάνει στο 10πλάσιο τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιοαγγειακών παθήσεων. Επίδραση του καπνίσματος στην εμφάνιση Το κάπνισμα προσβάλλει σοβαρά όχι μόνο τα εσωτερικά όργανα αλλά και την εμφάνιση (παρουσιαστικό) του καπνιστού επηρεάζοντας το δέρμα, το σωματικό βάρος και τη μορφή Κάπνισμα και δέρμα Το κάπνισμα επιδρά στο δέρμα με δύο τρόπους: Το περιβάλλον με καπνό τσιγάρου αφυδατώνει την επιδερμίδα Το κάπνισμα μειώνει τη ροή του αίματος προς το δέρμα, περιορίζοντας το οξυγόνο με αποτέλεσμα να του στερεί τις ουσιαστικές θρεπτικές ουσίες. Επίσης επηρεάζει το δέρμα δημιουργώντας ρυτίδες γύρω από τα μάτια και το στόμα και κιτρινίλα στα δάχτυλα, νύχια και δόντια. Κάπνισμα και σωματικό βάρος Όταν κάποιος διακόψει το κάπνισμα αυξάνει το βάρος του κατά 2 3 κιλά. Η ακριβής αιτία του φαινομένου αυτού είναι άγνωστη, αλλά μπορεί εν μέρει να συνδεθεί με το ότι το κάπνισμα αυξάνει το μεταβολισμό. Άλλωστε, η νικοτίνη δρα ως κατασταλτικό της όρεξης. 21

22 Οι καπνιστές φαίνεται να εναποθέτουν μεγαλύτερες ποσότητες λίπους στο σώμα τους, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη, καρδιοαγγειακά νοσήματα, υπέρταση, προβλήματα χοληδόχου κύστης και καρκίνο της μήτρας. ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΦΑΓΗΤΟ Η ψυχογενής βουλιμία Η βουλιμία ξεκινά συχνά πολύ πιο αργά απ ό,τι η ανορεξία, περίπου στο τέλος της εφηβείας, δηλαδή στα χρόνια. Εκτιμάται ότι είναι δύο με τρεις φορές πιο συχνή απ ότι η ψυχογενής ανορεξία. Πρέπει να τονιστεί όμως ότι κατά την διάρκεια της προεφηβείας και της εφηβείας βουλιμικά επεισόδια παρουσιάζουν 4 στους 100 εφήβους (κυρίως κορίτσια) χωρίς ωστόσο κάποιες φορές να πληρούν όλα τα κριτήρια της διαταραχής. Η βουλιμία εκδηλώνεται με κρίσεις. Συνοδεύεται με ένα αίσθημα αγωνίας και μια επιτακτική ανάγκη το άτομο να καταβροχθίσει τροφές. Χαρακτηρίζεται από απότομα επεισόδια τάχιστης κατανάλωσης υπερβολικής ποσότητας τροφής. Η τροφή καταπίνεται αμάσητη χωρίς διακρίσεις και κρυφά. Η έφηβη που παρουσιάζει βουλιμική συμπεριφορά δεν έχει κανέναν αυτοέλεγχο στο τι τρώει, πόσο τρώει και πόση ώρα τρώει. Σε μια μόνο κρίση βουλιμίας μπορεί να καταναλώσει περισσότερες από θερμίδες σε τροφές που δεν ταιριάζουν μεταξύ τους. Μετά νιώθει ενοχή και αίσθημα ντροπής για αυτό που έκανε. Απεχθάνεται τον εαυτό της και κάθε είδους τροφή. Περίπου στις μισές περιπτώσεις η έφηβη προκαλεί εμετό για να μην παχύνει. Κάνει χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή κάνει επίτηδες κλύσμα για να απαλλάσσεται από τα κιλά. Τι πρέπει να γνωρίζετε Τα περισσότερα βουλιμικά κορίτσια ή αγόρια διατηρούν το φυσιολογικό βάρος τους ή παρουσιάζουν αυξομοιώσεις. Διακατέχονται από ένα νοσηρό φόβο μήπως παχύνουν και στις μισές περιπτώσεις παρουσιάζουν παράλληλα και συμπτώματα κατάθλιψης. Σχετικά με τα συμπτώματα, θεωρείται ότι οι βουλιμικές κρίσεις εκδηλώνονται τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα και πάνω από τρεις μήνες Η έφηβη προσπαθεί να τρώει μόνη της