1. Η ΒΙΩΙΜΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ. 1.1 Έλλνηα ηεο βηώζηκεο αλάπηπμεο

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "1. Η ΒΙΩΙΜΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ. 1.1 Έλλνηα ηεο βηώζηκεο αλάπηπμεο"

Transcript

1 ΔΙΑΓΩΓΗ Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηεινχλ νη Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο (ΑΠΔ) θαη εηδηθφηεξα ε αηνιηθή ηα αηνιηθά πάξθα. Μειεηψληαη νη πνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη γηα ηε δηάδνζε ηεο ρξήζεο ηνπο, θαζψο θαη ηα κέρξη ζήκεξα απνηειέζκαηα ηεο πξνζπάζεηαο απηήο ζηελ Διιάδα θαη ζηνλ θφζκν. ηελ αθεηεξία ηεο αλάιπζεο ηίζεηαη ε έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, έηζη φπσο πξνζδηνξίζηεθε απφ ηελ Δπηηξνπή Brundtland ην 1987, ηηο Παγθφζκηεο πλδηαζθέςεηο πνπ αθνινχζεζαλ θαη ηηο πλζήθεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ πξνψζεζε ηεο ρξήζεο ησλ ΑΠΔ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ θαη ηε ζπλαθφινπζε επίηεπμε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, θαζψο νη πεγέο απηέο απνηεινχλ ηελ πεξηβαιινληηθά θηιηθή απάληεζε ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα. Ζ Διιάδα σο κέινο ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο θαη θπξίσο σο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαιείηαη ζηηο κέξεο καο λα ζπλδξάκεη ζηε δηάδνζε ηεο ρξήζεο ησλ ΑΠΔ, αθνινπζψληαο ην κνληέιν ηεο αλάπηπμεο πνπ ζέβεηαη ην πεξηβάιινλ θαη ηηο αλάγθεο ησλ επφκελσλ γελεψλ. θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε θαηαγξαθή ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ζηνλ ηνκέα ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΑΠΔ) ζηελ Διιάδα θαη εηδηθφηεξα ζηνλ ηνκέα ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο. Ξεθηλψληαο απφ ηε ζεσξεηηθή βάζε ζεκειίσζεο ηεο έλλνηαο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο (Κεθάιαην 1), ε αλάιπζε επεθηείλεηαη ζηελ πεξηγξαθή ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (Κεθάιαην 2) θαη ζην ζεζκηθφ πιαίζην πάλσ ζην νπνίν ζηεξίρζεθε ε πξνζπάζεηα πξνψζεζεο ηεο ρξήζεο ησλ ΑΠΔ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Κεθάιαην 3). ηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο εμεηάδεηαη ε ρψξα καο, παξνπζηάδνληαο ηνλ ελεξγεηαθφ ηεο ηνκέα (Κεθάιαην 4) θαη ην ζεζκηθφ πιαίζην ζηνλ ηνκέα ησλ ΑΠΔ έηζη φπσο έρεη δηακνξθσζεί ζηηο κέξεο καο (Κεθάιαην 5). ην 6 ν Κεθάιαην αλαιχνληαη ηα αηνιηθά πάξθα, θαηαιήγνληαο ζηε ρξήζε ηνπο φπσο δηακνξθψλεηαη ζηηο κέξεο καο παγθνζκίσο. ην ηειεπηαίν (7 ν Κεθάιαην) παξνπζηάδεηαη ε ηζρχο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα, εζηηάδνληαο ζηελ παξνπζίαζε ηεο Θξάθεο θαη εηδηθφηεξα ηεο πεξηνρήο ηνπ Κέρξνπ φπνπ εκθαλίδεηαη κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο ζπγθεληξψζεηο αηνιηθψλ πάξθσλ ζηελ Διιάδα. ηφρνο απνηειεί ε ζθαηξηθή απεηθφληζε θαη θαηαλφεζε ηεο πνξείαο δηάδνζεο ησλ ΑΠΔ, θαζψο θαη ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχπηνπλ ζηελ Διιάδα ζηνλ ηνκέα απηφ, εζηηάδνληαο 1

2 ζηελ αηνιηθή ελέξγεηα. Γηα ην ιφγν απηφ, ε πξνζέγγηζε ζην ζέκα γίλεηαη θαηά ρξνλνινγηθή ζεηξά θαη κε αθεηεξία ην γεληθφ (νηθνπκεληθφ), θαηαιήγνληαο ζην εηδηθφ (ηνπηθφ). ην πιαίζην ησλ ζθνπψλ πνπ επηηειεί ε Δζληθή ρνιή Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ε πξνζέγγηζε ηεο εθαξκνγήο ηεο εζληθήο πνιηηηθήο γηα ηε δηάδνζε ησλ ΑΠΔ θαηαιήγεη ζε επίπεδν ΟΣΑ Β θαη Α βαζκνχ, κε ην παξάδεηγκα ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ ηνπ Ννκνχ Ρνδφπεο θαη ηεο Κνηλφηεηαο Κέρξνπ. Ζ παξνπζίαζε ηνπ επίθαηξνπ παξαδείγκαηνο (πεξίπησζε ζην Γήκν εξίθνπ) είλαη ελδεηθηηθή ηεο δπζπηζηίαο πνπ εθθξάδεηαη απφ ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο θαη ηνπο θαηά ηφπνπο θνξείο έλαληη ηεο θεληξηθά ζρεδηαδφκελεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο. Καζψο ην ζέκα ηεο δηείζδπζεο ησλ ΑΠΔ ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα αθνξά θαηά θχξην ιφγν ηελ ηειεπηαία δεθαεηία θαη ηα δεδνκέλα εμειίζζνληαη δηαξθψο κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, θχξηα πεγή άληιεζεο ησλ φζν ην δπλαηφλ πην επηθαηξνπνηεκέλσλ πιεξνθνξηψλ θαη λνκηθψλ δεδνκέλσλ, απνηέιεζε ην δηαδίθηπν (ηζηνζειίδεο ησλ επίζεκσλ θνξέσλ ζηελ Δπξψπε θαη ηελ Διιάδα), θαζψο θαη ηα δεκνζηεπκέλα άξζξα απφ ζπλέδξηα, εκεξίδεο θαη επηζηεκνληθά πεξηνδηθά. 2

3 1. Η ΒΙΩΙΜΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Ζ απαξρή ηεο δηάδνζεο ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΑΠΔ) ζην ζχγρξνλν θφζκν πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο πεξηβαιινληηθήο θαηαζηξνθήο πνπ ζπληειείηαη παγθνζκίσο, ιφγσ ηεο θαηαζπαηάιεζεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηεο ρξήζεο ησλ ζπκβαηηθψλ πεγψλ ελέξγεηαο. Ζ ρξήζε ησλ ΑΠΔ απνηειεί ηελ ελεξγεηαθή ιχζε πνπ πξνσζεί ηηο αμίεο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη ζπλάδεη κε ην φξακα γηα έλα πην θαζαξφ κέιινλ. 1.1 Έλλνηα ηεο βηώζηκεο αλάπηπμεο ηηο κέξεο καο έρεη γίλεη πιένλ θνηλή ζπλείδεζε φηη ην θιαζζηθφ κνληέιν νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο πνπ αθνινπζείηαη ζηηο πξνεγκέλεο δπηηθέο θνηλσλίεο αληηκεησπίδεη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ σο έλαλ αλεμάληιεην, κφληκα δηαζέζηκν πξνο εθκεηάιιεπζε παξαγσγηθφ ζπληειεζηή. Δδψ θαη πεξίπνπ 200 ρξφληα, απφ ηελ επνρή ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο, ην θπζηθφ πεξηβάιινλ επηβαξχλεηαη απφ ηελ αλζξψπηλε δξάζε, εκθαλίδνληαο θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα ηηο αξλεηηθέο πηπρέο ηεο επαλάζηαζεο απηήο ηφζν ζε ηνπηθφ φζν θαη ζε παγθφζκην επίπεδν. Σα πεξηβαιινληηθά θαηλφκελα, φπσο ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ε εξεκνπνίεζε, ε κείσζε ηνπ φδνληνο ηεο αηκφζθαηξαο θαη ε φμηλε βξνρή, απνηεινχλ κηα αδηακθηζβήηεηε πξαγκαηηθφηεηα. Ζ θαηαζπαηάιεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ε κφιπλζε ηνπ πιαλήηε ζην φλνκα ηεο αλζξψπηλεο αλάπηπμεο, απνηειεί εδψ θαη δεθαεηίεο πάγηα ηαθηηθή πνπ αθνινπζείηαη απφ ηηο πξνεγκέλεο δπηηθέο θνηλσλίεο. Ζ έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο πξνέθπςε θαηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ηνπ 20 νπ αηψλα, σο απάληεζε ζηηο απμαλφκελεο αλεζπρίεο ζρεηηθά κε ην κέιινλ ηνπ πιαλήηε θαη ηε δπλαηφηεηα ησλ επφκελσλ γελεψλ λα επηβηψζνπλ ζε έλα νινέλα θαη πεξηζζφηεξν επηβαξπκέλν πεξηβάιινλ. Ζ πην γλσζηή δηαηχπσζε ηνπ νξηζκνχ ηεο βηψζηκεο ή αεηθφξνπ ή δηαηεξήζηκεο φπσο αιιηψο νλνκάδεηαη αλάπηπμεο, πξνήιζε ην 1987 δηα ζηφκαηνο ηεο Παγθφζκηαο Δπηηξνπήο γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε (WCED). Ζ Δπηηξνπή απηή, ζπγθξνηήζεθε ην 1983 κε απφθαζε ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ ΟΖΔ πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλήζεη ζε παγθφζκην επίπεδν ην δήηεκα ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλάπηπμεο ζε ζρέζε κε ηελ ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Σειηθφο ζηφρνο ηεο Δπηηξνπήο ήηαλ λα δηακνξθψζεη κηα καθξνρξφληα ζηξαηεγηθή θαη δξάζε πάλσ ζηα δεηήκαηα απηά (Γξεγνξίνπ Π, ακηψηεο Γ., Σζάιηαο Γ, 1993). 3

4 Σν πφξηζκα ηεο Δπηηξνπήο, γλσζηφ σο Έθζεζε Brundtland Σν Κνηλφ καο Μέιινλ (1987), αλαθέξεη ηε βηψζηκε αλάπηπμε σο απάληεζε ζηελ αιφγηζηε θαη κνλνδηάζηαηε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε ησλ πξνεγκέλσλ θνηλσληψλ: «..Ζ πξφθιεζε λα αλαθαιχςνπκε ηα κνλνπάηηα πνπ ζα καο νδεγήζνπλ ζε κηα δηαηεξήζηκε αλάπηπμε πξέπεη λα ιεηηνπξγήζεη σο θηλεηήξηα δχλακε νθείινπκε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα λα ηελ δνχκε σο θαζήθνλ επηηαθηηθφ κηαο αλαλεσκέλεο αλαδήηεζεο πνιπκεξψλ ιχζεσλ θαη ελφο αλαδνκεκέλνπ δηεζλνχο νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο ζπλεξγαζίαο. Οη πξνθιήζεηο απηέο μεπεξλνχλ ηηο δηαηξέζεηο ηεο εζληθήο θπξηαξρίαο, ηηο πεξηνξηζκέλεο ζηξαηεγηθέο πνπ απνβιέπνπλ ζην νηθνλνκηθφ θέξδνο θαη ηηο νξηνζεηήζεηο ησλ επηζηεκνληθψλ θιάδσλ..» (Gro Harlem Brundtland, Πξσζππνπξγφο ηεο Ννξβεγίαο, Our Common Future, 1987) Με άιια ιφγηα, βηψζηκε είλαη ε αλάπηπμε ε νπνία ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηεο ζεκεξηλήο γελεάο ρσξίο λα ππνλνκεχεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο αλάγθεο. Ζ έλλνηα απηή, ηφζν γεληθή θαη αθαζφξηζηε, εθηφο ηνπ φηη έρεη έθηνηε πξνθαιέζεη κηα αέλαε παγθφζκηα ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηελ απνζαθήληζε ηνπ αθξηβνχο πεξηερνκέλνπ ηεο, έρεη επίζεο απνηειέζεη ηε ζεκαία γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ππεξεζληθψλ ζπλδηαζθέςεσλ θαη ζπλειεχζεσλ ζε παγθφζκην επίπεδν θαη ηε ιήςε πνιιψλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ, νη νπνίεο είθνζη ρξφληα κεηά ήδε ηίζεληαη ζε ηζρχ θαη επεξεάδνπλ άκεζα θαη έκκεζα ηε δσή καο (Tietenberg,1997). ηηο κέξεο καο, ε έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο έρεη ππεξβεί ην θαζαξά θαη απζηεξά πεξηβαιινληηθφ πιαίζην, πεξηιακβάλνληαο φξνπο θνηλσληθνχο, νηθνλνκηθνχο πνιηηηζκηθνχο, θαη άιινπο, κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο αξκνληθήο βησζηκφηεηαο ησλ αλζξψπηλσλ θνηλσληψλ (ηεθάλνπ Η, Μεηνχια Ρ., 2003). Έλλνηεο φπσο ε δεκνθξαηία, ε ηζφηεηα ησλ θχισλ, ε αιιειεγγχε, ην θξάηνο δηθαίνπ, ν ζεβαζκφο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ε ειεπζεξία θαη ε ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ γηα φινπο, απνηεινχλ βαζηθέο ζπληζηψζεο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο ησλ θνηλσληψλ (πκβνχιην ηεο Δ.Δ., 26/6/2006) Μέζσ ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο δηαζθαιίδεηαη ε δηαηήξεζε ηεο γεληθήο ηζνξξνπίαο θαη αμίαο ηνπ απνζέκαηνο ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ, επαλαπξνζδηνξίδνληαο ηα βξαρππξφζεζκα θαη καθξνπξφζεζκα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο θφζηνπο/ σθέινπο κηαο απφθαζεο γηα κηα επέλδπζε ή έλα έξγν. Οη έλλνηεο ηεο πξφιεςεο θαη ηεο πξφβιεςεο επηβάιινληαη ζην πιαίζην ηεο δηαηεξεζηκφηεηαο, πξνθεηκέλνπ λα ιακβάλεηαη ππφςε ε θνζηνινγεκέλε αξλεηηθή επίδξαζε θάζε έξγνπ ζην πεξηβάιινλ θαη ηε θπζηθή ηζνξξνπία (Μεηνχια Ρ., 2006). 4

5 ε παγθφζκην επίπεδν ε επίηεπμε ηνπ νξάκαηνο ηεο Δπηηξνπήο Brundtland γηα κηα νηθνλνκηθή αλάπηπμε ε νπνία ζα δίλεη πξνηεξαηφηεηα ζην πεξηβάιινλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ, απέρεη αθφκα πνιχ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Όκσο ε έλλνηα ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο θεξδίδεη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν έδαθνο, ηνπιάρηζηνλ ζε επξσπατθφ επίπεδν, θη απηφ θαίλεηαη απφ ηηο πνιηηηθέο πνπ πηνζεηεί ε Δπξσπατθή Έλσζε, κέινο ηεο νπνίαο είλαη απφ ην 1981 θαη ε Διιάδα. 1.2 Πνιηηηθέο γηα ηελ επίηεπμε ηεο αεηθόξνπ αλάπηπμεο Η πλδηάζθεςε ηνπ Ρίν θαη ην Πξσηόθνιιν ηνπ Κηόην Όπσο αλαιχζεθε θαη ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην, ε αεηθφξνο αλάπηπμε θηινδνμεί λα ππνθαηαζηήζεη ην κνληέιν ηεο ζηείξαο βηνκεραληθήο κεγέζπλζεο πνπ αθνινπζήζεθε απφ ηηο δπηηθέο θνηλσλίεο θαηά ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο. ηφρνο εμαθνινπζεί λα απνηειεί ε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε, δίλνληαο φκσο πξνηεξαηφηεηα ζην πεξηβάιινλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ. Ζ εμνηθνλφκεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ν έιεγρνο ηεο εθπνκπήο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ε αλάπηπμε ηερλνινγηψλ θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ, ε πξνψζεζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΑΠΔ) είλαη κεξηθέο απφ ηηο πνιηηηθέο πνπ πξνσζνχληαη ζε παγθφζκην επίπεδν κε ζηφρν ηε βηψζηκε αλάπηπμε. Με βάζε ηελ πξννπηηθή γηα ηελ επίηεπμε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο ζε παγθφζκην επίπεδν, αθνινχζεζε ε πλδηάζθεςε ηνπ Ρίν, απφ ηελ νπνία πξνέθπςε κεξηθά ρξφληα αξγφηεξα ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην. Σν Πξσηφθνιιν απηφ, ζηνρεχνληαο ζηε κείσζε ησλ παγθφζκησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, απνηέιεζε παξάιιεια βαζηθφ εξγαιείν πξνψζεζεο ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο Η πλδηάζθεςε ηνπ Ρίν γηα ηελ Πξνζηαζία θαη ηελ Αλάπηπμε Ζ βάζε γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πνιηηηθψλ απηψλ, ηέζεθε ην 1992 ζηε πλδηάζθεςε ηνπ Ρίν γηα ηελ Πξνζηαζία ηνπ Πεξηβάιινληνο θαη ηελ Αλάπηπμε. Πξφθεηηαη γηα ηελ πξψηε, κεηά ηε δεκνζηνπνίεζε ηεο Έθζεζεο Brundtland, Παγθφζκηαο πλδηάζθεςεο κε ζέκα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε κε απφθαζε ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ ΟΖΔ. ηφρνο ηεο πλδηάζθεςεο ήηαλ λα ηεζνχλ ηα ζεκέιηα γηα κηα θνηλή παγθφζκηα 5

6 πξνζπάζεηα άξζεο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ δεκηνπξγνχληαη ζην πεξηβάιινλ ιφγσ ηεο αλεμέιεγθηεο αλζξψπηλεο δξάζεο. ηε χλνδν ηεο Γεο, φπσο αιιηψο νλνκάζηεθε, αληηπξνζσπείεο απφ 178 ρψξεο, αλεπηπγκέλεο θαη ππφ αλάπηπμε, θαηέιεμαλ ζηελ ππνγξαθή πέληε ζπκβάζεσλ ζρεηηθά κε ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ δεηεκάησλ. Οη ζπκβάζεηο απηέο παξφιν πνπ δελ είραλ δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα, πξνζδηφξηζαλ ηελ θαηεχζπλζε ζηελ νπνία ζα έπξεπε ζην εμήο λα θηλεζνχλ ηα ζπκβαιιφκελα κέξε, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπο απέλαληη ζηηο κειινληηθέο γελεέο (Tietenberg,1997). Οη ζπκβάζεηο νη νπνίεο ππεγξάθεζαλ είλαη νη εμήο: - Ζ Γηαθχξεμε ηνπ Ρίν γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε - Ο Οδεγφο 21 (Local Agenda 21) - Ζ Γήισζε ησλ Αξρψλ γηα ηε Γηαρείξηζε, Γηαηήξεζε θαη Απηνζπληεξνχκελε Αλάπηπμε ησλ Γαζψλ - Ζ χκβαζε γηα ηε Βηνινγηθή Πνηθηινκνξθία - Ζ χκβαζε Πιαίζην γηα ηελ Αιιαγή ηνπ Κιίκαηνο (UNFCCC) Ύζηεξα απφ ηε πλδηάζθεςε απηή αθνινχζεζε κηα ζεηξά άιισλ, εμεηδηθεχνληαο θαη πξνζδηνξίδνληαο ζε θάζε ηνκέα ηηο πνιηηηθέο πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζεζνχλ πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ην φξακα γηα έλαλ πην θαζαξφ πιαλήηε. Αλάκεζα ζηηο πνιηηηθέο απηέο, ε απφθαζε γηα ηε κείσζε ησλ αεξίσλ πνπ πξνθαινχλ ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ ήηαλ θαηαιπηηθή γηα ηε δηάδνζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο. Ζ απφθαζε απηή πάξζεθε ην 1997 κε ηελ ππνγξαθή ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην Σν Πξσηόθνιιν ηνπ Κηόην Απφ ηε χκβαζε - Πιαίζην κε ζέκα ηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο πνπ ππνγξάθεθε ζηε πλδηάζθεςε ηνπ Ρίν (UNFCCC), πξνέθπςε ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ Φαηλνκέλνπ ηνπ Θεξκνθεπίνπ.. Σν θαηλφκελν απηφ, αλ θαη απνηειεί κηα θπζηθή δηεξγαζία ε νπνία εδψ θαη εθαηνκκχξηα ρξφληα ζπληεινχζε ζηε δηαηήξεζε ηεο ζεξκφηεηαο ζηελ επηθάλεηα ηνπ πιαλήηε, έρεη ηα 6

7 ηειεπηαία ρξφληα σο έλλνηα ηαπηηζηεί κε ην εθηαιηηθφ ζελάξην ηεο ππεξζέξκαλζεο ηνπ πιαλήηε. Αηηία γηα ην απνηέιεζκα απηφ απνηειεί ε ππεξβνιηθή ζπγθέληξσζε ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ (δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, νμείδηα ηνπ αδψηνπ, κεζάλην, φδνλ θαη ρισξνθζνξάλζξαθεο) ζηελ αηκφζθαηξα. Σα αέξηα απηά, κεγαιχηεξν πνζνζηφ εθ ησλ νπνίσλ απνηειεί ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα (CO 2 ), εθιχνληαη ζηελ αηκφζθαηξα κέζσ ηεο θαχζεο ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ, θπξίσο ηνπ πεηξειαίνπ θαη ηνπ άλζξαθα, πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη αλζξψπηλεο θνηλσλίεο ηφζν θαηά ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη ηδηαίηεξα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, φζν θαη θαηά ηελ θαζεκεξηλή νηθηαθή ρξήζε (Καιδέιιεο Η., 2005). ηφρνο ηεο χκβαζεο-πιαίζην γηα ηηο Κιηκαηηθέο Αιιαγέο (UNFCCC), ήηαλ ε ζηαζεξνπνίεζε ησλ ζπγθεληξψζεσλ ησλ αεξίσλ πνπ πξνθαινχλ ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζε επίπεδα ηέηνηα, ψζηε λα πξνιεθζνχλ νη επηθίλδπλεο επηπηψζεηο ζην θιίκα θαη νη επηθείκελεο θαηαζηξνθέο πνπ απηφ ζα επηθέξεη. Πέληε ρξφληα αξγφηεξα, ην 1997, θαζνξίζηεθε ζην πιαίζην ηεο χκβαζεο απηήο, έλα ζεκαληηθφ λνκηθφ εξγαιείν γηα ηνλ έιεγρν ησλ εθπνκπψλ, ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην. Σν Πξσηφθνιιν ππέγξαςαλ θαηά ηελ Σξίηε πλδηάζθεςε ησλ πκβαιιφκελσλ Μεξψλ, ζην Κηφην ηεο Ηαπσλίαο, νη 39 αλεπηπγκέλεο ρψξεο πνπ επζχλνληαη γηα ηελ εκθάληζε ηνπ θαηλνκέλνπ. θνπφο ηεο ππνγξαθήο ηνπ Πξσηνθφιινπ ήηαλ ε ζπκθσλία γηα κηα απφ θνηλνχ πξνζπάζεηα ζηαδηαθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ κέρξη ηελ πξψηε δεζκεπηηθή πεξίνδν , θαηά 5,2% ζε ζρέζε κε ηηο ζπλνιηθέο εθπνκπέο πνπ θαηαγξάθεθαλ ην έηνο Σν πνζνζηφ κείσζεο δηέθεξε απφ ρψξα ζε ρψξα, αλάινγα κε ηα επίπεδα εθπνκπψλ πνπ παξνπζηάδεη θάζε κία θαζψο θαη ηελ αλαπηπμηαθή θάζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη. (Κνληδάξε Π., 2005). Πξνθεηκέλνπ φκσο λα ηεζεί ζε εθαξκνγή ην Πξσηφθνιιν θαη λα γίλεη έλαο δηεζλήο δεζκεπηηθφο λφκνο, ζα έπξεπε απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ λα επηθπξσζεί απφ ηελ απαξαίηεηε πιεηνςεθία ησλ ρσξψλ πνπ ην ππέγξαςαλ. Σν 2005, νθηψ ρξφληα κεηά ηελ ππνγξαθή ηνπ πξσηνθφιινπ, απηφ ηέζεθε ζε εθαξκνγή. Με ηελ επηθχξσζή ηνπ απφ κέξνπο ηεο Ρσζίαο, είρε ζπκπιεξσζεί ην απαξαίηεην πνζνζηφ ησλ ρσξψλ πνπ επζχλνληαη γηα ην 55% ηεο ζπλνιηθήο εθπνκπήο ησλ αεξίσλ ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ έηνπο πγθεθξηκέλα, ην πνζνζηφ ησλ ρσξψλ πνπ επηθχξσζαλ ην πξσηφθνιιν ζπγθεληξψλνπλ πιένλ ην 61,6% ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ ηνπ έηνπο Ζ Διιάδα, καδί κε ηελ ππφινηπε Δπξσπατθή Έλσζε, επηθχξσζε ην Πξσηφθνιιν ην (UNFCCC: /3134.php). 7

8 Κεληξηθφο άμνλαο ηνπ Πξσηνθφιινπ απνηεινχλ νη λνκηθά θαηνρπξσκέλεο δεζκεχζεηο ησλ βηνκεραληθά αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ γηα κείσζε ησλ εθπνκπψλ έμη αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ηελ πεξίνδν , ζε πνζνζηφ 5,2% ζε ζρέζε κε ηα επίπεδα εθπνκπψλ ηνπ έηνπο βάζεο, Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο ηνπ πξσηνθφιινπ, ζεζπίζηεθαλ ηξεηο κεραληζκνί πξνψζεζεο νηθνλνκηθά απνδνηηθψλ κέζσλ κείσζεο ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Ο πξψηνο κεραληζκφο, κε ηνλ ηίηιν Απφ Κνηλνχ Τινπνίεζε (Joint Implementation, JI), αλαθέξεηαη ζην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε έξγσλ πνπ ζπκβάιινπλ ζηε κείσζε ηεο εθπνκπήο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. ην κεραληζκφ απηφ πεξηιακβάλνληαη έξγα πνπ πξνσζνχλ ηε ρξήζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΑΠΔ), ηηο αλαδαζψζεηο, ηελ πξνψζεζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο ζε ηνκείο φπσο ε βηνκεραλία, νη κεηαθνξέο θαη ε νηθηαθή ρξήζε. Όκνηα, ν δεχηεξνο Μεραληζκφο Καζαξήο Αλάπηπμεο (Clean Development Mechanism, CDM), πξνσζεί ηελ αλάπηπμε ηερλνινγηψλ θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ θαη ηε κεηάδνζε ηεο ηερλνγλσζίαο απηήο ζηηο ππφ αλάπηπμε ρψξεο. Ο κεραληζκφο απηφο παξέρεη νηθνλνκηθά θίλεηξα ψζηε νη βηνκεραληθά αλεπηπγκέλεο ρψξεο λα πεηχρνπλ ηηο δεζκεχζεηο ηνπο έλαληη ηνπ πξσηνθφιινπ κέζσ ηεο παξαγσγήο έξγσλ πνπ ζα κεηψλνπλ ηηο εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ζηηο ρψξεο πνπ δελ έρνπλ αθφκε αλαπηπρζεί βηνκεραληθά. Ο ηξίηνο κεραληζκφο πνπ έρεη ζεζπηζηεί αλαθέξεηαη ζηε Γηεζλή Δκπνξία Γηθαησκάησλ Δθπνκπψλ (International Emissions Trading, IET). χκθσλα κε ην κεραληζκφ απηφ, επηρεηξήζεηο ή ρψξεο πνπ θαηάθεξαλ λα κεηψζνπλ ηηο εθπνκπέο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ πέξαλ ησλ αξρηθψλ ζηφρσλ πνπ είραλ πξνβιεθζεί απφ ην πξσηφθνιιν, έρνπλ ην δηθαίσκα λα πσιήζνπλ ηηο κεηψζεηο απηέο ζε άιιεο ρψξεο νη νπνίεο αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο επίηεπμεο ηεο θαζνξηζκέλεο κείσζεο. Ζ εθαξκνγή ηνπ κεραληζκνχ απηνχ ζα μεθηλήζεη απφ ην 2008 θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ ζα βαζηζζεί ζηα εηαηξηθά θαη εζληθά ζπζηήκαηα εκπνξίαο πνπ ζα έρνπλ εγθαηαζηαζεί κέρξη ηφηε (UNFCCC, Κνληδάξε Π., 2005). 8

9 1.3 Δπξσπατθή Έλσζε θαη Βηώζηκε Αλάπηπμε Ζ Δπξσπατθή Έλσζε, κε κηα ζεηξά απφ πλζήθεο έζεζε ηελ πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο σο ηε βάζε ησλ πνιηηηθψλ ηεο επηινγψλ, εδξαηψλνληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ηελ πξννπηηθή αλάπηπμεο ησλ ΑΠΔ ζε επξσπατθφ επίπεδν. Ζ έλλνηα ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε αλαθέξεηαη ήδε απφ ην 1992, ζηε πλζήθε ίδξπζήο ηεο (πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη), νξίδνληάο ηελ ζην πξννίκηφ ηεο (άξζξα 2 θαη 3) σο ηελ θηλεηήξηα δχλακε ζηελ κεηέπεηηα πνξεία ηεο. Μάιηζηα, ζην θείκελν ηεο πλζήθεο πεξηιήθζεθαλ ζπγθεθξηκέλεο ππνρξεψζεηο αλαθνξηθά κε ηελ έληαμε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο ζηηο ππφινηπεο πνιηηηθέο. ηε ζπλέρεηα, ην 1997, ε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ αλέδεημε ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε σο θεληξηθφ ζηνηρείν ηεο Δπξσπατθήο πνιηηηθήο, ελψ νη επφκελεο πλαληήζεηο Κνξπθήο πξνρψξεζαλ ζηε ζηαδηαθή αλάπηπμε θαη εμεηδίθεπζε ησλ ηξηψλ δηαζηάζεσλ (πεξηβαιινληηθή, θνηλσληθή, νηθνλνκηθή) πνπ ζπλζέηνπλ ηελ έλλνηα ηεο βησζηκφηεηαο. Οη ζεκαληηθφηεξνη ζηαζκνί απηήο ηεο πνξείαο, φπσο αληαλαθιψληαη ζηηο απνθάζεηο ησλ πλαληήζεσλ Κνξπθήο είλαη: ην Κάξληηθ, ην 1998, αλαγλσξίζζεθε σο πξνυπφζεζε ηεο Αλάπηπμεο ε ελζσκάησζε ηεο πεξηβαιινληηθήο δηάζηαζεο ζηηο ηνκεαθέο πνιηηηθέο. ηε Ληζζαβφλα, ην 1999, δηαηππψζεθε ν ζηφρνο αλάδεημεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο σο ηεο πην δπλακηθήο, αληαγσληζηηθήο θαη βηψζηκεο νηθνλνκίαο πνπ ζα ζηεξίδεηαη θαη ζα αμηνπνηεί ηελ αλζξψπηλε γλψζε. ηε Νίθαηα, ην 2000, πηνζεηήζεθε ε Κνηλσληθή Πνιηηηθή Αηδέληα πνπ πξνζδηφξηδε κέηξα γηα ηε δεκηνπξγία πεξηζζφηεξσλ θαη θαιχηεξσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ θαηλνκέλσλ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. ην Γθέηεκπνξγθ, ηνλ Ηνχλην ηνπ 2001, νη θαηεπζχλζεηο ηεο Ληζζαβφλαο νινθιεξψλνληαη θαη δηαηππψλεηαη πιένλ ε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε κε ηελ ζαθή πξνζζήθε θαη εμεηδίθεπζε ηεο πεξηβαιινληηθήο δηάζηαζεο, ελψ επηβεβαηψλεηαη ε αλάγθε ζπζηεκαηηθήο παξαθνινχζεζεο ηεο πξνφδνπ ησλ ρσξψλ-κειψλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο. Σέινο, ζην Λάαθελ, ην Γεθέκβξην ηνπ 2001, επηβεβαηψζεθε ε αλάγθε κεηάβαζεο απφ ην ζηάδην ηνπ ζρεδηαζκνχ ζην ζηάδην ηεο εθαξκνγήο ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο, ελψ 9

10 θιήζεθαλ νη ρψξεο κέιε λα δηαηππψζνπλ ηε δηθή ηνπο Δζληθή ηξαηεγηθή Βηψζηκεο Αλάπηπμεο κέζα απφ κηα δηαδηθαζία επξείαο αληαιιαγήο απφςεσλ θαη επίηεπμεο πνιηηηθψλ ζπλαηλέζεσλ. Παξάιιεια, ηνλίζηεθε ε ρξεζηκφηεηα νινθιήξσζεο απηψλ ησλ Δζληθψλ ηξαηεγηθψλ πξηλ απφ ηελ Παγθφζκηα πλδηάζθεςε Κνξπθήο ηνπ Γηνράλεζκπνπξγθ. (Δζληθή ηξαηεγηθή πξνο ηε βηψζηκε αλάπηπμε, ΤΠΔΥΧΓΔ 2002). Κνξπθαία ζηηγκή ζηελ παξαπάλσ αιπζίδα απνθάζεσλ ηνπ αλψηαηνπ ζεζκηθνχ νξγάλνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ππήξμε αζθαιψο ε ζχλνδνο ηνπ Γθέηεκπνξγθ, ζηελ νπνία πηνζεηήζεθε ε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε, ελψ παξάιιεια ππνγξακκίζζεθε ε παγθφζκηα δηάζηαζε απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο θαη ε αλαγθαηφηεηα νπζηαζηηθήο ζπκβνιήο ηεο Έλσζεο ζηε Γηάζθεςε ηνπ Γηνράλεζκπνπξγθ. ην εζσηεξηθφ επίπεδν, ε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε θαζφξηζε ζε πξψηε θάζε- ηέζζεξηο ηνκείο πξνηεξαηφηεηαο γηα ηνπο νπνίνπο πξνζδηφξηζε ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο θαη κέηξα επίηεπμεο ηνπο: 1. Σελ ελδπλάκσζε ησλ πξνζπαζεηψλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο κεηαβνιήο. 2. Σελ αλαδηάξζξσζε ηνπ ζπζηήκαηνο κεηαθνξψλ ζηελ θαηεχζπλζε ηεο βησζηκφηεηαο. 3. Σελ πξνζηαζία ηεο δεκφζηαο πγείαο απφ ηνπο θηλδχλνπο πνπ εγθπκνλεί ε ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο, θαζψο θαη νη πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη ζήκεξα ζε φιν ην θχθισκα ηεο δηαηξνθηθήο αιπζίδαο. 4. Σε βειηίσζε ηεο νηθν-απνδνηηθφηεηαο ζηε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ. (Δζληθή ηξαηεγηθή πξνο ηε βηψζηκε αλάπηπμε, ΤΠΔΥΧΓΔ 2002, Δπξσπατθή Δπηηξνπή, COM (2001) 264 ηειηθφ). Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Βαξθειψλεο ην 2002 πξνζέζεζε ζηελ ζηξαηεγηθή απηή εμσηεξηθή δηάζηαζε ελφςεη ηεο Παγθφζκηαο Γηάζθεςεο Κνξπθήο γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε ζην Γηνράλεζκπνπξγθ (2002). Ζ ηειεπηαία έθθξαζε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πνιηηηθψλ ηεο Έλσζεο κε βάζε ηελ αξρή ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, δεκνζηεχζεθε απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ζηηο 26 Ηνπλίνπ 2006, κε ζέκα: «Δπαλεμέηαζε ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο ΔΔ γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε Αλαλεσκέλε ζηξαηεγηθή» (10917/06). Σν θείκελν απηφ αλαθέξεηαη ζην κέιινλ ηεο ΔΔ, ηνπο ζηφρνπο πνπ 10

11 ζέηεη γηα ηελ επίηεπμε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο ζε θάζε ηνκέα (πεξηβάιινλ, θνηλσλία, νηθνλνκία), ππελζπκίδνληαο ηε δέζκεπζή ηεο απέλαληη ζηελ αξρή απηή. Όπσο θαηαγξάθεηαη ζην πξννίκην ηνπ θεηκέλνπ, ε αεηθφξνο αλάπηπμε απνζθνπεί ζηε δηαζθάιηζε ηεο ηθαλφηεηαο ηεο γεο λα επλνεί φιεο ηεο κνξθέο δσήο θαη βαζίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο δεκνθξαηίαο, ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, ηεο αιιειεγγχεο, ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, ηνπ ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ηεο ειεπζεξίαο θαη ηεο ηζφηεηαο επθαηξηψλ γηα φινπο. Απνβιέπεη ζηε ζπλερή βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ζηε Γε πξνο φθεινο ηφζν ηεο παξνχζαο φζν θαη ησλ κειινληηθψλ γελεψλ. Μέζσ ηεο αλαλεσκέλεο ζηξαηεγηθήο, πξνσζείηαη κηα νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε ζηε ράξαμε ηεο πνιηηηθήο, ε νπνία ζα πξνσζεί κηα δπλακηθή νηθνλνκία κε πιήξε απαζρφιεζε, πςειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο, πξνζηαζία ηεο πγείαο, θνηλσληθή θαη εδαθηθή ζπλνρή θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Βαζηθνί ζηφρνη απνηεινχλ: ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε νηθνλνκηθή επεκεξία θαη ε αλάιεςε ησλ δηεζλψλ επζπλψλ ηεο Έλσζεο. Ζ ζηξαηεγηθή γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε (ΑΑ) ηεο ΔΔ θαη ε ζηξαηεγηθή ηεο Ληζζαβψλαο γηα νηθνλνκηθή αχμεζε θαη απαζρφιεζε αιιεινζπκπιεξψλνληαη. Ζ ΑΑ αζρνιείηαη θαηά θχξην ιφγν κε ηελ πνηφηεηα δσήο, ηελ ηζφηεηα εληφο θαη κεηαμχ ησλ γελεψλ θαη ηε ζπλνρή κεηαμχ φισλ ησλ ηνκέσλ πνιηηηθήο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ εμσηεξηθψλ πηπρψλ. Ζ ΑΑ αλαγλσξίδεη φηη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε δηεπθνιχλεη ηε κεηάβαζε ζε κηα πην βηψζηκε θνηλσλία. Ζ ζηξαηεγηθή ηεο Ληζζαβψλαο ζπκβάιιεη νπζηαζηηθά ζην γεληθφηεξν ζηφρν ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, έρνληαο σο επίθεληξν ηελ έγθξηζε δξάζεσλ θαη κέηξσλ πνπ απμάλνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ νηθνλνκηθή αχμεζε θαη δεκηνπξγνχλ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. Αλάκεζα ζηηο 7 θχξηεο πξνθιήζεηο ηεο αλαλεσκέλεο ζηξαηεγηθήο, πξσηαξρηθή ζέζε θαηέρεη ε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο θαη ην δήηεκα ηεο θαζαξήο ελέξγεηαο. Χο γεληθφο ζηφρνο ηίζεηαη ν πεξηνξηζκφο ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ θαη ησλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ πνπ νη αιιαγέο απηέο ελέρνπλ γηα ηελ θνηλσλία θαη ην πεξηβάιινλ. Οη επηρεηξεζηαθνί ζηφρνη πνπ ηίζεληαη ζην πιαίζην απηφ είλαη ε κείσζε θαηά 8% ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζε ζχγθξηζε κε ηα επίπεδα ηνπ Απψηεξνο ζηφρνο είλαη λα απνηξαπεί ε άλνδνο ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο ηεο επηθάλεηαο ηεο πθειίνπ θαηά 2 βαζκνχο Κειζίνπ, ζε ζρέζε κε ηε ζεξκνθξαζία πνπ επηθξαηνχζε ηελ πξνβηνκεραληθή επνρή. 11

12 Παξάιιεια, ε ελεξγεηαθή πνιηηηθή ζα πξέπεη λα ζπλάδεη κε ηνπο ζηφρνπο ηεο αζθάιεηαο ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ, ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο βησζηκφηεηαο. Ζ πξνζαξκνγή ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο θαη ν κεηξηαζκφο απηήο ζα πξέπεη λα εληάζζνληαη ζε φιεο ηηο ζρεηηθέο επξσπατθέο πνιηηηθέο. Οη επηκέξνπο ζηφρνη πνπ ηίζεληαη είλαη νη θάησζελ: Μέρξη ην 2010 ην 12% ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, θαηά κέζνλ φξν, θαη ην 21% ηεο θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, σο θνηλφο αιιά δηαθνξνπνηεκέλνο ζηφρνο, πξέπεη λα θαιχπηνληαη απφ αλαλεψζηκεο ελεξγεηαθέο πεγέο, κε ηελ ελδερφκελε πξννπηηθή λα απμεζεί κέρξη ην 2015 ην πνζνζηφ ζε 15%. Μέρξη ην 2010, ην 5,75% ησλ θαπζίκσλ κεηαθνξψλ πξέπεη λα απνηειείηαη απφ βηνθαχζηκα, σο ελδεηθηηθφο ζηφρνο, (νδεγία 2003/30/ΔΚ) κε ηελ ελδερφκελε πξννπηηθή λα απμεζεί ε αλαινγία απηή ζε 8% κέρξη ην Πξέπεη λα επηηεπρζεί ζπλνιηθή εμνηθνλφκεζε θαηά 9% ηεο ηειηθήο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο ζε δηάζηεκα 9 εηψλ κέρξη ην 2017, φπσο αλαθέξεηαη ζηελ νδεγία γηα ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε θαηά ηελ ηειηθή ρξήζε θαη ηηο ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο. Οη ππφινηπεο έμη πξνθιήζεηο πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ε Έλσζε ζην πιαίζην ηεο πξνψζεζεο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, είλαη: νη βηψζηκεο κεηαθνξέο, ε βηψζηκε θαηαλάισζε θαη παξαγσγή, ε δηαηήξεζε θαη δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ε δεκφζηα πγεία, ε θνηλσληθή έληαμε, δεκνγξαθία θαη κεηαλάζηεπζε θαη ε παγθφζκηα θηψρηα (Δπξσπατθφ πκβνχιην: «Δπαλεμέηαζε ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο Δ.Δ. γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε-αλαλεσκέλε ζηξαηεγηθή», 10917/06 ( )). πκπεξαζκαηηθά, απφ ην 1987 πνπ ε Δπηηξνπή Brudtland εμέδσζε ην πφξηζκά ηεο γηα ηελ αλαγθαηφηεηα εθαξκνγήο κηαο πνιηηηθήο αλάπηπμεο πνπ λα κελ ππνλνκεχεη ηε δπλαηφηεηα ησλ εξρφκελσλ γελεψλ λα ηθαλνπνηνχλ ηηο δηθέο ηνπο αλάγθεο (έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο), ε αλάγθε γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο έγηλε θνηλή ζπλείδεζε. Σν 1992, κε ηελ Παγθφζκηα Γηάζθεςε ηνπ Ρίν γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ αλάπηπμε, ηίζεληαη νη παγθφζκηνη ζηφρνη γηα ηελ απνηξνπή ησλ δπζκελψλ επηπηψζεσλ ηεο θαηαζηξνθήο ηνπ πεξηβάιινληνο. Σν Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην (1997), έζεζε ηνπο ζηφρνπο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ηνπ αεξίνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζε πνζνηηθέο βάζεηο, απνηειψληαο απφ ην 2005 δεζκεπηηθφ λφκν γηα ηηο ρψξεο πνπ ην επηθχξσζαλ. 12

13 Ζ Δπξσπατθή Έλσζε, κε ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη (1992), φξηζε ηε βηψζηκε αλάπηπμε σο ηε βάζε ηεο πνιηηηθήο ηεο πνξείαο, πξνζδίδνληαο ζηελ έλλνηα απηή θαη θνηλσληθέο δηαζηάζεηο. ηηο κέξεο καο ε ζηξαηεγηθή ηεο Έλσζεο γηα ηελ επίηεπμε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο απνζθνπεί ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ζηελ νηθνλνκηθή επεκεξία θαη ζηελ αλάιεςε ησλ δηεζλψλ επζπλψλ ηεο Δ.Δ ζε θάζε ηνκέα. Αλαθνξηθά κε ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, πνπ απνηειεί ηε κεγαιχηεξε απεηιή γηα ηελ επίηεπμε ηεο βησζηκφηεηαο παγθνζκίσο, ζην πιαίζην ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο Έλσζεο, νξίζηεθε ε κείσζε θαηά 8% ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζε ζχγθξηζε κε ηα επίπεδα ηνπ 1990 θαζψο θαη ε αλάπηπμε ηεο ρξήζεο ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο ζην βαζκφ θάιπςεο, κέρξη ην 2010, πνζνζηνχ 21% ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ Δ.Δ.(UNFCCC) Όπσο αλαιχζεθε, ε αλάπηπμε ηεο ρξήζεο ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, κε βάζε ηε ζηξαηεγηθή πξνψζεζεο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. Πξηλ ηελ πεξηγξαθή θαη αλάιπζε ηεο πνξείαο πνπ αθνινπζείηαη ζηελ Δ.Δ. κε γλψκνλα ηε δηάδνζε ησλ ΑΠΔ, ζα ήηαλ ρξήζηκε κηα ζχληνκε πεξηγξαθή ησλ αλαλεψζηκσλ κνξθψλ ελέξγεηαο, νη νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο κέξεο καο. 2. ΟΙ ΑΝΑΝΔΩΙΜΔ ΠΗΓΔ ΔΝΔΡΓΔΙΑ ην παξφλ θεθάιαην πεξηγξάθνληαη φιεο νη κνξθέο Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο, φπσο αμηνπνηνχληαη ζηηο κέξεο καο. θνπφο ηεο πεξηγξαθήο απηήο απνηειεί ε θαηαλφεζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζπκβάιινπλ ζηελ επίηεπμε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, θαζψο θαη ε θάζε αλάπηπμεο ζηελ νπνία βξίζθεηαη θάζε κηα απφ απηέο. Αλαλεψζηκεο ή ήπηεο είλαη νη κνξθέο εθκεηαιιεχζηκεο ελέξγεηαο, νη νπνίεο πξνέξρνληαη απφ ηε ξνή ελέξγεηαο πνπ πξνθαιείηαη ζηε θχζε, φπσο ν άλεκνο, ε ξνή ησλ πδάησλ θαη ε γεσζεξκία. Ο ραξαθηεξηζκφο ηνπο σο ήπηεο, πξνζδηνξίδεη ηα δχν βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, δειαδή ην γεγνλφο φηη γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπο δελ απαηηείηαη θάπνηα εηδηθή παξέκβαζε ζηε θχζε, φπσο εμφξπμε θαη φηη ε ρξήζε ηνπο δελ απνδεζκεχεη ηα ιεγφκελα 13

14 αέξηα ηνπ ζεξκνθεπίνπ (δηνμείδην ηνπ άλζξαθα θαη ρισξνθζνξάλζξαθεο), νχηε πξνθαινχλ ηνμηθά ή ξαδηελεξγά απφβιεηα. Πξφθεηηαη επνκέλσο γηα θαζαξέο κνξθέο ελέξγεηαο, θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ. Ο ραξαθηεξηζκφο ηνπο σο αλαλεψζηκεο πξνζδηνξίδεη ηελ ηδηφηεηα πνπ έρνπλ λα αλαλεψλνληαη κέζσ ηνπ θχθινπ ηεο θχζεο θαη γηα ην ιφγν απηφ ζεσξνχληαη πξαθηηθά αλεμάληιεηεο (ΚΑΠΔ, htm). Οη κνξθέο Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΑΠΔ) πνπ αμηνπνηνχληαη ζηηο κέξεο καο είλαη ε αηνιηθή, ε ειηαθή, ε γεσζεξκηθή, ε πδαηηθή, ε βηνκάδα, ε ζαιάζζηα ελέξγεηα (θπκαηηθή θαη παιηξξνηαθή) θαζψο θαη ην πδξνγφλν. 2.1 Η αηνιηθή ελέξγεηα Ζ αηνιηθή ελέξγεηα παξάγεηαη απφ ηνπο αλέκνπο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηε δηαθνξά ζεξκνθξαζίαο πνπ ππάξρεη ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο ιφγσ ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο. Ζ ρξήζε ηεο ήηαλ ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλε θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο αλζξψπηλεο ηζηνξίαο. Ζ ρξήζε ησλ ηζηηνθφξσλ θαηά ηηο ζαιάζζηεο κεηαθνξέο, ε ρξήζε ηνπ αλεκφκπινπ σο θηλεηήξηα κεραλή θπξίσο ζην αγξνηηθφ ηνκέα είλαη πξαθηηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη αθφκε θαη ζηηο κέξεο καο ζε παγθφζκην επίπεδν. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε επαλεθηίκεζε ηεο ρξήζεο ηεο ελέξγεηαο ηνπ αλέκνπ θπξίσο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο αλαδσππξψζεθε κε αθνξκή ηηο δχν πεηξειατθέο θξίζεηο πνπ εθδειψζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ Μεηαγελέζηεξα, ε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ παγθφζκησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ, παγίσζε ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ επξχηεξε αμηνπνίεζε ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο θαη ησλ ΑΠΔ γεληθφηεξα. Σα ζχγρξνλα ζπζηήκαηα αμηνπνίεζεο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο αθνξνχλ θπξίσο κεραλέο πνπ κεηαηξέπνπλ ηελ ελέξγεηα ηνπ αλέκνπ ζε ειεθηξηθή ελέξγεηα θαη νλνκάδνληαη αλεκνγελλήηξηεο. Ζ ζεκαληηθφηεξε νηθνλνκηθά εθαξκνγή ησλ αλεκνγελλεηξηψλ είλαη ε ζχλδεζή ηνπο ζην ειεθηξηθφ δίθηπν κηαο ρψξαο. ηελ πεξίπησζε απηή, έλα αηνιηθφ πάξθν, δειαδή κηα ζπζηνηρία πνιιψλ αλεκνγελλεηξηψλ εγθαζίζηαηαη θαη ιεηηνπξγεί ζε κηα πεξηνρή κε πςειφ αηνιηθφ δπλακηθφ θαη δηνρεηεχεη ην ζχλνιν ηεο παξαγσγήο ηνπ ζην ειεθηξηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο. Τπάξρεη βέβαηα θαη ε δπλαηφηεηα νη αλεκνγελλήηξηεο λα ιεηηνπξγνχλ απηφλνκα γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζε πεξηνρέο πνπ δελ ειεθηξνδνηνχληαη 14

15 απφ ην ειεθηξηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο, θαζψο επίζεο θαη ζε πεξηπηψζεηο παξαγσγήο κεραληθήο ελέξγεηαο θαη ζεξκφηεηαο. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο φκσο ε ηζρχο πνπ πξνθαιείηαη είλαη πεξηνξηζκέλε θαη γηα ην ιφγν απηφ δελ είλαη νηθνλνκηθά ζεκαληηθέο. (Καιδέιιεο 2005, Φξαγθνχιεο Α.Ν. 1994, ΚΑΠΔ 2006) Ζ ιεηηνπξγία ησλ αλεκνγελλεηξηψλ θαη ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ ζα αλαιπζεί εθηελψο ζε επφκελν θεθάιαην. 2.2 Η ειηαθή ελέξγεηα Ο ήιηνο απνηειεί ηε βαζηθή πεγή ελέξγεηαο ηνπ πιαλήηε. Υάξε ζηελ ειηαθή αθηηλνβνιία ππάξρεη ε δσή, πξαγκαηνπνηείηαη ε θσηνζχλζεζε ζηα θπηά, δεκηνπξγνχληαη ηα θαηξηθά θαηλφκελα, δεκηνπξγείηαη ε θίλεζε ησλ αλέκσλ, ησλ ζαιάζζησλ ξεπκάησλ θαη ε εμάηκηζε ηνπ λεξνχ. Κάζε ζηηγκή, ε γήηλε αηκφζθαηξα αθηηλνβνιείηαη κε 1353 Watt ειηαθήο ελέξγεηαο αλά ηεηξαγσληθφ κέηξν ηεο επηθάλεηάο ηεο. Απφ απηήλ, ην 30% αλαθιάηαη ζηελ αηκφζθαηξα θαη ηελ επηθάλεηα ηεο γεο θαη επηζηξέθεη ζην δηάζηεκα, ελψ ην ππφινηπν 70% εηζέξρεηαη θαη απνξξνθάηαη απφ ηε γήηλε αηκφζθαηξα ( ΚΑΠΔ 2006). Παξά ην γεγνλφο φηη ε ηζρχο ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο ζηα φξηα ηεο αηκφζθαηξαο είλαη ζηαζεξή, δελ ζπκβαίλεη ην ίδην κε ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο, φπνπ ε ηζρχο πνπ θηάλεη αλά ηεηξαγσληθφ κέηξν ζπάληα μεπεξλάεη ηα φξηα ησλ 1000 Watt. Ζ ηζρχο ζηελ πεξίπησζε απηή εμαξηάηαη απφ ηελ επνρή, ηελ ψξα, ηε γσλία πξφζπησζεο ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο, θαζψο θαη απφ ηελ παξνπζία λεθψλ, ζθφλεο θαη νκίριεο ζηελ αηκφζθαηξα. Ζ ειηαθή ελέξγεηα αμηνπνηείηαη κε ηα αθφινπζα ηξία ειηαθά ζπζηήκαηα: ηα ελεξγεηηθά ή ζεξκηθά, ηα παζεηηθά ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ βηνθιηκαηηθφ ζρεδηαζκφ ησλ θηηξίσλ θαη ηα θσηνβνιηατθά ειηαθά ζπζηήκαηα Σα ελεξγεηηθά ή ζεξκηθά ειηαθά ζπζηήκαηα Σα ελεξγεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα απνηεινχλ κεραλνινγηθά ζπζηήκαηα ηα νπνία ζπιιέγνπλ ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία θαη ελ ζπλερεία ηε κεηαθέξνπλ κε λεξφ, αέξα ή άιιν ξεπζηφ ζηνηρείν ζε κνξθή ζεξκφηεηαο. Ζ εηδνπνηφο δηαθνξά ησλ ελεξγεηηθψλ απφ ηα άιια ειηαθά 15

16 ζπζηήκαηα, είλαη ε ρξήζε δηαθφξσλ κεραληθψλ κέζσλ γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο. Σα ζπζηήκαηα απηά ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε ζέξκαλζε λεξνχ νηθηαθήο ρξήζεο, γηα ηε ζέξκαλζε θαη ςχμε ρψξσλ, γηα βηνκεραληθέο δηεξγαζίεο, γηα αθαιάησζε, γηα δηάθνξεο αγξνηηθέο εθαξκνγέο, γηα ζέξκαλζε ηνπ λεξνχ ζε πηζηλέο, θιπ. Σελ πην απιή θαη δηαδεδνκέλε κνξθή ησλ ζεξκηθψλ ειηαθψλ ζπζηεκάησλ απνηεινχλ νη ειηαθνί ζεξκνζίθσλεο, νη νπνίνη ζηαηηζηηθά ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε εκθαλίδνληαη θαηά ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζηε ρψξα καο θαη ζηελ Κχπξν (ΚΑΠΔ 2006, /kape /energeia_politis/energeia_politis_active_solar.htm) Ο βηνθιηκαηηθόο ζρεδηαζκόο θαη ηα παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα Ο βηνθιηκαηηθφο ζρεδηαζκφο θαη ηα παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα ζρεηίδνληαη κε ηε κείσζε ηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο ζηα θηίξηα. Απηή επηηπγράλεηαη κε απιέο κεζφδνπο θαη ηερληθέο, κε ηνλ θαηάιιειν ζρεδηαζκφ ησλ θηηξίσλ (βηνθιηκαηηθή αξρηηεθηνληθή) θαη κε ζπζηήκαηα θαη ηερλνινγίεο, νη νπνίεο, αμηνπνηψληαο ηνπο λφκνπο κεηαθνξάο ζεξκφηεηαο, ζπιιέγνπλ ηελ ειηαθή ελέξγεηα, ηελ απνζεθεχνπλ ζε κνξθή ζεξκφηεηαο θαη ηε δηαλέκνπλ ζην ρψξν (παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα). Μέζσ εηδηθψλ αξρηηεθηνληθψλ ιχζεσλ θαη ηε ρξήζε ησλ θαηάιιεισλ δνκηθψλ πιηθψλ γηα ηε κεγηζηνπνίεζε ηεο απ' επζείαο εθκεηάιιεπζεο ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο γηα ζέξκαλζε, θιηκαηηζκφ ή θσηηζκφ, επηηπγράλεηαη ε κείσζε ηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο ζηα θηίξηα. Ζ ζπιινγή ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο ζηα παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα βαζίδεηαη ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη εηδηθφηεξα, ζηελ είζνδν ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο κέζσ ηνπ γπαιηνχ ή άιινπ δηαθαλνχο πιηθνχ θαη ηνλ εγθισβηζκφ ηεο ζεξκφηεηαο ζην εζσηεξηθφ ηνπ ρψξνπ. Σα παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα ζπλδπάδνληαη θαη κε ηερληθέο θπζηθνχ θσηηζκνχ θαη θπζηθνχ δξνζηζκνχ ησλ θηηξίσλ ην θαινθαίξη. Μπνξνχλ δε λα εθαξκνζηνχλ ηφζν ζε θαηλνχξγηα, φζν θαη ζε ήδε ππάξρνληα θηίξηα (ΚΑΠΔ 2006, Υξπζνκαιιίδνπ, 2002, politis_bioclimatic.htm) Σα θσηνβνιηατθά Σα θσηνβνιηατθά, είλαη ηα ζπζηήκαηα πνπ αμηνπνηνχλ ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο. Σα ζπζηήκαηα απηά πξνθχπηνπλ απφ ηελ ηδηφηεηα νξηζκέλσλ πιηθψλ, ησλ εκηαγσγψλ λα παξάγνπλ ειεθηξηθή ελέξγεηα φηαλ έξρνληαη ζε επαθή 16

