ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ. αποφάσισε τα ακόλουθα:

Transcript

1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Γενική Συνέλευση του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας, αφού έλαβε υπόψη της ότι α) οι απόφοιτοι του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας διαθέτουν τεκμηριωμένο επαγγελματικό δικαίωμα διορισμού στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ως καθηγητές του κλάδου «ΠΕ 02 Φιλολόγων». β) το Τμήμα παρέχει στις φοιτήτριες και στους φοιτητές του δυνατότητα παιδαγωγικής και διδακτικής κατάρτισης και μεριμνά για την προσαρμογή του Προγράμματος Σπουδών του στις νέες επιστημονικές και εκπαιδευτικές ανάγκες σύμφωνα με την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία. γ) από το ακαδημαϊκό έτος , στο πλαίσιο του νέου Προγράμματος Σπουδών του, περιλαμβάνονται μαθήματα που ανταποκρίνονται στις νέες απαιτήσεις της εκπαίδευσης παρέχοντας σύγχρονη επιστημονική γνώση ειδικά συνδεδεμένη με τη σχολική εκπαίδευση, αποφάσισε τα ακόλουθα: 1. Να εγκρίνει την κατάρτιση ειδικού προγράμματος σπουδών, ενταγμένου στο πλαίσιο του Προγράμματος Σπουδών του Τμήματος, το οποίο θα οδηγεί στην λήψη Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας. 2. Το Πρόγραμμα να προσφέρεται στις φοιτήτριες και φοιτητές του Τμήματος που εισάγονται από το ακαδημαϊκό έτος και εφεξής. 3. Η απόκτηση του Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας να είναι προαιρετική για τις φοιτήτριες και του φοιτητές του Τμήματος. 4. Το Πρόγραμμα να περιλαμβάνει οκτώ (8) εξαμηνιαία μαθήματα (Διδακτική διάρκεια εκάστου 13 x 3 = 39 ώρες τουλάχιστον, ECTS εκάστου: 4,5 μονάδες) η επιτυχής παρακολούθηση των οποίων να οδηγεί στη λήψη του Πιστοποιητικού Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας. 5. Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές του Τμήματος να έχουν στη διάθεσή τους πέντε (5) ακαδημαϊκά εξάμηνα (από το Δ εξάμηνο σπουδών τους και εξής) για να δηλώσουν, να παρακολουθήσουν και να εξεταστούν επιτυχώς στα οκτώ (8) μαθήματα, ώστε να αιτηθούν της απονομής του Πιστοποιητικού μαζί με το πτυχίο τους. 6. Να συγκροτηθεί κατάλογος μαθημάτων που διαρθρώνεται, σύμφωνα με τους νόμους 3848/2010 και 4186/2013 στις εξής τρεις (3) θεματικές ενότητες: Α) Θέματα εκπαίδευσης και αγωγής, Β) Θέματα μάθησης και διδασκαλίας και Γ) Ειδική διδακτική και πρακτική άσκηση. 7. Από τα οκτώ (8) μαθήματα, οι φοιτητές θα πρέπει να παρακολουθήσουν και να εξεταστούν επιτυχώς σε τρία (3) υποχρεωτικά μαθήματα (Υ), ένα (1) από κάθε θεματική κατηγορία, καθώς και σε άλλα πέντε (5) υποχρεωτικά επιλογής μαθήματα (ΥΕ) ως εξής: δύο (2) από την πρώτη θεματική κατηγορία, δύο (2) από τη δεύτερη θεματική κατηγορία και ένα (1) από την τρίτη θεματική κατηγορία το οποίο θα πρέπει υποχρεωτικά να είναι μάθημα πρακτικής άσκησης. 8. Τα μαθήματα Παιδαγωγικής Κατάρτισης και Διδακτικής Επάρκειας αποδίδουν 36 διδακτικές μονάδες (4,5 ECTS ανά μάθημα) σε σύνολο 240 που απαιτούνται για τη

2 λήψη πτυχίου και προϋποθέτουν την παρακολούθηση τουλάχιστον 312 ωρών διδασκαλίας στο πλαίσιο των σπουδών των φοιτητών/τριών του Τμήματός μας (3 ώρες εβδομαδιαίως 13 διδακτικές εβδομάδες τουλάχιστον ανά εξάμηνο σπουδών). ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Α. Θέματα εκπαίδευσης και αγωγής (1 Υποχρεωτικό + 2 Υποχρεωτικά Επιλογής) Από το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας: Α1. Εφαρμογές κοινωνικής ψυχολογίας στην εκπαίδευση (Υποχρεωτικό-4,5 ECTS) Α2. Θέματα ψυχο-κοινωνικής ανάπτυξης παιδιού και εφήβου (Υποχρεωτικό Επιλογής- 4,5 ECTS) Α3. Κοινωνική ψυχολογία των διαπροσωπικών και διομαδικών σχέσεων (Υποχρεωτικό Επιλογής-4,5 ECTS) Α4. Ανθρωπολογία της εκπαίδευσης (Υποχρεωτικό Επιλογής-4,5 ECTS) Α5. Ιστορία της εκπαίδευσης στο ελληνικό κράτος (Υποχρεωτικό Επιλογής-4,5 ECTS) Από άλλα Τμήματα του Δ.Π.Θ. (για περιορισμένο αριθμό φοιτητών ανά μάθημα): Α6. Εισαγωγή στην παιδαγωγική επιστήμη (Υποχρεωτικό Επιλογής - Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας-4,5 ECTS). Α7. Αξιολόγηση: Θεωρητικές προσεγγίσεις και εφαρμογές στην εκπαίδευση (Υποχρεωτικό Επιλογής - Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας-4,5 ECTS) Α8. Εισαγωγή στις επιστήμες της εκπαίδευσης (Υποχρεωτικό Επιλογής - Τ.Ε.Ε.Π.Η. - 4,5 ECTS) Α9. Διαπολιτισμική εκπαίδευση (Υποχρεωτικό Επιλογής - Τ.Ε.Ε.Π.Η. -4,5 ECTS) Β. Θέματα μάθησης και διδασκαλίας (1 Υποχρεωτικό + 2 Υποχρεωτικά Επιλογής) Από το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας: Β1. Θεωρία και μεθοδολογία της Ιστορίας (Υποχρεωτικό-4,5 ECTS) Β2. Ιστορία της Ευρωπαϊκής Τέχνης: Θέματα θεωρίας και διδακτικής μεθοδολογίας (Υποχρεωτικό Επιλογής-4,5 ECTS) Β3. Ιστορία της Νεοελληνικής Τέχνης: Θέματα θεωρίας και διδακτικής μεθοδολογίας (Υποχρεωτικό Επιλογής-4,5 ECTS) Β4. Κατανάλωση, υλικός πολιτισμός και μουσειακή εκπαίδευση (Υποχρεωτικό Επιλογής-4,5 ECTS) Β5. Κοινωνικές προσεγγίσεις της γλώσσας και δίγλωσση εκπαίδευση (Υποχρεωτικό Επιλογής-4,5 ECTS) Από άλλα Τμήματα του Δ.Π.Θ. (για περιορισμένο αριθμό φοιτητών ανά μάθημα): Β6. Εφαρμοσμένη μουσειοπαιδαγωγική (Υποχρεωτικό Επιλογής - Τ.Ε.Ε.Π.Η-4,5 ECTS) Β7. Γραμματισμός και σχεδιασμός γλωσσικού μαθήματος (Υποχρεωτικό Επιλογής - Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας-4,5 ECTS). Β8. Διδακτική της λογοτεχνίας ((Υποχρεωτικό Επιλογής -Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας & Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών-4,5 ECTS) 2

