ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ : ΟΙ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ : Α.

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ : «Θεωρητική ανάλυση των ηλεκτρονικών εκδόσεων και ανάπτυξη ενός ειδικά διαμορφωμένου χώρου συζητήσεων (forum) που υπάγεται σε ένα εικονικό περιβάλλον ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης» ΟΙ ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ : Α. Μ : ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΤΣΟΛΚΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Ο ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΣΤΟΥΠΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑ 2004

2 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -2- ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Ά Εισαγωγή Ηλεκτρονικές εκδόσεις Περιορισμοί της e έκδοσης Περιγραφή λειτουργίας ηλεκτρονικών εκδόσεων Απαιτήσεις των ηλεκτρονικών εκδόσεων Γενικοί Στόχοι των ηλεκτρονικών εκδόσεων Πλεονεκτήματα ηλεκτρονικών εκδόσεων Οφέλη από την χρήση των ηλεκτρονικών Πλεονεκτήματα αναγνωστών Πλεονεκτήματα εκδοτών Πλεονεκτήματα λιανοπωλητών Μεθοδολογική Προσέγγιση Ζήτημα Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για εύρεση λύσης Η λύση Συστήματα ψηφιακών βιβλιοθηκών Ορισμός Διάκριση Ψηφιακών Βιβλιοθηκών με τις κοινές Βιβλιοθήκες Παραδοσιακές βιβλιοθήκες Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα - Εμπόδια παραδοσιακών βιβλιοθηκών Πρέπει οι αποθηκευτικές βιβλιοθήκες να ενδιαφέρονται για την e-book τεχνολογία; Πληροφορίες στο Διαδίκτυο Μεταπήδηση από τις παραδοσιακές στις ψηφιακές βιβλιοθήκες Ερωτήματα και Ζητήματα σχετικά με τις Πηγές Πληροφοριών στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Κριτική μελέτη των ψηφιακών βιβλιοθηκών Πλεονεκτήματα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 2

3 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Μειονεκτήματα Οικονομική Διαχείριση των Ηλεκτρονικών Εκδόσεων Επιχειρησιακά πρότυπα Πρότυπα κόστους Τιμολόγηση, Τοποθέτηση και Κέρδη (Πρότυπο κόστους) Πρότυπα πληρωμής Ασφάλεια Απειλές Επικοινωνίας Αντιγραφή εγγράφου Βήματα για να εξασφαλιστεί η επικοινωνία Ψηφιακή Υπογραφή Εισαγωγικά Νομική κατοχύρωση της ψηφιακής υπογραφής Παράμετροι Ασφάλειας Ε Βιβλία και Διαχείριση Ψηφιακών Δικαιωμάτων Ανάπτυξη e-βιβλίων και e-περιοδικών Ηλεκτρονικά βιβλία (E-books) Ιστορική Αναδρομή Η αγορά του ηλεκτρονικού βιβλίου Μέσα ανάγνωσης ηλεκτρονικών βιβλίων Πλεονεκτήματα των e βιβλίων Κατηγορίες ηλεκτρονικής έκδοσης βιβλίων Τύποι e βιβλίων Ηλεκτρονικά περιοδικά (E-journals) Χαρακτηριστικά των e περιοδικών και ιστορική αναδρομή Δύο βασικοί τύποι e περιοδικών Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ηλεκτρονικών περιοδικών διαθέσιμων στο Web Case Studies Case Study 1 : Το πρόγραμμα MeDoc Case Study 2 : Πρόωρη έναρξη EP στην αστρονομία και στις διαστημικές κοινότητες Case Study 3 : Έλεγχος μετάβασης στο Internet Publishing Συμπεράσματα Μελλοντική Εργασία ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 3

4 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -4- ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ά Α1. Δημιουργία του e βιβλίου Α2. Χαρακτηριστικά ενός αξιόλογου e-βιβλίου Α3. Δημιουργώντας το e περιοδικό Α4. Τα βασικά στάδια δημιουργίας του e-περιοδικού Α5. Χαρακτηριστικά ενός σωστού e-περιοδικού - Πρακτικές συμβουλές Α6. Μέθοδοι κρυπτογραφίας Α7. Μέθοδοι Κρυπτογράφησης Η τεχνολογία πίσω από τις ψηφιακές υπογραφές Α8. Το μέλλον της ψηφιακής υπογραφής Πόσο ασφαλής είναι η κρυπτογραφία σήμερα; ΜΕΡΟΣ Β Εισαγωγή Προγραμματισμός από την πλευρά του εξυπηρετητή και από την πλευρά του πελάτη Εισαγωγή στον προγραμματισμό από την πλευρά του εξυπηρετητή Επισκόπηση της γλώσσας PHP PHP και Βάσεις Δεδομένων Αρχιτεκτονική μιας Διαδικτυακής Εφαρμογής με ΒΔ Ο εξυπηρετητής MySQL Το γραφικό περιβάλλον phpmyadmin Βήματα για την αλληλεπίδραση της ΡΗΡ με τον MySQL Άλλες γλώσσες προγραμματισμού από την πλευρά του εξυπηρετητή Active Server Pages Java Server Pages Σχεδίαση και Ανάπτυξη του Εικονικού Site Αντικείμενο και Προσδοκώμενο Αποτέλεσμα Προδιαγραφές Site Η Διαδικασία Σχεδίασης Η Δομή του Site ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 4

5 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Η ενότητα HEAD Η ενότητα BODY Ιστοσελίδες Πιστοποίησης Χρηστών Η Βάση Δεδομένων Ιστοσελίδα Εγγραφής Νέου Χρήστη Ιστοσελίδα Εισαγωγής στο σύστημα Ιστοσελίδα Αλλαγής Κωδικού Χρήστη Δημιουργία ενός Φόρουμ Συζητήσεων Σχεδίαση των πινάκων της Βάσης Δεδομένων Δημιουργία των Φορμών Εισαγωγής Δεδομένων και των Scripts Εμφάνιση της Λίστας Θεμάτων Εμφάνιση των Άρθρων ενός Θέματος Προσθήκη Άρθρων σε ένα Θέμα User Profiles Σχεδίαση των πινάκων της Βάσης Δεδομένων Δημιουργία της φόρμας για την επιλογή κριτηρίων ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β Β1. Εγκατάσταση του λογισμικού MySQL Β2. Εγκατάσταση του λογισμικού PHP Β3. Εγκατάσταση του Web Server Apache ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 5

6 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -6- Την εργασία / πτυχιακή αυτή θέλουμε να την αφιερώσουμε στους γονείς μας ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟ ΣΤΥΛΙΑΝΟ, ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ, ΤΣΟΛΚΑ ΣΤΑΥΡΟ και ΤΣΟΛΚΑ ΠΟΛΥΞΕΝΗ (και στα δυο ανίψια του Βαγγέλη ΓΕΩΡΓΙΑ και ΒΑΣΙΛΗ). Θέλουμε μ αυτόν τον τρόπο να πούμε το δικό μας ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ για όλα όσα μας δώσανε αυτά τα χρόνια μέχρι να φτάσουμε σ αυτό το σημείο. Οφείλουμε πολλά σε αυτούς!!!,,,,???????????????????????????.??????????????!!!,,, ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 6

7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -7- ΜΕΡΟΣ Ά 1. Εισαγωγή Το Electronic Publishing είναι ένα εργαλείο του μέλλοντος πολύ χρήσιμο για όσους επιθυμούν να δημοσιοποιήσουν οτιδήποτε θελήσουν. Βιβλία, έγγραφα, περιοδικά, εφημερίδες μπορούν πλέον να προσπελαστούν από οποιονδήποτε, οπουδήποτε κι αν βρίσκεται και οποτεδήποτε θελήσει. Το Electronic Publishing όπως λέει και το όνομά του είναι η ηλεκτρονική έκδοση των προαναφερθέντων και η διακίνησή τους μέσω του Διαδικτύου. Ένας τρόπος μετάδοσης γνώσης και πληροφοριών που θα απασχολήσει πολλούς στα επόμενα χρόνια και θα βοηθήσει τις επερχόμενες γενιές στο να έχουν γρηγορότερη και ευκολότερη πρόσβαση σε ποικίλης μορφής δεδομένα. Αποδοτικότερη διανομή γνώσης. Το Internet Publishing στηρίζεται στο διαδίκτυο ως μέσο γνώσης και κύριο δίαυλο διανομής. Αντίθετα, οι συμβατικές εκδόσεις χρησιμοποιούν το έγγραφο ως το κύριο μέσο γνώσης και τις ταχυδρομικές υπηρεσίες ως κύριο δίαυλο διανομής. Η βελτίωση της αποδοτικότητας μέσω του Internet Publishing μπορεί να μετρηθεί σε σχέση με τη διαφορά χρόνων εκτέλεσης της διαδικασίας η οποία αφορά τον κύκλο ζωής της γνώσης και την αποτελεσματικότητα ανάκτησης εγγράφων από τους χρήστες. Ο κύκλος ζωής της γνώσης είναι ο χρόνος για να παραχθεί ένα περιοδικό συν το χρόνο για να αποσταλεί αυτό στον αναγνώστη. Ο χρόνος ανάκτησης είναι ο μέσος χρόνος που χρειάζεται ένας αναγνώστης για να αναζητήσει, να ανακτήσει, και να αναπαραγάγει ένα έγγραφο από τη βιβλιοθήκη. Σημαντική βελτίωση στην αποτελεσματικότητα κατανάλωσης της γνώσης αναμένεται μέσω της δημοσίευσης στο Internet καθώς συγκρίνεται με τη συμβατική δημοσίευση. Επιπλέον η αντικατάσταση των ταχυδρομικών υπηρεσιών από το Διαδίκτυο μειώνει σημαντικά το χρόνο μεταφοράς των εγγράφων και επομένως μειώνει τον κύκλο ζωής της γνώσης. Η αποτελεσματικότητα ανάκτησης εγγράφων από το χρήστη βελτιώνεται επίσης πολύ ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 7

8 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -8- λόγω της χρήσης της on-line έρευνας και της δυνατότητας download ολόκληρων των εγγράφων. [35] Νέα Προϊόντα και υπηρεσίες γνώσης. Κάτω από το Internet Publishing διατίθενται νέα προϊόντα και υπηρεσίες που επεκτείνουν τις παραδοσιακές λειτουργίες των μέσων διανομής εγγράφων. Παραδείγματος χάριν, στις ψηφιακές βιβλιοθήκες είναι διαθέσιμα τα πολυμέσα και τα δυναμικά αντικείμενα που συνδέουν τα άρθρα των περιοδικών. Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες μπορούν επίσης να προσφέρουν δυνατότητες για online ομάδες συζήτησης και συστήματα τηλεδιάσκεψης. Επιπλέον, οι υπηρεσίες είναι δυνατό να είναι διαθέσιμες όλο το 24ωρο λόγω της αυτοματοποίησης της διαδικασίας και του χαμηλότερου κόστους. Έτσι η διάρκεια της πρόσβασης στις βιβλιοθήκες διπλασιάζεται επειδή οι ψηφιακές βιβλιοθήκες μπορούν να είναι ανοικτές συνεχώς έναντι του περιορισμού (περίπου 12 ωρών) στις συμβατικές βιβλιοθήκες. Οι μελλοντικές ψηφιακές βιβλιοθήκες θα παράσχουν επίσης προϊόντα γνώσης που θα προσαρμόζονται στις ανάγκες των ατόμων και των μικρών ομάδων οι οποίες θα μπορούν να έχουν πρόσβαση ακόμα και σε συγκεκριμένα τμήματα του άρθρου. [35] Αναδιάρθρωση της βιομηχανίας γνώσης. Καθώς η γνώση των οικονομικών αλλάζει λόγω της εφαρμογής των νέων μέσων γνώσης και των διαύλων διανομής, θα αλλάξουν επίσης και οι ρόλοι των διάφορων φορέων στην παραγωγή και την κατανάλωση γνώσης. Παραδείγματος χάριν, έχουμε δείξει ότι οι ταχυδρομικές υπηρεσίες παρακάμπτονται, οι συμβατικές βιβλιοθήκες στα πανεπιστήμια αποδυναμώνονται ή ακόμα και αντικαθίστανται από τις ψηφιακές βιβλιοθήκες διοικούμενες από τους εκδότες, και οι συντάκτες είναι σε θέση να διανείμουν τα προϊόντα γνώσης τους άμεσα. [35] Το Internet Publishing αναφέρεται στη χρησιμοποίηση του Internet ως μέσο δημοσίευσης παραδοσιακών έντυπων εγγράφων. Η έννοια έκδοση περικλείει ολόκληρη τη διαδικασία δημιουργίας, διανομής, αναζήτησης και διασκορπισμού της γνώσης μέσα σε καλά καθορισμένα πλαίσια. Ο κύκλος ζωής των εκδόσεων χωρίζεται σε δύο στάδια : [53] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 8