για να μην τη βλέπει κανείς Όταν τη ρωτάνε πόσο έφαγε, αποφεύγει να απαντήσει και γενικά δεν παραδέχεται εύκολα ότι τρώει πολύ Δεν της αρέσει γενικά το σώμα της Εκτιμά την προσωπικότητά της με βάση τη μορφή του σώματός της και τα κιλά της Παρουσιάζει κατά καιρούς επεισόδια ψυχογενούς ανορεξίας Συνήθως έχει έμμονη ιδέα με το φαγητό και αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής της Μπορεί να δείχνει ανασφάλεια και άγχος. Αρχίζει να αποτραβιέται από τις παρέες της και δεν συμπεριφέρεται άνετα στις κοινωνικές οικογενειακές συναναστροφές ή και στο σχολείο. 22

23 Στο ιστορικό τους βρίσκουμε διαταραχές διατροφής στη μικρή ηλικία, ανορεξία, υπερφαγία κ.λπ. Φαίνεται ότι η βουλιμία είναι μια συμπεριφορά τιμωρίας. Όταν εγκατασταθεί μπορεί να διαρκέσει 4-5 χρόνια και σε κάποιες περιπτώσεις πολύ περισσότερο. Όλη αυτή η κατάσταση επιδρά στην υγεία της έφηβης, η οποία παρουσιάζει ανωμαλίες στην περίοδο, έχει πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, ναυτία, οιδήματα (πρήξιμο) στα χέρια και τα πόδια της. «Εθισμός» στο Διαδίκτυο Είναι η υπερβολική χρήση του Διαδικτύου που παρεμβαίνει στην προσωπική ζωή. Αν και ο όρος «εθισμός» στο Διαδίκτυο παραμένει αμφιλεγόμενος από την επιστημονική κοινότητα, εν τούτοις έχουν αναφερθεί αρκετές περιπτώσεις παιδιών και εφήβων που δαπανούν υπερβολικά πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή παίζοντας ηλεκτρονικά-διαδικτυακά παιχνίδια, μιλώντας διαδικτυακά σε δωμάτια συνομιλιών ή σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. facebook), ενώ ξεχνούν ή παραμελούν άλλες σημαντικές δραστηριότητες. Πού οφείλεται αυτή η εθιστική συμπεριφορά; Ο εθισμός στα ηλεκτρονικά παιχνίδια οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες. Ο νέος χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο και κατ επέκταση τα ηλεκτρονικά παιχνίδια για να καλύψει τις ψυχολογικές ανάγκες του. Μέσα από το περιβάλλον του ηλεκτρονικού παιχνιδιού, δημιουργεί έναν «εικονικό» εαυτό του, τον οποίο τον εξιδανικεύει και χρησιμοποιώντας αυτό το «avatar» (εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού του) εξερευνά διάφορες πτυχές της προσωπικότητάς του χωρίς ηθικούς και σωματικούς περιορισμούς και συνέπειες. Αυτό γίνεται γιατί στα ηλεκτρονικά παιχνίδια δεν υπάρχουν φυσικές συνέπειες των πράξεων του. Μπορεί να ενσαρκώσει διάφορους ρόλους ανάλογα με τις απαιτήσεις του παιχνιδιού. Σημάδια συμπτώματα Αδυναμία του ατόμου να σταματήσει τη δραστηριότητα, ή ανεπιτυχείς προσπάθειες να μειώσει ή να ελέγξει το χρόνο ενασχόλησης με το διαδίκτυο. Επιθυμία να περνά ολοένα και περισσότερο χρόνο στο Διαδίκτυο και περισσότερο από αυτό που είχε αρχικά προγραμματιστεί. Σκέψεις για προηγούμενες online δραστηριότητες ή αναμονή της επόμενης δραστηριότητας online. Χρήση του Διαδικτύου για όλο και περισσότερο χρονικό διάστημα προκειμένου να ικανοποιηθεί. Παραμέληση ή και απομόνωση από την οικογένεια και τους φίλους και διακινδύνευση απώλειας σημαντικών σχέσεων ή εκπαιδευτικών ευκαιριών και μείωση των σχολικών επιδόσεων. 23