3 Γ. Ειδική διδακτική και πρακτική άσκηση (1 Υποχρεωτικό + 1 Υποχρεωτικό Επιλογής) Από το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας: Γ1. Διδακτική της Ιστορίας (Υποχρεωτικό-4,5 ECTS) Γ2. Η διδασκαλία της Ιστορίας με τη χρήση πηγών (Υποχρεωτικό Επιλογής -Πρακτική άσκηση-4,5 ECTS) Γ3. Σχολική παιδαγωγική (Υποχρεωτικό Επιλογής -Πρακτική άσκηση-4,5 ECTS) Γ4. Ελληνικά κείμενα της βυζαντινής και οθωμανικής εποχής και η διδακτική τους αξιοποίηση (Υποχρεωτικό Επιλογής -Πρακτική άσκηση-4,5 ECTS) Από άλλα Τμήματα του Δ.Π.Θ. (για περιορισμένο αριθμό φοιτητών ανά μάθημα): Γ5. Διδακτική της ελληνικής ως μητρικής (Υποχρεωτικό Επιλογής-Πρακτική άσκηση, Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας-4,5 ECTS) Γ6. Η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και γραμματείας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση-διδακτικές ασκήσεις (Υποχρεωτικό Επιλογής Πρακτική άσκηση, Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας-4,5 ECTS) Γ7. Διδακτική φιλολογικών μαθημάτων: η διδασκαλία της Ν.Ε γλώσσας και λογοτεχνίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση-διδακτικές ασκήσεις (Υποχρεωτικό Επιλογής- Πρακτική άσκηση Τμήμα ελληνικής Φιλολογίας-4,5 ECTS). Συμπερασματικά: 1. Σύμφωνα με τον ανωτέρω αναλυτικό κατάλογο, το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας προσφέρει μαθήματα διδακτικά αντικείμενα τα οποία εμπίπτουν στις από τον Νόμο οριζόμενες ως απαιτούμενες θεματικές περιοχές. 2. Ειδικότερα, το πρόγραμμα του πιστοποιητικού παιδαγωγικής κατάρτισης του Τμήματός μας περιλαμβάνει είκοσι τρία (23) μαθήματα εκ των οποίων τα τρία (3) είναι υποχρεωτικά και τα πέντε (5) υποχρεωτικά επιλογής. 3. Τα μαθήματα Παιδαγωγικής Κατάρτισης αποδίδουν 36 διδακτικές μονάδες (8 4,5 ECTS) σε σύνολο 216 που απαιτούνται για τη λήψη πτυχίου και προϋποθέτουν την παρακολούθηση τουλάχιστον 312 ωρών διδασκαλίας στο πλαίσιο των σπουδών των φοιτητών/τριών του Τμήματός μας (3 ώρες εβδομαδιαίως Χ 13 διδακτικές εβδομάδες ανά εξάμηνο). Τα μαθήματα που προσφέρονται από άλλα τμήματα του Δ.Π.Θ. μοριοδοτούνται ομοίως με 4,5 ECTS, ανεξάρτητα από τον αριθμό διδακτικών μονάδων που προσφέρουν στα τμήματα στα οποία διδάσκονται. 4. Οι διδάσκοντες είναι όλες και όλοι Καθηγητές και Λέκτορες του Δ.Π.Θ. 5. Η επιλογή των μαθημάτων διδακτικών αντικειμένων αποτελεί μια ολοκληρωμένη πρόταση που ανταποκρίνεται και καλύπτει πλήρως την ανάγκη για ουσιαστική παιδαγωγική κατάρτιση των φοιτητών μας. Συνάμα, καλύπτει τις τυπικές και ουσιαστικές απαιτήσεις του Νόμου για την εξασφάλιση της παιδαγωγικής κατάρτισης των αποφοίτων του Τμήματός μας οι οποίοι εισήχθησαν σε αυτό από το ακαδ. έτος και εξής. 3

4 ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ-ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Α. ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ Α1. Εφαρμογές κοινωνικής ψυχολογίας στην εκπαίδευση (Τ.Ι.Ε.) Σκοπός του μαθήματος είναι η μελέτη των φαινομένων εκείνων και των συμπεριφορών που συνθέτουν το πολυσχιδές πεδίο της πραγματικότητας της εκπαιδευτικής πράξης συνεισφέροντας στην κατανόηση των δυναμικών που υπογραμμίζουν το καθημερινά εξελισσόμενο πεδίο της σχολικής τάξης. Η επικέντρωση στην εφαρμογή των σχετικών θεωριών και μεθόδων έρευνας της κοινωνικής ψυχολογίας για την κατανόηση των δυναμικών που διακινούνται από τη μεριά του εκπαιδευτικού και των μαθητών συνιστά τον γνώμονα προσέγγισης του συγκεκριμένου αντικειμένου. Μέσα από την εξέταση των εφαρμογών της κοινωνικής ψυχολογίας στο πεδίο της εκπαίδευσης θα επιτευχθεί η ενίσχυση του επιστημονικού οπλοστασίου των αυριανών εκπαιδευτικών σε έναν τομέα εξίσου σημαντικό για την επιτυχία της εκπαιδευτικής πράξης, όσο αυτός της μετάδοσης γνώσεων. Επιμέρους μαθησιακοί στόχοι: Εμβάθυνση στον πολυ-επίπεδο ρόλο του σύγχρονου εκπαιδευτικού. Ανάδειξη των δυναμικών που διακινούνται στο σχολείο και της αλληλεπίδρασης μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών. Διαχείριση αυτού του δυναμικού από τον εκπαιδευτικό. Κατανόηση των συνθετικών στοιχείων της σχολικής επίδοσης. Αντίληψη της διαφορετικότητας σε γοργά μεταβαλλόμενες εκπαιδευτικές συνθήκες. Περιεχόμενο Διάγραμμα εισηγήσεων: Βία και επιθετικότητα: Ορισμός και θεωρητικό πλαίσιο εξήγησης του φαινομένου. Οι συμβολισμοί του εκπαιδευτικού μέσα στη σχολική τάξη. Επιθετικότητα από και προς τον εκπαιδευτικό, βία και ΜΜΕ, επιθετική συμπεριφορά στην οικογένεια. Γλώσσα και επικοινωνία: Λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, κοινωνικοί δείκτες στην ομιλία και ταυτότητα. Συζήτηση και λόγος, επικοινωνία και νέες τεχνολογίες. Κουλτούρα: Το πολιτισμικό πλαίσιο και η διαπολιτισμική προσέγγιση στην εκπαίδευση. Κουλτούρα και κοινωνικοποίηση, νόρμες, ταυτότητα και ο ρόλος της γλώσσας στη διαδικασία του επιπολιτισμού. Πολιτισμικές προκλήσεις στη σύγχρονη κοινωνία/σχολείο. Εμείς και οι «άλλοι»: Η έννοια της ετερότητας. Διαμόρφωση της εικόνας του εαυτού και της κοινωνικής ταυτότητας. Συλλογικότητα vs. ατομικότητας. Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις και η δόμηση του κοινωνικού μας κόσμου. Συνεργασία και ανταγωνισμός: Ορισμός και όψεις του φαινομένου. Μεικτά κίνητρα και η δομή της αλληλεξάρτησης. Δυάδες, μικρές ομάδες, διομαδικές σχέσεις. Επίλυση των συγκρούσεων. Απόδοση στην ομάδα: Καθοριστικοί παράγοντες της απόδοσης. Απώλεια κατά τη διαδικασία. Ατομική απόδοση στο κοινωνικό πλαίσιο Είδη ομαδικών έργων και βελτίωση της απόδοσης. Διαχείριση κρίσεων: Ορισμός και θεωρητική εξήγηση. Παραδείγματα κρίσεων μέσα στη σχολική τάξη. Μέθοδοι αντιμετώπισης. Α2. Θέματα ψυχο-κοινωνικής ανάπτυξης παιδιού και εφήβου (Τ.Ι.Ε.) Ο σκοπός του μαθήματος είναι διττός: Αφενός μεν, να παρέχει ένα συμπαγές και σφαιρικό σύνολο θεμελιωδών θεωρητικών γνώσεων εστιασμένων στο πολυσχιδές αντικείμενο της ψυχολογίας της ανάπτυξης του ατόμου. Αφετέρου δε, να αναδείξει την εφαρμογή αυτών των γνώσεων για την κατανόηση και καλύτερη διαχείριση του ατόμου στην κρίσιμη παιδική και εφηβική ηλικία. Σε κάθε περίπτωση η σύνδεση των θεωριών με τη κοινωνικο-γνωστική πραγματικότητα του ατόμου και την εμπειρία της συμμετοχής 4