9 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Στάδιο παραγωγής: ξεκινά με την υποβολή ενός εγγράφου από ένα συντάκτη σε ένα περιοδικό και τελειώνει με τον εκδότη που παράγει ένα ολοκληρωμένο τεύχος. Για να καταλήξουμε σε αυτό το αποτέλεσμα απαιτείται η βοήθεια κριτικών και συντακτών. 2. Στάδιο κατανάλωσης: το στάδιο αυτό αρχίζει με την ολοκλήρωση της έκδοσης ενός τεύχους και τελειώνει με έναν αναγνώστη που αποκτά ένα αντίγραφό του. Οι βιβλιοθηκάριοι εκτελούν τον ενδιάμεσο ρόλο, όπως την αγορά, την αρχειοθέτηση, την τοποθέτηση σε ράφια, και τον δανεισμό του τεύχους. Εδώ, εξετάζουμε και τα δύο στάδια του Internet Publishing καθώς αναλύουμε τον αντίκτυπο του Internet Publishing στις διαδικασίες παραγωγής και κατανάλωσης γνώσης. Ειδικότερα, προσπαθούμε να αξιολογήσουμε πώς μπορεί να εμφανιστεί ο μετασχηματισμός των διαδικασιών γνώσης. [53] Ένας τρόπος προσέγγισης της γνώσης αυτής είναι μέσω των ψηφιακών βιβλιοθηκών. Έχουν δημιουργηθεί κάποια προγράμματα για αυτού του είδους τη μετάδοση δεδομένων Ηλεκτρονικές εκδόσεις Στις ημέρες της κοινωνίας των πληροφοριών οι «παραδοσιακές» έντυπες εκδόσεις δεν είναι η μόνη πηγή πληροφοριών πια. Οι ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις, που ήρθαν με τις νέες τεχνολογίες, δημιουργούν τη βάση για γρήγορη διανομή υψηλής ποιότητας πληροφοριών. Φυσικά, οι δυνατότητες αυτού του νέου μέσου εξαρτώνται από τις χρησιμοποιούμενες τεχνολογίες αποθήκευσης, αναζήτησης και αντιγραφής. [37] Στις ηλεκτρονικές εκδόσεις το υλικό παράγεται και αποθηκεύεται ηλεκτρονικά κάτι που δεν ισχύει για το έντυπο υλικό. Όποτε οι χρήστες επιδεικνύουν, παρουσιάζουν ή "ταχυδρομούν" οποιοδήποτε γραπτό, ακουστικό ή οπτικό μέσο προς το World Wide Web, μπορεί να ειπωθεί ότι μπορεί να αποτελέσει ηλεκτρονικό ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 9

10 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -10- περιεχόμενο "έκδοσης". Οι περισσότερες παραδοσιακές εφημερίδες και περιοδικά εκδίδονται σήμερα και σε ηλεκτρονική μορφή στο Web όπου η πρόσβαση είναι ουσιαστικά "ελεύθερη" ή διαθέσιμη μέσω μιας ελεύθερης ιδιότητας μέλους. Συχνά οι ηλεκτρονικές εκδόσεις αναφέρονται στην παραγωγή των ηλεκτρονικών βιβλίων. Γενικά οι ηλεκτρονικές εκδόσεις μπορούν να σημάνουν : [37] α) Παραγωγή και διανομή των νέων εργασιών, οι οποίες εμφανίζονται για πρώτη φορά σε ηλεκτρονική μορφή. β) Παροχή των ηλεκτρονικών εκδόσεων κειμένων των προηγουμένων δημοσιευμένων εργασιών (όπως η κλασική λογοτεχνία, μη-αντιγραμμένο υλικό, ή οι εργασίες που έχουν εισαχθεί στο δημόσιο τομέα), είτε on-line είτε στο CD-ROM, είτε προσφέροντας μια ηλεκτρονική έκδοση ενός βιβλίου που παράγεται ταυτόχρονα στην τυπωμένη ύλη. Οι ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις πρέπει να έχουν διάφορα σημαντικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, όπως ευκολία στην πλοήγηση και στην αναζήτηση πληροφοριών. Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει δυνατότητα ελέγχου των άρθρων, κειμένων ή πολυμεσικών εφαρμογών γενικότερα που εισάγονται μέσα στο ηλεκτρονικό μέσο έκδοσης. Τέλος, όπως όλα τα έντυπα έχουν και κάποιο αναγνωριστικό αριθμό, έτσι και τα ηλεκτρονικά πρέπει να είναι εγγεγραμμένα στις κατάλληλες λίστες ώστε να αποκτήσουν μια τέτοια ταυτότητα (ISSN, ISBN, DOI, κ.λπ.). Ήδη τα ηλεκτρονικά δημοσιεύματα καταχωρούνται στις αντιπροσωπείες ISSN και ISBΝ και βέβαια πρέπει να καταχωρηθούν ανεξάρτητα από το "παραδοσιακά" δημοσιευμένο ανάλογό τους. [37] Είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για την ανάγνωση των ηλεκτρονικών δημοσιεύσεων και αυτό γιατί οι ηλεκτρονικές εκδόσεις έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα, σε σύγκριση με την παραδοσιακή, "τυπωμένη" έκδοση. Συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε : [37] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 10

11 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -11- Είναι πολύ ευκολότερο είναι αρκετά εύκολο να μάθει κανείς να δημοσιεύει ηλεκτρονικά, και ο απαραίτητος εξοπλισμός μπορεί να ληφθεί χωρίς δυσκολίες. Είναι πολύ γρηγορότερο μπορεί να πάρει μήνες για να δημοσιεύσει κανείς το παραδοσιακό "βιβλίο εγγράφου". Είναι δυνατό όμως να δημοσιεύσει ηλεκτρονικά σε ημέρες ή ακόμα και ώρες. Είναι λιγότερο ακριβό μόλις έχετε το λογισμικό και την απαραίτητη γνώση για την εργασία, μπορείτε να δημοσιεύσετε τα μέρη του διάφορου υλικού χωρίς σχεδόν οποιεσδήποτε συμπληρωματικές δαπάνες. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πολυμέσα και ποικίλες επιλογές σχήματος - ένα ηλεκτρονικό βιβλίο ή ένα e-περιοδικό μπορούν να έχουν ποικίλα στοιχεία πολυμέσων. Τέτοια στοιχεία μπορεί να περιλαμβάνουν τη μουσική, τη γραφική παράσταση, την κινητικότητα, τον ήχο, ή αυτά "που κλικάρονται, τα αλληλεπιδρώντα χαρακτηριστικά γνωρίσματα." Τα είδη που τα «φορτώνουν» από το Internet οι αναγνώστες χεριού περιλαμβάνουν συχνά διαφορετικές γραμματοσειρές, ένα highlighter, έναν "clickable" πίνακα περιεχομένων, και τις ικανότητες του σελιδοδείκτη. Θα είναι διαθέσιμο διεθνώς οι ηλεκτρονικές εκδόσεις μπορούν να δίνουν πρόσβαση σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και να διαβαστούν από οποιοδήποτε υπολογιστή που συνδέεται με το Διαδίκτυο Περιορισμοί της e έκδοσης Η καταναλωτική απροθυμία να διαβάσει "on-line." Ενώ η δημοτικότητα των e-βιβλίων και των e-περιοδικών αυξάνεται σταθερά, πολλοί καταναλωτές είναι ακόμα απρόθυμοι να διαβάσουν από την οθόνη - ή να προσθέσουν το κόστος εκτυπώνοντας ένα βιβλίο σε δικό τους χαρτί και με δικό τους μελάνι. Ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο ή την εμπειρία, σχεδόν ο καθένας το βρίσκει δυσκολότερο να ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 11

12 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -12- διαβάσει από μια οθόνη απ' ό,τι από το έγγραφο. Τα σημαντικότερα ζητήματα είναι : [37] Η δυνατότητα του ματιού και του εγκεφάλου να προσδιορίσει και να αποκτήσει τις πληροφορίες, εμφανίζεται να λειτουργεί πολύ πιο αποτελεσματικά όταν συσχετίζεται με μια φυσική επαφή. Το να κοιτάζει κανείς επίμονα σε μια οθόνη για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα προκαλεί αρκετά μεγαλύτερο eyestrain από ό,τι διαβάζοντας ένα βιβλίο για την ίδια περίοδο. Πολλοί άνθρωποι, ακόμη και πολύ πεπειραμένοι χρήστες υπολογιστών, αισθάνονται πιο ευχαριστημένοι από ένα φυσικό, και αναγνώσιμο, αντίγραφο από ότι αυτό που αποθηκεύεται σε ένα συγκρότημα ηλεκτρονικών υπολογιστών σε περίπτωση που "κάτι συμβεί" στην μορφή που επιδεικνύεται στην οθόνη. Σχετικά λίγοι υπολογιστές γραφείου, και ουσιαστικά κανένας φορητός υπολογιστής, δεν μπορούν να επιδείξουν το κείμενο σε ένα μέγεθος, το οποίο είναι άνετο να διαβαστεί. Οδηγεί σε ένα εκτενές κύλισμα (scrolling) του κειμένου, το οποίο εμφανίζεται να είναι μια ιδιαίτερα ενοχλητική διαδικασία σε σύγκριση με το κύλισμα του ματιού σε μια σταθερή σελίδα του κειμένου. Ένας από τους τρόπους να λυθεί αυτό το πρόβλημα είναι ο ερχομός μιας νέας τεχνολογίας για τους αυτοαποκαλούμενους φορητούς αναγνώστες. Διάφορες επιχειρήσεις κατασκευάζουν τώρα τους ηλεκτρονικούς αναγνώστες βιβλίων που είναι για το μέγεθος ενός παραδοσιακού εκτυπωμένου βιβλίου, και επιδεικνύει μια ψηφιακή έκδοση του e-βιβλίου σε μια οθόνη εξουσιοδότησης ή ένα ζευγάρι οθονών. Κατά συνέπεια, είναι δυνατό να διαβαστεί η ηλεκτρονική δημοσίευση ακόμη και στο κρεβάτι. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 12

13 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Περιγραφή λειτουργίας ηλεκτρονικών εκδόσεων Στο Σχήμα 1 γίνεται η προσπάθεια να φανεί όσο πιο περιγραφικά είναι δυνατόν η λειτουργία των συστημάτων ηλεκτρονικών εκδόσεων και ποιος είναι ο δρόμος που ακολουθείται από τη στιγμή της δημιουργίας των ηλεκτρονικών εγγράφων μέχρι τη διανομή τους στους τελικούς αναγνώστες. Σχήμα 1: Λειτουργία ενός συστήματος ηλεκτρονικών εκδόσεων. 1. Σύνταξη εγγράφου : είναι η ώρα που ο συγγραφέας δημιουργεί το ηλεκτρονικό έγγραφο. Έχουν γίνει οι απαραίτητες διαδικασίες και η απαραίτητη προετοιμασία ούτως ώστε να έχει την κατάλληλη μορφή ώστε να παραδοθεί στην αγορά. 2. Πώληση εγγράφου από τον συγγραφέα στον εκδότη : από την στιγμή που έχει δημιουργηθεί πλέον το έγγραφο, αποστέλλεται από τον συγγραφέα προς τον εκδότη. Είναι πλέον στην δικαιοδοσία του εκδότη για το αν θα το δεχτεί ή όχι. Εφόσον το δεχτεί έπειτα το αγοράζει από τον συγγραφέα και ακολουθεί το επόμενο βήμα. 3. Πώληση εγγράφου από τον εκδότη στον λιανοπωλητή ή/και στους αναγνώστες: Στην περίπτωση αυτή ο εκδότης προωθεί το ηλεκτρονικό έγγραφο προς πάσα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 13

14 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -14- κατεύθυνση είτε αυτή είναι οι αναγνώστες που μπορούν να το προμηθευτούν κατευθείαν από τον εκδότη, είτε αυτή είναι οι λιανοπωλητές που το προμηθεύονται από τους εκδότες και έπειτα το πωλούν προς τους αναγνώστες. 4. Αγορά ηλεκτρονικού εγγράφου από τον αναγνώστη : αφού έχει γίνει η κατάλληλη επεξεργασία τους από τον κάθε φορέα, πλέον αυτό που μένει είναι η τελική παράδοση / πώλησή τους προς τους αναγνώστες. Τώρα πια είναι στην κρίση των αναγνωστών αν θα τους αρέσει το περιεχόμενο του εγγράφου και θα το αγοράσουν ή όχι. 1.3 Απαιτήσεις των ηλεκτρονικών εκδόσεων Μέσω διάφορων ερευνών έχει δοθεί ένας ορισμός του ιδανικού ηλεκτρονικού βιβλίου: "Η μετατροπή πηγαίου κειμένου σε έναν τύπο κατάλληλο για την παρουσίαση και τη χρήση του μέσα από έναν προσωπικό υπολογιστή ή έναν τερματικό σταθμό. Η διαδικασία αυτή αφορά τρία ζητήματα: [12] 1. Παρουσίαση: αφορά τον τρόπο που θα παρουσιάσουμε ένα ηλεκτρονικό έγγραφο. Οι πρωταρχικοί υποψήφιοι είναι HTML και PDF. 2. Επεξεργασία: αφορά την επιλογή του κατάλληλου σχήματος ώστε να είναι εφικτή η μετατροπή του ηλεκτρονικού εγγράφου από μια μορφή σε κάποια άλλη. 3. Μακροπρόθεσμη αποθήκευση: αφορά την επιλογή του κατάλληλου σχήματος ώστε να αποθηκεύσουμε το έγγραφο μακροπρόθεσμα σε κάποιες βιβλιοθήκες (π.χ. SGML). Αφού ξεπεραστούν τα παραπάνω ζητήματα η ερώτηση που προκύπτει είναι πώς πρέπει να βελτιστοποιηθεί η εσωτερική δομή του εγγράφου ώστε να διευκολυνθεί η τυχαία προσπέλαση (δηλ. ο χρήστης να μπορεί να αναζητά και διαβάζει συγκεκριμένα κομμάτια μέσα στο κείμενο). Αυτή η ρύθμιση θα αποτελέσει τη βάση της εφαρμογής της δομής υπέρ-κειμένου. Υπερ-κείμενο είναι τα ηλεκτρονικά έγγραφα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 14