24 Συναισθηματικό κενό, ανία, ανησυχία, άσχημη διάθεση, επιθετικότητα, όταν δεν είναι online, ή όταν προσπαθεί να περιορίσει τη χρήση. Επανάπαυση στην οικογένεια και τους φίλους ή αδιαφορία σχετικά με τις δραστηριότητες και τις ευθύνες που του αναλογούν. Αίσθηση ευεξίας, ευτυχίας και ευφορίας όταν βρίσκεσαι στον υπολογιστή. Αισθήματα ενοχής ή αμυντική συμπεριφορά σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου που μπορούν να εκδηλωθούν και με ψέματα προς τα μέλη της οικογένειας ή φίλους, προκειμένου να αποκρύψει το χρόνο παραμονής στο Διαδίκτυο. Χρήση του Διαδικτύου σαν ένα τρόπο για να ξεφύγει από τα προβλήματα η να απαλλαγεί από ένα αίσθημα δυσφορίας και κακής διάθεσης. Μπορούν όμως να παρατηρηθούν και διάφορα σωματικά συμπτώματα όπως: Το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα. Ξηροφθαλμία. Ημικρανίες και σοβαροί πονοκέφαλοι. Προβλήματα και πόνοι στη μέση. Διατροφικές ατασθαλίες, όπως, για παράδειγμα, η παράλειψη γευμάτων. Παραμέληση της προσωπικής υγιεινής. Διαταραχές του ύπνου και αλλαγές στις ώρες του ύπνου, όπως υπνηλία τις πρωινές ώρες εξαιτίας της χρήσης του Διαδικτύου τη νύχτα Τρόποι πρόληψης ή/και αντιμετώπισης. Να σημειώσει τι κάνει όταν πηγαίνει σπίτι μετά το σχολείο Χρονομέτρηση συνολικής ώρας που αφιερώνει την ημέρα κάποιος για να παίξει συγκεκριμένο ή συγκεκριμένα παιχνίδια. Για παράδειγμα, κάποιος που είναι εθισμένος σε real time διαδικτυακό παιχνίδι και αφιερώνει πάνω από 24 ώρες την εβδομάδα σε αυτό, ξεπερνάει τα όρια του φυσιολογικού Κάτι που μπορεί να ακούγεται αντιφατικό, αλλά παρουσιάζει αρκετές πιθανότητες να αντιμετωπίσει τον συγκεκριμένο εθισμό. Να διαβάσει, ο εθισμένος, έναν οδηγό βήμα προς βήμα πώς να κερδίσει στο παιχνίδι. Αυτό έχει τη δυνατότητα να καταστρέφει τη χαρά και την περιέργεια για να ανακαλύψει κάποιος τι θα συμβεί στη συνέχεια. Έτσι, το παιχνίδι καταντάει βαρετό Το ίδιο μπορεί να συμβεί αν του δοθούν έτοιμες λύσεις - απατεωνιές (cheats στη γλώσσα των ηλεκτρονικών παιχνιδιών). Για παράδειγμα αν πρέπει ο παίκτης να ξεκλειδώσει το λεγόμενο "τρόπους του Θεού" για τον James Bond Goldeneye, η λύση απατεωνιά μπορεί να καλέσει οποιοδήποτε όπλο στο παιχνίδι, γεγονός που επίσης κάνει το παιχνίδι σιγά- σιγά να γίνει βαρετό Να ρωτήσουν τον εαυτό τους αν οι φίλοι τους είναι πραγματικοί ή φανταστικοί. Σκοπός της ερώτησης αυτής είναι να κοιτάξουν γύρω τους και να δουν αν υπάρχουν άτομα που είναι φίλοι τους στην πραγματική ζωή και όχι στα παιχνίδια. Αν νομίζουν ότι δεν τους λείπει η ανθρώπινη επαφή, ας δοκιμάσουν να κάνουν ένα διάλλειμα και να δουν μια τηλεοπτική σειρά όπως τα «Φιλαράκια», όπου οι ανθρώπινες σχέσεις είναι το κύριο θέμα της. Την επόμενη φορά θα αναζητήσουν αυτή την επαφή στο παιχνίδι και θα καταλάβουν ότι δεν είναι πραγματική Το εθισμένο άτομο μπορεί να καλέσει τους πραγματικούς του φίλους να παίξουν ένα παιχνίδι διαδικτυακό. Αυτό προτείνεται αν υπάρχουν πραγματικοί φίλοι και αυτοί δεν είναι εθισμένοι σε ηλεκτρονικά παιχνίδια. Στόχος είναι ότι τα άτομα που 24