5 του στην εκπαιδευτική διαδικασία θα αποτελέσουν το πρίσμα μέσα από το οποίο θα αντιμετωπιστούν και θα αναπτυχθούν οι θεματικές του μαθήματος. Έτσι, οι φοιτητές θα είναι σε θέση να κατανοήσουν τις κρίσιμες ψυχο-συναισθηματικές και κοινωνικογνωστικές ορίζουσες που υπογραμμίζουν τη βίωση της σχολικής εμπειρίας από την πλευρά των μαθητών, ώστε να εμπλουτίσουν το επιστημονικό τους οπλοστάσιο με σημαντικά εφόδια στην προσπάθεια διαχείρισης των δυναμικών που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της πραγματικότητας της σχολικής τάξης και της ίδιας της μαθησιακής διαδικασίας. Επιμέρους στόχοι: Κατανόηση των βασικών εννοιών και θεωριών που αφορούν στην κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη του ατόμου. Παρουσίαση θεμελιωδών θεωρητικών προτάσεων για την ψυχο-κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού και του εφήβου. Εμβάθυνση σε θέματα των επιμέρους πτυχών της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Ανάδειξη της σύνδεσης των θεμάτων αυτών με την παράλληλη εκπαιδευτική πραγματικότητα των παιδιών και των εφήβων. Περιεχόμενο Διάγραμμα εισηγήσεων: Ορισμός επιστημονικού πλαισίου: Βασικοί όροι της ψυχολογίας, οι κλάδοι της και οι έννοιες της ψυχολογίας του παιδιού και του εφήβου. Οι αναπτυξιακές θεωρίες των S. Freud, E. Erikson και J. Piaget. Οι αναπτυξιακές θεωρίες των I. Pavlov, B.F. Skinner, A. Bandura, L. Vigotsky. Γλώσσα και σκέψη στην παιδική ηλικία. Ανάπτυξη και ακαδημαϊκές δεξιότητες και οι γνωστικές συνέπειες της σχολικής εκπαίδευσης. Νοημοσύνη: Έννοια, αξιολόγηση και η λογική του Δείκτη Νοημοσύνης. Κοινωνικοποίηση και κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς Προβλήματα παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Οι σχέσεις με τους άλλους και η ομάδα των συνομηλίκων. Σύγχρονες θεωρίες για την εφηβεία. Ήβη και ψυχο-συναισθηματικές αλλαγές. Η σκέψη των εφήβων: Αλλαγές στην κατανόηση του κοινωνικού κόσμου και η ηθική τους ανάπτυξη. Η ολοκλήρωση του εαυτού και οι διαδικασίες διαμόρφωσης ταυτότητας. Διαταραχές παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Α3. Κοινωνική ψυχολογία των διαπροσωπικών και διομαδικών σχέσεων (Τ.Ι.Ε.) Η κοινωνική ψυχολογία συνιστά τον βασικότερο, ίσως, κλάδο της ψυχολογικής επιστήμης. Σε αυτό το μάθημα αναμένεται να καλυφθούν οι θεματικές που αφορούν στην εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε διαπροσωπικό και διομαδικό επίπεδο. Οι φοιτητές θα έχουν τη δυνατότητα να εστιάσουν την προσοχή τους στη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς στο επίπεδο της ομαδικής υπαγωγής των ατόμων και να αντιληφθούν τον καθοριστικό ρόλο των διομαδικών σχέσεων στον προσδιορισμό του εαυτού στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Επιμέρους στόχοι: Σφαιρική θεώρηση του αντικειμένου της κοινωνικής ψυχολογίας. Κατανόηση του κεντρικού ρόλου που διαδραματίζουν στη ζωή μας οι διαπροσωπικές και διομαδικές σχέσεις. Προσέγγιση κοινωνικών φαινομένων υπό το πρίσμα της ιδιότητας μέλους κοινωνικών ομάδων. Ικανότητα διάκρισης και επιλογής κατάλληλης ερμηνείας του πολύπτυχου της κοινωνικής πραγματικότητας. Περιεχόμενο Διάγραμμα εισηγήσεων: Διαπροσωπικές σχέσεις: Εγγύτητα και οικειότητα, ο ρόλος της κουλτούρας. Κοινωνική επαφή και μείωση του άγχους. Φιλικές σχέσεις. Θεωρία δεσμού (προσκόλληση) στις σχέσεις των ενηλίκων. Το συναίσθημα και η διαχείρισή του στο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων. Φιλο-κοινωνική συμπεριφορά: Προσφορά βοήθειας και αλτρουισμός, διαφοροποίηση της συμπεριφοράς στη βάση των κινήτρων, εφαρμοσμένα πλαίσια, κοινωνική στήριξη και λήψη βοήθειας. Η έννοια της ομάδας: Ορισμός, νόρμες, δομή ομάδας, υπο-ομάδες και υπερκείμενες κατηγορίες, κίνητρα ένταξης στην ομάδα. Κοινωνική επιρροή: Τύποι επιρροής, 5

6 συμμόρφωση, υπακοή στην αυθεντία, μειονοτική επιρροή και κοινωνική αλλαγή. Ηγεσία και λήψη αποφάσεων: Έννοια και τύποι ηγεσίας, τα χαρακτηριστικά του ηγέτη, ομαδική λήψη αποφάσεων. Προκατάληψη και διακρίσεις: Η φύση και οι διαστάσεις της προκατάληψης, οι στόχοι της και οι μορφές διακρίσεων, στερεότυπο. Η θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας. Διομαδική συμπεριφορά: Η έννοια της διομαδικής συμπεριφοράς και των διομαδικών σχέσεων, θεωρίες κοινωνικής ψυχολογίας για την εξήγηση της. Διομαδικά συναισθήματα, βελτίωση διομαδικών σχέσεων. Α4. Ανθρωπολογία της εκπαίδευσης (Τ.Ι.Ε.) Στόχος του μαθήματος είναι να κατανοήσουν οι φοιτητές την αναγκαιότητα της ανθρωπολογικής προσέγγισης απέναντι στη σύγχρονη εκπαιδευτική διαδικασία, ειδικά στη Β/θμια Εκπαίδευση. Καταρχάς αποσαφηνίζεται η βασική (μεθοδολογική κατά κύριο λόγο) διαφορά ανάμεσα στα γνωστικά αντικείμενα Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης και Ανθρωπολογία της Εκπαίδευσης, ενώ επιδιώκεται να τεθούν τα πλαίσια της σύγχρονης εκπαιδευτικής διαδικασίας τόσο διεθνώς όσο κυρίως στην ελληνική Εκπαίδευση (εκπαίδευση μεταναστών, μειονοτική εκπαίδευση, εκπαίδευση ενηλίκων κ.λπ.) και ειδικά τη Β/θμια. Στη βάση αυτή, θα επιδιωχθεί και η εξοικείωση των φοιτητών με το θεσμικό πλαίσιο που παρέχεται από την ελληνική Β/θμια Εκπαίδευση για την εκπόνηση περιορισμένων ερευνητικών προγραμμάτων στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, Πολιτιστικών προγραμμάτων, Προγραμμάτων Αγωγής Υγείας, προγραμμάτων Τοπικής Ιστορίας κ.λπ. Βασικά εννοιολογικά εργαλεία για την προσέγγιση των ζητημάτων αυτών είναι οι έννοιες της ταυτότητας και της ετερότητας, τα γνωστικά μοντέλα, η συσχέτιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας με την έννοια του πολιτισμού (culture) κ.λπ. Α5. Ιστορία της εκπαίδευσης στο ελληνικό κράτος (Τ.Ι.Ε.) Στο πρώτο μέρος εξετάζεται συνοπτικά η εκπαίδευση των ορθοδόξων υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και ο χαρακτήρας της παρεχόμενης σε αυτούς εκπαίδευσης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις αλλαγές που προκάλεσε ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός στην εκπαίδευση, με αποτέλεσμα να έχουμε τη μετάβαση από το «ελληνικό σχολείο» της Εκκλησίας στο «ελληνικό σχολείο» του έθνους. Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται αναλυτικά η πορεία της εκπαίδευσης από την ίδρυση του ελληνικού ανεξάρτητου εθνικού κράτους ως τις μέρες μας. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται και αναλύονται τα εκπαιδευτικά συστήματα που εφαρμόστηκαν κατά καιρούς, οι στόχοι που εξυπηρετούσαν, τα προβλήματα που προέκυψαν κατά την εφαρμογή τους και τα αποτελέσματα που είχαν. Εξετάζεται επίσης ο χαρακτήρας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και οι λόγοι των συγκεκριμένων επιλογών. Στη συνέχεια περιγράφονται αναλυτικά οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια του 20 ου αιώνα, καθώς και οι αντιδράσεις (αντιμεταρρυθμίσεις) που προκάλεσαν. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο γλωσσικό ζήτημα και στις επιπτώσεις που είχε η διαμάχη γύρω από τη γλώσσα στην εκπαίδευση. Τέλος, περιγράφονται οι παιδαγωγικές μέθοδοι που εφαρμόστηκαν κατά καιρούς στην εκπαίδευση του ελληνικού κράτους και εξετάζεται συνοπτικά η ζωή και το έργο των σπουδαιότερων ελλήνων παιδαγωγών. Α6. Εισαγωγή στην παιδαγωγική επιστήμη (ΤΕΦ) Περιεχόμενα μαθήματος: 6