15 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -15- των οποίων το περιεχόμενο είναι λογικά δομημένο για έρευνα και ανάκτηση πληροφοριών. 1.4 Γενικοί Στόχοι των ηλεκτρονικών εκδόσεων Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους του κάθε προγράμματος Internet Publishing ήταν να μαθευτούν περισσότερα για τις αλλαγές που απαιτήθηκαν σε ολόκληρη την διαδικασία έκδοσης ως αποτέλεσμα της εισαγωγής των νέων τεχνολογιών. Επιπλέον, τα εργαλεία και τα περιβάλλοντα που αναπτύσσονται πρέπει να έχουν τέτοια δομή ώστε να μπορούν να λειτουργούν για μεγάλο χρονικό διάστημα και από πολλά συστήματα. [12] Ο γενικός στόχος των ηλεκτρονικών εκδόσεων είναι να υποκινηθεί αρχικά η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων στην ακαδημαϊκή εκπαίδευση και στην επιστημονική έρευνα, τόσο από πλευράς συγγραφής και δημοσίευσης όσο και από πλευράς αναφορών και χρησιμοποίησης online πληροφοριών. Οι συγκεκριμένοι στόχοι ήταν: [23] προσφορά μίας «κρίσιμης μάζας» της βιβλιογραφίας σε μορφή on-line εγγράφων προσβάσιμα από τον εργασιακό χώρο των αναγνωστών (π.χ σπουδαστών, επιστημόνων, επαγγελματιών, ιδιωτών,κ.τ.λ.) ανάπτυξη διαδικασιών και εργαλείων για την υποστήριξη των λειτουργιών μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης και, παροχή μιας λειτουργίας που θα μεσολαβεί ώστε να καθοδηγούνται οι χρήστες για την πλοήγηση ετερογενών πόρων Διαδικτύου. Με τη μετάβαση από τις κλασσικές βιβλιοθήκες στις ψηφιακές βιβλιοθήκες, η κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των εκδοτικών οίκων, των οργανώσεων βιβλιοθηκών και των τελικών χρηστών αλλάζει. Τα ηλεκτρονικά βιβλία και τα περιοδικά όχι μόνο έχουν τις νέες ιδιότητες που τους παρέχουν προστιθέμενη αξία (π.χ., ολοκληρωμένου κειμένου έρευνα, video animations), αλλά μέσω του Παγκόσμιου Ιστού έχουν ενδεχομένως ένα πολύ μεγαλύτερο ακροατήριο. Στην περίπτωση ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 15

16 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -16- ψηφιοποίησης των κλασσικών βιβλίων ή των περιοδικών στο Διαδίκτυο, τα παραδοσιακά επιχειρησιακά πρότυπα πρέπει να επανεξεταστούν ενώ πρέπει να εφαρμοστούν και νέα πρότυπα δαπανών για τη χρήση των ηλεκτρονικών εγγράφων. [20] 1.5 Πλεονεκτήματα ηλεκτρονικών εκδόσεων Το Internet Publishing εκμεταλλεύεται την τεχνολογία Internet ως δίαυλο διανομής γνώσης και οδηγεί σε πολλές νέες πρακτικές στις δραστηριότητες παραγωγής και κατανάλωσης γνώσης. Τα παραδείγματα του αντίκτυπου του Internet Publishing είναι πολυάριθμα : [50] Αποδοτικότερη κατανάλωση γνώσης: πολλά από τα νέα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, διαθέσιμα στις ψηφιακές βιβλιοθήκες καθιστούν την κατανάλωση γνώσης αποδοτικότερη. Αυτά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα περιλαμβάνουν την έρευνα για άρθρα σε πίνακες βάσεων δεδομένων και το on line «κατέβασμα» ολοκληρωμένων εγγράφων. Μείωση περιορισμών: Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες χαλαρώνουν επίσης τους περιορισμούς που αφορούν συνήθως τα φυσικά περιοδικά και τις συμβατικές βιβλιοθήκες όπως είναι τα όρια σελίδων και οι περιορισμένες ώρες πρόσβασης. Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες μπορούν να λειτουργούν 24 ώρες την ημέρα, επτά ημέρες την εβδομάδα. Βελτιωμένη παρουσίαση γνώσης: Στο σενάριο δημοσίευσης στο Internet, η παρουσίαση γνώσης αλλάζει από το συμβατικό γραμμικό κείμενο και τους στατικούς αριθμούς στο υπερκείμενο και τα δυναμικά μέσα όπως η εικόνα, το animation, και το βίντεο. Για παράδειγμα, τα υπολογιστικά πρότυπα ή οι συμπεριφορές των σύνθετων μοριακών δομών που ήταν ουσιαστικά αδύνατο να περιγραφούν με στατικούς αριθμούς μπορούν τώρα να απεικονιστούν με animations και βίντεο. Κατά συνέπεια, τα ψηφιακά μέσα βελτιώνουν την ικανότητα παρουσίασης της γνώσης. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 16

17 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -17- Σύνδεση συμπληρωματικών άρθρων: μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπέρσύνδεσμοι στα άρθρα ώστε να επιτευχθούν δυναμικές συνδέσεις μεταξύ των άρθρων που περιέχονται σε κάποιο περιοδικό. Έτσι κάποιος μπορεί να αρχίσει με την ανάγνωση ενός άρθρου και να ανιχνεύσει πολύ εύκολα άλλα σχετικά άρθρα. Βελτιωμένη διαδικασία αναθεώρησης: με τον όρο αναθεώρηση εννοούμε μία νέα και επιμελέστερη εξέταση, επανεξέταση και επανέλεγχο. Επίσης μπορεί να σημαίνει μια ριζική ανασκευή, αλλαγή των ιδεών, πεποιθήσεων ή θεωριών κάποιου. Οι συντάκτες μπορούν τώρα να χρησιμοποιήσουν τις ηλεκτρονικές διαδικασίες για να διαχειριστούν τη διαδικασία αναθεώρησης. Αντί της αποστολής των εγγράφων από τους συγγραφείς στους εκδότες και από τους εκδότες στους αναθεωρητές, οι συγγραφείς υποβάλλουν την εργασία σε ψηφιακή μορφή καταθέτοντάς την στη βάση δεδομένων της αναθεώρησης. Ο συντάκτης ενημερώνει έπειτα τους αναθεωρητές για να ανακτήσουν τα άρθρα τους από τη βάση δεδομένων. Κατά συνέπεια, η ταχυδρομική υπηρεσία (ή οποιοσδήποτε άλλος φορέας παροχής υπηρεσιών παράδοσης) αντικαθίσταται από τα βασισμένα στο WEB συστήματα πληροφοριών και αποβάλλεται από το ρόλο διανομής γνώσης. Αυτό είναι ένα παράδειγμα του μετασχηματισμού της διαδικασίας παραγωγής γνώσης. [39] Μειωμένο κόστος επικοινωνίας και διανομής της γνώσης: Η ψηφιακή διαδικασία αναθεώρησης αφαιρεί την ανάγκη για την ψηφιοποίηση των άρθρων και κάνει τις ψηφιακές βιβλιοθήκες τη φυσική μορφή διαύλου διανομής γνώσης. Οι εκδότες δημιουργούν τώρα τις ψηφιακές βιβλιοθήκες για την άμεση διανομή των ηλεκτρονικών εγγράφων στις βιβλιοθήκες και στους αναγνώστες. Επομένως αναμένεται μετασχηματισμός της διαδικασίας κατανάλωσης της γνώσης, αφού οι αυξανόμενοι αριθμοί αναγνωστών ψηφιακών βιβλιοθηκών θα καταστήσουν τους εκδότες σκεπτικούς ως προς την αποδοτικότητα των συμβατικών βιβλιοθηκών. [39] Αποδοτικότερη χρήση εργατικού δυναμικού: οι ψηφιακές βιβλιοθήκες αναμένεται να αντικαταστήσουν τις συμβατικές βιβλιοθήκες καθώς και ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 17

18 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -18- τους εργαζομένους των βιβλιοθηκών όπως τους ξέρουμε. Η ανθρώπινη εργασία στις φυσικές βιβλιοθήκες που περιλαμβάνει τη μεταφορά και την τοποθέτηση των βιβλίων στα ράφια, την τοποθέτηση ετικετών στα βιβλία και τα περιοδικά θα αντικατασταθεί από ισότιμη αλλά περισσότερο επιδέξια εργασία σε ηλεκτρονική μορφή. [48] Βελτίωση πρακτικών τηλε-εργασίας: Επιπλέον, η ηλεκτρονική εργασία μπορεί να γίνει αποκλειστικά μέσω του Διαδικτύου (επίσης αποκαλούμενης ως τηλεργασία), και τα προγράμματα των τηλεργαζομένων μπορούν να είναι οργανωμένα κατά τρόπο πιο εύκαμπτο. [48] Ευκολότερη πρόσβαση στο έγγραφο: Οι πληροφορίες που περιέχονται στα βιβλία πρέπει να είναι προσιτές καθώς αυτή η ευκολία της ανταλλαγής πληροφοριών οδηγεί στην προαγωγή του πολιτισμού. Δυστυχώς όμως στα συμβατικά βιβλία η αναζήτηση δεν είναι εύκολη. Εάν οι εκδότες είχαν τη δυνατότητα να παράγουν φτηνά βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή, θα αυξανόταν σημαντικά η διανομή πληροφοριών κάτι που θα ωφελούσε την εκπαίδευση, την επιστήμη, και την τεχνολογία. Μια τέτοια προοπτική θα διατηρούσε τη δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης στο έγγραφο προσθέτοντας ευκολία αναζήτησης και ευρύτερη διαθεσιμότητα. Επιπλέον, τα βιβλία θα μπορούσαν να διανεμηθούν ευκολότερα εάν ήταν ηλεκτρονικά, ενώ οι εκδότες θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν κέρδος χωρίς να απαιτείται να προστατεύουν τα αντίγραφα των βιβλίων τους. Το Internet publishing καθιστά τα βιβλία φτηνότερα τόσο στους εκδότες όσο και στους αναγνώστες, μειώνει τους κίνδυνους, και αυξάνει το κέρδος των εκδοτών. [55] Τελικά η τεχνολογίες Internet Publishing έχουν τρεις επιδράσεις-επιπτώσεις η αναφορά των οποίων είναι πολύ σημαντική για να κατανοηθεί ο αντίκτυπός του στις διαδικασίες γνώσης. Αυτές είναι : [39] (1) Η διαθεσιμότητα αποδοτικότερων υπηρεσιών που οφείλονται στη χρήση νέας τεχνολογίας. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 18

19 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -19- (2) Η αναγκαιότητα των νέων προϊόντων και των υπηρεσιών λόγω της νέας τεχνολογίας, και (3) Η αναδιάρθρωση των οργανισμών και των αγορών ως αποτέλεσμα της υιοθέτησης της νέας τεχνολογίας Ο πίνακας 1 περιέχει μια περίληψη των διάφορων πλεονεκτημάτων και των αντίστοιχων παραδειγμάτων του Internet Publishing. Επιδράσεις του Internet publishing Αποτελεσματικότερες διαδικασίες γνώσης Νέα έκφραση γνώσης. Ολοκλήρωση που περιλαμβάνει διαφορετικές αρχές Μετατροπή της διαδικασίας παραγωγής Μετατροπή της διαδικασίας κατανάλωσης. Παραδείγματα Online αναζήτηση άρθρων. Full-text downloading; αυξημένος αριθμός σελίδων ανά θέμα περιοδικού. "7 φορές 24" πρόσβαση Υπερκείμενα. Δυναμικά μέσα όπως βίντεο και κινούμενα σχέδια Υπέρ-σύνδεσμοι μεταξύ άρθρων στα περιοδικά. Online διαδικασία επεξεργασίας. Κατάργηση των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Η εκτύπωση χαρτιού μεταφέρεται από τους συγγραφείς στους θεατές Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες που διαχειρίζονται από εκδότες παρακάμπτουν τις συμβατικές βιβλιοθήκες. Η άμεση έκδοση από τους συγγραφείς παρακάμπτουν τους εκδότες. Πίνακας 1: Επιδράσεις των ηλεκτρονικών εκδόσεων. 1.6 Οφέλη από την χρήση των ηλεκτρονικών εκδόσεων Όπως είναι κοινά κατανοητό το φαινόμενο της χρήσης των ηλεκτρονικών εκδόσεων επέφερε πολλά οφέλη στην κοινωνία των πληροφοριών και της μετάδοσης της γνώσης. Πολλοί ήταν οι φορείς που ευνοήθηκαν κατά τη λειτουργία τους με πρώτους και καλύτερους τους αναγνώστες που είδαν να υπέρ-απλουστεύεται η διαδικασία της εύρεσης πληροφοριών και να γίνεται ευκολότερη και πιο διασκεδαστική η ανάγνωση κειμένων και όχι μόνο. Έπειτα επωφελήθηκαν οι εκδότες και οι λιανοπωλητές που απεκόμισαν αρκετά κέρδη από την παροχή των ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 19