17 κε ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία (θσηνβνιηατθφ θαηλφκελν). πλδένληαο δχν ειεθηξφδηα κε έλα θνκκάηη εκηαγψγηκνπ πιηθνχ (ζπλήζσο εκπινπηηζκέλνο θξχζηαιινο ππξηηίνπ) πξνθχπηεη ε ζρεηηθά απιή δηάηαμε πνπ νλνκάδεηαη θσηνβνιηατθφ ζηνηρείν. Σν θσηνβνιηατθφ ζηνηρείν απνηειεί ηελ θχξηα ζπληζηψζα ελφο θσηνβνιηατθνχ ζπζηήκαηνο. Ζ ελέξγεηα πνπ παξάγεηαη απφ έλα θσηνβνιηατθφ ζηνηρείν είλαη πεξηνξηζκέλε. Πξνθεηκέλνπ λα παξαρζεί κηα ζεκαληηθή πνζφηεηα ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο, πνιιά θσηνβνιηατθά ζηνηρεία ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο ειεθηξνληθά, ζρεκαηίδνληαο έηζη κηα θσηνβνιηατθή γελλήηξηα. Ζ ζπλνιηθή ειεθηξηθή ηζρχο κηαο γελλήηξηαο είλαη ίζε κε ην άζξνηζκα ηεο ηζρχνο ησλ ζηνηρείσλ πνπ ηελ απνηεινχλ. Πνιιέο γελλήηξηεο φηαλ ζπλδεζνχλ παξάιιεια κεηαμχ ηνπο ζρεκαηίδνπλ κηα θσηνβνιηατθή ζπζηνηρία. Όηαλ πξφθεηηαη γηα εγθαηαζηάζεηο ζηηο νπνίεο γίλεηαη παξαγσγή κέζεο ή κεγάιεο πνζφηεηαο ειεθηξηθήο ηζρχνο, απαηηείηαη ε χπαξμε πνιιψλ θσηνβνιηατθψλ ζπζηνηρεηψλ, νη νπνίεο ζρεκαηίδνπλ έλα θσηνβνιηατθφ πάξθν. Έλα ηππηθφ απηφλνκν θσηνβνιηατθφ ζχζηεκα απνηειείηαη απφ ηα εμήο θχξηα ππνζπζηήκαηα: ηηο θσηνβνιηατθέο γελλήηξηεο νη νπνίεο κεηαηξέπνπλ ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία θαη επζείαλ ζε ειεθηξηθφ ξεχκα ζπλερνχο ηάζεο, ηε δηάηαμε απνζήθεπζεο ηεο παξαγφκελεο ελέξγεηαο, ε νπνία είλαη ζπλήζσο θάπνηα κπαηαξία, ηνλ ειεθηξνληθφ ξπζκηζηή θφξηηζεο, ν νπνίνο πξνζηαηεχεη ηηο κπαηαξίεο απφ ηελ ππεξθφξηηζε θαη ηελ εθθφξηηζε θαη ηνλ αληηζηξνθέα, ν νπνίνο κεηαηξέπεη ηε ζπλερή ηάζε ηνπ παξαγφκελνπ ξεχκαηνο ζε ελαιιαζζφκελε, ζηελ πεξίπησζε πνπ ηα ειεθηξηθά θνξηία ην απαηηνχλ. Σα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα, βξίζθνπλ πάξα πνιιέο εθαξκνγέο θαη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζρεδφλ παληνχ, δίλνληαο αμηφπηζηεο ιχζεηο παξνρήο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο. Γεγνλφο φκσο είλαη φηη ην πςειφ θφζηνο αγνξάο θαη εγθαηάζηαζεο ησλ θσηνβνιηατθψλ ζπζηεκάησλ έρεη πεξηνξίζεη κέρξη ζήκεξα ηε ρξήζε ηνπο ζε εηδηθέο εθαξκνγέο, φπνπ ππάξρνπλ ρακειέο ελεξγεηαθέο απαηηήζεηο, αδπλακία παξνρήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ άιιε πεγή ή απαηηήζεηο πςειήο αμηνπηζηίαο. ηελ Διιάδα ππάξρνπλ πξνυπνζέζεηο γηα αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ησλ θσηνβνιηατθψλ ζπζηεκάησλ, ιφγσ ηνπ ηδηαίηεξα πςεινχ δπλακηθνχ ειηαθήο ελέξγεηαο. Παξ' φια απηά ζηε ρψξα καο ππάξρεη αθφκα κηθξφο αξηζκφο εγθαηεζηεκέλσλ ζπζηεκάησλ, ζπλνιηθήο εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο ηεο ηάμεο ησλ 1000 kwp. Οη θπξηφηεξεο εθαξκνγέο ηνπο ζηε ρψξα καο, αθνξνχλ κηθξά απηφλνκα ζπζηήκαηα γηα ηελ ειεθηξνδφηεζε απνκνλσκέλσλ πεξηνρψλ. (ΚΑΠΔ 2006, politis_photovol.htm) 17

18 2.3 Η γεσζεξκηθή ελέξγεηα Ζ γεσζεξκία είλαη κία ήπηα θαη αλαλεψζηκε ελεξγεηαθή πεγή πνπ κπνξεί κε ηηο ζεκεξηλέο ηερλνινγηθέο δπλαηφηεηεο λα θαιχςεη ελεξγεηαθέο αλάγθεο ζέξκαλζεο, αιιά θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, λα παξαγάγεη ειεθηξηθή ελέξγεηα. Πξφθεηηαη γηα κηα ζεξκηθή ελέξγεηα ε νπνία πξνέξρεηαη απφ ην εζσηεξηθφ ηεο γεο θαη εκπεξηέρεηαη ζε θπζηθνχο αηκνχο, ζε επηθαλεηαθά ή ππφγεηα ζεξκά λεξά θαη ζε ζεξκά μεξά πεηξψκαηα. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ηα γεσζεξκηθά ξεπζηά δελ εκθαλίδνληαη ζηελ επηθάλεηα ηεο γήο κε ηε κνξθή ζεξκνχ λεξνχ ή αηκνχ (γεσζεξκηθά πεδία), αθνινπζείηαη γεψηξεζε γηα ηελ αμηνπνίεζή ηνπο. Ο ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο γεσζεξκηθήο ελέξγεηαο ζε θάπνηα πεξηνρή είλαη ε ζεξκνθξαζία ησλ γεσζεξκηθψλ ξεπζηψλ ή αηκψλ πνπ εληνπίδνληαη ζε απηήλ. Ζ ζεξκνθξαζία απηή πνηθίιεη απφ 25 C κέρξη 350 C. Αλάινγα κε ηε ζεξκνθξαζία, θαζνξίδεηαη ην είδνο ηεο εθαξκνγήο πνπ δχλαηαη θάζε θνξά λα πινπνηεζεί. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ηα γεσζεξκηθά ξεπζηά έρνπλ πςειή ζεξκνθξαζία (πάλσ απφ 150 C) ε γεσζεξκηθή ελέξγεηα ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Όηαλ ε ζεξκνθξαζία είλαη ρακειφηεξε, ε γεσζεξκηθή ελέξγεηα αμηνπνηείηαη γηα ηε ζέξκαλζε θαηνηθηψλ, ζεξκνθεπίσλ, θηελνηξνθηθψλ κνλάδσλ, ηρζπνθαιιηεξγεηψλ θ.ιπ. Ζ Διιάδα δηαζέηεη έλαλ κεγάιν αξηζκφ επηβεβαησκέλσλ πεδίσλ ρακειήο ζεξκνθξαζίαο, ηα νπνία είλαη δηεζπαξκέλα ζε νιφθιεξε ζρεδφλ ηε ρψξα, αιιά θαη αξθεηέο πεξηνρέο κε γεσζεξκηθφ ελδηαθέξνλ νη νπνίεο φκσο δελ έρνπλ αθφκε δηεξεπλεζεί ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ. Γεσζεξκηθά πεδία πςειήο ζεξκνθξαζίαο έρνπλ εληνπηζηεί ζην εθαηζηεηαθφ ηφμν ηνπ Αηγαίνπ θαη εηδηθφηεξα ζηα λεζησηηθά ζπκπιέγκαηα ηεο Μήινπ, αληνξίλεο θαη Νίζπξνπ. Παξφια απηά ε αμηνπνίεζή ηνπο ζηηο κέξεο καο δελ είλαη αθφκα δηαδεδνκέλε (ΤΠΑΝ, ΚΑΠΔ 2006, Τδαηηθή ελέξγεηα Ζ πδαηηθή ελέξγεηα, δειαδή ε ελέξγεηα ηνπ λεξνχ, είλαη κηα παξαδνζηαθή πεγή ελέξγεηαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη εδψ θαη πνιιά ρξφληα απφ ηνλ άλζξσπν. Οη πδξαπιηθνί ηξνρνί, νη λεξφκπινη, νη δξηζηέιιεο, ηα πδξνηξηβεία θαη άιινη κεραληζκνί πδξνθίλεζεο ζπλερίδνπλ αθφκε θαη ζήκεξα λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε δχλακε ησλ πδαηνπηψζεσλ, κε απφιπηα θηιηθφ πξνο ην πεξηβάιινλ ηξφπν. 18

19 ηηο κέξεο καο, γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο πδαηηθήο ελέξγεηαο, ρξεζηκνπνηνχληαη ηα ιεγφκελα πδξνειεθηξηθά ζπζηήκαηα. ηα ζπζηήκαηα απηά, αμηνπνηείηαη κέζσ κηαο ηνπξκπίλαο ε ελέξγεηα πνπ παξάγεηαη απφ ηελ πηψζε ηνπ λεξνχ, πξνθεηκέλνπ λα παξαρζεί ειεθηξηθή ελέξγεηα. Με ηα πδξνειεθηξηθά έξγα (πδξνηακηεπηήξαο, θξάγκα, θιεηζηφο αγσγφο πηψζεσο, πδξνζηξφβηινο, ειεθηξνγελλήηξηα, δηψξπγα θπγήο) αμηνπνηείηαη ε ελέξγεηα ηνπ λεξνχ γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο ην νπνίν ελ ζπλερεία δηνρεηεχεηαη ζηελ θαηαλάισζε δηα κέζνπ ηνπ ειεθηξηθνχ δηθηχνπ. Ζ κεηαηξνπή ηεο ελέξγεηαο ησλ πδαηνπηψζεσλ ζε πδξνειεθηξηθή γίλεηαη κε ηε ρξήζε πδξαπιηθψλ ηνπξκπίλσλ. Παξφιν πνπ ηα πδξνειεθηξηθά έξγα δελ παξάγνπλ επηβιαβή αέξηα, ζηα κεγάια πδξνειεθηξηθά έξγα φπσο είλαη ηα θξάγκαηα, ηζρχεη ε αληίιεςε φηη πξνθαινχλ ηε κεηαβνιή ηνπ νηθνζπζηήκαηνο ηεο πεξηνρήο, εθφζνλ δεκηνπξγνχληαη ζε πεξηνρέο θπζηθψλ ξεπκάησλ, κεηψλνληαο ην νμπγφλν ηνπ λεξνχ θαη δεκηνπξγψληαο ιίκλεο αδξαλνχο ή ιηκλάδνληνο χδαηνο, ην νπνίν είλαη αθηιφμελν γηα ηα ελδεκηθά είδε ςαξηψλ. Καηά ζπλέπεηα, κφλν ηα κηθξήο θιίκαθαο πδξνειεθηξηθά έξγα (κε δπλακηθφ ιηγφηεξν ησλ 30MW) ζεσξνχληαη πξάζηλα, ελψ ηα κεγάιεο θιίκαθαο ζεσξνχληαη απιψο θαζαξά. Σα κηθξήο θιίκαθαο πδξνειεθηξηθά έξγα είλαη θπξίσο ζπλερνχο ξνήο, δειαδή δελ πεξηιακβάλνπλ ζεκαληηθή πεξηζπιινγή λεξνχ θαη επνκέλσο γηα απηά δελ απαηηείηαη ε θαηαζθεπή κεγάισλ θξαγκάησλ θαη ηακηεπηήξσλ. Μεξηθά απφ ηα πιενλεθηήκαηα πνπ απηά παξνπζηάδνπλ είλαη ε δπλαηφηεηα άκεζεο ζχλδεζεο - απφδεπμεο ζην δίθηπν, ε απηφλνκε ιεηηνπξγία ηνπο, ε αμηνπηζηία ηνπο, ε παξαγσγή ελέξγεηαο ρσξίο δηαθπκάλζεηο, ε άξηζηε δηαρξνληθή ζπκπεξηθνξά ηνπο, ε κεγάιε δηάξθεηα δσήο θαη ην ρακειφ θφζηνο ζπληήξεζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπο (KAPE, 2006, ΤΠΑΝ, technologies_ape). 2.5 Η βηνκάδα Γεληθά σο βηνκάδα νξίδεηαη ε χιε πνπ έρεη βηνινγηθή (νξγαληθή) πξνέιεπζε. Πξαθηηθά ζηνλ φξν απηφ εκπεξηέρεηαη νπνηνδήπνηε πιηθφ πξνέξρεηαη άκεζα ή έκκεζα απφ ηα θπηά. Σα θαπζφμπια, ηα θπηηθά θαη δαζηθά ππνιείκκαηα (θιαδνδέκαηα, άρπξα, πξηνλίδηα, ειαηνππξήλεο, θνπθνχηζηα), ηα θπηά πνπ θαιιηεξγνχληαη ζηηο ελεξγεηαθέο θπηείεο εηδηθά γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο πεγή ελέξγεηαο, θαζψο επίζεο θαη ηα δσηθά απφβιεηα (θνπξηά, 19

20 άρξεζηα αιηεχκαηα) θαη ηα αζηηθά απνξξίκκαηα θαη ηα ππνιείκκαηα ηεο βηνκεραλίαο ηξνθίκσλ θαη ηεο αγξνηηθήο βηνκεραλίαο, απνηεινχλ ηε βηνκάδα. Ζ βηνκάδα κπνξεί λα αμηνπνηεζεί γηα ηελ θάιπςε ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ (παξαγσγή ζεξκφηεηαο, ςχμεο, ειεθηξηζκνχ, θιπ) είηε κε απ επζείαο θαχζε, είηε δηα κέζνπ ηεο κεηαηξνπήο ηεο ζε αέξηα, πγξά θαη ζηεξεά θαχζηκα κέζσ ζεξκνρεκηθψλ ή βηνρεκηθψλ δηεξγαζηψλ. Οη θχξηεο εθαξκνγέο ηεο ζπλαληψληαη ζηε ζέξκαλζε ησλ ζεξκνθεπίσλ, ζηε ζέξκαλζε θηηξίσλ κε θαχζε βηνκάδαο ζε αηνκηθνχο ή θεληξηθνχο ιέβεηεο, ζηελ παξαγσγή ελέξγεηαο ζε γεσξγηθέο βηνκεραλίεο θαη ζε βηνκεραλίεο μχινπ, θαζψο θαη ζηελ ηειεζέξκαλζε. Δπίζεο, ην βηναέξην πνπ παξάγεηαη θαηά ηελ αλαεξφβηα ρψλεπζε ησλ πγξψλ απνβιήησλ ζε κνλάδεο βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ θαη απνξξηκκάησλ ζε ΥΤΣΑ θαίγεηαη ζε κεραλέο εζσηεξηθήο θαχζεο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ζ βηνκάδα, ελ αληηζέζεη κε ηελ θαχζε ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ, δελ ζπλεηζθέξεη ζηελ αχμεζε ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηελ αηκφζθαηξα, θαζψο ελψ θαηά ηελ θαχζε ηεο παξάγεηαη δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, θαηά ηελ παξαγσγή ηεο θαη κέζσ ηεο θσηνζχλζεζεο επαλαδεζκεχνληαη ζεκαληηθέο πνζφηεηεο ηνπ ξχπνπ απηνχ (Υαξαιακπφπνπινο Γ, Κνδνζάθεο Δ.1994, ΚΑΠΔ 2006) Σα βηνθαύζηκα Απφ ηα ε βηνκάδα πξνέξρνληαη ηα βηνθαχζηκα, ηα νπνία απνηεινχλ ζεκείν αλαθνξάο ζηελ ζηξαηεγηθή πξνψζεζεο ησλ ΑΠΔ εθ κέξνπο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Kνηλνηηθή Οδεγία 2003/30/ΔΚ). Σα βηνθαχζηκα είλαη ε βηναηζαλφιε, ην βηνληήδει (κεζπιεζηέξαο ιηπαξψλ νμέσλ), ην βηναέξην, ε βηνκεζαλφιε, ν βηνδηκεζπιαηζέξαο, ν βην-δσβδ (αηζπινηξηηνβνπηπιαηζέξαο, ν βην-μσβδ (κεζπινηξηηνβνπηπιαηζέξαο), ηα ζπλζεηηθά βηνθαχζηκα (ζπλζεηηθνί πδξνγνλάλζξαθεο ή κείγκαηα ζπλζεηηθψλ πδξνγνλαλζξάθσλ πνπ έρνπλ παξαρζεί απφ βηνκάδα), ην βηνυδξνγφλν θαη ηα θαζαξά θπηηθά έιαηα. Κνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ φισλ απηψλ είλαη φηη παξάγνληαη απφ βηνκάδα, δειαδή βηναπνηθνδνκήζηκν θιάζκα πξντφλησλ, απνβιήησλ θαη θαηαινίπσλ απφ γεσξγηθέο (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θπηηθψλ θαη δσηθψλ νπζηψλ), δαζνθνκηθέο θαη ζπλαθείο βηνκεραληθέο δξαζηεξηφηεηεο, θαζψο θαη απφ ην βηναπνηθνδνκήζηκν θιάζκα ησλ βηνκεραληθψλ θαη αζηηθψλ απνβιήησλ. Καηά ηελ θαχζε ηνπο ηα θαχζηκα απηά εθπέκπνπλ πεξίπνπ ίζεο πνζφηεηεο CO 2 κε ηα αληίζηνηρα πεηξειατθήο πξνέιεπζεο. Δπεηδή φκσο είλαη νξγαληθήο πξνέιεπζεο ν άλζξαθαο 20

21 ηνλ νπνίν πεξηέρνπλ έρεη δεζκεπηεί θαηά ηελ αλάπηπμε ηεο νξγαληθήο χιεο απφ ηελ αηκφζθαηξα ζηελ νπνία επαλέξρεηαη κεηά ηελ θαχζε θη έηζη ην ηζνδχγην εθπνκπψλ ζε φιν ηνλ θχθιν δσήο ηνπ βηνθαπζίκνπ είλαη ζεσξεηηθά κεδεληθφ. ηελ πξάμε επεηδή θαηά ηελ παξαγσγή θαη δηαθίλεζε ηεο πξψηεο χιεο αιιά θαη ησλ ίδησλ ησλ βηνθαπζίκσλ ππεηζέξρνληαη θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο θαηά ηηο νπνίεο παξάγνληαη εθπνκπέο CO 2, ην ηειηθφ φθεινο απφ ηα θαχζηκα απηά κπνξεί λα είλαη απφ πνιχ κεγάιν έσο κεδακηλφ. Γηα λα απνθαλζεί θαλείο αζθαιψο γηα ηα πεξηβαιινληηθά νθέιε θάπνηνπ βηνθαπζίκνπ πξέπεη λα πξαγκαηνπνηήζεη εμεηδηθεπκέλε αλάιπζε θχθινπ δσήο. (Υαξαιακπφπνπινο Γ, (Joint Research Center (JRC)). 2.6 Θαιάζζηα ελέξγεηα Μία αλαλεψζηκε πεγή ελέξγεηαο, ε νπνία κέρξη ζήκεξα ειάρηζηα έρεη αμηνπνηεζεί, είλαη ε ελέξγεηα ηεο ζάιαζζαο. Οη ζαιάζζηεο κάδεο θαιχπηνπλ ην 75% ηεο επηθάλεηαο ηνπ πιαλήηε καο θαη κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ κηα θνινζζηαία, παγθφζκηα ελεξγεηαθή πεγή. Ζ ζαιάζζηα επηθάλεηα απνξξνθά ηεξάζηηεο πνζφηεηεο ειηαθήο θαη αηνιηθήο ελέξγεηαο, ε νπνία εκθαλίδεηαη ζηε ζάιαζζα ζε δηάθνξεο κνξθέο, φπσο ηα θχκαηα ή ηα ξεχκαηα. Δπηπιένλ, ην ζαιάζζην ζχζηεκα επεξεάδεηαη απφ ηηο βαξπηηθέο αιιειεπηδξάζεηο ηνπ πιαλήηε καο κε ηνλ Ήιην θαη ηε ειήλε. Ο κεραληζκφο απηφο, αξγά αιιά ξπζκηθά, θηλεηνπνηεί αζχιιεπηεο πνζφηεηεο χδαηνο, δεκηνπξγψληαο ην θαηλφκελν ηεο παιίξξνηαο. Γηάθνξεο άιιεο πεγέο ελέξγεηαο ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ είλαη ην ζεξκηθφ δπλακηθφ κεηαμχ ησλ αλψηεξσλ θαη ησλ θαηψηεξσλ, ςπρξφηεξσλ, ζαιάζζησλ ζηξσκάησλ, ή νη κεηαβνιέο ππθλφηεηαο ζε ζαιάζζηα ζηξψκαηα δηαθνξεηηθήο αιαηφηεηαο. Οη κνξθέο ζαιάζζηαο ελέξγεηαο είλαη πνιιέο θαη νη πνζφηεηεο ελέξγεηαο νη νπνίεο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ηεξάζηηεο. Κνηλή ηδηφηεηα ησλ κνξθψλ ζαιάζζηαο ελέξγεηαο είλαη ε πςειή ελεξγεηαθή ππθλφηεηα, ε νπνία είλαη ε πςειφηεξε κεηαμχ ησλ αλαλεψζηκσλ. Οη κνξθέο ζαιάζζηαο ελέξγεηαο πνπ αμηνπνηνχληαη ζηηο κέξεο καο είλαη ε θπκαηηθή θαη ε παιηξξνηαθή. ήκεξα, δηάθνξεο ηερλνινγίεο θπκαηηθήο θαη παιηξξνηαθήο ελέξγεηαο έρνπλ θηάζεη ζε ηέηνην ζηάδην ηερληθήο σξίκαλζεο, ψζηε ε καδηθή αμηνπνίεζε ηεο ζάιαζζαο γηα παξαγσγή θαζαξήο θαη θηελήο ελέξγεηαο λα ζεσξείηαη πιένλ εθηθηή. 21

22 Ζ παξαγσγή ελέξγεηαο απφ ηε ζάιαζζα ελδηαθέξεη άκεζα ηε ρψξα καο, κε ηνλ κεγάιν αξηζκφ λεζηψλ, αιιά θαη ηελ ηεξάζηηα αθηνγξακκή ηεο (πεξ ρικ.), ε νπνία είλαη ε καθξχηεξε ζηελ Δ.Δ. Σν Αηγαίν Πέιαγνο δηαζέηεη αμηνπνηήζηκν ζαιάζζην ελεξγεηαθφ δπλακηθφ, ην πςειφηεξν ηεο Μεζνγείνπ, κε ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ νπνίνπ ζα κπνξνχζε λα θαιπθζεί ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ καο (Λεκνλήο Γ. index.php?option=com_content&task=view&id=166&itemid=37, ΚΑΠΔ) Κπκαηηθή ελέξγεηα Ζ ελέξγεηα ηνπ ζαιάζζηνπ θπκαηηζκνχ είλαη, φπσο φιεο νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, αλεμάληιεηε. Τπνινγίδεηαη φηη ε αμηνπνίεζε ηνπ 1% ηνπ θπκαηηθνχ δπλακηθνχ ηνπ πιαλήηε καο ζα θάιππηε ζην ηεηξαπιάζην ηελ παγθφζκηα ελεξγεηαθή δήηεζε (Λεκνλήο Γ., ΚΑΠΔ). Ζ θπκαηηθή, παξνπζηάδεη κεηαμχ ησλ αλαλεψζηκσλ ηελ πςειφηεξε ελεξγεηαθή ππθλφηεηα. Γηα παξάδεηγκα, ζε εκεξήζηα βάζε, ε ελέξγεηα θπκαηηζκνχ χςνπο 1 κέηξνπ κπνξεί -ζε κέησπν πιάηνπο κφιηο ελφο κέηξνπ- λα μεπεξάζεη ηηο 300 kwh. Απφ ηελ ελέξγεηα απηή ζα κπνξνχζε λα κεηαηξαπεί ζε ειεθηξηζκφ ηνπιάρηζηνλ ην 5-10%, δει. πεξίπνπ kwh εκεξεζίσο. πγθξηηηθά αλαθέξνπκε φηη κία ηεηξακειήο νηθνγέλεηα θαηαλαιψλεη θαηά κέζνλ φξν πεξίπνπ 10 kwh εκεξεζίσο. Ζ ηερληθά εθκεηαιιεχζηκε ελέξγεηα απφ ηα θχκαηα γηα ηα θξάηε ηεο Δ.Δ. ππνινγίδεηαη ζπλνιηθά ζε TWh/έηνο, απφ ηα νπνία πεξίπνπ 5 TWh/έηνο αληηζηνηρνχλ ζηηο ειιεληθέο ζάιαζζεο. Σν πνζφ απηφ αληηζηνηρεί πεξίπνπ ζην 10% ηεο θαηαλάισζεο ειεθηξηζκνχ ζηε ρψξα καο. Ζ παξαγσγή ελέξγεηαο απφ ηα θχκαηα ζπγθεληξψλεη ηα πεξηζζφηεξα πιενλεθηήκαηα ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο: κεδακηλή ξχπαλζε, απνθέληξσζε παξαγσγήο, απεμάξηεζε απφ εηζαγσγέο, αλάπηπμε απνκαθξπζκέλσλ πεξηνρψλ, δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο θ.ά. Δπηπιένλ, ζε αληίζεζε κε άιιεο αλαλεψζηκεο, νη εγθαηαζηάζεηο θπκαηηθήο ελέξγεηαο δελ δεζκεχνπλ γε, ελψ ε νπηηθή θαη αθνπζηηθή φριεζε είλαη κεδακηλή, εηδηθά φηαλ πξφθεηηαη γηα ππεξάθηηεο ή ππνβξχρηεο εγθαηαζηάζεηο. Ζ ηδέα γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ ζαιάζζηνπ θπκαηηζκνχ δελ είλαη λέα. Ζ πξψηε επξεζηηερλία ρξνλνινγείηαη ζηα 1799, ελψ πιήζνο άιισλ ηερλνινγηψλ επηλνήζεθε θαη 22

23 ιεηηνχξγεζε ζε κηθξή θιίκαθα κέρξη ηα κέζα ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα. Ζ ζπληνληζκέλε φκσο έξεπλα ζηνλ ηνκέα απηφ μεθίλεζε ζηε δεθαεηία ηνπ 1970, κεηά ηε κεγάιε πεηξειατθή θξίζε. Αλ θαη ε ζπζηεκαηηθή έξεπλα ζηελ εθκεηάιιεπζε ηεο θπκαηηθήο ελέξγεηαο έρεη μεθηλήζεη απφ δεθαεηίεο, νη ζρεηηθέο ηερλνινγίεο δελ έρνπλ πεξηέιζεη αθφκε ζε ζηάδην εκπνξηθήο εθκεηάιιεπζεο. Χζηφζν, νη πξνζπάζεηεο ησλ πξνεγνχκελσλ δεθαεηηψλ έρνπλ αξρίζεη λα απνδίδνπλ θαξπνχο. Οη ζρεηηθέο ηερλνινγίεο έρνπλ θηάζεη ζήκεξα ζε ηέηνην ζηάδην ηερληθήο σξίκαλζεο, ψζηε βξαρππξφζεζκα ζα κπνξνχζε λα μεθηλήζεη ε καδηθή ηνπο εγθαηάζηαζε γηα ειεθηξνδφηεζε παξάθηησλ πεξηνρψλ θαη λεζηψλ. Οη ηερλνινγίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θπκαηηθή ελέξγεηα είλαη ε παιιφκελε ζηήιε χδαηνο, νη αγθπξσκέλνη ζηνλ ζαιάζζην ππζκέλα πισηήξεο, νη πισηέο δεμακελέο θαη ηα πισηά αξζξσηά ζπζηήκαηα. (Λεκνλήο Γ., ΚΑΠΔ, ΜΚΟ Wave Energy Centre (WavEC) : Παιηξξνηαθή ελέξγεηα Οη ηερλνινγίεο παιηξξνηαθήο ελέξγεηαο αμηνπνηνχλ ηελ απμνκείσζε ηεο ζαιάζζηαο ζηάζκεο θαηά ηελ παιίξξνηα. Οη παιίξξνηεο πξνθαινχληαη θαηά θχξην ιφγν απφ ηελ επίδξαζε ησλ βαξπηηθψλ πεδίσλ ηνπ Ήιηνπ θαη ηεο ειήλεο. Έρνπλ ζηαζεξέο πεξηφδνπο, πεξίπνπ 12,5 θαη 24 σξψλ θαη γηα ην ιφγν απηφ είλαη πξνβιέςηκεο. ε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηνπ Πιαλήηε, φπνπ ην θαηλφκελν εληζρχεηαη ιφγσ ηεο ηδηαίηεξεο κνξθνινγίαο ηνπ ππζκέλα, ε απμνκείσζε ηεο ζαιάζζηαο ζηάζκεο εκθαλίδεηαη δχν θνξέο ην κήλα, φηαλ ε ειήλε επζπγξακκίδεηαη κε ηε Γε θαη ηνλ Ήιην, νπφηε νη δπλάκεηο βαξχηεηαο ηνπ Ζιίνπ θαη ηεο ειήλεο δξνπλ ζε παξάιιεινπο άμνλεο. Διάρηζηε παιίξξνηα εκθαλίδνπλ δπλάκεηο πνπ δξνπλ ζε νξζή γσλία κεηαμχ ηνπο. Οη απμνκεηψζεηο ηεο ζαιάζζηαο ζηάζκεο θαηά ηελ παιίξξνηα είλαη ζπλπθαζκέλεο κε ηα παιηξξνηαθά ξεχκαηα, δειαδή ηηο νξηδφληηεο κεηαηνπίζεηο ζαιάζζηαο κάδαο, νη νπνίεο έρνπλ πεξίπνπ ηελ ίδηα πεξηνδηθφηεηα. Σα ξεχκαηα είλαη ηζρπξά θαη ζεσξνχληαη ηδηαίηεξα θαηάιιεια γηα ελεξγεηαθή αμηνπνίεζε, επεηδή εκθαλίδνληαη ζε ζρεηηθά κηθξά βάζε. ε κέγηζηε παιίξξνηα, ε ηαρχηεηα ηνπ παιηξξνηαθνχ ξεχκαηνο κπνξεί λα μεπεξάζεη ηα 3-4 m/sec. 23

24 Γηαθξίλνπκε ινηπφλ κεηαμχ ησλ ηερλνινγηψλ «παιηξξνηαθήο ζηάζκεο», νη νπνίεο αμηνπνηνχλ ηε δπλακηθή ελέξγεηα ηεο παιίξξνηαο, θαη «παιηξξνηαθψλ ξεπκάησλ», νη νπνίεο αμηνπνηνχλ ηελ θηλεηηθή ελέξγεηα ηεο παιίξξνηαο. Ζ εθκεηάιιεπζε ηεο δπλακηθήο ελέξγεηαο ηεο παιίξξνηαο γίλεηαη κε ηελ θαηαζθεπή ελφο θξάγκαηνο ζηελ είζνδν ελφο θφιπνπ ή ζαιάζζηνπ δηαχινπ, δεκηνπξγψληαο έηζη κία θπζηθή δεμακελή. Καηά ηελ άλνδν ηεο παιίξξνηαο ην λεξφ εηζέξρεηαη ζηε θπζηθή απηή δεμακελή κέζα απφ πδαηνθξάθηεο, νη νπνίνη θιείλνπλ φηαλ ε παιίξξνηα θηάζεη ζην κεγαιχηεξν χςνο ηεο. Οη πδαηνθξάθηεο αλνίγνπλ πάιη ζην θαηψηαην ζεκείν ηεο παιίξξνηαο, επηηξέπνληαο ηελ έμνδν ηνπ λεξνχ δηά κέζνπ πδξνζηξνβίισλ. Ζ ηερλνινγία απηή κπνξεί λα ζεσξεζεί ψξηκε. Χζηφζν, ιίγνη ζηαζκνί απηνχ ηνπ ηχπνπ έρνπλ θαηαζθεπαζζεί αλά ηνλ θφζκν - ν κεγαιχηεξνο, ζπλνιηθήο ηζρχνο 240 MW, θαηαζθεπάζηεθε ηε δεθαεηία ηνπ 1960 ζηε γαιιηθή πφιε La Rance θαη ιεηηνπξγεί απφ ηφηε κε επηηπρία. Σα παιηξξνηαθά ξεχκαηα ζεσξνχληαη ηδηαίηεξα απνδνηηθή πεγή ελέξγεηαο. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία πνιινί επξσπατθνί νξγαληζκνί θαη ηερληθέο εηαηξείεο έρνπλ εζηηάζεη ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο ζε απηφλ ηνλ ηνκέα. Οη ηερλνινγίεο είλαη παξφκνηεο πξνο απηέο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο, ρξεζηκνπνηνχλ δειαδή ζηξνβίινπο νξηδφληηνπ ή θαηαθφξπθνπ άμνλα, πισηνχο ή παθησκέλνπο ζηνλ ζαιάζζην ππζκέλα. Λφγσ ηεο πνιχ κεγαιχηεξεο ππθλφηεηαο ηνπ χδαηνο, ην κέγεζνο ελφο ζηξνβίινπ παιηξξνηαθνχ ξεχκαηνο κπνξεί λα είλαη πνιχ κηθξφηεξν, πεξίπνπ ην 1/4, απφ απηφ κίαο αλεκνγελλήηξηαο ηεο ίδηαο ειεθηξηθήο ηζρχνο. Δπηπιένλ, ε νπηηθή θαη αθνπζηηθή φριεζε απφ ζηξνβίινπο παιηξξνηαθψλ ξεπκάησλ είλαη κεδακηλή. ηελ Δπξψπε, αμηνπνηήζηκα παιηξξνηαθά ξεχκαηα εληνπίδνληαη ζηα ζηελά ηεο Μάγρεο θαη ζηε λφηηα Ηξιαλδία. Δπίζεο ζεκαληηθά ξεχκαηα απαληψληαη ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζζίλαο ζηελ Ηηαιία, θαζψο θαη ζην Αηγαίν Πέιαγνο, κε γλσζηφηεξν ην ξεχκα ηνπ Δπξίπνπ. Αλ θαη ε ζπζηεκαηηθή έξεπλα ζηνλ ηνκέα απηφ μεθίλεζε ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ήδε ζηελ Δπξψπε έρνπλ εγθαηαζηαζεί θαη ιεηηνπξγνχλ κε επηηπρία αξθεηνί πηινηηθνί ζηαζκνί, ηζρχνο κέρξη 300 kw. Οη γλσζηφηεξνη είλαη ν πισηφο ζηαζκφο Kobold ζηε Μεζζίλα ηεο Ηηαιίαο, νλνκαζηηθήο ηζρχνο 80 kw, θαη ν ζηαζκφο Seaflow ζηε Μ. Βξεηαλία, νλνκαζηηθήο ηζρχνο 300 kw. Καη νη δχν απηνί ζηαζκνί ιεηηνπξγνχλ ηα ηειεπηαία δχν ρξφληα ζε δηαζχλδεζε κε ηα ηνπηθά δίθηπα, ελψ γηα ην θνληηλφ κέιινλ πξνγξακκαηίδνληαη κεηεγθαηαζηάζεηο ηζρχνο αξθεηψλ MW. χληνκα αλακέλεηαη λα αξρίζεη ε εκπνξηθή αμηνπνίεζε θαη απηήο ηεο κνξθήο ζαιάζζηαο ελέξγεηαο. (ΚΑΠΔ, Λεκνλήο Γ., /news/2003/scnews1076.html) 24

25 2.7 Σν πδξνγόλν Σν πδξνγφλν ζεσξείηαη ε αλαλεψζηκε ελέξγεηα ηνπ κέιινληνο. ηε θχζε ην ζηνηρείν απηφ εκθαλίδεηαη ζε ελψζεηο φπσο ην λεξφ, ην πεηξέιαην, ην θπζηθφ αέξην θαη αιινχ. Δθηηκάηαη φηη ην πδξνγφλν ζα απνηειέζεη έλα λέν θαχζηκν πνπ ζα ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο ζην κέιινλ, ηφζν ζηελ νηθηαθή ρξήζε φζν θαη θαηά ηηο κεηαθνξέο. Έρεη ηελ ηδηφηεηα θαηά ηελ θαχζε ηνπ λα κελ παξάγεη ξχπνπο, αιιά ζεξκφηεηα θαη λεξφ. Ζ παξαγσγή ηνπ πδξνγφλνπ ζα γίλεηαη κέζσ ηεο ειεθηξφιπζεο ηνπ λεξνχ, δειαδή ηεο δηαδηθαζίαο θαηά ηελ νπνία ην λεξφ δηαζπάηαη κε ρξήζε ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο ζε πδξνγφλν θαη νμπγφλν. Δπνκέλσο, αθνχ ζα παξάγεηαη απφ ην λεξφ θαη ε ρξήζε ηνπ ζα εθιχεη λεξφ, ην πδξνγφλν ζεσξείηαη πξαθηηθά αλεμάληιεην. Σν πδξνγφλν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε θαηάιιεια ηξνπνπνηεκέλνπο θαπζηήξεο, ιέβεηεο θαη θηλεηήξεο εζσηεξηθήο θαχζεο. Ηδαληθή ελεξγεηαθή ηνπ εθαξκνγή απνηεινχλ νη θπςέιεο θαπζίκνπ νη νπνίεο απνηεινχλ κηα λέα ηερλνινγία πνπ επηηξέπεη ηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνχ απφ ηελ έλσζε πδξνγφλνπ θαη νμπγφλνπ πνπ ππάξρεη ζηνλ αέξα. Οη θπςέιεο θαπζίκνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηα θηίξηα γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνχ θαη ζεξκφηεηαο, αιιά θαη ζηελ θίλεζε ησλ νρεκάησλ. Ζ αλάπηπμε θαη επξεία εθαξκνγή ησλ ελεξγεηαθψλ ηερλνινγηψλ πδξνγφλνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θπςειψλ θαπζίκνπ, απνηειεί γηα νξηζκέλεο ρψξεο εζληθή πξνηεξαηφηεηα. Υψξεο φπσο νη ΖΠΑ, ε Ηαπσλία, ν Καλαδάο, αιιά θαη ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Δ.Δ.) έρνπλ επηδνζεί ζε αγψλα δξφκνπ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ηερλνινγηψλ παξαγσγήο, απνζήθεπζεο θαη ελεξγεηαθήο ρξήζεο ηνπ πδξνγφλνπ, πξνζβιέπνληαο ζηελ απεμάξηεζε απφ εηζαγφκελα θαχζηκα θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ κεηάβαζε απφ ηελ ππάξρνπζα ππνδνκή παξαγσγήο, δηαλνκήο θαη ρξήζεο ελεξγεηαθψλ πξντφλησλ πνπ πξνέξρνληαη απφ νξπθηά θαχζηκα, ζα είλαη κία καθξά θαη αθξηβή δηαδηθαζία, κε αξθεηνχο επηρεηξεκαηηθνχο θηλδχλνπο, αιιά θαη κε ζεκαληηθέο πξννπηηθέο γηα φζνπο εηζέιζνπλ πξψηνη ζε απηή ηελ αγνξά κε εκπνξηθά πξντφληα. Ζ ρξεκαηνδφηεζε ησλ πξνζπαζεηψλ αλάπηπμεο ηερλνινγίαο ζε ηνπηθφ, εζληθφ ή θνηλνηηθφ επίπεδν απνηειεί ζεκαληηθφ ζηήξηγκα γηα ηνπο εκπιεθφκελνπο ζηνλ ρψξν, έσο φηνπ ην πδξνγφλν θαη νη θπςέιεο θαπζίκνπ - ζε ζηαζεξέο εθαξκνγέο ή ζηηο κεηαθνξέο - κπνξέζνπλ λα παξάγνληαη ζε 25

26 ηέηνηεο πνζφηεηεο, ψζηε λα κεησζνχλ νη ζεκεξηλέο πςειέο ηηκέο ηνπο θαη λα θηάζνπλ ζε αληαγσληζηηθά, κε ηηο ππάξρνπζεο ηερλνινγηθέο ιχζεηο, επίπεδα. ε απηφ ην αληαγσληζηηθφ ζε παγθφζκην επίπεδν πεξηβάιινλ πξέπεη λα θηλεζεί ε Δ.Δ. θαη βεβαίσο θαη ε Διιάδα. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ππνζηεξίδεη κέζσ ηεο ρξεκαηνδφηεζεο κε ηα Πξνγξάκκαηα - Πιαίζηα ηελ αλάπηπμε ηερλνινγηψλ πδξνγφλνπ. Ζ ρξεκαηνδφηεζε θαιχπηεη έξγα έξεπλαο, αλάπηπμεο θαη επίδεημεο ζηηο εμήο ζεκαηηθέο ελφηεηεο: παξαγσγή θαη δηαλνκή πδξνγφλνπ, απνζήθεπζε πδξνγφλνπ, ζηαζεξέο εθαξκνγέο - θπςέιεο θαπζίκνπ, κεηαθνξέο - θπςέιεο θαπζίκνπ, νδηθνί ράξηεο, θνηλσληθφ-νηθνλνκηθή αλάιπζε, νξηδφληηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε πιηθά, λνκνζεζία θαη θαλνληζκνχο, αζθάιεηα θαη εθπαίδεπζε. Πιήζνο είλαη ηα έξγα πνπ έρνπλ ρξεκαηνδνηεζεί. Δλδεηθηηθά ζα κπνξνχζε λα αλαθεξζεί ην επηδεηθηηθφ έξγν CUTE φπνπ 27 ιεσθνξεία πδξνγφλνπ - θπςειψλ θαπζίκνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζε 9 πφιεηο ηεο Δπξψπεο, δηαλχνληαο πεξηζζφηεξα απφ έλα εθαηνκκχξην ρηιηφκεηξα εληφο δχν εηψλ, κεηαθέξνληαο 4 εθαηνκκχξηα επηβάηεο. Λφγσ ηνπ απμεκέλνπ ελδηαθέξνληνο ηνπ ηνκέα, κε πξσηνβνπιία ηεο Δπηηξνπήο δεκηνπξγήζεθε πξφζθαηα ε Δπξσπατθή Σερλνινγηθή Πιαηθφξκα γηα ην Τδξνγφλν, κε ζθνπφ, αθελφο, ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ηνκέσλ πνπ απαηηείηαη επηπιένλ έξεπλα θαη αθεηέξνπ ηνλ θαζνξηζκφ ζρεδίνπ εθαξκνγήο ησλ ηερλνινγηψλ θαη εηζαγσγήο ηνπο ζηελ αγνξά. Δπηπιένλ, ιφγσ ηνπ ελδηαθέξνληνο θαη ηεο επξσπατθήο βηνκεραλίαο, εμεηάδεηαη -επί ηνπ παξφληνο- ε πηζαλφηεηα πινπνίεζεο ηεο Κνηλήο Σερλνινγηθήο Πξσηνβνπιίαο (Joint Technology Initiative), φπνπ ζα δεκηνπξγεζεί Κνηλνπξαμία Γεκφζηνπ θαη Ηδησηηθνχ ηνκέα κε ζθνπφ ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο εθαξκνζκέλεο έξεπλαο θαη επίδεημεο απφ θνηλνχ απφ ηελ επηηξνπή θαη ηε βηνκεραλία. Ο πξνυπνινγηζκφο ηεο Πξσηνβνπιίαο απηήο δχλαηαη λα αλέξρεηαη ζε θάπνηα δηζ. επξψ, ελψ πξνβιέπεηαη λα ζπκβάιεη ζηελ πινπνίεζε Έξγσλ Φάξσλ (κεγάιεο θιίκαθαο έξγσλ πνπ ζα απνηειέζνπλ ηνλ ππξήλα γχξσ απφ ηνλ νπνίν ζα δεκηνπξγεζεί αγνξά ηερλνινγηψλ πδξνγφλνπ). Υάξηλ ζηελ εξεπλεηηθή θαη βηνκεραληθή ππνδνκή ηεο Δ.Δ. θαη ηελ πξναλαθεξζείζα ρξεκαηνδφηεζε ζε εζληθφ θαη θνηλνηηθφ επίπεδν, ε Δπξψπε έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξσηνζηαηήζεη ζηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ηερλνινγηψλ πδξνγφλνπ. Γηαθαίλεηαη φηη ε Δπξψπε ζα πξνζθέξεη πξψηε πξντφληα, φπσο απηνθίλεηα πδξνγφλνπ - θπςειψλ θαπζίκνπ, θαζψο θαη λέεο ηερλνινγίεο παξαγσγήο πδξνγφλνπ. ηνλ ηνκέα ησλ θπςειψλ θαπζίκνπ θαη ηεο εκπνξηθήο δηάζεζήο ηνπο, νη ΖΠΑ έρνπλ ην πξνβάδηζκα, φζνλ αθνξά ζηηο ζηαζεξέο εθαξκνγέο (κε θαχζηκν πδξνγφλν ή θπζηθφ αέξην) θαη ν Καλαδάο ζηελ αλάπηπμε θπςειψλ 26

27 θαπζίκνπ γηα ηηο κεηαθνξέο. Γελ ζα πξέπεη λα παξαβιεθζεί ην γεγνλφο φηη ην Τπνπξγείν Άκπλαο ησλ ΖΠΑ δηαζέηεη ζεκαληηθά θνλδχιηα γηα ηελ έξεπλα ζηνλ ηνκέα απηφ. Αληίζηνηρα, ε Διιάδα βαζηδφκελε θπξίσο ζην εξεπλεηηθφ θαη αθαδεκατθφ δπλακηθφ ηεο, έρεη θαηαθέξεη λα ζπκβάιεη ζηελ αλάπηπμε επξσπατθήο ηερλνγλσζίαο, πιηθψλ θαη πξντφλησλ ζηνλ ρψξν ηνπ πδξνγφλνπ θαη ησλ θπςειψλ θαπζίκνπ. Λφγσ απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο έρεη θηλεζεί θαη ην ελδηαθέξνλ ηεο Πνιηηείαο, φπνπ πξφζθαηα (Μάξηηνο 2006) ν ππνπξγφο Αλάπηπμεο θ. ηνχθαο δήισζε πσο ην ΤΠΑΝ είλαη αλνηθηφ γηα ηε ράξαμε εζληθήο ζηξαηεγηθήο ζηνλ ηνκέα, ψζηε «ε Διιάδα λα κελ ράζεη ην ηξέλν ηνπ πδξνγφλνπ», κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηελ έξεπλα θαη ζηελ θαηαζθεπή εμνπιηζκνχ, ζπκβάιινληαο ζηελ απεμάξηεζε ηεο ρψξαο απφ εηζαγφκελα θαχζηκα θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. (ΚΑΠΔ, Λπκπεξφπνπινο Ν., &id = 69&Itemid=37). ην θεθάιαην παξνπζηάζηεθαλ νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο κέξεο καο: ε αηνιηθή, ε ειηαθή, ε γεσζεξκηθή, ε πδαηηθή, ε βηνκάδα, ε ζαιάζζηα ελέξγεηα θαη ην πδξνγφλν. Ζ ζεκαληηθφηεξε νηθνλνκηθή αμηνπνίεζε απηψλ γίλεηαη γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ζ αηνιηθή ελέξγεηα αμηνπνηείηαη κε ηε ρξήζε αλεκνγελλεηξηθψλ, ε ειηαθή ελέξγεηα αμηνπνηείηαη κε ηνπο ειηαθνχο ζπιιέθηεο (ελεξγεηηθά ή ζεξκηθά ειηαθά ζπζηήκαηα), κε ηε ρξήζε βηνθιηκαηηθψλ ζρεδηαζκψλ (παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα) θαη κε ηα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα. ηελ πδαηηθή ελέξγεηα ζπγθαηαιέγνληαη ηα κηθξά θαη ηα κεγάια πδξνειεθηξηθά έξγα. Απφ ηε βηνκάδα πξνθχπηνπλ ηα βηνθαχζηκα πνπ έρνπλ σο ζηφρν ηελ ππνθαηάζηαζε ηεο ρξήζεο ησλ ζπκβαηηθψλ θαπζίκσλ. Ζ ζαιάζζηα ελέξγεηα δηαθξίλεηαη ζε θπκαηηθή θαη παιηξξνηαθή, ελψ ην πδξνγφλν απνηειεί γηα πνιινχο ην θαχζηκν ηνπ κέιινληνο. Απφ ηηο πεγέο απηέο, εθηφο ησλ κεγάισλ πδξνειεθηξηθψλ έξγσλ, ε αηνιηθή απνηειεί ζηηο κέξεο καο ηελ πην δηαδεδνκέλε, ηερλνινγηθά αλεπηπγκέλε θαη νηθνλνκηθά αληαγσλίζηκε ησλ ζπκβαηηθψλ θαπζίκσλ, κνξθή ελέξγεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο. ηε ζπλέρεηα ζα αλαιπζνχλ νη πνιηηηθέο πξνψζεζεο ησλ ΑΠΔ πνπ αθνινπζνχληαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. 27

28 3. ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΔΝΩΗ ΚΑΙ ΑΝΑΝΔΩΙΜΔ ΠΗΓΔ ΔΝΔΡΓΔΙΑ Ζ πνιηηηθή πνπ αζθείηαη ζηε ρψξα καο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο, βαζίδεηαη ζηελ θνηλή ελεξγεηαθή πνιηηηθή πνπ πξνσζείηαη ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Μέζσ ησλ πλζεθψλ, ησλ Βίβισλ, ησλ Απνθάζεσλ θαη ησλ Οδεγηψλ πνπ εθδίδεη ε Έλσζε, πξνζδηνξίδεηαη αληίζηνηρα θαη ε ζηξαηεγηθή πνπ ζα αθνινπζεζεί απφ ηα θξάηε-κέιε, θαζψο θαη νη κεραληζκνί επίηεπμεο ησλ θνηλψλ ζηφρσλ πνπ ηίζεληαη. ην θεθάιαην απηφ αλαιχεηαη ε ελεξγεηαθή πνιηηηθή ηεο Έλσζεο, φπσο έρεη δηακνξθσζεί κε γλψκνλα ηελ επίηεπμε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ησλ ΑΠΔ ζην ελεξγεηαθφ κίγκα ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο. ηαζεξή ζπληζηψζα ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο πνπ αζθεί ε Δπξσπατθή Έλσζε (Δ.Δ.), απνηειεί ε πξνψζεζε ηεο ρξήζεο ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΑΠΔ). Σφζν νη αξρέο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη ε θνηλσληθή πίεζε γηα ηελ επίιπζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ, φζν θαη ε νηθνλνκηθή απεμάξηεζε απφ ηελ εηζαγσγή ησλ ζπκβαηηθψλ κνξθψλ ελέξγεηαο απφ ηξίηεο ρψξεο, ψζεζε ηα κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηε ιήςε κηαο ζεηξάο απφ πνιηηηθέο απνθάζεηο κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ησλ πεγψλ απηψλ. Οη ηξεηο δηαζηάζεηο πνπ έρεη ζέζεη ε Έλσζε ζηελ ελεξγεηαθή ηεο πνιηηηθή είλαη: α) ε κείσζε ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, β) ε ελεξγεηαθή αζθάιεηα θαη γ) ε ψζεζε ηεο επξσπατθήο αληαγσληζηηθφηεηαο (Βαζηιφπνπινο Ν. 2007). Σα θείκελα ηα νπνία πεξηγξάθνπλ ηελ ελεξγεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ είλαη ε Πξάζηλε Βίβινο (1996): «Δλέξγεηα γηα ην Μέιινλ: Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο» [COM(96)576], ε Λεπθή Βίβινο (1997): «Δλέξγεηα γηα ην κέιινλ - Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο: Γηα κηα θνηλνηηθή ζηξαηεγηθή θαη έλα ζρέδην δξάζεο» [COM(97)599], ε Πξάζηλε Βίβινο (2000): «ηξαηεγηθή γηα ηελ Αζθάιεηα ηεο παξνρήο Δλέξγεηαο», θαζψο επίζεο θαη νη δηαηάμεηο ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην (1997) θαη ν Υάξηεο Πνξείαο γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο (2007) [COM(2006)848]. Με βάζε ηα θείκελα απηά, ζεζπίζηεθαλ κηα ζεηξά απφ Οδεγίεο πνπ θαζνξίδνπλ ηε ζηξαηεγηθή πνπ αθνινπζεί θαη ζα αθνινπζήζεη ε Δπξσπατθή Έλσζε ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο θαη ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ. Απφ ηηο Οδεγίεο πνπ εθδφζεθαλ, ε 96/92/ΔΚ: «πεξί Κνηλψλ Καλφλσλ γηα ηελ Δζσηεξηθή Αγνξά Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο», θαζνξίδεη ην βαζηθφ 28

29 πιαίζην ξχζκηζεο ηεο απειεπζεξσκέλεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ε Οδεγία 2001/77/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 27εο επηεκβξίνπ 2001, «γηα ηελ πξναγσγή ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πνπ παξάγεηαη απφ αλαλεψζηκεο πεγέο, ζηελ εζσηεξηθή αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο», ζέηεη ηνπο ελεξγεηαθνχο ζηφρνπο πνπ ζα πξέπεη λα επηηεπρζνχλ ζε επίπεδν θξαηψλ-κειψλ, ζχκθσλα κε ηνπο ζηφρνπο ηεο Λεπθήο Βίβινπ ηνπ Όπσο ήδε αλαθέξζεθε, ε Δπξσπατθή Έλσζε ζπκκεηείρε ζηηο εξγαζίεο ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην θαη ην ππέγξαςε, δεζκεπφκελε λα κεηψζεη σο ηελ πεξίνδν ηηο εθπνκπέο έμη αεξηψλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ (δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, κεζάλην, κνλνμείδην ηνπ αδψηνπ, πδξνθζνξάλζξαθεο, θζνξάλζξαθεο θαη εμαθζνξηνχρν ζείν) θαηά 8% ζε ζρέζε κε ηηο θαηαγεγξακκέλεο εθπνκπέο ηνπ ηηο 31 Μαΐνπ ηνπ 2002 ην πξσηφθνιιν επηθπξψζεθε απφ ηα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ θαη ζηηο 16 Φεβξνπαξίνπ 2005 απηφ ηέζεθε ζε εθαξκνγή θαη έρεη πιένλ θαηαζηεί δεζκεπηηθφ γηα ηηο ρψξεο πνπ ην ππέγξαςαλ. ε επίπεδν θξαηψλ-κειψλ νη ηηκέο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ δηέθεξαλ, αλάινγα κε ην αλαπηπμηαθφ επίπεδν ζην νπνίν ε θάζε κηα βξηζθφηαλ. Γηα ηελ Διιάδα, ηελ Ηζπαλία, ηελ Πνξηνγαιία θαη ηελ Ηξιαλδία έρεη επηηξαπεί ε αχμεζε ησλ εθπνκπψλ έσο θάπνην πνζνζηφ (UNFCCC: unfccc.int/ kyoto_protocol/items/2830.php). Παξφιν πνπ νη ζηφρνη ησλ εθπνκπψλ κείσζεο αλά θξάηνο-κέινο δηέθεξαλ, νη πνιηηηθέο πνπ ζα αθνινπζνχληαλ ήηαλ θνηλέο θαη θαζνξίδνληαλ κε ηηο Βίβινπο θαη Οδεγίεο πνπ εμέδηδε ε Έλσζε θαη ηελ ελζσκάησζή ηνπο ζην εζληθφ δίθαην ηνπ θάζε θξάηνπο-κέινπο. 3.1 Πξάζηλε Βίβινο (1996) ηηο 20 Ννεκβξίνπ 1996, έλα ρξφλν πξηλ ηελ ππνγξαθή ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή αλαθνηλψλεη ηελ θνηλνηηθή ζηξαηεγηθή ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο, ζέηνληαο ζε πξψην πιάλν ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο ηεο γηα ηηο ΑΠΔ. Με ηελ Πξάζηλε Βίβιν: «Δλέξγεηα γηα ην Μέιινλ: Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο» [COM(96)576] εγθαηληάδνληαη νη ζπδεηήζεηο γηα ηα επείγνληα θαη ζεκαληηθά κέηξα πνπ αθνξνχλ ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, θαζνξίδνληαη νη ζηφρνη, εληνπίδνληαη ηα εκπφδηα θαη πξνζδηνξίδνληαη ηα ελδεδεηγκέλα κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ απηψλ θαη ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ (Σζνθαλάο Ν. 2004). 29

30 Σν θείκελν μεθηλάεη κε ηελ αλάιπζε ζε επίπεδν ΔΔ, ηεο κέρξη ηφηε θαηάζηαζεο ζηνλ ηνκέα ησλ ΑΠΔ. χκθσλα κε απηήλ, ε Δπξσπατθή Έλσζε δηαζέηεη ζηνλ ηνκέα ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελεξγείαο έλα ηζρπξφ δπλακηθφ ην νπνίν αμηνπνηεί θαηά ηξφπν άληζν θαη αλεπαξθή. Ο ελ ιφγσ ηνκέαο, ηδηαίηεξα επαίζζεηνο ζηηο πνιηηηθέο εμειίμεηο, αληηπξνζψπεπε ηφηε ην 6% ηεο αθαζάξηζηεο εζσηεξηθήο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο, κε ηάζεηο λα θζάζεη κέρξη ην 9% ην Κχξηα επηδίσμε ζηελ Πξάζηλε Βίβιν είλαη ε κείσζε ηεο ρξήζεο ησλ ζπκβαηηθψλ, ξππνγφλσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ε ζπλαθφινπζε κείσζε ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Πέξα απφ ηελ πεξηβαιινληηθή δηάζηαζε ηνπ ζέκαηνο, ε αλάγθε κείσζεο ηεο εμάξηεζεο ηεο Έλσζεο απφ ηνπο εμσηεξηθνχο παξαγσγνχο ελέξγεηαο (πεηξειαίνπ, θπζηθνχ αεξίνπ, θιπ) απνηειεί ην δεχηεξν θίλεηξν ηεο ελεξγεηαθήο ζηξαηεγηθήο. Ζ Πξάζηλε Βίβινο νξίδεη ην θηιφδνμν ζηφρν ηνπ δηπιαζηαζκνχ, εληφο 15εηίαο (δειαδή 12% κέρξη ην 2010), ηεο ζπκκεηνρήο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελεξγείαο ζηελ αθαζάξηζηε εζσηεξηθή ελεξγεηαθή θαηαλάισζε. Γηα ην ζθνπφ απηφ ζα επηρεηξεζεί ε ελζάξξπλζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηνλ ηνκέα ηεο αλάπηπμεο ησλ ΑΠΔ, θαζψο θαη ε ελδπλάκσζε ησλ πνιηηηθψλ πξνψζεζεο θαη αλάπηπμεο απηψλ. Δπίζεο ζα ζεζπηζηνχλ εηδηθά ζπζηήκαηα παξαθνινχζεζεο ηεο πξνφδνπ πνπ ζπληειείηαη σο πξνο ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Πξάζηλεο Βίβινπ γηα ηε ζπζηεκαηηθφηεξε ρξήζε ησλ ΑΠΔ. ε επίπεδν απαζρφιεζεο, ε δεκηνπξγία κνλάδσλ παξαγσγήο ΑΠΔ ζα ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο, κε ηε δεκηνπξγία ηνπιάρηζηνλ λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηελ αλάπηπμε ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ πεξηθεξεηψλ ηεο Έλσζεο. Δπφκελνο ζηφρνο ζα είλαη ε εμάπισζε ησλ επηρεηξήζεσλ παξαγσγήο ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ελέξγεηαο ζε πεξηνρέο εθηφο Δπξσπατθήο Έλσζεο, φπσο είλαη ε Αθξηθή θαη ε Αζία. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη απηνί είλαη αλαγθαίν λα αληηκεησπηζζνχλ ηα πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πςειφ θφζηνο παξαγσγήο θαζψο θαη ε δπζπηζηία ζε επίπεδν αγνξάο, ηφζν απφ κέξνπο ησλ επελδπηψλ, φζν θαη απφ κέξνπο ησλ θαηαλαισηψλ, θπξίσο ιφγσ ειιηπνχο ελεκέξσζεο. Ζ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ απηψλ θαη ε πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ θξαηψλκειψλ, ζα επηηεπρζεί κε ηελ ελίζρπζε ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηελ εζσηεξηθή αγνξά ελέξγεηαο (ζπζηήκαηα πηζηψζεσλ, θνξνινγηθή ελαξκφληζε, θξαηηθέο εληζρχζεηο, ηππνπνίεζε) θαη ηηο εηδηθέο ρξεκαηννηθνλνκηθέο εληζρχζεηο (π.ρ. πξφγξακκα ALTENER), θαζψο επίζεο θαη ηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ΑΠΔ ζηα πξνγξάκκαηα έξεπλαο θαη αλάπηπμεο (πξνγξάκκαηα JOULE θαη THERMIE). Πξνηεξαηφηεηα απνηειεί ε 30