7 Διασάφηση βασικών παιδαγωγικών εννοιών Σκοποί, μέσα και παράγοντες της αγωγής Η Παιδαγωγική ως Επιστήμη (αντικείμενο, χρησιμότητα, επιστημονική θεμελίωση). Η Έρευνα στην Παιδαγωγική Επιστήμη Από την Παιδαγωγική στις Επιστήμες της Αγωγής Κλάδοι και σύγχρονες τάσεις των Επιστημών της Αγωγής Επισκόπηση των κυριότερων παιδαγωγικών και εκπαιδευτικών ρευμάτων από το18ο αιώνα μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα Τα παιδαγωγικά και εκπαιδευτικά ρεύματα κατά το 2ο μισό του 20ου αιώνα: παρουσίαση και κριτική ανάλυση. Οι σύγχρονες εξελίξεις (παγκοσμιοποίηση, κοινωνία της γνώσης, πολυπολιτισμικότητα, ευρωπαϊκή ολοκλήρωση κτλ.) Όψεις και Συνθήκες Εκπαίδευσης: Επιδιώξεις και Στόχοι, Σχολικός Θεσμός, Εκπαιδευτικό Ίδρυμα, Προγράμματα και Περιεχόμενα, Μέθοδοι και Τεχνικές, Αξιολόγηση, Σχολικός Χώρος και Χρόνος, Σχέση Σχολείου, Οικογένειας, Κοινωνίας, Παιδαγωγική Επιστήμη και Μάθηση. Η Εκπαιδευτική Πράξη: Θεμελιώδεις Αρχές, Εκπαιδευτικές Σχέσεις, Το Μάθημα, Τα Σχολικά Εγχειρίδια-Το Εκπαιδευτικό Υλικό και Παιδαγωγική της Πληροφόρησης. Σύγχρονοι Παιδαγωγικοί Προσανατολισµοί και Εφαρµογές Ο ρόλος του σχολείου και των εκπαιδευτικών στη σύγχρονη εποχή Μαθησιακά αποτελέσματα μαθήματος: Με το μάθημα αυτό επιδιώκεται να καταστούν οι φοιτητές ικανοί να προσδιορίζουν το πεδίο αναφοράς της Παιδαγωγικής Επιστήμης, τη βασική θεματική της, την πορεία εξέλιξής της και να κατανοήσουν τη σπουδαιότητα και τη συνεισφορά της. Να κατανοούν τα επίπεδα προσέγγισης των παιδαγωγικών φαινομένων και τους παράγοντες που τα επηρεάζουν. Να αναπτύσσουν παιδαγωγικό προβληματισμό μέσα από την επαφή τους με τα παιδαγωγικά κινήματα, τις σύγχρονες τάσεις, αναζητήσεις και μορφές αγωγής στο χώρο της εκπαίδευσης. Να εξοικειωθούν με τη βασική ορολογία και τη θεματική της Παιδαγωγικής Επιστήμης. Να εξοικειωθούν με τους ευρύτερους παράγοντες και τις παραμέτρους που επηρεάζουν τα εκπαιδευτικά δρώμενα και τα παιδαγωγικά φαινόμενα. Να κατανοήσουν τις επιδράσεις των σύγχρονων εξελίξεων στον τομέα της εκπαίδευσης. Να σχηματίζουν μια σαφή εικόνα του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος και των συνθηκών του. Να ευαισθητοποιούνται απέναντι στις σύγχρονες παιδαγωγικές κατευθύνσεις. Να αποκτήσουν το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο που θα τους επιτρέψει να προχωρήσουν απρόσκοπτα στην υπόλοιπη παιδαγωγική τους κατάρτιση. 7

8 Α7. Αξιολόγηση: θεωρητικές προσεγγίσεις και εφαρμογές στην Εκπαίδευση (ΤΕΦ) Στόχος του μαθήματος είναι οι φοιτητές/τριες να προσεγγίσουν και να κατακτήσουν: α) την ευρύτερη αλλά και την ειδικότερη έννοια της αξιολόγησης στον εκπαιδευτικό θεσμό, β) τη σημασία της σε τομείς δραστηριοτήτων και ειδικότερα στην εκπαίδευση, γ) τις μορφές αξιολόγησης, δ) τις σύγχρονες απόψεις για τις προσεγγίσεις, τις μεθόδους και τις τεχνικές της αξιολόγησης της μάθησης. Οι ευρύτερες θεματικές ενότητες οι οποίες αναπτύσσονται είναι οι εξής: Εννοιολογική προσέγγιση του όρου αξιολόγησης και διακρίσεις όρων της αξιολόγησης. Η εκπαιδευτικά αξιολόγηση στην Ελλάδα και οι αμφισβητήσεις που διατυπώνονται σήμερα. Θετικές και αρνητικές στάσεις. Θεωρητικά σχήματα και μορφές αξιολόγησης. Διαγνωστική, διαμορφωτική, τελική αξιολόγηση. Τα χαρακτηριστικά της αξιολόγησης, αντικείμενα, σκοποί, μέθοδοι και κριτήρια αξιολόγησης. Τυπικές και άτυπες μορφές αξιολόγησης της επίδοσης. Παραδοσιακές και σύγχρονες μέθοδοι αξιολόγησης. Η αξιολόγηση της μάθησης, η αξιολόγηση ως μάθηση και η αξιολόγηση για τη μάθηση. Περιγραφική αξιολόγηση. Η αξιολόγηση του σχολείου. Εσωτερική αξιολόγηση, η αυτόαξιολόγηση των σχολείων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Μοντέλα εσωτερικής αξιολόγησης. Αξιολόγηση στην προσχολική εκπαίδευση. Εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης. Το portfolio. Α8. Εισαγωγή στις επιστήμες της εκπαίδευσης (Τ.Ε.Ε.Π.Η) Ορισμός της επιστήμης, της αγωγής, της εκπαίδευσης, της παιδαγωγικής, της μάθησης και της διδασκαλίας. Η παιδαγωγική ως τέχνη και ως επιστήμη. Η φύση της παιδαγωγικής, η μετάβαση από τη φιλοσοφία στην ψυχολογία και την κοινωνιολογία Η πειραματική παιδαγωγική. Ο θετικισμός στην παιδαγωγική. Η γένεση του όρου «Επιστήμες της Εκπαίδευσης» και η μετάβαση από την Παιδαγωγική στις Επιστήμες της Εκπαίδευσης. Οι συνθήκες της αυτονόμησης των Επιστημών της Εκπαίδευσης. Οι δεκαετίες 1960 και 1970 και οι Επιστήμες της Εκπαίδευσης. Η επιστημολογία των επιστημών της εκπαίδευσης. Ο επιστημονικός χαρακτήρας των επιστημών της εκπαίδευσης. Η έννοια της διεπιστημονικότητας. Η εξέλιξη των επιστημών της εκπαίδευσης σε σχέση με τις άλλες επιστήμες. Η αμφισβήτηση της επιστημονικότητας της παιδαγωγικής επιστήμης. Η χρησιμότητα των επιστημών της εκπαίδευσης στην εκπαιδευτική πράξη. Η έρευνα, οι σκοποί και οι μέθοδοι στις επιστήμες της εκπαίδευσης. Σχέση των επιστημών της εκπαίδευσης με τις παιδαγωγικές πρακτικές. Εκπαιδευτικά γεγονότα και εκπαιδευτικές καταστάσεις και τα «αντικείμενα» της εκπαίδευσης. Οι επιστήμες της εκπαίδευσης (αντικείμενα, μέθοδοι, έννοιες): Οικονομία της εκπαίδευσης, ιστορία της εκπαίδευσης, κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, παιδαγωγική, ψυχολογία της εκπαίδευσης, σχολική δημογραφία κτλ.) 8