20 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -20- ηλεκτρονικών εκδόσεων και ανέπτυξαν ολόκληρη βιομηχανία στηριγμένη σε αυτές. Τέλος οι εκπαιδευτικοί δεν έμειναν πίσω διότι η μετάδοση πλέον των γνώσεων τους προς πάσα ενδιαφερόμενη κατεύθυνση έγινε λιγότερο χρονοβόρα και κουραστική Πλεονεκτήματα αναγνωστών Πέρα από οποιαδήποτε πλεονεκτήματα του Internet Publishing που μπορεί να απολαμβάνει ο καθένας όσον αφορά τις τεχνολογίες ή διαύλους μετάδοσης της γνώσης μέσω αυτού, είναι επιπλέον αναγκαίο μέσο και ωφελεί αρκετά τους αναγνώστες. Παρακάτω παρουσιάζεται η πλειοψηφία των πλεονεκτημάτων του Internet Publishing προς τους αναγνώστες : [51] Όταν τα βιβλία είναι ηλεκτρονικά, οι αναγνώστες έχουν στιγμιαία και αποτελεσματική πρόσβαση, όπως συμβαίνει και στις τραπεζικές συναλλαγές. Επίσης, οι αναγνώστες μπορούν να έχουν άμεση πρόσβαση σε αναπροσαρμογές και αναθεωρήσεις άρθρων. Επίσης, έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν ηλεκτρονικά με άλλους αναγνώστες του ίδιου βιβλίου ή άρθρου και να μοιραστούν τις ιδέες τους γρηγορότερα και με περισσότερους ανθρώπους. Για τους εκδότες αυτό σημαίνει ότι μπορούν να πουλήσουν περισσότερα βιβλία γρηγορότερα. Τα ηλεκτρονικά βιβλία είναι φτηνότερα και λιγότερο ογκώδη από τα έντυπα βιβλία. Σε αντίθεση με διάφορα ακριβά βιβλία, όπου αν και το καθένα απ αυτά είναι μεταφέρσιμο, μεγάλος αριθμός τέτοιων βιβλίων δεν είναι εύκολα μεταφέρσιμος. Χιλιάδες βιβλία μπορούν να αποθηκευτούν σε έναν μικρό ελαφρύ δίσκο. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 20

21 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -21- Η ψηφιοποίηση των βιβλίων επιτρέπει τη χρήση ηλεκτρονικών εφαρμογών όπως ηλεκτρονικούς σελιδοδείκτες και παραπομπές. Η παραπομπή μπορεί να είναι είτε ελεγχόμενη από τον αναγνώστη είτε παραγόμενη απ τον ίδιο τον υπολογιστή. Επίσης, παρέχονται και όλα τα πλεονεκτήματα του χειρόγραφου σχολιασμού έντυπων βιβλίων, ο τονισμός με χρωματισμένους δείκτες, η υπογράμμιση, κ.τ.λ. Αντίθετα από τα έντυπα βιβλία, τα ηλεκτρονικά βιβλία μπορούν να είναι πολυμεσικά : αφήνοντας μας να αναμίξουμε φωνή, μουσική, χρώμα, video, δεδομένα, και κείμενο, και να οδηγηθούμε σταδιακά στη δημιουργία animated βιβλίων όπου κάποιος θα μας το αφηγείται. Παραδείγματος χάριν, το Xerox / Kurzweil Personal Reader μπορεί να διαβάσει το κείμενο οποιουδήποτε βιβλίου φωναχτά, μια ανεκτίμητη βοήθεια στους τυφλούς, τους έχοντες κακή όραση, αναλφάβητους, ή πολυάσχολους [34]. Το Personal Reader εκπαιδεύεται σε οποιοδήποτε τυπωμένο κείμενο και γίνεται καλύτερο καθώς προχωρεί κάτω από την πρώτη σελίδα. Μπορεί να διαβάσει 6 γλώσσες. Ένα πρόγραμμα αποκαλούμενο NETtalk, [56], μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παράγει παιδικά βιβλία και να δημιουργήσει μια ολόκληρη βιβλιοθήκη από αυτά. Το πρόγραμμα ακούει τα παιδιά ή τους γονείς τους να διαβάζουν για μερικές ώρες κάποιο κείμενο έως ότου προσαρμοστεί και μπορεί να διαβάσει οποιοδήποτε από το ρεπερτόριο των βιβλίων του με εκείνη την φωνή. Φανταστείτε παιδικά βιβλία που διαβάζονται σε ένα παιδί για να το νανουρίσουν. Με το άκουσμα της αναπνοής του παιδιού, το βιβλίο μπορεί να μειώσει τον όγκο του, να χαμηλώσει τα φώτα, και να επιβραδύνει το ρυθμό του καθώς το παιδί πέφτει για ύπνο. Κάτι τέτοιο είναι εφικτό σήμερα. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 21

22 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Πλεονεκτήματα εκδοτών Η σύγχρονη έκδοση είναι επικίνδυνη επιχείρηση. Λόγω του υψηλού κόστους εκτύπωσης και διανομής, όλο το έντυπο υλικό (βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, κ.τ.λ) πρέπει να παράγεται σε πολλά αντίτυπα ώστε να θεωρείται ότι θα αποφέρουν κέρδος κατά την πώλησή τους. Φυσικά, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα πουληθούν όλα ή έστω τα περισσότερα αντίτυπα του εγγράφου. Οι εκδότες έχουν πολλά οφέλη από τη χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και τα σημαντικότερα από αυτά φαίνονται παρακάτω [29] : Οι εκδότες επιτρέπουν στους λιανοπωλητές να επιστρέφουν τα απούλητα αντίγραφα βιβλίων. Οι εκδότες οδηγούνται σε τέτοιου τύπου παροχές για να αυξήσουν την πιθανότητα οι λιανοπωλητές να μπορούν να αντέξουν οικονομικά να προωθούν τα βιβλία τους. Αλλά με τη χρήση της ηλεκτρονικής διανομής, τα βιβλιοπωλεία δεν θα είναι απαραίτητο να κρατήσουν τόσα αντίγραφα κάθε τίτλου όσα σκέφτονται ότι μπορούν να πωλήσουν αλλά να αγοράζουν μόνο ένα για λόγους προώθησης του συγκεκριμένου τίτλου. Κάτι τέτοιο θα αυξήσει την ποικιλία των τίτλων που μπορούν να προσφέρουν οι βιβλιοπώλες. Επιπλέον, όταν η διανομή είναι ηλεκτρονική, τα καταστήματα που πουλάν μεταχειρισμένα εγχειρίδια μένουν χωρίς δουλειά. Σήμερα, ένα εγχειρίδιο μπορεί να πωλήσει αντίγραφα τον πρώτο χρόνο, αντίγραφα το δεύτερο, έπειτα στο τρίτο χρόνο. Η αρχική αγορά των αντιγράφων υπάρχει αλλά εξυπηρετείται από τα μεταχειρισμένα αντίγραφα. Δηλαδή τα βιβλιοπωλεία μεταχειρισμένων βιβλίων λειτουργούν εις βάρος του χρόνου, του χρήματος και της δημιουργικότητας που έχει επενδύσει ο εκδότης στη παραγωγή αυτών των εγχειριδίων. Η ηλεκτρονική διανομή περιορίζει αυτό το φαινόμενο αφού οι πιο πρόσφατες εκδόσεις των εγχειριδίων είναι άμεσα διαθέσιμες και σε πολύ χαμηλή τιμή. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 22

23 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -23- Η παραγωγή και η διανομή των ηλεκτρονικών βιβλίων μετά από αίτηση του αναγνώστη περιορίζει το κόστος εκτύπωσης (αφού αυτή γίνεται μόνο όταν απαιτηθεί) ενώ μειώνονται και άλλα κόστη: αποθήκευσης, μεταφοράς, καθυστέρησης, ανταγωνισμού, υπερεκτίμησης ή υποτίμησης της ζήτησης, αποθέματος ή καταστροφής βιβλίων. Η εκτύπωση και η διανομή κοστίζουν λίγο. Ύπαρξη περισσότερων διαθέσιμων πόρων για παραγωγή αποτελεσματικής εκστρατείας marketing (banners, affiliate programs, κ.τ.λ) Τέλος, σε περίπτωση που οι εκδότες πωλούν τα προϊόντα τους μόνο κάτω από καθεστώς συνδρομής, θα έχουν ένα μεγάλο σταθερό εισόδημα για διάστημα κάποιων ετών. Έτσι θα μπορούν ευκολότερα και με χαμηλότερο ρίσκο να επεκτείνουν τις επιχειρηματικές δραστηριότητές τους Πλεονεκτήματα λιανοπωλητών Σήμερα, οι λιανοπωλητές πρέπει να διακινδυνεύσουν σχεδόν τόσο όσο και οι εκδότες. Τα περισσότερα βιβλιοπωλεία φέρουν από 1 έως αντίγραφα κάθε τίτλου, ανάλογα με την αναμενόμενη απαίτηση. Όλα, εκτός από ένα από αυτά τα αντίγραφα είναι περιττά. Παρακάτω παραθέτουμε πολλά από τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι ηλεκτρονικές εκδόσεις στους λιανοπωλητές: [23] Τα ηλεκτρονικά μέσα αφήνουν τους λιανοπωλητές να επιλέξουν ένα μίγμα μέσων και πλάνων διανομής για να μειωθεί ο κίνδυνός τους και να αυξηθεί το κέρδος. Παραδείγματος χάριν, σε 7 έτη μερικά βιβλιοπωλεία θα γίνουν κατά το ήμισυ καταστήματα compact disc. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να περιέχουν ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 23

24 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -24- τετραπλάσιο αριθμό τίτλων στο ίδιο χώρο ραφιών, αλλά πάλι θα απαιτείται να παραγγείλουν τόσα αντίγραφα του κάθε τίτλου όσα και σκέφτονται ότι μπορούν να πωλήσουν. Μερικοί άνθρωποι αναμένεται να αντιπαθήσουν την ιδέα των ηλεκτρονικών βιβλίων. Αλλά μόλις υπάρξει ένα βιβλίο με τουλάχιστον μια ηλεκτρονική μορφή, είναι εύκολο να τυπωθεί, εάν είναι απαραίτητο, να μετατραπεί σε μια άλλη ηλεκτρονική μορφή, ή να διανεμηθεί ηλεκτρονικά. Τα ηλεκτρονικά βιβλία περιέχουν τα έντυπα βιβλία ως ειδική περίπτωση. Από το 1984 τα compact discs κατάφεραν και ξεπέρασαν τους LP δίσκους σε 5 έτη. Τα έντυπα βιβλία θα δώσουν περισσότερες από μια μάχες εξαιτίας της αδράνειας και επειδή θα πάρει αρκετό χρόνο ώστε η τεχνολογία παρουσίασης (display technology) να είναι προσιτή στο ευρύ κοινό. Αλλά η επικράτησή τους διαφαίνεται αναπόφευκτη. Σε 7 έως 10 έτη, μερικά βιβλιοπωλεία κυριολεκτικά θα εξαφανιστούν. Αυτά τα βιβλιοπωλεία ίσως περιέχουν μόνο γιγαντοοθόνες όπου ηλεκτρονικά θα επιδεικνύουν μια σειρά τίτλων, με εικόνες. Κάθε τίτλος μπορεί να είναι στο δικό του τετράγωνο επίδειξης. Οι πελάτες θα μπορούν να χρησιμοποιούν το ποντίκι τους για να επιλέξουν κάποιους τίτλους που τους ενδιαφέρουν, να τους κατεβάσουν αυτόματα στον υπολογιστή τους χρεώνοντας την πιστωτική τους κάρτα. Για να επιτραπεί το «ξεφύλλισμα», ίσως να μπορεί να κατεβάσει ο χρήστης αρχικά ένα μέρος του βιβλίου στον υπολογιστή του, να το διαβάσει και η πώληση να πραγματοποιείται αν ο πελάτης δεν απορρίψει την προκαταρτική παρουσίαση μετά από μισή ώρα. Όταν τα βιβλία διανέμονται ηλεκτρονικά, ένας εκδότης (ή λιανοπωλητής) μπορεί να παράγει τους καταλόγους με τη χρήση ενός front-end προγράμματος το οποίο θα μπορεί να ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 24

25 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -25- χρησιμοποιηθεί από τους πελάτες για να εξετάσουν τον κατάλογο. Οι πελάτες κινούνται μέσω του καταλόγου ψάχνοντας για τα βιβλία που θέλουν, και μπορούν αμέσως να τα λάβουν (και να πληρώσουν για αυτά). Η ηλεκτρονική μορφή ενός τέτοιου κατάλογου θα ήταν φτηνότερη σε σχέση με την έντυπη μορφή του. Για την παραγωγή ενός έντυπου καταλόγου 64 σελίδων τυπωμένων απαιτεί τη χρήση μεγάλου όγκου ξυλείας ενώ θα κόστιζε περίπου 2. Έτσι η ηλεκτρονική έκδοση βιβλίων θεωρείται πιο συμφέρουσα τόσο από οικονομικής όσο και από οικολογικής απόψεως. Ο κατάλογος μπορεί αμέσως να απεικονίσει τη ζήτηση του κάθε τίτλου. Η ιταλική επιχείρηση ενδυμασίας Benetton χρησιμοποιεί το παγκόσμιο σύστημά της για να καθορίσει τη ζήτηση του κάθε υφάσματος, και τι χρώμα πρέπει να βαφτεί ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες των επιδείξεων μόδας της επόμενης εβδομάδας. Το σύστημα της Benetton επιτρέπει να μειωθεί δραστικά ο όγκος του καταλόγου και των απολεσθέντων πωλήσεων. Μία τέτοια τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από τους λιανοπωλητές ώστε να παραγγέλνουν τόσα αντίγραφα όσα ορίζει η ζήτηση. Για τους αναγνώστες που δεν είναι εξοικειωμένοι με την ηλεκτρονική αγορά βιβλίων, θα υπάρξουν φυσικά καταστήματα βιβλίων παρόμοια με εκείνα που υπάρχουν σήμερα, τα οποία όμως θα μπορούν να φέρουν εκατοντάδες περισσότερους τίτλους από όσα μπορούν να φέρουν σήμερα επειδή χρειάζονται μόνο ένα αντίγραφο από τον κάθε ένα. Οι πελάτες μπορούν να «ξεφυλλίσουν» αυτά τα μοναδικά αντίγραφα που χρησιμοποιούνται μόνο για λόγους παρουσίασης και κατόπιν να τους παραδοθεί ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο εάν αποφασίζουν να το αγοράσουν. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 25