31 αλάπηπμε κηαο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ε νπνία ζα επλνεί ηε ρξήζε ησλ ελ ιφγσ ηχπσλ ελέξγεηαο, ηδίσο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο, κέζσ ηεο αλάπηπμεο κηαο ζπκβαηήο γεσξγηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο αμηνπνίεζεο ησλ δπλαηνηήησλ ησλ ρσξψλ ηεο Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, ησλ ρσξψλ ηεο Μεζνγείνπ θαη ησλ ππφ αλάπηπμε πεξηθεξεηψλ ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα (Σζνθαλάο Ν. 2004, Μεηνχια Ρ. 2006, Πξάζηλε Βίβινο (1996) «Δλέξγεηα γηα ην κέιινλ: Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο» [COM/1996/576]). 3.2 Η Οδεγία 96/92/ΔΚ ηε ζπλέρεηα, ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην ηεο 19 εο Γεθεκβξίνπ 1996, εθδίδνπλ ηελ Οδεγία 96/92/ΔΚ: «πεξί Κνηλψλ Καλφλσλ γηα ηελ Δζσηεξηθή Αγνξά Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο», θαζνξίδνληαο ην βαζηθφ πιαίζην ξχζκηζεο ηεο απειεπζεξσκέλεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Μέζσ ηεο Οδεγίαο απηήο ζεζπίζηεθαλ νη θνηλνί θαλφλεο πνπ αθνξνχλ ηελ παξαγσγή, ηε κεηαθνξά θαη ηε δηαλνκή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Οξίζηεθαλ νη θαλφλεο ζρεηηθά κε ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ ηνκέα ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ηελ πξφζβαζε ζηελ αγνξά, ηα θξηηήξηα θαη ηηο δηαδηθαζίεο πνπ ηζρχνπλ γηα ηηο πξνζθιήζεηο ππνβνιήο πξνζθνξψλ θαη ηε ρνξήγεζε αδεηψλ θαζψο θαη ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ δηθηχσλ. Σν θείκελν ηεο Οδεγίαο απηήο εηζάγεη πνιχ ζεκαληηθέο ξπζκίζεηο ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα, πξνβιέπνληαο ηελ θαηάξγεζε ησλ απνθιεηζηηθψλ δηθαησκάησλ παξαγσγήο ελέξγεηαο απφ ηα ίδηα ηα θξάηε, ζηα νπνία επηθπιάζζεη πιένλ επνπηηθφ ξφιν. Γηα ην ιφγν απηφ, πξνβιέθζεθε ε ζχζηαζε ελφο θνξέα δηαρείξηζεο ππφ ηε κνξθή Αλεμάξηεηεο Γηνηθεηηθήο Αξρήο γηα ηε ξχζκηζε ηνπ δηθηχνπ κεηαθνξάο ελέξγεηαο. ηελ Διιάδα, ην ξφιν απηφ αλέιαβε ε Ρπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο (ΡΑΔ). Μέζσ ηεο Οδεγίαο απηήο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ελεξγήο ζπκκεηνρήο ησλ ηδησηψλ ζην ελεξγεηαθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο. Ζ πξφζβαζε ηφζν ησλ ειεθηξνπαξαγσγψλ, φζν θαη ησλ πξνκεζεπηψλ θαη ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ηνπίνπ ζε θάζε ρψξα ζα δηέπεηαη απφ ηνπο θαλφλεο ηεο ειεχζεξεο αγνξάο. Μεηά ηελ έλαξμε εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα θαηαζθεπήο λέσλ ζηαζκψλ ειεθηξνπαξαγσγήο νπνπδήπνηε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, είηε κε βάζε ην ζχζηεκα ρνξήγεζεο αδεηψλ πνπ ζα έρεη ζεζπίζεη ην θξάηνο κέινο, είηε κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο δηαγσληζκνχ. Μνινλφηη ε νδεγία πξνέβιεςε ηε δπλαηφηεηα επηινγήο απφ ηα θξάηε-κέιε, κεηαμχ ησλ δχν απηψλ πξνζεγγίζεσλ γηα ηελ θαζηέξσζε ηνπ αληαγσληζκνχ ζηνλ ηνκέα ηεο 31

32 ειεθηξνπαξαγσγήο, ζηελ πνξεία ζρεδφλ φια ηα θξάηε-κέιε επέιεμαλ ή πξφθεηηαη λα επηιέμνπλ ηε δηαδηθαζία ρνξήγεζεο άδεηαο γηα ηελ θαηαζθεπή λέσλ κνλάδσλ παξαγσγήο. Ο ιφγνο ηεο ηάζεο απηήο πνπ αλαπηχζζεηαη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη φηη ε ελ ιφγσ δηαδηθαζία απνηειεί ηνλ πιένλ δηαθαλή θαη απνηειεζκαηηθφ κεραληζκφ γηα ην άλνηγκα ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο ζηνλ αληαγσληζκφ. Σν πέξαζκα ζηνλ αληαγσληζκφ απαηηεί ζεκαληηθή αλαδηάξζξσζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ απφ κέξνπο ησλ θξαηψλ-κειψλ, αλάπηπμε λέσλ ζπζηεκάησλ ζπλαιιαγψλ θαη δεκηνπξγία εηδηθψλ κεραληζκψλ, πξνθεηκέλνπ νη ειεθηξνπαξαγσγηθέο επηρεηξήζεηο λα πξνζαξκνζηνχλ ζην λέν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Γηα ην ιφγν απηφ, ε Οδεγία φξηζε ην πξννδεπηηθφ άλνηγκα ησλ αγνξψλ ζε ηξείο θάζεηο: θαηά 27% ην 1997, 28% ην 2000 θαη 33% ην Ζ Οδεγία 96/92/ΔΚ ηέζεθε ζε ηζρχ ζηηο 19 Φεβξνπαξίνπ 1997, ελψ ε έλαξμε ηεο πξψηεο θάζεο αλνίγκαηνο ηεο ζρεηηθήο αγνξάο άξρηζε ηππηθά δχν ρξφληα αξγφηεξα. Γηα ηε ρψξα καο ην λέν ζεζκηθφ πιαίζην ηζρχεη απφ ηηο 19 Φεβξνπαξίνπ (Σζνθαλάο Ν. 2004, Μεηνχια Ρ. 2006, Οδεγία 96/92/ΔΚ «Κνηλνί θαλφλεο γηα ηελ εζσηεξηθή αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο»: ). 3.3 Η Λεπθή Βίβινο (1997) Αθνχ πξνεγήζεθαλ φιεο νη πνιηηηθέο δπκψζεηο πνπ απαηηνχληαη εληφο ΔΔ, αθνινχζεζε ε Λεπθή Βίβινο (1997): «Δλέξγεηα γηα ην κέιινλ - Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο: Γηα κηα θνηλνηηθή ζηξαηεγηθή θαη έλα ζρέδην δξάζεο» [COM(97)599] (26/11/1997), ε νπνία απνηειεί ζπλέρεηα ηνπ δηαιφγνπ γηα ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, πνπ μεθίλεζε ε Δπηηξνπή ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1996 κε ηελ Πξάζηλε Βίβιν. ηε Λεπθή απηή Βίβιν, ε Δπηηξνπή νξίδεη γηα πξψηε θνξά ζθαηξηθή ζηξαηεγηθή θαη ζπλνιηθφ ζρέδην δξάζεο κε ζηφρν, ελφςεη ηνπ 2010, ην δηπιαζηαζκφ ηνπ κεξηδίνπ ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηε ζπλνιηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (απφ 6% ζε 12 %). Σα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο είλαη ηξία: Πξψηνλ, ε ελίζρπζε ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ πνπ αθνξνχλ ηε δηείζδπζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο γεσξγηθήο πνιηηηθήο, ηεο πνιηηηθήο αλάπηπμεο ηεο ππαίζξνπ θαη ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. Γεχηεξνλ, ε δηάπιαζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο κέζσ ξπζκηζηηθψλ θαη θνξνινγηθψλ κέηξσλ θαη ηξίηνλ, ε ελίζρπζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ, αιιά θαη ε εθαξκνγή κέηξσλ ζηήξημεο, ηα νπνία ζα ζπληνλίδνληαη ψζηε λα δηεπθνιπλζνχλ νη 32

33 επελδχζεηο, ε δηάδνζε ησλ ηερλνινγηψλ θαη ε ελεκέξσζε. Απψηεξνη ζηφρνη ηεο ζηξαηεγηθήο είλαη ε αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επξσπατθψλ επηρεηξήζεσλ, ε αζθάιεηα ζηελ παξνρή ελέξγεηαο θαη ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, κε έκθαζε ζηελ ελεξγεηαθή δηάζηαζε ηεο θιηκαηηθψλ αιιαγψλ (Εεξβφο Α., 2005). Ζ Λεπθή Βίβινο ζπλερίδεη ηελ πξφηαζε ηεο Πξάζηλεο Βίβινπ γηα ελίζρπζε ηεο ρξήζεο ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο. ηφρνο είλαη ν δηπιαζηαζκφο ηεο δηείζδπζεο ησλ ΑΠΔ ζηελ αγνξά ελέξγεηαο κέρξη ην 2010 (απφ 6% πνπ ήηαλ ην 1996, ζε 12% ην 2010). ηηο ελέξγεηεο πνπ πξνβιέπεη ην ζρέδην δξάζεο ζπγθαηαιέγεηαη ε δηνξγάλσζε "εθζηξαηείαο απνγείσζεο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο". χκθσλα κε ηε Λεπθή Βίβιν, νη επελδχζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ζηξαηεγηθήο θαη ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο γηα ηελ πεξίνδν , νη νπνίεο εθηηκψληαη ζε 95 δηζεθαηνκκπξίσλ Ecu, αλακέλεηαη λα νδεγήζνπλ ζε εμνηθνλφκεζε 21 δηζεθαηνκκπξίσλ Ecu ζε θαχζηκα, θαζψο θαη ζηε κείσζε, θαηά 17,4 %, ησλ θνηλνηηθψλ εηζαγσγψλ. Ζ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ πνπ έρνπλ ηεζεί ζα πξνζθέξεη εμάιινπ ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα φζνλ αθνξά ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ CO2, ηελ επηζηεκνληθή θαη βηνκεραληθή αλάπηπμε ζε έλαλ ηερλνινγηθφ ηνκέα αηρκήο, ηελ ελίζρπζε ηεο αζθάιεηαο εθνδηαζκνχ, ηελ αχμεζε ησλ εμαγσγψλ πξνο ηηο ηξίηεο ρψξεο θαη ηέινο ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο. ην πιαίζην ηεο ζηξαηεγηθήο πνπ πξνβάιιεηαη ζηε Λεπθή Βίβιν, ε Δπηηξνπή ππελζπκίδεη φηη ηα κέηξα πξέπεη λα ιεθζνχλ ζην πιένλ ελδεδεηγκέλν επίπεδν, ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, ππνγξακκίδνληαο ηνλ ζεκειηψδε ξφιν πνπ κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ ηα θξάηε κέιε φζνλ αθνξά ηελ πξνψζεζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ηε ιήςε ησλ κέηξσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο θαη ηελ πινπνίεζε ησλ εζληθψλ θαη επξσπατθψλ ζηφρσλ πνπ έρνπλ νξηζζεί γηα ην Σν έγγξαθν μεθηλάεη κε κηα αλαζθφπεζε ηνπ ππνβάζξνπ ρξήζεο ησλ ΑΠΔ ζηελ Δπξψπε θαη ζπλνςίδεη ηε ζπδήηεζε πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ πξνεγνχκελε Πξάζηλε Βίβιν, ζέηνληαο έπεηηα κηα ζεηξά επηκέξνπο ζηφρσλ. Απηνί επεθηείλνληαη ζε έλα παξάξηεκα πνπ εμεηάδεη ηελ θαη' εθηίκεζε ζπκβνιή, αλά ηνκέα (βηνκάδα, πδξαπιηθή, αηνιηθή, ελεξγεηηθή θαη παζεηηθή ειηαθή ελέξγεηα, θσηνβνιηατθά, γεσζεξκία). Δμεηάδεη έπεηηα πψο νη γεληθνί ζηφρνη κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ, κε ηηο θαη' εθηίκεζε ζπλεηζθνξέο γηα ηε ζεξκφηεηα θαη ηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αμηνιφγεζεο ησλ δαπαλψλ θαη ησλ σθειεκάησλ. Σν έγγξαθν απαξηζκεί δηάθνξνπο ζηφρνπο θαη θεληξηθέο δξάζεηο. Αλάκεζα ζε απηνχο ζπγθαηαιέγεηαη ε δεκηνπξγία εγθαηαζηάζεσλ επεμεξγαζίαο βηνκάδαο ηζρχνο MW 33

34 θαη ε ελζσκάησζε ησλ ΑΠΔ ζε 100 θνηλφηεηεο. Ζ Δπηηξνπή, ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ALTENER 2 θαη ζε ζπλεξγαζία κε ηε ηαηηζηηθή Τπεξεζία ζα δεκηνπξγήζεη έλα ζρήκα ειέγρνπ ην νπνίν ζα θαηαγξάθεη ηελ θνηλνηηθή ζπκβνιή ζηηο ΑΠΔ, θαζψο επίζεο θαη ηε δξάζε πνπ αλαιακβάλεηαη ζε εζληθφ επίπεδν θαη ηελ πξφνδν πνπ ζεκεηψλεηαη ζην βαζκφ δηείζδπζεο ησλ ΑΠΔ ζε δηάθνξνπο ηνκείο. Παξάιιεια, κε βάζε ηε ζηξαηεγηθή απηή ζα δεκηνπξγεζεί κηα νκάδα εξγαζίαο ε νπνία ζα πεξηιακβάλεη ηελ Δπηηξνπή θαη εθπξνζψπνπο ησλ θξαηψλ-κειψλ κε ζθνπφ ηελ παξαθνινχζεζε ησλ κέηξσλ πνπ ζα ιακβάλνληαη θαη ηελ αμηνιφγεζε ηεο επίδξαζεο ησλ απνθάζεσλ ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο ζε ζρέζε κε ηε ρξήζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο. Σα θξάηε-κέιε πξέπεη λα πηνζεηήζνπλ εζληθνχο ζηφρνπο θαη ζηξαηεγηθέο ηα νπνία ζα ζπγθξηζνχλ κε ηελ παλεπξσπατθή δξάζε πνπ ζπδεηείηαη θαη ζα ηεζνχλ ζηε ζπλέρεηα ζε ηζρχ. Σα θξάηε-κέιε, σο κέξνο ηεο ζπκβνιήο ηνπο ζε απηήλ ηελ δηαδηθαζία, ζα θιεζνχλ λα εθζέζνπλ ζηελ νκάδα εξγαζίαο ηελ εθηθηή ζπκβνιή πνπ κπνξνχλ ξεαιηζηηθά λα έρνπλ ζην ζηφρν ηνπ 2010, θαζψο θαη ην πψο ζθνπεχνπλ λα πξνσζήζνπλ ηνλ ηνκέα ησλ αλαλεψζηκσλ ελεξγεηψλ αλά ηνκέα. Ζ θνηλνηηθή ζηξαηεγηθή πνπ παξνπζηάδεηαη αλσηέξσ είλαη ην βαζηθφ πιαίζην δξάζεο γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ελδεηθηηθνχ ζηφρνπ δηείζδπζεο θαηά 12% ησλ αλαλεψζηκσλ ελεξγεηψλ κέρξη ην Πξνθεηκέλνπ λα εθαξκνζηεί ε ζηξαηεγηθή, ηα ζπγθεθξηκέλα κέηξα πξνηείλνληαη ζε έλα πξφγξακκα δξάζεο πνπ θαζνξίδεη ηηο κεκνλσκέλεο ελέξγεηεο αλά θαηεγνξίεο θαη ππνδεηθλχεη ηε κνξθή θάζε δξάζεο. Οη δξάζεηο απνδίδνληαη είηε ζηελ ΔΔ, είηε ηα θξάηεκέιε ή θαη ζηα δχν κέξε, αλάινγα κε ηε θχζε ηεο θάζε δξάζεο θαη ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο. (βι. Πίλαθαο 1 - Παξάξηεκα) Πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη ε ζηξαηεγηθή θαη ην ρέδην Γξάζεο ηεο Λεπθήο Βίβινπ, ν ζρεδηαζκφο θαη ε εθαξκνγή ηεο απαηηνχλ ην ζπληνληζκφ ησλ θνξέσλ ζε θάζε επίπεδν. Οη Πεξηθέξεηεο, νη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, νη θεληξηθέο αξρέο, νη ηδησηηθνί θνξείο, νη ζπλεηαηξηζκνί θαη νη ελψζεηο πνιηηψλ, απνηεινχλ παξάγνληεο πξνψζεζεο ηεο ρξήζεο ησλ ΑΠΔ. Ζ εθαξκνγή θαη ν ζπλερήο έιεγρνο ηεο πξνφδνπ ηνπ ρεδίνπ κέζσ ηεο κεηαθνξάο ησλ επξσπατθψλ πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ ζην εζσηεξηθφ δίθαην ησλ θξαηψλ-κειψλ, θαζψο θαη ε ζπλερήο ζπλεξγαζία ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν, απνηειεί ηε βάζε ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο Λεπθήο Βίβινπ (Σζνθαλάο Ν. 2004, Εεξβφο Α. 2005, l27023.htm: (Renewable energy: White Paper laying down a Community strategy and action plan), white_papers/ pdf/ com97_599_en.pdf : 34

35 (Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο - Δλέξγεηα γηα ην κέιινλ: αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο - Λεπθή βίβινο γηα θνηλνηηθή ζηξαηεγηθή θαη ζρέδην δξάζεο) 3.4 Πξάζηλε Βίβινο (2000) ηηο 29 Ννεκβξίνπ 2000 ε Δπηηξνπή εμέδσζε ηελ Πξάζηλε Βίβιν «πξνο κηα Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Αζθάιεηα ηνπ Δλεξγεηαθνχ Δθνδηαζκνχ» [COM(2000)769]. ην βηβιίν απηφ αλαγλσξίδεηαη φηη ε ελεξγεηαθή εμάξηεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη ζηαζεξά αλνδηθή. Ζ ΔΔ εηζάγεη ην 50% ησλ ελεξγεηαθψλ ηεο αλαγθψλ θαη εθφζνλ δελ ιεθζνχλ ηα θαηάιιεια κέηξα, κέζα ζηα επφκελα 20 κε 30 ρξφληα, ην πνζνζηφ απηφ ζα απμεζεί ζην 70%. Ζ εμσηεξηθή απηή εμάξηεζε ελέρεη νηθνλνκηθνχο, θνηλσληθνχο θαη θπζηθνχο θηλδχλνπο γηα ηελ ΔΔ. Οη ελεξγεηαθέο εηζαγσγέο απαξηίδνπλ ην 6% ησλ ζπλνιηθψλ εηζαγσγψλ, ην νπνίν ζε φξνπο γεσπνιηηηθνχο ζεκαίλεη φηη ην 45% ησλ εηζαγσγψλ πεηξειαίνπ πξνέξρεηαη απφ ηε Μέζε Αλαηνιή θαη ην 40% ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ πξνέξρεηαη απφ ηε Ρσζία. Ζ ΔΔ δελ θαηέρεη αθφκα ηα κέζα γηα λα αιιάμεη ηε δηεζλή αγνξά. Ζ αδπλακία απηή έγηλε ηδηαίηεξα εκθαλήο απφ ην Μάξηην ηνπ 1999 θη έπεηηα, κε ηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ. Με ηελ εηζαγσγή κηαο ζηξαηεγηθήο αζθάιεηαο ζηνλ ελεξγεηαθφ εθνδηαζκφ, νη θίλδπλνη ιφγσ ηεο εμσηεξηθήο εμάξηεζεο ζα κεησζνχλ. Καηά ηελ εθαξκνγή ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο, ε ΔΔ ζα πξέπεη λα ιάβεη ππφςε δχν πνιχ ζεκαληηθέο πξνθιήζεηο. Πξψηνλ, ηηο πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο πνπ επεξεάδνπλ ηηο ελεξγεηαθέο επηινγέο, ηδηαίηεξα ηε δξάζε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ. Γεχηεξνλ, ηελ πνιηηηθή έληαζε πνπ δχλαηαη λα αλαπηπρζεί ιφγσ ηεο αιιαγήο ζηε δήηεζε ελέξγεηαο, γηα παξάδεηγκα ε κείσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ θφζηνπο κπνξεί λα απνζαξξχλεη ηε δξάζε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ. χκθσλα κε ηε καθξνρξφληα ζηξαηεγηθή γηα ηελ ελέξγεηα, φπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ Πξάζηλε Βίβιν, ε Δπξσπατθή Έλσζε ζα πξέπεη λα επαλαπξνζδηνξίζεη ηελ πνιηηηθή εθνδηαζκνχ ππέξ ηεο πνιηηηθήο δήηεζεο, δηαθνξνπνηψληαο ηηο θαηαλαισηηθέο ζπλήζεηεο δηακέζνπ θνξνινγηθψλ κέηξσλ. Δπίζεο, ζα πξέπεη λα πξνζδηνξηζηεί κεζνπξφζεζκα ε ζπκβνιή ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο ζην δήηεκα ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ, ηεο αζθάιεηαο ζηνλ εθνδηαζκφ, ηελ αεηθφξν αλάπηπμε, θαζψο θαη λα δηεξεπλεζεί ην δήηεκα ηεο δηαρείξηζεο ησλ ππξεληθψλ απνβιήησλ (COM(2000) 769: Green Paper: Towards a European strategy for the 35

36 security of energy supply _0769en01-01.pdf). 3.5 Η Οδεγία 2001/77/ΔΚ Φπζηθή θαηάιεμε ησλ δηαβνπιεχζεσλ πνπ επαθνινχζεζαλ ηεο δεκνζίεπζεο ηεο Λεπθήο Βίβινπ, απνηειεί ε Οδεγία 2001/77/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 27εο επηεκβξίνπ 2001, «γηα ηελ Πξναγσγή ηεο Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο πνπ παξάγεηαη απφ Αλαλεψζηκεο Πεγέο, ζηελ εζσηεξηθή αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο». Μέζσ ηεο Οδεγίαο απηήο ηίζεληαη νη ελεξγεηαθνί ζηφρνη πνπ ζα πξέπεη λα επηηεπρζνχλ ζε επίπεδν θξάηνπο, ζχκθσλα κε ηνπο ζηφρνπο ηεο Λεπθήο Βίβινπ ηνπ Κπξίαξρνο ζηφρνο απνηειεί ε ζηαδηαθή ζηξνθή πξνο ηελ παξαγσγή θαη ρξήζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ε νπνία ζα πξνέξρεηαη απφ αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο (ΑΠΔ). Κάζε δχν ρξφληα, ζρεηηθέο εθζέζεηο πξνεξρφκελεο απφ ηα θξάηε κέιε, ζα πηζηνπνηνχλ ηελ πξφνδν πνπ ζεκεηψλεηαη ζηνλ ηνκέα απηφ. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο, θάζε θξάηνο κέινο επζχλεηαη γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ θαηάιιεινπ πιαηζίνπ ζηελ εζσηεξηθή αγνξά ειεθηξηζκνχ. Σν πιαίζην ζα πεξηιακβάλεη ηα θαηάιιεια λνκηθά εξγαιεία, δειαδή ηνπο λφκνπο πνπ ζα ζηεξίδνπλ ηε ρξήζε ησλ ΑΠΔ, θαζψο θαη ηηο Αλεμάξηεηεο Γηνηθεηηθέο Αξρέο πνπ ζα δηαρεηξίδνληαη ηα ζρεηηθά δεηήκαηα, φπσο είλαη ε εχξεζε πεξηνρψλ γηα ηε δεκηνπξγία πάξθσλ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ. Ζ Οδεγία πξνλνεί αθφκα θαη γηα ηελ αλάπηπμε εζληθψλ δηθηχσλ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ ηα νπνία ζα ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν. Παξέρνληαο ην απαξαίηεην πιαίζην κέζσ ηνπ νπνίνπ ζα δηεπθνιχλεηαη κεζνπξφζεζκα ε αχμεζε ηεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο, ε Οδεγία απηή απνηειεί έλα ζεκαληηθφ νξφζεκν ζηε δηακφξθσζε ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο κέζσ ησλ ΑΠΔ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Απνηειεί ίζσο ην πξψην κέξνο γηα κηα κειινληηθή, επξείαο θιίκαθαο ελαξκφληζε ησλ ξπζκηζηηθψλ πιαηζίσλ ησλ θξαηψλ κειψλ ζηνλ ηνκέα απηφ. Ζ 2001/77/ΔΚ ζέηεη ην ζηφρν ηνπ πνζνζηνχ 22,1% ηεο παξαγφκελεο απφ ΑΠΔ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζην ζχλνιν ηεο θαηαλαισκέλεο ελέξγεηαο ζηελ ΔΔ, κέρξη ην Οη ελδεηθηηθνί ζηφρνη γηα ηα επηκέξνπο θξάηε κέιε, δηαξζξψλνληαη σο εμήο: 36

37 Δλέξγεηα απφ ΑΠΔ % 1997 Δλέξγεηα απφ ΑΠΔ % 2010 Βέιγην Γαλία Γεξκαλία Διιάδα Ηζπαλία Γαιιία Ηξιαλδία Ηηαιία Λνπμεκβνχξγν Οιιαλδία Απζηξία Πνξηνγαιία Φηλιαλδία νπεδία Ζλσκέλν Βαζίιεην Κνηλφηεηα Πηγή: : The European Forum for Renewable Energy Sources (2005) Γηα ηα λέα θξάηε κέιε, νη ζηφρνη δηαξζξψλνληαη σο εμήο: Δλέξγεηα απφ ΑΠΔ % 1999 Δλέξγεηα απφ ΑΠΔ % 2010 Κχπξνο 0,05 6 Σζερία 3,8 8 Δζζνλία 0,2 5,1 Οπγγαξία 0,7 3,8 Λεηνλία 42,4 49,3 Ληζνπαλία 3,3 7 Μάιηα - 5 Πνισλία 1,6 7,5 ινβελία 29,9 33,6 ινβαθία 17,9 31 Κνηλφηεηα 12,9 21 Πηγή: : The European Forum for Renewable Energy Sources (2005) Ζ Οδεγία παξέρεη έλαλ επξχ πξνζδηνξηζκφ ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ άξζξνπ 2, «αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο» είλαη: νη κε νξπθηέο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, ζηηο νπνίεο πεξηιακβάλνληαη ε πδξνειεθηξηθή ελέξγεηα (κηθξήο θαη κεγάιεο θιίκαθαο), ε βηνκάδα (ζηεξεά, βηνθαχζηκα, αέξηα εθιπφκελα απφ ρψξνπο πγεηνλνκηθήο 37

38 ηαθήο, απφ εγθαηαζηάζεηο βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ θαη βηναέξηα), ε αηνιηθή, ε ειηαθή (Φ/Β, ζεξκηθή), ε γεσζεξκηθή, ε θπκαηηθή θαη ε παιηξξνηαθή. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί φηη ε Οδεγία δελ θαζνξίδεη έλα ελαξκνληζκέλν επξσπατθφ ζχζηεκα ζηήξημεο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ (άξζξν 4). Σα θξάηε κέιε είλαη ππνρξεσκέλα λα εθπιεξψζνπλ ηνπο δηθνχο ηνπο επθξηλψο πξνζδηνξηζκέλνπο ζηφρνπο νη νπνίνη ηέζεθαλ κε θνηλέο δηαδηθαζίεο. Σελ ίδηα ζηηγκή, νη αξρέο πνπ παξέρνληαη γηα ηνπο εζληθνχο ζηφρνπο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο παξαγφκελεο απφ ΑΠΔ, έρνπλ θαζνξηζηεί ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, πξνεηνηκάδνληαο ην έδαθνο γηα έλα κειινληηθφ επαξθέο θαη απνδνηηθφ ζχζηεκα ζε επίπεδν ΔΔ. Σν δήηεκα ησλ δηθηχσλ (άξζξν 7) είλαη αθφκε έλα ζεκαληηθφ ζεκείν ηεο Οδεγίαο. Έρνληαο ππφςε ην πςειφ θφζηνο ηεο ζχλδεζεο ζην εζληθφ δίθηπν δηαλνκήο ελέξγεηαο, ε Οδεγία αμηψλεη απφ ηα θξάηε κέιε λα ιάβνπλ ηα απαξαίηεηα κέηξα πνπ ζα εμαζθαιίζνπλ ηελ πξφζβαζε ζηε κεηαθνξά θαη δηαλνκή ηεο παξαγφκελεο απφ ΑΠΔ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Οη θνξείο εθκεηάιιεπζεο ησλ ζπζηεκάησλ κεηαθνξάο θαη δηαλνκήο ππνρξενχληαη λα παξέρνπλ ζηνπο επηζπκνχληεο λα ζπλδεζνχλ κε ην δίθηπν λένπο παξαγσγνχο, κηα πιήξε θαη αλαιπηηθή εθηίκεζε ησλ δαπαλψλ ηεο ζχλδεζεο. Οη θνξείο δηαρείξηζεο ηνπ δηθηχνπ ηεο ρψξαο νθείινπλ λα εληζρχζνπλ ην δίθηπν εθφζνλ απηφ θξίλεηαη απαξαίηεην γηα ηε ζχλδεζε. Ζ ηθαλφηεηα ηνπ δηθηχνπ δελ απνηειεί πιένλ ιφγν κε πξφζβαζεο ζην δίθηπν. Σα θξάηε κέιε ζα εμαζθαιίζνπλ φηη νη αξκφδηνη θνξείο ζα νξίζνπλ αληηθεηκεληθνχο, δηαθαλείο θαη ακεξφιεπηνπο θαλφλεο ζρεηηθά κε ην θφζηνο ζχλδεζεο θαη ζα παξέρνπλ ιεπηνκεξείο θαη νινθιεξσκέλνπο ππνινγηζκνχο ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο. Ζ κφλε πεξίπησζε ζηελ νπνία ν θνξέαο δηαρείξηζεο ηνπ δηθηχνπ ζα δχλαηαη λα αξλεζεί ηελ πξφζβαζε ζην δίθηπν, ζα είλαη γηα ηελ αζθάιεηα θαη ππνζηήξημε ηνπ δηθηχνπ. Δπηπιένλ, ε Οδεγία αλαθέξεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν δήηεκα ησλ καθξψλ θαη επίπνλσλ δηνηθεηηθψλ δηαδηθαζηψλ (άξζξν 6), δεηψληαο ηελ αλαζεψξεζε ησλ πθηζηάκελσλ λνκνζεηηθψλ θαη ξπζκηζηηθψλ πιαηζίσλ, πξνθεηκέλνπ λα επηηαρπλζνχλ νη δηαδηθαζίεο αδεηνδφηεζεο. ηφρνη γηα ηα θξάηε κέιε απνηεινχλ: ν πεξηνξηζκφο ησλ θαλνληζηηθψλ θαη κε θαλνληζηηθψλ εκπνδίσλ ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ, ε νξζνινγηθνπνίεζε θαη επηηάρπλζε ησλ δηαδηθαζηψλ ζην ελδεδεηγκέλν δηνηθεηηθφ επίπεδν θαη ε δηαζθάιηζε αληηθεηκεληθψλ, δηαθαλψλ θαη ακεξφιεπησλ θαλφλσλ, ζηνπο νπνίνπο ζα ιακβάλνληαη ππφςε νη ηδηαηηεξφηεηεο ησλ δηαθφξσλ ηερλνινγηψλ πνπ ζπλδένληαη κε ηηο ΑΠΔ. 38

39 Παξάιιεια, ε Οδεγία παξέρεη έλα ζχζηεκα δηαζθάιηζεο ηεο εγγχεζεο (άξζξν 5) ζρεηηθά κε ηελ πξνέιεπζε ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ε νπνία παξάγεηαη απφ αλαλεψζηκεο πεγέο. Οη εγγπήζεηο πξνέιεπζεο επηηξέπνπλ ζηνπο παξαγσγνχο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο λα απνδεηθλχνπλ φηη ε ελέξγεηα πνπ πσινχλ παξάγεηαη απφ ΑΠΔ, πξνζδηνξίδνληαο ηελ πεγή, ηηο εκεξνκελίεο θαη ηνπο ηφπνπο παξαγσγήο θαη ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ πδξνειεθηξηθψλ ζηαζκψλ, ηελ ηζρχ ηεο παξαγφκελεο ελέξγεηαο. Σν ζχζηεκα απηφ ζα απμήζεη ηε δηαθάλεηα, δηεπθνιχλνληαο ηηο επηινγέο ησλ θαηαλαισηψλ. ηελ Δπηηξνπή παξέρεηαη γηα πξψηε θνξά ε δπλαηφηεηα εθηελνχο απνηίκεζεο ηνπ ηνκέα ηεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Οη εληζρχζεηο απφ κέξνπο ησλ θξαηψλ κειψλ πξνο ηνπο ηνκείο παξαγσγήο ελέξγεηαο απφ ζπκβαηηθέο πεγέο ζα απνηειεί αληηθείκελν απζηεξνχ ειέγρνπ. Δθηφο απηνχ, ε Δπηηξνπή ζα απνηηκά ηελ πξφνδν πνπ ζπληειείηαη δηα ηνπ ππνινγηζκνχ ηνπ εμσηεξηθνχ θφζηνπο απφ ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε ζπκβαηηθέο (κε αλαλεψζηκεο) πεγέο ελέξγεηαο. Σα ζηνηρεία απηά ζα πεξηιακβάλνληαη ζηε πγθεθαιαησηηθή Έθζεζε πνπ ζα ππνβάιεη ε Δπηηξνπή αλά πεληαεηία μεθηλψληαο απφ ηηο 31 Γεθεκβξίνπ 2005, ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην. Ζ έθζεζε ζα βαζίδεηαη ζηηο εθζέζεηο πνπ ζα ηεο ππνβάιινπλ αλά δηεηία ηα θξάηε κέιε. Tα θξάηε κέιε θιήζεθαλ, κέρξη ηηο 27 Οθησβξίνπ 2003, λα ζέζνπλ ζε ηζρχ ηηο αλαγθαίεο λνκνζεηηθέο, θαλνληζηηθέο θαη δηνηθεηηθέο δηαηάμεηο, πξνθεηκέλνπ λα ελαξκνληζηνχλ κε ηελ Οδεγία απηή. (Οδεγία 2001/77/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ, ηεο 27 εο επηεκβξίνπ 2001, γηα ηελ «πξναγσγή ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πνπ παξάγεηαη απφ αλαλεψζηκεο πεγέο ζηελ εζσηεξηθή αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο»: LexUriServ/site/el/oj/2001/l_283/l_ el pdf) Δλ ζπλερεία αθνινχζεζαλ θη άιιεο Οδεγίεο ζρεηηθά κε ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ ζηελ ελεξγεηαθή αγνξά ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο: ε Οδεγία 2002/91/ΔΚ «γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζηα θηίξηα», ε 2003/30/ΔΚ «γηα ηελ πξνψζεζε ησλ βηνθαπζίκσλ», θαζψο θαη ε Λεπθή Βίβινο «γηα ηε βειηίσζε ηεο δηαρείξηζεο ζηνλ κεηαθνξηθφ ηνκέα», ν νπνίνο αληηπξνζσπεχεη ην 32% ηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο θαη ην 28% ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. 39

40 3.6 Υάξηεο Πνξείαο γηα ηηο Αλαλεώζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο ηηο 10 Ηαλνπαξίνπ 2007, δέθα ρξφληα κεηά ηε ζχληαμε ηεο Λεπθήο Βίβινπ: «Δλέξγεηα γηα ην κέιινλ - Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο: Γηα κηα θνηλνηηθή ζηξαηεγηθή θαη έλα ζρέδην δξάζεο» [COM(97)599], ε Δπηηξνπή εμέδσζε ηελ Αλαθνίλσζε κε ηίηιν: «Υάξηεο Πνξείαο γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο. Οη ΑΠΔ ηνλ 21 ν αηψλα: πκβνιή ζηελ Eλίζρπζε ηεο Aεηθνξίαο» [COM(2006)848]. ην ράξηε πνξείαο παξνπζηάδεηαη εθ λένπ ε καθξνπξφζεζκε ζηξαηεγηθή ηεο Δπηηξνπήο ζηνλ ηνκέα ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο, ιακβάλνληαο ππφςε ηελ κέρξη ηφηε εμέιημε πνπ είρε επηηεπρζεί. Μέζσ ηνπ Υάξηε Πνξείαο, επαλαιακβάλεηαη ν δηηηφο ζηφρνο ηεο θαηαπνιέκεζεο ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ, κε ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ηελ εμαζθάιηζε ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ. Αλαιχνληαο ην κεξίδην ησλ ΑΠΔ ζην ζπλνιηθφ ελεξγεηαθφ κείγκα θαζψο θαη ηελ πξφνδν πνπ είρε ζπληειεζηεί θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ν Υάξηεο θαηαιήγεη φηη νη ΑΠΔ δχλαηαη λα αμηνπνηεζνχλ πην απνδνηηθά θαη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ 1. Σν 2005, ε θαηαλνκή ρξήζεο ησλ ΑΠΔ ζηελ ΔΔ ήηαλ ε αθφινπζε: 66,1% γηα ηε βηνκάδα, 22,2% γηα ηελ πδαηηθή ελέξγεηα, 5,5% γηα ηελ αηνιηθή ελέξγεηα, 5,5% γηα ηε γεσζεξκηθή ελέξγεηα θαη 0,7% γηα ηελ ειηαθή ελέξγεηα (Φ/Β θαη ζεξκηθή). Με ηα δεδνκέλα απηά εθηηκάηαη φηη ν ζηφρνο ηνπ 12% ηεο εζσηεξηθήο αθαζάξηζηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο έσο ην 2010, δελ δχλαηαη λα επηηεπρζεί, παξά ηε ζεκαληηθή πξφνδν πνπ ζπληειέζηεθε. Οη δπζθνιίεο γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ νθείινληαη ζην πςειφ επελδπηηθφ θφζηνο ησλ ΑΠΔ θαη ζηα δηνηθεηηθά πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο δηαδηθαζίεο εγθαηάζηαζεο θαη ηνλ απνθεληξσκέλν ραξαθηήξα ησλ πεξηζζφηεξσλ εθαξκνγψλ ΑΠΔ. Δπίζεο, ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο εθαξκφζηεθαλ αδηαθαλείο θαη κεξνιεπηηθέο δηαηάμεηο γηα ηελ πξφζβαζε ζην δίθηπν θαη ππήξρε ειιηπήο ελεκέξσζε ησλ πξνκεζεπηψλ, ησλ πειαηψλ θαη ησλ ππεχζπλσλ γηα ηελ εγθαηάζηαζε. Δπηπιένλ ε πξφνδνο πνπ επηηεχρζεθε ήηαλ κεξηθή θαη αλνκνηνγελήο. Ζ απνπζία θάπνηνπ λνκηθψο δεζκεπηηθνχ ζηφρνπ θαη νη ειιείςεηο ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ ζηνλ ηνκέα ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο δελ επέηξεςαλ νπζηαζηηθή πξφνδν παξά κφλν ζηα ειάρηζηα θξάηε κέιε πνπ επέδεημαλ ηζρπξή απνθαζηζηηθφηεηα. 1 Βι. Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο, ηεο 26 εο Μαίνπ 2004, ζρεηηθά κε ην κεξίδην ηεο αλαλεψζηκεο ελέξγεηαο ζηελ ΔΔ [COM(2004)366] 40

41 Αλαθνξηθά κε ην ζηφρν ηεο Οδεγίαο 2001/77/ΔΚ, ηα θξάηε κέιε, παξφιν πνπ ζέζπηζαλ λφκνπο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ, δελ πιεζηάδνπλ ζχζζσκα ζηελ επίηεπμε ησλ εζληθψλ ηνπο ζηφρσλ, κε απνηέιεζκα ν ζηφρνο ηνπ 21% γηα ηελ ΔΔ λα κελ επηηπγράλεηαη κέρξη ην Σν 2005, νη δηάθνξεο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο ζπκκεηείραλ ζηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνχ ζηελ ΔΔ σο εμήο: 66.1% πδαηηθή ελέξγεηα, 16.3% αηνιηθή ελέξγεηα, 15.8% βηνκάδα, 1.2% γεσζεξκηθή ελέξγεηα θαη 0.3% ειηαθή ελέξγεηα. Καηά παξφκνην ηξφπν, ν ζηφρνο ηνπ 5.75% κέρξη ην 2010 γηα ην κεξίδην ησλ βηνθαπζίκσλ ζηε ζπλνιηθή θαηαλάισζε θαπζίκσλ, φπσο νξίζηεθε απφ ηελ Οδεγία 2003/30/ΔΚ, δελ αλακέλεηαη λα επηηεπρζεί εάλ δελ εληζρπζνχλ νη αζθνχκελεο πνιηηηθέο. Μφλν δχν θξάηε κέιε πέηπραλ ηνλ ελδηάκεζν ζηφρν ηνπ 2% πνπ είρε νξηζζεί γηα ην Σελ ίδηα ζηηγκή, ην βηνληήδει αληηπξνζσπεχεη ην 81.5% ησλ βηνθαπζίκσλ πνπ παξάγνληαη ζηελ ΔΔ, ελψ ε βηναηζαλφιε απνηειεί ην 18.5%. Ζ Δπηηξνπή εθηηκά φηη νη ΑΠΔ αμηνπνηνχληαη ειάρηζηα ζηνλ ηνκέα ηεο ζέξκαλζεο θαη ηεο ςχμεο, ν νπνίνο θαιχπηεη ην 50% ηεο ηειηθήο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο ζηελ Έλσζε. Σν 2005, πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 10% ηεο ελέξγεηαο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ζέξκαλζε θαη ςχμε παξάρζεθε απφ ΑΠΔ. Αθφκα δελ έρεη ζεζπηζηεί απφ κέξνπο ηεο ΔΔ ε αλάινγε λνκνζεζία γηα ηε ξχζκηζε ηνπ δεηήκαηνο απηνχ. ην Υάξηε Πνξείαο νξίδεηαη σο ζπλνιηθφο δεζκεπηηθφο ζηφρνο ην πνζνζηφ ηνπ 20% ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζην ζχλνιν ηεο αθαζάξηζηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο κέρξη ην Δπίζεο, ε Δπηηξνπή επηζπκεί ηε ζέζπηζε ειάρηζηνπ ζηφρνπ 10% γηα ηα βηνθαχζηκα κέρξη ην Ο ζηφρνο απηφο ζα ζπλνδεχεηαη απφ ηξνπνπνίεζε ηεο νδεγίαο 98/70/ΔΚ γηα ηελ πνηφηεηα ησλ θαπζίκσλ, ψζηε λα ελζσκαησζεί ζε απηήλ ν θαζνξηζκφο ηνπ κεξηδίνπ ησλ βηνθαπζίκσλ. Σέινο, ε Δπηηξνπή πξνηείλεη λέν λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ρξήζεο θαη πξνψζεζεο ησλ ΑΠΔ. Ο Υάξηεο Πνξείαο πξνβιέπεη φηη ηα θξάηε κέιε ζα ζεζπίζνπλ δεζκεπηηθνχο ζηφρνπο θαη ζρέδηα δξάζεο πνπ ζα είλαη πξνζαξκνζκέλα ζην αληίζηνηρν δπλακηθφ ηνπο. Σα ζρέδηα δξάζεο πξέπεη λα πεξηιακβάλνπλ εηδηθά κέηξα θαη ζηφρνπο ζηνπο αθφινπζνπο ηξείο ηνκείο: ειεθηξηζκφο, βηνθαχζηκα, ζέξκαλζε θαη ςχμε. Ζ επέιηθηε απηή πξνζέγγηζε ζα αθήζεη ζηα θξάηε κέιε επαξθέο πεξηζψξην ειηγκψλ. Οη ζρεηηθέο λνκνζεηηθέο πξνηάζεηο ζα ππνβιεζνχλ κέζα ζην

42 Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη, ε Δπηηξνπή ζα πξνηείλεη κέηξα γηα ηε βειηίσζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαη ηελ θαηάξγεζε ησλ θξαγκψλ ζηελ αλάπηπμε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηνπο ηνκείο ηνπ ειεθηξηζκνχ θαη ηεο ζέξκαλζεο θαη ςχμεο. Απηφ ζα επηηεπρζεί κέζσ ηεο απινχζηεπζεο ησλ δηνηθεηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ηεο βειηίσζεο ηεο δηαθάλεηαο θαη ηεο δηάδνζεο ησλ πιεξνθνξηψλ, ηεο πξνζαξκνγήο θαη ηεο αχμεζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ησλ ζπζηεκάησλ δηαζχλδεζεο. Δπηπιένλ, ζα πξνηαζνχλ κέηξα γηα ηε ζηήξημε, ηελ πξνψζεζε θαη ηελ παξνρή θηλήηξσλ ππέξ ηεο ρξήζεο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο. Αλάκεζα ζηα κέηξα απηά, ζεκαληηθή ζέζε θαηέρεη ε ζέζπηζε ελφο ζπζηήκαηνο θηλήηξσλ ρξήζεο θαη ζηήξημεο ησλ βηνθαπζίκσλ, θαζψο θαη ε επηινγή ηεο κεζφδνπ πινπνίεζεο ησλ δεκφζησλ πξνκεζεηψλ ηδίσο ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ. Πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί δπλαηή ε βειηησκέλε ελζσκάησζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζην δίθηπν ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ζα δηαηεξεζεί ε ζηελή ζπλεξγαζία κεηαμχ ηεο Δπηηξνπήο θαη ησλ εκπιεθφκελσλ παξαγφλησλ ζηνλ ηνκέα απηφ (αξκφδηεο γηα ηα δίθηπα αξρέο, επξσπατθέο ξπζκηζηηθέο αξρέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη βηνκεραλία αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο). Ζ Δπηηξνπή ζα ελζαξξχλεη ηε βέιηηζηε ρξήζε ησλ πθηζηάκελσλ ρξεκαηνδνηηθψλ κέζσλ, φπσο ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία θαη ην Σακείν πλνρήο θαζψο θαη ηα κέζα πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη ζηε ζηήξημε ηεο έξεπλαο θαη ηε δηάδνζε ησλ ηερλνινγηψλ, φπσο είλαη ην επηθείκελν ζηξαηεγηθφ ζρέδην ελεξγεηαθψλ ηερλνινγηψλ, ην πξφγξακκαπιαίζην έξεπλαο θαη ηερλoιoγηθήο αλάπηπμεο ή ην πξφγξακκα «επθπήο ελέξγεηα γηα ηελ Δπξψπε». Ζ Δπηηξνπή ζα κεξηκλήζεη επίζεο ψζηε λα ζπλερηζηεί ε αληαιιαγή ησλ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ θαη λα ελζσκαησζεί ην εμσηεξηθφ θφζηνο ζηελ ηηκή ησλ ζπκβαηηθψλ κνξθψλ ελέξγεηαο (ηδίσο κέζσ ελεξγεηαθψλ θφξσλ). Σα θξάηε κέιε θαη νη νξγαληζκνί ηνπηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο θαινχληαη λα αμηνπνηήζνπλ πιήξσο ηα κέζα πνπ δηαζέηνπλ θαη λα πξνσζήζνπλ ηελ αλάπηπμε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, κεηαμχ άιισλ κέζσ ηεο δηνηθεηηθήο απινχζηεπζεο θαη ηνπ βειηησκέλνπ ζρεδηαζκνχ. χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο ηεο Δπηηξνπήο, ε αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζην ζχλνιν ησλ δηαζέζηκσλ θαπζίκσλ (ν ζηφρνο ηνπ 20% κέρξη ην 2020), ζα επηθέξεη κείσζε ζηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα χςνπο 600 έσο 900 εθαηνκκπξίσλ ηφλσλ εηεζίσο, δειαδή εμνηθνλφκεζε χςνπο 150 έσο 200 δηζεθαηνκκπξίσλ επξψ, εθφζνλ ε ηηκή ηνπ CO2 αλά ηφλν αλέξρεηαη ζε 25 επξψ. 42

43 Δμάιινπ, ε αλάπηπμε ελεξγεηαθψλ πεγψλ ελαιιαθηηθψλ πξνο ηα νξπθηά θαχζηκα, ζπκβάιιεη ζηε δηαζθάιηζε ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ ηεο ΔΔ θαη ζηε κείσζε ησλ ελεξγεηαθψλ δαπαλψλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ ζπκβαηηθψλ πεγψλ ελέξγεηαο. πλεπψο, εάλ ε ΔΔ επηηχρεη ην ζηφρν ηνπ 20% κέρξη ην 2020, ε εηήζηα εμνηθνλφκεζε ππνινγίδεηαη ζε πεξηζζφηεξα απφ 250 εθαηνκκχξηα ΣΗΠ (ηφλνη ηζνδπλάκνπ πεηξειαίνπ) κέρξη ην 2020, εθ ησλ νπνίσλ 200 εθαηνκκχξηα ΣΗΠ ζα είλαη απφ εηζαγσγέο. Σέινο, ε αλάπηπμε ηερλνινγηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζα δηαλνίμεη λέεο εκπνξηθέο πξννπηηθέο, ηδίσο ζηελ εμαγσγή ησλ ηερλνινγηψλ απηψλ. Δπίζεο πξνβιέπεηαη λα σθειεζεί ε απαζρφιεζε θαη ε αχμεζε ηνπ ΑΔΠ. Σν θφζηνο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο κεηψλεηαη ζηαζεξά ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία. Όκσο ην θφζηνο απηφ παξακέλεη πςειφηεξν απφ απηφ ησλ ζπκβαηηθψλ πεγψλ ελέξγεηαο, θπξίσο δηφηη δελ ελζσκαηψλεηαη ζε απηφ ην εμσηεξηθφ θφζηνο ησλ ζπκβαηηθψλ (νξπθηψλ) πεγψλ ελέξγεηαο. Σν πξφζζεην κέζν εηήζην θφζηνο γηα λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο ηνπ 20% ππνινγίδεηαη κεηαμχ 10 θαη 18 δηζ. επξψ θαη εμαξηάηαη απφ ηηο ηηκέο ηεο ελέξγεηαο θαη ηηο εξεπλεηηθέο πξνζπάζεηεο (Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην πκβνχιην θαη ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην Υάξηεο πνξείαο γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο Οη ΑΠΔ ηνλ 21 ν αηψλα: ζπκβνιή ζηελ ελίζρπζε ηεο αεηθνξίαο ( ) [COM (2006) 848] : europa.eu/scadplus/leg/el/lvb/l27065.htm, reference=memo/07/13&format=html&aged=1&language=el&guilanguage=en). 3.7 Σα επηθνπξηθά πξνγξάκκαηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Μέζσ ησλ επηθνπξηθψλ πξνγξακκάησλ ηεο Έλσζεο, επηηπγράλεηαη ην ρξεκαηνδνηηθφ πιαίζην ππνζηήξημεο ησλ πνιηηηθψλ πνπ πξνσζνχληαη ζε θάζε ηνκέα. Δηδηθφηεξα ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα, παξαηεξείηαη κηα ζηαζεξά απμαλφκελε νηθνλνκηθή ελίζρπζε ησλ πξνγξακκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνψζεζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980, ε κε ηερληθή βνήζεηα ηεο Κνηλφηεηαο γηα ηηο ΑΠΔ, πξνεξρφηαλ θπξίσο απφ ηα πξνγξάκκαηα JOULE θαη THERMIE, ρσξίο λα ππάξρεη θάπνην εμεηδηθεπκέλν ρξεκαηνδνηηθφ εξγαιείν γηα ην ζθνπφ απηφ. ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, ε Δπηηξνπή πξφηεηλε ηελ πηνζέηεζε κε ηερληθψλ πξνγξακκάησλ πξνθεηκέλνπ λα πξναρζεί εηδηθά ε ρξήζε ησλ ΑΠΔ ζηελ αγνξά ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σν 1993, ζην 5 ν Πξφγξακκα Γξάζεο γηα ην 43

44 Πεξηβάιινλ, ην πκβνχιην πηνζέηεζε ηελ Απφθαζε δεκηνπξγίαο ηνπ πξψηνπ πξνγξάκκαηνο ALTENER κε ζηφρν ηελ πξναγσγή ησλ ΑΠΔ ζηελ Κνηλφηεηα ALTENER I ( ) Με ηελ απφθαζε 93/500/ΔΟΚ 2 ην πκβνχιην ελέθξηλε ην θνηλνηηθφ πξφγξακκα ALTENER γηα ηελ πξνψζεζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηελ Κνηλφηεηα. ηφρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ ε κείσζε ησλ εθπνκπψλ CO 2 κε ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ηεο ζπκβνιήο ηνπο ζηε ζπλνιηθή παξαγσγή πξσηνγελνχο ελέξγεηαο ζηελ Κνηλφηεηα. Σν πξφγξακκα απηφ, κε κεξηθέο ηξνπνπνηήζεηο ζπλερίζηεθε θαη γηα ηα επφκελα ρξφληα ( ALTENER II θαη ALTENER ( ) Με ηελ Απφθαζε 98/352/ΔΚ 3 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 18 εο Μαίνπ 1998, εγθξίζεθε ην πνιπεηέο πξφγξακκα ALTENER II, γηα ηελ πξνψζεζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο ζηελ Κνηλφηεηα. Σν πξφγξακκα απηφ απνηεινχζε νπζηαζηηθφ εξγαιείν πξνψζεζεο ηεο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ ελέξγεηα, φπσο παξνπζηάζηεθε ζηε Λεπθή Βίβιν ηνπ 1997 γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο. ηε ζπλέρεηα, ζην πιαίζην ηνπ πνιπεηνχο πξνγξάκκαηνο-πιαηζίνπ γηα ηηο δξάζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο ( ) πνπ πηνζεηήζεθε κε ηελ απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ 1999/21/ΔΚ, Δπξαηφκ 4, πξνβιέθζεθε ην εηδηθφ πξφγξακκα ALTENER γηα ηελ πξνψζεζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, ην νπνίν αληηθαηέζηεζε ην αληίζηνηρν ηζρχνλ θείκελν (ALTENER2), ην νπνίν έιεμε ζηηο 31 Γεθεκβξίνπ Οη ζηφρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο ALTENER2 ήηαλ λα δεκηνπξγεζνχλ νη αλαγθαίεο ζπλζήθεο (λνκηθνί, θνηλσληθννηθνλνκηθνί θαη δηνηθεηηθνί φξνη) γηα ηελ εθαξκνγή ελφο θνηλνηηθνχ ζρεδίνπ δξάζεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ρξήζεο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη λα ελζαξξπλζνχλ νη ηδησηηθέο θαη δεκφζηεο επελδχζεηο ζηελ παξαγσγή θαη ρξήζε ελέξγεηαο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο. 2 ΔΔ L 235, , ζ ΔΔ L 159, , ζ EE L 7, , ζ

45 Οη δχν απηνί ζηφρνη ζπλέβαιιαλ ζηελ επίηεπμε ησλ γεληθψλ θνηλνηηθψλ θαη πξνηεξαηνηήησλ: πεξηνξηζκφο ησλ εθπνκπψλ CO2, αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζην ελεξγεηαθφ ηζνδχγην, κείσζε ηεο εμάξηεζεο απφ ηηο εηζαγσγέο ελέξγεηαο, αζθάιεηα ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ, πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο, νηθνλνκηθή αλάπηπμε, θνηλσληθννηθνλνκηθή ζπλνρή, θαζψο θαη πεξηθεξεηαθή θαη ηνπηθή αλάπηπμε ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ελίζρπζεο ηνπ νηθνλνκηθνχ δπλακηθνχ απνκαθξπζκέλσλ θαη πεξηθεξεηαθψλ πεξηνρψλ. Σν πξφγξακκα πεξηιάκβαλε θνηλνηηθή ρξεκαηνδνηηθή ελίζρπζε ησλ δξάζεσλ πνπ αληαπνθξίλνληαλ ζηνπο ζηφρνπο πνπ θαζνξίδνληαλ, κε ην ζπλνιηθφ πνζφ ηεο δεκνζηνλνκηθήο αλαθνξάο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο λα αλέξρεηαη ζε 22 εθαηνκκχξηα Ecu. Σα εηήζηα θνλδχιηα εγθξίλνληαλ απφ ηελ αξκφδηα γηα ηνλ πξνυπνινγηζκφ αξρή πνπ ππάγεηαη εληφο ησλ νξίσλ ησλ δεκνζηνλνκηθψλ πξννπηηθψλ. ην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ρξεκαηνδνηνχληαλ νη αθφινπζεο δξάζεηο θαη κέηξα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο: α) κειέηεο θαη δξάζεηο, κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ηνπ δπλακηθνχ ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο. Πξφθεηηαη ηδίσο γηα ηελ αλάπηπμε ηνκεαθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη ζηξαηεγηθψλ αγνξάο, ηελ αλάπηπμε θαλφλσλ θαη πηζηνπνηήζεσλ, ηε δηεπθφιπλζε ησλ νκαδνπνηεκέλσλ πξνκεζεηψλ, θαζψο θαη ζπγθξηηηθψλ αλαιχζεσλ πνπ ζα βαζίδνληαη ζηα ζρέδηα θαη ζηηο κειέηεο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ. Δπίζεο, κειέηεο γηα ηελ καθξνπξφζεζκε εμέιημε θφζηνπο/σθέινπο κεηαμχ ηεο ρξήζεο νηθνλνκηθψλ κέηξσλ ή/θαη θνξνινγηθψλ θηλήηξσλ πνπ επλννχλ ηε δηείζδπζε ησλ αλαλεψζηκσλ ελεξγεηψλ ζηελ ελεξγεηαθή αγνξά, ηελ εθπφλεζε θαηάιιειεο λνκνζεζίαο πνπ ζα πξνσζήζεη ηε δεκηνπξγία πεξηβάιινληνο επλντθνχ γηα ηηο επελδχζεηο θαζψο θαη θαιχηεξσλ κεζφδσλ γηα ηελ αμηνιφγεζε θφζηνπο/σθέινπο πνπ δελ αληαλαθιάηαη ζηηο ηηκέο αγνξάο. β) πεηξακαηηθέο δξάζεηο θνηλνηηθνχ ελδηαθέξνληνο κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία ή επέθηαζε ησλ δνκψλ θαη ησλ κέζσλ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηνλ ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ πξνγξακκαηηζκφ, ζηα κέζα πξνγξακκαηηζκνχ, ζρεδηαζκνχ θαη αμηνιφγεζεο, θαζψο θαη ζηα λέα ρξεκαηννηθνλνκηθά πξντφληα θαη κέζα ηεο αγνξάο γ) κέηξα γηα ηελ αλάπηπμε ησλ δνκψλ πιεξνθφξεζεο, εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο, ελζάξξπλζεο ηελ αληαιιαγή πείξαο θαη ηερλνγλσζίαο κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηνπ 45

46 ζπληνληζκνχ κεηαμχ ησλ δηεζλψλ, θνηλνηηθψλ, εζληθψλ, πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. δ) ζηνρνζεηεκέλεο δξάζεηο γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο δηείζδπζεο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ηεο ζρεηηθήο ηερλνγλσζίαο ζηελ αγνξά, κε απψηεξν ζηφρν ηε κεηάβαζε απφ ην πεηξακαηηθφ ζηάδην ζηελ εκπνξηθή εθκεηάιιεπζε θαη ελζάξξπλζε ησλ επελδχζεσλ κέζσ ηεο ελίζρπζεο δηα ηεο παξνρήο ζπκβνπιψλ γηα ηελ πξνεηνηκαζία, ππνβνιή θαη εθαξκνγή ζρεδίσλ ε) Σέινο, δξάζεηο παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο κε ζθνπφ ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ηεο θνηλνηηθήο ζηξαηεγηθήο θαη ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο Σν ζπλνιηθφ θφζηνο ησλ δξάζεσλ α), γ) θαη ε) αλαιακβάλνληαλ απφ ηελ Κνηλφηεηα. Σν χςνο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο γηα ηηο δξάζεηο θαη ηα κέηξα πνπ αλαθέξνληαη ζην β), έθηαλε κέρξη θαη ην 50 % ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο, ελψ ην ππφινηπν κπνξνχζε λα θαιπθζεί απφ δεκφζηνπο ή ηδησηηθνχο πφξνπο ή απφ ζπλδπαζκφ ησλ δχν. ρεηηθά κε ηηο ζηνρνζεηεκέλεο δξάζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζην ζηνηρείν δ), ε ζπλνιηθή ρξεκαηνδφηεζε θαζνξίδνληαλ εηεζίσο γηα θάζε κία απφ απηέο. Ζ Δπηηξνπή θαζνξίζηεθε σο ν ππεχζπλνο θνξέο γηα ηελ εθηέιεζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο θαη ηελ πινπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. Απηή δηαζθάιηδε επίζεο φηη νη δξάζεηο πνπ εκπίπηνπλ ζην πξφγξακκα απηφ ζα ππφθεηληαη ζε πξνεγνχκελε εθηίκεζε, παξαθνινχζεζε θαη κεηέπεηηα αμηνιφγεζε, ζηηο νπνίεο φηαλ νινθιεξσζεί ην έξγν, ζα πεξηιακβάλεηαη θαη εθηίκεζε επηπηψζεσλ, εθαξκνγήο θαη εθηίκεζε ηνπ θαηά πφζνλ έρνπλ επηηεπρζεί νη αξρηθνί ηνπο ζηφρνη. Σν πξφγξακκα μεθίλεζε λα εθαξκφδεηαη απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 1998 έσο ηελ έλαξμε ηζρχνο ηνπ πνιπεηνχο πξνγξάκκαηνο-πιαηζίνπ γηα δξάζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο. ηηο 19 Απξηιίνπ 2000, ελ φςεη ηεο εθαξκνγήο ηνπ έθηνπ Πξνγξάκκαηνο-Πιαίζην γηα ηελ ελέξγεηα, μεθίλεζε ε εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ALTENER, ην νπνίν αληηθαζηζηνχζε ην ALTENER2. Σν πξφγξακκα απηφ είρε παξφκνηνπο ζηφρνπο, ελψ ην ζπλνιηθφ πνζφ ρξεκαηνδφηεζεο αλήιζε ζηα 77 εθαηνκκχξηα επξψ ( altener/index_en.htm) 46