25 δεν είναι εθισμένα θα βαριούνται γρήγορα ή θα κουράζονται και θα σταματάνε. Οπότε, στο τέλος δε θα υπάρχει άτομο που θα επιθυμεί να παίζει Να φτιάξει μια λίστα με πράγματα που πρέπει να γίνουν κατά τη διάρκεια της ημέρας και να τοποθετηθούν με βάση την προτεραιότητά τους Να κοιτούν την λίστα με τα πράγματα που πρέπει να κάνουν και να προσπαθούν να την ακολουθούν Η λίστα πρέπει να ανταποκρίνεται στην καθημερινότητα και να μην υπερβαίνει τις πραγματικές δυνάμεις του ατόμου Ας προσπαθήσει να γίνει μέλος μιας πραγματικής λέσχης, πχ οδηγοί σε cart, για να αποκτήσει επαφή με πραγματικούς ανθρώπους. Συμβουλές σε γονείς Ιδιαίτερα για τους γονείς προτείνεται ο ορισμός οικογενειακών κανόνων χρήσης του υπολογιστή και του διαδικτύου, κανόνες που αφορούν και τους ίδιους τους γονείς. Σημαντικές στην ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων είναι η ώθηση σε κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες και η καθιέρωση οικογενειακών δραστηριοτήτων που δεν εμπεριέχουν τη χρήση υπολογιστή και διαδικτύου. Ο υπολογιστής θα πρέπει να τοποθετείται σε δωμάτιο κοινής χρήσης από την οικογένεια και όχι στο δωμάτιο των παιδιών. Μπορείτε να εγκαταστήσετε και να χρησιμοποιήσετε προγράμματα ελέγχου της πρόσβασης σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες αλλά και του χρόνου παραμονής στο ιστό. Ωστόσο, επιτρέψτε την πρόσβαση στο διαδίκτυο διότι συχνά ο αποκλεισμός οδηγεί στη μυθοποίηση, μας ενδιαφέρει ο σωστός έλεγχος και όχι η απόρριψη του διαδικτύου. Σε κάθε περίπτωση, χωρίς πανικό και ενοχές, μπορείτε να έρθετε σε επαφή με ειδικούς για παροχή βοήθειας και συμβουλές ώστε να προλάβουμε ή να αντιμετωπίσουμε σχετικά προβλήματα. Συστήνεται όμως να υπάρχει από την οικογένεια: Επιβλεψη στον τρόπο και στο χρόνο χρήσης του διαδικτύου Παρακολουθηση με συνεχή έγνοια, χωρίς όμως να γίνεται με υπερπροστατευτικό τρόπο Συζητηση με τα παιδια και αποκτηση αποψεων και κριτικης στασης: τις περισσότερες φορές το παιδί βρίσκεται μόνο του όταν έρχεται αντιμέτωπο με κινδύνους. Είναι σημαντικό να μάθει να ξεχωρίζει τις καταστάσεις αυτές από μόνο του και να προστατεύεται κατάλληλα χωρίς να παρασύρεται. Ηλεκτρονικος αλφαβητισμος: όσοι γονείς δε γνωρίζουν τα πιο απλά και βασικά για το διαδίκτυο και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, θα ήταν καλό να επιδιώξουν να μάθουν κάποια βασικά στοιχεία για να είναι σε θέση να ασκούν καλύτερα το ρόλο τους. Φιλικη συμπεριφορα προς τους ηλεκτρονικους υπολογιστες και προωθηση των θετικων στοιχειων: να μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για πολύ χρήσιμη και απαραίτητη τεχνολογία, η οποία δε φαίνεται ότι θα μας εγκαταλείψει για τα επόμενα χρόνια. Μάλλον αντίθετα, η χρήση της θα αυξάνεται. Η σωστή χρήση του διαδικτύου έχει να κάνει γενικότερα με την ύπαρξη ορίων και πειθαρχίας στη συμπεριφορά μας. Αυτός ο παράγοντας θα πρέπει να 25