26 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -26- Τα ηλεκτρονικά βιβλία είναι πιο ευέλικτα από τα έντυπα βιβλία. Παραδείγματος χάριν, για να τροφοδοτήσουν ηλεκτρονικά βιβλία σε εκείνους τους πελάτες που αντιπαθούν την ηλεκτρονική διανομή ή στερούνται από επαρκή επίδειξη της τεχνολογίας, οι εκδότες μπορούν να χορηγήσουν άδεια του καταλόγου των ηλεκτρονικών βιβλίων τους στους λιανοπωλητές οι οποίοι θα αγοράζουν τα έντυπα βιβλία από τους εκδότες σε λιανική ζήτηση. Έτσι είναι πολύ πιο εύκολο για τα ηλεκτρονικά βιβλία να κυκλοφορήσουν στην αγορά και να πωληθούν πιο γρήγορα και οι λιανοπωλητές έχουν πολύ πιο άνετη πρόσβαση σε πολλαπλάσιους τίτλους βιβλίων απ ό,τι σε αυτά με έντυπη μορφή Αυτοί οι λιανοπωλητές θα σώσουν τις περισσότερες από τις δαπάνες των σύγχρονων λιανοπωλητών, έτσι οι εκδότες μπορούν να δικαιολογηθούν όταν χρεώνουν υψηλές αμοιβές χορήγησης αδειών. Περαιτέρω, η χορήγηση αδειών θα μπορούσε επίσης να λειτουργήσει εάν ο λιανοπωλητής παράγει τα βιβλία σε δίσκο, όχι σε χαρτί. Έτσι ένα άλλο πιθανό σχέδιο διανομής είναι μηχανές διανομής βιβλίων όπως τις μηχανές διανομής ταινιών ή ATMs, όπου ο χρήστης εισάγει έναν δίσκο, «κατεβάζει» τα βιβλία σε αυτό το μηχάνημα και πληρώνει για τα «κατεβασμένα» βιβλία με μια πιστωτική κάρτα [47]. Ένας άλλος τρόπος να διανεμηθούν τα ηλεκτρονικά βιβλία των εκδοτών είναι να θέσουν ολόκληρο τον κατάλογό τους σε ένα μόνο δίσκο. Οι εκδότες μπορούν να κρυπτογραφήσουν κάθε τίτλο χωριστά, έτσι γνωρίζοντας το αποκρυπτογραφικό κλειδί για ένα τίτλο δίνει πρόσβαση μόνο σε εκείνο τον τίτλο. Η κρυπτογράφηση είναι διαφορετική από την προστασία αντιγράφων. Η προστασία αντιγράφων προσπαθεί να εξασφαλίσει ότι οι πληροφορίες δεν μπορούν να αντιγραφούν φυσικά, η κρυπτογράφηση προσπαθεί να εξασφαλίσει ότι οι πληροφορίες είναι ακατανόητες χωρίς ένα κλειδί. Κάποιος προσπαθεί να κλειδώσει το υλικό, ο άλλος προσπαθεί να κλειδώσει το λογισμικό. Και οι δύο προσπαθούν να αρνηθούν τη γενική πρόσβαση. [49] Βραχυπρόθεσμα, οι εκδότες και οι λιανοπωλητές μπορούν να προωθήσουν τα εμπορεύματά τους άμεσα στους αναγνώστες μέσω της καλωδιακής τηλεόρασης, της ταχυδρομικής υπηρεσίας, και των online υπηρεσιών, και πιο ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 26

27 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -27- πρόσφατα, του φορητού ή σπιτικού υπολογιστή του αναγνώστη. Αλλά η ανάγκη να αναγγελθούν τα νέα βιβλία θα εξασθενίσει τελικά δεδομένου ότι οι αναγνώστες έχουν την δύναμη να κάνουν οι ίδιοι την έρευνά τους για βιβλία που μπορεί να τους ενδιαφέρουν. Εν τέλει ο φορητός ή σπιτικός υπολογιστής τους θα κάνει συνεχώς την έρευνα για αυτούς. [49] 2. Μεθοδολογική Προσέγγιση Καθώς οι βιβλιοθήκες μετακινούνται περισσότερο προς το ηλεκτρονικό περιβάλλον η ιστορική τριμερής διαίρεση των βιβλιοθηκών σε δημόσιες υπηρεσίες, σε τεχνικές υπηρεσίες και σε ανάπτυξη συλλογής θα συνεχιστεί αλλά σε πιο ευμετάβλητες ρυθμίσεις. Οι άνθρωποι που συνδυάζουν τη βιβλιογραφική κατανόηση, τις δυνατότητες επίλυσης προβλήματος και την τάση εξέλιξης έχουν βρεθεί συχνά στις τεχνικές υπηρεσίες καθώς επίσης και σε άλλα τμήματα στις βιβλιοθήκες. Παρόμοια οι βιβλιοθηκάριοι θα πρέπει να καλύψουν τις νέες τεχνικές απαιτήσεις, καθώς και να αναλάβουν τις ευθύνες συλλογής και εξυπηρέτησης για τη μακροπρόθεσμη υποστήριξη των ψηφιακών συλλογών. Συγχρόνως, γίνεται σαφές ότι η παραδοσιακή κοινότητα υπολογισμού είναι εύφορη με ιδέες, αναλυτικές εκθέσεις και δεξιότητες που θα είναι σημαντικά για τους στόχους των ηλεκτρονικών βιβλιοθηκών. [6] Όλα αυτά είναι απαραίτητα μέσα για την ολοκλήρωση της μεγαλύτερης απαίτησης, αυτή της συνειδητής, προγραμματισμένης θεσμικής δέσμευσης για να διαφυλάξει εκείνο το τμήμα του ανθρώπινου πολιτισμού που θα ανθίσει με ηλεκτρονική μορφή. Ενώ τα μουσεία έχουν διαφυλάξει τεχνουργήματα (συχνά όμορφα) που ενσωματώνουν πληροφορίες, οι βιβλιοθήκες διαφυλάσσουν πληροφορίες που έχουν ενσωματωθεί σε τεχνητά αντικείμενα (που μόνο περιστασιακά παρουσιάζουν αισθητικό ενδιαφέρον). Η εμφάνιση των ηλεκτρονικών πληροφοριών θα τονίσει τη διαφορά μεταξύ αυτών των ρόλων καθώς οι βιβλιοθήκες παίρνουν την ευθύνη για τη διαφύλαξη πληροφοριών σε μη - τεχνητές μορφές. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 27

28 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -28- Για τον προηγούμενο αιώνα οι περισσότερες ερευνητικές βιβλιοθήκες είχαν συνδεθεί με τα πανεπιστήμια και αυτή η σύνδεση φαίνεται πιθανό να συνεχιστεί και στο άμεσο μέλλον. Οποιαδήποτε και αν είναι η δομή διακυβέρνησης, ένα ίδρυμα που επιθυμεί να ωφεληθεί από τις ηλεκτρονικές πληροφορίες θα πρέπει να αναλάβει μια συνειδητή δέσμευση για την παροχή πόρων. Ο ρόλος μιας βιβλιοθήκης είναι να διευκολύνει την πρόσβαση στις πληροφορίες ενώ η αποστολή της είναι να υποστηρίξει την αποστολή του μητρικού ιδρύματος της. Κατά συνέπεια εάν ένα πανεπιστήμιο επιθυμεί να συνεχίσει να υποστηρίζει την αποστολή της βιβλιοθήκης του, θα πρέπει να αναλάβει υποχρεώσεις ώστε να στηρίξει το ρόλο της βιβλιοθήκης. Στο ηλεκτρονικό περιβάλλον, αυτό σημαίνει νέες μακράς διάρκειας χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις που μαζί η βιβλιοθήκη και το πανεπιστήμιο πρέπει να προσδιορίσουν και να καθιερώσουν. [6] 2.1. Ζήτημα Το ζήτημα στο οποίο επικεντρώνεται η έρευνα αυτή είναι το γεγονός ότι στις μέρες μας δεν υπάρχει μία ηλεκτρονική σελίδα στην οποία να «συναντιούνται» οι χρήστες και να εκδηλώνουν τους προβληματισμούς τους όσον αφορά τις προτιμήσεις και τις απόψεις τους για συγκεκριμένα ηλεκτρονικά βιβλία και περιοδικά. Δηλαδή καταναλώνουν άσκοπα το χρόνο τους ψάχνοντας πράγματα και πληροφορίες που καν δεν υπάρχουν ή δεν έχουν προβληθεί ηλεκτρονικά. Συγκεκριμένα πολλοί είναι οι χρήστες οι οποίοι γνωρίζουν πράγματα και πληροφορίες πάνω στο αντικείμενο που τους ενδιαφέρει που όμως δεν έχουν εκδοθεί στο Διαδίκτυο ενώ θα μπορούσε κάλλιστα να μοιραστούν τις γνώσεις τους με άλλους ενδιαφερόμενους μέσω ενός χώρου διαλόγου. Έτσι ο καθένας θα μπορούσε να βρει πολύ εύκολα εξειδικευμένες πληροφορίες από πρόσωπα που είναι γνώστες του αντικειμένου της αρεσκείας τους. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί με τις λεγόμενες push τεχνολογίες στις οποίες οι χρήστες που ενδιαφέρονται για ορισμένες πληροφορίες μπορούν πλέον να δηλώνουν τις επιθυμίες και τα ενδιαφέροντά τους και να λαμβάνουν σχετιζόμενες με αυτά πληροφορίες αυτόματα (ανά πάσα στιγμή) μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άλλων τεχνολογιών επικοινωνίας. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 28

29 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -29- Έχουμε διαπιστώσει όλοι ότι πολλές φορές ξοδεύουμε περισσότερο χρόνο ψάχνοντας για πληροφορίες στο Διαδίκτυο από όσο πραγματικά θα ξοδεύαμε για να τις χρησιμοποιούσαμε. Το να ψάχνεις επανειλημμένα στο Διαδίκτυο για πληροφορίες για ένα συγκεκριμένο θέμα μπορεί να είναι συγχρόνως χρονοβόρο και απογοητευτικό. Αλλά μία σειρά τεχνολογιών συλλογικά αναφερόμενη ως push (ωθητική) τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει με το να παραδίδει ή να εκδίδει πληροφορίες κατευθείαν στην επιφάνεια εργασίας σας. Το πώς λειτουργεί εξηγείται παρακάτω : Η διαμόρφωση του PC σας για να λάβει τις ωθημένες πληροφορίες είναι σχετικά εύκολη, απαιτώντας σας συχνά απλά να «φορτώσετε» και να εγκαταστήσετε το λογισμικό του push προμηθευτή από έναν ιστοχώρο όπως η BackWeb's Polite Agent ή η Marimba Inc.'s Castanet. Μερικοί προμηθευτές ακόμη, ωθούν (push) και τις υπηρεσίες τους χωρίς να απαιτούν τίποτα από τον χρήστη παρά έναν browser Ιστού και μια σύνδεση με το Διαδίκτυο. Οι χρήστες συμπληρώνουν ένα σχεδιάγραμμα που διευκρινίζει ποιους τύπους πληροφοριών θέλουν. Το σχεδιάγραμμα ενεργεί ως φίλτρο και αποθηκεύεται είτε στη μηχανή του πελάτη (φίλτρο βασισμένο στον πελάτη) είτε στον κεντρικό υπολογιστή του προμηθευτή ώθησης (φίλτρο βασισμένο στον υπολογιστή). Με βάση το προφίλ του χρήστη, ο server του προμηθευτή αναζητεί σε ποικίλους ιστοχώρους ή στο δικό του κανάλι, μία συλλογή περιεχομένου βασισμένου στο Διαδίκτυο το οποίο έχει τα δικαιώματα να διανείμει. Το φίλτρο ανακτά έπειτα τις σχετικές πληροφορίες και τις στέλνει στην επιφάνεια εργασίας του χρήστη. Τελικά όσον αφορά για το πώς μπορεί η push τεχνολογία να συμβάλει στον εργασιακό χώρο παρατηρούμε ότι η υιοθέτηση της τεχνολογίας ώθησης είναι η επιτυχέστερη στα περιβάλλοντα όπου οι ωθημένες πληροφορίες δεν είναι δεμένες στα άκαμπτα σχεδιαγράμματα πληροφοριών αλλά άντ αυτού είναι χρησιμοποιημένες ως μηχανισμός για να παραδώσουν τις πληροφορίες μαζικά πέρα από το εταιρικό ενδοδίκτυο. Οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν αυτήν την περίοδο την push τεχνολογία για να παρέχουν πληροφορίες στους υπαλλήλους, όπως η αυτόματη ενημέρωση των επιχειρησιακών εγχειριδίων, των καταλόγων και των πολιτικών της επιχείρησης. Όταν δένεται στις βάσεις δεδομένων και τους υπολογισμούς με λογιστικό φύλλο (spreadsheet), η τεχνολογία μπορεί αυτόματα να ειδοποιήσει τους διευθυντές όταν ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 29