47 3.7.3 Δπθπήο Δλέξγεηα γηα ηελ Δπξώπε ( ) Με ηελ Απφθαζε 1230/2003/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26εο Ηνπλίνπ 2003, ζεζπίζηεθε ην πνιπεηέο πξφγξακκα δξάζεο ζην πεδίν ηεο ελέξγεηαο: «Δπθπήο ελέξγεηα - Δπξψπε» ( ) 5. Σν πξφγξακκα απηφ ζέηεη ζε εθαξκνγή ηηο γξακκέο δξάζεο πνπ ζθηαγξαθήζεθαλ ζηελ Πξάζηλε Βίβιν ζρεηηθά κε ηελ επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ. Παξάιιεια, κέζσ απηνχ ζπλερίζηεθε ε δξάζε πνπ αλέπηπμε ε Δπξσπατθή Έλσζε βάζεη ηνπ πξνεγνπκέλνπ πξνγξάκκαηνο-πιαηζίνπ γηα ηηο δξάζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο ηελ πεξίνδν ηφρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο απνηέιεζε ε ρξεκαηνδνηηθή ζηήξημε ησλ ηνπηθψλ, πεξηθεξεηαθψλ θαη εζληθψλ πξσηνβνπιηψλ ζηνπο ηνκείο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο θαη ησλ κεηαθνξψλ. Ο πξνυπνινγηζκφο ηνπ πξνγξάκκαηνο αλεξρφηαλ ζην πνζφ ησλ 200 εθαηνκκπξίσλ επξψ γηα ηελ πεξίνδν Δηδηθνί ζηφρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο απνηεινχζαλ: Πξψηνλ, ε παξνρή ησλ απαξαίηεησλ ζηνηρείσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο θαη ηελ αλάπηπμε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, κε ηελ πξννπηηθή ηεο κείσζεο ηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο θαη ησλ εθπνκπψλ CO2. Γεχηεξνλ, ε αλάπηπμε κεραληζκψλ θαη κέζσλ γηα ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ηνπ αληίθηππνπ ησλ κέηξσλ πνπ έρνπλ ζεζπηζηεί απφ ηελ Κνηλφηεηα θαη ηα θξάηε κέιε ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο (κειέηεο, θιπ). Σξίηνλ, ε πξνψζεζε απνδνηηθψλ θαη επθπψλ ζπζηεκάησλ παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, ηα νπνία ζα ζηεξίδνληαλ ζηηο αξρέο ηεο αεηθνξίαο, θαζψο θαη ε επαηζζεηνπνίεζε θαη εθπαίδεπζε ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ (άηνκα θαη επηρεηξήζεηο) ζηα δεηήκαηα ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη ρξήζεο ησλ ΑΠΔ. Σν πξφγξακκα δηαξζξψλεηαη ζε ηέζζεξα πεδία δξάζεο, ηα νπνία αληηζηνηρνχλ ελ κέξεη ζε πξνεγνχκελα πξνγξάκκαηα θαη ηα νπνία εμαζθαιίδνπλ θαη εληζρχνπλ ηε ζπλέρεηα ησλ δξάζεσλ: ην πξφγξακκα SAVE, πνπ αθνξά ηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο θαη ηελ νξζνινγηθή ρξήζε ηεο ελέξγεηαο, ηδίσο ζηνλ νηθνδνκηθφ θαη ηνλ βηνκεραληθφ ηνκέα. Πξνυπνινγηζκφο: 69,8 εθαη. επξψ ην πξφγξακκα ALTENER, πνπ αθνξά ηελ πξνψζεζε λέσλ θαη αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο γηα ζπγθεληξσκέλε θαη απνθεληξσκέλε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο 5 ΔΔ L 176 ηεο

48 θαη ζεξκφηεηαο, θαζψο θαη ηελ έληαμή ηνπο ζην ηνπηθφ πεξηβάιινλ θαη ζηα ελεξγεηαθά ζπζηήκαηα. Πξνυπνινγηζκφο: 80 εθαη. επξψ ην πξφγξακκα STEER, πνπ αθνξά ηελ ππνζηήξημε πξσηνβνπιηψλ κε αληηθείκελν φιεο ηηο ελεξγεηαθέο πηπρέο ησλ κεηαθνξψλ θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ θαπζίκσλ, κέζσ ηεο ρξήζεο αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο. Πξνυπνινγηζκφο: 32,6 εθαη. επξψ ην πξφγξακκα COOPENER, πνπ αθνξά ηελ ππνζηήξημε πξσηνβνπιηψλ κε αληηθείκελν ηελ πξνψζεζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Πξνυπνινγηζκφο: 17,6 εθαη. επξψ Σν πξφγξακκα είλαη δηαξζξσκέλν ζε θχξηεο δξάζεηο γηα θαζέλα απφ ηα πεδία δξάζεο θαη ε ρξεκαηνδφηεζε πξννξίδεηαη γηα δξάζεηο ή ζρέδηα πνπ αθνξνχλ ηελ πξνψζεζε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, ηεο αζθάιεηαο ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ, ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Σα έξγα κπνξνχλ λα ζπκπεξηιακβάλνπλ ηελ εθπφλεζε πξνηχπσλ, ζπζηεκάησλ επηζήκαλζεο θαη κεζφδσλ πηζηνπνίεζεο, θαζψο θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εμέιημεο ησλ αγνξψλ θαη ησλ ελεξγεηαθψλ ηάζεσλ. Άιιεο δξάζεηο αθνξνχλ ζηε δεκηνπξγία, δηεχξπλζε θαη πξνψζεζε ησλ δνκψλ θαη ησλ κέζσλ γηα ηελ αλάπηπμε αεηθφξσλ ελεξγεηαθψλ ζπζηεκάησλ ηνπηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο ελεξγεηαθήο δηαρείξηζεο, θαζψο θαη ηελ πξνψζεζε ζπζηεκάησλ θαη εμνπιηζκψλ γηα ηελ επηηάρπλζε ηεο εηζαγσγήο ζηελ αγνξά ησλ βέιηηζησλ δηαζέζηκσλ ηερλνινγηψλ, φπσο θαη ηελ αλάπηπμε ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ. Σέινο, κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο πξνσζείηαη ε αλάπηπμε ησλ δνκψλ πιεξνθφξεζεο, εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ησλ πνιηηψλ, κε ζηφρν ηελ επαηζζεηνπνίεζε θαη ηε δηάδνζε ηεο ηερλνγλσζίαο. Ζ ρξεκαηνδνηηθή ζπλεηζθνξά ηεο Κνηλφηεηαο δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ην πνζνζηφ ηνπ 50% ηνπ θφζηνπο ηνπ έξγνπ. Σν ππφινηπν κέξνο ηνπ θφζηνπο θαιχπηεηαη απφ δεκφζηνπο ή ηδησηηθνχο πφξνπο, είηε απφ ζπλδπαζκφ ηνπο. Τπάξρνπλ, σζηφζν, νξηζκέλεο εμαηξέζεηο: νη θνηλνηηθέο επηδνηήζεηο κπνξνχλ λα θαιχπηνπλ ην ζχλνιν ησλ δαπαλψλ, εάλ πξφθεηηαη, παξαδείγκαηνο ράξηλ, γηα δξάζεηο πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν ηελ αμηνιφγεζε ηνπ αληίθηππνπ θαη βειηηψλνπλ ην ζπληνληζκφ κεηαμχ ησλ πξσηνβνπιηψλ. 48

49 Σα πνζά ηνπ πξνυπνινγηζκνχ νξίδνληαη ελδεηθηηθά γηα θάζε επηκέξνπο ηνκέα. Ζ θαηαλνκή ηνπ πξνυπνινγηζκνχ είλαη επέιηθηε, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη απνηειεζκαηηθφηεξα ζηελ εμέιημε ησλ αλαγθψλ ηνπ ηνκέα. Ζ Δπηηξνπή, επηθνπξνχκελε απφ επηηξνπή, ήηαλ ππεχζπλε γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο, κε ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ, ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ, ηελ επηινγή ησλ έξγσλ θ.ιπ. Ζ έθηαζε ησλ παξεκβάζεσλ ηνπ παξφληνο πξνγξάκκαηνο είλαη κεγαιχηεξε απφ εθείλε ηνπ πξνεγνπκέλνπ. ην ηζρχνλ πιαίζην θαη κε δεδνκέλν ην ραξαθηήξα ησλ πξνβιεπφκελσλ δξάζεσλ, ε Δπηηξνπή θξίλεη απαξαίηεηε ηε δεκηνπξγία ελφο εθηειεζηηθνχ νξγαληζκνχ, ππφ ηνλ έιεγρν ηεο Δπηηξνπήο, ν νπνίνο ζα αλαιάκβαλε θαζήθνληα πνπ ζπλδένληαη κε ηε δηαρείξηζε θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο, φπσο επεμεξγαζία ησλ ζρεηηθψλ ζπζηάζεσλ γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη δηαρείξηζε ηνπ ζπλφινπ ή κέξνπο ησλ θάζεσλ ηεο εθηέιεζεο ησλ έξγσλ. Ζ ζπκκεηνρή ζην πξφγξακκα είλαη ειεχζεξε γηα θάζε λνκηθφ πξφζσπν, δεκφζην ή ηδησηηθφ, πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλν ζην έδαθνο ησλ θξαηψλ κειψλ, θαζψο θαη γηα ηηο ππνςήθηεο ρψξεο θαη ηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Εψλεο Διεχζεξσλ πλαιιαγψλ (ΔΕΔ) θαη ηνπ Δπξσπατθνχ Οηθνλνκηθνχ Υψξνπ (ΔΟΥ). Ζ Δπηηξνπή εμεηάδεη θάζε ρξφλν ηελ πνξεία ηεο εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο. Σν δεχηεξν έηνο ηεο πεξηφδνπ εθαξκνγήο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη πξνηνχ ε Δπηηξνπή ππνβάιεη ηηο πξνηάζεηο γηα λέν πξφγξακκα, ην πξφγξακκα πξέπεη λα ππνβιεζεί ζε εμσηεξηθή αμηνιφγεζε απφ αλεμάξηεηνπο εκπεηξνγλψκνλεο. ηηο 23 Γεθεκβξίνπ 2003, κε απφθαζε ηεο Δπηηξνπήο ηδξχζεθε Δθηειεζηηθφο Οξγαληζκφο ππφ ηελ νλνκαζία «Δθηειεζηηθφο Οξγαληζκφο γηα ηελ Δπθπή Δλέξγεηα» κε ζθνπφ ηε δηαρείξηζε ηεο θνηλνηηθήο δξάζεο ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο θαη' εθαξκνγή ηνπ θαλνληζκνχ (ΔΚ) αξηζ. 58/2003 ηνπ πκβνπιίνπ. Ο Οξγαληζκφο απηφο επηθνξηίδεηαη κε θαζήθνληα πνπ αθνξνχλ ηε δηαρείξηζε φισλ ησλ ζηαδίσλ ηνπ θχθινπ ηνπ πξνγξάκκαηνο «Δπθπήο ελέξγεηα γηα ηελ Δπξψπε», ζε ζρέζε κε ηα εηδηθά έξγα θαη ην πξφγξακκα εξγαζίαο. Δπίζεο είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ έγθξηζε ησλ εθηειεζηηθψλ πξάμεσλ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ φζνλ αθνξά ηα έζνδα θαη ηηο δαπάλεο, θαζψο θαη ηελ εθηέιεζε φισλ ησλ αλαγθαίσλ ελεξγεηψλ γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ θνηλνηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ηδίσο φζσλ αθνξνχλ ηελ αλάζεζε ζπκβάζεσλ θαη ηελ έγθξηζε επηδνηήζεσλ. 49

50 Σέινο επηθνξηίδεηαη κε ηε ζπιινγή, ηελ αλάιπζε θαη ηε δηαβίβαζε ζηελ Δπηηξνπή φισλ ησλ ζηνηρείσλ πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηε ράξαμε θαηεπζχλζεσλ ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ πξνγξάκκαηνο. ( Σν Πξόγξακκα-Πιαίζην γηα ηελ Αληαγσληζηηθόηεηα θαη ηελ Καηλνηνκία: Δπθπήο Δλέξγεηα γηα ηελ Δπξώπε ( ) ην πιαίζην ηεο ζέζπηζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο-πιαηζίνπ γηα ηελ Αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ Καηλνηνκία ( ) (The Competitiveness and Innovation Framework Programme CIP), απνθαζίζηεθε ε ζπλέρηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο «Δπθπήο Δλέξγεηα γηα ηελ Δπξψπε», κε ηελ Απφθαζε 1639/2006/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 24 εο Οθησβξίνπ Δίρε ήδε πξνεγεζεί ε λέα Πξάζηλε Βίβινο ηεο Δπηηξνπήο, ηεο 8εο Μαξηίνπ 2006, κε ηνλ ηίηιν: «Δπξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα αεηθφξν, αληαγσληζηηθή θαη αζθαιή ελέξγεηα» [COM(2006)0105]. Μέζσ ηεο Βίβινπ απηήο, πξνζδηνξίζηεθε εθ λένπ ε επξσπατθή πνιηηηθή ελέξγεηαο γηα ηα επφκελα ρξφληα, κε θεληξηθφ ζηφρν ηελ εμαζθάιηζε αζθαινχο, αληαγσληζηηθήο θαη αεηθφξνπ ελέξγεηαο. Με βάζε ηε Βίβιν απηή θαη πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξηρζνχλ νη ζηφρνη ηεο αλαλεσκέλεο ζηξαηεγηθήο ηεο Ληζζαβφλαο θαη λα εληζρπζεί ε αλάπηπμε θαη ε απαζρφιεζε ζηελ Δπξψπε, εγθξίζεθε γηα ηελ πεξίνδν ην Πξφγξακκα-Πιαίζην γηα ηελ Καηλνηνκία θαη ηελ Αληαγσληζηηθφηεηα (CIP). Σν ελ ιφγσ πξφγξακκα-πιαίζην ππνζηεξίδεη ηηο ελέξγεηεο ππέξ ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο ηθαλφηεηαο θαηλνηνκίαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Δλζαξξχλεη ηδίσο ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο, ησλ νηθνηερλνινγηψλ θαη ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο. Σν πξφγξακκα-πιαίζην ελζσκαηψλεη εηδηθά θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα ζηήξημεο, λέεο ελέξγεηεο θαζψο θαη ζπλέξγεηεο κε άιια πξνγξάκκαηα. Αληαπνθξίλεηαη έηζη ζηνπο ζηφρνπο ηεο αλαλεσκέλεο ζηξαηεγηθήο ηεο Ληζζαβφλαο ππέξ κηαο απινχζηεξεο, πεξηζζφηεξν πξνβεβιεκέλεο θαη πεξηζζφηεξν ζηνρεπκέλεο θνηλνηηθήο δξάζεο Γηα λα ιεθζεί ππφςε ε πνηθηινκνξθία ησλ ζηφρσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη γηα λα δηαζθαιηζζεί ε πξνβνιή ηνπο, ην CIP απνηειείηαη απφ ηξία ζπγθεθξηκέλα ππνπξνγξάκκαηα. 6 ΔΔ L 310 ηεο

51 Ζ ζηήξημε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΜΜΔ) θαη ε πξνψζεζε ηεο νηθνινγηθήο θαηλνηνκίαο απνηεινχλ βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο θαη αληηθαηνπηξίδνληαη ζην ζχλνιν ηνπ πξνγξάκκαηνο-πιαηζίνπ. Σα ππνπξνγξάκκαηα απηά είλαη: Σν Πξφγξακκα γηα ηελ Καηλνηνκία θαη ην Δπηρεηξεκαηηθφ Πλεχκα, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηηο ελέξγεηεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ πξνψζεζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πλεχκαηνο, ηεο βηνκεραληθήο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο θαηλνηνκίαο. Γεχηεξνλ, ην ηξαηεγηθφ Πξφγξακκα ζηήξημεο ζε ζέκαηα Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσλίαο (ΣΠΔ), ην νπνίν έρεη ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο ρξήζεο θαη ηεο αμηνπνίεζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηξίηνλ, ην πξφγξακκα Δπθπήο Eλέξγεηα- Δπξψπε. Σν πξφγξακκα «Δπθπήο ελέξγεηα - Δπξψπε», ζπκβάιιεη ζηελ επηηάρπλζε ηεο πινπνίεζεο ησλ ζηφρσλ ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα. Τπνζηεξίδεη ηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο, ηε ρξήζε λέσλ θαη αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ηε κεγαιχηεξε δηείζδπζε απηψλ ησλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηελ αγνξά. Δπίζεο, πξνσζεί ηε δηαθνξνπνίεζε ζηε ρξήζε ελέξγεηαο θαη θαπζίκσλ, ηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο αλαλεψζηκεο ελέξγεηαο (ζχκθσλα κε ην ζηφρν πνπ έρεη θαζνξηζηεί γηα κεξίδην 12% κέρξη ην 2010 ησλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηελ εζσηεξηθή κεηθηή θαηαλάισζε) θαη ηε κείσζε ηεο ηειηθήο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο (Δμνηθνλφκεζε Δλέξγεηαο ΔΞΔ). Ηδηαίηεξε πξνζνρή δίλεηαη ζε απηφ ην πιαίζην ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ. Δπίζεο, ην Πξφγξακκα-Πιαίζην γηα ηελ Καηλνηνκία θαη ηελ Αληαγσληζηηθφηεηα, ππνζηεξίδεη πηινηηθά ζρέδηα πξψηεο εκπνξηθήο εθαξκνγήο. Ο ζηφρνο ηνπο ζπλίζηαηαη ζηελ πξναγσγή ηεο δηάζεζεο ζηελ αγνξά θαη ηεο απνηειεζκαηηθήο νηθνλνκηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ηερλνινγηψλ ή ησλ πξντφλησλ θαηλνηνκίαο θαη νηθνινγηθήο θαηλνηνκίαο, ε ηερληθή επίδεημε ησλ νπνίσλ έρεη ήδε πξαγκαηνπνηεζεί κε επηηπρία, αιιά ηα νπνία δελ έρνπλ αθφκα δηαηεζεί ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζην εκπφξην. Σα ζρέδηα απηά εθαξκφδνληαη κέζσ εηαηξηθήο ζρέζεο δεκφζηνπηδησηηθνχ ηνκέα. Αλαθνξηθά κε ηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο, ε εθαξκνγή ησλ δξάζεσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο «Δπθπήο ελέξγεηα - Δπξψπε» αλαηέζεθε ζηνλ «Δθηειεζηηθφ Οξγαληζκφ γηα ηελ Δπθπή Δλέξγεηα», ηνπ νπνίνπ ε εληνιή επεθηάζεθε ζε νξηζκέλα κέζα ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ θαηλνηνκία θαη ην επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα. Σν CIP δηεπθνιχλεη ηελ πξφζβαζε ζηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ επηρεηξήζεσλ νη δξαζηεξηφηεηεο ησλ νπνίσλ αθνξνχλ ηελ θαηλνηνκία, ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε. Βνεζά επίζεο ηεο 51

52 επηρεηξήζεηο λα ζπκκεηάζρνπλ ζην 7ν Πξφγξακκα-Πιαίζην γηα ηελ έξεπλα θαη ηελ ηερλνινγηθή αλάπηπμε (7ν ΠΠ-ΔΣΑ). Σν πξφγξακκα-πιαίζην εθηείλεηαη ζε πεξίνδν επηά εηψλ, απφ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ 2007 έσο ηελ 31ε Γεθεκβξίνπ Έρεη πξνυπνινγηζκφ 3,621 δηζ. επξψ γηα φιε ηε δηάξθεηά ηνπ. Βάζεη ελδεηθηηθήο θαηαλνκήο, ην 60% ηνπ ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ (2,170 δηζ. επξψ) ρνξεγείηαη ζην πξφγξακκα γηα ηελ θαηλνηνκία θαη ην επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα. Σν έλα πέκπην ηνπ πνζνχ απηνχ (430 εθαη. επξψ) ζηνρεχεη ζηελ πξνψζεζε ηεο νηθνινγηθήο θαηλνηνκίαο. Σν 20% (730 εθαη. επξψ) ηνπ ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ πξννξίδεηαη γηα ην ζηξαηεγηθφ πξφγξακκα ππνζηήξημεο ησλ ΣΠΔ θαη ην ηειεπηαίν 20% (730 εθαη. επξψ) γηα ην πξφγξακκα «Δπθπήο ελέξγεηα - Δπξψπε». ( πλνπηηθά, ε Δπξσπατθή Έλσζε ήδε απφ ηε πλζήθε ίδξπζήο ηεο (πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη) ην 1992, ζέηεη ηε βηψζηκε αλάπηπμε σο ηε βάζε γηα ηηο πνιηηηθέο επηινγέο ηεο. Ζ πνιηηηθή πνπ αθνινπζεί ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο είλαη ζηαζεξά πξνζαλαηνιηζκέλε ζηελ πξνψζεζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ηελ αζθάιεηα ζηνλ ελεξγεηαθφ εθνδηαζκφ. Με ηελ Πξάζηλε Βίβιν (1996), ηίζεηαη ε ζηξαηεγηθή πξναγσγήο ηεο ρξήζεο ησλ ΑΠΔ ζηελ Έλσζε, ε νπνία πξνζδηνξίδεηαη αλαιπηηθά κε ην ρέδην Γξάζεο πνπ πεξηιακβάλεηαη ζηε Λεπθή Βίβιν ην Σν 2000, κε ηελ Πξάζηλε Βίβιν γηα ηελ αζθάιεηα ζηνλ ελεξγεηαθφ εθνδηαζκφ νξίδεηαη ε αλάγθε δηαθνξνπνίεζεο ησλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη απεμάξηεζεο απφ ηηο ζπκβαηηθέο πεγέο. Παξάιιεια, ε Οδεγία 96/92/ΔΚ θαζφξηζε ηνπο θαλφλεο απειεπζέξσζεο ηεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ Έλσζε, κε έλαξμε ηζρχνο γηα ηελ Διιάδα ην Ζ Οδεγία 2001/77/ΔΚ, πξνζδηφξηζε ηνπο εζληθνχο ζηφρνπο ζηνλ ηνκέα ησλ ΑΠΔ γηα θάζε θξάηνο κέινο, θαζψο θαη κέζα επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ απηψλ. Γηα ηελ Διιάδα θαζνξίζηεθε σο πνζνζηφ παξαγσγήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ, ην 20,1% ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ζηε ρψξα κέρξη ην Ζ ηειεπηαία έθθξαζε ηεο πξφζεζεο ηεο Δ.Δ. λα θαηαζηήζεη ηηο ΑΠΔ σο ηελ ελέξγεηα ηνπ κέιινληνο, απνηειεί ν Υάξηεο Πνξείαο γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο πνπ δεκνζηεχηεθε ζηηο αξρέο ηνπ 2007 θαη ζέηεη ην θηιφδνμν ζηφρν ηεο θάιπςεο κεξηδίνπ 20% ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ κέρξη ην Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο απηφο, ε ΔΔ παξέρεη ζηα θξάηε κέιε νδεγίεο, ππνζηεξηθηηθά κέηξα θαη νηθνλνκηθέο 52

53 παξνρέο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ έξγσλ πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ πινπνίεζε ηνπ νξάκαηνο γηα έλα πην θαζαξφ πεξηβάιινλ. 4. Ο ΔΝΔΡΓΔΙΑΚΟ ΣΟΜΔΑ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ Πξνηνχ επηρεηξεζεί ε αλαιπηηθή θαηαγξαθή ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πξνψζεζεο ησλ ΑΠΔ ζηελ Διιάδα, θξίλεηαη ζθφπηκε ε ζπλνιηθή παξνπζίαζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ηνκέα ηεο ρψξαο καο. θνπφο ηεο παξνπζίαζεο απηήο απνηειεί ε ζθαηξηθή θαηαγξαθή ηνπ πθηζηάκελνπ ελεξγεηαθνχ πιαηζίνπ κέζα ζην νπνίν επηρεηξείηαη ε δηείζδπζε ησλ ΑΠΔ, θαζψο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν απηφ κεηαβιήζεθε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα, κε ηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ πξνψζεζεο ησλ ΑΠΔ. Ζ αλάιπζε ζα μεθηλήζεη απφ κηα ζχληνκε επηζθφπεζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ηζνδπγίνπ ηεο Διιάδαο ηελ πεξίνδν (Τπνπξγείν Αλάπηπμεο, Γ.Γ. ΤΠΑΝ). ηε ζπλέρεηα ζα αλαιπζνχλ νη πεγέο ελέξγεηαο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε ρψξα καο, θαζψο θαη νη θνξείο άζθεζεο ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο. 4.1 ύληνκε επηζθόπεζε ηνπ ελεξγεηαθνύ ηζνδπγίνπ ηεο Διιάδαο ( ) ην ηκήκα απηφ, γίλεηαη αλαθνξά ζηελ Αθαζάξηζηε Δγρψξηα Καηαλάισζε Δλέξγεηαο (ΑΔΚΔ) ζηε ρψξα καο θαη πψο απηή έρεη κεηαβιεζεί θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, παξάιιεια κε ηηο αιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο. Τπελζπκίδνπκε φηη θαηά ην δηάζηεκα απηφ εηζάγεηαη ην ρέδην Γξάζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηίζεληαη νη ζηφρνη κείσζεο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα θαη αχμεζεο ηεο παξαγσγήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ. ηελ Διιάδα, ε ζπλνιηθή αθαζάξηζηε θαηαλάισζε ελέξγεηαο θαηά ην δηάζηεκα ( ), αλήιζε ζε 31 εθαηνκκχξηα ηφλνπο ηζνδχλακνπ πεηξειαίνπ (ΣΗΠ), ζεκεηψλνληαο κηα ζηαζεξή 53

54 κέζε εηήζηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 2,7%. Ζ ζπλνιηθή θαηαλάισζε απμήζεθε θαηά 27% ηελ πεξίνδν Σελ πην ζεκαληηθή κεηαβνιή ζην ελεξγεηαθφ κείγκα (energy mix), απνηέιεζε ε είζνδνο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαη ε κείσζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ζηεξεψλ θαπζίκσλ (ιηγλίηεο θαη άλζξαθαο). Πην ζπγθεθξηκέλα, ελψ ην 1995 ην κεξίδην ησλ ζηεξεψλ θαπζίκσλ ζηελ ΑΔΚΔ ήηαλ 36% (8,8 εθαηνκκχξηα ΣΗΠ), ην 2004 κεηψζεθε ζην 30% (9,1 εθαη. ΣΗΠ). Παξάιιεια, ην θπζηθφ αέξην απμήζεθε απφ 44 ρηιηάδεο ΣΗΠ πνπ ήηαλ ην 1995, ζε 2,2 εθαηνκκχξηα ΣΗΠ ην 2004, ζπκκεηέρνληαο θαηά 7,3% ζηελ ΑΔΚΔ. Ζ ρξήζε ηνπ πεηξειαίνπ θαη ησλ πξντφλησλ ηνπ απμήζεθε επίζεο θαηά ηελ πεξίνδν απηή, απφ 14 ζε 17,5 εθαηνκκχξηα ΣΗΠ, δηαηεξψληαο ην πνζνζηφ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ πεηξειαίνπ ζην ίδην επίπεδν, δειαδή κεξίδην 57% γηα ην Σν γεγνλφο απηφ ζθηαγξαθεί ην πςειφ πνζνζηφ ελεξγεηαθήο εμάξηεζεο ηεο Διιάδαο απφ ηε ρξήζε ηνπ πεηξειαίνπ, ην νπνίν κάιηζηα είλαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά εηζαγφκελν. Σν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο ζηελ ΑΔΚΔ, εμαηξνπκέλσλ ησλ κεγάισλ πδξνειεθηξηθψλ έξγσλ, έρεη παξακείλεη ζηάζηκν ζην επίπεδν ηνπ 5%. Παξφια απηά, ζε απφιπηνπο αξηζκνχο, ηελ πεξίνδν απηή ε ΑΔΚΔ απφ ΑΠΔ έρεη απμεζεί θαηά 22% (απφ GWh ην 1995, ζε GWh ην 2004). Αλαθνξηθά κε ηα επίπεδα Σειηθήο Καηαλάισζεο Δλέξγεηαο (ΣΚΔ), απηή ην 2004 αλήιζε ζε 20,2 εθαη. ΣΗΠ, απμαλφκελε θαηά 28% απφ ην Ζ ζπκκεηνρή ησλ πεηξειαηνεηδψλ πξντφλησλ αλήιζε ζε απφ 11 ζε 13,8 εθαη. ΣΗΠ, αληηπξνζσπεχνληαο ην 68% ηεο ζπλνιηθήο ΣΚΔ. Ζ ειεθηξηθή ελέξγεηα βξίζθεηαη ζηε δεχηεξε ζέζε, κε πνζνζηφ 21% επί ηεο ζπλνιηθήο ΣΚΔ, απμαλφκελε θαηά 15% κέζα ζε 10 ρξφληα. Ζ ζπκβνιή ησλ ΑΠΔ ζηελ ΣΚΔ είλαη 5%, ελψ παξά ηελ ζεκαληηθή αχμεζε ηεο ρξήζεο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζην βηνκεραληθφ, εκπνξηθφ θαη νηθηαθφ ηνκέα, ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ηνπ ζηελ ΣΚΔ θαηέιαβε ην 2004 ηελ ηειεπηαία ζέζε, αληηπξνζσπεχνληαο κφιηο ην 2,3% ηεο ΣΚΔ. Αλά ηνκέα, ε κεγαιχηεξε θαηαλάισζε ζεκεηψλεηαη ζηνλ νηθηαθφ, εκπνξηθφ θαη αγξνηηθφ ηνκέα, νη νπνίνη καδί κε ηελ θαηαλάισζε ηνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα, θαιχπηνπλ ην 41% ηεο ηειηθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο. Σν πνζνζηφ απηφ έρεη δηπιαζηαζηεί απφ ην Ζ αχμεζε απηή νθείιεηαη θαηά θχξην ιφγν ζηνλ νινέλα απμαλφκελν ξφιν ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα ζηελ εζληθή νηθνλνκία. 54

55 Οη Μεηαθνξέο απνηεινχλ ηνλ ηνκέα κε ηε δεχηεξε κεγαιχηεξε θαηαλάισζε ελέξγεηαο ζηε ρψξα κε 8 εθαη. ΣΗΠ γηα ην 2004, πνζνζηφ 39% ηεο ΣΚΔ, παξακέλνληαο, σο πνζνζηφ, πεξίπνπ ζηα ίδηα επίπεδα κε εθείλα ηνπ (βι. ρεηηθφ πίλαθα ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο ζην Παξάζηεκα Πίλαθαο 2) (ΤΠΑΝ, ICAP, Καιδέιιεο Η. 2005). ηε ζπλέρεηα, αλαιχεηαη ην ελεξγεηαθφ ηζνδχγην ηεο ρψξαο καο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, αλά πξσηνγελή πεγή ελέξγεηαο. 4.2 Ο ελεξγεηαθόο ηνκέαο ηεο Διιάδαο Σν ελδηαθέξνλ γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο ζηε ρψξα καο μεθίλεζε ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970, φηαλ απφ ην 1975 μεθίλεζαλ νη ζρεηηθέο κεηξήζεηο γηα ηε δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο ηνπ εγρψξηνπ δπλακηθνχ απφ ηε Γ.Δ.Ζ.. Παξφια απηά, ε αμηνπνίεζε ησλ αλαλεψζηκσλ ελεξγεηαθψλ δπλαηνηήησλ ηεο ρψξαο παξέκεηλε έθηνηε ζηάζηκε, δίλνληαο πξνηεξαηφηεηα ζηελ εθκεηάιιεπζε ησλ εγρψξησλ θνηηαζκάησλ ιηγλίηε, θαζψο θαη ζηελ εηζαγσγή ζπκβαηηθψλ θαπζίκσλ (πεηξέιαην), θαζψο θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ. ε γεληθέο γξακκέο ε ρψξα καο εκθαλίδεη έληνλε εμάξηεζε απφ εηζαγφκελα θαχζηκα, ελψ ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθή φμπλζε, ιφγσ ησλ απμεκέλσλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα θαη ηεο πεξηβαιινληηθήο ππνβάζκηζεο απφ ηηο εξγαζίεο εμφξπμεο ηνπ ιηγλίηε. ηηο πξσηνγελείο πεγέο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα πεξηιακβάλνληαη:, ν ιηγλίηεο, ην πεηξέιαην, ην θπζηθφ αέξην, ε πδξνειεθηξηθή ελέξγεηα (κεγάια πδξνειεθηξηθά έξγα) θαη ζε κηθξφηεξν πνζνζηφ νη ππφινηπεο ΑΠΔ (θπξίσο αηνιηθή θαη ειηαθή). Σν πεηξέιαην θαη ν ιηγλίηεο θαιχπηνπλ πεξίπνπ ην 90% ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο ελέξγεηαο, ελψ ην θπζηθφ αέξην εκθαλίζηεθε ην 1997 θαη νη ΑΠΔ άξρηζαλ λα απνηεινχλ ππνινγίζηκε πεγή ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 (Καιδέιιεο Η. 2005, ΤΠΑΝ, Σίγθαο Κ., Γηαλλαθίδεο Γ., Γακαζηψηεο Μ., ηαθθήο Φ., Κίιηαο Β., Βάζζνο, 2005) Ο ιηγλίηεο Σν ζχλνιν ηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο ζηελ Διιάδα ζηεξίδεηαη θαηά έλα κεγάιν πνζνζηφ (πεξίπνπ 30%) ζηε ρξήζε ζηεξεψλ θαπζίκσλ. Σν πςειφ απηφ πνζνζηφ νθείιεηαη ζην 55

56 γεγνλφο φηη ε Διιάδα εδψ θαη πελήληα πεξίπνπ ρξφληα ζηεξίδεη ηελ ειεθηξνπαξαγσγή ηεο ζηελ εθκεηάιιεπζε ησλ θνηηαζκάησλ ιηγλίηε, ηα νπνία δηαζέηεη ζε ζρεηηθή αθζνλία. Ο ιηγλίηεο απνηειεί ηελ θχξηα εγρψξηα πεγή ελέξγεηαο θαη ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ηε Γ.Δ.Ζ., παξφιν πνπ πνηνηηθά, ζε ζεξκηδηθή απφδνζε, ζεσξείηαη απφ ηα ιηγφηεξν απνδνηηθά θαχζηκα γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ζ ρψξα καο θαηέρεη ηε δεχηεξε ζέζε ζε παξαγσγή ιηγλίηε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ έθηε ζέζε παγθνζκίσο. Σα γεσινγηθά απνζέκαηα ιηγλίηε ππνινγίδνληαη ζήκεξα ζε πεξίπνπ 5 δηζεθαηνκκχξηα ηφλνπο, εθ ησλ νπνίσλ ηα 3,2 δηο ζεσξνχληαη εθκεηαιιεχζηκα κε ηα ζεκεξηλά ηερλνινγηθά θαη νηθνλνκηθά δεδνκέλα. Με βάζε ηα ζπλνιηθά απνζέκαηα θαη ηνλ πξνγξακκαηηδφκελν ξπζκφ θαηαλάισζεο ζην κέιινλ, ππνινγίδεηαη φηη ζηελ Διιάδα νη ππάξρνπζεο πνζφηεηεο ιηγλίηε επαξθνχλ γηα ηα επφκελα 45 ρξφληα. Μέρξη ζήκεξα έρνπλ εμνξπρζεί ζπλνιηθά 1,3 δηζ. ηφλνη ιηγλίηε. Tν 2006 εμνξχρζεζαλ ζπλνιηθά 62,5 εθ. ηφλνη (ΓΔΖ Σα θπξηφηεξα εθκεηαιιεχζηκα θνηηάζκαηα ιηγλίηε βξίζθνληαη ζηηο πεξηνρέο Πηνιεκατδαο, Ακπληαίνπ θαη Φιψξηλαο κε ππνινγηζκέλν απφζεκα 1,8 δηο ηφλνπο, ζηελ πεξηνρή ηεο Γξάκαο κε απφζεκα 900 εθ. ηφλνπο θαη ζηελ πεξηνρή Διαζζφλαο κε 169 εθ. ηφλνπο. Δπίζεο ζηελ Πεινπφλλεζν, πεξηνρή Μεγαιφπνιεο, ππάξρεη ιηγληηηθφ θνίηαζκα κε απφζεκα πεξίπνπ 223 εθ. ηφλνπο Ο πξψηνο ιηγληηηθφο ζηαζκφο ειεθηξνπαξαγσγήο δεκηνπξγήζεθε ζηε ρψξα καο ην 1954 ζην Αιηβέξη ζηελ Δχβνηα. ηηο κέξεο καο ιεηηνπξγνχλ ππφ ηελ επνπηεία ηεο Γ.Δ.Ζ., πέληε ππαίζξηα νξπρεία εμφξπμεο ιηγλίηε ηα νπνία βξίζθνληαη ζηε Γπηηθή Μαθεδνλία (Πηνιεκαΐδα-Ακχληαην, Φιψξηλα, Διαζζφλα), ζηε Βφξεην Διιάδα (Γξάκα) θαη ζηελ Πεινπφλλεζν (Μεγαιφπνιε). Σα νξπρεία απηά ηξνθνδνηνχλ ηηο 21 ιηγληηηθέο κνλάδεο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζην δίθηπν ηεο ΓΔΖ, παξάγνληαο ην 56% πεξίπνπ ηεο θαζαξήο ειεθηξηθήο παξαγσγήο ηεο ΓΔΖ 7. Χο πιενλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ηνπ ιηγλίηε αλαθέξνληαη: ε αζθάιεηα δηάζεζεο ηνπ θαπζίκνπ, ε δπλαηφηεηα πξφβιεςεο ηνπ θφζηνπο ηνπ, ε δηαζθάιηζε ζέζεσλ εξγαζίαο, ε ελίζρπζε ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο ηεο ρψξαο, ε ζπκβνιή ηνπ ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαζψο θαη ε εμνηθνλφκεζε ζπλαιιάγκαηνο (πεξίπνπ 1 δηο δνιάξηα εηεζίσο) (ΓΔΖ). Χζηφζν έρνπλ εθθξαζηεί ζνβαξέο επηθπιάμεηο φζνλ αθνξά ην ξφιν ηνπ ιηγλίηε σο ηνπ βαζηθνχ ελεξγεηαθνχ θαπζίκνπ γηα ηα επφκελα ρξφληα. Σν γεγνλφο απηφ δελ νθείιεηαη κφλν 7 Γηα ην 2006, ε ζπλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρχο ηεο ΓΔΖ ήηαλ MW, κε θαζαξή παξαγσγή Ζ/Δ 52,1 TWh. (To 2006 ε ΓΔΖ ΑΔ παξήγαγε πεξίπνπ ην 92% απφ ηηο 56,7TWh Ζ/Δ πνπ παξήρζεζαλ ζηελ Διιάδα (ΓΔΖ ΑΔ Δηήζην Γειηίν 2006) 56

57 ζηε κειινληηθή εμάληιεζε ησλ θνηηαζκάησλ απηψλ, αιιά θαη ζηε δπλακηθή εηζαγσγή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ, θαζψο θαη ζηηο ζνβαξέο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο πνπ ε ρξήζε ηνπ ιηγλίηε παξνπζηάδεη. χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ θαη ηεο ΓΔΖ, πεξίπνπ ην 50% ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηε ρψξα παξάγεηαη απφ ηε ρξήζε ηνπ ιηγλίηε θαηά ηελ ειεθηξνπαξαγσγή. Δπηπιένλ νη πεξηνρέο εμφξπμεο θαη θαχζεο ηνπ ιηγλίηε είλαη ζεκαληηθά επηβαξπκέλεο, κε ηα πνζνζηά κφιπλζεο λα απνηεινχλ απφ ηα πςειφηεξα πνπ έρνπλ θαηαγξαθεί ζηελ ΔΔ. Με δεδνκέλεο ηηο δεζκεχζεηο πνπ έρεη αλαιάβεη ε ρψξα ζην πιαίζην ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην, ε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζε ηφζν κεγάιν πνζνζηφ απφ ηε ρξήζε ιηγλίηε θαζίζηαηαη αζχκθνξε (Καιδέιιεο Η. 2005, ΓΔΖ ΤΠΑΝ, ICAP 1998) Σν πεηξέιαην Όπσο ζπκβαίλεη ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ, έηζη θαη ζηελ Διιάδα, ην πεηξέιαην απνηειεί ηελ θχξηα ελεξγεηαθή πξψηε χιε, ην νπνίν ζρεδφλ απνθιεηζηηθά εηζάγεηαη. Κχξηνη πξνκεζεπηέο πεηξειαίνπ απνηεινχλ ε ανπδηθή Αξαβία, ην Ηξάλ, ε Ληβχε θαη ε Ρσζία. Κάζε ρξφλν δηπιίδνληαη ζηε ρψξα καο πεξίπνπ 18 εθαηνκκχξηα κεηξηθψλ ηφλσλ αξγνχ πεηξειαίνπ, ηα νπνία πξννξίδνληαη ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ, ζηε ζέξκαλζε ησλ θηηξίσλ θαη ζηε βηνκεραλία, ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαπνίεζεο. Ζ Διιάδα αληιεί έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ αξγνχ πεηξειαίνπ απφ ην θνίηαζκα ηνπ Πξίλνπ ζην Βφξεην Αηγαίν, θαιχπηνληαο πεξίπνπ ην 1,6% ησλ εζληθψλ πεηξειατθψλ αλαγθψλ. Πξφζθαηα ζηνηρεία απνδεηθλχνπλ φηη ππάξρνπλ ζεκαληηθέο πηζαλφηεηεο χπαξμεο θη άιισλ απνζεκάησλ πεηξειαίνπ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν (ππάξρνπλ ελδείμεηο γηα ηελ Αηησιναθαξλαλία, ηε ΒΓ Πεινπφλλεζν, ηα Ησάλληλα θαη ην Γπηηθφ Παηξατθφ Κφιπν). ήκεξα, ε ειιεληθή πεηξειατθή αγνξά απνηειείηαη απφ ηέζζεξα δηπιηζηήξηα (δχν δεκφζηα θαη δχν ηδησηηθά), πεξίπνπ 50 εηαηξίεο εκπνξίαο πεηξειαηνεηδψλ θαη έλαλ κεγάιν αξηζκφ θέληξσλ ιηαληθήο πψιεζεο. Ζ ηθαλφηεηα δηχιηζεο ησλ ειιεληθψλ δηπιηζηεξίσλ είλαη πεξίπνπ εθαηνκκχξηα κεηξηθνί ηφλνη ηνλ ρξφλν, εθ ησλ νπνίσλ έλα κέξνο θαιχπηεη ηε δήηεζε ηεο εγρψξηαο αγνξάο, ελψ ην ππφινηπν εμάγεηαη κε ηε κνξθή δηεζλψλ πσιήζεσλ ή πσιήζεσλ ζε αεξνκεηαθνξέο θαη πνληνπφξα πινία.(τπαν, ICAP 1999, Καιδέιιεο Η. 2005) 57

58 4.2.3 Σν θπζηθό αέξην Ζ εηζαγσγή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηε ρψξα καο απνθαζίζηεθε ζην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηαο εθζπγρξνληζκνχ θαη βειηίσζεο ηνπ ελεξγεηαθνχ ηζνδπγίνπ, αιιά θαη δηαθνξνπνίεζεο ησλ ελεξγεηαθψλ πεγψλ. Ζ εηζαγσγή ηνπ απνηέιεζε ην κεγαιχηεξν ελεξγεηαθφ έξγν ζηελ Διιάδα, κεηά ηνλ εμειεθηξηζκφ ηεο ρψξαο. Σν έξγν ζπκπεξηιακβάλεη ηνλ αγσγφ πςειήο πίεζεο, κήθνπο 512 ρηιηνκέηξσλ, ην δίθηπν δηαλνκήο κέζεο πίεζεο ζηηο πφιεηο θαη ηνπο ζεκεηαθνχο θαηαλαισηέο, κήθνπο 412 ρικ θαη ην δίθηπν δηαλνκήο ρακειήο πίεζεο. χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο ηεο Γεκφζηαο Δπηρείξεζεο Αεξίνπ (ΓΔΠΑ), κέρξη ην 2010 ζα έρνπλ θαηαζθεπαζηεί πεξίπνπ 7000 ρικ αγσγνχ ρακειήο πίεζεο ζηηο κεγάιεο πφιεηο. Σέινο, ζην έξγν πεξηιακβάλεηαη θαη έλαο ηεξκαηηθφο ζηαζκφο ζηε λήζν Ρεβπζνχζα. Σν θπζηθφ αέξην απνηειεί κηα ζχγρξνλε θαη απνδνηηθή κνξθή ελέξγεηαο, ε νπνία ζπλεηζθέξεη ζηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, ρσξίο φκσο λα ζεσξείηαη αλαλεψζηκε πεγή. Πξνκεζεπηέο ηεο ρψξαο καο απνηεινχλ ε Ρσζία (ζχλδεζε κέζσ αγσγνχ) θαη ε Αιγεξία ζε κηθξφηεξν πνζνζηφ (κεηαθνξά ζε πγξνπνηεκέλε κνξθή κε δεμακελφπινηα). Σν θπζηθφ αέξην αλακέλεηαη λα δηεηζδχζεη ηφζν ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο, φζν θαη ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε, ππνθαζηζηψληαο ηνλ ιηγλίηε θαη ην πεηξέιαην ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή (ICAP 1999,YΠΑΝ, Αλαλεώζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο Σελ ηειεπηαία δεθαεηία ζεκεηψζεθε ζηελ Διιάδα ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηα ζρεηηθά κε ηηο επελδχζεηο πνπ έγηλαλ ζηνλ ηνκέα ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο απφ ΑΠΔ. Ο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ζπλέβεη απηφ, απνηειεί ε χπαξμε ζεκαληηθνχ δηαζέζηκνπ δπλακηθνχ ΑΠΔ ζηε ρψξα (αηνιηθφ δπλακηθφ), θαζψο θαη ε ζπλδπαζκέλε επίδξαζε ησλ επλντθψλ ζπλζεθψλ ρξεκαηνδφηεζεο θαη ζέζπηζεο εηδηθήο λνκνζεζίαο γηα ην ζθνπφ απηφ. Ζ αξρηθή ψζεζε δφζεθε απφ ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα γηα ηελ Δλέξγεηα θαη ηνλ ζρεηηθφ Αλαπηπμηαθφ λφκν. Σν 2000 μεθίλεζε ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Αληαγσληζηηθφηεηα, κε ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ 1060 εθαηνκκχξηα επξψ γηα έξγα ΑΠΔ, ζπκπαξαγσγή θαη εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Σν πξφγξακκα απηφ έδσζε κεγάιε βάζε ζηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ, απμάλνληαο ηηο επελδχζεηο ζηα ζρεηηθά έξγα. 58

59 Μέζα ζε δέθα πεξίπνπ ρξφληα, ε ηζρχο ησλ ΑΠΔ έρεη πνιιαπιαζηαζηεί. Δηδηθφηεξα, απφ ην πνζφ ησλ 27 ΜW πνπ παξήγαγαλ ηα αηνιηθά πάξθα ηεο ΓΔΖ ην 1997, ζήκεξα ε ζπλνιηθά παξαγφκελε αηνιηθή ηζρχο αγγίδεη ηα 795MW (8/2007, ΔΛΔΣΑΔΝ). Ζ παξαγφκελε ηζρχο απφ ηα κηθξά πδξνειεθηξηθά έξγα απμήζεθε απφ 43MW πνπ ήηαλ ην 1997, ζε 80 MW ην 2004 θαη νη εγθαηαζηάζεηο ζπκπαξαγσγήο απφ βηνκάδα θαη βηναέξην είλαη ζπλνιηθήο ηζρχνο 23 MW. Οη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο ζπλέβαιαλ ζηε ζπλνιηθή ειεθηξνπαξαγσγή θαηά 4,7% ην 2002 θαη θαηά 5% ην Γηα ηα έηε απηά, ηα 2/3 ηεο παξαγσγήο πξνήιζαλ απφ θσηνβνιηατθνχο ζηαζκνχο θαη βηνκάδα, ελψ ην ππφινηπν 1/3 πξνήιζε απφ αηνιηθά πάξθα θαη κηθξνχο πδξνειεθηξηθνχο ζηαζκνχο. Πην πξφζθαηα, ε ζπκκεηνρή ησλ ΑΠΔ ήηαλ 5,4% ην 2004 θαη 6,1% ην 2005 θαη θαη εθηίκεζε 7,1% ην Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε παξαγσγή ζηα κεγάια πδξνειεθηξηθά έξγα επεξεάδεηαη έληνλα απφ ηηο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο θαη ηε δηαζεζηκφηεηα χδαηνο ζηνπο ηακηεπηήξεο. Σν κεξίδην ησλ ΑΠΔ ζηελ θαηαλάισζε ην 2002 ήηαλ 6%, ιηγφηεξν απφ ην κηζφ ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ΔΔ-15 πνπ ήηαλ 13,5%. Σν 2003 ην κεξίδην απηφ αλήιζε ζην 9,6%, πεξίπνπ ζην ήκηζπ ηνπ ζηφρνπ 20,1% πνπ έρεη ζέζεη ε ρψξα γηα ην 2010 (ΤΠΔΥΧΓΔ, 2007). ηα ηέιε ηνπ 2005, ε ζπλνιηθή δπλακηθφηεηα ησλ ζηαζκψλ ειεθηξνπαξαγσγήο κε ρξήζε ΑΠΔ (εθηφο κεγάισλ πδξνειεθηξηθψλ έξγσλ) ζηελ Διιάδα αλεξρφηαλ ζε 2,2 δηο kwh θαη πξνεξρφηαλ θαηά 77,4% απφ αηνιηθά πάξθα, 13,6% κηθξά πδξνειεθηξηθά έξγα θαη 9,0% απφ ινηπέο κνξθέο αλαλεψζηκεο ελέξγεηαο (βηναεξίν, βηνκάδα, θσηνβνιηατθά) (ΤΠΑΝ). Αλαθνξηθά κε ηα κεγάια πδξνειεθηξηθά έξγα (ΜΤΖΔ), ε ΓΔΖ ιεηηνπξγεί ζηνλ ειιεληθφ ρψξν 15 κεγάια πδξνειεθηξηθά έξγα κε ζπλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρχ 3017,8 MW, κε κέζε εηήζηα ελεξγεηαθή απνιαβή 4,16 δηο kwh. ήκεξα βξίζθεηαη ζε πξνθαηαξθηηθή θάζε πινπνίεζεο απφ ηδησηηθή εηαηξία ην πδξνειεθηξηθφ έξγνπ Αγίνπ Νηθνιάνπ ζηνλ πνηακφ Άξαρζν ζηε Βνξεηνδπηηθή Διιάδα κε εγθαηεζηεκέλε ηζρχ 93 MW θαη εηήζηα παξαγσγηθή ηθαλφηεηα 320 εθαη. kwh. Δπίζεο έρεη ρνξεγεζεί κία αθφκα άδεηα παξαγσγήο απφ πδξνειεθηξηθφ έξγν ζε ηδησηηθή εηαηξεία ηζρχνο 60 MW ζηε ζέζε Απιάθη ζηνλ πνηακφ Αρειψν ζηελ Κεληξηθή Διιάδα. (3 ε Δζληθή Έθζεζε γηα ην επίπεδν δηείζδπζεο ηεο Αλαλεψζηκεο Δλέξγεηαο ην έηνο 2010 (Άξζξν 3 Οδεγίαο 2001/77/ΔΚ), ΤΠΑΝ) 59

60 Μεγάια πδξνειεθηξηθά Αηνιηθά Μηθξά πδξνειεθηξηθά Φσηνβνιηατθά Βηνκάδα ΤΝΟΛΑ Αλαιπηηθά, ε ζπλνιηθά εγθαηεζηεκέλε ηζρχο ζπζηεκάησλ ΑΠΔ, φπσο θαηαγξάθεηαη απφ ηελ ηειεπηαία 3 ε Δζληθή Έθζεζε γηα ην επίπεδν δηείζδπζεο ηεο Αλαλεψζηκεο Δλέξγεηαο ην έηνο 2010 (Άξζξν 3 Οδεγίαο 2001/77/ΔΚ), ΤΠΑΝ (ηέιε 2005), ήηαλ ε εμήο: Πίλαθαο 4.2.4: Δγθαηεζηεκέλε ηζρύο ζπζηεκάησλ ΑΠΔ ζε MW (Γεθέκβξηνο 2005 Ιαλνπάξηνο 2006) Πεξηθέξεηα Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο 500,0 162,2 1,00 663,20 Αηηηθήο 2,6 0,2 20,70 23,30 Βνξείνπ Αηγαίνπ 28,7 28,70 Γπηηθήο Διιάδνο 1.282,2 36,1 17, ,92 Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο 492,0 17,0 23,90 0,15 2,50 535,55 Ηπείξνπ 543,6 28,7 571,40 Ινλίσλ Νήζσλ 10,2 10,20 Θεζζαιίαο 130,0 4,94 0,35 135,29 Κξήηεο 104,5 0,60 0,80 0,17 106,27 Ννηίνπ Αηγαίνπ 20,1 20,10 Πεινπνλλήζνπ 70,0 36,0 2,00 108,00 ηεξεάο Διιάδνο 204,3 22,0 226,30 ύλνια 3.017,8 621,7 99,86 1,15* 23, ,23 Η ηζρύο απηή είλαη ε θαηαγεγξακκέλε αιιά ππάξρνπλ πνιιά θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα κε ζπλδεδεκέλα κε ηα δίθηπα. Με βάζε ζηνηρεία πσιήζεσλ εθηηκάηαη όηη ε ζπλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρύο θσηνβνιηατθώλ ζπζηεκάησλ θαηά ηηο αξρέο ηνπ 2006 ζα βξίζθεηαη ζε επίπεδν 4 MW. Πηγή: 3 η Εθνική Έκθεζη για ηο επίπεδο διείζδςζηρ ηηρ Ανανεώζιμηρ Ενέπγειαρ ηο έηορ 2010 (Άπθπο 3 Οδηγίαρ 2001/77/ΕΚ) Απηή ηε ζηηγκή ππάξρνπλ επί πιένλ άδεηεο εγθαηάζηαζεο γηα ζηαζκνχο ΑΠΔ ζπλνιηθήο ηζρχνο 590 MW απφ ηα νπνία 505 MW αθνξνχλ αηνιηθά πάξθα, 62 MW κηθξά πδξνειεθηξηθά έξγα θαη 22 MW ζηαζκνχο βηνκάδαο. Πξφθεηηαη γηα ψξηκα έξγα ζε φιε ηελ Διιάδα, ρσξίο πξνβιήκαηα ζχλδεζεο κε ηα δίθηπα θαη ιπκέλα ηα δεηήκαηα πεξηβαιινληηθήο αδεηνδφηεζεο κε ζπλέπεηα λα εθηηκάηαη φηη ζα έρνπλ πινπνηεζεί κέρξη ην ηέινο ηνπ

61 Αληίζεηα, ζε πεξηνρέο φπσο ε Νφηηα Δχβνηα, ε Ννηηναλαηνιηθή Πεινπφλλεζνο θαη ε Αλαηνιηθή Μαθεδνλία Θξάθε, ηα ππφ αλάπηπμε έξγα ΑΠΔ πξέπεη λα αλακείλνπλ ηελ εγθαηάζηαζή ηνπο κέρξη ηελ νινθιήξσζε ησλ δξνκνινγεκέλσλ έξγσλ κεηαθνξάο (επέθηαζε ηνπ δηθηχνπ) (3 ε Δζληθή Έθζεζε γηα ην επίπεδν δηείζδπζεο ηεο Αλαλεψζηκεο Δλέξγεηαο ην έηνο 2010 (Άξζξν 3 Οδεγίαο 2001/77/ΔΚ), ΤΠΑΝ). 4.3 Η αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα Αλαθνξηθά κε ηνλ ηνκέα ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα, ζχκθσλα κε ηα ηειεπηαία ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ην έηνο 2006, ε ζπλνιηθή θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο αλήιζε ζε 59,2 ΣWh (KANTOR CAPITAL A.E. «Δπηζθφπεζε ησλ ελεξγεηαθψλ αγνξψλ 2006»). Ζ εμέιημε ηεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα παξνπζηάδεηαη παξαθάησ. Γηάγξακκα 1: Παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα GWh Λιγνιηικοί Φυζικού Αερίου Υδροηλεκηρικοί ΑΠΕ Πεηρελαϊκοί Πηγή: ΔΕΗ, ΔΕΣΜΗΕ, ανάλςζη KANTOR Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ην δηάγξακκα, ε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ιηγλίηε εκθαλίδεη κείσζε ιφγσ ησλ πεξηβαιινληηθψλ πηέζεσλ (πξφζζεην θφζηνο εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ) θαη ιφγσ ηεο αχμεζεο ηνπ κεξηδίνπ πνπ θαηαιακβάλεη ην θπζηθφ αέξην, 61

62 αιιά θαη νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο (ΑΠΔ). Πξνο ην παξφλ, ην δπλακηθφ ηεο ρψξαο δελ επαξθεί λα θαιχςεη ηηο αηρκέο ηνπ ζπζηήκαηνο. Ζ εμάξηεζε ηεο Διιάδαο απφ ηηο εηζαγσγέο ξεχκαηνο έρεη απμεζεί, θαζψο ην 2006 νη εηζαγσγέο αλήιζαλ ζε πνζνζηφ 13% ηεο δήηεζεο, ην 73% ησλ νπνίσλ πξνήιζαλ απφ ηελ Βνπιγαξία. ηνλ ηνκέα ησλ ΑΠΔ, ν λένο αλαπηπμηαθφο λφκνο (Ν.3468/2006), ν νπνίνο ηέζεθε ζε εθαξκνγή ην θαινθαίξη ηνπ 2006, έδσζε ψζεζε ζηελ αλάπηπμε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο απφ ΑΠΔ, θαζψο κέζσ απηνχ βειηηψζεθε ε αδεηνδνηηθή δηαδηθαζία, δίλνληαο παξάιιεια πξνηεξαηφηεηα γηα θάζε ζηαζκφ ΑΠΔ (αλεμαξηήησο ηζρχνο), πξφζβαζεο ζην δίθηπν κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο θαηαλνκήο θνξηίνπ ηνπ ΓΔΜΖΔ (ή ηεο ΓΔΖ ζηελ πεξίπησζε ησλ λεζηψλ). Ο ίδηνο λφκνο εηζάγεη ην ζχζηεκα ησλ εγγπεκέλσλ ηηκψλ αγνξάο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο απφ ην δίθηπν γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα (πιένλ ησλ άιισλ ΑΠΔ) θαη απνζχλδεεη ηηο εγγπεκέλεο ηηκέο απφ ηα ηηκνιφγηα ηεο ΓΔΖ. (Σν ζεζκηθφ πιαίζην ησλ ΑΠΔ ζηελ Διιάδα ζα αλαιπζεί εθηελψο ζε επφκελν θεθάιαην). χκθσλα κε ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία, ν ελεξγεηαθφο ζρεδηαζκφο ζηελ Διιάδα πξαγκαηνπνηείηαη απφ ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο. ηελ εθαξκνγή ησλ ελεξγεηαθψλ πνιηηηθψλ ζπλεπηθνπξνχλ εηδηθά Κέληξα θαη Αλεμάξηεηεο Αξρέο, νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηε δηαδηθαζία αλάπηπμεο ησλ ΑΠΔ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν. Οη θνξείο απηνί πεξηγξάθνληαη ζηε ζπλέρεηα. 4.4 Η Ρπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο (Ρ.Α.Δ.) Με ην άξζξν 4 ηνπ Ν. 2773/1999 ηδξχζεθε ε Ρπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηα σο αλεμάξηεηε δηνηθεηηθή αξρή επηθνξηηζκέλε κε ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηνλ έιεγρν ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο ελέξγεηαο θαη ηε δηαηχπσζε εηζεγήζεσλ γηα ηελ ηήξεζε ησλ θαλφλσλ ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ θαηαλαισηψλ. Ζ ΡΑΔ δηαηππψλεη γλσκνδνηήζεηο πξνο ηνλ Τπνπξγφ Αλάπηπμεο γηα ηελ αδεηνδφηεζε εγθαηαζηάζεσλ αλαλεψζηκεο ειεθηξνπαξαγσγήο. Μεηά ηελ έθδνζε αδεηψλ, παξαθνινπζεί ηελ εμέιημε ηεο πνξείαο πινπνίεζεο ησλ έξγσλ ΑΠΔ κέζσ ηξηκεληαίσλ δειηίσλ θαη εηζεγείηαη ηελ εθθαζάξηζε ηνπ ρψξνπ απφ επελδπηέο πνπ επηδεηθλχνπλ αδηθαηνιφγεηε 62