9 Α9. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση (Τ.Ε.Ε.Π.Η) Το μάθημα αναπτύσσεται στους ακόλουθους άξονες: Πολιτισμός - κουλτούρα. Πολιτισμικός σχετικισμός -πολιτισμικός οικουμενισμός. Το δίλημμα της πολιτισμικής διαφοράς - το ζήτημα της κοινωνικής αναγνώρισης. Ο «άλλος» και η εικόνα του - στερεότυπα και προκαταλήψεις. Η αφήγηση για τον άλλο. Ρατσισμός - «φυλή». Κυρίαρχοι και κυριαρχούμενοι πολιτισμοί - σχέσεις εξουσίας και εκμετάλλευση. Από τον βιολογικό στον πολιτισμικό ρατσισμό. Εθνικισμός και εθνικό κράτος. Μειονοτικά ζητήματα και μειονοτική σχέση. Ιστορικές μειονότητες - μειονότητες από μετανάστευση - ο «οικείος ξένος». Εθνικός πολιτισμός - εθνική παιδεία. Εκπαίδευση μειονοτήτων και μεταναστών στην Ελλάδα. Η μειονοτική εκπαίδευση στη Θράκη. Η εκπαίδευση του «άλλου» - από την υπόθεση του ελλείμματος στην υπόθεση της διαφοράς. Σχέση γλώσσας-κουλτούρας. Μοντέλα δίγλωσσης εκπαίδευσης. Διαπολιτισμικό εκπαιδευτικό πρόταγμα : η ελληνική εμπειρία. Στόχοι του μαθήματος είναι: Να εξοικειώσει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές με τις βασικές περί πολιτισμού θεωρητικές έννοιες. Να αναπτύξει στους φοιτητές κριτική στάση απέναντι στην «ανάγνωση» των πολιτισμών, δίνοντας έμφαση στην εξέταση του πολιτικού πλαισίου. Να καταστήσει ορατό τον «άλλο» στην ματιά των φοιτητών και να συζητήσει τα αυτονόητα γύρω από την πρόσληψη του, με απώτερο στόχο την ανάδειξη του τρόπου με τον οποίο ο «άλλος» γίνεται κατανοητός και ποικιλόβαθμα αποδεκτός. Β. ΘΕΜΑΤΑ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Β1. Θεωρία και μεθοδολογία της Ιστορίας (Τ.Ι.Ε.) Το μάθημα αυτό εξετάζει τη σταδιακή ανάπτυξη της ιστορίας παράλληλα με την ιδεολογική ωρίμανση και τις ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις που επέτρεψαν στην πορεία του χρόνου την ανάδυσή της ως επιστήμης, όσο και τα μεθοδολογικά εργαλεία της, όπως επίσης τις πολλαπλές χρήσεις αλλά και την ουσιαστική χρησιμότητά της για έκαστη κοινωνία και κάθε άνθρωπο. Με εφαλτήριο λοιπόν το ερώτημα «τι είναι η ιστορία» στόχος του μαθήματος είναι η κατανόηση μιας σειράς ζητημάτων όπως: ότι η ιστορία είναι μια επιστήμη, η οποία, τόσο λόγω του ειδικού αντικειμένου που θεραπεύει όσο και εξαιτίας της «παραγωγής» της ανάμεσα στο παρόν του ιστορικού και το ιστορικό παρελθόν, κατέχει μια ειδική θέση μεταξύ των επιστημών ότι ο ιστορικός δεν γράφει την ιστορία από τη φαντασία του αλλά με βάση τις σωζόμενες πηγές του ιστορικού παρελθόντος -και επιπλέον τι είναι οι πηγές, πώς κατηγοριοποιούνται και για ποιους λόγους, πώς παρήχθησαν στην πορεία του χρόνου, τι είδους πληροφορίες μπορεί να αποκομίσει ο ιστορικός από τις πηγές που έχει στη διάθεσή του και με ποιο τρόπο μπορεί και πρέπει να τις 9

10 διαχειριστεί, να τις αξιολογήσει και να τις αξιοποιήσει, αλλά και πού θα πρέπει να αναζητήσει τις πηγές του ποια είναι τα βασικά στοιχεία μορφής και δομής της ιστορικής γραφής, πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει ο ιστορικός την αφήγηση, την ανάλυση και την περιγραφή, τα παραθέματα, τις υποσημειώσεις και τη βιβλιογραφία, ακόμη και τις αντικρουόμενες απόψεις που έχουν διατυπωθεί γύρω από ένα ζήτημα. Τέλος, έμφαση δίνεται στην ιστορία της ιστοριογραφίας, την παρουσίαση των κυριότερων «ιστορικών σχολών» καθώς επίσης την εξέλιξη της ιστορικής επιστήμης στο ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα. Β2. Ιστορία της Ευρωπαϊκής Τέχνης: θέματα θεωρίας και διδακτικής μεθοδολογίας (Τ.Ι.Ε.) Σκοπός του διδάσκοντος είναι να φέρει σε μια πρώτη επαφή τους φοιτητές και τις φοιτήτριες του Τμήματος με τις κύριες καλλιτεχνικές τάσεις της Ευρωπαϊκής Τέχνης από την Αναγέννηση ως τα μοντέρνα ρεύματα του 20 ου αιώνα (Αναγέννηση, Μπαρόκ, Ροκοκό, Νεοκλασικισμός, Ρομαντισμός, Ρεαλισμός, Ιμπρεσιονισμός, Εξπρεσιονισμός, Φωβισμός, Κυβισμός, Σουρεαλισμός). Ακόμη, να διασυνδεθούν οι εικαστικές τέχνες με το ιστορικό και κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν και να συνεξεταστούν με άλλες εκφράσεις του πολιτισμού της εποχής τους. Το 1/3 των διδακτικών ωρών αφιερώνεται στις δυνατότητες και τις μεθόδους αξιοποίησης της τέχνης και γενικότερα των εικαστικών αναπαραστάσεων στη διδακτική διαδικασία και συγκεκριμένα στο πλαίσιο των μαθημάτων του σχολικού προγράμματος, όπως η Ιστορία, η Νεοελληνική Γλώσσα, η Ιστορία της Τέχνης, η Φιλοσοφία, η Ψυχολογία κτλ. Β3. Ιστορία της Νεοελληνικής Τέχνης: θέματα θεωρίας και διδακτικής μεθοδολογίας (Τ.Ι.Ε.) Σκοπός του διδάσκοντος είναι να φέρει σε μια πρώτη επαφή τους φοιτητές/τριες του Τμήματος με τη Νεοελληνική Τέχνη, την τέχνη δηλαδή που αναπτύχθηκε στο ελληνικό κράτος τον 19 ο και 20 ο αιώνα. Μετά την απελευθέρωση και μέσα από σύνθετες επιρροές και οσμώσεις από τον ευρωπαϊκό χώρο διαμορφώνεται η καλλιτεχνική φυσιογνωμία του νεότερου Ελληνισμού. Πολλά έργα τέχνης της περιόδου αυτής εκφράζουν και αναπαράγουν τις ιδεολογικές τάσεις, τις πραγματικότητες και τους μετασχηματισμούς της νεοελληνικής κοινωνίας. Μέσα από τη μελέτη των κύριων τεχνοτροπικών τάσεων και καλλιτεχνών, όπως ο Βρυζάκης, ο Γύζης, ο Λύτρας, ο Ράλλης, ο Μαλέας, ο Κόντογλου, ο Θεόφιλος, ο Παρθένης, ο Παπαλουκάς, ο Εγγονόπουλος, ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Ιακωβίδης κ.ά. επιχειρείται μια διαφορετική προσέγγιση της ιστορίας του νεοελληνικού κράτους. Το 1/3 των διδακτικών ωρών αφιερώνεται στις δυνατότητες και τις μεθόδους αξιοποίησης της τέχνης και γενικότερα των εικαστικών αναπαραστάσεων του νεοελληνικού κράτους στη διδακτική διαδικασία και συγκεκριμένα στο πλαίσιο των μαθημάτων του σχολικού προγράμματος, όπως η Ιστορία, η Νεοελληνική Γλώσσα, η Ιστορία της Τέχνης, η Φιλοσοφία, η Ψυχολογία κτλ. Β4. Κατανάλωση, υλικός πολιτισμός και μουσειακή εκπαίδευση (Τ.Ι.Ε.) 10