30 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -30- αλλάζουν οι τάσεις στις πωλήσεις και τις υπηρεσίες. Τέτοιες πρακτικές επιχειρησιακές εφαρμογές μπορούν τελικά να είναι η πραγματική κινητήρια ώθηση για μια ευρύτερη αποδοχή της τεχνολογίας ώθησης στην αγορά Η διαδικασία που ακολουθήθηκε για εύρεση λύσης Η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε στη μελέτη μας είναι η εξής : Αρχικά έγινε λεπτομερής περιγραφή της λειτουργίας και των απαιτήσεων των ηλεκτρονικών εκδόσεων και φυσικά καθορίστηκαν οι γενικοί τους στόχοι, γεγονός που κάνει πιο αντιληπτό το λόγο ύπαρξή τους και χρησιμοποίησής τους. Παράλληλα με αυτά, κρίθηκε αναγκαία και πολύτιμη η εξήγηση των πλεονεκτημάτων που μπορεί να προσφέρει το Electronic Publishing είτε στους αναγνώστες του είτε στους εκδότες ή λιανοπωλητές. Έπειτα η μελέτη των συστημάτων των ψηφιακών βιβλιοθηκών βοήθησε τα μέγιστα για να αποκαλυφθεί η «μαγεία» που κρύβουν οι εξερευνήσεις σε μια τόσο μεγάλη μάζα πληροφοριών. Η περιγραφή της μεταβατικής περιόδου από τις παραδοσιακές στις ψηφιακές βιβλιοθήκες, η ανάλυση των δύο ειδών βιβλιοθήκης αλλά και η συμβολή του Παγκόσμιου Διαδικτύου (Internet) στην εξάπλωση των ηλεκτρονικών εκδόσεων είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά που συνέβαλαν στην κατανόηση του προβλήματος. Επιπλέον η οικονομική διαχείριση ήταν ένας βασικός παράγοντας στην όλη δημιουργία της βιομηχανίας των ηλεκτρονικών εκδόσεων και τα ειδικά πρότυπα πληρωμών και κόστους έπρεπε να αναλυθούν σε βάθος. Συνάμα όμως αναδύθηκε το πρόβλημα της ασφάλειας των ηλεκτρονικών εκδόσεων, γεγονός που ξεκαθάρισε με την ανάπτυξη τεχνικών κρυπτογράφησης και εργαλείων διαχείρισης τους χωρίς κακόβουλες και επιζήμιες παρεμβάσεις. Τέλος παρουσιάσαμε πολλά από τα χαρακτηριστικά των ηλεκτρονικών βιβλίων και περιοδικών, πως μπορούν να χρησιμοποιηθούν-προσπελαστούν από τον ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 30

31 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -31- καθένα, τις κατηγορίες τους, πλεονεκτήματά τους μα και πώς να δημιουργήσει ο οποιοσδήποτε ένα από αυτά. Και βέβαια στο τελευταίο κεφάλαιο έχουμε τα Case Studies όπου εκεί εφαρμόζονται όλα τα συστατικά των ηλεκτρονικών εκδόσεων και τα οποία εκτιμάται ότι συντελούν στην επίλύση οποιασδήποτε απορίας και προβλήματος όσον αφορά τη χρήση και εφαρμογή των ηλεκτρονικών εκδόσεων 2.3. Η λύση Για τη λύση του προβλήματος προτείνουμε την υλοποίηση μιας εφαρμογής ψηφιακών βιβλιοθηκών που χρησιμοποιεί την τεχνολογία push για να ενημερώνει αυτόματα τους συνδρομητές της για νέες κυκλοφορίες που πιθανόν να τους ενδιαφέρουν. Σύμφωνα με μια αναλυτική έρευνα στο Διαδίκτυο διαπιστώθηκε ότι δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα μια τέτοια προσπάθεια. Έτσι σχεδιάσαμε έναν ιστοχώρο ο οποίος θα συνεργάζεται με μια βάση δεδομένων με απώτερο σκοπό την γρηγορότερη αλλά και την ακριβέστερη πληροφόρηση των χρηστών Ξεκινήσαμε με το σχεδιασμό μιας συνδρομητικής ψηφιακής βιβλιοθήκης στον ιστοχώρο της οποίας υπάρχει ένα on-line forum μέσα στο οποίο μπορούν να μπουν χρήστες, με την προϋπόθεση ότι έχουν εγγραφεί πρώτα στο site, και να ανταλλάξουν απόψεις ή σχόλια με άλλους αναγνώστες. Πρόκειται για έναν πολύ διαδεδομένο τρόπος επικοινωνίας στο εξωτερικό και δυστυχώς στην Ελλάδα δεν εφαρμόζετε και πάρα πολύ. Αυτό ίσως να οφείλετε στο γεγονός ότι εδώ δεν υπάρχουν πολλά site με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο αλλά πολλά που ασχολούνται με μια διευρυμένη γκάμα πληροφοριών και προϊόντων. Σε αυτό ακριβώς το πρόβλημα εστιάσαμε εμείς την προσοχή μας και δημιουργήσαμε την εφαρμογή αυτή. Ακόμη στην προσπάθεια μας να υποστηρίξουμε την αυτόματη αποστολή πληροφοριών στους συνδρομητές ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους υλοποιήσαμε και μια εφαρμογή η οποία δημιουργεί και ανανεώνει user profiles. Στην ουσία οι χρήστες έχουν την δυνατότητα να κάνουν κάποιες επιλογές σε μια φόρμα στην προσπάθεια τους να βρουν κάποιο e-book. Αυτές οι επιλογές αποθηκεύονται σε μια βάση δεδομένων. Από εκεί και πέρα θα πρέπει να στηθεί ένα σύστημα διαχείρισης βάσεων δεδομένων το οποίο θα παίρνει αυτά τα στοιχεία θα τα επεξεργάζεται και τελικά θα στέλνει αυτόματα μια απάντηση ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 31

32 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -32- (λύση) στον χρήστη. Φυσικά αυτή είναι η προτεινόμενη λύση που δίνουμε εμείς και σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί πρότυπη λύση. 3. Συστήματα ψηφιακών βιβλιοθηκών Διάφοροι όροι οδήγησαν στην καθιέρωση του όρου ψηφιακή βιβλιοθήκη. Σε πολλές από τις συζητήσεις και δραστηριότητες πάνω σε αυτήν την περιοχή κατά την περίοδο , παρατηρήθηκε μια μετατόπιση από τον όρο ηλεκτρονική βιβλιοθήκη σε ψηφιακή βιβλιοθήκη, ακολουθώντας ίσως το αυξανόμενο ενδιαφέρον στα ψηφιακά δίκτυα, ψηφιακό ήχο και ψηφιακό βίντεο, σε συνδυασμό και με την καθιέρωση των ηλεκτρονικών εκδόσεων. [3] Το 1993 η νομοθεσία των Ηνωμένων Πολιτειών σε συνδυασμό με κάποιους άλλους οργανισμούς, θεσμοποιούσαν τη ψηφιακή βιβλιοθήκη και κάποιες ειδικές εκδόσεις περιοδικών κυκλοφόρησαν πάνω στο θέμα. Ανακοινώνονται τουλάχιστον τέσσερις προγραμματισμένες συνεδριάσεις από τον Νοέμβριο του 1993 έως τον Φεβρουάριο του Η πρώτη από αυτές (1 Μαρτίου 1993) ήταν ένα μονοήμερο, περιορισμένου μεγέθους συνέδριο, το οποίο ήταν συμπληρωματικό στην ετήσια συνεδρίαση της CAIA. Εκεί έγινε για πρώτη φορά λόγος για μοντέλα και οργάνωση συστημάτων ψηφιακών βιβλιοθηκών, για εργαλεία ανάκτησης πληροφοριών σε αυτά, καθώς και λιγότερο εξειδικευμένα θεωρητικά αλλά και πρακτικά ζητήματα. [3] Το πρώτο μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα ήταν το Computer Science Technical Report, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από τo ARPA από το Ήταν μια συνδυασμένη προσπάθεια πέντε αμερικάνικων πανεπιστημίων και της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου (Library of Congress). Το 1994, πλέον υπήρχαν πολυάριθμα συνέδρια, συγκεντρώσεις και ομιλίες, εργαστήρια και πορίσματα, σχετικά με το νέο τομέα των ψηφιακών βιβλιοθηκών. Το NSF, το ARPA και η NASA δημιουργούν το έργο Digital Library Initiative. Από τότε πολλές μεγάλες ερευνητικές εργασίες άκμασαν σε ολόκληρο τον κόσμο. [3] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 32

33 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Ορισμός Στην προσπάθεια μας να ορίσουμε τη ψηφιακή βιβλιοθήκη, συναντήσαμε και μελετήσαμε πολλούς ορισμούς, οι οποίοι είναι διαθέσιμοι στο Διαδίκτυο, καθώς και σε διάφορες ειδικές εκδόσεις. Μελετήσαμε τις απόψεις διαφόρων ερευνητών και διακρίναμε ότι όλες περιγράφουν με διαφορετικό τρόπο την οντότητα ψηφιακή βιβλιοθήκη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι κάποιες από αυτές εκθέτουν εσφαλμένες αντιλήψεις. Καμία άποψη δεν έδινε την απόλυτη έννοια της ψηφιακής βιβλιοθήκης, ούτε όμως υπήρχαν αντίθετες ή αντικρουόμενες τοποθετήσεις. Τελικά, ο απόλυτος ορισμός της ψηφιακής βιβλιοθήκης είναι ο συνδυασμός όλων αυτών των απόψεων. [4] Υπάρχουν πολλές σχετικές λέξεις για σχετικές δραστηριότητες, όπως: Πολυμεσική βάση δεδομένων, ανάκτηση πληροφοριών, online αποθήκες πληροφοριών, ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, επεξεργασία εικόνων, World Wide Web (WWW) και Wide Area Information Services (WAIS). Παρακάτω, θα δώσουμε κάποιους ορισμούς τους οποίους θεωρούμε αντιπροσωπευτικούς Η Πρωτοβουλία για Ψηφιακές Βιβλιοθήκες (Digital Library Initiative- DLI) που αναπτύχθηκε από τις NSF/ARPA/NASA υποστηρίζει ότι : "Οι πηγές πληροφοριών που μπορούν να προσπελαστούν μέσω του Διαδικτύου αποτελούν συστατικά μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης. Αυτές περιλαμβάνουν βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, καταλόγους τηλεφώνων, ηχητικές και μουσικές εγγραφές, εικόνες, βιντεοκλίπ, επιστημονικά δεδομένα και προσωπικές πληροφοριακές υπηρεσίες όπως κάποιες αναφορές σχετικά με τα αποθέματα μιας επιχείρησης. Αυτές οι πληροφοριακές πηγές, όταν συνδεθούν ηλεκτρονικά μέσω ενός δικτύου, αναπαριστούν σημαντικούς συντελεστές μιας αναδυόμενης, διεθνώς προσβάσιμης ψηφιακής βιβλιοθήκης". Στο βιβλίο Source Book on Digital Libraries του Edward A. Fox αναφέρεται: "Μια ψηφιακή βιβλιοθήκη είναι ένα κατανεμημένο τεχνολογικό περιβάλλον που ελαττώνει δυναμικά τα εμπόδια της δημιουργίας, διανομής, διαχείρισης, αποθήκευσης, ολοκλήρωσης και επαναχρήσης των πληροφοριών από ιδιώτες ή ομάδες ερευνητών". [4] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 33

34 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -34- Η πρώτη παραπομπή υποστηρίζοντας τον συνδυασμό όλων των πληροφοριών που είναι διαθέσιμες μέσω του Διαδικτύου, ορίζει την ψηφιακή βιβλιοθήκη αρκετά επεκτατικά ενώ η δεύτερη κινείται μέσα σε πιο στενά πλαίσια, αλλά δεν επιβάλλει μια βαθύτερη επεξεργασία ώστε να γίνεται ξεκάθαρη η διάκριση μεταξύ ψηφιακής βιβλιοθήκης και άλλων συλλογών δεδομένων Διάκριση Ψηφιακών Βιβλιοθηκών με τις κοινές Βιβλιοθήκες Η σχέση των ψηφιακών βιβλιοθηκών με τις συνηθισμένες, παραδοσιακές βιβλιοθήκες αποτελεί ένα ζήτημα μείζονος ενδιαφέροντος. Ειδικότερα, πρέπει να ερευνηθεί αν υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές μεταξύ τους. Επίσης, αν υπάρχουν κάποια κοινά σημεία μεταξύ τους, πρέπει να διευκρινιστεί γιατί η λέξη "βιβλιοθήκη" συνενώθηκε με την "ψηφιακή". Στον αντίποδα, εάν υπάρχουν μερικές διαφορές αλλά και σημαντικές ομοιότητες, πρέπει να διερευνηθεί πως αυτές οι διαφορές επηρεάζουν τη μετάδοση των εμπειριών (γνώση, πρακτική, τεχνικές, θεωρία) που ήδη περικλείονται στα πλαίσια μιας κοινότυπης βιβλιοθήκης, στις ψηφιακές βιβλιοθήκες. Εάν ανακαλυφθεί ότι δεν υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές, πρέπει να σκεφτούμε γιατί χρησιμοποιούμε τον όρο "ψηφιακή" και τι αυτός υποδηλώνει για τις αλλαγές που έχουν σημειωθεί, σε σχέση με τις παραδοσιακές βιβλιοθήκες. [4] Η ευρύτερη λειτουργία μιας κοινής βιβλιοθήκης μπορεί να διαιρεθεί στα ακόλουθα στάδια: Συλλογή Οργάνωση και Αναπαρουσίαση Πρόσβαση και Ανάκτηση πληροφοριών Ανάλυση, Σύνθεση και Διανομή των πληροφοριών ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 34