63 βξαδχηεηα. Δπίζεο εηζεγείηαη λνκνζεηηθέο παξεκβάζεηο γηα πεξαηηέξσ απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηα πιαίζηα ηεο νπνίαο κπνξνχλ λα βξνπλ ζέζε νπζηψδεηο ξπζκίζεηο γηα ηηο ΑΠΔ (φπσο ζηελ πεξίπησζε ησλ πβξηδηθψλ ζηαζκψλ). H αμηνιφγεζε ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηήζεσλ γίλεηαη απφ ηε ΡΑΔ κε ηελ ηερληθή ππνζηήξημε ηνπ Κέληξνπ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο κε βάζε ηα θξηηήξηα ηνπ άξζξνπ 9 ηνπ Καλνληζκνχ Αδεηψλ πνπ εθδφζεθε ζχκθσλα κε ην άξζξν 3 ηνπ Ν. 2773/1999 (ΡΑΔ: http// 4.5 Οη Γηαρεηξηζηέο πζηήκαηνο/ Γηθηύνπ Ζ δεκηνπξγία Γηαρεηξηζηή ηνπ πζηήκαηνο κεηαθνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πξνβιέθζεθε κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 14 ηνπ Ν. 2773/1999 θαη ε ζχζηαζε ηνπ έγηλε κε ην Π.Γ. 328/2000 "χζηαζε θαη θαηαζηαηηθφ ηεο Αλψλπκεο Δηαηξείαο "Γηαρεηξηζηήο Διιεληθνχ πζηήκαηνο Μεηαθνξάο Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο Α.Δ." (ΦΔΚ Α 268) κε ζθνπφ ηε ιεηηνπξγία, εθκεηάιιεπζε, δηαζθάιηζε ηεο ζπληήξεζεο θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ πζηήκαηνο ζε νιφθιεξε ηε ρψξα, θαζψο θαη ησλ δηαζπλδέζεψλ ηνπ κε άιια δίθηπα γηα λα δηαζθαιίδεηαη ν ειεθηξηθφο εθνδηαζκφο ηεο ρψξαο κε επαξθή, αζθαιή, νηθνλνκηθά απνδνηηθφ θαη αμηφπηζην ηξφπν 8. Ο Γηαρεηξηζηήο ηνπ πζηήκαηνο (ΓΔΜΖΔ Α.Δ.) αλέιαβε ηελ εκπνξηθή δηαρείξηζε ησλ κνλάδσλ ΑΠΔ ηνπ δηαζπλδεδεκέλνπ ζπζηήκαηνο ηεο ρψξαο απφ ηνλ Οθηψβξην ηνπ χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 21 ηνπ Ν. 2773/1999 ε ΓΔΖ Α.Δ. πνπ έρεη ήδε κεηνρνπνηεζεί κε ην Π.Γ. 333/2000 "Μεηαηξνπή ηεο Γεκφζηαο Δπηρεηξήζεσο Ζιεθηξηζκνχ (ΓΔΖ) ζε Αλψλπκε Δηαηξεία θαη έγθξηζε ηνπ θαηαζηαηηθνχ ηεο " (ΦΔΚ Α 278) αζθεί θαζήθνληα δηαρεηξηζηή ηνπ δηθηχνπ ζηα κε δηαζπλδεδεκέλα λεζησηηθά ζπζηήκαηα. (3 ε 8 Με το Ν. 3175/2003 ο Διαχειριστής του Συστήματος αναλαμβάνει αυξημένα καθήκοντα ως λειτουργός της ημερήσιας αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, διευθετεί τις αποκλίσεις παραγωγής και ζήτησης και προσφέρει βοηθητικές υπηρεσίες και εφεδρική ισχύ. Στο Διαχειριστής του Συστήματος ανατίθεται η εφαρμογή των διατάξεων του νόμου που αποβλέπουν στη δημιουργία συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού στη βάση μιας περισσότερο απελευθερωμένης και ευέλικτης ημερήσιας αγοράς. Με τον αναβαθμισμένο αυτό ρόλο μειώνεται ο επιχειρηματικός κίνδυνος και έτσι διασφαλίζεται η είσοδος νέων παικτών στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής μικρής κλίμακας. Περαιτέρω ο Διαχειριστής του Συστήματος είναι υποχρεωμένος να διασφαλίζει σε μακροχρόνια βάση περιθώριο δυναμικού εγχώρια παραγόμενης ενέργειας ώστε να καθίσταται δυνατή η αντιμετώπιση ελλείψεων ενέργειας στο μέλλον. Για το σκοπό αυτό οι κάτοχοι άδειας προμήθειας είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν εγγυήσεις διαθεσιμότητας παραγωγικού δυναμικού. 63

64 Δζληθή Έθζεζε γηα ην επίπεδν δηείζδπζεο ηεο Αλαλεψζηκεο Δλέξγεηαο ην έηνο 2010 (Άξζξν 3 Οδεγίαο 2001/77/ΔΚ), ΤΠΑΝ, Γ.Δ..Μ.Ζ.Δ: Σν Κέληξν Αλαλεώζηκσλ Πεγώλ Δλέξγεηαο (Κ.Α.Π.Δ.) Ζ ίδξπζε ηνπ Κέληξνπ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΚΑΠΔ) πξνβιέθζεθε κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 25 ηνπ Ν. 1514/1985 "Αλάπηπμε ηεο επηζηεκνληθήο θαη ηερλνινγηθήο έξεπλαο" (ΦΔΚ Α' 13) θαη πινπνηήζεθε κε ην Π.Γ. 375/1987 "Ηδξπζε Ννκηθνχ Πξνζψπνπ Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ κε ηελ επσλπκία Κέληξν Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο" (ΦΔΚ Α' 167). θνπφο ηνπ Κέληξνπ είλαη ε πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ, ηεο εμνηθνλφκεζεο θαη ηεο νξζνινγηθήο ρξήζεο ηεο ελέξγεηαο, θαζψο θαη ε θάζε είδνπο ππνζηήξημε δξαζηεξηνηήησλ ζηνπο ελ ιφγσ ηνκείο. Πεξαηηέξσ κε ην άξζξν 11 ηνπ Ν. 2702/1999 "Γηάθνξεο ξπζκίζεηο ζεκάησλ αξκνδηφηεηαο Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο θαη άιιεο δηαηάμεηο" (ΦΔΚ Α' 70) ην ΚΑΠΔ ιεηηνπξγεί σο εζληθφ ζπληνληζηηθφ θέληξν ησλ ελ ιφγσ δξαζηεξηνηήησλ. Δπίζεο, ην Κέληξν, δηαζέηνληαο εξγαζηήξηα πηζηνπνίεζεο ηερλνινγηψλ ΑΠΔ, εθπνλεί κειέηεο πξνζδηνξηζκνχ ηνπ θπζηθνχ θαη νηθνλνκηθνχ δπλακηθνχ ησλ ΑΠΔ θαη ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ αμηνιφγεζε θαη παξαθνινχζεζε ησλ επελδχζεσλ ηνπ ρψξνπ πεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ηνκέα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο (3 ε Δζληθή Έθζεζε γηα ην επίπεδν δηείζδπζεο ηεο Αλαλεψζηκεο Δλέξγεηαο ην έηνο 2010 (Άξζξν 3 Οδεγίαο 2001/77/ΔΚ), ΤΠΑΝ, ΚΑΠΔ: http// πλνπηηθά, ζηελ Διιάδα παξαηεξείηαη κηα ζηαζεξή αχμεζε ζηελ αθαζάξηζηε εγρψξηα θαηαλάισζε ελέξγεηαο (απφ ην 1990 έσο ην 2004 ε θαηαλάισζε απμήζεθε θαηά 37%). ηνλ εθνδηαζκφ πξσηνγελνχο ελέξγεηαο, ην κεξίδην ηνπ πεηξειαίνπ θαη ησλ ζηεξεψλ θαπζίκσλ ππεξβαίλνπλ ζεκαληηθά ηνλ κέζν φξν ηεο ΔΔ-27, κε πνζνζηφ 38% θαη 18% αληίζηνηρα. Σα ηειεπηαία ρξφληα απμάλεηαη ε θαηαλάισζε θπζηθνχ αεξίνπ, φκσο ην πνζνζηφ ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηνλ εθνδηαζκφ πξσηνγελνχο ελέξγεηαο εμαθνινπζεί λα απέρεη πνιχ απφ ηνλ κέζν φξν ηεο ΔΔ-27 πνπ θπκαίλεηαη ζην 24%. Οη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, νη νπνίεο επίζεο αθνινπζνχλ αλνδηθή πνξεία, θαηαιακβάλνληαο πνζνζηφ 5% ηνπ ζπλνιηθνχ εθνδηαζκνχ πξσηνγελνχο ελέξγεηαο, πιεζηάδνληαο ην 6% ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ΔΔ-27. ηελ εγρψξηα ειιεληθή παξαγσγή ελέξγεηαο, ηα ζηεξεά θαχζηκα (ιηγλίηεο), θπξηαξρνχλ κε πνζνζηφ 84%, ελψ νη ΑΠΔ αληηζηνηρνχλ ζην 15% ηεο εγρψξηαο παξαγσγήο (ππεξβαίλνληαο 64

65 ηνλ κέζν φξν ηεο ΔΔ-27, πνπ είλαη 12%). ηνλ ηνκέα ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο, ν ιηγλίηεο αληηπξνζσπεχεη ην 60% ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ελψ ε ρξήζε ηνπ πεηξειαίνπ εμαθνινπζεί λα είλαη ζεκαληηθή, ηδηαίηεξα ζηα λεζηά. Σελ ίδηα ζηηγκή, ε Διιάδα παξνπζηάδεη κεγάιε εμάξηεζε απφ ηηο εηζαγσγέο ζε ελέξγεηα, αθνχ ην 2004 ε εηζαγσγή πεηξειαίνπ θαηαιάκβαλε ην 88% ησλ ζπλνιηθψλ εηζαγσγψλ, ελψ αχμεζε παξνπζηάδεη θαη ε εηζαγσγή θπζηθνχ αεξίνπ (9% θαζαξέο εηζαγσγέο ην 2004). Οη εηζαγσγέο ελέξγεηαο έρνπλ απμεζεί θαηά 60% απφ ην Ζ Διιάδα εηζάγεη επίζεο πεξηνξηζκέλεο πνζφηεηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ζηεξεψλ θαπζίκσλ (1% θαη 2% αληίζηνηρα). (ΡΑΔ: Διιάδα-Δλεκεξσηηθφ δειηίν γηα ηελ εζσηεξηθή αγνξά ελέξγεηαο Ηαλνπάξηνο 2007, 5. ΟΙ ΑΝΑΝΔΩΙΜΔ ΠΗΓΔ ΔΝΔΡΓΔΙΑ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ ην θεθάιαην απηφ εμεηάδεηαη ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηελ πινπνίεζε ησλ έξγσλ ΑΠΔ ζηελ Διιάδα. Σν πιαίζην απηφ αθνξά ηελ αδεηνδφηεζε (άδεηα παξαγσγήο, εγθαηάζηαζεο, ιεηηνπξγίαο) θαζψο θαη ηα επηθνπξηθά πξνγξάκκαηα ρξεκαηνδνηηθήο ελίζρπζεο ησλ επελδχζεσλ ζε έξγα ΑΠΔ. πγθεθξηκέλα, νη επηινγέο ρξεκαηνδφηεζεο πξνέξρνληαη ηφζν απφ ηα Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα, φζν θαη απφ ηνλ Αλαπηπμηαθφ Νφκν (Ν.3299/2004). 5.1 Θεζκηθό πιαίζην ησλ ΑΠΔ ζηελ Διιάδα Σν ζεζκηθφ πιαίζην ηεο Διιάδαο ζηελ πινπνίεζε ησλ έξγσλ ΑΠΔ βαζίδεηαη θαηά θχξην ιφγν ζηηο δεζκεχζεηο πνπ έρεη αλαιάβεη ε ρψξα καο σο θξάηνο-κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ην πιαίζην ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο πνπ αζθείηαη γηα ηελ πξνψζεζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, ηελ αζθάιεηα ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ θαη ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, νη δεζκεχζεηο ηεο ρψξαο καο είλαη νη αθφινπζεο: 65

66 ην πιαίζην ηεο εληαίαο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κπφην πνπ έρεη θπξσζεί ζηε ρψξα καο κε ην Ν. 3017/2002 θαη ζχκθσλα θαη κε ην Γεχηεξν Δζληθφ Πξφγξακκα Μείσζεο ησλ Δθπνκπψλ πνπ εγθξίζεθε κε ηελ ΠΤ 5/ , ε Διιάδα έρεη αλαιάβεη γηα ηελ πεξίνδν ηελ ππνρξέσζε ηεο ζπγθξάηεζεο ηεο αχμεζεο ησλ εθπνκπψλ ηεο ζην + 25% ζε ζρέζε κε ηηο εθπνκπέο βάζεο 9, πξνσζψληαο, κεηαμχ άιισλ, γηα ην ζθνπφ απηφ θαη ηε ρξήζε ΑΠΔ γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνχ θαη ζεξκφηεηαο. (Διιεληθή Κπβέξλεζε: «Δζληθή ηξαηεγηθή πξνο ηε Βηψζηκε Αλάπηπμε» (2002)). ηε Πξάζηλε Βίβιν γηα ηελ αζθάιεηα ηεο ελεξγεηαθήο ηξνθνδνζίαο COM(2000), αλαθέξεηαη φηη νη εζληθέο, πεξηθεξεηαθέο θαη ηνπηθέο θαλνληζηηθέο δηαηάμεηο, ζα πξέπεη λα πξνζαξκνζηνχλ ζε επίπεδν πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ρξήζεσλ γεο, πξνθεηκέλνπ λα δνζεί ζαθήο πξνηεξαηφηεηα ζηελ εγθαηάζηαζε κνλάδσλ ΑΠΔ γηα ειεθηξνπαξαγσγή. Με βάζε ηελ Οδεγία 2001/77/ΔΚ, γηα ηελ πξνψζεζε ηεο παξαγσγήο ειεθηξηζκνχ απφ ΑΠΔ, έρεη ηεζεί σο ζηφρνο κέρξη ην 2010, ην 22,1% ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο ζηελ Έλσζε λα πξνέξρεηαη απφ ΑΠΔ. Αλαθνξηθά κε ηελ Διιάδα, ζχκθσλα κε ηνλ Ν. 3468/2006 ν ελδεηθηηθφο ζηφρνο αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 20,1% κέρξη ην 2010 θαη ζε πνζνζηφ 29% κέρξη ην Δπίζεο ζην πιαίζην ηεο Οδεγίαο 2003/30/ΔΚ, ε Διιάδα νθείιεη λα απμήζεη έσο ην 2010 ηε ρξήζε ησλ βηνθαπζίκσλ ζε επίπεδν 5,75% ηεο ηειηθήο θαηαλάισζεο πγξψλ θαπζίκσλ. Παξαθάησ, παξαηίζεληαη αλαιπηηθά νη λφκνη πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνψζεζε ηεο ρξήζεο ησλ ΑΠΔ ζηελ Διιάδα (θαηά ρξνλνινγηθή ζεηξά ζέζπηζεο), θαζψο θαη ηα Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα θαη ηα Υξεκαηνδνηηθά Πιαίζηα ππνζηήξημεο ηεο πξνζπάζεηαο απηήο Ν.1475/1984 (ΦΔΚ Α 131/ ) πλνπηηθά, ζηελ Διιάδα ε πξψηε λνκνζεζία πνπ ζρεηίδεηαη κε ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο έγηλε ην 1984, κε ην Νφκν 1475/1984 γηα ηελ «αμηνπνίεζε ηνπ γεσζεξκηθνχ δπλακηθνχ». Μέζσ ηνπ λφκνπ απηνχ δίλνληαη νη πξψηνη ζρεηηθνί νξηζκνί, απνζαθελίδνληαο δηάθνξα δεηήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ κε ηε γεσζεξκία. 9 Δθπνκπέο ηνπ έηνπο 1990 γηα 3 απφ ηα 6 αέξηα θαη 1995 γηα ηα ππφινηπα 66

67 Ο λφκνο πεξηέρεη δηάθνξεο βαζηθέο δηαηάμεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην δήηεκα ηνπ δηθαηψκαηνο αλαδήηεζεο, έξεπλαο θαη εθκεηάιιεπζεο ηνπ γεσζεξκηθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο, θαζψο θαη κε ην δηθαίσκα εθκίζζσζεο ησλ γεσζεξκηθψλ πεγψλ. Γηα ηελ επνρή ηνπ ν ζπγθεθξηκέλνο λφκνο απνηέιεζε πξσηνπνξία γηα ηε ρψξα καο (Σζνθαλάο Π. 2004) Ν.1559/1985 (ΦΔΚ Α 135/ ) Έλα ρξφλν αξγφηεξα, δεκνζηεχεηαη ν λφκνο 1559/1985 «Ρχζκηζε ζεκάησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ελέξγεηαο θαη εηδηθψλ ζεκάησλ ειεθηξνπαξαγσγήο απφ ζπκβαηηθά θαχζηκα θαη άιιεο δηαηάμεηο». Ο λφκνο απηφο απνηειεί ηελ πξψηε πξνζπάζεηα ζπλνιηθήο πξνψζεζεο ηεο ρξήζεο ησλ ΑΠΔ ζηελ Διιάδα, κε ηελ παξαρψξεζε ηεο δπλαηφηεηαο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ ζε απηνπαξαγσγνχο, ηδηψηεο, ΟΣΑ θαη ηε ΓΔΖ. Οη ηδηψηεο θαη νη ΟΣΑ απνθηνχζαλ ην δηθαίσκα παξαγσγήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ κέρξη ην ηξηπιάζην ηεο ηζρχνο ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ηε δπλαηφηεηα πψιεζεο ηνπ επηπιένληνο πνζνχ ελέξγεηαο ζηε ΓΔΖ. ην πιαίζην ηνπ λφκνπ απηνχ, ε ΓΔΖ εγθαηέζηεζε 24 MW, πξσηνπνξψληαο γηα ηελ επνρή, ελψ νη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο πεξηνξίζηεθαλ ζην ειάρηζην επίπεδν ησλ 3 MW κέρξη ην Ο ηδησηηθφο ηνκέαο παξέκεηλε εθηφο ζθελήο, ιφγσ ηεο ρακειήο ηηκήο πψιεζεο ηεο παξαγφκελεο ελέξγεηαο (ε νπνία θαζνξηδφηαλ απφ ηε ΓΔΖ). Απνηέιεζκα ήηαλ λα κελ παξέρεηαη ην απαξαίηεην νηθνλνκηθφ θίλεηξν ζηνπο ηδηψηεο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ ζε ΑΠΔ. Δπνκέλσο, ε νπζηαζηηθή πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ απφ ην Ν. 1559/1985, ήηαλ πνιχ κηθξή. Παξά ην ριηαξφ απνηέιεζκα, ε πξνζπάζεηα έδεημε ηηο δπλαηφηεηεο θαη αδπλακίεο ηνπ ηνκέα θαη απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηελ πεξαηηέξσ πνξεία (Καιδέιιεο Η. 2005). Γχν ρξφληα αξγφηεξα, ην 1987, αθνινχζεζε ε ίδξπζε ηνπ Κέληξνπ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΚΑΠΔ) γηα ηελ πξνψζεζε θαη ππνζηήξημε ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ΑΠΔ θαη ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο (ΔΞΔ) Ν. 2244/1994 (ΦΔΚ Α 168/ ) ηε δεθαεηία ηνπ 1990, ν Νφκνο 2244/94 «Ρχζκηζε ζεκάησλ ειεθηξνπαξαγσγήο απφ Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο θαη απφ ζπκβαηηθά θαχζηκα θαη άιιεο δηαηάμεηο», ν νπνίνο 67

68 βαζίζηεθε ζην ζεζκηθφ πιαίζην ηεο Γεξκαλίαο, απνηειεί ηελ απαξρή γηα ηελ νπζηαζηηθή αλάπηπμε ησλ ΑΠΔ ζηελ Διιάδα. Μέζσ απηνχ, επηρεηξήζεθε ε πξνζέιθπζε ησλ ηδησηηθψλ επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ κε ηελ παξνρή ηζρπξψλ νηθνλνκηθψλ θηλήηξσλ γηα ηελ αλάπηπμε έξγσλ ζρεηηθψλ κε ηηο ΑΠΔ. Γηα λφκνπ, δφζεθε ε δπλαηφηεηα παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ ζε ηδηψηεο, σο αλεμάξηεηνη πιένλ παξαγσγνί, δειαδή κε ζηφρν ηελ πψιεζε ηεο παξαγφκελεο ελέξγεηαο ζην θεληξηθφ δίθηπν. Ο λφκνο θαζφξηζε γηα ην δηαζπλδεδεκέλν (επεηξσηηθφ) ζχζηεκα ηεο ρψξαο ζηαζεξέο ηηκέο πψιεζεο αλαλεψζηκεο ελέξγεηαο ζε επίπεδν ίζν κε ην 90% ηνπ γεληθνχ ηηκνινγίνπ ζηε κέζε ηάζε θαη ππνρξέσζε ηεο ΓΔΖ γηα αγνξά ηνπ. ηα λεζηά πνπ δελ αλήθαλ ζην δηαζπλδεδεκέλν ζχζηεκα ε ηηκνιφγεζε βαζίζηεθε ζην 90% ηνπ ηηκνινγίνπ γεληθήο ρξήζεο (ρακειή ηάζε) θαη αληηζηνηρνχζε ζε 0,08458 επξψ/θηινβαηψξα. Βαζηθφο ζηφρνο ηνπ λφκνπ ήηαλ ε αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ησλ ΑΠΔ ζην ελεξγεηαθφ ηζνδχγην ηεο ρψξαο. Οη δηαηάμεηο ηνπ θαζφξηδαλ ηνπο φξνπο ρνξήγεζεο αδεηψλ παξαγσγήο θαη δηάζεζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε ρξήζε ΑΠΔ απφ ηνπο αλεμάξηεηνπο παξαγσγνχο. Σέινο, κέζσ ηνπ λφκνπ παξερφηαλ έλα ζηαζεξφ επηρεηξεζηαθφ πεξηβάιινλ, κε ηε ζχλαςε καθξνρξφλησλ (δεθαεηψλ) ζπκβνιαίσλ αγνξάο ελέξγεηαο απφ ηε ΓΔΖ (Σζνθαλάο Π.2004, Βαζηιάθνο Γ, 2006, ΡΑΔ Ν.2647/1998 (ΦΔΚ Α 237/ ) Ο Ν.2647/1998 «Μεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ ζηηο Πεξηθέξεηεο θαη ηελ Απηνδηνίθεζε θαη άιιεο δηαηάμεηο», πξαγκαηεχεηαη φπσο ππνδειψλεη θαη ν ηίηινο ηνπ, δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ απνθέληξσζε ησλ ππεξεζηψλ. Αλάκεζα ζηηο άιιεο δηαηάμεηο, ν λφκνο πεξηιακβάλεη ηηο αξκνδηφηεηεο γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο νη νπνίεο κεηαβηβάδνληαη απφ ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο, ζηηο Πεξηθέξεηεο. Οη αξκνδηφηεηεο ησλ Πεξηθεξεηψλ ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα αλαθέξνληαη ζηε ρνξήγεζε αδεηψλ εγθαηάζηαζεο, ιεηηνπξγίαο θαη επέθηαζεο ή αλαλέσζεο ζηαζκψλ ειεθηξνπαξαγσγήο κε ρξήζε ΑΠΔ. Δπίζεο, πεξηιακβάλνπλ ηε ρνξήγεζε αδεηψλ γηα ηε ρξήζε λεξνχ ζε πεξηπηψζεηο κηθξψλ πδξνειεθηξηθψλ έξγσλ, θαζψο θαη ρνξήγεζε εληαίσλ αδεηψλ ρξήζεσλ λεξνχ θαη εθηέιεζεο έξγσλ αμηνπνίεζεο πδαηηθψλ πφξσλ. Δπηπιένλ, ζηηο Πεξηθέξεηεο κεηαβηβάδεηαη ε 68

69 αξκνδηφηεηα εθκίζζσζεο γεσζεξκηθψλ πεδίσλ ρακειήο ελζαιπίαο θαη ε επηβνιή θπξψζεσλ ζε ζηαζκνχο ειεθηξνπαξαγσγήο (ΡΑΔ, Σζνθαλάο Π. 2004) Ν. 2773/1999 (ΦΔΚ Α 286/ ) Ζ Δπξσπατθή Έλσζε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 είρε ήδε θαηαξηίζεη ηε Λεπθή θαη Πξάζηλε Βίβιν γηα ηελ ζηξαηεγηθή γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ θαη ηελ αζθάιεηα ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ. ην πιαίζην ηεο ελεξγεηαθήο ηεο πνιηηηθήο εμέδσζε ηελ Οδεγία 96/92/ΔΚ «ρεηηθά κε ηνπο θνηλνχο θαλφλεο γηα ηελ εζσηεξηθή αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο». Ζ Οδεγία απηή ελζσκαηψζεθε ζην εζληθφ καο δίθαην κε ην Ν.2773/1999 γηα ηελ «απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ξχζκηζε ζεκάησλ ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο θαη ινηπέο δηαηάμεηο». Ο λφκνο απηφο ηέζεθε ζε εθαξκνγή ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2001, φηαλ θαη μεθίλεζε λα ιεηηνπξγεί ε απειεπζεξσκέλε αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα. Μέζσ ηνπ λφκνπ, θαζνξίζηεθε ην βαζηθφ πιαίζην ξπζκίζεο ηεο απειεπζεξσκέλεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, κε βάζε ηελ Οδεγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ο λφκνο πξνβιέπεη θπξίσο ηε ζχζηαζε ηεο Ρπζκηζηηθήο Αξρήο Δλέξγεηαο (ΡΑΔ) σο αλεμάξηεηεο θαη απηνηεινχο δηνηθεηηθήο αξρήο, επνπηεπφκελεο απφ ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο, καδί κε ηε ζχζηαζε ηνπ Γηαρεηξηζηή ηνπ Ζιεθηξηθνχ πζηήκαηνο, ν νπνίνο ζα επνπηεχεηαη απφ ηε ΡΑΔ. Δπίζεο, ζην θείκελν απηφ θαζνξίδνληαη θαη νη αξκνδηφηεηεο ηεο Αξρήο απηήο. Αθνινπζεί ε απειεπζέξσζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ε άδεηα παξαγσγήο απφ ΑΠΔ, θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα ζπκπαξαγσγήο κε ζπκβαηηθά θαχζηκα. Ο Ν. 2773/1999 γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, δηαηήξεζε ην επλντθφ ηηκνινγηαθφ θαζεζηψο ησλ ΑΠΔ δίλνληαο έκθαζε θαη ζην ζέκα ηεο πξνηεξαηφηεηαο πξφζβαζεο ζην δίθηπν. Δπίζεο επέβαιε ηέινο 2% επί ησλ πσιήζεσλ αλαλεψζηκεο ελέξγεηαο ππέξ ησλ νηθείσλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Παξφια απηά, ην έληνλν ελδηαθέξνλ ησλ επελδπηψλ γηα ηελ εγθαηάζηαζε αηνιηθψλ πάξθσλ ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο κε απμεκέλν αηνιηθφ δπλακηθφ, φπσο ζηε Ν. Δχβνηα θαη Λαθσλία ππξνδφηεζε ηηο ηνπηθέο αλεζπρίεο ζρεηηθά κε ηηο ζπλέπεηεο ηεο εγθαηάζηαζεο ησλ πάξθσλ. Έθηνηε, ε έιιεηςε ξεηψλ λνκνζεηηθψλ δηαηάμεσλ πνπ λα πξνλννχλ γηα ηελ εγθαηάζηαζε ΑΠΔ ζε δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο έζεζε ζε δνθηκαζία ην θαζεζηψο αδεηνδφηεζεο. χκθσλα 69

70 κε ζρεηηθέο απνθάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο νπζηαζηηθά δεηήζεθε ε ζέζπηζε απζηεξφηεξσλ θαλφλσλ γηα ην δήηεκα απηφ (ΡΑΔ Αζεκαθφπνπινο Γ.,2007) Ν. 2941/2001 (ΦΔΚ Α 201/ ) Ο Ν.2941/2001 «Απινπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ ίδξπζεο εηαηξηψλ θαη αδεηνδφηεζεο Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο, ξχζκηζε ζεκάησλ ηεο Α.Δ. Διιεληθά Ναππεγεία θαη άιιεο δηαηάμεηο», πξνβιέπεη ηε δεκηνπξγία «Δηδηθνχ Πιαηζίνπ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο» γηα ηηο ΑΠΔ πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλεο ζε πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο. Μέρξη ηελ εκεξνκελία έθδνζεο ηνπ εηδηθνχ απηνχ πιαηζίνπ, ε ρσξνζέηεζε ησλ έξγσλ ΑΠΔ ζα γίλεηαη κεηά απφ γλσκνδφηεζε ηεο Γηεχζπλζεο Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ. Με ην λφκν απηφλ, επηρεηξήζεθε ε βειηίσζε ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΑΠΔ θαη κάιηζηα ζε πεξηνρέο βεβαξεκέλεο κε πνιιέο εγθαηαζηάζεηο ηέηνησλ έξγσλ. Ο λφκνο αληηκεηψπηζε απνηειεζκαηηθά ην ζέκα εγθαηάζηαζεο ΑΠΔ ζε δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο κε δηαηάμεηο πνπ έγηλαλ απνδεθηέο θαη θξίζεθαλ ζπληαγκαηηθέο απφ ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο. Δπίζεο θάιπςε ζεκαληηθά θελά ηνπ λνκνζεηηθνχ ηζηνχ θαη αληηκεηψπηζε πνιιά ζηνηρεία παζνγέλεηαο ηνπ αδεηνδνηηθνχ θαζεζηψηνο (ΤΠΑΝ, Βαζηιάθνο Ν. 2006) (Βι. Παξάξηεκα Πίλαθαο 2) Ν. 3175/2003 (ΦΔΚ Α 207/ ) Ζ ςήθηζε ηνπ Ν.3175/2003 «Αμηνπνίεζε ηνπ γεσζεξκηθνχ δπλακηθνχ, ηελ ηειεζέξκαλζε θαη άιιεο δηαηάμεηο», ππήξμε επηηαθηηθή, θαζψο ε Διιάδα είλαη κηα ρψξα ηδηαίηεξα επλνεκέλε απφ άπνςε γεσζεξκηθψλ πεδίσλ. Με ην λφκν απηφ ηξνπνπνηείηαη θαη βειηηψλεηαη ην πθηζηάκελν λνκηθφ θαζεζηψο πνπ νξηδφηαλ απφ ηνπο Ν.1475/1984 θαη Ν.2244/1994. Όπσο αλαθέξεηαη θαη ζηελ εηζεγεηηθή έθζεζε ηνπ λφκνπ, ζθνπφο ηνπ είλαη ε δεκηνπξγία ελφο νινθιεξσκέλνπ θαη εληαίνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ζρεηηθά κε ηηο ΑΠΔ, ελαξκνληζκέλνπ κε ηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία. Δπίζεο κέζσ ηνπ λφκνπ απηνχ επηρεηξείηαη ε πξναγσγή ηεο 70

71 αμηνπνίεζεο ηνπ γεσζεξκηθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο θαη ε άξζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ δπζθνιηψλ, θαζψο θαη ε θάιπςε ηνπ λνκνζεηηθνχ θελνχ αλαθνξηθά κε ηελ ηειεζέξκαλζε 10. εκαληηθή ξχζκηζε πνπ εηζήγαγε ν ελ ιφγσ λφκνο, απνηειεί ε εληαία αληηκεηψπηζε ησλ γεσζεξκηθψλ πεδίσλ σο «θνηηάζκαηα-πεγέο» θαη ε παχζε ησλ επηκέξνπο κηζζψζεσλ, φπσο πξνβιεπφηαλ απφ ην παιαηφηεξν λνκηθφ θαζεζηψο. Δπίζεο, κε ην λφκν απηφ επηδηψθεηαη ε πξνζαξκνγή ηνπ Ν.2773/1999 ζηα λέα ελεξγεηαθά δεδνκέλα ηεο θνηλήο αγνξάο θαη πεξηιακβάλνληαη δηαηάμεηο γηα ην θπζηθφ αέξην, ηε ΡΑΔ θαη ηα Τβξηδηθά πζηήκαηα ΑΠΔ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θπξίσο ΑΠΔ θαη δεπηεξεπφλησο ζπκβαηηθέο πεγέο ελέξγεηαο (ΡΑΔ Ν. 3423/2005 (ΦΔΚ Α 304) Αλαθνξηθά κε ηελ ελαξκφληζε ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο κε ηελ Οδεγία 2003/30/ΔΚ, ε νπνία αθνξά ηε ρξήζε ησλ βηνθαπζίκσλ, ςεθίζηεθε ν Ν.3423/2005 «Δηζαγσγή ζηελ Διιεληθή Αγνξά ησλ Βηνθαπζίκσλ θαη ησλ Άιισλ Αλαλεψζηκσλ Καπζίκσλ» (ΦΔΚ Α 304), ν νπνίνο ηέζεθε ζε ηζρχ ζηηο 31 Γεθεκβξίνπ Με ην λφκν απηφ, κεηαμχ άιισλ: Α) πκπιεξψλεηαη θαη ηξνπνπνηείηαη θαηάιιεια ν Ν.3054/2002 «Οξγάλσζε ηεο Αγνξάο πεηξειαηνεηδψλ θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α 230), ψζηε λα ζπκπεξηιάβεη θαη ηα βηνθαχζηκα, καδί κε ηα ππφινηπα πεηξειαηνεηδή πξντφληα, ζηε ιεηηνπξγία θαη ηνλ έιεγρν ηεο ειιεληθήο αγνξάο θαπζίκσλ, Β) Καζηεξψλεηαη ην «Πξφγξακκα Καηαλνκήο Πνζνηήησλ Βηνθαπζίκσλ» έσο ηελ 31 ε Γεθεκβξίνπ 2010 γηα ηε ξχζκηζε ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ηεο κεζνδνινγίαο θαηαλνκήο απνθνξνινγεκέλσλ απηνχζησλ βηνθαπζίκσλ ζε εηήζηα βάζε. Γ) Θεζπίδεηαη ππνρξεσηηθφηεηα ησλ δηπιηζηεξίσλ λα παξαιακβάλνπλ ηηο απνθνξνινγεκέλεο πνζφηεηεο βηνθαπζίκσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ θαηαλνκή θάζε έηνπο θαη πξννξίδνληαη γηα αλάκεημε κε ηα αληίζηνηρα ζπκβαηηθά νξπθηά θαχζηκα Γ) Δηζάγεηαη ν ζεζκφο ηεο Άδεηαο Γηάζεζεο Βηνθαπζίκσλ 10 Θέξκαλζε ησλ θηηξίσλ απφ θεληξηθφ θαπζηήξα θαη δηαλνκή ηνπ ζεξκνχ λεξνχ 71

72 Δ) Καζνξίδεηαη ν εζληθφο ζηφρνο δηείζδπζεο ησλ βηνθαπζίκσλ ζε πνζνζηφ 5,75% έσο ηελ 31 ε Γεθεκβξίνπ 2010, ππνινγηδφκελνπ επί ηνπ ελεξγεηαθνχ πεξηερνκέλνπ ηνπ ζπλφινπ ηεο βελδίλεο θαη ηνπ πεηξειαίνπ θίλεζεο πνπ δηαηίζεληαη πξνο ρξήζε ζηηο κεηαθνξέο Παξάιιεια νινθιεξψλεηαη ε ζχληαμε ησλ ινηπψλ ζρεδίσλ θνηλψλ ππνπξγηθψλ απνθάζεσλ πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηνλ αλσηέξσ λφκν, ψζηε λα ηεζεί ζε πιήξε εθαξκνγή εληφο ηνπ πξνζερνχο δηαζηήκαηνο. (3 ε Δζληθή Έθζεζε ζρεηηθά κε ηελ πξνψζεζε ηεο ρξήζεο ησλ βηνθαπζίκσλ ή άιισλ αλαλεψζηκσλ θαπζίκσλ γηα κεηαθνξέο ζηελ Διιάδα ηελ πεξίνδν , Άξζξν 4 ηεο Οδεγίαο 2003/30/ΔΚ, Αζήλα, Γεθέκβξηνο 2006) Ν. 3468/2006 (ΦΔΚ Α 129/ ) Ο Ν.3468/2006 «Παξαγσγή Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο απφ Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο θαη πκπαξαγσγή Ζιεθηξηζκνχ θαη Θεξκφηεηαο Τςειήο Απφδνζεο θαη ινηπέο δηαηάμεηο», απνηειεί ηε κεηαθνξά ζην εζληθφ δίθαην, ηεο Οδεγίαο 2001/77/ΔΚ γηα ηελ «πξναγσγή ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πνπ παξάγεηαη απφ ΑΠΔ ζηελ εζσηεξηθή αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο» (ΔΔ ΔΚ L 283) 11. χκθσλα κε ηελ Οδεγία απηή, ε Διιάδα νθείιεη ην 2010 λα θαιχςεη ηελ αθαζάξηζηε θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζε πνζνζηφ 20,1% απφ ΑΠΔ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ κεγάισλ πδξνειεθηξηθψλ έξγσλ (άξζξν 3 Οδεγίαο). Αξγφηεξα πξνζηέζεθε θαη ην πνζνζηφ ηνπ 29% κέρξη ην Ο λφκνο θαζνξίδεη ηνπο φξνπο άδεηαο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ θαη πκπαξαγσγήο Ζιεθηξηζκνχ θαη Θεξκφηεηαο Τςειήο Απφδνζεο (Τ.Θ.Ζ.Α). χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο, ε άδεηα παξαγσγήο ρνξεγείηαη απφ ηνλ Τπνπξγφ Αλάπηπμεο, εληφο 15 εκεξψλ, κεηά απφ ζχκθσλε γλψκε ηεο Ρ.Α.Δ, ε νπνία νθείιεη λα γλσκνδνηήζεη επί ησλ αηηήζεσλ γηα άδεηεο παξαγσγήο εληφο πξνζεζκίαο ηεζζάξσλ κελψλ, εθφζνλ πιεξνχληαη ηα δηάθνξα θξηηήξηα πνπ ηίζεληαη. χκθσλα κε ην Ν.3468/2006, θαηά ηε θάζε έθδνζεο ηεο Άδεηαο Παξαγσγήο απαηηείηαη ε ππνβνιή ζρεηηθήο αίηεζεο πξνο ηε ΡΑΔ ζπλνδεπφκελε απφ ηελ Πξνκειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ (Π.Π.Δ.) ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ απηή απαηηείηαη. Σα πεξηερφκελα θαη νη πξνδηαγξαθέο ηεο αίηεζεο θαζνξίδνληαη απφ ηνλ Καλνληζκφ Αδεηψλ Παξαγσγήο, απφ ηνλ Οδεγφ Αμηνιφγεζεο Αηηήζεσλ Παξαγσγήο Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο απφ ΑΠΔ θαη Μηθξή ΖΘ 11 Βι. Παξάξηεκα - Πίλαθαο 3 : Αληηζηνίρεζε ησλ δηαηάμεσλ ηεο Κνηλνηηθήο Οδεγίαο κε ην εζληθφ δίθαην. 72

73 θαη απφ δεκνζηεπκέλεο ζπκπιεξψζεηο/δηεπθξηλήζεηο ζηελ ηζηνζειίδα ηεο ΡΑΔ. Ζ ΡΑΔ αμηνινγεί ηηο αηηήζεηο κε βάζε ηα θξηηήξηα ηνπ άξζξνπ 3 ηνπ Ν. 3468/2006 θαη πξηλ δηαηππψζεη ηε γλψκε ηεο, δηαβηβάδεη ηελ Π.Π.Δ. ζηελ αξρή πνπ είλαη αξκφδηα γηα ηελ πεξηβαιινληηθή αδεηνδφηεζε. Απηφ απνηειεί ζεκαληηθή αιιαγή ζε ζρέζε κε ηε παιαηφηεξε δηαδηθαζία, αθνχ ζηε δηαδηθαζία έθδνζεο ηεο άδεηαο παξαγσγήο πεξηιακβάλεηαη θαη ην κέξνο ηεο πεξηβαιινληηθήο αδεηνδφηεζεο, πνπ αθνξά ζηελ δηαηχπσζε γλψκεο γηα ηελ ΠΠΔ. Αλαθνξηθά κε ην δήηεκα ηεο πεξηβαιινληηθήο αδεηνδφηεζεο, ε κεηαβίβαζε ησλ ζρεηηθψλ αξκνδηνηήησλ απφ ηελ Κεληξηθή Γηνίθεζε ζηηο Πεξηθέξεηεο, ηηο Ννκαξρίεο θαη ηνπο ΟΣΑ (Ν.2647/1998), δεκηνχξγεζε ζαθψο πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα απφ φζα ζέιεζε λα επηιχζεη, ηδηαίηεξα ζηνλ ηνκέα ησλ έξγσλ ΑΠΔ. Σν γεγνλφο απηφ νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε ελεκέξσζεο θαη ηερλνγλσζίαο ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ ππεξεζηψλ ηεο ηνπηθήο Απηνδηνίθεζεο γηα ηηο ηερλνινγίεο ΑΠΔ. Υξνλνβφξα ήηαλ επίζεο ηα ζηάδηα ηεο Έγθξηζεο Πεξηβαιινληηθψλ Όξσλ (ΔΠΟ) θαη ηεο Έγθξηζεο Δπέκβαζεο (ΔΔ) ελφο έξγνπ ΑΠΔ, φρη φκσο ιφγσ πιεζψξαο γλσκνδνηνχλησλ θνξέσλ, αιιά ιφγσ ηεο επηθπιαθηηθήο ζηάζεο πνπ ηεξνχλ έλαληη ησλ ΑΠΔ νη γλσκνδνηνχληεο ζηα ζηάδηα απηά θνξείο (Γήκνο, Ννκαξρηαθφ πκβνχιην, Γαζηθή Τπεξεζία, θ.α.) (Βαζηιάθνο Ν. 2006, Σίγθαο Κ., Κακάξαο, Γ, Υαβηαξφπνπινο Π., 2005). Δπηπιένλ, ζην Ν.3468/2006 αλαιχεηαη ε άδεηα εγθαηάζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο, ε νπνία εθδίδεηαη απφ ηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα ηεο Πεξηθέξεηαο ζηελ νπνία ν ελδηαθεξφκελνο επηζπκεί λα εγθαηαζηήζεη ηνλ ζηαζκφ παξαγσγήο, εληφο απνθιεηζηηθήο πξνζεζκίαο 15 εκεξψλ απφ ηελ ππνβνιή, απφ ηνλ ελδηαθεξφκελν, ηεο ζρεηηθήο αίηεζεο κε ηα δηθαηνινγεηηθά πνπ θαζνξίδνληαη ζην λφκν. ε πεξίπησζε παξέιεπζεο άπξαθηεο ηεο πξνζεζκίαο απηήο, ε άδεηα εγθαηάζηαζεο ρνξεγείηαη κέζα ζε 30 εκέξεο απφ ηνλ Τπνπξγφ Αλάπηπμεο. Ζ άδεηα ιεηηνπξγίαο ρνξεγείηαη κε απφθαζε ηεο αξρήο πνπ ρνξήγεζε ηελ άδεηα εγθαηάζηαζεο (ν γεληθφο γξακκαηέαο Πεξηθέξεηαο ή ν Τπνπξγφο Αλάπηπμεο), εληφο πξνζεζκίαο 15 εκεξψλ απφ ηελ νινθιήξσζε ησλ ζρεηηθψλ ειέγρσλ απφ ηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο θαη ην ΚΑΠΔ. Πνιχ ζεκαληηθφ ζηνηρείν γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ απνηειεί ν θαζνξηζκφο δηα ηνπ λφκνπ, επηπέδσλ ζηαζεξήο ηηκήο πψιεζεο ηεο παξαγφκελεο ελέξγεηαο ζην χζηεκα ή ην Γίθηπν, αλά ηνκέα ΑΠΔ. Ζ ηηκνιφγεζε ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πνπ παξάγεηαη απφ ΑΠΔ θαη ΖΘΤΑ θαη απνξξνθάηαη απφ ην χζηεκα ή ην Γίθηπν, πξαγκαηνπνηείηαη κε ζθνπφ ηελ απεμάξηεζε απφ ηα ηηκνιφγηα ηεο ΓΔΖ θαη ηε δηαζθάιηζε ησλ επελδχζεσλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, θαζίζηαηαη ζαθέο ην πιαίζην θαη ην εχξνο ηεο ηηκνιφγεζεο γηα φινπο ηνπο ππνςήθηνπο 73

74 επελδπηέο 12. ην λφκν νξίδεηαη ε δεκηνπξγία Δπηηξνπήο Πξνψζεζεο Δπελδπηηθψλ ρεδίσλ Μεγάιεο Κιίκαθαο γηα ΑΠΔ θαη ΤΘΖΑ, κε απνζηνιή ηελ ηαρεία πξνψζεζε επελδχζεσλ ζε έξγα ΑΠΔ θαη ΤΘΖΑ πνπ αθνξνχλ ζηαζκνχο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε εγθαηεζηεκέλε ηζρχ ίζε ή κεγαιχηεξε ησλ 30ΜW ή ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ κεγαιχηεξν ησλ 30 εθαηνκκπξίσλ επξψ. Μέιε ηεο Δπηηξνπήο απνηεινχλ ν Γ.Γ. ηνπ ππνπξγείνπ Αλάπηπμεο, ν Γ.Γ. Πεξηβάιινληνο ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ, ν Γ.Γ. ηνπ ππνπξγείνπ Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ, ν Γ.Γ. ηνπ ππνπξγείνπ Πνιηηηζκνχ, θαζψο επίζεο, νη πξφεδξνη ηεο ΡΑΔ, ηνπ ΚΑΠΔ θαη ηεο ΚΔΓΚΔ, ν δηεπζπληήο Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ θαη Δμνηθνλφκεζεο Δλέξγεηαο θαη ν δηεπζπληήο Ζιεθηξνπαξαγσγήο ηνπ ππνπξγείνπ Αλάπηπμεο. Ζ Δπηηξνπή απηή επηιακβάλεηαη ηεο επίιπζεο θάζε δεηήκαηνο πνπ πξνθχπηεη θαηά ηε δηαδηθαζία έθδνζεο αδεηψλ εγθαηάζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο ΑΠΔ (Άξζξν 19). ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο ζπγθξνηείηαη Δπηηξνπή ΑΠΔ θαη ΤΘΖΑ, κε απνζηνιή ην ζπληνληζκφ ησλ αξκφδησλ ππεξεζηψλ θαη ηελ παξνρή ζε απηέο θάζε αλαγθαίαο ππνζηήξημεο γηα ηε ρνξήγεζε αδεηψλ εγθαηάζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο ζηαζκψλ κε εγθαηεζηεκέλε ηζρχ κηθξφηεξε ή ίζε ησλ 30MW ή κε πξνυπνινγηζκφ επέλδπζεο κηθξφηεξν ησλ 30 εθαηνκκπξίσλ επξψ. Μέιε ηεο Δπηηξνπήο απνηεινχλ ηα αξκφδηα ππεξεζηαθά φξγαλα ησλ ππνπξγείσλ Αλάπηπμεο, ΠΔΥΧΓΔ, Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο, Πνιηηηζκνχ θαη ηεο ΡΑΔ. Δπηπιένλ, ζεζπίδεηαη ζχζηεκα έθδνζεο Δγγπήζεσλ Πξνέιεπζεο γηα ηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα πνπ παξάγεηαη απφ ΑΠΔ θαη δεκηνπξγείηαη, γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, ν θαηάιιεινο κεραληζκφο δηαζθάιηζεο γηα ηε δηαπίζησζε ηεο πιήξσζεο ησλ πξνυπνζέζεσλ έθδνζεο ησλ Δγγπήζεσλ. Παξάιιεια, πξνβιέπνληαη εηδηθέο ξπζκίζεηο γηα ηελ απινπνίεζε ηεο δηαδηθαζίαο ρνξήγεζεο ηεο Πξνθαηαξθηηθήο Πεξηβαιινληηθήο Δθηίκεζεο θαη Αμηνιφγεζεο (ΠΠΔΑ) θαη ηεο Έγθξηζεο Πεξηβαιινληηθψλ Όξσλ (ΔΠΟ) γηα ζηαζκνχο ΑΠΔ, θαζψο θαη γηα ηελ εγθαηάζηαζε έξγσλ ΑΠΔ ζε δαζηθέο, παξάθηηεο θαη ζαιάζζηεο πεξηνρέο θαη ηελ έθδνζε αδεηψλ δφκεζεο γηα εγθαηαζηάζεηο ΑΠΔ. Μέξνο ηνπ λφκνπ απνηειεί θαη ην χςνο ηνπ εηδηθνχ ηέινπο πνπ απνδίδεηαη ζηνπο Ο.Σ.Α. ζηα φξηα ησλ νπνίσλ ιεηηνπξγνχλ ζηαζκνί παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ. Σν ηέινο 12 Βι. Παξάξηεκα - Πίλαθαο 4 74

75 απηφ αληηζηνηρεί ζε πνζνζηφ 3% επί ηεο, πξν Φ.Π.Α., ηηκήο πψιεζεο ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηνλ Γηαρεηξηζηή ηνπ πζηήκαηνο ή ηνπ Γηθηχνπ ή ησλ Με Γηαζπλδεδεκέλσλ Νεζηψλ. Απφ ηελ θαηαβνιή ηνπ εηδηθνχ ηέινπο απαιιάζζνληαη νη παξαγσγνί ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα. Κάζε ρξφλν ζα ζπληάζζεηαη απφ ην ΚΑΠΔ, εηήζηα εζληθή έθζεζε γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ. Ζ έθζεζε απηή ζα πεξηιακβάλεη κηα αλαιπηηθή επηζθφπεζε ηεο εμέιημεο ηεο δηείζδπζεο ησλ ΑΠΔ θαη ΤΘΖΑ ζην ελεξγεηαθφ ηζνδχγην ηεο ρψξαο, θαζψο θαη ηεο επηηεινχκελεο πξνφδνπ ησλ επελδχζεσλ ζηνπο άλσζελ ηνκείο. Δπίζεο, ζηελ έθζεζε ζα πεξηιακβάλεηαη θαηαγξαθή ησλ αηηηψλ θαη ησλ γεγνλφησλ πνπ εκπνδίδνπλ ηελ αχμεζε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο απφ ΑΠΔ, θαζψο θαη ζπγθξηηηθά ζηνηρεία κε άιιεο ρψξεο ζρεηηθά κε ηηο ΑΠΔ. (Ζ πξψηε έθζεζε δεκνζηεχεηαη κέρξη ηελ 1 ε Οθησβξίνπ 2007). Δπίζεο, θάζε δχν ρξφληα ζα ζπληάζζεηαη απφ ηε ΡΑΔ αλαιπηηθή έθζεζε ε νπνία ζα αλαθέξεηαη ζηελ επίηεπμε ησλ εζληθψλ ελδεηθηηθηψλ ζηφρσλ. Ζ έθζεζε ζα πεξηιακβάλεη ηελ αμηνιφγεζε ησλ κέηξσλ πνπ ιακβάλνληαη γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ λνκνζεηηθψλ, δηνηθεηηθψλ, θαλνληζηηθψλ ή άιισλ εκπνδίσλ θαη γηα ηελ επηηάρπλζε ησλ δηαδηθαζηψλ πξνψζεζεο ησλ ΑΠΔ. Δπίζεο ζα πεξηιακβάλεη πξνηάζεηο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο θαη κέηξσλ εθαξκνγήο γηα ηελ πινπνίεζε ησλ εζληθψλ ζηφρσλ, ζχκθσλα κε ηηο επηηαγέο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Έθζεζε ζρεηηθά κε ηα απνηειέζκαηα ζηελ πξνζπάζεηα επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ γηα ηηο ΑΠΔ ζα εθδίδεηαη θαη θάζε πέληε ρξφληα, κε ρξνληά έλαξμεο ην Ο λφκνο θαηαξγεί θαη δηνξζψλεη παιαηφηεξεο δηαηάμεηο ησλ λφκσλ 3175/2003, 2773/1999 θαη 2244/1994, εθζπγρξνλίδνληαο ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηελ παξαγσγή ειεθηξηθεεο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ θαη ΤΘΖΑ (ΤΠΑΝ, ΡΑΔ, Αζεκαθφπνπινο Γ, 2007). 5.2 Σν δήηεκα ηεο αδεηνδόηεζεο θαη ρσξνζέηεζεο ησλ έξγσλ ΑΠΔ Σα δχν ζέκαηα πνπ ζηηο κέξεο καο απνηεινχλ αγθάζηα ζην ειιεληθφ ζθεληθφ ηεο πξνψζεζεο ησλ ΑΠΔ, είλαη απηά ηεο αδεηνδφηεζεο θαη ηεο ρσξνζέηεζεο ησλ έξγσλ ΑΠΔ. Καηά θαηξνχο, ε Πνιηηεία κε δηάθνξεο απνθάζεηο θαη λφκνπο επηρείξεζε λα επηιχζεη ηα δεηήκαηα απηά, ρσξίο φκσο νπζηαζηηθφ απνηέιεζκα. Γηα πνιιά ρξφληα ζεζκνζεηνχληαλ 75

76 Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο θαη λφκνη νη νπνίνη θαηαξγνχληαλ ζηε ζπλέρεηα απφ θαηλνχξγηεο απνθάζεηο, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη έλα δαηδαιψδεο γξαθεηνθξαηηθφ ζχζηεκα ην νπνίν απνζάξξπλε ηνπο ππνςήθηνπο επελδπηέο. Ζ ζπλερήο ελαιιαγή ησλ δηαθφξσλ λνκνζεηηθψλ θαη θαλνληζηηθψλ δηαηάμεσλ γηα ηα έξγα ΑΠΔ ζηελ Διιάδα, αληηθαηνπηξίδεη ηνλ ζχλζεην ραξαθηήξα πνπ απηά παξνπζηάδνπλ, απφ ηελ άπνςε ησλ ηερληθψλ, πεξηβαιινληηθψλ, ρσξνηαμηθψλ θαη θνηλσληθννηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζή ηνπο. Παξάιιεια φκσο, νη δπζθνιίεο πξνθχπηνπλ θαη ιφγν ηεο απνζπαζκαηηθήο κέρξη ζήκεξα πξνζπάζεηαο ξχζκηζεο ησλ αλσηέξσ παξακέηξσλ, απνηέιεζκα ηεο νπνίαο ήηαλ ε δεκηνπξγία κηαο ρξνλνβφξαο, γξαθεηνθξαηηθήο δηαδηθαζίαο αδεηνδφηεζεο, ζηελ νπνία εκπιέθνληαη πνιινί ελδηάκεζνη θνξείο, εθδίδνληαο ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο αζχκβαηεο κεηαμχ ηνπο γλσκνδνηήζεηο (Βαζηιάθνο Γ. 2006). Ζ ηειεπηαία νπζηαζηηθή πξνζπάζεηα επίιπζεο ηνπ δεηήκαηνο ηεο αδεηνδφηεζεο γίλεηαη ην 2006, κε ην Ν.3468/2006, ν νπνίνο αλαιχζεθε αλσηέξσ. Έλα ρξφλν αξγφηεξα, ην 2007, κε δχν Τπνπξγηθέο Απνθάζεηο, κία γηα ηελ αδεηνδφηεζε παξαγσγήο θαη κηα γηα ηελ αδεηνδφηεζε εγθαηάζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο επηρεηξείηαη ην ηειηθφ μεθαζάξηζκα ηνπ ηνπίνπ ζηνλ ηνκέα απηφλ. Όκσο θαη ην δήηεκα ηεο ρσξνζέηεζεο ησλ έξγσλ δεκηνχξγεζε θαηά θαηξνχο ακθηβνιίεο σο πξνο ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ηεο φιεο δηαδηθαζίαο πεξηβαιινληηθήο αδεηνδφηεζεο, ε νπνία ζρεηίδεηαη κε ηελ έιιεηςε ελφο επξχηεξνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ γηα ηα έξγα ΑΠΔ. Οη ρσξηθέο επηπηψζεηο ησλ έξγσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηε δηαδηθαζία πεξηβαιινληηθήο αδεηνδφηεζεο, θαζηζηνχλ αλαγθαία ηε ζηάζκηζε ζπγθεθξηκέλσλ θξηηεξίσλ εγθαηάζηαζεο ησλ έξγσλ απηψλ (Εαξθαδνχια Μ., Οηθνλφκνπ Γ., 2005). Σν 2007 επηρεηξείηαη λα δνζεί θαη ζε απηφλ ηνλ ηνκέα κηα ηθαλνπνηεηηθή ιχζε, κε ηελ έθδνζε ελφο εηδηθνχ πιαηζίνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ ησλ έξγσλ. Παξαθάησ, αλαθέξνληαη ζπλνπηηθά νη δχν ηειεπηαίνη θαλνληζκνί πνπ εθδφζεθαλ ζηνλ ηνκέα ηεο αδεηνδφηεζεο. ηε ζπλέρεηα πεξηγξάθεηαη ην ζρέδην ηνπ ρσξνηαμηθνχ πιαηζίνπ πνπ παξνπζηάδεηαη σο ε πηζαλή θαηάιεμε ηεο δηακάρεο πνπ επηθξαηνχζε ηα πξνεγνχκελα ρξφληα ζρεηηθά κε ην δήηεκα απηφ. 76