11 Ο λόγος περί κατανάλωσης είναι στην ουσία του λόγος πολιτισμικός, εφόσον μέσα από αυτόν αποκαλύπτονται οι πολιτισμικοί κώδικες, τα όρια, τα περιθώρια, οι αποκλεισμοί αλλά και οι πολιτισμικές συνάφειες, και συναρτήσεις. Η κατανάλωση μετωνυμικά χρησιμοποιείται συχνά για να εκφραστεί η σχέση μας με τα πράγματα και τις συνθήκες. Καταναλώνω σημαίνει συναινώ, συμμορφώνομαι, αντιδρώ, ανθίσταμαι, απορρίπτω. Με άλλα λόγια, η κατανάλωση μπορεί να αναγνωσθεί ως στάση και επιλογή, η οποία απαντά σε πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές σχέσεις και εξαρτήσεις. Τα πράγματα και η ύλη μέσα από αυτό το θεωρητικό πρίσμα βγαίνουν από την υποστασιοποίηση και την αντικειμενοποίηση, χαράζουν διαδρομές και συνδιαμορφώνουν πολιτισμικές ανταλλαγές. Η δε κατανάλωση αναδύεται ως μια πολιτικά φορτισμένη έννοια που προβληματοποιεί την α-πολιτική ανάγνωση του υλικού πολιτισμού και συλλήβδην της υλικότητας και καθιστά ορατές πολιτικοποιημένες εκδοχές και αναγνώσεις της καθημερινότητας. Μέσα από αυτή την οπτική το μάθημα εξετάζει τις ποικίλες επιστημολογικές και μεθοδολογικές διαδρομές των πραγμάτων στην ανθρωπολογία και εστιάζει στην τέχνη, τον χώρο, το ένδυμα αλλά και την τροφή ως «τόπους» όπου συντίθενται κοινωνικές πραγματικότητες και αμφισβητούνται κοινωνικά όρια και στερεοτυπικές αντιλήψεις. «Αντικείμενα» τα οποία χρήζουν αποκωδικοποίησης αποτελούν και τα μουσεία: η μουσειακή αναπαράσταση και η διάσωση της πολιτισμικής κληρονομιάς που επιτελείται αναδεικνύονται σε μείζονα ζητήματα που αφορούν τόσο την ανθρωπολογία, όσο και την εκπαιδευτική πολιτική. Το μάθημα μέσα από παραδείγματα θα εστιάσει σε ζητήματα πολιτισμικής διαχείρισης αλλά και στον εκπαιδευτικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει το σύγχρονο μουσείο. Β5. Κοινωνική προσέγγιση της γλώσσας και δίγλωσση εκπαίδευση (Τ.Ι.Ε.) Στο πλαίσιο του μαθήματος η γλώσσα προσεγγίζεται σε σχέση με το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιείται, αναπτύσσεται και αλλάζει. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην ανάλυση της γλώσσας ως κοινωνικής πρακτικής η οποία καθορίζεται από την ηλικιακή, γεωγραφική, εθνοτική κατανομή τόσο σε μονογλωσσικές όσο και σε πολυγλωσσικές κοινότητες. Αναπτύσσεται ο προβληματισμός πάνω στις αμοιβαίες σχέσεις ανάμεσα σε κοινωνικό και γλωσσικό, όπου ξεχωρίζει η μεσολάβηση της σημασίας και του νοήματος της γλωσσικής δραστηριότητας, η οποία εξετάζεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και όχι μόνο σαν μονάδα του γλωσσικού συστήματος. Το μάθημα χωρίζεται σε δύο μέρη: το πρώτο, περιλαμβάνει την εισαγωγή σε βασικές έννοιες της κοινωνιογλωσσολογίας και εστιάζει σε ζητήματα όπως: γλώσσα, διάλεκτος, μειονοτική γλώσσα, διγλωσσία, συνύπαρξη και επαφή γλωσσών, γλωσσική επιλογή και χρήση, γλωσσικές στάσεις, στερεότυπα και προκαταλήψεις, γλωσσική διατήρηση και υποχώρηση, διαπολιτισμική εκπαίδευση. Το δεύτερο, αφορά στη διαχείριση της πολυγλωσσίας στο σχολικό χώρο και εξετάζει ζητήματα «δίγλωσσης εκπαίδευσης», όπως: γλωσσική πολιτική, γλωσσικός προγραμματισμός, πολυπολιτισμικότητα στο σχολείο, εκπαίδευση αλλόγλωσσων μαθητών (μειονότητες, μετανάστες). Με τον όρο «δίγλωσση εκπαίδευση» αναφερόμαστε τόσο στην περίπτωση όπου η επίσημη διδασκαλία καλλιεργεί τη διγλωσσία, με την έννοια ότι χρησιμοποιεί στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα δύο γλώσσες, όσο και στην περίπτωση όπου το αναλυτικό πρόγραμμα δεν καλλιεργεί τη διγλωσσία αλλά, ωστόσο, απευθύνεται σε παιδιά γλωσσικών μειονοτήτων. Μέσα από την παράθεση και ανάλυση περιπτώσεων, όπως αυτή της Θράκης μειονοτικές γλώσσες, μειονοτική εκπαίδευση- αλλά και διαφόρων μοντέλων δίγλωσσης 11

12 εκπαίδευσης άλλων χωρών, θα αναδυθεί η σπουδαιότητα των κοινωνικοπολιτικών παραγόντων στη διαχείριση της πολυγλωσσίας εντός του σχολικού χώρου. Β6. Εφαρμοσμένη μουσειοπαιδαγωγική (Τ.Ε.Ε.Π.Η.) Το μάθημα εξετάζει το γνωστικό αντικείμενο της μουσειοπαιδαγωγικής στην πράξη. Εστιάζει, δηλαδή, στις εφαρμογές των μουσειοπαιδαγωγικών θεωρήσεων σε οργανωμένες εκπαιδευτικές δράσεις, εντός και εκτός μουσειακού χώρου. Παρουσιάζονται οι τύποι των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που σχεδιάζει ο μουσειοπαιδαγωγός. Επισκοπούνται ελληνικά και ξένα παραδείγματα (η φιλοσοφία τους, οι σκοποί-στόχοι, το γνωστικό περιεχόμενο και οι διδακτικές προσεγγίσεις στις οποίες βασίζονται). Εξετάζεται εκπαιδευτικό υλικό (φύλλα εργασίας, έντυπα, οδηγοί, φάκελοι, μουσειοσκευές κ.λπ.) και οι τεχνικές στις οποίες βασίζεται ο σχεδιασμός τους. Επίσης, αναλύεται η μέθοδος project στο μουσείο, η χρήση του διαδικτύου, το ψηφιακό μουσειακό υλικό και οι τεχνικές εμψύχωσης προγραμμάτων. Παρουσιάζονται «προγράμματα προσέγγισης» που εφαρμόζει το μουσείο σε διαφορετικές ομάδες κοινού. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάλυση της σχέσης του μουσείου με την σχολική ομάδα (με την προσχολική και σχολική κοινότητα ερμηνευτών). Το μάθημα στοχεύει στην παρουσίαση των εφαρμογών της μουσειακής αγωγής, στην εξοικείωση των φοιτητών με τις τεχνικές και τα μέσα που χρησιμοποιεί ο μουσειοπαιδαγωγός-εμψυχωτής και την διαδικασία της αξιολόγησης των δράσεων που υλοποιούνται στο μουσείο με απώτερο σκοπό οι φοιτητές να αντιμετωπίσουν με κριτικό πνεύμα τον ιδιαίτερο αυτό τύπο εκπαιδευτικού υλικού. Το μάθημα βασίζεται σε παρουσιάσεις, επίσκεψη σε μουσείο, και πρακτικά σεμινάρια. Β7. Γραμματισμός και σχεδιασμός γλωσσικού μαθήματος (ΤΕΦ) Περιεχόμενα μαθήματος: Η επικοινωνιακή μέθοδος, η έννοια του πλαισίου Η διαφοροποιημένη παιδαγωγική και η διαθεματικότητα Η κειμενοκεντρική θεωρία: Είδη κειμένων και διδακτικές προεκτάσεις Το κείμενο ως διαδικασία και ως προϊόν Η θεωρία του Γραμματισμού, των Γραμματισμών και των πολυγραμματισμών Ο κριτικός Γραμματισμός Διγλωσσία και διαχείριση διαφορετικότητας στην τάξη Στρατηγικές εκμάθησης Η έννοια του Αναλυτικού Προγράμματος: Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για τη γλώσσα στο Γυμνάσιο Σχεδιασμός ενότητας, διδακτικό σενάριο πρότζεκ καταιγισμός ιδεών, debate Αξιολόγηση και Πορτφόλιο. Στο τέλος του μαθήματος ο φοιτητής είναι σε θέση: Να σχεδιάζει ενότητες με βάση τα νέα αναλυτικά προγράμματα σπουδών. Να συντονίζει project. Να δουλεύει ομαδοσυνεργατικά στην τάξη. 12