35 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -35- Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει διάφορες τεχνικές, κατανόησης των πληροφοριακών πηγών που απαιτούνται από ένα πληθυσμιακό σύνολο και χαμηλού κόστους αποθήκευσης και προστασίας αυτών των πηγών. Το στάδιο της Οργάνωσης και Αναπαρουσίασης ασχολείται με την ταξινόμηση και σύνταξη των πληροφοριών κατά ένα τρόπο αντιληπτό στο χρήστη. Τα ζητήματα Πρόσβασης περιλαμβάνουν την δημιουργία του φυσικού χώρου και την οργάνωση των υλικών μέσα σε αυτόν, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και απαιτήσεις του ευρύ κοινού. Επίσης, δημιουργούνται κάποια συστήματα ώστε να διευκολύνεται και να γίνεται αποτελεσματικότερη η Ανάκτηση πληροφοριών. Στο τελευταίο στάδιο περιλαμβάνονται λειτουργίες όπως ανταπόκριση σε ερωτήσεις παραπομπών, παραγωγή περιλήψεων και επινόηση προγραμμάτων διάδοσης στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος ότι σε μια ψηφιακή βιβλιοθήκη προστίθενται νέα στάδια, ούτε ότι οτιδήποτε καλεί κάποιος ψηφιακή βιβλιοθήκη, παραλείπει κάποια από αυτά. Αν και η υλοποίηση μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης μπορεί να εξαρτάται από τα τοπικά πλαίσια και τις επιλεγόμενες τεχνολογίες, υπάρχουν κοινής αποδοχής όρια που πρέπει να διατηρηθούν για να ικανοποιήσουν τους χρήστες. Για παράδειγμα, ο καθένας μας μπορεί να προσπελάσει μια κοινή βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης ή του Χονγκ Κονγκ, αναμένοντας να βρει την πληροφορία που θέλει, τόσο γρήγορα όσο θα την έβρισκε και σε μια τυπική βιβλιοθήκη. Αυτή η ιδιότητα επιτυγχάνεται μόνο μέσα από τα συστήματα ψηφιακών βιβλιοθηκών. [4] Η έρευνα, γύρω από τις ψηφιακές βιβλιοθήκες, επικεντρώθηκε στην αυτοματοποίηση των λειτουργιών των βιβλιοθηκάριων, δηλαδή στην αυτόματη σύνταξη και ταξινόμηση και στην δημιουργία σχετικών έμπειρων συστημάτων. Η παραδοσιακή δημιουργία καταλόγων προϋποθέτει ότι οι χρήστες της μπορούν να θέσουν λίγες μόνο λέξεις-κλειδιά, πολλές φορές προκαθορισμένες. Οι ψηφιακοί κατάλογοι υποστηρίζουν πολλές λέξεις-κλειδιά, καθώς επίσης και φράσεις-κλειδιά, δημιουργία επερωτήσεων από τους χρήστες και ευέλικτη ανάκτηση πληροφοριών. Έτσι μια ψηφιακή βιβλιοθήκη αποτελεί όχι μόνο αυτοματοποίηση των λειτουργιών και υπηρεσιών μιας συνηθισμένης βιβλιοθήκης, αλλά απαιτεί επαναπροσδιορισμό ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 35

36 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -36- των υπηρεσιών, νέες ομαδοποιήσεις αυτών των υπηρεσιών ή ακόμα και αντικατάσταση αυτών με άλλες. [4] Αν και τόσο οι παραδοσιακές όσο και οι ψηφιακές βιβλιοθήκες μπορούν να θεωρηθούν ότι μοιράζονται κάποιους στόχους και ότι περιλαμβάνουν στοιχεία που μπορούν να ταξινομηθούν με παρόμοιο τρόπο, τα χαρακτηριστικά των δύο ειδών βιβλιοθηκών διαφέρουν. Τα χαρακτηριστικά και οι χρήσεις των ψηφιακών βιβλιοθηκών είναι ένα υπερσύνολο αυτών των παραδοσιακών βιβλιοθηκών. Οι διαφορές μεταξύ της παραδοσιακής βιβλιοθήκης και των στοιχείων της ψηφιακής βιβλιοθήκης έχουν δημιουργήσει πολλά ανοιχτά προβλήματα σχετικά με το πώς μπορούν αυτά να προσαρμοστούν ώστε να αποκτήσουν ηλεκτρονικό χαρακτήρα. Ο λειτουργία των ψηφιακών βιβλιοθηκών παρουσιάζει ένα σύνολο σύνθετων προβλημάτων οι λύσεις των οποίων θα απαιτήσουν έναν συνδυασμό προσεγγίσεων από διάφορους τομείς. Ο ισχυρισμός ότι κάποια τεχνολογική προσέγγιση μπορεί να καλύψει όλα τα ζητήματα που προκύπτουν κατά το σχεδιασμό και τη λειτουργία των ψηφιακών βιβλιοθηκών δεν ευσταθεί. Για την επιτυχή κατασκευή ενός συστήματος ψηφιακής βιβλιοθήκης θα πρέπει να αντιμετωπιστούν όλα τα ζητήματα που προκύπτουν κατά τη σχεδίαση όλων των επιπέδων της εφαρμογής Παραδοσιακές βιβλιοθήκες Οι παραδοσιακές βιβλιοθήκες παρέχουν μια καλή αφετηρία για τη συζήτηση γύρω από τις ψηφιακές βιβλιοθήκες. Είναι πασιφανές πως χωρίς τις παραδοσιακές βιβλιοθήκες δεν θα υπήρχαν οι ψηφιακές γιατί με βάση αυτές δημιουργήθηκαν οι ψηφιακές. Όσοι ενδιαφέρονταν μέχρι πριν λίγα χρόνια είτε για περισσότερη γνώση είτε για πληροφορίες που δεν βρίσκονται σε κοινή θέα κατέφευγαν στις παραδοσιακές βιβλιοθήκες όπου με ψάξιμο στα κατάλληλα ράφια έβρισκαν το βιβλίο του ενδιαφέροντός τους. Αυτές οι παραδοσιακές βιβλιοθήκες έχουν τα υπέρ και τα κατά τους τα οποία σχολιάζονται παρακάτω. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 36

37 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Πλεονεκτήματα Η έννοια της παραδοσιακής ερευνητικής βιβλιοθήκης συνέβαλε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην πρόοδο και την εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης. Σήμερα είναι γενικά παραδεκτό πως η επιστήμη, η γνώση, η μάθηση και η διδασκαλία δεν θα είχαν εξελιχθεί στο σημερινό βαθμό χωρίς την ύπαρξη των μεγάλων και μικρών παραδοσιακών βιβλιοθηκών. Η γνώση και η μάθηση συνεπάγονται την ανάγκη για έλεγχο και αξιολόγηση των πηγών, για διεξαγωγή προσεκτικών και περιεκτικών αναζητήσεων και για επιλεκτική και αυστηρή εξέταση των βιβλιογραφικών πηγών [10]. Ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα που προέκυψε από καταμετρήσεις στις αναφορές των δημοσιευμένων εγγράφων, είναι πως οι ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις όλων των ειδών έχουν μέχρι τώρα μικρό αντίκτυπο στην γνώση και την επιστήμη, συμπεριλαμβανομένων και των ηλεκτρονικών περιοδικών. Αυτό μπορεί να οφείλεται εν μέρει στη δυσκολία χειρισμού της επιστημονικής εργασίας στο σημερινό Διαδίκτυο. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να θεωρείται ασήμαντο το πρόβλημα της πρόσβασης στα ηλεκτρονικά περιοδικά. Επιπλέον, οι αναγνώστες στις παραδοσιακές ερευνητικές βιβλιοθήκες είναι σε θέση να συμβουλευτούν τους βιβλιοθηκάριους στην προσπάθειά τους να ολοκληρώσουν την εργασία τους. Ποιους θα συμβουλευθούν οι μελετητές και οι ερευνητές στις μελλοντικές ψηφιακές βιβλιοθήκες; Μια αρκετά ενδιαφέρουσα ιδέα είναι η χρήση βιβλιοθηκάριων ακόμη και σε αυτές τις ψηφιακές βιβλιοθήκες. [10] Ολοκληρώνουμε την ενότητα αυτή με την παρατήρηση πως πολλές δημόσιες ερευνητικές βιβλιοθήκες είναι ανοικτές στο κοινό και προσφέρουν δωρεάν τις βασικές τους υπηρεσίες. Η χρήση τους δεν περιορίζεται μόνο σε εκείνους που είναι αρκετά πλούσιοι να αντεπεξέλθουν στο υψηλό κόστος που χαρακτηρίζει την αγορά του εξοπλισμού, το κόστος των τηλεπικοινωνιών και τα τέλη υπηρεσιών όπως είναι η πρόσβαση στη συλλογή και η άδεια χρησιμοποίησης υλικών. Στην παραδοσιακή βιβλιοθήκη η πρόσβαση στα αντικείμενα αναγνωρίζεται ως δημόσιο ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 37

38 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -38- αγαθό και υποστηρίζεται οικονομικά μέσα από τη διαδικασία της φοροαπαλλαγής. [10] Μειονεκτήματα - Εμπόδια παραδοσιακών βιβλιοθηκών Υπάρχει μια πληθώρα εταιρειών που εμπλέκονται στην επεξεργασία και αποθήκευση του δημοσιευμένου περιεχομένου. Αυτές περιλαμβάνουν: στοιχειοθέτες, ειδικές online υπηρεσίες φιλοξενίας όπως η Catch Word, εταιρείες τεχνολογίας διαχείρισης περιεχομένου όπως Versaware, e-βιβλίο και εκτύπωση μετά από αίτηση (Lightning Source) και πολλά άλλα. Οι ρόλοι που παίζουν και οι υπηρεσίες που παρέχουν οι διάφορες αυτές εταιρίες είναι διαφορετικοί [40]. Μία έννοια που χρησιμοποιείται κατά κόρον στα ηλεκτρονικά έγγραφα είναι τα metadata τα οποία χρησιμοποιούνται για την τοποθέτηση όλων των περιγραφικών όρων και των βιβλιογραφικών πληροφοριών που σχετίζονται με το εκάστοτε έγγραφο. Εντούτοις οι παραπάνω εταιρείες τυπικά λειτουργούν απλά σαν πράκτορες των εκδοτών και όσων άλλων κατέχουν δικαιώματα (συμπεριλαμβανομένου φυσικά, ενός αυξανόμενου αριθμού των αυτό-εκδιδόμενων συγγραφέων). Δεν θεωρούνται ακόμα ικανές αυτές οι εταιρίες να αποκτήσουν τη μορφή και τη λειτουργικότητα των παραδοσιακών βιβλιοθηκών. [40] Συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα μειονεκτήματα των τυπωμένων βιβλίων ως μέσο αποθήκευσης πληροφοριών και ανταλλαγής είναι: ότι οι αναλφάβητοι άνθρωποι δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν, είναι ευκολότερο να τυπωθεί ένα ηλεκτρονικό βιβλίο από ότι να ψηφιοποιήσεις ένα τυπωμένο βιβλίο και είναι δύσκολο να αντιπαραβληθούν τα μη διαδοχικά αλλά τα σχετικά μέρη ενός βιβλίου, ή πολλά βιβλία με διάφορα θέματα. Περαιτέρω, δεν μιλούν, δεν προσαρμόζονται στους αναγνώστες τους, δεν έχουν ζωντανές απεικονίσεις ή μουσική, δεν αφήνουν τους αναγνώστες να ζουμάρουν στις απεικονίσεις, ή να αυξάνουν ή να μειώνουν το μέγεθος γραμματοσειρών τους και ούτε αναγνωρίζουν τις εντολές φωνής ή τα οπτικά συνθήματα. Τέλος, δεν είναι φτηνά, μακράς διαρκείας, εύκολα αντιγράψιμα, γρήγορα αποκτούμενα, εύκολα στη φυλλομέτρηση, ή φορητά σε μεγάλη ποσότητα. [31] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 38

39 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -39- Το έγγραφο θα είναι με μας για πολλές δεκαετίες ακόμα λόγω των εκατοντάδων των ετών τεχνολογικής ανάπτυξης πίσω από τα απλά, φτηνά, ελαφριά, αποσπάσιμα κομμάτια χαρτιού, και τη συμπληρωματική χρήση του χεριού και του ματιού που τα τακτοποιούν, που τα διαβάζουν, ή που τα γράφουν. Θα περάσουν πολλές δεκαετίες προτού να έρθει ένα άλλο κομμάτι της τεχνολογίας, η εικονική πραγματικότητα, που θα παραγκωνίσει το χαρτί. Αλλά λόγω των ισχυρών πλεονεκτημάτων τους στους αναγνώστες, τις βιβλιοθήκες, τους εκπαιδευτικούς, τους εκδότες, και τους λιανοπωλητές, σε μια δεκαετία τα ηλεκτρονικά βιβλία θα είναι ένα σημαντικό μέρος της αγοράς. [31] Πρέπει οι αποθηκευτικές βιβλιοθήκες να ενδιαφέρονται για την e-book τεχνολογία; Ουσιαστικά αυτή η ερώτηση μπορεί μόνο να απαντηθεί με μία άλλη ερώτηση. Μπορούν τα e-βιβλία να έχουν μεγάλη επίδραση στην έκδοση; Αν και ο χρόνος αποδοχής του ηλεκτρονικού βιβλίου δεν μπορεί να καθοριστεί ακόμα, είναι σίγουρο ότι στο μέλλον θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη διάδοση και τη μεταλαμπάδευση της γνώσης. Κάποιοι εκδότες έχουν ήδη δεσμευτεί για την μετατροπή μέρους ή όλου του καταλόγου τους σε e-βιβλία. Πολλοί απ αυτούς είναι εμπορικοί εκδότες, αλλά η πρόσφατη ανακοίνωση του βρετανικού εκδοτικού οίκου Taylor & Francis ότι θα ψηφιοποιήσει όλο τον κατάλογό των 17,000 ακαδημαϊκών βιβλίων της, δεν μπορεί να αγνοηθεί [41]. Πολλοί εκδότες έχουν πει ότι αυτή η άμεση έμφαση στην μετατροπή του καταλόγου τους δεν είναι τυχαία. Υπάρχει τόση αβεβαιότητα για την επίδραση που μπορεί να έχουν τα e-βιβλία στις πωλήσεις που οι εκδότες είναι απρόθυμοι να προσθέσουν αυτό τον παράγοντα αβεβαιότητας στο σχεδιασμό πωλήσεων (με την πιθανή επίδραση που αυτό μπορεί να έχει στο να αυξήσουν τους καταλόγους απογραφής τους με απούλητα εκτυπωμένα βιβλία). Η ψηφιοποίηση του καταλόγου παρέχει την πιθανότητα επιπλέον εισοδήματος από ένα ούτως ή άλλως αχρησιμοποίητο ατού, χωρίς να δημιουργήσει σημαντικό ρίσκο. Εντούτοις, εάν τα e- βιβλία αποτελέσουν ένα σημαντικό μέσο πώλησης του καταλόγου των τίτλων, μπορεί μόνο να είναι θέμα χρόνου πριν η ζήτηση της αγοράς οδηγήσει τους εκδότες προς την ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 39