77 5.2.1 Τ.Α. Αξηζκ.Γ6/Φ1/νηθ.5707 ΤΠΑΝ (ΦΔΚ 448/ ) Πξνο ην παξφλ, ηελ ηειεπηαία ξχζκηζε πνπ έρεη δεκνζηνπνηεζεί ζην πεδίν ηεο ρνξήγεζεο αδεηψλ γηα ηελ ειεθηξνπαξαγσγή κε ρξήζε ΑΠΔ, απνηειεί ε Τπνπξγηθή Απφθαζε Γ6/Φ1/νηθ.5707: «Καλνληζκφο αδεηψλ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε ρξήζε Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο θαη κέζσ πκπαξαγσγήο Ζιεθηξηζκνχ θαη Θεξκφηεηαο Τςειήο Απφδνζεο», ε νπνία ππεγξάθε ζε εθαξκνγή ηεο παξαγξάθνπ 3 ηνπ άξζξνπ 5 ηνπ Ν. 3468/2006 γηα ηελ «Παξαγσγή Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο απφ Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο θαη ΖΘΤΑ». πγθεθξηκέλα κε ηνλ λέν Καλνληζκφ θαζνξίδεηαη θαη νξγαλψλεηαη κε ιεπηνκέξεηα, κεηαμχ άιισλ, ε δηαδηθαζία ππνβνιήο αίηεζεο γηα ρνξήγεζε άδεηαο παξαγσγήο απφ Α.Π.Δ.,.Ζ.Θ.Τ.Α. θαη Τβξηδηθνχο ηαζκνχο, ε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ησλ αηηήζεσλ, νη φξνη θαη ε δηαδηθαζία ηξνπνπνίεζεο θαη κεηαβίβαζεο ηεο Άδεηαο Παξαγσγήο, ε δηαδηθαζία παξαθνινχζεζεο ηεο πινπνίεζεο ησλ έξγσλ, θαζψο θαη νη ππνρξεψζεηο ησλ Αδεηνχρσλ. Οη βαζηθέο ξπζκίζεηο, πνπ δηαθνξνπνηνχληαη ζε ζρέζε κε ην πθηζηάκελν θαλνληζηηθφ πιαίζην γηα ηελ έθδνζε ηεο Άδεηαο Παξαγσγήο, είλαη νη αθφινπζεο: Δθαξκνγή λένπ θαζεζηψηνο ζηε δηαδηθαζία ππνβνιήο αηηήζεσλ (θχθινο ππνβνιήο αηηήζεσλ). χκθσλα κε απηφλ, ε ππνβνιή ησλ αηηήζεσλ γηα ειεθηξνπαξαγσγή ζα γίλεηαη αλά δίκελν, απφ ηελ πξψηε έσο θαη ηε δέθαηε εκέξα ηνπ πξψηνπ κήλα θάζε δηκήλνπ κε εθθίλεζε απφ ην δεχηεξν κήλα θάζε εκεξνινγηαθνχ έηνπο. Ζ ξχζκηζε απηή απνζθνπεί ζηελ επηηάρπλζε ηεο δηαδηθαζίαο έθδνζεο γλσκνδφηεζεο εληφο ησλ πξνζεζκηψλ πνπ πξνβιέπεη ν λφκνο, θαζψο θαη ζηε δηεπθφιπλζε ησλ επελδπηψλ νη νπνίνη γλσξίδνπλ εθ ησλ πξνηέξσλ ην θξίζηκν ρξνληθφ ζεκείν ππνβνιήο αιιά θαη αμηνιφγεζεο ηεο αίηεζήο ηνπο. Δπηπιένλ, ε ξχζκηζε απνζθνπεί ζηελ ίζε αληηκεηψπηζε φισλ ησλ έξγσλ θαη δίλεη ιχζε ζην ζέκα ηεο αμηνιφγεζεο αηηήζεσλ πνπ ππνβάιινληαλ ζε δηαθνξεηηθνχο ρξφλνπο θαη αμηνινγνχληαλ ζπγθξηηηθά, αθνχ κε ηε λέα ξχζκηζε ζπλαμηνινγνχληαη κφλν αηηήζεηο πνπ ππνβάιινληαη εληφο ηνπ ίδηνπ θχθινπ ππνβνιήο. Παξνρή δπλαηφηεηαο κεηαβνιήο ησλ ηερληθψλ ζηνηρείσλ ηεο αίηεζεο, εθφζνλ κεηά ηε δηελέξγεηα ηεο Πξνθαηαξθηηθήο Δθηίκεζεο θαη Αμηνιφγεζεο πξνθχςεη φηη είλαη δπλαηή ε πινπνίεζε ελφο έξγνπ κε κείσζε ηεο ηζρχνο ή πεξηνξηζκφ ηνπ ρψξνπ εγθαηάζηαζεο ηνπ έξγνπ. 77

78 ε πεξηνρέο κε πεξηνξηζκέλε δπλαηφηεηα απνξξφθεζεο ηζρχνο, δίδεηαη πξνηεξαηφηεηα ζηελ ππνβνιή ησλ αηηήζεσλ γηα εμαίξεζε απφ ηελ ππνρξέσζε ιήςεο Άδεηαο Παξαγσγήο, πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζνχλ νη κηθξνί παξαγσγνί θαη λα επλνεζεί ε δηάζπαξηε παξαγσγή. Δπηπιένλ, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζζεί ε ίζε κεηαρείξηζε ησλ επελδπηψλ ζε πεξηνρέο κε πεξηνξηζκέλε δπλαηφηεηα απνξξφθεζεο ηζρχνο, γίλεηαη επηκεξηζκφο ηεο ζπλνιηθήο ηζρχνο πνπ αλαθέξεηαη ζηηο ππνβαιιφκελεο αηηήζεηο πνπ πιεξνχλ ηηο θαηά λφκν απαηηνχκελεο πξνυπνζέζεηο, εθφζνλ ε ζπλνιηθή απηή ηζρχο ππεξβαίλεη ην πεξηζψξην ηζρχνο πνπ αλαθνηλψλεηαη κε απφθαζε ηεο Ρ.Α.Δ. (ΤΠΑΝ Τ.Α Αξηζκ.Γ1/Φ1/Οηθ ΤΠΑΝ (ΦΔΚ Β 1153/ ) Με ηηο δηαηάμεηο ηνπ Καλνληζκνχ Αδεηψλ Δγθαηάζηαζεο θαη Λεηηνπξγίαο, νινθιεξψλεηαη ε ζπζηεκαηνπνίεζε θαη νξγάλσζε ηνπ λνκνζεηηθνχ θαη θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ έθδνζε φισλ ησλ Αδεηψλ γηα ζηαζκνχο κε ρξήζε Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο θαη εηζάγνληαη ξπζκίζεηο πνπ απινπνηνχλ θαη επηηαρχλνπλ ηε δηαδηθαζία ζε ζρέζε κε ην ηζρχνλ θαζεζηψο, ζε ζπκκφξθσζε κε ηηο επηηαγέο ηνπ Ν.3468/2006. πγθεθξηκέλα, κε ην λέν Καλνληζκφ έθδνζεο Αδεηψλ Δγθαηάζηαζεο θαη Λεηηνπξγίαο θαζνξίδεηαη θαη νξγαλψλεηαη κε ιεπηνκέξεηα, κεηαμχ άιισλ, ε δηαδηθαζία ππνβνιήο αίηεζεο γηα πξνζθνξά ζχλδεζεο ζηαζκνχ ζην χζηεκα ή ην Γίθηπν, ε δηαδηθαζία ππνβνιήο ησλ αηηήζεσλ θαη έθδνζεο ησλ αδεηψλ εγθαηάζηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο, νη φξνη θαη ε δηαδηθαζία ηξνπνπνίεζεο ησλ ελ ιφγσ αδεηψλ, ε δηαδηθαζία παξαθνινχζεζεο ηεο πινπνίεζεο ησλ έξγσλ, θαζψο θαη νη ζρεηηθέο ππνρξεψζεηο ησλ Αδεηνχρσλ. Με ηηο λέεο ξπζκίζεηο ηνπ Καλνληζκνχ εηζάγεηαη λέν θαζεζηψο αδεηνδνηηθήο δηαδηθαζίαο γηα ηα έξγα Α.Π.Δ. θαη εηδηθφηεξα: Ζ δηαδηθαζία δηαηχπσζεο πξνζθνξάο ζχλδεζεο πξνεγείηαη ηεο θαηάζεζεο αίηεζεο γηα έθδνζε άδεηαο εγθαηάζηαζεο. Μεηά ηε δηαηχπσζε ηεο πξνζθνξάο ζχλδεζεο ν θάηνρνο ηεο Άδεηαο Παξαγσγήο απνηππψλεη ζε ηνπνγξαθηθφ δηάγξακκα ηνλ πξνηεηλφκελν απφ ηνλ αξκφδην Γηαρεηξηζηή ηξφπν ζχλδεζεο ηνπ ζηαζκνχ ζην χζηεκα ή ην Γίθηπν θαη ζηνλ νπνίν ην ππνβάιιεη γηα ζεψξεζε. ε πεξίπησζε πνπ ν ζηαζκφο ζπλδέεηαη κέζσ λένπ ππνζηαζκνχ κέζεο πξνο πςειή ηάζε, ν ελδηαθεξφκελνο νθείιεη λα πξνζθνκίζεη ζηνλ αξκφδην Γηαρεηξηζηή, βεβαίσζε θαηαιιειφηεηαο ηνπ ρψξνπ εγθαηάζηαζεο ηνπ ππνζηαζκνχ, ε νπνία 78

79 εθδίδεηαη απφ ηελ αξκφδηα ππεξεζία ηνπ πζηήκαηνο θαη Γηθηχνπ. Ο Γηαρεηξηζηήο ζεσξεί ηα ηνπνγξαθηθά δηαγξάκκαηα σο πξνο ηε ζπκβαηφηεηά ηνπο κε ην πεξηερφκελν ηεο πξνζθνξάο ζχλδεζεο. Με ηε ξχζκηζε απηή επηδηψθεηαη λα εμαζθαιηζηεί φηη ην πεξηερφκελν ηεο Μειέηεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ πνπ ζπληάζζεηαη απφ ηνλ παξαγσγφ ζηε ζπλέρεηα θαη ε νπνία ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαη ηα έξγα ζχλδεζεο ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηεο Κνηλήο Τπνπξγηθήο Απφθαζεο /2006 δελ ζα ππφθεηηαη ζε πεξαηηέξσ κεηαβνιέο θαη ζα έρεη ηελ έγθξηζε ηνπ Γηαρεηξηζηή. ηε ζπλέρεηα πξνβιέπεηαη ε ππνβνιή απφ ηνλ ελδηαθεξφκελν πξνο ηελ αξκφδηα αξρή, θαθέινπ γηα ηελ έθδνζε Έγθξηζεο Πεξηβαιινληηθψλ Όξσλ (Δ.Π.Ο.) θαη έγθξηζεο επέκβαζεο, φπνπ απαηηείηαη, παξάιιεια κε ηελ ππνβνιή θαη ησλ ινηπψλ δηθαηνινγεηηθψλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο άδεηαο παξαγσγήο θαη ηεο πξνζθνξάο ζχλδεζεο). Ζ αδεηνδνηνχζα αξρή κεηά ηε δηελέξγεηα πξνθαηαξθηηθνχ ειέγρνπ γηα ηελ ηαχηηζε ησλ ζηνηρείσλ κε απηά ηεο άδεηαο παξαγσγήο, δηαβηβάδεη ηα ζηνηρεία ζηελ αξκφδηα, γηα ηελ έθδνζε ηεο Δ.Π.Ο, αξρή. Σέινο, κεηά ηελ έθδνζε ηεο Δ.Π.Ο ππνβάιιεηαη αίηεζε ζηελ αλσηέξσ αξρή γηα ηελ έθδνζε ηεο άδεηαο εγθαηάζηαζεο. Γηα ηελ έθδνζε ηεο άδεηαο ιεηηνπξγίαο, ππνβάιιεηαη, απφ ηνλ ελδηαθεξφκελν, ζρεηηθφο θάθεινο ζηελ αξρή ε νπνία εμέδσζε ηελ άδεηα εγθαηάζηαζεο. ηελ Τπνπξγηθή Απφθαζε πεξηγξάθεηαη θαη ε λέα δηαδηθαζία πνπ θαζηεξψλεηαη ζην πιαίζην ηεο έθδνζεο άδεηαο ιεηηνπξγίαο έξγσλ Α.Π.Δ. κε ηηο δηαηάμεηο ηεο παξαγξάθνπ 5 ηνπ άξζξνπ 8 ηνπ Ν. 3468/2006, γηα ηνλ έιεγρν ησλ ιεηηνπξγηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ εμνπιηζκνχ ηνπ ζηαζκνχ απφ ην Κέληξν Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ ελέξγεηαο (Κ.Α.Π.Δ). Σέινο, ε δηαηχπσζε πξνζθνξάο ζχλδεζεο δηελεξγείηαη κεηά ηε ιήςε ζεηηθήο γλσκνδφηεζεο επί ηεο Π.Π.Δ.Α., έηζη ψζηε λα κελ δεζκεχεηαη ηζρχο ζην χζηεκα γηα έξγα ηα νπνία δελ έρνπλ θαηάιιειν πεξηβαιινληηθφ ζρεδηαζκφ ψζηε λα εμαζθαιίζνπλ ηελ Π.Π.Δ.Α. (ΤΠΑΝ Σν Δηδηθό Πιαίζην Υσξνηαμηθνύ ζρεδηαζκνύ γηα έξγα ΑΠΔ Καηά ην ρξφλν δεκηνπξγίαο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηηο ΑΠΔ ε έκθαζε είρε δνζεί ζηελ παξoρή νηθνλνκηθψλ θηλήηξσλ κε ηε κνξθή εγγπεκέλσλ ηηκνινγίσλ ζε ζπλδπαζκφ κε δηεπθφιπλζε ηεο αδεηνδφηεζεο. Χζηφζν ην δήηεκα ηνπ ηφπνπ εγθαηάζηαζεο ησλ έξγσλ ΑΠΔ 79

80 απφ άπνςε ζπκβαηφηεηαο κε ην ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ (πνπ θαιχπηνληαλ θαηά αλεπαξθή ηξφπν κε ην Ν. 360/1976 «Πεξί Υσξνηαμίαο θαη Πεξηβάιινληνο» ΦΔΚ Α' 151), δελ είρε απνηειέζεη ηδηαίηεξν αληηθείκελν κέξηκλαο. Σν ίδην είρε ζπκβεί θαη κε ην εηδηθφηεξν αιιά εμίζνπ ζεκαληηθφ ζέκα ηεο εγθαηάζηαζεο ζε δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο. Σν 2001, κε ην Ν. 2941/2001 αληηκεησπίζζεθε θαη ξπζκίζζεθε απνηειεζκαηηθά ε εγθαηάζηαζε ΑΠΔ ζε δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο κε εηδηθέο λνκνζεηηθέο πξνβιέςεηο νη νπνίεο ζέζπηζαλ λέν πάγην θαη γεληθφ θαζεζηψο πνπ θξίζεθε ζπληαγκαηηθά απνδεθηφ απφ ην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο (Απφθαζε 2569/2004). Πεξαηηέξσ, ζηα κέζα ηνπ 2003 ζεζκνζεηήζεθαλ, θαη εμνπζηνδφηεζε ηνπ Ν. 2742/1999 «Υσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο θαη αεηθφξνο αλάπηπμε θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α' 207), ηα Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο (ΠΠΥΑΑ) κε απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγνχ Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ 'Δξγσλ. Με ηελ έθδνζε ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Πιαηζίσλ θαιχθζεθε ην θελφ πνπ εληφπηζε ε ελ ησ κεηαμχ εθδνζείζα Απφθαζε ηνπ ηδ 2569/2004. Ζ απφθαζε απηή αθχξσζε άδεηα εγθαηάζηαζεο αηνιηθνχ πάξθνπ ζηε Λαθσλία ε νπνία είρε εθδνζεί πξηλ ην 2003, αθνχ έθξηλε φηη ε άδεηα ζε πεξηνρή ππεξζπζζψξεπζεο αηηεκάησλ κπνξεί λα ρνξεγεζεί κφλν αλ έρεη πξνεγεζεί ε έθδνζε απηψλ ησλ πιαηζίσλ ή ε θήξπμε ηεο πεξηνρήο σο Πεξηνρή Οινθιεξσκέλεο Αλάπηπμεο Παξαγσγηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ (ΠΟΑΠΓ) (Ννκνινγία ηνπ ηδ γηα ην πεξηβάιινλ: Ήδε, γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε θαη ζπλνιηθφηεξε αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ ησλ ΑΠΔ, ην 2004 ε Κπβεξλεηηθή Δπηηξνπή απνθάζηζε λα πξνσζήζεη ζε βάζε επείγoληoο, ηελ θαηάξηηζε Δηδηθνχ Υσξνηαμηθνχ Πιαηζίνπ ζε εζληθφ επίπεδν αμηνπνηψληαο ηε δπλαηφηεηα πνπ δίλνπλ νη δηαηάμεηο ηνπ Ν. 2742/1999 ψζηε λα ηνληζζεί ε πξνηεξαηφηεηα ησλ ΑΠΔ ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο ρξήζεηο γεο φπσο επηηάζζεη ε Πξάζηλε Βίβινο γηα ηελ Αζθάιεηα ηεο Δλεξγεηαθήο Σξνθνδνζίαο (Δπξσπατθή Δπηηξνπή COM (2000) 769, ζει. 44). Παξάιιεια απνθαζίζζεθε ε πξνψζεζε ηνπ Γεληθνχ Υσξνηαμηθνχ Πιαηζίνπ, θαζψο θαη ησλ 80

81 Δηδηθψλ Πιαηζίσλ γηα ηνλ ηνπξηζκφ, ηε βηνκεραλία, ηνπο νξεηλνχο φγθνπο θαη ηνλ παξάθηην ρψξν. Δηδηθά γηα ηηο ΑΠΔ ην Τπνπξγείν Πεξηβάιιovηoο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ ζε ζπλεξγαζία κε ην ζπλαξκφδην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο, θαζψο θαη ηε Pπζκηζηηθή Αξρή Δλέξγεηαο δηακφξθσζε ηα θείκελα ηεο πξφζθιεζεο εθδήισζεο ελδηαθέξνληνο θαη αλέζεζε ηελ εθπφλεζε ηεο κειέηεο ζε ηδησηηθφ Γξαθείν κε ην νπνίν ζπκπξάηηεη ην ΚΑΠΔ. ηηο αξρέο ηνπ 2007, δφζεθε ζηε δεκνζηφηεηα ην ρέδην ΚΤΑ γηα ην Δηδηθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο, ζην νπνίν θαζνξίδνληαη νη θαηεπζχλζεηο θαη ηα θξηηήξηα γηα ηε ρσξνζέηεζε ησλ αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ, ησλ Μηθξψλ Τδξνειεθηξηθψλ Έξγσλ (Μ.ΤΖ.Δ.) θαη ησλ ινηπψλ θαηεγνξηψλ έξγσλ ΑΠΔ (εγθαηαζηάζεηο εθκεηάιιεπζεο ειηαθήο ελέξγεηαο, ελέξγεηαο απφ βηνκάδα ή βηναέξην θαη γεσζεξκηθήο ελέξγεηαο). Δπηπιένλ, ην ρέδην πξνζδηνξίδεη ηηο βαζηθέο απαηηήζεηο γηα ηελ ελαξκφληζε ησλ ππνθεηκέλσλ ρσξνηαμηθψλ θαη πνιενδνκηθψλ ζρεδίσλ (Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα, Γεληθά Πνιενδνκηθά ρέδηα, ρέδην Υσξηθήο θαη Οηθηζηηθήο Οξγάλσζεο Αλνηθηήο Πφιεο), ζηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ Δηδηθνχ Πιαηζίνπ. Δπίζεο, εληνπίδνληαη ζπγθεθξηκέλεο δψλεο εγθαηάζηαζεο αηνιηθψλ έξγσλ ζε νξηζκέλα λεζηά, πνπ πξνζθέξνληαη γηα ηε ρσξνζέηεζε έξγσλ ΑΠΔ ε πινπνίεζε ησλ νπνίσλ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ην ζεζκνζεηεκέλν ζρεδηαζκφ ζε ηνπηθφ επίπεδν (Εψλεο Οηθηζηηθνχ Διέγρνπ). Σέινο, ζην ρέδην πεξηιακβάλεηαη ην Πξφγξακκα Γξάζεο, δειαδή κέηξα, ελέξγεηεο θαη δξάζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ηνπ Δηδηθνχ Πιαηζίνπ, θαζψο θαη ηνπο θνξείο θαη ηηο πεγέο ρξεκαηνδφηεζήο ηνπο. Δηδηθφηεξα, ζρεηηθά κε ηελ αηνιηθή ελέξγεηα, ε νπνία ζεσξείηαη θαη ε ζεκαληηθφηεξε απφ ηηο ΑΠΔ, θαζψο ζε απηήλ ζηεξίδεηαη ε πξνζδνθψκελε αχμεζε παξαγσγήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ ζηε ρψξα καο, αλαιχεηαη ην αηνιηθφ δπλακηθφ κέζσ κηαο δηάθξηζεο ησλ πεξηνρψλ ηνπ εζληθνχ ρψξνπ ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: α. Ζπεηξσηηθή ρψξα θαη Δχβνηα β. Αηηηθή 81

82 γ. Καηνηθεκέλα Νεζηά Ηνλίνπ, Αηγαίνπ θαη Κξήηε δ. Τπεξάθηηνο ζαιάζζηνο ρψξνο θαη αθαηνίθεηεο λεζίδεο ηελ επεηξσηηθή ρψξα, ζηελ νπνία ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ε Δχβνηα ιφγσ εγγχηεηαο θαη κεγέζνπο, νη πεξηνρέο δηαθξίλνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο : Πεξηνρέο Αηνιηθήο Πξνηεξαηφηεηαο (ΠΑΠ) θαη Πεξηνρέο Αηνιηθήο Καηαιιειφηεηαο (ΠΑΚ) Οη Πεξηνρέο Αηνιηθήο Πξνηεξαηφηεηαο (ΠΑΠ) είλαη νη πεξηνρέο ηεο επεηξσηηθήο ρψξαο πνπ δηαζέηνπλ ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηελ εγθαηάζηαζε αηνιηθψλ ζηαζκψλ (χπαξμε εθκεηαιιεχζηκνπ αηνιηθνχ δπλακηθνχ, απμεκέλε δήηεζε εγθαηάζηαζεο Αλεκνγελλεηξηψλ, θιπ) θαη πξνζθέξνληαη γηα ηελ επίηεπμε ρσξνηαμηθψλ ζηφρσλ, φπσο ειεγρφκελε ζπγθέληξσζε ησλ αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ. ηηο πεξηνρέο απηέο πξνζδηνξίδεηαη ε κέγηζηε δπλαηφηεηα ρσξνζέηεζεο αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ, απνθαινχκελε θαη «θέξνπζα ηθαλφηεηα». Απφ ηα ζηνηρεία ηεο κειέηεο πξνέθπςαλ ηξείο βαζηθέο Πεξηνρέο Αηνιηθήο Πξνηεξαηφηεηαο (ΠΑΠ): Ζ ΠΑΠ 1 ζηε Βφξεην Διιάδα, ζηνπο λνκνχο Έβξνπ θαη Ρνδφπεο, ζηελ νπνία πξνβιέπεηαη ε δπλαηφηεηα εγθαηάζηαζεο 480 ηππηθψλ αλεκνγελλεηξηψλ, δειαδή 960 MW. (Χο «Σππηθή αλεκνγελλήηξηα» ζεσξείηαη απηή πνπ έρεη δηάκεηξν θηεξσηήο 85 κ. θαη παξάγεη ηζρχ 2 MW). Ζ ΠΑΠ 2 ζηελ Κεληξηθή Διιάδα, ζηνπο Ννκνχο Καξδίηζαο, Αηησιναθαξλαλίαο, Δπξπηαλίαο, Φσθίδαο, Φζηψηηδαο, Βνησηίαο θαη Δχβνηαο, ζηελ νπνία πξνβιέπεηαη δπλαηφηεηα εγθαηάζηαζεο 1619 ηππηθψλ αλεκνγελλεηξηψλ, δειαδή MW. Ζ ΠΑΠ 3 ζηελ Πεινπφλλεζν, ζηνπο Ννκνχο Λαθσλίαο θαη Αξθαδίαο, ζηελ νπνία πξνβιέπεηαη εγθαηάζηαζε 438 ηππηθψλ αλεκνγελλεηξηψλ, δειαδή 876 ΜW. Χο Πεξηνρέο Αηνιηθήο Καηαιιειφηεηαο (ΠΑΚ), νξίδνληαη αληίζηνηρα νκάδεο ή επηκέξνπο πεξηνρέο πξσηνβάζκησλ ΟΣΑ ηεο επεηξσηηθήο ρψξαο, θαζψο θαη κεκνλσκέλεο ζέζεηο, νη νπνίεο δελ εκπίπηνπλ ζε ΠΑΠ αιιά δηαζέηνπλ ηθαλνπνηεηηθφ εθκεηαιιεχζηκν αηνιηθφ δπλακηθφ θαη γηα ην ιφγν απηφ, πξνζθέξνληαη γηα ηελ ρσξνζέηεζε αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ. 82

83 ε θάζε θαηεγνξία πεξηνρψλ, θαζνξίδνληαη θξηηήξηα ρσξνζέηεζεο αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ, π.ρ. απνζηάζεηο απφ νηθηζκνχο, παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αξραηνινγηθνχο ρψξνπο, πεξηνρέο πξνζηαζίαο ηεο θχζεο θαη ηνπ ηνπίνπ θιπ. Γηα παξάδεηγκα, ε ειάρηζηε απφζηαζε πνπ θαζνξίδεηαη γηα ηα κλεκεία παγθφζκηαο θιεξνλνκηάο, είλαη ηα 3 ρικ, ελψ γηα ηα θεξπγκέλα πνιηηηζηηθά κλεκεία είλαη 500κ, απφ παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο 1500 κ. θ.ιπ. ηελ πεξηνρή ηεο Αηηηθήο, ε νπνία αληηκεησπίδεηαη σο ηδηαίηεξε θαηεγνξία ιφγσ ηνπ κεηξνπνιηηηθνχ ραξαθηήξα ηεο (πςεινί δείθηεο «αζηηθφηεηαο», απμεκέλεο εληάζεηο θαη ζπγθξνχζεηο ρξήζεσλ γεο), πξνζδηνξίδνληαη επξχηεξεο δψλεο ππνδνρήο θαη θξηηήξηα ρσξνζέηεζεο αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ. Δηδηθφηεξα, πξνβιέπεηαη δπλαηφηεηα εγθαηάζηαζεο 50 ηππηθψλ αλεκνγελλεηξηψλ, δειαδή 100 MW, νη νπνίεο δχλαηαη λα εγθαηαζηαζνχλ ζηηο πεξηνρέο ηεο Πάζηξαο, ηνπ Πάλεηνπ, θαζψο επίζεο θαη ζε ηκήκα ηνπ Λαπξεσηηθνχ Οιχκπνπ θαη ηεο πεξηνρήο Μεξέληαο πνπ είλαη εθηφο ειέγρνπ ηνπ Αεξνδξνκίνπ «Δι. Βεληδέινο». ηα θαηνηθεκέλα λεζηά ηνπ Ηνλίνπ θαη ηνπ Αηγαίνπ Πειάγνπο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο Κξήηεο, ην αηνιηθφ δπλακηθφ παξνπζηάδεηαη ηδηαίηεξα απμεκέλν, ηεο ηάμεο ησλ MW. Δμαηηίαο, φκσο, ησλ εηδηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο, φπσο ε πεξηνξηζκέλε έθηαζε, ν έληνλνο ηνπξηζηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο, ην αμηφινγν θπζηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ, ηίζεληαη απζηεξφηεξνη πεξηνξηζκνί. Γηα παξάδεηγκα, αλαθέξεηαη φηη νη κέγηζηεο επηηξεπφκελεο ππθλφηεηεο ζε επίπεδν πξσηνβάζκηνπ ΟΣΑ είλαη δηπιάζηεο ζηηο ΠΑΠ απφ φηη ζηηο λεζησηηθέο πεξηνρέο. Ο ππεξάθηηνο ζαιάζζηνο ρψξνο θαη νη αθαηνίθεηεο λεζίδεο αληηκεησπίδνληαη σο ηδηαίηεξε θαηεγνξία, ιφγσ ηεο εηδηθήο γεσκνξθνινγίαο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ θαζνξίδνληαη εηδηθά θξηηήξηα ρσξνζέηεζεο ζε ζρέζε κε ηε λαπζηπινΐα, ηνλ ηξφπν εγθαηάζηαζεο ζην ζαιάζζην ρψξν θαη άιια. Οη δψλεο αζπκβαηφηεηαο/απνθιεηζκνχ (εληφο ησλ νπνίσλ απαγνξεχεηαη ε ρσξνζέηεζε αηνιηθψλ κνλάδσλ), αθνξνχλ: Σηο πεξηνρέο πεξηβαιινληηθνχ ελδηαθέξνληνο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ πεξηνρέο απνιχηνπ πξνζηαζίαο ηεο θχζεο, ππξήλεο εζληθψλ δξπκψλ, νηθφηνπνπο πξνηεξαηφηεηαο, αμηφινγεο αθηέο θαη παξαιίεο. 83

84 Σηο πεξηνρέο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκίαο (αξραηνινγηθνί ρψξνη, πνιηηηζηηθά κλεκεία θαη ηζηνξηθνί ηφπνη) θαη πεξηνρέο κε νηθηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο (νηθηζκνί, παξαδνζηαθνί νηθηζκνί, κεκνλσκέλεο θαηνηθίεο, θ.α.). Σα δίθηπα ππνδνκήο θαη Δηδηθέο Υξήζεηο (Οδηθνί Άμνλεο, ζηδεξνδξνκηθέο γξακκέο, δίθηπα ηειεπηθνηλσλίαο) θαη παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο (ηνπξηζηηθέο δψλεο θαη θαηαιχκαηα, αγξνηηθή γε πςειήο παξαγσγηθφηεηαο, ηρζπνθαιιηέξγεηεο θ.α.). Δπηπιένλ, ηίζεληαη απνζηάζεηο ζηε ρσξνζέηεζε ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ, γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο θαη ηεο απφδνζήο ηνπο, φπσο κέγηζηεο απνζηάζεηο απφ ην νδηθφ δίθηπν, π.ρ. 15 ρικ. ζηηο πεξηνρέο ΠΑΚ θαη 20 ρικ. ζηηο πεξηνρέο ΠΑΠ, κέγηζηεο απνζηάζεηο απφ ηα δίθηπα κεηαθνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο φπσο νξίδεη ε ΓΔΖ, θαζψο θαη ειάρηζηεο απνζηάζεηο απφ ζεκαληηθά ζεκεία παξεκβνιήο πνπ εκπνδίδνπλ ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ αλέκνπ (7 θνξέο ην χςνο ηνπ ζηαζεξνχ ζηνηρείνπ παξεκβνιήο) θαη ειάρηζηεο απνζηάζεηο κεηαμχ ηνπο (αλάινγα κε ηε δηάηαμε ησλ εγθαηαζηάζεσλ, π.ρ. 3 θνξέο ηε δηάκεηξν ηεο θηεξσηήο ηεο αλεκνγελλήηξηαο φηαλ αλαπηχζζνληαη θάζεηα ζηελ θαηεχζπλζε ηνπ αλέκνπ). Δπηπιένλ, θαζνξίδνληαη κέγηζηεο επηηξεπφκελεο ππθλφηεηεο αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ ζε επίπεδν πξσηνβάζκηνπ ΟΣΑ θαηά θαηεγνξίεο ρψξνπ. Γηα παξάδεηγκα, ζηηο πεξηνρέο ΠΑΠ επηηξέπεηαη κία αλεκνγελλήηξηα γηα θάζε 1000 ζηξέκκαηα ηνπ ζπλφινπ ηεο επηθάλεηαο ηνπ ΟΣΑ, ελψ ζηηο πεξηνρέο ΠΑΚ κία αλεκνγελλήηξηα γηα θάζε 1600 ζηξέκκαηα θαη ζηηο λεζησηηθέο πεξηνρέο κία αλεκνγελλήηξηα γηα θάζε 2000 ζηξέκκαηα. Σέινο, θαζνξίδνληαη, αλά θαηεγνξία ρψξνπ, θαλφλεο έληαμεο ησλ αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ ζην ηνπίν. Με ηελ εθαξκνγή ηνπ Δηδηθνχ Υσξνηαμηθνχ Πιαηζίνπ γηα ηηο ΑΠΔ, αλακέλεηαη λα δνζεί ε απαξαίηεηε ψζεζε ζηηο επελδχζεηο ζε έξγα ΑΠΔ. Ζ θαζηέξσζε ζαθψλ, εληαίσλ θαη αλαιπηηθψλ ρσξνζεηηθψλ θαλφλσλ θαη θξηηεξίσλ γηα θάζε θαηεγνξία έξγνπ ζα άξεη ηα γξαθεηνθξαηηθά εκπφδηα πνπ απέηξεπαλ ηελ αλάπηπμή ηνπο. Σα θξηηήξηα ρσξνζέηεζεο πνπ ηίζεληαη, φπσο νη ππθλφηεηεο, νη απνζηάζεηο θαη νξηζκέλα άιια, ζα ζπκβάιινπλ εθηφο απφ ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ζηνλ εμνξζνινγηζκφ ησλ ζρεηηθψλ δηνηθεηηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ζηελ απνθπγή πνιιψλ πξνβιεκάησλ. Δηδηθά γηα ηα αηνιηθά έξγα, ν πξνζδηνξηζκφο ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ησλ Πεξηνρψλ Αηνιηθήο Πξνηεξαηφηεηαο θαη ε εηζαγσγή κεζνδνινγίαο εθηίκεζεο ηνπ «θνξεζκνχ» ηνπ ηνπίνπ απφ ηελ εγθαηάζηαζε αηνιηθψλ πάξθσλ, ζα ζπληειέζεη ζηελ αξκνληθή έληαμε ησλ αηνιηθψλ κνλάδσλ ζην 84

85 πεξηβάιινλ (Αζεκαθφπνπινο Γ. ΔΚΟΣΔΝΗΚΑ : Τπνζηεξηθηηθή Μειέηε «Δηδηθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο (Ν.2742/1999)», ΤΠΔΥΧΓΔ, 1/2007, Γειηίν Σχπνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο, Αζήλα, 19 Ηνπλίνπ 2007, πλέληεπμε Σχπνπ ηνπ Τπνπξγνχ ΠΔΥΧΓΔ, Γ. νπθιηά, γηα ην Δηδηθφ Υσξνηαμηθφ Πιαίζην ησλ ΑΠΔ, Αζήλα, 1 ε Φεβξνπαξίνπ 2007, ρέδην ΚΤΑ γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο: Δηδηθφ πιαίζην ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη αεηθφξνπ αλάπηπμεο γηα ηηο ΑΠΔ) εκαληηθά εξγαιεία ζηελ πξνζπάζεηα αλάπηπμεο ηεο ρξήζεο ησλ ΑΠΔ, απνηεινχλ θαη ηα επηθνπξηθά πξνγξάκκαηα, ηα νπνία παξέρνπλ ηελ θαηάιιειε ρξεκαηνδνηηθή ελίζρπζε ζηηο επελδχζεηο ζε έξγα ΑΠΔ. 5.3 Σα επηθνπξηθά Πξνγξάκκαηα ην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο πνιηηηθήο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, ιεηηνπξγνχλ ηα δηάθνξα επηθνπξηθά ρξεκαηνδνηηθά πξνγξάκκαηα ελίζρπζεο ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ Πεξηθεξεηψλ. ηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα εθαξκφδνληαη εηδηθά πξνγξάκκαηα ηα νπνία εληάζζνληαη ζηα γεληθφηεξα πιαίζηα ρξεκαηνδφηεζεο ηεο ΔΔ. ηελ Διιάδα, ν ηνκέαο ησλ ΑΠΔ επλνήζεθε ηδηαίηεξα απφ ηα Κνηλνηηθά Πιαίζηα ηήξημεο, μεθηλψληαο απφ ην Β ηελ πεξίνδν Ζ ελίζρπζε ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα απηφλ, έθηαζε αθφκε θαη ζην χςνο ηνπ 70% ηεο ζπλνιηθήο δαπάλεο ηνπ έξγνπ. Σα πξνγξάκκαηα απηά ζπλέβαιαλ ζηελ πξνψζεζε ησλ επελδχζεσλ ζηηο ΑΠΔ θαη ζηελ ελίζρπζε ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ επίηεπμε ησλ εζληθψλ ζηφρσλ ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο Δπηρεηξεζηαθό Πξόγξακκα Δλέξγεηαο - Β ΚΠ ( ) Σν Β Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο ( ), κέζσ ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Δλέξγεηαο (ΔΠΔ), ήηαλ ε πξψηε νπζηαζηηθή εζληθή παξέκβαζε πξνψζεζεο ησλ ΑΠΔ ζηε ρψξα καο. Ζ παξέκβαζε απηή ήηαλ ζεκαληηθή δηφηη δελ δηέζεηε κφλν ρξήκαηα, αιιά δεκηνχξγεζε κηα ππνδνκή ε νπνία ζρεδηάζηεθε θαη ιεηηνχξγεζε γηα πξψηε θνξά ζηνλ 85

86 ειιεληθφ ρψξν. Ζ ππνδνκή απηή αθνξνχζε έλα ζχζηεκα ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο ησλ Μέηξσλ ηνπ ΔΠΔ. ηφρνο επνκέλσο δελ ήηαλ κφλν λα επηδνηεζνχλ νη ηδησηηθέο επελδχζεηο, αιιά λα δεκηνπξγεζεί θαη ε απαξαίηεηε δνκή ππνζηήξημεο ησλ κειινληηθψλ επελδχζεσλ κε ζεζκηθέο, θαλνληζηηθέο θαη άιιεο δξάζεηο. ην πιαίζην ηνπ ΔΠΔ, ην Μέηξν 3.2 πνπ αθνξνχζε ηελ ελίζρπζε ηδησηηθψλ επελδχζεσλ ΑΠΔ, ρξεκαηνδνηνχζε επελδχζεηο ζε φιεο ηηο ηερλνινγίεο ΑΠΔ. πλνιηθά δεκνζηεχζεθαλ ηξείο πξνθεξχμεηο, νη δχν γηα φιεο ηηο ηερλνινγίεο ΑΠΔ ζε φιε ηελ Διιάδα θαη ε ηξίηε γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο ζηελ Κξήηε. Οη ΑΠΔ πνπ επηδνηήζεθαλ κε ηα αληίζηνηρα πνζνζηά ήηαλ νη αθφινπζεο: Αηνιηθά, Μηθξά Τδξνειεθηξηθά (ΜΤΖΔ), Παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα : 40% Βηνκάδα : 45% Κεληξηθά ειηαθά ζπζηήκαηα : 35% - 50% (Πξνθήξπμε Κξήηεο : 55%) Γεσζεξκία : 45% Φσηνβνιηατθά (Φ/Β) : 55% (Πξνθήξπμε Κξήηεο : 70%) Ύζηεξα απφ ηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ησλ πξνηάζεσλ (εμέηαζε ηεο ηππηθήο πιεξφηεηαο ηεο πξφηαζεο, εμέηαζε θεξεγγπφηεηαο θαη αμηνπηζηίαο ηνπ θνξέα επέλδπζεο θαη ηερληθννηθνλνκηθή εμέηαζε ηνπ έξγνπ), κέζα απφ ηηο ηξείο πξνθεξχμεηο εληάρζεθαλ γηα ρξεκαηνδφηεζε ζην ΔΠΔ ζπλνιηθά 109 έξγα ΑΠΔ, ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ 99,9 δηο δξαρκέο θαη ζπλνιηθήο επηδφηεζεο 44 δηο δξαρκέο. Σα έξγα απηά αθνξνχλ εγθαηεζηεκέλε ηζρχ 207 ΜW θαη πξνβιεπφκελε εηήζηα παξαγσγή ελέξγεηαο 930 GWh. Παξφια απηά, ηα έξγα αληηκεηψπηζαλ ζεκαληηθέο δπζθνιίεο ζηελ πινπνίεζή ηνπο, θπξίσο ιφγσ ησλ ρξνλνβφξσλ θαη επίπνλσλ δηαδηθαζηψλ γηα ηελ έθδνζε αδεηψλ εγθαηάζηαζεο, κε απνηέιεζκα λα έρεη πινπνηεζεί κέζα ζηα επηηξεπφκελα ρξνληθά φξηα ηνπ Β ΚΠ (έσο ηηο ), πεξίπνπ ην 70% ησλ εγθεθξηκέλσλ έξγσλ (Γαβξηειίδεο Π., Κακάξαο Γ. 2005) Δπηρεηξεζηαθό Πξόγξακκα Αληαγσληζηηθόηεηα / Γ ΚΠ ( ) (Μέηξα 2.1, 6.3 & 6.5) Σν Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα "Αληαγσληζηηθφηεηα" (ΔΠΑΝ) ην νπνίν ελεξγνπνηείηαη ζην πιαίζην ηνπ Γ Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο (ΚΠ), είλαη ην δεχηεξν κεγαιχηεξν ζε πφξνπο, 86

87 ηνκεαθφ Πξφγξακκα ηνπ Γ ΚΠ, κε ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ 6,52 δηο. Σν ΔΠΑΝ απνηειεί έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν ελίζρπζεο ησλ επελδχζεσλ ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα, θαζψο παξέρεη δεκφζηα ελίζρπζε γηα ηηο ΑΠΔ θαη ηελ εμνηθνλφκεζε, ππνθαηάζηαζε θαη άιιεο ζρεηηθέο κε ηελ ελέξγεηα δξάζεηο, χςνπο 1,02 δηο Δπξψ. (ΔΠ Αληαγσληζηηθφηεηα: Οη ζεκαληηθφηεξεο δξάζεηο ηνπ ΔΠΑΝ ζρεηηθά κε ηηο ΑΠΔ πνπ βξίζθνληαη ζε εμέιημε είλαη: ε Γξάζε 2.1.3: «Οηθνλνκηθά θίλεηξα γηα ηελ ελίζρπζε κεκνλσκέλσλ ηδησηηθψλ ελεξγεηαθψλ επελδχζεσλ» θαη ε Γξάζε 6.5: «Πξνψζεζε ηεο δηείζδπζεο ζπζηεκάησλ ΑΠΔ, πκπαξαγσγήο, Δμνηθνλφκεζεο Δλέξγεηαο ζην ελεξγεηαθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο» Ζ Γξάζε αλήθεη ζην Μέηξν 2.1 ηνπ Άμνλα Πξνηεξαηφηεηαο 2 «ηήξημε θαη ελζάξξπλζε ηεο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο», ην νπνίν είλαη εμ νινθιήξνπ εζηηαζκέλν ζηε παξνρή δεκφζηαο ελίζρπζεο (επηρνξήγεζεο) ζε ηδησηηθέο επελδχζεηο, πνπ αθνξνχλ: α) ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο (ΑΠΔ), β) ηελ νξζνινγηθή ρξήζε ελέξγεηαο (ΟΥΔ) θαη γ) ηε κηθξήο θιίκαθαο (<50 MWe) πκπαξαγσγή Ζιεθηξηζκνχ θαη Θεξκφηεηαο (ΖΘ). Ο ζπλνιηθφο πξνυπνινγηζκφο ηνπ Μέηξνπ 2.1, γηα ηελ πεξίνδν ηνπ Γ ΚΠ, ήηαλ 1.07 δηο Δπξψ, εθ ησλ νπνίσλ ην 35,6% ή 382 εθ. Δπξψ είλαη ε δηαζέζηκε δεκφζηα ελίζρπζε γηα επελδχζεηο ζε ΑΠΔ/ΟΥΔ/ΖΘ. Οη θχξηεο παξνρέο ηνπ Μέηξνπ 2.1 ηνπ ΔΠΑΝ, πνπ αθνξνχλ ζηελ δεκφζηα ρξεκαηνδφηεζε γηα επελδχζεηο ΑΠΔ πεξηγξάθνληαη ζηε Γξάζε 2.1.3: «Οηθνλνκηθά θίλεηξα γηα ηελ ελίζρπζε κεκνλσκέλσλ ηδησηηθψλ ελεξγεηαθψλ επελδχζεσλ», κε ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ 870 εθαη. θαη Γεκφζηα Γαπάλε 325 εθαη.. Ζ Γξάζε απηή αληηζηνηρεί ζην 13,34% ηνπ ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ ΔΠΑΝ θαη θαιχπηεη ην 70% ησλ Γξάζεσλ ηνπ ΔΠΑΝ πνπ πξνσζνχλ ηε ρξήζε ησλ ΑΠΔ. Ζ δεκφζηα ελίζρπζε (επηρνξήγεζε) ζηε ζπλνιηθή επηιέμηκε δαπάλε ησλ επελδχζεσλ γηα ΑΠΔ αλά ηερλνινγία, είλαη : Αηνιηθά πάξθα, ζεξκηθά ειηαθά ζπζηήκαηα : 30% Μηθξά πδξνειεθηξηθά, βηνκάδα, γεσζεξκία, ζεξκηθά ειηαθά ζπζηήκαηα πςειήο ηερλνινγίαο, παζεηηθά ειηαθά : 40% 87

88 Φσηνβνιηατθά : 40-50% Σν πνζνζηφ ηεο ελίζρπζεο επί ηηο (%) είλαη αλεμάξηεην απφ ηε γεσγξαθηθή πεξηνρή ηεο ρψξαο, εμαηξνπκέλσλ ησλ θσηνβνιηατθψλ. Ζ ειάρηζηε απαηηνχκελε ίδηα ζπκκεηνρή είλαη ηεο ηάμεο ηνπ 30% ζην ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ ηεο επέλδπζεο (15% ζηνλ ηειεπηαίν θχθιν πξνθήξπμεο). Σν ειάρηζην απαηηνχκελν θφζηνο επέλδπζεο είλαη Δπξψ, ελψ ην κέγηζην επηρνξεγνχκελν επελδπηηθφ θφζηνο είλαη 44 εθ. Δπξψ. Όπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ αλαπηπμηαθνχ λφκνπ, πξνθεηκέλνπ λα δνζεί ε επηρνξήγεζε, απαηηείηαη ε χπαξμε άδεηαο εγθαηάζηαζεο γηα ηελ ππνβνιή πξφηαζεο επέλδπζεο (πξφηαζε επηρνξήγεζεο). Ζ δηαδηθαζία πνπ αθνινπζείηαη πεξηιακβάλεη ηνπο θχθινπο δεκνζίσλ πξνθεξχμεσλ γηα ηελ πξνζθφκηζε επελδπηηθψλ πξνηάζεσλ πνπ αθνξνχλ ΑΠΔ / ΟΥΔ / ΖΘ, ελψ ε αμηνιφγεζε ησλ ππνβαιιφκελσλ πξνηάζεσλ (αλά θχθιν) πξαγκαηνπνηείηαη κεηαγελέζηεξα (πεξίπνπ αλά ηεηξάκελν). Μέρξη θαη ην 80% ηεο δεκφζηαο ελίζρπζεο, πνπ ρνξεγείηαη ζε έλα επελδπηηθφ έξγν, κπνξεί λα απνπιεξσζεί κε ζηαδηαθή εμφθιεζε (έλαληη ηηκνινγίσλ), θαηά ηε δηάξθεηα πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ. Σν ππνιεηπφκελν 20% απνδίδεηαη κε ηελ επίζεκε πηζηνπνίεζε ηεο νινθιήξσζεο ηνπ έξγνπ θαη ηελ έλαξμε ηεο εκπνξηθήο ηνπ ιεηηνπξγίαο. ην πιαίζην ηνπ Γ ΚΠ πξαγκαηνπνηήζεθαλ δπν δηαθνξεηηθέο πξνθεξχμεηο ηεο Γξάζεο 2.1.3: Καηά ηελ πξψηε ππεβιήζεζαλ 223 πξνηάζεηο ΑΠΔ κε ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ 1,5 δηο θαη θαηά ηε δεχηεξε πξνθήξπμε, ε νπνία έγηλε ζε ηέζζεξηο δηαθνξεηηθνχο θχθινπο, ππεβιήζεζαλ ζπλνιηθά 157 πξνηάζεηο ΑΠΔ κε ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ 575 εθαη.. Έηζη, ζην πιαίζην θαη ησλ δπν πξνθεξχμεσλ, έρνπλ ππνβιεζεί ζπλνιηθά 380 πξνηάζεηο ΑΠΔ κε πξνυπνινγηζκφ 2 δηο. Απφ απηέο νη 116 πξνηάζεηο αθνξνχζαλ έξγα αμηνπνίεζεο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο, νη 77 ζρεηίδνληαλ κε κηθξά πδξνειεθηξηθά έξγα, νη 67 κε θεληξηθά ειηαθά ζπζηήκαηα, νη 48 γηα ηελ αμηνπνίεζε βηνκάδαο, νη 40 αζρνινχληαλ κε θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα, νη 27 παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα θαη νη ππφινηπεο 5 ηελ αμηνπνίεζε ηεο γεσζεξκίαο. Σειηθά εγθξίζεθαλ 180 πξνηάζεηο ΑΠΔ, δειαδή πνζνζηφ 47% επί ησλ πξνηάζεσλ πνπ ππνβιήζεθαλ, κε πξνυπνινγηζκφ 802 εθαη.. Απφ ηα επελδπηηθά ζρέδηα πνπ εγθξίζεθαλ, ην 54% αθνξά ζηελ θαηαζθεπή αηνιηθψλ πάξθσλ θαη κηθξψλ πδξνειεθηξηθψλ έξγσλ. 88

89 Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ έξγσλ ζπγθεληξψλεηαη ζηηο Πεξηθέξεηεο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο (θπξίσο πδξνειεθηξηθά θαη έξγα βηνκάδαο), ηεο Κξήηεο (θπξίσο ειηαθά θαη αηνιηθά), ηεο Πεινπνλλήζνπ (θπξίσο αηνιηθά θαη ειηαθά) θαη ηεο ηεξεάο Διιάδαο (αηνιηθά θαη πδξνειεθηξηθά). Πέξαλ φκσο ησλ δπν Γξάζεσλ πνπ αλαθέξζεθαλ, ην ΔΠΑΝ ρξεκαηνδνηεί θαη άιιεο νη νπνίεο πξνσζνχλ θαη εληζρχνπλ ηηο ΑΠΔ. πγθεθξηκέλα, ζην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο ρξεκαηνδνηείηαη ε πινπνίεζε επηδεηθηηθψλ έξγσλ θαηλνηφκσλ ηερλνινγηψλ ζηνπο ηνκείο ησλ ΑΠΔ θαη ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ, θαζψο θαη ε πξνψζεζε θαηλνηφκσλ ιχζεσλ γηα ηελ θάιπςε ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ησλ λεζηψλ. Παξάιιεια, πινπνηνχληαη ελέξγεηεο κε ζθνπφ ηελ απινπνίεζε ησλ δηνηθεηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ψζηε λα βειηησζεί ην επελδπηηθφ πεξηβάιινλ θαη λα δηεπθνιπλζνχλ νη επελδπηηθέο πξσηνβνπιίεο ζηνλ ηνκέα ησλ ΑΠΔ θαη ηέινο πξαγκαηνπνηνχληαη ελεκεξσηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο ελέξγεηεο πξνψζεζεο/δηάδνζεο ησλ ΑΠΔ. Παξάιιεια, ζην πιαίζην ηνπ Μέηξνπ 6.5 κε ηίηιν «Πξνψζεζε ζπζηεκάησλ ΑΠΔ, πκπαξαγσγήο ζην ελεξγεηαθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο Δμνηθνλφκεζε Δλέξγεηαο» 13 ρξεκαηνδνηείηαη ε δηαζχλδεζε ησλ έξγσλ ειεθηξνπαξαγσγήο απφ ΑΠΔ, πνπ έρνπλ εληαρζεί ζηε Γξάζε 2.1.3, κε ην ειεθηξηθφ δίθηπν. Δπηπιένλ, κέζσ ηεο ίδηαο Γξάζεο ρξεκαηνδνηείηαη ε πξνψζεζε ησλ ζπζηεκάησλ ΑΠΔ θαη ζπκπαξαγσγήο ζην ελεξγεηαθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο, θαζψο θαη επελδχζεηο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο. Ζ πξνθήξπμε ηεο Γξάζεο πνπ έιεμε ζηηο 30 Ηαλνπαξίνπ 2006 ζπγθέληξσζε 240 πξνηάζεηο, ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ 495 εθ.. Απφ απηέο νη 150 πξνηάζεηο αθνξνχλ ζε έξγα ΑΠΔ ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ 335 εθ.. (ΤΠΑΝ, Κξεηηθνχ Δ. 2005, Βαζηιάθνο Ν. 2006) Αλαπηπμηαθόο Νόκνο (N. 3299/04) Ο Αλαπηπμηαθφο λφκνο είλαη έλα νηθνλνκηθφ εξγαιείν-νκπξέια, πνπ θαιχπηεη φιεο ηηο ηδησηηθέο επελδχζεηο ζηελ Διιάδα, ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο (πξσηνγελή, δεπηεξνγελή θαη ηξηηνγελή). Έρεη έλαλ ηζρπξφ πεξηθεξεηαθφ ραξαθηήξα, ην δε επίπεδν δεκφζηαο ππνζηήξημεο εμαξηάηαη θαζνξηζηηθά απφ ηε γεσγξαθηθή πεξηνρή, ζηελ νπνία ε δεδνκέλε ηδησηηθή επέλδπζε πξνγξακκαηίδεηαη λα πινπνηεζεί. Πεξηνρέο κε πςειά 13 Άμνλαο Πξνηεξαηφηεηαο 6: «Αζθάιεηα ηνπ ελεξγεηαθνχ ζρεδηαζκνχ θαη απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ελέξγεηαο», Μέηξν 6.3 «Δηδηθέο ελεξγεηαθέο ππνδνκέο γηα ηα λεζηά θαη γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ» 89

90 πνζνζηά αλεξγίαο θαη ρακειφ θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα, ιακβάλνπλ ηελ πςειφηεξε θξαηηθή επηρνξήγεζε αλά επέλδπζε. ε επλντθή ζέζε, βάζεη ηνπ N. 3299/04, βξίζθνληαη επελδχζεηο γηα εγθαηαζηάζεηο ΑΠΔ θαη ζπκπαξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ζεξκφηεηαο (ΖΘ), επελδχζεηο ππνθαηάζηαζεο, πγξψλ θαπζίκσλ ή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε επεμεξγαζκέλα απνξξηπηφκελα πιηθά απφ εγρψξηεο βηνκεραλίεο θαη επελδχζεηο εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο απφ ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο θαη ΟΣΑ. Παξφκνηα θαη άιιεο επηιεγκέλεο θαηεγνξίεο επελδχζεσλ, φπσο επελδχζεηο πςειήο ηερλνινγίαο, πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηνπξηζκφο, επσθεινχληαη ηνπ αλαπηπμηαθνχ λφκνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη θχξηεο επηρνξεγήζεηο απφ ην Ν. 3299/04, ζρεηηθά κε ηε δεκφζηα ελίζρπζε γηα επελδχζεηο ΑΠΔ είλαη νη αθφινπζεο: Δπηρνξεγείηαη ην 35% ηνπ ζπλνιηθνχ επηιέμηκνπ θφζηνπο επέλδπζεο ΑΠΔ (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ θφζηνπο ζχλδεζεο κε ην δίθηπν). Σν πνζνζηφ επηρνξήγεζεο είλαη 40% ζηε Θξάθε θαη ζηε ζπλνξηαθή δψλε (20 ρικ.) ηεο αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη ηεο Ζπείξνπ, ελψ είλαη 30% γηα ηα λνκαξρηαθά δηακεξίζκαηα Αηηηθήο θαη Θεζζαινλίθεο. Δλαιιαθηηθά, παξέρεηαη θνξναπαιιαγή 100% ζην ζπλνιηθφ επηιέμηκν θφζηνο επέλδπζεο απφ ΑΠΔ, γηα πεξίνδν δέθα εηψλ. Σν επί ηηο (%) πνζνζηφ ηεο δεκφζηαο επηρνξήγεζεο απμάλεηαη θαηά 5 έσο 15 πνζνζηηαίεο κνλάδεο (επηδφηεζε) ζηηο αθφινπζεο πεξηπηψζεηο: Νέεο επηρεηξήζεηο (< 1 έηνο): επηδφηεζε 5% Μηθξέο & κέζνπ κεγέζνπο επηρεηξήζεηο: 5-15% επηδφηεζε (ΜΜΔ ζηηο παξακεζφξηεο πεξηνρέο ρακεινχ ΑΔΠ ιακβάλνπλ ηε κέγηζηε επηδφηεζε) ε φιεο ηηο αλσηέξσ πεξηπηψζεηο, ην γεληθφ επίπεδν δεκφζηαο επηρνξήγεζεο δελ κπνξεί λα ππεξβεί ην πνζνζηφ ηνπ 55%, ελψ ην πνζνζηφ επηρνξήγεζεο ή ηεο θνξνινγηθήο απαιιαγήο, είλαη αλεμάξηεην απφ ηελ ηερλνινγία ΑΠΔ (αηνιηθά, βηνκάδα, κηθξά πδξνειεθηξηθά, θ.ι.π.). Σν ειάρηζην πνζνζηφ ησλ απαηηνχκελσλ ίδησλ θεθαιαίσλ είλαη ηεο ηάμεο ηνπ 25% ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο επέλδπζεο θαη ην απαηηνχκελν ειάρηζην θφζηνο επέλδπζεο θπκαίλεηαη ζηα Δπξψ (αλάινγα κε ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο). 90

91 Σν κέγηζηνο χςνο επηρνξήγεζεο δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ηα 20 εθαηνκκχξηα επξψ (ζσξεπηηθά γηα 5 έηε), ελψ παξάιιεια κε ηελ αίηεζε ηνπ έξγνπ γηα ηελ πξφηαζε επηρνξήγεζεο, απαηηείηαη Άδεηα Δγθαηάζηαζεο. Οη πξνηάζεηο ηδησηηθψλ επελδχζεσλ κπνξνχλ λα ππνβιεζνχλ ζην Αλαπηπμηαθφ Νφκν νπνηαδήπνηε ρξνληθή ζηηγκή θαη αμηνινγνχληαη αλάινγα κε ηελ πιεξφηεηα ησλ απαηηνχκελσλ θξηηεξίσλ επηινγήο, δειαδή αλεμάξηεηα απφ άιιεο ππνβιεζείζεο πξνηάζεηο. Ο λφκνο 3299/04 δελ έρεη ζπλνιηθφ αλψηαην φξην πξνυπνινγηζκνχ. Καηά ζπλέπεηα (ζεσξεηηθά) δελ ππάξρεη θαλέλα φξην ζηνλ αξηζκφ θαη ζηνλ πξνυπνινγηζκφ ησλ πξνηάζεσλ πνπ κπνξνχλ λα ρξεκαηνδνηεζνχλ. Ζ θαηαβνιή ηεο δεκφζηαο επηρνξήγεζεο ζε έλα επελδπηηθφ έξγν γίλεηαη ζε δχν δφζεηο. Σν πξψην 50% θαηαβάιιεηαη κε ηελ νινθιήξσζε ηνπ 50% ηνπ έξγνπ, ελψ ην ππφινηπν 50% θαηαβάιιεηαη κεηά ηελ επίζεκε πηζηνπνίεζε ηεο πιήξνπο νινθιήξσζεο ηνπ έξγνπ θαη ηελ έλαξμε ηεο εκπνξηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ. ηνλ επελδπηή παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα εθάπαμ πξνθαηαβνιήο κέρξη (30%) ηεο ζπλνιηθήο επηρνξήγεζεο, ππφ ηνλ φξν φηη πξνζθνκίδεη ηζφπνζε (+ 10%) εγγπεηηθή επηζηνιή. Γχλαηαη λα εγθξηζεί, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πινπνίεζεο ηεο επέλδπζεο, ε αλαζεψξεζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ έξγνπ κέρξη 115% θαη λα θαιπθζεί απφ ηε δεκφζηα επηρνξήγεζε. (Αζεκαθφπνπινο Γ.,2007, Βαζηιάθνο Ν., 2006) Δπηρεηξεζηαθό Πξόγξακκα Αληαγσληζηηθόηεηα θαη Δπηρεηξεκαηηθόηεηα Γ Πξνγξακκαηηθή Πεξίνδνο ( ) Γηα ηελ πεξίνδν , ζην πιαίζην ηεο Γ Πξνγξακκαηηθήο Πεξηφδνπ, δηαζθαιίζηεθαλ γηα ηελ Διιάδα θνλδχιηα χςνπο 24,4 δηο επξψ, ηα νπνία ζα θαηεπζπλζνχλ ζηε ρξεκαηνδφηεζε έξγσλ πνπ ζα εληαρζνχλ ζην Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο (ΔΠΑ). πγθεθξηκέλα, ην 42% ησλ πφξσλ ηνπ ΔΠΑ θαηεπζχλεηαη ζηηο ππνδνκέο, ην 21% ζηελ θαηλνηνκία, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ ςεθηαθή ζχγθιηζε, ην 14% ζηελ παηδεία, ην 12% ζηελ απαζρφιεζε θαη ην 4% ζηηο ππνδνκέο πγείαο. Δπηπιένλ, είλαη ζεκαληηθφ φηη ην 80% ησλ πφξσλ απηψλ θαηεπζχλνληαη ζηηο Πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο, ηνλψλνληαο ηελ αλαπηπμηαθή πξνζπάζεηα. 91