13 Να εφαρμόζει διαφοροποιημένη παιδαγωγική. Να ετοιμάζει φακέλους υλικού για τη διδασκαλία της γλώσσας. Β8. Διδακτική της λογοτεχνίας (ΤΓΦΠΠΧ) Το περιεχόμενο του μαθήματος περιλαμβάνει ενότητες που αφορούν την εννοιολογική προσέγγιση της λογοτεχνίας με όρους ιστορικο-εξελικτικούς, από την αρχαία ελληνική γραμματεία μέχρι τις πολιτισμικές σπουδές οι οποίες εισηγούνται την αναθεώρηση των παραδοσιακών σημαινομένων και κατά συνέπεια της σύνδεσης με τη διδακτική πράξη. Οι φοιτητές/τριες διδάσκονται θεωρίες της λογοτεχνίας (Φιλολογική-Ερμηνευτική, Φορμαλιστική, Δομιστική-Στρουκτουραλιστική, Νεοκριτική, Αναγνωστικές θεωρίες, Αφηγηματολογία, Σημειωτική, Πολιτισμική θεωρία, Μαρξιστική θεωρία, Αποδόμηση) και στη συνέχεια τις αξιοποιούν για τη διαμόρφωση πρακτικών διδακτικής προσέγγισης λογοτεχνικών κειμένων με έμφαση στη μεταφρασμένη λογοτεχνία και μάλιστα με σημείο αναφοράς τη λογοτεχνία του παρευξείνιου χώρου. Γνωρίζουν θεωρίες-απόψεις για το μαθητή-αναγνώστη και την πράξη της ανάγνωσης. Μελετούν την τυπολογία των κειμένων, τα στοιχεία δομής και υπερ-δομής και τις βασικές αρχές της διδακτικής αξιοποίησης. Γ. ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Γ1. Διδακτική της Ιστορίας (Τ.Ι.Ε.) Σκοπός του μαθήματος είναι να έρθουν οι φοιτητές σε επαφή με το μάθημα της Ιστορίας, όπως αυτό διδάσκεται στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Ειδικότερα, επιδιώκεται να αντιληφθούν το ιδεολογικό, παιδαγωγικό και επιστημολογικό του πλαίσιο, να γνωρίσουν τις παραμέτρους που διαμορφώνουν στους σκοπούς, το περιεχόμενο και τις μεθόδους διδασκαλίας καθώς και να εξοικειωθούν με τη σύγχρονη διδακτική μεθοδολογία. Ειδικότερα, οι θεματικοί άξονες του μαθήματος είναι οι ακόλουθοι: Το μάθημα της ιστορίας στο σχολείο: Αναλυτικά Προγράμματα, σχολικά εγχειρίδια, εθνικοί εορτασμοί, δημόσια ιστορία. Ο ιστορικός λόγος: ο λόγος των ιστορικών (η εξέλιξη της ιστοριογραφίας και η επίδρασή της στη σχολικά πράξη), ο λόγος των εκπαιδευτικών, ο λόγος των μαθητών. Ο ιστορικός χρόνος: διαστάσεις και επίπεδα του ιστορικού χρόνου, χρονικές έννοιες, χρονολόγηση και περιοδολόγηση, πώς καλλιεργούμε χρονική συνείδηση στους μαθητές. Οργάνωση της διδασκαλίας. Σχέδια μαθήματος. Η διδασκαλία της ιστορίας με τη χρήση γραπτών πηγών. Η διδασκαλία της ιστορίας με τη χρήση οπτικών πηγών. Οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων τοπικής ιστορίας. Οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε μουσεία. Η διδασκαλία της ιστορίας με τη χρήση νέων τεχνολογιών. 13

14 Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων προβλέπεται η παρακολούθηση δειγματικών διδασκαλιών σε σχολεία στο πλαίσιο της συνεργασίας του διδάσκοντος με σχολικούς συμβούλους φιλολόγων και εκπαιδευτικούς. Η αξιολόγηση των φοιτητών/τριών γίνεται με γραπτές εξετάσεις, στις οποίες το ήμισυ της βαθμολογίας δίνεται στην κατάρτιση σχεδίου μαθήματος με βάση κεφάλαιο σχολικού εγχειριδίου Ιστορίας. Γ2. Η διδασκαλία της Ιστορίας με τη χρήση πηγών -ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ (Τ.Ι.Ε.) Το μάθημα έχει εργαστηριακό χαρακτήρα, γι αυτό και ο αριθμός των φοιτητών/τριών που το δηλώνουν είναι περιορισμένος. Προαπαιτούμενο είναι να έχουν παρακολουθήσει και εξεταστεί επιτυχώς στο μάθημα «Διδακτική της Ιστορίας». Σκοπός του διδάσκοντός είναι μέσα σε ένα συνεργατικό παιδαγωγικό περιβάλλον να καλλιεργήσουν οι φοιτητές/τριες τη δυνατότητα: 1. να προσεγγίζουν ποικιλόμορφες ιστορικές πηγές (γραπτές, οπτικές και ηχητικές) που προέρχονται απ όλο το ιστορικό φάσμα, 2. να τις αξιολογούν ως προς τις διδακτικές τους δυνατότητες, 3. να τις αξιοποιούν διδακτικά και 4. να τις εντάσσουν οργανικά σε σχέδια μαθήματος και σενάρια διδασκαλίας. Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου, οι φοιτητές/τριες εκπονούν σε συνεργασία με τον διδάσκοντα σενάρια διδασκαλίας, τα οποία παρουσιάζουν με τη μορφή μικροδιδασκαλίας στους συμφοιτητές τους. Ορισμένα από αυτά τα σενάρια διδάσκονται σε σχολικές τάξεις. Η αξιολόγηση του μαθήματος είναι συνισταμένη της διδακτικής παρουσίασης και της γραπτής εργασίας που κατατίθεται στο τέλος του εξαμήνου. Γ3. Σχολική παιδαγωγική -ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ (Τ.Ι.Ε.) Το μάθημα αυτό δίνει ένα πλέγμα γνώσεων και προβληματισμού για το θεσμό του σχολείου, καθώς και τα βασικά δομικά στοιχεία της παιδαγωγικής διαδικασίας. Ειδικότερα, η θεματική του μαθήματος είναι η εξής: α) Το σχολείο ως κοινωνικός θεσμός: προέλευση και εξέλιξη, κρίση του θεσμού, βασικές λειτουργίες, β) Βασικοί συντελεστές της εκπαιδευτικής διαδικασίας: εκπαιδευτικός (ρόλος, καθήκοντα, προσόντα) και μαθητής, γ) Η διδακτική διαδικασία: περιεχόμενο (αντικείμενα διδασκαλίας, Αναλυτικό Πρόγραμμα, σχολικά εγχειρίδια) και ζητήματα μεθόδευσης της διδασκαλίας (σχεδιασμός, διεξαγωγή, έλεγχος). Στο πλαίσιο του μαθήματος πραγματοποιείται πρακτική άσκηση φοιτητών σε σχολεία της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης που περιλαμβάνει α) την εξοικείωση των φοιτητών με τη δομή, οργάνωση και λειτουργία της σχολικής μονάδας β) την παρακολούθηση διδασκαλιών και γ) την προετοιμασία, πραγματοποίηση και αξιολόγηση διδασκαλίας. Γ4. Ελληνικά κείμενα της βυζαντινής και οθωμανικής εποχής και η διδακτική τους αξιοποίηση -ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ (Τ.Ι.Ε.) Στο μάθημα αυτό εξετάζονται ελληνικά κείμενα της βυζαντινής και της οθωμανικής περιόδου που έχουν επιλεγεί από το διδάσκοντα ως κατάλληλα για διδακτική αξιοποίηση στο πλαίσιο της διδασκαλίας της Βυζαντινής Ιστορίας και της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού. Σκοπός του μαθήματος είναι να καλλιεργηθεί στους φοιτητές η δυνατότητα να προσεγγίζουν τις γραπτές πηγές ως αντικείμενα διδασκαλίας και να 14