92 ηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα, ζην πιαίζην ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «Δπηρεηξεκαηηθφηεηα θαη Αληαγσληζηηθφηεηα», ζα πξνσζεζεί ε απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ελέξγεηαο, ηα ελεξγεηαθά δίθηπα θαη ε βειηίσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ. Δπίζεο, ε αλάπηπμε θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ κνξθψλ ελέξγεηαο θαη ηερληθψλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο (ΤΠΑΝ, πκπεξαζκαηηθά, ε απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο (Ν.2244/99 θαη Ν.2773/99), θαζψο θαη ην ζεηηθφ νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ πνπ δεκηνπξγήζεθε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα απφ ηελ επηδφηεζε ησλ επελδχζεσλ ΑΠΔ κέζσ ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο Δλέξγεηαο (ΔΠΔ) θαη Αληαγσληζηηθφηεηαο (ΔΠΑΝ) (Β ΚΠ - ΔΠΔ, Γ ΚΠ - ΔΠΑΝ) απνηέιεζαλ ζεκαληηθά βήκαηα ζηελ πξνψζεζε ησλ εθαξκνγψλ ΑΠΔ (Εαξθαδνχια Μ., Οηθνλφκνπ Γ., 2005). Χζηφζν, κέρξη ζηηγκήο, ε αλάπηπμε ησλ ΑΠΔ δελ πξνζεγγίδεη ηνπο επηζπκεηνχο ζηφρνπο ιφγσ ηεο πνιππινθφηεηαο ζηε δηαδηθαζία αδεηνδφηεζεο ησλ έξγσλ θαη ησλ πξνβιεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε κε χπαξμε ελφο θαζνξηζκέλνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ γηα ηα έξγα ΑΠΔ. εκαληηθφ βήκα γηα ηελ επηηάρπλζε ησλ δηαδηθαζηψλ αδεηνδφηεζεο απνηειεί ν Ν.3468/2006, ελψ ε επίζεκε δηαβνχιεπζε ηνπ ζρεδίνπ ΚΤΑ γηα ην Δηδηθνχ Πιαηζίνπ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο γηα ηηο ΑΠΔ ζπλερίδεηαη κέρξη ηηο κέξεο καο. 92

93 6. ΣΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζην εηζαγσγηθφ θεθάιαην φπνπ αλαιχνληαη νη δηάθνξεο κνξθέο Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο, ε αηνιηθή ελέξγεηα απφ αξραηνηάησλ ρξφλσλ ρξεζηκνπνηείην απφ ηνπο αλζξψπνπο ζηηο ζαιάζζηεο κεηαθηλήζεηο ηνπο θαη ζηελ αγξνηηθή παξαγσγή. ηηο κέξεο καο, ε πνιχηηκε θαη αζηείξεπηε απηή πεγή ελέξγεηαο, αμηνπνηείηαη θπξίσο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηηο κνλάδεο αηνιηθήο ελέξγεηαο, νη νπνίεο εκθαλίδνληαη είηε θαηά κεκνλσκέλεο αλεκνγελλήηξηεο, είηε θαηά ζπζηνηρίεο αλεκνγελλεηξηψλ (Α/Γ), ηα ιεγφκελα αηνιηθά πάξθα. Ο ζχγρξνλνο ηξφπνο ρξήζεο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζα πεξηγξαθεί ζην θεθάιαην απηφ. Αξρηθά ε αλάιπζε ζα επηθεληξσζεί ζηελ πεξηγξαθή ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ, ηα κέξε απφ ηα νπνία απηά απαξηίδνληαη θαη ηελ ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη. Δπίζεο, ζα αλαιπζνχλ ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα απηψλ, θαζψο θαη νη αλεζπρίεο πνπ εθθξάδνληαη ζρεηηθά κε ηελ επξεία αλάπηπμε ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ. ην δεχηεξν κέξνο ηνπ θεθαιαίνπ ζα γίλεη ιεπηνκεξήο απνηχπσζε ηεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ αηνιηθά πάξθα ζηνλ παγθφζκην θαη ειιαδηθφ ρψξν. ην ηέινο, ε αλάιπζε ζα επηθεληξσζεί ζε κηα ζπγθεθξηκέλε γεσγξαθηθή πεξηνρή, ηε Θξάθε, φπνπ ζην Ννκφ Έβξνπ θαη Ρνδφπεο ην επελδπηηθφ ελδηαθέξνλ ζηνλ ηνκέα ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ είλαη ηδηαίηεξα πςειφ θαη ήδε δξαζηεξηνπνηνχληαη επηηπρψο αξθεηά αηνιηθά πάξθα, ζπλνιηθήο ηζρχνο πεξίπνπ 200 MW. 6.1 Πεξηγξαθή Σερλνινγίαο Ο θιάδνο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο είλαη έλαο ηαρέσο αλαπηπζζφκελνο θιάδνο. Ζ εμέιημε ζηνλ ηνκέα ησλ αλεκνγελλεηξηψλ είλαη ζεακαηηθή. Πξηλ απφ 20 ρξφληα κηα ηππηθή αλεκνγελλήηξηα είρε ηζρχ πεξίπνπ 50kW, ελψ ζηηο κέξεο καο ε ηππηθή ηζρχο έρεη εθαηνληαπιαζηαζηεί, θηάλνληαο ηα 5000kW (5MW). Ζ αλάπηπμε ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ είλαη ζεακαηηθή, ηδηαίηεξα ζηελ Δπξψπε, ελψ ηελ ίδηα ζηηγκή ππάξρνπλ κεγάιεο επηρεηξήζεηο νη νπνίεο δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ θιάδν, είηε σο πξνκεζεπηέο, φπσο ε Siemens θαη ε General Electric (GE), είηε σο παξαγσγνί, φπσο ε Shell θαη ε BP (ΔΛΔΣΑΔΝ 93

94 Με ηελ έλλνηα αηνιηθφ πάξθν πεξηγξάθνπκε ηνλ ζηαζκφ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ν νπνίνο απνηειείηαη απφ κηα ζπζηνηρία αλεκνγελλεηξηψλ, κε ηνπο αληίζηνηρνπο ππνζηαζκνχο αλχςσζεο ρακειήο κέζεο ηάζεο (Υ.Σ.-Μ.Σ), ηνλ θεληξηθφ ππνζηαζκφ κέζεο ηάζεο (Μ.Σ.) θαη ηνλ ππνζηαζκφ πςειήο ηάζεο (Τ.Σ). Παξαθάησ αλαιχνληαη ηα κέξε ηνπ αηνιηθνχ πάξθνπ Οη Αλεκνγελλήηξηεο Οη αλεκνγελλήηξηεο κεηαηξέπνπλ κέξνο ηεο θηλεηηθήο ελέξγεηαο ηνπ αλέκνπ ζε πεξηζηξνθηθή (κεραληθή) ελέξγεηα ηνπ άμνλα ηεο κεραλήο, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο ζπλδέεηαη κε κηα ειεθηξηθή γελλήηξηα γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο είηε απηφλνκα κέζσ ζπζζσξεπηψλ, είηε ζε ζχλδεζε κε ην ηνπηθφ ειεθηξηθφ δίθηπν. Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, φηαλ άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ν θαηαζθεπαζηηθφο ηνκέαο ησλ ζχγρξνλσλ αλεκνγελλεηξηψλ, ε ηερλνινγία ηνπο εμειίζζεηαη δηαξθψο. ηηο κέξεο καο, ππάξρνπλ πνιιψλ εηδψλ αλεκνγελλήηξηεο νη νπνίεο γεληθά θαηαηάζζνληαη ζε δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο: α) ηηο νξηδνληίνπ άμνλα, νη νπνίεο είλαη θαη νη πην ζπλεζηζκέλεο, θαζψο έρνπλ επηθξαηήζεη ζηελ παγθφζκηα αγνξά θαη β) ηηο θαηαθφξπθνπ άμνλα, νη νπνίεο είλαη ζηαζεξέο θαη θάζεηεο πξνο ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο θαη ησλ νπνίσλ ε ρξήζε δελ είλαη ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλε Κχξηα κέξε κηαο ηππηθήο αλεκνγελλήηξηαο νξηδνληίνπ άμνλα απνηεινχλ ν πχξγνο, ν δξνκέαο κε ηα πηεξχγηα, ν ζάιακνο ζηνλ νπνίν είλαη εγθαηεζηεκέλνο ν κεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο θαη ε γελλήηξηα, ε νπνία βξίζθεηαη ζπλήζσο κέζα ζην ζάιακν. Ο πχξγνο είλαη ν ππιψλαο πάλσ ζηνλ νπνίν εδξάδεηαη φιε ε ειεθηξνκεραλνινγηθή εγθαηάζηαζε ηεο Α/Γ (ν δξνκέαο, ην θηβψηην ειεθηξηθψλ ζπλδέζεσλ θαη ζπζηεκάησλ ειέγρνπ, ε γελλήηξηα θαη ηα πηεξχγηα). Δίλαη θπιηλδξηθήο κνξθήο, θαηαζθεπαζκέλνο απφ ράιπβα θαη ζπλήζσο απνηειείηαη απφ δχν ε ηξία ζπλδεδεκέλα ηκήκαηα. ηηο κέξεο καο, ην χςνο ελφο πχξγνπ δχλαηαη λα θηάλεη ηα 100 θαη πιένλ κέηξα. Ο δξνκέαο απνηειεί ην ζχζηεκα πάλσ ζην νπνίν δέλνληαη ηα πηεξχγηα, ηα νπνία γηα ιφγνπο αηζζεηηθνχο θαη πξαθηηθνχο έρνπλ επηθξαηήζεη λα είλαη ηξία (κπνξεί λα είλαη δχν θαη πην 94

95 ζπάληα, έλα). Σα πηεξχγηα, είλαη θαηαζθεπαζκέλα απφ ζχλζεηα πιηθά (εληζρπκέλν πνιπεζηέξα, παινλήκαηα θαη εηδηθέο ξεηίλεο) θαη είλαη ζρεδηαζκέλα έηζη ψζηε λα αληέρνπλ ζε κεγάιεο θαηαπνλήζεηο. Απηά, πξνζδέλνληαη πάλσ ζε κηα πιήκλε είηε ζηαζεξά, είηε κε ηε δπλαηφηεηα λα πεξηζηξέθνληαη γχξσ απφ ην δηακήθε άμνλα ηνπο, κεηαβάιινληαο ην βήκα. Σν ζχζηεκα πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο αλεκνγελλήηξηαο, αλαγθάδεη ζπλερψο ηνλ άμνλα πεξηζηξνθήο ηνπ δξνκέα λα βξίζθεηαη πάληα παξάιιεια κε ηε δηεχζπλζε ηνπ αλέκνπ. Ο ζάιακνο βξίζθεηαη ζηελ θνξπθή ηνπ πχξγνπ, πίζσ απφ ην δξνκέα θαη πεξηέρεη ηα κεραληθά ππνζπζηήκαηα ηεο αλεκνγελλήηξηαο. Απηά απνηεινχληαη απφ ηνλ θχξην άμνλα, ην ζχζηεκα πέδεζεο (θξέλν δξνκέα), ην θηβψηην ηαρπηήησλ (πνιιαπιαζηαζκνχ ζηξνθψλ), ην θηβψηην ειεθηξνληθψλ ζπλδέζεσλ θαη ζπζηεκάησλ ειέγρνπ, θαζψο θαη ηελ ειεθηξνγελλήηξηα. Μέζσ ησλ κεραληθψλ ππνζπζηεκάησλ, ιεηηνπξγεί ην ζχζηεκα κεηάδνζεο ηεο θίλεζεο ηεο Α/Γ. Ζ ειεθηξνγελλήηξηα είλαη παξφκνηα κε απηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηε ΓΔΖ ζηνπο ζηαζκνχο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ειεθηξνπαξαγσγά δεχγε. Απηή ζπλδέεηαη κε ηελ έμνδν ηνπ πνιιαπιαζηαζηή κέζσ ελφο ειαζηηθνχ ή πδξαπιηθνχ ζπλδέζκνπ θαη κεηαηξέπεη ηε κεραληθή ελέξγεηα ζε ειεθηξηθή. ηε βάζε ηνπ πχξγνπ είλαη εγθαηεζηεκέλα ηα ειεθηξνληθά ζπζηήκαηα ειέγρνπ αζθαινχο ιεηηνπξγίαο ηεο Α/Γ (ειεθηξνληθφο πίλαθαο θαη πίλαθαο ειέγρνπ). Σν ζχζηεκα ειέγρνπ παξαθνινπζεί, ζπληνλίδεη θαη ειέγρεη φιεο ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο αλεκνγελλήηξηα, θξνληίδνληαο γηα ηελ απξφζθνπηε ιεηηνπξγία ηεο. Οη ηππηθέο δηαζηάζεηο κηαο αλεκνγελλήηξηαο πνηθίινπλ αλάινγα κε ηελ ηζρχ ηεο. Γηα κηα αλεκνγελλήηξηα ηζρχνο 500 KWatt, νη ηππηθέο ηεο δηαζηάζεηο είλαη 40 κέηξα γηα ηε δηάκεηξν ηνπ ξφηνξα θαη κέηξα γηα ην χςνο ηνπ πχξγνπ, ελψ γηα κηα αλεκνγελλήηξηα ηζρχνο 1 MW, νη δηαζηάζεηο αληίζηνηρα είλαη 55 θαη κέηξα θαη γηα 2ΜW, ε δηάκεηξνο ηνπ ξφηνξα θηάλεη ηα 85 κέηξα θαη ην χςνο ηνπ πχξγνπ ηα 105 κέηξα. Οη ζχγρξνλεο εκπνξηθέο αλεκνγελλήηξηεο νξηδνληίνπ άμνλα, παξάγνπλ ειεθηξηθφ ξεχκα ρακειήο ηάζεσο, 400 έσο 1000 Volt, ην νπνίν κε ηελ θαηάιιειε αλχςσζε, δηνρεηεχεηαη ζην εζληθφ ειεθηξηθφ δίθηπν κέζεο ή πςειήο ηάζεσο. Ζ αλχςσζε ζηε κέζε ηάζε (Μ.Σ.), γίλεηαη κέζσ ησλ κεηαζρεκαηηζηψλ γηα θάζε αλεκνγελλήηξηα μερσξηζηά. Οη κεηαζρεκαηηζηέο απηνί βξίζθνληαη πιεζίνλ ησλ αλεκνγελλεηξηψλ ή εληφο ηνπ ππιψλα απηψλ. ηηο κεγάιεο 95

96 αλεκνγελλήηξηεο ζπρλά ηνπνζεηνχληαη ζηελ θνξπθή ηνπ ππιψλα, καδί κε ηα ππφινηπα εμαξηήκαηα ηεο αλεκνγελλήηξηαο. (Βι. Παξάξηεκα Δηθφλα 1) (ΚΑΠΔ 2006, energeia_politis/energeia_politis_windmill.htm, ΤΠΔΥΧΓΔ 2007, Κεληξηθόο Τπνζηαζκόο Μέζεο Σάζεο (Μ.Σ.) Ο θεληξηθφο ππνζηαζκφο Μ.Σ. είλαη ην ζεκείν δηαζχλδεζεο φισλ ησλ αλεκνγελλεηξηψλ ελφο αηνιηθνχ πάξθνπ. Πεξηιακβάλεη ηνλ Απηφκαην Γηαθφπηε Γηαζχλδεζεο (ΑΓΓ) ηνπ πάξθνπ, ν νπνίνο είλαη έλαο απηφκαηνο δηαθφπηεο ηζρχνο κε έλαλ απνδεχθηε θαη ηνπο κεηαζρεκαηηζηέο ηάζεσο θαη εληάζεσο, θαζψο θαη ηνπο δηαθφπηεο θνξηίνπ ησλ αλαρσξήζεσλ πξνο ηηο αλεκνγελλήηξηεο. Ο ΑΓΓ ειέγρεηαη απφ έλαλ ειεγθηή βηνκεραληθνχ ηχπνπ κέζσ ησλ κεηαζρεκαηηζηψλ ηάζεσο θαη εληάζεσο. Ο ειεγθηήο απηφο, εθηφο απφ ηελ πξνζηαζία, παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ηειερεηξηζκνχ ηνπ ΑΓΓ θαη ξπζκίδεηαη ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ εζληθνχ δηθηχνπ Τπνζηαζκόο Τςειήο Σάζεο (Τ.Σ) Ο ππνζηαζκφο Τςειήο Σάζεο (Τ.Σ.) ζπλδέεη ην αηνιηθφ πάξθν κε ην δίθηπν κεηαθνξάο ηνπ ζπζηήκαηνο. Πξφθεηηαη γηα ζπκβαηηθφ ππνζηαζκφ, κε ηνλ νπνίν κπνξνχλ λα ζπλδεζνχλ θαη άιια αηνιηθά πάξθα θαη ε ηνπνζεζία ηνπ δελ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηε ζέζε εγθαηάζηαζεο ηνπ πάξθνπ. ηελ Διιάδα, νη ππνζηαζκνί απηνί θαηαζθεπάδνληαη ζε ρακειά πςφκεηξα (θάησ ησλ 1000 κέηξσλ), ζχκθσλα κε ηηο πξνδηαγξαθέο ηεο ΓΔΖ, ελψ γηα κεγαιχηεξα πςφκεηξα απαηηείηαη εμνπιηζκφο εηδηθψλ πξνδηαγξαθψλ. Σα βαζηθά κέξε ελφο ππνζηαζκνχ Τςειήο Σάζεο είλαη ν κεηαζρεκαηηζηήο (Μ/), ν δηαθφπηεο ηζρχνο, νη κεηαζρεκαηηζηέο ηάζεσο θαη εληάζεσο, δηάθνξνη απνδεχθηεο θαη γεησηέο, ε κνλάδα αληηζηάζκηζεο άεξγνπ ηζρχνο θαη νη πίλαθεο ειέγρνπ. Σέινο, ν βνεζεηηθφο ειεθηξνκεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο είλαη απαξαίηεηνο γηα ηε ιεηηνπξγία θαη ζπληήξεζε ηνπ αηνιηθνχ πάξθνπ. Απνηειείηαη απφ ηα παξαθάησ: Ζιεθηξηθφ δίθηπν Μ.Σ. θαη δίθηπν επηθνηλσλίαο (ππφγεηα) Γίθηπν Τ.Σ. 96

97 Δμνπιηζκφο νηθίζθνπ ειέγρνπ Μ/ ππεξεζίαο 50 kva Σειεθσληθέο γξακκέο Γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο αηνιηθνχ πάξθνπ, απαηηείηαη ε πξαγκαηνπνίεζε ελφο νξηζκέλνπ αξηζκνχ έξγσλ ππνδνκήο πνπ πεξηιακβάλνπλ ηφζν ρσκαηνπξγηθέο εξγαζίεο, φζν θαη έξγα πνιηηηθνχ κεραληθνχ. Σα έξγα απηά αθνξνχλ ηελ εζσηεξηθή νδνπνηία, ηηο ιεγφκελεο πιαηείεο γχξσ απφ θάζε αλεκνγελλήηξηα, νη νπνίεο έρνπλ έθηαζε απφ 0,8 έσο θαη 3 ζηξέκκαηα, ηνλ θεληξηθφ νηθίζθν ειέγρνπ ( ηεηξαγσληθψλ κέηξσλ), θαζψο θαη έλα θαλάιη ππφγεησλ θαισδίσλ. ηελ πεξίπησζε πνπ ππάξρεη ην θαηάιιειν νδηθφ θαη ειεθηξηθφ δίθηπν, ηα έξγα απηά πεξηνξίδνληαη ζην ειάρηζην. (βι. Παξάξηεκα Δηθφλα 2) (Τπνζηεξηθηηθή Μειέηε «Δηδηθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο (Ν.2742/1999)», ΤΠΔΥΧΓΔ, 2007) 6.2 Η απνδνηηθόηεηα ησλ αηνιηθώλ κνλάδσλ ην αηνιηθό δπλακηθό Ζ αλεκνγελλήηξηα απνηειεί ηε κεραλή ζηελ νπνία ε θηλεηηθή ελέξγεηα ηνπ αλέκνπ κεηαηξέπεηαη ζε κεραληθή θαη ελ ζπλερεία ζε ειεθηξηθή. Ζ απφδνζε ειεθηξηθήο ηζρχνο κηαο αλεκνγελλήηξηαο εμαξηάηαη απφ δχν ζηνηρεία: ην κέγεζφο ηεο θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ αλέκνπ. Σν κέγεζφο ηεο απνηειεί ζπλάξηεζε ησλ αλαγθψλ πνπ απηή θαιεί λα εμππεξεηήζεη θαη ε απφδνζή ηεο αλάινγα κε ην κέγεζνο, κπνξεί λα πνηθίιεη απφ κεξηθέο εθαηνληάδεο έσο θαη εθαηνκκχξηα Watt (ΚΑΠΔ 2006). Χο ε πιένλ αξκφδνπζα κνλάδα κεγέζνπο, νξίδεηαη ην εκβαδφλ ηεο θηεξσηήο (πηεξχγην) ή αιιηψο ε επηθάλεηα ζάξσζεο, θαζψο απφ απηήλ εμαξηάηαη ε δηαζέζηκε αηνιηθή ελέξγεηα ηελ νπνία θαιείηαη λα αμηνπνηήζεη ε Α/Γ. Σν δήηεκα ηεο ηζρχνο ηνπ αλέκνπ είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφ γηα ηελ απφδνζε ηεο αλεκνγελλήηξηαο θαη ε πνηφηεηα ηνπ αλέκνπ απνηειεί βαζηθφ θξηηήξην επηινγήο ηεο θαηάιιειεο ηνπνζεζίαο γηα ηελ εγθαηάζηαζε ελφο αηνιηθνχ πάξθνπ. Ζ εθηίκεζε ηεο δπλαηφηεηαο θαη γεληθά ηεο πνηφηεηαο ηνπ αλέκνπ ζε κηα πεξηνρή, πξνθεηκέλνπ ε ελέξγεηα ηνπ λα είλαη νηθνλνκηθά αμηνπνηήζηκε, ππνινγίδεηαη κέζσ ηνπ αηνιηθνχ δπλακηθνχ. Σν δηαζέζηκν αηνιηθφ δπλακηθφ κηαο ηνπνζεζίαο ραξαθηεξίδεηαη γεληθά απφ ηε κέζε εηήζηα ηαρχηεηα ηνπ αλέκνπ (ζε m/sec ή ζε miles/h), ην νπνίν φκσο κπνξεί λα δηαθέξεη έσο θαη θαηά 20% απφ ρξφλν ζε ρξφλν θαη γηα ην ιφγν απηφ, κηα πιήξεο εηθφλα ηνπ αλέκνπ απαηηεί 97

98 κεηξήζεηο ηξηψλ ηνπιάρηζηνλ ρξφλσλ. ηηο πεξηζζφηεξεο φκσο πεξηπηψζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη δεδνκέλα ελφο ρξφλνπ σο γεληθή εθηίκεζε ηνπ αηνιηθνχ δπλακηθνχ. Γηα ηε κέηξεζε ηνπ αλέκνπ θαη ηελ εθηίκεζε ηνπ αηνιηθνχ δπλακηθνχ, ρξεζηκνπνηνχληαη εηδηθέο ζπζθεπέο, νη αλεκνγξάθνη, νη νπνίνη κεηξνχλ ηελ ηαρχηεηα θαη ηελ δηεχζπλζε ηνπ αλέκνπ. Οη κεηξήζεηο γίλνληαη αλά δεπηεξφιεπην (1 sec) θαη απνζεθεχνληαη σο κέζεο δεθάιεπηεο ηηκέο. Σα κεγέζε ηα νπνία κεηξάεη έλαο αλεκνγξάθνο πεξηιακβάλνπλ ηε κέζε ηαρχηεηα ηνπ αλέκνπ αλά ρξνληθή πεξίνδν (ζπλήζσο 10 ιεπηά ή θαη ιηγφηεξν αλάινγα κε ηελ αθξίβεηα πνπ απαηηείηαη), θαζψο θαη ε επηθξαηνχζα δηεχζπλζε ηνπ αλέκνπ θαηά ηελ πεξίνδν απηή. Δπίζεο ππνινγίδεηαη ε κέγηζηε ηηκή πνπ ιακβάλεη ε ηαρχηεηα ηνπ αλέκνπ ζηελ ίδηα πεξίνδν (Gust) θαζψο θαη ε δηεχζπλζή ηεο. Σέινο ππνινγίδεηαη ε ηππηθή απφθιηζε ηεο ηαρχηεηαο (Standard Deviation) θαη πξναηξεηηθά ε ηππηθή απφθιηζε ηεο δηεχζπλζεο ηνπ αλέκνπ (ΚΑΠΔ, : European Wind Energy Association, ΣΔΗ Κξήηεο, Οη κεηξήζεηο αξρηθά γίλνληαη ζε χςνο 10 κέηξσλ απφ ην έδαθνο φπσο ζπζηήλεη ν παγθφζκηνο κεηεσξνινγηθφο νξγαληζκφο (WMO) θαη θαηαγξάθνληαη απφ εηδηθφ πξφγξακκα ζπιινγήο θαη απνζήθεπζεο ησλ κεηξήζεσλ (Data Logger). ηελ ζπλέρεηα ηα ζπιιερζέληα δεδνκέλα κεηαθέξνληαη ζε ππνινγηζηή φπνπ θαη γίλεηαη ε επεμεξγαζία ηνπο κε ηα θαηάιιεια πξνγξάκκαηα. Πξνθεηκέλνπ λα νινθιεξσζεί ε δηαδηθαζία θαη λα ππνινγηζηεί κε αθξίβεηα ε πηζαλή απφδνζε κηαο αηνιηθήο κεραλήο, νη κεηξήζεηο επεθηείλνληαη ζε χςνο 50 κέηξσλ απφ ην έδαθνο, ην νπνίν είλαη ην ηππηθφ χςνο ηνπ άμνλα ησλ κεγάισλ κεραλψλ. Ο πην δηαδεδνκέλνο δείθηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηαζέζηκνπ αηνιηθνχ δπλακηθνχ κίαο πεξηνρήο είλαη ε ππθλφηεηα ηζρχνο ηνπ αέξα. Ζ ππθλφηεηα ηζρχνο ηνπ αέξα κεηξηέηαη ζε Watt αλά πξνζπίπηνπζα επηθάλεηα ζηνλ αέξα ζε ηεηξαγσληθά κέηξα (Watt/m 2 ). Ο δείθηεο απηφο πξνζδηνξίδεη ην πνζφ ηεο ελέξγεηαο πνπ είλαη δηαζέζηκν ζηελ πεξηνρή γηα κεηαηξνπή ζε ειεθηξηθή ελέξγεηα απφ κία αλεκνγελλήηξηα. χκθσλα κε ην δείθηε απηφ, ε ππθλφηεηα ηζρχνο ηνπ αέξα είλαη ηαμηλνκεκέλε ζηηο θαηεγνξίεο ηζρχνο ζε κηα θιίκαθα απφ ην 1 έσο 7. Απηή ε εθηίκεζε είλαη βαζηζκέλε ζηε κέηξεζε ησλ ηαρπηήησλ αέξα ζε 10 κέηξα θαη 50 κέηξα πάλσ απφ ην έδαθνο. ην πιαίζην απηφ, ν Δπξσπατθφο Άηιαληαο Αηνιηθνχ Γπλακηθνχ, φπσο απνηππψζεθε απφ ην Δζληθφ Ηλζηηηνχην Riso ηεο Γαλίαο, πξνζδηνξίδεη ηε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζηελ Δπξψπε. Ζ Διιάδα είλαη ηδηαίηεξα επλνεκέλε απφ άπνςε αηνιηθνχ 98

99 δπλακηθνχ, θαζψο ε ππθλφηεηα ηζρχνο ηνπ αλέκνπ (Watt/m 2 ) είλαη ηδηαίηεξα πςειή ζην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο ρψξαο. (ην παξάξηεκα επηζπλάπηεηαη ν Άηιαληαο). Υάξηεο 6.2.β : Αηνιηθφ δπλακηθφ Διιάδαο Αλαιπηηθά, ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Κ.Α.Π.Δ. ( παξαηίζεηαη ζρεηηθφο αλαιπηηθφο ράξηεο αηνιηθνχ δπλακηθνχ ζηελ Διιάδα αλά Ννκφ, θαζψο θαη ράξηεο ζηνηρείσλ ηερληθά θαη νηθνλνκηθά εθκεηαιιεχζηκνπ αηνιηθνχ δπλακηθνχ αλά Ννκφ. χκθσλα κε ππνινγηζκνχο ηεο Γηεχζπλζεο Δλαιιαθηηθψλ Μνξθψλ Δλέξγεηαο (ΓΔΜΔ) ηεο ΓΔΖ, ζηε ρψξα καο είλαη δπλαηή ε παξαγσγή 6,5 TWh εηεζίσο κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο ηνπ αηνιηθνχ δπλακηθνχ ηεο. Σν κέγεζνο απηφ ηζνδπλακεί κε ζπκκεηνρή ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζε πνζνζηφ ίζν κε 13,5% πεξίπνπ ησλ ειεθηξηθψλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ηεο ρψξαο (Καιδέιιεο, 2005). Δκπφδην γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ αηζηφδνμνπ απηνχ ζελαξίνπ απνηειεί ε κε νινθιεξσκέλε δηαζχλδεζε ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ θαη ηεο Κξήηεο, κε ην 99

100 εζληθφ επεηξσηηθφ δίθηπν, θαζψο θαη ε θαζπζηέξεζε ησλ έξγσλ επέθηαζεο ηνπ δηθηχνπ κέζα ζηνλ επεηξσηηθφ ρψξν. Δπίζεο, ζην ζεκείν απηφ είλαη ζεκαληηθφ λα επηζεκαλζεί φηη ην πςειφ αηνιηθφ δπλακηθφ δελ απνηειεί ην κφλν θξηηήξην επηινγήο ηεο ζέζεο εγθαηάζηαζεο ελφο αηνιηθνχ πάξθνπ. Άιινη παξάκεηξνη πνπ ζα πξέπεη λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζηελ εμέηαζε είλαη ηα γεηηνληθά δίθηπα κε ηε ΓΔΖ αλάινγεο ηζρχνο θαη ε χπαξμε δξφκσλ πξφζβαζεο, νη απνζηάζεηο απφ ηηο θνληηλφηεξεο θνηλφηεηεο, ην αξραηνινγηθφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ εμεηαδφκελε πεξηνρή, ε ζέζε ηεο Α/Γ ζε ζρέζε κε ηνπο αλακεηαδφηεο ηεο ΔΡΣ θαη ηνπ ΟΣΔ, νη απνζηάζεηο απφ ηα αεξνδξφκηα θαη ηα εηδηθά πξνγξάκκαηα πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο (NATURA, RAMSAR, θιπ.) ( 6.3 Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα ησλ αηνιηθώλ πάξθσλ Ζ ιεηηνπξγία ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ βαζίδεηαη ζηελ πξψηε χιε ηνπο, ε νπνία δελ είλαη άιιε απφ ηελ αηνιηθή ελέξγεηα. Απφ απηήλ απνξξένπλ ηφζν ηα πιενλεθηήκαηα φζν θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ησλ κνλάδσλ αηνιηθήο ελέξγεηαο Πιενλεθηήκαηα Όπσο είλαη γλσζηφ, ην θπξηφηεξν πιενλέθηεκα ζην εγρείξεκα αμηνπνίεζεο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο γηα ηελ ειεθηξνπαξαγσγή, απνηειεί ν αλαλεψζηκνο θαη δηάρπηνο ραξαθηήξαο ηεο πεγήο απηήο, ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ηεο δίλεη πξνβάδηζκα έλαληη ησλ ζπκβαηηθψλ θαπζίκσλ, θαζψο δελ εμαληιείηαη κε ηελ πάξνδν ησλ εηψλ. Ζ αηνιηθή είλαη κηα θαζαξή κνξθή ελέξγεηαο, ε νπνία δελ επηβαξχλεη ηα νηθνζπζηήκαηα θαη ηελ αηκφζθαηξα ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο νη κνλάδεο αηνιηθήο ελέξγεηαο δξαζηεξηνπνηνχληαη κε αέξηα ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη άιινπο ξχπνπο. Δπίζεο, ε ιεηηνπξγία ησλ αηνιηθψλ κνλάδσλ δελ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ παξαγσγή απνβιήησλ θαη άιισλ βιαβεξψλ ρεκηθψλ νπζηψλ, ελ αληηζέζεη κε ηηο ηδηαίηεξα ξππνγφλεο ζπκβαηηθέο πεγέο ελέξγεηαο. Δπηπιένλ, ε αμηνπνίεζε ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο δελ εγθπκνλεί πεξαηηέξσ πεξηβαιινληηθνχο θηλδχλνπο ιφγσ δηαξξνψλ ή επηθείκελσλ αηπρεκάησλ ζηηο εγθαηαζηάζεηο, φπσο ζπκβαίλεη ζε ππξεληθνχο ζηαζκνχο παξαγσγήο ελέξγεηαο ή ζε πεηξειατθέο εγθαηαζηάζεηο. Σν αηνιηθφ πάξθν αλαθέξεηαη 100

101 επνκέλσο σο κηα απφιπηα αζθαιήο θαη θηιηθή πξνο ην πεξηβάιινλ κνλάδα παξαγσγήο ελέξγεηαο, ην νπνίν ζπκβάιιεη ζηελ άκβιπλζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ (ΚΑΠΔ, ε φξνπο νηθνλνκίαο, ε επξεία αμηνπνίεζε ηεο αηνιηθήο θαη γεληθφηεξα ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, κεηψλεη ην πνζνζηφ εμάξηεζεο απφ ηηο εηζαγφκελεο πεγέο ελέξγεηαο, φπσο είλαη ην πεηξέιαην, ησλ νπνίσλ νη ηηκέο θαη νη πνζφηεηεο κεηαβάιινληαη θαηά βνχιεζε, δεκηνπξγψληαο έλα θιίκα αλαζθάιεηαο ζηνλ ηνκέα ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ. Δπηπιένλ, ε κείσζε ηεο εηζαγσγήο θαπζίκσλ, φπσο ην πεηξέιαην, κεηψλεη αληίζηνηρα ηηο ζπλαιιαγκαηηθέο ξνέο ηεο ρψξαο πξνο ρψξεο εθηφο Δ.Δ. Παξάιιεια, επηηπγράλεηαη ε απνθέληξσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο, ιφγσ ηεο ελεξγεηαθήο δηαζπνξάο ησλ ΑΠΔ, κε απνηέιεζκα ηε δπλαηφηεηα θάιπςεο ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη ηε ζπλεπαθφινπζε αλαθνχθηζε ησλ ζπζηεκάησλ ππνδνκήο θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ απσιεηψλ απφ ηε κεηαθνξά ελέξγεηαο, ελψ επηηπγράλεηαη ε αλάπηπμε νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά ππνβαζκηζκέλσλ πεξηνρψλ κε ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηελ πξνζέιθπζε αλάινγσλ επελδχζεσλ (Καιδέιιεο Η. 2005, Gipe P.2004, ΚΑΠΔ, Σα ραξαθηεξηζηηθά απηά είλαη γλσζηά θαη αθνξνχλ θάζε κνξθή αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο Μεηνλεθηήκαηα ρεηηθά κε ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνχ, θχξηα αλαθνξά γίλεηαη ζηε ρακειή, κε ηα ζεκεξηλά ηερλνινγηθά δεδνκέλα, δπλαηφηεηα απμεκέλεο αμηνπνίεζεο ηεο θηλεηηθήο ελέξγεηαο ηνπ αλέκνπ. Ζ ρακειή ξνή ηεο αμηνπνηήζηκεο θηλεηηθήο ελέξγεηαο (Watt/m 2 ), ε νπνία ζηηο κέξεο καο θηάλεη ζηηο κεγαιχηεξεο κεραλέο ηα 5MW/m 2, έρεη σο απνηέιεζκα ηε ρξήζε κεγάινπ αξηζκνχ κεραλψλ, θαζψο θαη αλεκνγελλεηξηψλ κεγάισλ δηαζηάζεσλ γηα ηελ παξαγσγή ηεο επηζπκεηήο πνζφηεηαο ελέξγεηαο. Φπζηθά ε ηερλνινγία βειηηψλεηαη ζηνλ ηνκέα ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο, απμάλνληαο δηαξθψο ηε ξνή ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζηηο ζχγρξνλεο αλεκνγελλήηξηεο. Δπίζεο, ε αδπλακία ζπλερνχο πξφβιεςεο ηεο ηαρχηεηαο θαζψο θαη ηεο δηεχζπλζεο ησλ αλέκσλ, κεηψλεη ηε δπλαηφηεηα επαξθνχο αμηνπνίεζεο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο θαηά ην 101

102 πνζνζηφ πνπ είλαη απαξαίηεην θάζε ζηηγκή. Πξνθεηκέλνπ λα εμαιεηθζεί ην κεηνλέθηεκα απηφ, νη αλεκνγελλήηξηεο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ζπλδπαζκφ κε άιιεο πεγέο ελέξγεηαο σο εθεδξηθέο, κε ηελ παξάιιειε ρξήζε ηνπ ειεθηξηθνχ δηθηχνπ. ηηο πεξηπηψζεηο απηφλνκσλ κνλάδσλ, ιφγσ ηεο απμνκείσζεο ηεο παξαγφκελεο πνζφηεηαο ελέξγεηαο, θαζίζηαηαη αλαγθαία ε αλάπηπμε ζπζηεκάησλ απνζήθεπζεο ηεο ελέξγεηαο, πξνθεηκέλνπ λα ππάξρεη δηαξθψο επαξθήο δηαζέζηκε ελέξγεηα. Σα ζπζηήκαηα απηά απμάλνπλ ην θφζηνο ηεο επέλδπζεο. Δπηπιένλ, ηα θαηάιιεια γηα ηελ εγθαηάζηαζε αηνιηθψλ κνλάδσλ ζεκεία (φπνπ δειαδή ππάξρεη πςειφ αηνιηθφ δπλακηθφ), βξίζθνληαη ζπλήζσο ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο, καθξηά απφ ηηο πφιεηο φπνπ παξνπζηάδεηαη ε κεγαιχηεξε δήηεζε ζε ειεθηξηζκφ. Σν γεγνλφο απηφ δπζθνιεχεη ηελ αλάπηπμε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο απφ αηνιηθή ελέξγεηα, ιφγσ ηεο έιιεηςεο ησλ θαηάιιεισλ ππνδνκψλ θαζψο θαη ηεο αλάγθεο επέθηαζεο ηνπ εζληθνχ δηθηχνπ κεηαθνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Σέινο, παξφιν πνπ ην θφζηνο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο έρεη κεησζεί δξακαηηθά ηα ηειεπηαία 10 ρξφληα, ε ζρεηηθή ηερλνινγία απαηηεί αθφκα κηα αξρηθή επέλδπζε πνιχ πςειφηεξε απφ εθείλε ησλ γελλεηξηψλ πνπ ιεηηνπξγνχλ κε θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ. Παξφια απηά, ην θφζηνο ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο κεηψλεηαη ζπλερψο. Αλάινγα κε ηνλ ηξφπν ππνινγηζκνχ, είλαη ζίγνπξα ζπγθξίζηκν κε ηνλ θαζαξφ άλζξαθα, είλαη πην νηθνλνκηθφ απφ ηελ ππξεληθή ελέξγεηα θαη αξρίδεη λα πιεζηάδεη ηηο κεγάιεο πδξνειεθηξηθέο εγθαηαζηάζεηο (Καιδέιιεο Η.2005, Gipe P.2004). 6.4 Αλεζπρίεο πνπ εθθξάδνληαη ζρεηηθά κε ηα αηνιηθά πάξθα Παξά ηνλ ήπην ραξαθηήξα ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο, θαηά θαηξνχο εθθξάδνληαη έληνλεο αλεζπρίεο γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ, θπξίσο εθ ζηφκαηνο ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ ζηηο πεξηνρέο φπνπ εγθαζίζηαληαη απηά. Οη επηθξίζεηο αλαθνξηθά κε ηα πάξθα απηά πεξηιακβάλνπλ ηηο επηπηψζεηο ηνπο ηφζν ζην θπζηθφ φζν θαη ζην αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο πάλησο νη αλεζπρίεο πξνθαινχληαη ιφγσ ηεο έιιεηςεο επαξθνχο ελεκέξσζεο ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ θαη ηεο επαθφινπζεο θαρππνςίαο έλαληη ηεο ξαγδαίαο αλάπηπμεο ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα. 102

103 Οη πην δηαδεδνκέλεο αλεζπρίεο αθνξνχλ ηελ αηζζεηηθή ή νπηηθή φριεζε, δειαδή ηελ επηβάξπλζε ηνπ θπζηθνχ ηνπίνπ απφ ηηο κεγάινπ κεγέζνπο αλεκνγελλήηξηεο, θαζψο θαη ηελ ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο απφ ηηο εξγαζίεο νδνπνηίαο γηα ηε δηάλνημε λέσλ δξφκσλ πξνο ηα πάξθα, ζηελ πεξίπησζε πνπ απηνί δελ ππάξρνπλ. Σν δήηεκα ηεο νπηηθήο φριεζεο ησλ αλεκνγελλεηξηψλ είλαη ππνθεηκεληθφ θαη ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ πξνδηάζεζε ηνπ αηφκνπ έλαληη απηψλ. Δθφζνλ ην άηνκν έρεη κηα αξλεηηθή πξνδηάζεζε έλαληη ησλ Α/Γ, ε ζέαζή ηνπο είλαη απηνλφεην φηη ζα ηνπ δεκηνπξγεί πξφβιεκα. Αλαθνξηθά κε ηελ πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε, είλαη θξίζηκν λα επηζεκαλζεί φηη ηεο εγθαηάζηαζεο ελφο Α/Π θαη ηεο έλαξμεο ηεο παξαγσγηθήο ηνπ δηαδηθαζίαο, πξνεγείηαη ε πεξηβαιινληηθή αδεηνδφηεζε (ΦΔΚ 663 Β/ ), ε νπνία ζηεξίδεηαη ζε εηδηθέο κειέηεο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ ησλ έξγσλ. Ζ ελδερφκελε ππνβάζκηζε ηνπ ηνπίνπ έξρεηαη ζχκθσλα κε ηνπο επηθξηηέο ησλ Α/Π, ζε αληίζεζε κε ηελ πξνζπάζεηα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο απηά δξαζηεξηνπνηνχληαη, θαζψο ππνβαζκίδεηαη ε θπζηθφηεηα ηνπ ηνπίνπ. Παξφια απηά, έρεη παξαηεξεζεί ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηε Γαλία, λα απνηεινχλ ηα ίδηα ηα πάξθα ζχγρξνλν ηνπξηζηηθφ αμηνζέαην. Ζ αθνπζηηθή φριεζε είλαη κηα επξέσο δηαδεδνκέλε αλεζπρία, ε νπνία πεξηιακβάλεη θαη ηνπο ήρνπο ρακειήο ζπρλφηεηαο, ηνπο ιεγφκελνπο ππφερνπο (infrasound) πνπ εθπέκπεη έλα αηνιηθφ πάξθν, νη νπνίνη ζχκθσλα κε νξηζκέλεο κειέηεο (G.P. Van Den Berg (2004) ) έρνπλ επηπηψζεηο ζηελ ηθαλφηεηα χπλνπ ησλ πεξίνηθσλ. ηηο κέξεο καο, ην δήηεκα ηνπ κεραληθνχ θαη αεξνδπλακηθνχ ζνξχβνπ πνπ εθπέκπνπλ νη αλεκνγελλήηξηεο αληηκεησπίδεηαη ζε αξθεηά κεγάιν βαζκφ ηερλνινγηθά, κε ηελ εζσηεξηθή ερνκνλσηηθή επέλδπζε ζην θέιπθνο ηεο θαηαζθεπήο θαη ηελ εηδηθή ζρεδίαζε ησλ πηεξπγίσλ. Δπηπιένλ, κε ηε ζεζκνζέηεζε εηδηθψλ φξσλ εγθαηάζηαζεο ησλ Α/Π ζε αζθαιή απφζηαζε απφ θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο (ειάρηζηε απφζηαζε 500 κέηξσλ απφ νηθηζκνχο), ην επίπεδν ηνπ αληηιεπηνχ ζνξχβνπ απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ κεραλψλ, κεηψλεηαη ζην ειάρηζην. Άιιε κηα αλεζπρία πνπ εθθξάδεηαη ζρεηηθά κε ηε ιεηηνπξγία ησλ Α/Π, πεξηιακβάλεη ηελ πξφθιεζε ειεθηξνκαγλεηηθψλ παξεκβνιψλ. Αλαθνξηθά κε ην ειεθηξνκαγλεηηθφ πεδίν ηεο ειεθηξνγελλήηξηαο, απηφ είλαη εμαηξεηηθά αζζελέο θαη πξνέξρεηαη απφ ηελ ειεθηξνγελλήηξηα θαη ην κεηαζρεκαηηζηή κέζεο ηάζεο, ελψ πεξηνξίδεηαη ζε κηα πνιχ κηθξή απφζηαζε γχξσ απφ ην θέιπθνο ηεο πνπ είλαη ηνπνζεηεκέλν ηνπιάρηζηνλ κέηξα πάλσ απφ ην έδαθνο. Γηα ην ιφγν απηφ δελ πθίζηαηαη πξαγκαηηθφ ζέκα έθζεζεο ζηελ ειεθηξνκαγλεηηθή αθηηλνβνιία νχηε θαλ ζηε βάζε ηεο αλεκνγελλήηξηαο. ηελ πξάμε, ην πξφβιεκα ησλ παξεκβνιψλ πξνεξρφηαλ απφ ηελ πξψηε γεληά αλεκνγελλεηξηψλ πνπ έθεξε κεηαιιηθά 103

104 πηεξχγηα, κε απνηέιεζκα ηελ απμνκείσζε ηνπ ζήκαηνο ιφγσ αληαλαθιάζεσλ. ε θάζε πεξίπησζε, ζηελ Διιάδα έρεη πξνβιεθζεί ε ηήξεζε κηαο ειάρηζηεο απφζηαζεο ησλ Α/Π απφ ηειεπηθνηλσληαθνχο θαη ξαδηνηειενπηηθνχο ζηαζκνχο. Ζ επίδξαζε ησλ Α/Π ζηηο γεσξγηθέο θαη θηελνηξνθηθέο δξαζηεξηφηεηεο, θαζψο θαη ζηε κεηαθίλεζε ησλ πιεζπζκψλ ησλ πνπιηψλ απνηεινχλ δπν αθφκε επξέσο εθθξαζκέλεο αλεζπρίεο. Αλαθνξηθά κε ην πξψην δήηεκα, δελ ππάξρνπλ ζρεηηθέο ελδείμεηο πνπ λα απνδεηθλχνπλ ηελ επηβάξπλζε ηνπ γεσξγηθνχ ή θηελνηξνθηθνχ πξντφληνο απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ Α/Π, ελψ νη ζπλήζεηο ζέζεηο ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ είλαη ζε νξεηλέο πεξηνρέο κε ζακλψδε βιάζηεζε αθξηβψο ιφγσ ησλ πςειψλ ηαρπηήησλ ηνπ αλέκνπ πνπ επλννχλ ηελ εγθαηάζηαζή ηνπο. Αλαθνξηθά κε ηελ επίδξαζε ησλ πάξθσλ ζηνλ πιεζπζκφ ησλ απνδεκεηηθψλ πνπιηψλ, ζρεηηθέο κειέηεο απνδεηθλχνπλ φηη ε κεηαθίλεζε ησλ πιεζπζκψλ ησλ πνπιηψλ δελ επεξεάδεηαη απφ ηελ χπαξμε αηνιηθψλ πάξθσλ, ελψ ην πνζνζηφ ζαλάησλ ιφγσ ηεο πξφζθξνπζεο ησλ πνπιηψλ κε Α/Γ, πζηεξεί θαηά πνιχ απφ άιιεο αηηίεο ζαλάηνπ, φπσο ην θπλήγη, ε πξφζθξνπζε ζε νρήκαηα θαη ζε γξακκέο κεηαθνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Παξφια απηά, ην ζέκα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πιεζπζκνχ ησλ πνπιηψλ ζε επαίζζεηεο νηθνινγηθά θαη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε θαηά ηε θάζε ζρεδηαζκνχ θαη ρσξνζέηεζεο ηνπ αηνιηθνχ πάξθνπ (Μπηλφπνπινο Δ., Υαβηαξφπνπινο Π., ΚΑΠΔ) 6.5 Μνλάδεο Αηνιηθήο Δλέξγεηαο ζηνλ θόζκν Παγθνζκίσο, ε αλάπηπμε ησλ κνλάδσλ αηνιηθήο ελέξγεηαο ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη ξαγδαία. Ζ αλάπηπμε απηή νθείιεηαη ζηελ σξίκαλζε ηεο ηερλνινγίαο ζηνλ ηνκέα απηφ θαη ζηελ ζηαδηαθή κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο, θαζψο επίζεο ζηηο πνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη ηδηαίηεξα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ. Σν 2006, χζηεξα απφ ηε δεκνζίεπζε ηεο ηέηαξηεο αλαθνξάο ηεο Γηαθπβεξλεηηθήο Δπηηξνπήο γηα ηηο Κιηκαηηθέο Αιιαγέο (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC), πξαγκαηνπνηήζεθε ε δεκνζίεπζε ησλ εηήζησλ ζηαηηζηηθψλ ηνπ Παγθφζκηνπ πκβνπιίνπ γηα ηελ Αηνιηθή Δλέξγεηα (Global Wind Energy Council -GWEC). Οη ζηαηηζηηθέο απηέο πεξηιακβάλνπλ ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ αλάπηπμε ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζε πεξηζζφηεξεο 104

105 απφ 70 ρψξεο, δείρλνληαο φηη κέζα ζην 2006 εγθαηαζηάζεθαλ παγθνζκίσο MW, αλεβάδνληαο ηε δπλακηθφηεηα ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζηηο κέξεο καο ζην επίπεδν ησλ MW, απφ MW πνπ ήηαλ έλαλ ρξφλν πξηλ. Ζ αλάπηπμε απηή απνδεηθλχεη ηελ ηαρεία αληαπφθξηζε ηεο δηεζλνχο θαηαζθεπαζηηθήο βηνκεραλίαο ζηα λέα δεδνκέλα, αλαδεηθλχνληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ηελ αηνιηθή ελέξγεηα ζε ζεκαληηθφ παξάγνληα ηεο παγθφζκηαο ελεξγεηαθήο αγνξάο. Μφλν ην 2006, δαπαλήζεθαλ ζπλνιηθά 18 δηο γηα ηελ εγθαηάζηαζε θαηλνχξγησλ αηνιηθψλ κνλάδσλ. Οη ρψξεο κε ηνλ πςειφηεξν αξηζκφ εγθαηεζηεκέλσλ αηνιηθψλ κνλάδσλ είλαη ε Γεξκαλία ( MW), ε Ηζπαλία ( MW), νη ΖΠΑ ( MW), ε Ηλδία (6.270 MW) θαη ε Γαλία (3.136 MW). Δπηπιένλ, δεθαηξείο ρψξεο πεξηιακβάλνληαη ζηε ιίζηα κε ζπλνιηθά εγθαηεζηεκέλε ηζρχ ε νπνία μεπεξλάεη ηα MW, κε ηε Γαιιία θαη ηνλ Καλαδά λα πεξλνχλ ην φξην απηφ κέζα ζην ε φξνπο δεκηνπξγίαο λέσλ αηνιηθψλ κνλάδσλ, ην 2006, νη ΖΠΑ δηαηήξεζαλ ηελ πξψηε ζέζε, κε MW, αθνινπζνχκελε απφ ηε Γεξκαλία (2.233 MW), ηελ Ηλδία (1.840 MW), ηελ Ηζπαλία (1.587 MW), ηελ Κίλα (1.347 MW) θαη ηε Γαιιία (810 MW). Ζ Δπξσπατθή Έλσζε απνηειεί ηελ θπξίαξρε αγνξά, κε ζπλνιηθή ηζρχ ηεο ηάμεο ησλ MW ζηα ηέιε ηνπ 2006, απνηειψληαο ην 65% ηνπ παγθφζκηνπ ζπλφινπ. Ζ επξσπατθή αηνιηθή ηζρχο απμήζεθε κέζα ζε έλαλ ρξφλν θαηά 19%, παξάγνληαο πεξίπνπ 100 TWh ειεθηξηζκνχ, ίζν κε ην 3,3% ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο ζηελ Δ.Δ. (ΗΔΑ, Global Wind Energy Council, 2007) Πίλαθαο 6.5: Παγθόζκηα εγθαηεζηεκέλε ηζρύο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζηα ηέιε ηνπ 2006 πλνιηθή Ιζρύο MW Μεξίδην Αγνξάο Γεξκαλία 20, % Ηζπαλία 11, % ΖΠΑ 11, % Ηλδία 6, % Γαλία 3, % Κίλα 2, % Ηηαιία 2, % 105

106 Ζλσκέλν Βαζίιεην 1, % Πνξηνγαιία 1, % Γαιιία 1, % Top 10 ύλνιν 63, % Τπόινηπεο ρώξεο 11, % Παγθόζκην ζύλνιν 74, % Πηγή: Global Wind Energy Council Press Release: Global Wind Energy Markets continue to boom 2006 another record year, Brussels, 2/2/2007 Ζ έθξεμε απηή ζηνλ ηνκέα ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο μεθίλεζε ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, κε ηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ, θπξίσο ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο, παξάιιεια κε ην δήηεκα ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ θαη ηελ επηθχξσζε ηνπ Πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην θαη ησλ φξσλ κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ πνπ απηφ ζπλεπάγεηαη ζε παγθφζκην επίπεδν. ην δηάγξακκα απνηππψλεηαη ε εθξεθηηθή αλάπηπμε πνπ ζπληειείηαη παγθνζκίσο ζηνλ ηνκέα ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο απφ ην 1995 κέρξη ηηο κέξεο καο. Πηγή: Global Wind Energy Council Press Release: Global Wind Energy Markets continue to boom 2006 another record year, Brussels, 2/2/

107 Ζ αηνιηθή, είλαη ε κφλε κέρξη ζηηγκήο νηθνλνκηθά αληαγσλίζηκε ησλ ζπκβαηηθψλ θαπζίκσλ αλαλεψζηκε πεγή ελέξγεηαο, κε ηηο ππφινηπεο ΑΠΔ λα αθνινπζνχλ. ην παξάξηεκα ηεο εξγαζίαο παξαηίζεηαη αλαιπηηθφο πίλαθαο ηεο εγθαηεζηεκέλεο αηνιηθήο ηζρχνο αλά Ήπεηξν θαη ρψξα, θαζψο θαη ν ράξηεο κε ηε ζπλνιηθά εγθαηεζηεκέλε ηζρχ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, αλά θξάηνο - κέινο. πκπεξαζκαηηθά, ε ηερλνινγία ησλ αλεκνγελλεηξηψλ δηαξθψο βειηηψλεηαη θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα, απμάλνληαο ηελ απφδνζή ηνπο, ε νπνία κεγηζηνπνηείηαη ζε πεξηνρέο κε επλντθφ αηνιηθφ δπλακηθφ. Παξά ηηο αλεζπρίεο πνπ εθθξάδνληαη ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπο, ε αλάπηπμε ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη ξαγδαία, κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε λα δηαηεξεί ζην έδαθφο ηεο ην 65% ηεο ζπλνιηθά εγθαηεζηεκέλεο ηζρχο ζηνλ θφζκν. 7. ΜΟΝΑΓΔ ΑΙΟΛΙΚΗ ΔΝΔΡΓΔΙΑ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ ΟΣΑ Α ΚΑΙ Β ΒΑΘΜΟΤ 7.1 Αηνιηθά πάξθα - Γεληθή Παξνπζίαζε Όπσο αλαθέξζεθε αλσηέξσ, νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο - κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, δεζκεπφκελεο απφ ην Πξσηφθνιιν ηνπ Κηφην θαη ηηο πνιηηηθέο απνθάζεηο ηεο Έλσζεο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ, αμηνπνίεζαλ ηηο επελδπηηθέο επθαηξίεο πνπ πξφζθεξε ε πνιηηηθή επηδνηήζεσλ ηεο Δ.Δ. ππέξ ησλ ΑΠΔ, αλαπηχζζνληαο ζχληνκα έλα επλντθφ ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο. Απνηέιεζκα ηεο πνιηηηθήο πνπ εθαξκφζηεθε ζηηο ρψξεο απηέο είλαη ε ζηαζεξή αλάπηπμε ησλ αηνιηθψλ κνλάδσλ, κε ηε Γεξκαλία θαη ηελ Ηζπαλία λα δηαηεξνχλ ην 50% ηνπ κεξηδίνπ ηεο ζπλνιηθά εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. ηελ Διιάδα, ζχκθσλα κε ηνλ ζηφρν ηεο Οδεγίαο 2001/77/ΔΚ, ην πνζνζηφ παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ αηνιηθέο κνλάδεο ζην ζχλνιν ηεο παξαγφκελεο ελέξγεηαο ζα πξέπεη κέρξη ην 2010 λα είλαη 10,42%, παξάγνληαο 7,09 ΣWh εηεζίσο (ζχλνιν παξαγσγήο απφ ΑΠΔ 20,1% (7.193 MW) θαη 13,7 ΣWh αληίζηνηρα). 107

108 ηα ηέιε ηνπ 2006, ε ζπλνιηθά εγθαηεζηεκέλε αηνιηθή ηζρχο αλεξρφηαλ ζηα 746 MW, παξνπζηάδνληαο αχμεζε θαηά 24% ζε ζχγθξηζε κε ηα δεδνκέλα ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο. Μέζα ζην 2006, 124 κνλάδεο αηνιηθήο ελέξγεηαο ζπλνιηθήο ηζρχνο 142 MW, ζπλδέζεθαλ ζην ειεθηξηθφ δίθηπν ηεο ρψξαο. Σν ίδην έηνο, ε ζπλνιηθή ειεθηξνπαξαγσγή απφ ηα αηνιηθά πάξθα αλήιζε πεξίπνπ ζε GWh, πνζφ πνπ αληηζηνηρεί ζην 3% ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηε ρψξα. (IEA Wind Energy Annual Report 2006) Σν δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεη αζξνηζηηθά ηελ εμέιημε ζηελ εγθαηάζηαζε κνλάδσλ αηνιηθήο ελέξγεηαο ζηε ρψξα καο θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Πηγή: IEA Wind Energy Annual Report 2006 Μέζα ζε δέθα ρξφληα, απφ ην 1996 έσο ην 2006, ε αηνιηθή ηζρχο ζηελ Διιάδα απμήζεθε απφ 28 MW ζε 749 MW. Ζ κεηαβνιή είλαη ζεκαληηθή, παξφια απηά, ζπγθξηλφκελε κε ηελ αληίζηνηρε αχμεζε άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ είλαη αξθεηά ρακειή. Όκνηα, ε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ηα αηνιηθά πάξθα ζηελ Διιάδα απμήζεθε απφ 37 GWh ην 1996, ζε Gwh ην 2006, κε ηελ παξαγφκελε ελέξγεηα ην 2000, 2001, 2002, 108

109 2003, 2004 θαη 2005 λα είλαη 460 Gwh, 756 Gwh, 650 Gwh, 850 Gwh, Gwh θαη Gwh, αληίζηνηρα. Όπσο αλαιχζεθε θαη ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην, ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηελ αδεηνδφηεζε, εγθαηάζηαζε θαη ιεηηνπξγία ησλ αηνιηθψλ κνλάδσλ ζηελ Διιάδα, βξίζθεηαη αθφκε ππφ ξχζκηζε. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, νη επελδχζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο, παξακέλνπλ αθφκε ζε ρακειά επίπεδα, ζε κηα επλνεκέλε απφ άπνςεο αηνιηθνχ δπλακηθνχ, ρψξα. 7.2 Αηνιηθά πάξθα - Παξνπζίαζε αλά Πεξηθέξεηα Αξρηθά, ην επελδπηηθφ ελδηαθέξνλ γηα ηε δεκηνπξγία κνλάδσλ αηνιηθήο ελέξγεηαο επηθεληξψζεθε ζε πεξηνρέο πςεινχ αηνιηθνχ δπλακηθνχ, φπσο είλαη νη λεζησηηθέο πεξηνρέο, ε Δχβνηα, ε Λαθσλία, ε Θξάθε θαη ε Αηηηθή 14. Λφγσ φκσο ηεο απαίηεζεο γηα ηελ ελίζρπζε ησλ δηθηχσλ κεηαθνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη επηπιένλ ιφγσ ησλ πξνβιεκάησλ απνξξφθεζεο ηνπ δηθηχνπ ζηελ πξνζπάζεηα εγθαηάζηαζεο ησλ επηπιένλ κνλάδσλ ζηηο πεξηνρέο απηέο, ην επελδπηηθφ ελδηαθέξνλ κεηαηνπίζηεθε ζηα νξεηλά ηεο επεηξσηηθήο ρψξαο (Βνησηία, Φσθίδα, Φζηψηηδα, Δπξπηαλία, Αξθαδία, Αραΐα, Αξγνιίδα, Κηιθίο, έξξεο θαη αιινχ). (ΤΠΔΥΧΓΔ 2007) χκθσλα κε ηα επίζεκα ζηνηρεία πνπ παξαηίζεληαη απφ ηελ Διιεληθή Δπηζηεκνληθή Έλσζε Αηνιηθήο Δλέξγεηαο ( ε θαηαλνκή ηεο αηνιηθήο ηζρχνο αλά πεξηθέξεηα κέρξη ηα ηέιε ηνπ 2006 (30/11/2006) ήηαλ ε αθφινπζε: 14 Ο Ν. Αηηηθήο δελ εκπίπηεη ζηνπο πεξηνξηζκνχο ηνπ δηθηχνπ, αιιά κε ηελ απφθαζε ηεο 38 εο πλεδξίαζεο/ ηνπ ΟΡΓΑΝΗΜΟΤ ΡΤΘΜΗΣΗΚΟΤ ΥΔΓΗΟΤ & ΠΡΟΣΑΗΑ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΑΘΖΝΑ θξίζεθε ηειηθά φηη «δεν είναι ζκόπιμη η εγκαηάζηαζη ΑΠΕ ζηην ηόζο εςαίζθηηη πεπιβαλλονηικά πεπιοσή ηηρ Αηηικήρ». 109

110 Πηγή: Ελληνική Επιζηημονική Ένυζη Αιολικήρ Ενέπγειαρ ( Δπνκέλσο, ην κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο αηνιηθήο ειεθηξνπαξαγσγήο πξνεξρφηαλ ζηα ηέιε ηνπ 2006 απφ ηελ Πεξηθέξεηα ηεο Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο Θξάθεο, κε ζπλνιηθά 187 εγθαηεζηεκέλεο Α/Γ κέρξη ηα ηέιε ηνπ Αθνινχζσο, ε Δχβνηα θαη ε Πεξηθέξεηα ηεξεάο Διιάδαο έρνπλ εγθαηεζηεκέλα πάξθα ηζρχνο 204 MW, κε ηε ρξεζηκνπνίεζε φκσο ηνπ δηπιάζηνπ αξηζκνχ Α/Γ, νη νπνίεο αλέξρνληαη ζε 343. Ζ Κξήηε θαη ε Πεινπφλλεζνο ζπκβάιινπλ κε 124 MW θαη 102MW, αληίζηνηρα, ελψ φπσο παξαηεξείηαη απφ ηα δεδνκέλα, ζηα λεζηά ηνπ Αηγαίνπ ε αλάπηπμε ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο παξακέλεη ρακειή, κε ζπλνιηθά 185 εγθαηεζηεκέλεο Α/Γ ηζρχνο 66,59 MW παξά ην πινχζην αηνιηθφ δπλακηθφ ηνπ Αηγαίνπ Πειάγνπο. Σέινο, ειάρηζηε δξαζηεξηφηεηα, ηζρχνο 13,60 MW θαη 3,12 MW παξνπζηάδεηαη ζηα λεζηά ηνπ Ηνλίνπ θαη ζηελ Αηηηθή αληίζηνηρα. Κχξηνη παξαγσγνί πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηε ρψξα καο ζηνλ ηνκέα ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο είλαη νη αθφινπζνη (ζηνηρεία 11/2006): 110

111 Πηγή: Ελληνική Επιζηημονική Ένυζη Αιολικήρ Ενέπγειαρ ( Όπσο πξνθχπηεη απφ ηνλ πίλαθα, ην 50% ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο κε ρξήζε αηνιηθήο ελέξγεηαο ζηελ Διιάδα πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηξεηο εηαηξείεο: ηελ Ρφθαο ΑΒΔΔ (κέινο ηνπ ηζπαληθνχ Οκίινπ Iberdrola ν κεγαιχηεξνο παξαγσγφο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ παγθνζκίσο), ηελ Σέξλα (κέινο ηνπ Οκίινπ ΓΔΚ) θαη ηελ EDF (κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο εηαηξείεο ζηε Γαιιία ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο). 7.3 Αηνιηθά πάξθα Παξνπζίαζε αλά ΟΣΑ Β βαζκνύ χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ 2004, ε θαηαλνκή ηζρχνο (ζε MW) αλά ΟΣΑ Β βαζκνχ ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ πνπ βξίζθνληαη ζε ιεηηνπξγία, πνπ έρνπλ άδεηα εγθαηάζηαζεο θαη ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ κε άδεηα παξαγσγήο, απεηθνλίδεηαη ζηνλ πίλαθα αθνινχζσο: 111

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Εθνικό Συνέδριο «Γεωθερμική Ηλεκτροπαραγωγή» Ξενοδοχείο Divani Caravel Αθήνα 20 Νοεμβρίου 2013 Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Α.Μπένου, Ι. Χωροπανίτης Τμήμα Γεωθερμικής Ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ηότοι εργαζηηρίοσ ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηνύλ βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ Windows XP πνπ ζρεηίδνληαη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ. Δρώτηση 1

ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ. Δρώτηση 1 ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ Πνιινί άλζξσπνη πηζηεύνπλ όηη ν άλεκνο ζα έπξεπε λα αληηθαηαζηήζεη ην πεηξέιαην θαη ην θάξβνπλν σο πεγή ελέξγεηαο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηζκνύ. Οη θαηαζθεπέο πνπ θαίλνληαη ζηελ εηθόλα είλαη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΤ ΜΑΡΙΑ ΣΖΑΜΟΤΡΑΝΗ ΕΛΕΝΗ ΟΤΣΖΙΟΤ ΑΤΓΕΡΙΝΗ ΧΑΙΔΕΜΕΝΑΚΗ ΝΑΣΑΛΙΑ

ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΤ ΜΑΡΙΑ ΣΖΑΜΟΤΡΑΝΗ ΕΛΕΝΗ ΟΤΣΖΙΟΤ ΑΤΓΕΡΙΝΗ ΧΑΙΔΕΜΕΝΑΚΗ ΝΑΣΑΛΙΑ 1 ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΤ ΜΑΡΙΑ ΣΖΑΜΟΤΡΑΝΗ ΕΛΕΝΗ ΟΤΣΖΙΟΤ ΑΤΓΕΡΙΝΗ ΧΑΙΔΕΜΕΝΑΚΗ ΝΑΣΑΛΙΑ ΝΟΗΠΚΝΠ 2 Τν πεηξέιαην, πνπ κεξηθέο θνξέο ζηελ θαζεκεξηλή γιώζζα απνθαιείηαη θαη μαύπορ σπςσόρ ή τσάι τος Ρέξαρ, είλαη

Διαβάστε περισσότερα

Σατινίδης Σσμεών Απάνηηζη.

Σατινίδης Σσμεών Απάνηηζη. Σατινίδης Σσμεών Σα βηνθαχζηκα είλαη ην κφλν θαηάιιειν δηαζέζηκν ππνθαηάζηαην ηεο βελδίλεο θαη ηνπ ληήδει ζηηο κεηαθνξέο. Βηνθαχζηκα φπσο ην βηνληήδει θαη ε βηναηζαλφιε ρξεζηκνπνηνχληαη ζήκεξα αλακεκηγκέλα

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger Κεθάλαιο 1 Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΠΛΑΝΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Κεθάιαην 1: Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Σπγγξαθείο: Δξ. Andrea Grimm, Δξ.

Διαβάστε περισσότερα

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο:

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Σύνθεζη ηαλανηώζεων Α. Σύλζεζε δύν α.α.η ηεο ίδιας ζστνόηηηας Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Η απνκάθξπλζε

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Θέματα. Έζησ όηη ζε δείγκα 35 θαηνηθηώλ πνπ ελνηθηάδνληαη ζε θνηηεηέο ζηελ Κνδάλε βξέζεθε ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζηα 5 επξώ, ελώ ζην Ζξάθιεην ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΝΑΚ θαη ιέβεηεο. Ζκεξίδα 20/11/2010. Σσηήξεο Καηζηκίραο Γξ. Μεραλνιόγνο Μεραληθόο. Γεληθόο Γξακκαηέαο β ΔΝ.Δ.ΔΠΙ.Θ.Δ. Αζήλα 20.11.

ΚΔΝΑΚ θαη ιέβεηεο. Ζκεξίδα 20/11/2010. Σσηήξεο Καηζηκίραο Γξ. Μεραλνιόγνο Μεραληθόο. Γεληθόο Γξακκαηέαο β ΔΝ.Δ.ΔΠΙ.Θ.Δ. Αζήλα 20.11. Ζκεξίδα 2/11/21 ΚΔΝΑΚ θαη ιέβεηεο Σσηήξεο Καηζηκίραο Γξ. Μεραλνιόγνο Μεραληθόο Γεληθόο Γξακκαηέαο β ΔΝ.Δ.ΔΠΙ.Θ.Δ. Αζήλα 2.11.21 Πεγέο ελέξγεηαο Σπλ. Πξσηνγελήο Δλέξγεηα = Σ Καηαλ. Δλέξγεηα θαπζίκνπ x Σπλη.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ηαηηθή ηωλ ξεπζηώλ (Τδξνζηαηηθή) Ση είλαη ηα ξεπζηά - Γεληθά Ππθλόηεηα Πίεζε Μεηαβνιή ηεο πίεζεο ζπλαξηήζεη ηνπ βάζνπο Αξρή ηνπ Pascal Τδξνζηαηηθή πίεζε Αηκνζθαηξηθή πίεζε Απόιπηε &

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000.

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000. ΔΕΟ 13 Ποσοτικές Μέθοδοι Σσνάρηηζη Κόζηοσς C(), μέζο κόζηος C()/. Παράδειγμα 1 Μηα εηαηξεία δαπαλά γηα θάζε πξντόλ Α πνπ παξάγεη 0.0 λ.κ. Τα πάγηα έμνδα ηεο εηαηξείαο είλαη 800 λ.κ. Ζεηείηαη 1) Να πεξηγξάςεηε

Διαβάστε περισσότερα

Η απνξξόθεζε ηνπ νξαηνύ θσηόο γίλεηαη κέζσ ρξσζηηθώλ νπζηώλ πνπ νλνκάδνληαη τλωροθύλλες.

Η απνξξόθεζε ηνπ νξαηνύ θσηόο γίλεηαη κέζσ ρξσζηηθώλ νπζηώλ πνπ νλνκάδνληαη τλωροθύλλες. ΦΩΣΟΤΝΘΔΗ Δλαιιαθηηθή δηεξγαζία παξαγσγήο ελέξγεηαο Υξεζηκνπνηείηαη από ηνπο νλνκαδόκελνπο θσηνζπλζεηηθνύο νξγαληζκνύο Οπζηαζηηθά ε αληίζηξνθε δηεξγαζία ηεο αλαπλνήο πλίζηαηαη ζηελ δέζκεπζε ειηαθήο ελέξγεηαο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΕ και Μικρά Υδρο-Ηλεκτρικά Έργα (Μ.ΥΗ.Ε)

ΑΠΕ και Μικρά Υδρο-Ηλεκτρικά Έργα (Μ.ΥΗ.Ε) NEWSLETTER ΑΠΕ#2 ΑΠΕ και Μικρά Υδρο-Ηλεκτρικά Έργα (Μ.ΥΗ.Ε) Με αθνξκή ηελ ηξέρνπζα επηθαηξφηεηα ζρεηηθά κε ηα ζέκαηα ηεο αλάπηπμεο ησλ Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο (ΑΠΔ) ζηε ρψξα καο ζα ζέιακε λα ζαο παξνπζηάζνπκε

Διαβάστε περισσότερα

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ Φξεζηκόηεηα καζεκαηηθώλ Αξρή θαηακέηξεζεο Όζα έδσζαλ νη Έιιελεο... Τξίγσλνη αξηζκνί Τεηξάγσλνη αξηζκνί Δπηκήθεηο αξηζκνί Πξώηνη αξηζκνί Αξηζκνί κε μερσξηζηέο ηδηόηεηεο Γίδπκνη πξώηνη

Διαβάστε περισσότερα

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12 Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 11-12 Project 6: Ταμίδη κε ηε Μεραλή ηνπ Φξόλνπ Υπεύζπλνη Καζεγεηέο: Ε. Μπηιαλάθε Φ. Αλησλάηνο Δρώηηζη 3: Πνηα από ηα παξαθάησ ΜΜΕ ηεξαξρείηε από πιεπξάο ζεκαζίαο;

Διαβάστε περισσότερα

«ΟΗ ΑΝΑΝΔΩΗΜΔ ΠΖΓΔ ΔΝΔΡΓΔΗΑ Δ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ ΔΤΡΩΠΑΗΚΖ ΔΝΩΖ»

«ΟΗ ΑΝΑΝΔΩΗΜΔ ΠΖΓΔ ΔΝΔΡΓΔΗΑ Δ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ ΔΤΡΩΠΑΗΚΖ ΔΝΩΖ» ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΔΗΡΑΗΩ ΣΜΖΜΑ ΓΗΔΘΝΩΝ ΚΑΗ ΔΤΡΩΠΑΗΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΩΝ ΠΟΤΓΩΝ ΣΗ ΓΗΔΘΝΔΗ ΚΑΗ ΔΤΡΩΠΑΗΚΔ ΠΟΤΓΔ Γηπιωκαηηθή Δξγαζία «ΟΗ ΑΝΑΝΔΩΗΜΔ ΠΖΓΔ ΔΝΔΡΓΔΗΑ Δ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΗ ΔΤΡΩΠΑΗΚΖ ΔΝΩΖ» Ζιέθηξα

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots)

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) 1.1 Σςνοπτική Πεπιγπαυή Hot Spots Σα ζεκεία αζύξκαηεο πξόζβαζεο πνπ επηιέρζεθαλ αλαθέξνληαη ζηνλ επόκελν πίλαθα θαη παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηηο επόκελεο παξαγξάθνπο.

Διαβάστε περισσότερα

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Επιμέλεια: Αγκανάκηρ Α. Παναγιώηηρ Επωηήζειρ Σωζηό- Λάθορ Να χαπακηηπίζεηε ηιρ παπακάηω πποηάζειρ ωρ ζωζηέρ ή λάθορ: 1. Η ηαιάλησζε είλαη

Διαβάστε περισσότερα

Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com Ώρες διδασκαλίας: 16:00 19:15 μμ

Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com Ώρες διδασκαλίας: 16:00 19:15 μμ ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΙΣΟΤΣΟ ΚΤΠΡΟΤ Πξόγξακκα Δπηκόξθσζεο Τπνςεθίσλ Καζεγεηώλ Σερλνινγίαο Γελάξεο 2011 ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΑ Ι (Ύιε Γπκλαζίνπ) Διδάσκων: Σαββίδης Σάββας Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com

Διαβάστε περισσότερα

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ.

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Μονοψϊνιο Ολιγοψώνιο Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Οπιακή αξία Δπηπξόζζεηα νθέιε από ηελ ρξήζε/θαηαλάισζε κηαο επηπξόζζεηε

Διαβάστε περισσότερα

α) ηε κεηαηόπηζε x όηαλ ην ζώκα έρεη κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ζέζεο δ) ην κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ηεο ηαρύηεηαο

α) ηε κεηαηόπηζε x όηαλ ην ζώκα έρεη κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ζέζεο δ) ην κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ηεο ηαρύηεηαο Έξγν ελέξγεηα 3 (Λύζε) Σώκα κάδαο m = 4Kg εξεκεί ζηε βάζε θεθιηκέλνπ επηπέδνπ γσλίαο θιίζεο ζ κε εκζ = 0,6 θαη ζπλζ = 0,8. Τν ζώκα αξρίδεη λα δέρεηαη νξηδόληηα δύλακε θαη μεθηλά λα αλεβαίλεη ζην θεθιηκέλν

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γηπισκαηηθή Δξγαζία Οικονομική Γιασείπηζη ηων Θαλάζζιων Πόπων Ιζαβέιια Γεσξγίνπ Δπηβιέπσλ: Φνίβε Κνπληνχξε ΑΘΗΝΑ 2013 Πεπιεσόμενα Ειςαγωγή... 2 1.Η Ενεργειακή Πολιτική τησ

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/92. Τροπολογία. Sylvie Goddyn εμ νλόκαηνο ηεο νκάδαο ENF

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/92. Τροπολογία. Sylvie Goddyn εμ νλόκαηνο ηεο νκάδαο ENF 21.10.2015 A8-0046/92 92 Σημείο 8 (8) Οη βηηακίλεο, ηα αλόξγαλα ζπζηαηηθά θαη άιιεο νπζίεο πνπ πξννξίδνληαη γηα ρξήζε ζε ζπκπιεξώκαηα δηαηξνθήο ή γηα πξνζζήθε ζε ηξόθηκα φπσο ηα παξαζθεπάζκαηα γηα βξέθε

Διαβάστε περισσότερα

3 ΑΠΙΔ ΑΘΖΔΗ ΘΟΚΟΙΟΓΗΑ ΠΟΤ ΑΛΣΗΚΔΣΩΠΗΕΟΛΣΑΗ ΚΔ ΦΤΗΘΖ ΘΑΗ ΚΑΘΖΚΑΣΗΘΑ ΙΤΘΔΗΟΤ

3 ΑΠΙΔ ΑΘΖΔΗ ΘΟΚΟΙΟΓΗΑ ΠΟΤ ΑΛΣΗΚΔΣΩΠΗΕΟΛΣΑΗ ΚΔ ΦΤΗΘΖ ΘΑΗ ΚΑΘΖΚΑΣΗΘΑ ΙΤΘΔΗΟΤ 3 ΑΠΙΔ ΑΘΖΔΗ ΘΟΚΟΙΟΓΗΑ ΠΟΤ ΑΛΣΗΚΔΣΩΠΗΕΟΛΣΑΗ ΚΔ ΦΤΗΘΖ ΘΑΗ ΚΑΘΖΚΑΣΗΘΑ ΙΤΘΔΗΟΤ ΘΔΩΡΖΣΗΘΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ: Γηα ηελ ιύζε ηωλ αζθζεωλ πνπ αθνινπζνύλ ζα ρξεηαζζνύκε: 1. Σελ (δηάζεκε) εμίζωζε ηνπ ΔΗΛΣΔΗΛ: E c. Σνλ λόκν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΦΤΙΚΟΤ ΑΔΡΙΟΤ

ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΦΤΙΚΟΤ ΑΔΡΙΟΤ ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΦΤΙΚΟΤ ΑΔΡΙΟΤ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΔΜΑ:ΠΗΓΔ ΔΝΑΛΛΑΚΣΙΚΗ ΔΝΔΡΓΔΙΑ ΚΑΙ ΔΠΙΠΣΩΔΙ ΣΟ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΟΤΓΑΣΔ:

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2 ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ Τν Σρήκα 1 δείρλεη ηελ αιιαγή ηεο ζηάζκεο ηεο Λίκλεο Τζαλη, ζηε Σαράξα ηεο Βόξεηαο Αθξηθήο. Η Λίκλε Τζαλη εμαθαλίζηεθε ηειείσο γύξσ ζην 20.000 π.χ., θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο επνρήο ησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1379/50 1. Όηαλ ινηπόλ ήξζαλ [νη πξέζβεηο ζηελ Αζήλα], αθνύ ζπλέιαβαλ νη Αζελαίνη θαη ηνπο πξέζβεηο σο ππνθηλεηέο ζηάζεο θαη όζνπο έπεηζαλ [νη πξέζβεηο], ηνπο ζπγθέληξσζαλ γηα αζθάιεηα ζηελ Αίγηλα.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ β. ΣΟ ΠΝΕΤΜΑΣΙΚΟ ΜΑ ΚΕΝΣΡΟ γ. Η ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΗ ΘΕΗ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ. Η Εθθιεζία ηνπ ρσξηνύ καο, ε Αγία Άλλα, είλαη θηηζκέλε πξηλ πνιιά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΔΛΔΣΖ ΦΧΣΟΒΟΛΣΑΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ 145 KW Δ ΤΝΓΔΖ ΜΔ ΣΟ ΓΗΚΣΤΟ.

ΜΔΛΔΣΖ ΦΧΣΟΒΟΛΣΑΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ 145 KW Δ ΤΝΓΔΖ ΜΔ ΣΟ ΓΗΚΣΤΟ. ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΗΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΜΔΛΔΣΖ ΦΧΣΟΒΟΛΣΑΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ 145 KW Δ ΤΝΓΔΖ ΜΔ ΣΟ ΓΗΚΣΤΟ. ΓΖΜΖΣΡΑΚΔ ΦΧΣΗΟ ΕΑΜΠΟΤΡΑ ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΑ ΔΠΗΒΛΔΦΖ ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΟ ΠΟΣΟΛΗΑ, Καζεγεηήο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ. Μία αθηίλα θωηόο πξνζπίπηεη κε κία γωλία ζ ζηε επάλω επηθάλεηα ελόο θύβνπ από πνιπεζηέξα ν νπνίνο έρεη δείθηε δηάζιαζεο ε =,49 (ζρήκα ). Βξείηε πνηα ζα είλαη ε κέγηζηε γωλία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ.

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ. ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΟΑIΤΜΘΔΘ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ 11V11 ΗΚΘΙΘΑ 6-10 ΤΠΞΜΩΜ ΛΕΘΞΜΕΙΗΛΑΑ ΞΣ ΟΑΘΤΜΘΔΘΞΣ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ ΓΘΑ ΟΑΘΙΕΡ ΗΚΘΙΘΑΡ 6-10 ΕΩΜ Η ΔΘΑΔΠΞΛΗ ΑΟΞ Η ΛΘΑ ΕΡΘΑ ΡΗΜ ΑΚΚΗ ΕΘΜΑΘ ΛΕΓΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Σ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ. ΔΝΟΣΗΣΑ 11 ε : ΦΧ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Φαθόο κε ζσιήλα.

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Σ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ. ΔΝΟΣΗΣΑ 11 ε : ΦΧ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Φαθόο κε ζσιήλα. Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΧΝ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΔΝΟΣΗΣΑ 11 ε : ΦΧ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Φαθόο κε ζσιήλα Γηαθξάγκαηα Δξγαιεία Καηαζθεπέο 2 Η θαηαζθεπή πεξηγξάθεηαη ζηελ αληίζηνηρε ελόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2 ΣΡΙΓΩΝΟΜΔΣΡΙΚΔ EΞΙΩΔΙ Πνηα παξαδείγκαηα εμηζώζεσλ ή θαη πξνβιεκάησλ πηζηεύεηαη όηη είλαη θαηάιιεια γηα ηελ επίιπζε ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο κέζα ζηελ ηάμε; 1 ε ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΩΡΑ Α.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ (Δλδεηθηηθέο Απαληήζεηο) ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σωζηό β. Λάζνο

Διαβάστε περισσότερα

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο :

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο : ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ Ον/μο:.. Γ Λσκείοσ Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη. 11-1-11 Εήηημα 1 ο : Α. Γηα ηελ ζπλάξηεζε f, λα βξείηε ην δηάζηεκα ζην νπνίν είλαη παξαγσγίζηκε θαζώο θαη

Διαβάστε περισσότερα

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H )

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H ) Ξ G O O G L E S C H O L A R Α Ο Ξ Ε Κ Ε Θ Λ Θ Α Λ Η Τ Α Μ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η Ρ Οξαγκαηνπνηώληαο αλαδήηεζε ζην GoogleScholar (http://scholar.google.com/) ν ρξήζηεο κπνξεί λα εληνπίζεη πιηθό αθαδεκαϊθνύ θαη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΤΜΕΡΙΜΟ - ΠΕΣΡΟΥΗΜΙΚΑ

ΠΟΛΤΜΕΡΙΜΟ - ΠΕΣΡΟΥΗΜΙΚΑ ΠΟΛΤΜΕΡΙΜΟ - ΠΕΣΡΟΥΗΜΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΣΑ Ο πολσμεριζμός Πολσμεριζμός είναι η τημική ανηίδραζη καηά ηην οποία πολλά μόρια ίδιων ή διαθορεηικών οργανικών ενώζεων, ποσ ονομάζονηαι μονομερή, ενώνονηαι και ζτημαηίζοσν

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1382/153 1. Καη όηαλ έγηλε ε ππνρώξεζε αξγά ην απόγεπκα, επεηδή θνβήζεθαλ νη νιηγαξρηθνί κήπσο νη δεκνθξαηηθνί, αθνύ θάλνπλ επίζεζε, θαηαιάβνπλ

Διαβάστε περισσότερα

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 .1.10 ζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 Ερωηήζεις Καηανόηζης 1. ύν δηαθνξεηηθέο επζείεο κπνξεί λα έρνπλ θαλέλα θνηλό ζεκείν Έλα θνηλό ζεκείν i ύν θνηλά ζεκεία iλ) Άπεηξα θνηλά ζεκεία ηηηνινγήζηε ηελ απάληεζε

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ 1.Απηόο πνπ ζα αλαγλσξηζηεί απνπζηάδεη γηα πνιύ θαηξό. 2.Δπηζηξέθεη κε πιαζηή ηαπηόηεηα ή κεηακνξθσκέλνο. 3.Απνκνλώλνληαη ηα δύν πξόζσπα 4.Άξζε κεηακόξθσζεο 5.Απνθάιπςε 6.Ακθηβνιίεο-απνδεηθηηθά

Διαβάστε περισσότερα

Γιπθόδε + Ομπγόλν Δηνμείδην ηνπ άλζξαθα + Νεξό + Ελέξγεηα

Γιπθόδε + Ομπγόλν Δηνμείδην ηνπ άλζξαθα + Νεξό + Ελέξγεηα 4. ΑΝΑΠΝΟΗ Η δηάζπαζε ηεο γιπθόδεο γίλεηαη κέζα ζηα θύηηαξα, νλνκάδεηαη θπηηαξηθή αλαπλνή θαη εμαζθαιίδεη ηελ ελέξγεηα πνπ είλαη απαξαίηεηε ζην θύηηαξν. Η δηάζπαζε γίλεηαη κε ηελ παξνπζία νμπγόλνπ θαη

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι ηα Δθπαηδεπηήξηα Πάλνπ ππνζηεξίδνπκε ηελ άπνςε όηη ην «αεηθόξν ζρνιείν» είλαη έλα όξακα εθηθηό. Η εθπαίδεπζε γηα ηελ αεηθνξία δελ είλαη κάζεκα, αιιά

Διαβάστε περισσότερα

Σερλνινγηθό Δθπαηδεπηηθό Ίδξπκα Κξήηεο. ρνιή Σερλνινγηθώλ Δθαξκνγώλ. Σκήκα Μεραλνινγίαο. Πηπρηαθή εξγαζία

Σερλνινγηθό Δθπαηδεπηηθό Ίδξπκα Κξήηεο. ρνιή Σερλνινγηθώλ Δθαξκνγώλ. Σκήκα Μεραλνινγίαο. Πηπρηαθή εξγαζία Σερλνινγηθό Δθπαηδεπηηθό Ίδξπκα Κξήηεο ρνιή Σερλνινγηθώλ Δθαξκνγώλ Σκήκα Μεραλνινγίαο Πηπρηαθή εξγαζία Οηθνλνκνηερληθή κειέηε Φσηνβνιηαΐθνύ ζηαζκνύ ηζρύνο 80KWp Υξηζηόδνπινο Αζπξνκάιιεο (AM: 4593) Ηξάθιεην

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ 1. ρεδίαζε πλδπαζηηθνύ Κπθιώκαηνο Έλα ζπλδπαζηηθό θύθισκα (Κ) έρεη ηξεηο εηζόδνπο A, B θαη C θαη κία έμνδν Y Y=A B+AC Να θαηαζθεπάζεηε ην ράξηε Karnaugh. B 0

Διαβάστε περισσότερα

Το φως θερμαίνει - Ψυχρά και Θερμά χρώματα

Το φως θερμαίνει - Ψυχρά και Θερμά χρώματα ΥΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ 8 Το φως θερμαίνει - Ψυχρά και Θερμά χρώματα Α. Ψυχρά και Θερμά χρώματα Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας Ο πετροπαιχνιδιάτορας... φωτιά ναι το πηγούνι του χρυσάφι το πηρούνι του Οδ. Ελύτης Σα χρώματα στη

Διαβάστε περισσότερα

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Οη Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα εθαξκόδνληαη γηα ηελ απνξξνθνύκελε ελέξγεηα από Αηνιηθά Πάξθα πνπ είλαη ζπλδεδεκέλα ζην

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΔΟΗ 8.0.0

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΔΟΗ 8.0.0 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΔΟΗ 8.0.0 Γενικά Η έθδνζε 8.0.0 ηνπ ελόηεηεο: Business ERP, πεξηιακβάλεη λέεο ιεηηνπξγίεο πνπ αλαιύνληαη ζηηο παξαθάησ Γεληθόηεξε ιεηηνπξγία ηεο εθαξκνγήο Εκπνξηθή Δηαρείξηζε 7/2/2013 SingularLogic

Διαβάστε περισσότερα

Σ Δ Υ Ν Ι Κ Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Ο Ι Κ Ο Γ Ο Μ Ι Κ Ω Ν Τ Λ Ι Κ Ω Ν Γ Η Μ Ο Τ Β Ο Λ Β Η

Σ Δ Υ Ν Ι Κ Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Ο Ι Κ Ο Γ Ο Μ Ι Κ Ω Ν Τ Λ Ι Κ Ω Ν Γ Η Μ Ο Τ Β Ο Λ Β Η Σ Δ Υ Ν Ι Κ Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Ο Ι Κ Ο Γ Ο Μ Ι Κ Ω Ν Τ Λ Ι Κ Ω Ν Γ Η Μ Ο Τ Β Ο Λ Β Η ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1. Τερληθή Έθζεζε 2. Δλδεηθηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 3. Έληππν νηθνλνκηθήο πξνζθνξάο ΘΔΜΑ : Πξνκήζεηα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΔΠΞΝΗΛΑ ΚΞΖΙΗΩΛΖ ΡΚΖΚΑ Α 3 ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ

ΓΔΠΞΝΗΛΑ ΚΞΖΙΗΩΛΖ ΡΚΖΚΑ Α 3 ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ ΓΔΠΞΝΗΛΑ ΚΞΖΙΗΩΛΖ ΡΚΖΚΑ Α 3 ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ 2013 ΔΛΝΡΖΡΑ 1 ΗΠΣΠ ΘΑΗ EΛΔΟΓΔΗΑ Σελίδα 2 ΔΛΝΡΖΡΑ 1 ΗΥΤ ΚΑΗ ΔΝΔΡΓΔΗΑ ΗΥΤ ΟΡΙΜΟ Ζ Ηζρχο είλαη έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά κεγέζε ηεο θπζηθήο. Δίλαη ν ξπζκφο παξαγσγήο

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΩΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Η ΧΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΩΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝ ΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΙΑΤΡΙΒΗ: Η ΧΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΩΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING

Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING Ναηαιία Σπαλνύ, spanou@igme.gr & natspanou@gmail.com Τερληθόο Γεσιόγνο (M.Sc.) Πεξηγξαθή Χάξηεο ρσξηθήο θαηαλνκήο

Διαβάστε περισσότερα

Δράζεις Πρόνοιας ζηη Νέα Προγραμμαηική Περίοδο

Δράζεις Πρόνοιας ζηη Νέα Προγραμμαηική Περίοδο Δράζεις Πρόνοιας ζηη Νέα Προγραμμαηική Περίοδο Έφη Μπέκοσ Γενική Γραμματέας Πρόνοιας ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΦΑΛΙΗ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑ ΔΙΑΓΩΓΗ - Πξνώζεζε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο θαη

Διαβάστε περισσότερα

EΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ

EΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ Δ EΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΟΠΗΚΖ ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΣΜΖΜΑ ΟΡΓΑΝΩΖ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΑΠΟΓΟΥΖ & ΑΝΑΝΔΩΗΜΔ ΠΖΓΔ ΔΝΔΡΓΔΗΑ: Ζ περίπηωζε ηες Νόηηας Δύβοηας Σειηθή εξγαζία ηνπ ζπνπδαζηή: Μαραϊδώλε Θεόδωροσ Δπηβιέπνπζα: θ. Εαρθαδούια

Διαβάστε περισσότερα

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ Σήκαηα 1 Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) Σήκαηα Οξηζκόο ζήκαηνο Ταμηλόκεζε ζεκάησλ Σεηξέο Fourier Μεηαζρεκαηηζκόο Fourier Σπλέιημε Σπζρέηηζε θαη Φαζκαηηθή Ππθλόηεηα 2 Οξηζκόο Σήκαηνο

Διαβάστε περισσότερα

Οηθνλνκηθνηερληθή Αλάιπζε. Ζ ζπκπαξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε ηε ρξήζε αηνιηθήο ελέξγεηαο, βηνληίδει θαη θσηνβνιηαηθώλ

Οηθνλνκηθνηερληθή Αλάιπζε. Ζ ζπκπαξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε ηε ρξήζε αηνιηθήο ελέξγεηαο, βηνληίδει θαη θσηνβνιηαηθώλ ΣΔΗ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΗΑ Οηθνλνκηθνηερληθή Αλάιπζε Ζ ζπκπαξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε ηε ρξήζε αηνιηθήο ελέξγεηαο, βηνληίδει θαη θσηνβνιηαηθώλ Γηαλλάθεο Αξηζηνηέιεο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΣΙΜΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΧΑΜΗΛΗ ΣΑΗ

ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΣΙΜΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΧΑΜΗΛΗ ΣΑΗ ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΣΡΙΚΗ Α.Ε. ΜΕ ΙΧΤ ΣΗΝ ΑΓΟΡΑ ΣΗ ΗΛΕΚΣΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 2011 ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΣΙΜΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΧΑΜΗΛΗ ΣΑΗ Ρο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Θήβα ΔΙΕΤΘΤΝΗ ΠΩΛΗΕΩΝ 1/1/2011 TA ΔΚΞΝΟΗΘΑ ΡΗΚΝΙΝΓΗΑ

Διαβάστε περισσότερα

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική Δίζηε μησανικόρ διοίκηζηρ μεγάληρ καηαζκεςαζηικήρ εηαιπείαρ και καλείζηε να ςλοποιήζεηε ηο έπγο πος πεπιγπάθεηαι από ηον Πίνακα 1. Κωδ.

Διαβάστε περισσότερα

Δκπεηξία ηνπ Γήκνπ Υαιθεδόλνο από ηελ πξνζρώξεζε ζην «ΤΜΦΩΝΟ ΣΩΝ ΓΗΜΑΡΥΩΝ»

Δκπεηξία ηνπ Γήκνπ Υαιθεδόλνο από ηελ πξνζρώξεζε ζην «ΤΜΦΩΝΟ ΣΩΝ ΓΗΜΑΡΥΩΝ» Δκπεηξία ηνπ Γήκνπ Υαιθεδόλνο από ηελ πξνζρώξεζε ζην «ΤΜΦΩΝΟ ΣΩΝ ΓΗΜΑΡΥΩΝ» ηηο αξρέο ηνπ 2012 πξνζρσξήζακε, κεηά από ζρεηηθή απόθαζε ηνπ Γεκνηηθνύ πκβνπιίνπ Υαιθεδόλνο, ζην «ύκθσλν ησλ Γεκάξρσλ», ην νπνίν

Διαβάστε περισσότερα

υνδυαςμένη Διαχείριςη Νερού και Ενέργειασ

υνδυαςμένη Διαχείριςη Νερού και Ενέργειασ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΣΟΒΙΟ ΠΟΛΤΣΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜ ΕΠΙΣΗΜΗ ΚΑΙ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΔΑΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΤΔΑΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ υνδυαςμένη Διαχείριςη Νερού και Ενέργειασ Εκπόνηςη: Αλεξίου Γιώργοσ ταμοφλη Παραςκευή Αθήνα, Μάιοσ 2013 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Stylianos Kalaitzis Μνλνϋβξηδηζκνο 1 Γπν γνλείο, εηεξόδπγνη γηα ηνλ αιθηζκό θάλνπλ παηδηά. Πνία ε πηζαλόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Πώς πρέπει να τιμολογεί ένα μονοπώλιο; Μέρξη ζηηγκήο ην κνλνπώιην έρεη ζεσξεζεί ζαλ κηα επηρείξεζε ε νπνία πσιεί ην πξντόλ ηεο ζε θάζε πειάηε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό.

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό. ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΛΔΤΚΩΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Μειέηε ηωλ παξαγόληωλ από ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε ειεθηξνκαγλεηηθή δύλακε. Τιηθά - πζθεπέο: Ηιεθηξνληθή δπγαξηά, ηξνθνδνηηθό ηάζεο, ξννζηάηεο, ακπεξόκεηξν,

Διαβάστε περισσότερα

Γηαηάμεηο Αλίρλεπζεο Γηαξξνώλ (λεξνύ θαπζίκωλ ρεκηθώλ )

Γηαηάμεηο Αλίρλεπζεο Γηαξξνώλ (λεξνύ θαπζίκωλ ρεκηθώλ ) Γηαηάμεηο Αλίρλεπζεο Γηαξξνώλ (λεξνύ θαπζίκωλ ρεκηθώλ ) Τν πξόβιεκα - Γηαξξνή λεξνύ Αθόκε θαη κηα κηθξή δηαξξνή λεξνύ κπνξεί λα πξνθαιέζεη θαηαζηξνθή αλ δελ αληρλεπζεί εγθαίξσο Δηαξξνή κπνξεί λα πξνέιζεη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ Α ΛΤΚΔΙΟΤ Ζμεπομηνία: 18/12/10 Ώπα εξέτασηρ: 09:30-12:30 ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΛΤ ΕΙ 1. Δίλεηαη ην πνιπώλπκν Αλ θαη., λα βξείηε ην ηειεπηαίν ςεθίν ηνπ αξηζκνύ έρνπκε:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΓΕΝΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΙΙ - ΦΥΕ 0 7 Ινπλίνπ 009 Απαντήσειρ στιρ ασκήσειρ τηρ τελικήρ εξέτασηρ στιρ Σςνήθειρ Διαυοπικέρ Εξισώσειρ Αγαπηηέ θοιηηηή/ηπια,

Διαβάστε περισσότερα

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε.

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε. ΑΝΟΙΓΜΑ ΝΔΑ ΥΡΗΗ 1. Γεκηνπξγείηε ηε λέα ρξήζε από ηελ επηινγή «Παξάκεηξνη/Παξάκεηξνη Δηαηξίαο/Γηαρείξηζε Δηαηξηώλ». Πιεθηξνινγείηε ηνλ θσδηθό ηεο εηαηξίαο ζαο θαη παηάηε Enter. Σηελ έλδεημε «Υξήζεηο» παηάηε

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΣΜΗΜΑΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΧΝ. Γηπισκαηηθή Δξγαζία "Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΦΧΣΟΒΟΛΣΑΨΚΧΝ ΣΗΝ ΜΔΣΑ ΑΝΘΡΑΚΑ ΔΠΟΥΗ"

ΓΙΑΣΜΗΜΑΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΧΝ. Γηπισκαηηθή Δξγαζία Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΦΧΣΟΒΟΛΣΑΨΚΧΝ ΣΗΝ ΜΔΣΑ ΑΝΘΡΑΚΑ ΔΠΟΥΗ ΓΙΑΣΜΗΜΑΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΧΝ Γηπισκαηηθή Δξγαζία κε ηίηιν "Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΦΧΣΟΒΟΛΣΑΨΚΧΝ ΣΗΝ ΜΔΣΑ ΑΝΘΡΑΚΑ ΔΠΟΥΗ" ΚΔΠΔΙΓΗ ΚΧΝΣΑΝΣΙΝΟ ΜΒΑ 0904 επηέκβξηνο, 2010 Πεξίιεςε ηελ

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/319. Τροπολογία

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/319. Τροπολογία 8.3.2016 A8-0046/319 319 Άρθρο 34 παράγραθος 1 ζηοιχείο δ (δ) 14 έηε γηα θηεληαηξηθά θάξκαθα πνπ πξννξίδνληαη γηα άιια είδε δώωλ από απηά πνπ αλαθέξνληαη ζηελ παξάγξαθν 1 ζηνηρεία α) θαη γ). (δ) 10 έηε

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Σχολικό έτος: 2011-2012 Καθηγήτριες: Κεφαλληνού Λουκία- Καλλία Αθηνά ΙΙ. ΟΙ ΑΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΣΟΤ ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΟΤ ΥΡΟΝΟΤ ΕΩ ΚΑΙ ΣΟ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ 1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 Βάσεις Δεδομέμωμ Εξγαζηήξην V Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 2 Σκοπός του 5 ου εργαστηρίου Σθνπόο απηνύ ηνπ εξγαζηεξίνπ είλαη: ε κειέηε ζύλζεησλ εξσηεκάησλ ζύλδεζεο ζε δύν ή πεξηζζόηεξεο ζρέζεηο ε κειέηε

Διαβάστε περισσότερα

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress.

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress. Αιγόξηζκνη 2.2.7.3 Γνκή επηινγήο Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ 1 Πνιιαπιή Δληνιή Δπηινγήο Αν ζπλζήθε_1 ηόηε εληνιέο_1 αλλιώς_αν ζπλζήθε_2 ηόηε εληνιέο_2...

Διαβάστε περισσότερα

ΙNCOFRUIT - (HELLAS).

ΙNCOFRUIT - (HELLAS). Πξνο ΟΛΑ ΤΑ ΜΔΛΗ Κε Σπλάδειθε Θέκα: Ιζπαλία & Γεξκαλία 5 ε ΔΒΓΟΜΑΓΑ 2011 (31 Ιαλ έσο 30 Φεβξ.2011) Παξαζέηνπκε θαησηέξσ: Αλαζθόπεζε ηεο 4 εο εβδνκάδνο 2011 κε ηηο ηηκέο ησλ εζπεξηδνεηδώλ πνπ δηακνξθώζεθαλ

Διαβάστε περισσότερα

Βιοαέριο: Μία ενέργεια για το μέλλον

Βιοαέριο: Μία ενέργεια για το μέλλον Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλασ Σχολι Τεχνολόγων Εφαρμογών Τμιμα Τεχνολογίασ Πετρελαίου & Φυςικοφ Αερίου Πτυχιακι Εργαςία Βιοαέριο: Μία ενέργεια για το μέλλον του Μπογιατηι Τηανι Α.Ε.Μ.: 2734 Επιβλζπουςα

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 2 Εηζαγωγή ζηελ Επεμεξγαζία Υγξώλ Απνβιήηωλ Σηάδηα Επεμεξγαζίαο

Διάλεξη 2 Εηζαγωγή ζηελ Επεμεξγαζία Υγξώλ Απνβιήηωλ Σηάδηα Επεμεξγαζίαο Διάλεξη 2 Εηζαγωγή ζηελ Επεμεξγαζία Υγξώλ Απνβιήηωλ Σηάδηα Επεμεξγαζίαο Σηάδηα επεμεξγαζίαο πγξψλ απνβιήησλ Πξσηνβάζκηα ή Μεραληθή Δπεμεξγαζία Γεπηεξνβάζκηα ή Βηνινγηθή Δπεμεξγαζία Τξηηνβάζκηα ή Χεκηθή

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΖΛΔΚΣΡΗΚΖ ΔΝΔΡΓΔΗΑ ΑΠΟ ΒΗΟΜΑΕΑ

ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΖΛΔΚΣΡΗΚΖ ΔΝΔΡΓΔΗΑ ΑΠΟ ΒΗΟΜΑΕΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΧΝ ΔΦΑΡΜΟΓΧΝ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΗΑ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΖΛΔΚΣΡΗΚΖ ΔΝΔΡΓΔΗΑ ΑΠΟ ΒΗΟΜΑΕΑ ΠΟΤΓΑΣΖ ΚΟΤΦΗΓΖ ΑΠΟΣΟΛΟ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΠΟΣΟΛΗΑ ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

Γραφεύα Επικοινωνύασ & Ενημϋρωςησ ϋρρεσ, Τψηλϊντου 4 3οσ Όροφοσ ΣΗΛ 2321023640 ΥΑΦ 2321051861

Γραφεύα Επικοινωνύασ & Ενημϋρωςησ ϋρρεσ, Τψηλϊντου 4 3οσ Όροφοσ ΣΗΛ 2321023640 ΥΑΦ 2321051861 Οπγάνωζη και διοίκηζη ηοςπιζηικών επισειπήζεων (ξενοδοσεία, ηοςπιζηικά γπαθεία ) Α) ΑΔΙ ΣΔΙ και Β) ΑΠΟΦΟΙΣΟΙ ΤΠΟΥΡΔΩΣΙΚΗ ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ και ΜΔΣΑΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ Ρν πξόγξακκα απηό ζρεδηάζηεθε γηα

Διαβάστε περισσότερα

Α.Σ.Δ.Η. ΠΔΗΡΑΗΑ ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΗΑ

Α.Σ.Δ.Η. ΠΔΗΡΑΗΑ ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΗΑ Α.Σ.Δ.Η. ΠΔΗΡΑΗΑ ΥΟΛΖ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΗΑ ΑΠΟΦΤΓΖ ΑΠΟΜΟΝΩΜΔΝΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ Δ ΓΗΑΤΝΓΔΓΔΜΔΝΑ ΦΩΣΟΒΟΛΣΑΪΚΑ ΤΣΖΜΑΣΑ (ANTI-ISLANDING DETECTION) Δπηβιέπωλ Καζεγεηήο: θ. Σζηψιεο πχξνο πνπδαζηήο:

Διαβάστε περισσότερα

Constructors and Destructors in C++

Constructors and Destructors in C++ Constructors and Destructors in C++ Σύνθεζη Πνιύ ζπρλά ζηε C++ κία θιάζε κπνξεί λα πεξηέρεη ζαλ κέιεδεδνκέλα αληηθείκελα άιισλ θιάζεσλ. Πνηα είλαη ε ζεηξά κε ηελ νπνία δεκηνπξγνύληαη θαη θαηαζηξέθνληαη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά:

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά: ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ Η Μηκή θαη ν Νηίλνο αλαξσηήζεθαλ πνην αληειηαθό πξντόλ παξέρεη ηελ θαιύηεξε πξνζηαζία ζην δέξκα ηνπο. Τα αληειηαθά πξντόληα έρνπλ έλα δείθηε αληειηαθήο πξνζηαζίαο (SPF), ν νπνίνο δείρλεη πόζν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕ ΕΞΕΣΑΕΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΕΡΗΙΟΤ ΓΕΝΙΚΟΤ ΛΤΚΕΙΟΤ & ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕ ΕΞΕΣΑΕΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΕΡΗΙΟΤ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β )

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕ ΕΞΕΣΑΕΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΕΡΗΙΟΤ ΓΕΝΙΚΟΤ ΛΤΚΕΙΟΤ & ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕ ΕΞΕΣΑΕΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΕΡΗΙΟΤ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕ ΕΞΕΣΑΕΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΕΡΗΙΟΤ ΓΕΝΙΚΟΤ ΛΤΚΕΙΟΤ & ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕ ΕΞΕΣΑΕΙ Γ ΣΑΞΗ ΗΜΕΡΗΙΟΤ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: /0/03 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΔΜΑ Α ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΘΕΜΑΣΩΝ Α.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ Είμαζηε ηυχεροί που είμαζηε δάζκαλοι Ον/μο:.. A Λσκείοσ Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη 8-11-2015 Θέμα 1 ο : 1. Η εμίζωζε θίλεζεο ελόο θηλεηνύ πνπ θηλείηαη επζύγξακκα είλαη ε x = 5t. Πνηα

Διαβάστε περισσότερα

Επωηήζειρ Σωζηού Λάθοςρ ηων πανελλαδικών εξεηάζεων Σςναπηήζειρ

Επωηήζειρ Σωζηού Λάθοςρ ηων πανελλαδικών εξεηάζεων Σςναπηήζειρ Επωηήζειρ Σωζηού Λάθοςρ ηων πνελλδικών εξεηάζεων 2-27 Σςνπηήζειρ Η γξθηθή πξάζηζε ηεο ζπλάξηεζεο f είλη ζπκκεηξηθή, σο πξνο ηνλ άμνλ, ηεο γξθηθήο πξάζηζεο ηεο f 2 Αλ f, g είλη δύν ζπλξηήζεηο κε πεδί νξηζκνύ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σ β. Σ γ. Λ δ. Λ ε. Λ ζη. Σ Α2. Γ Α3. 1. γ 2. ε 3. δ 4. α Β1. ΘΔΜΑ Β Οη ηειηθνί ππνινγηζηέο παίξλνπλ απνθάζεηο δξνκνιόγεζεο κόλν γηα ηα δηθά ηνπο απηνδύλακα

Διαβάστε περισσότερα

7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 3. Έλαο θαηαρσξεηήο SISO ησλ 4 bits έρεη: α) Μία είζνδν, β) Δύν εηζόδνπο, γ) Σέζζεξεηο εηζόδνπο.

7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 3. Έλαο θαηαρσξεηήο SISO ησλ 4 bits έρεη: α) Μία είζνδν, β) Δύν εηζόδνπο, γ) Σέζζεξεηο εηζόδνπο. 7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Ση είλαη έλαο θαηαρσξεηήο; O θαηαρσξεηήο είλαη κηα νκάδα από flip-flop πνπ κπνξεί λα απνζεθεύζεη πξνζσξηλά ςεθηαθή πιεξνθνξία. Μπνξεί λα δηαηεξήζεη ηα δεδνκέλα ηνπ

Διαβάστε περισσότερα

Οινθιεξωκέλεο ιύζεηο γηα ηελ γαιαθηνβηνκεραλία

Οινθιεξωκέλεο ιύζεηο γηα ηελ γαιαθηνβηνκεραλία ΧΗΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ Α.Ε Οινθιεξωκέλεο ιύζεηο γηα ηελ γαιαθηνβηνκεραλία Πνηνί είκαζηε Η ΜΙΝΔΡΑΛ ΥΗΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΣΑ Α.Δ. μεθίλεζε ηελ πνξεία ηεο ην 1976. Από ηελ αξρή ζπλεξγαζηήθακε κε πξωηνπόξνπο εηαηξείεο ζηνλ

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0249/119. Τροπολογία. Mireille D'Ornano εμ νλόκαηνο ηεο Οκάδαο ENF

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0249/119. Τροπολογία. Mireille D'Ornano εμ νλόκαηνο ηεο Οκάδαο ENF 21.10.2015 A8-0249/119 119 Αιηιολογική ζκέψη 11 (11) Πξνθεηκέλνπ λα πξναρζεί ε νηθνλνκηθά απνδνηηθή επίηεπμε ηωλ εζληθώλ δεζκεύζεωλ γηα κείωζε ηωλ ηωλ εθπνκπώλ, ηα θξάηε κέιε ζα πξέπεη λα έρνπλ δηθαίωκα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΤΣΕΥΝΕΙΟ ΚΡΗΣΗ. «Πλεονεκτήματα αξιοποίησηρ γεωθεπμικήρ ενέπγειαρ, χαμηλήρ ενθαλπίαρ, για οικιακέρ ευαπμογέρ.»

ΠΟΛΤΣΕΥΝΕΙΟ ΚΡΗΣΗ. «Πλεονεκτήματα αξιοποίησηρ γεωθεπμικήρ ενέπγειαρ, χαμηλήρ ενθαλπίαρ, για οικιακέρ ευαπμογέρ.» ΠΟΛΤΣΕΥΝΕΙΟ ΚΡΗΣΗ ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ: «Πλεονεκτήματα αξιοποίησηρ γεωθεπμικήρ ενέπγειαρ, χαμηλήρ ενθαλπίαρ, για οικιακέρ ευαπμογέρ.» Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο: θ. Μνπζηάθεο Βαζίιεηνο Φνηηήηξηα: Λόια Κσλζηαληίλα

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03 Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Ζιίαο Χαηδεζενδσξίδεο Οθηώβξηνο / Ννέκβξηνο 2004 Τη είλαη ην δίθηπν Wulf Δπίπεδν ζην νπνίν κπνξνύκε λα αλαπαξαζηήζνπκε ηξηζδηάζηαηα ζρήκαηα,

Διαβάστε περισσότερα

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν.

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. B-Δέλδξα Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. Δέλδξα AVL n = 2 30 = 10 9 (πεξίπνπ). 30

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: «Διαχείριςη φυςικών πόρων για παραγωγή ενέργειασ»

ΘΕΜΑ: «Διαχείριςη φυςικών πόρων για παραγωγή ενέργειασ» ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΩΝ ΠΔΣΡΔΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΦΤΙΚΟΤ ΑΔΡΙΟΤ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΕΜΑ: «Διαχείριςη φυςικών πόρων για παραγωγή ενέργειασ» ` Σποσδαστές: Δμπλιούκ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΗΛΔΚΣΡΟΛΟΓΙΑ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΗΛΔΚΣΡΟΛΟΓΙΑ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΗΛΔΚΣΡΟΛΟΓΙΑ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΗΛΔΚΣΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΔΩ ΓΤΟ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΩΝ ΚΑΙ ΥΡΗΗ ΤΠΟΛΟΓΙΣΙΚΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΟ ΜΠΑΞΔΒΑΝΗ ΙΩΑΝΝΗ ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΣΩΝ ΣΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ Δ ΔΝΗΛΙΚΔ

ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΣΩΝ ΣΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ Δ ΔΝΗΛΙΚΔ ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΣΩΝ ΣΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ Δ ΔΝΗΛΙΚΔ Σν ζύγρξνλν πξόηππν αληηκεηώπηζεο ηεο ηεξεδόλαο ελειίθσλ δελ εζηηάδεηαη κόλν ζηελ απνθαηάζηαζε ησλ ηεξεδνληθώλ βιαβώλ πνπ έρνπλ εθδεισζεί, αιιά έρεη

Διαβάστε περισσότερα

Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Δ Ι Γ Ω Ν Κ Α Θ Α Ρ Ι Ο Σ Η Σ Α

Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Δ Ι Γ Ω Ν Κ Α Θ Α Ρ Ι Ο Σ Η Σ Α Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Δ Ι Γ Ω Ν Κ Α Θ Α Ρ Ι Ο Σ Η Σ Α ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1. Τερληθή Έθζεζε- Δλδεηθηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 2. Έληππν πξνζθνξάο ΘΔΜΑ : Πξνκήζεηα εηδψλ θαζαξηφηεηαο Φξεκαηνδφηεζε : Ιδίνη Πφξνη Σ Δ Υ Ν Ι

Διαβάστε περισσότερα

Κόληξα πιαθέ ζαιάζζεο κε δηαζηάζεηο 40Υ40 εθ. Καξθηά 3 θηιά πεξίπνπ κε κήθνο ηξηπιάζην από ην πάρνο ηνπ μύινπ θπξί κεγάιν θαη ππνκνλή

Κόληξα πιαθέ ζαιάζζεο κε δηαζηάζεηο 40Υ40 εθ. Καξθηά 3 θηιά πεξίπνπ κε κήθνο ηξηπιάζην από ην πάρνο ηνπ μύινπ θπξί κεγάιν θαη ππνκνλή Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΔΝΟΣΗΣΑ 10 ε : ΜΗΥΑΝΙΚΗ ΜΔΡΟ Β ΠΙΔΗ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Καξέθια θαθίξε Όξγαλα Τιηθά Κόληξα πιαθέ ζαιάζζεο κε δηαζηάζεηο 40Υ40 εθ.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΠΡΟΒΛΗΜΑ Σε έλα ηνπξλνπά βόιετ δήισζαλ ζπκκεηνρή νκάδεο Γπκλαζίσλ ηεο Κύπξνπ.

Διαβάστε περισσότερα

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ηότοι εργαζηηρίοσ ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηεί ε δηαδηθαζία ηωλ ξπζκίζεωλ δηθηύνπ ζε ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα Windows XP. Η δηαδηθαζία ζε γεληθέο γξακκέο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ ΚΕΦ..3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ Οπιζμόρ απόλςηηρ ηιμήρ: Σηνλ άμνλα ησλ πξαγκαηηθώλ αξηζκώλ ζεσξνύκε έλαλ αξηζκό α πνπ ζπκβνιίδεηαη κε ην ζεκείν Α. Η απόζηαζε ηνπ ζεκείνπ Α από ηελ αξρή Ο, δειαδή

Διαβάστε περισσότερα

ΔΠΙΣΡΟΠΗ ΓΙΑΓΩΝΙΜΩΝ 74 ος ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΜΑΘΗΣΙΚΟ ΓΙΑΓΩΝΙΜΟ ΣΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ Ο ΘΑΛΗ 19 Οκηωβρίοσ Δνδεικηικές λύζεις

ΔΠΙΣΡΟΠΗ ΓΙΑΓΩΝΙΜΩΝ 74 ος ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΜΑΘΗΣΙΚΟ ΓΙΑΓΩΝΙΜΟ ΣΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ Ο ΘΑΛΗ 19 Οκηωβρίοσ Δνδεικηικές λύζεις ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ Παλεπηζηεκίνπ (Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ) 34 06 79 ΑΘΖΝΑ Τει. 36653-367784 - Fax: 36405 e-mail : info@hms.gr www.hms.gr GREEK MATHEMATICAL SOCIETY 34, Panepistimiou (Δleftheriou

Διαβάστε περισσότερα

Σ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑ ΣΜΗΜΑ ΗΛΕΚΣΡΟΛΟΓΙΑ

Σ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑ ΣΜΗΜΑ ΗΛΕΚΣΡΟΛΟΓΙΑ Σ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑ ΣΜΗΜΑ ΗΛΕΚΣΡΟΛΟΓΙΑ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΣΕΥΝΙΚΗ ΜΕΛΕΣΗ Ε ΕΓΚΑΣΑΣΑΗ ΦΩΣΟΒΟΛΣΑΪΚΩΝ ποσδαζηές: Ανδριανός Εσάγγελος Ζάλιαρης Χρήζηος Καθηγηηής: Δρ. Ανηωνιάδης Πανηελής 1 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΣΙΚΟΣΗΣΑ Μεηαζρεκαηηζκνί Γαιηιαίνπ. (Κιαζηθή ζεώξεζε) v t. αθνύ ζύκθσλα κε ηα πεηξάκαηα Mickelson-Morley είλαη c =c.

ΥΔΣΙΚΟΣΗΣΑ Μεηαζρεκαηηζκνί Γαιηιαίνπ. (Κιαζηθή ζεώξεζε) v t. αθνύ ζύκθσλα κε ηα πεηξάκαηα Mickelson-Morley είλαη c =c. ΥΔΣΙΚΟΣΗΣΑ Μεηαζρεκαηηζκνί Γαιηιαίνπ. (Κιαζηθή ζεώξεζε) y y z z t t Σν νπνίν νδεγεί ζην όηη = - π.(άηνπν), αθνύ ζύκθσλα κε ηα πεηξάκαηα Mikelson-Morley είλαη =. Δπίζεο y = y, z = z, t = t Σν νπνίν ( t

Διαβάστε περισσότερα