15 καθορίζουν τι μπορεί να αξιοποιηθεί στη σχολική τάξη. Επίσης, να συντάσσουν εργασίες που θα περιλαμβάνουν σχέδια μαθήματος σε συνάφεια με ενότητες των διδακτικών εγχειριδίων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο αυτό, το 1/3 των ωρών διδασκαλίας διατίθεται για μικροδιδασκαλίες, παρακολουθήσεις δειγματικών διδασκαλιών και πρακτικές ασκήσεις φοιτητών σε σχολεία. Η αξιολόγηση των φοιτητών γίνεται με βάση την εργασία και την εφαρμογή της στη διδακτική πράξη. Λόγω του χαρακτήρα του μαθήματος οι φοιτητές που γίνονται δεκτοί δεν ξεπερνούν τον αριθμό των 30 και η παρακολούθηση είναι υποχρεωτική. Γ5. Διδακτική της ελληνικής ως μητρικής ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ (ΤΕΦ) Περιεχόμενα μαθήματος: Θεωρία: Διάκριση μητρικής, δεύτερης και ξένης γλώσσας. Διδασκαλία της δομής της ελληνικής: φωνητική, μορφολογία, λεξιλόγιο-σημασιολογία, σύνταξη, πραγματολογία. Ζητήματα ορθογραφίας. Διδασκαλία παραγωγής και κατανόησης προφορικού και γραπτού λόγου της ελληνικής ως μητρικής. Χρήση Νέων Τεχνολογιών στη διδασκαλία της ελληνικής: τεχνικές κατανόησης προφορικού λόγου, στρατηγικές παραγωγής προφορικού λόγου (επικοινωνιακές στρατηγικές), τεχνικές κατανόησης γραπτού λόγου (χρήση βοηθημάτων, λεξικών γραμματικών), τεχνικές παραγωγής κειμένου. Μαθησιακά αποτελέσματα μαθήματος: Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα είναι σε θέση να διδάσκουν τα διαφορετικά επίπεδα ανάλυσης της ελληνικής γλώσσας σε εφήβους, ενηλίκους αλλά και παιδιά μικρότερης ηλικίας και θα μπορούν να αξιοποιούν τις Νέες Τεχνολογίες κατά τη διδασκαλία τους. Επίσης θα είναι σε θέση να καλλιεργούν ισόρροπα τόσο τον προφορικό λόγο (παραγωγή-κατανόηση) όσο και το γραπτό (παραγωγή-κατανόηση). Γ6. Η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και γραμματείας στη Β/θμια Εκπαίδευση-διδακτικές ασκήσεις ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ (ΤΕΦ) Περιεχόμενα μαθήματος: Η ιστορική εξέλιξη διδασκαλίας του μαθήματος Φυσιογνωμία του μαθήματος: Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά διδασκαλίας της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας από το πρωτότυπο και από μετάφραση Το θεσμικό πλαίσιο διδασκαλίας του μαθήματος (ΑΠΣ, ΔΕΠΠΣ και λοιπό νομοθετικό πλαίσιο ). Η ερμηνευτική ως μέθοδος διδασκαλίας του μαθήματος. Η διδασκαλία των κειμένων από μετάφραση. Η εξέταση των όρων οργάνωσης της διδακτικής εργασίας για την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία από μετάφραση. Η διδασκαλίας της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (μέθοδοι, μορφές διδακτικής εργασίας). Σύγχρονα εργαλεία διδασκαλίας: σχέδιο δράσης, ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, διαφοροποιημένη διδασκαλία, νοητικοί χάρτες, εκπαιδευτικά λογισμικά. Τα σχολικά εγχειρίδια του μαθήματος: έντυπο, ηλεκτρονικό, πολυτροπικό. 15

16 Η διδακτική εργασία στο έπος, στο δράμα και ο δειγματικός σχεδιασμός διδασκαλίας τους. Η διδακτική εργασία στη λυρική ποίηση και ο δειγματικός σχεδιασμός διδασκαλίας της. Η διδακτική εργασία στα ιστορικά, φιλοσοφικά και ρητορικά κείμενα και ο δειγματικός σχεδιασμός διδασκαλίας τους. Το θέμα της αξιολόγησης του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών. Παρουσιάσεις διδακτικών σεναρίων από τους φοιτητές. Με το μάθημα αυτό επιδιώκεται οι φοιτητές να εξοικειωθούν με την ειδικότερη διδακτική εργασία στα Αρχαία Ελληνικά κείμενα τόσο από το πρωτότυπο όσο και από τη μετάφραση, να κατανοούν και να αξιοποιούν τις διδακτικές κατευθύνσεις του Αναλυτικού Προγράμματος κατά τη διδασκαλία, να καταστούν ικανοί να συνθέτουν σχέδιο, σενάριο διδασκαλίας αλλά και να διδάσκουν με μέθοδο και να καταστούν ικανοί να αξιολογούν τη διδασκαλία τους αλλά και τους μαθητές τους. Γ7. Διδακτική φιλολογικών μαθημάτων: η διδασκαλία της Ν.Ε. γλώσσας και λογοτεχνίας στη Β/θμια Εκπαίδευση-διδακτικές ασκήσεις ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ (ΤΕΦ) Περιεχόμενα μαθήματος: Σταθμοί στην καθιέρωση και εξέλιξη της διδασκαλίας της Νεοελληνικής Γλώσσας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η οργάνωση του Αναλυτικού Προγράμματος και το μάθημα της Μητρικής Γλώσσας. Αξιολόγηση του Προγράμματος Σπουδών της Νεοελληνικής Γλώσσας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση( ). Συντεταγμένες της διδασκαλίας της Νεοελληνικής Γλώσσας βάσει των ΑΠΣ και ΔΕΠΠΣ ΤΟΥ Επικοινωνιακή διδασκαλία: Από τη θεωρία στην πράξη. Εφαρμογές διδασκαλίας. Γλώσσα και Λογοτεχνία. Διδακτική Αξιοποίηση της σχέσης Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Λογοτεχνία και Μητρική Γλώσσα. Η λογοτεχνία ως μαρτυρία και κριτήριο γλώσσας. Λογοτεχνία και διδασκαλία της γλώσσας. Η ανάγνωση της λογοτεχνίας. Προβληματική για το διδακτικό προσανατολισμό της. Προγράμματα Σπουδών και Διδασκαλία της Λογοτεχνίας. Βασικές κατευθύνσεις των Αναλυτικών Προγραμμάτων. Σκοπός και στόχοι της διδασκαλίας της. Από τη Θεωρία της Λογοτεχνίας στην πράξη της Διδασκαλίας: Θεωρία και Πράξη της Ερμηνευτικής /Δειγματικές προσεγγίσεις. Νέα Κριτική θεωρία /Δειγματικές προσεγγίσεις. Από τη Θεωρία της Λογοτεχνίας στην πράξη της 16

17 Διδασκαλίας: Θεωρία της Πρόσληψης και πρότυπο αισθητικής ανταπόκρισης / Δειγματικές εφαρμογές Κοινωνιοκριτική θεωρία και διδακτική πράξη. Η διδασκαλία σε τάξεις αναγνωστικά ανομοιογενείς. Το παράδειγμα της Ποιητικής: Από την ερμηνεία στη χρήση των κειμένων. Τα δίκτυα των αναγνώσεων και η άσκηση των μαθητών σε διαφορετικές πρακτικές ανάγνωσης: συνεξέταση κειμένων στην τάξη, κοινότητες μελέτης, σχέδια δράσης. Παρουσίαση εργασιών από τους φοιτητές. Με τη διδασκαλία του μαθήματος αυτού οι φοιτητές επιδιώκεται να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα που αφορούν τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, να συνδέσουν την πολυεπιστημονική προσέγγιση της Γλώσσας με τη διδακτική πράξη, να αξιοποιήσουν διδακτικά τη σχέση Γλώσσας και Λογοτεχνίας και να αξιοποιήσουν τις θεωρίες λογοτεχνίας στη διδασκαλία του μαθήματος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ο Πρόεδρος του Τμήματος Αντώνιος Μπαρτσιώκας Αναπληρωτής Καθηγητής 17