40 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -40- κατεύθυνση του να εκδώσουν ολόκληρη τη λίστα βιβλίων τους σε μορφή e-βιβλίων. [41] Οι βιβλιοθήκες δεν πρέπει να αγνοούν τις εξελίξεις στις ηλεκτρονικές εκδόσεις βιβλίων αλλά πρέπει να αρχίσουν να σκέφτονται τα ζητήματα που σχετίζονται με την αποθήκευσή τους. Ενώ μπορεί να περάσουν πολλά χρόνια πριν η επίδρασή τους γίνει πολύ σημαντική, πιστεύετε ότι είναι απίθανο τα e-βιβλία να μην έχουν μια έντονη επίδραση στο άμεσο μέλλον Πληροφορίες στο Διαδίκτυο Εάν συγκρίνουμε την έννοια της βιβλιοθήκης με εκείνη του παγκόσμιου Διαδικτύου, δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσουμε πως αυτές οι δύο έννοιες είναι εντελώς ξένες μεταξύ τους, καθώς το Διαδίκτυο δεν διαθέτει καμία από τις ιδιότητες που χαρακτηρίζουν μια παραδοσιακή βιβλιοθήκη. Το Διαδίκτυο είναι αναρχικό και ατομικιστικό, και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μια συλλογή από πηγές πληροφοριών που επιλέγονται βάσει της ποιότητάς τους και που βρίσκονται οργανωμένες κατά θέμα. Η αχανής πλειοψηφία των αντικειμένων στο Διαδίκτυο δεν διαθέτει υποκατάστατα ή μεταδεδομένα, που να συνδέονται μεταξύ τους. Δεν είναι εφικτή η λεπτομερής έρευνα, δηλαδή η έρευνα που περιορίζεται σε συγκεκριμένα πεδία όπως το θέμα, ο συντάκτης, το έτος δημοσίευσης, ο αριθμός έκδοσης, η γλώσσα και ο εκδότης. Σε γενικές γραμμές, μόνο τα ίδια τα αντικείμενα είναι δυνατό να αναζητηθούν, και μόνο δια της χρήσης μιας μεθόδου αναζήτησης ελεύθερου κειμένου, που είναι προς το παρόν εξαιρετικά αναποτελεσματική και ανακριβής. Εντούτοις, μερικοί πιστεύουν ότι το κοντινό μέλλον επιφυλάσσει ιδιαίτερα σημαντικές βελτιώσεις στην έρευνα, μέσω της αναζήτησης ιδεών και της αλλαγής λεξιλογίου. Εάν αυτή η πρόβλεψη είναι ακριβής, ίσως πολλά είδη μεταδεδομένων, αλλά όχι όλα, να μπορούν να απομακρυνθούν στις μελλοντικές ψηφιακές βιβλιοθήκες, χωρίς να λάβει χώρα μεγάλη απώλεια πληροφορίας. [8] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 40

41 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -41- Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που μπορεί να αναφερθεί στο σημείο αυτό, είναι η πληθώρα των προβλημάτων που συσχετίζονται με την έννοια του συγγραφέα στο παγκόσμιο Διαδίκτυο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως η έννοια του ελέγχου είναι σχεδόν εξ' ολοκλήρου απούσα : πολλά από τα αντικείμενα στο Διαδίκτυο μια ημέρα μπορεί να εξαφανιστούν χωρίς να αφήσουν κανένα ίχνος, ενώ εκείνα που παραμένουν χαρακτηρίζονται από μια κατάσταση συνεχούς μεταβολής. Υπάρχουν πολύ λίγες υπηρεσίες οι οποίες είναι άμεσα διαθέσιμες, και λίγες μόνο από αυτές προσφέρονται από ανθρώπινα όντα. Το τελικό συμπέρασμα που προκύπτει από όλες αυτές τις διαπιστώσεις, είναι πως οι αρχές που χαρακτηρίζουν τη λειτουργία μιας παραδοσιακής βιβλιοθήκης δεν εφαρμόζονται στο παγκόσμιο Διαδίκτυο, καθώς οι περισσότερες από τις ιδιότητες αυτού του τύπου της βιβλιοθήκης είναι εντελώς απούσες. [8] 3.5. Μεταπήδηση από τις παραδοσιακές στις ψηφιακές βιβλιοθήκες Αν και η χρήση των ψηφιακών βιβλιοθηκών έχει διαδοθεί πολύ τα τελευταία χρόνια, εν τούτοις δεν έχει γίνει ακόμη σαφές τι εννοούμε με τον όρο ψηφιακές βιβλιοθήκες (Digital Libraries). Ο όρος αυτός σπάνια προσδιορίζεται παρά το γεγονός ότι έχει χρησιμοποιηθεί σε ένα μεγάλο αριθμό εφαρμογών από τις συνεργασίες που πραγματοποιούνται με τη χρήση του παγκόσμιου ιστού ως τις ηλεκτρονικές εκδόσεις των δημόσιων βιβλιοθηκών και τις προσωπικές συλλογές πληροφοριών που βρίσκονται αποθηκευμένες στους δικτυακούς τόπους του παγκόσμιου ιστού. Δεν είναι εύκολο να αντιληφθούμε τι κοινό έχουν όλα αυτά εκτός από την ψηφιοποίησή τους. Αυτή η ιδιότητα - την οποία ο Daniel Atkins καλεί ψηφιακή συνοχή (Digital COHERENCE) - επιτρέπει σε όλα τα αντικείμενα που ανήκουν σε μία ψηφιακή βιβλιοθήκη, (ήχοι, εικόνες, κείμενα, και οτιδήποτε άλλο) να συμπεριφέρονται ουσιαστικά με τον ίδιο τρόπο. [7] Μία ψηφιακή βιβλιοθήκη περιέχει τις ψηφιακές αναπαραστάσεις των αντικειμένων που βρίσκονται αποθηκευμένα σε αυτή. Αν και αυτό το χαρακτηριστικό δημιουργεί ενδεχομένως την εντύπωση πως μια ψηφιακή ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 41

42 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -42- βιβλιοθήκη είναι πάντα προσπελάσιμη μέσα από το παγκόσμιο Διαδίκτυο, εν τούτοις κάτι τέτοιο δεν είναι υποχρεωτικό να συμβαίνει. Αντίθετα εκείνη η ιδιότητα που περιγράφει με μοναδικό τρόπο όλες τις βιβλιοθήκες αυτού του τύπου είναι η έννοια της ψηφιοποίησης της πληροφορίας. [8] Ο όρος ψηφιακή βιβλιοθήκη είναι ένας από τους πιο πρόσφατους όρους που έχουν καθιερωθεί για μία έννοια που δημιουργήθηκε πολύ πριν την ανάπτυξη του πρώτου υπολογιστή. Η ιδέα μιας αυτοματοποιημένης βιβλιοθήκης που θα μπορούσε να συμπληρώσει, να αυξήσει τη λειτουργικότητα ή ακόμη και να αντικαταστήσει τις παραδοσιακές βιβλιοθήκες επινοήθηκε πρώτα από τον H. G. Wells και άλλους συγγραφείς, που σαγήνεψε τη φαντασία εκατομμυρίων ανθρώπων με ιστορίες περί παγκόσμιων εγκεφάλων και άλλων παρόμοιων επινοήσεων. [7] Η σχετικά πρόσφατη χρήση του όρου «ψηφιακή βιβλιοθήκη» επινοήθηκε από τον οργανισμό «Πρωτοβουλία Ψηφιακών Βιβλιοθηκών» στα πλαίσια ενός προγράμματος που χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το Ινστιτούτο ΑΚΡΑ) και την Εθνική Διοίκηση Αεροναυτικής και Διαστήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1994 αυτοί οι οργανισμοί χορήγησαν 24,4 εκατομμύρια δολάρια σε έξι πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών προκειμένου να ερευνήσουν το θέμα της ψηφιακής βιβλιοθήκης, που γνώρισε απρόσμενη ώθηση από την απροσδόκητα εκρηκτική ανάπτυξη του Διαδικτύου και την εξέλιξη των προγραμμάτων ανάγνωσης σελίδων του Ιστού (Web browsers). Ο όρος γρήγορα υιοθετήθηκε από τους επιστήμονες της πληροφορικής, τους βιβλιοθηκάριους και όλους τους υπόλοιπους επιστήμονες που εμπλέκονται σε αυτό το θεματικό πεδίο. Έτσι, ενώ ο όρος «ψηφιακή βιβλιοθήκη» είναι σχετικά νέος, η εργασία για την εισαγωγή πηγών ψηφιοποιημένης πληροφορίας στις βιβλιοθήκες έχει μια ιστορία που περιλαμβάνει αρκετές από τις προηγούμενες δεκαετίες. [7] Η κάθε ψηφιακή βιβλιοθήκη προσφέρει διάφορες βασικές υπηρεσίες όπως: Έρευνα Ξεφύλλισμα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 42

43 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -43- Παράδοση εγγράφων Μεσολάβηση για τις εξωτερικές υπηρεσίες (όπως την πρόσβαση σε ορισμένες εμπορικές βάσεις δεδομένων) Φιλτράρισμα και σχεδιασμό πληροφοριών Σύνταξη των στατιστικών για τους χρήστες και τους παραγωγούς Ο Πίνακας 2 περιέχει τις πιο σημαντικές από τις ιδιότητες μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης έτσι όπως αυτές διατυπώνονται από τις πιο συντηρητικές έως τις εξαιρετικά ακραίες απόψεις. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΠΟΨΗ Τα αντικείμενα είναι τοποθετημένα σε φυσικό χώρο. Τα αντικείμενα είναι πηγές πληροφοριών. Τα αντικείμενα επιλέγονται βάση ποιότητας. Τα αντικείμενα είναι οργανωμένα. Τα αντικείμενα υπόκεινται σε έλεγχο αυθεντικότητας. Δημιουργούνται υποκατάστατα των αντικειμένων. Τα υποκατάστατα είναι εύκολα αναζητήσιμα Η συγγραφή είναι μία σημαντική ιδέα. Τα αντικείμενα είναι σταθερά (δεν αλλάζουν). ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΑΠΟΨΗ Τα αντικείμενα είναι τοποθετημένα σε λογικό χώρο (μπορεί να είναι κατανεμημένα). Τα περισσότερα από τα αντικείμενα είναι πηγές πληροφοριών. Μερικά από τα αντικείμενα επιλέγονται βάση ποιότητας. Χρησιμοποιούνται μερικές τεχνικές ελέγχου αυθεντικότητας. Δημιουργούνται υποκατάστατα για μερικά αντικείμενα. Τα υποκατάστατα και τα αντικείμενα είναι εύκολα αναζητήσιμα. Η ιδέα της συγγραφής εξασθενεί. Τα αντικείμενα αλλάζουν με έναν σταθερό τρόπο. ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΗ ΑΠΟΨΗ Τα αντικείμενα είναι τοποθετημένα σε φυσικό και λογικό χώρο. Τα αντικείμενα μπορεί να είναι οτιδήποτε. Δεν υπάρχει έλεγχος ποιότητας, δεν εισάγονται φραγμοί. Δεν υπάρχει οργάνωση. Δεν υπάρχει έλεγχος αυθεντικότητας. Δεν δημιουργούνται υποκατάστατα των αντικειμένων. Μόνο τα αντικείμενα είναι αναζητήσιμα. Δεν υπάρχει η ιδέα της συγγραφής. Τα αντικείμενα είναι ευμετάβλητα (μπορούν να αλλάξουν και να μεταλλαχθούν οποιαδήποτε στιγμή). ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 43

44 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -44- Τα αντικείμενα είναι μόνιμα (δεν εξαφανίζονται). Η πρόσβαση στα αντικείμενα περιορίζεται σε συγκεκριμένες κατηγορίες χρηστών. Προσφέρονται υπηρεσίες όπως η παράθεση βοηθητικού κειμένου. Υπάρχουν ειδικευμένοι χρήστες που καλούνται βιβλιοθηκάριοι. Υπάρχουν καλά ορισμένες ομάδες χρηστών. Η εξαφάνιση των αντικείμενων είναι ελεγχόμενη. Η πρόσβαση σε ορισμένα αντικείμενα περιορίζεται σε συγκεκριμένες κατηγορίες χρηστών. Ορισμένες κατηγορίες αντικειμένων συσχετίζονται με ομάδες χρηστών. Τα αντικείμενα είναι προσωρινά (μπορούν να εξαφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή). Όλοι οι χρήστες έχουν πρόσβαση σε όλα τα αντικείμενα. Οι μόνες υπηρεσίες είναι αυτές που εκτελούνται από το λογισμικό του υπολογιστή. Δεν υπάρχουν βιβλιοθηκάριοι. Δεν ορίζονται ομάδες χρηστών (ή εναλλακτικά, υπάρχουν άπειρες ομάδες). Πίνακας 2: Σύγκριση ψηφιακών και φυσικών βιβλιοθηκών. Στον Πίνακα 2, η πρώτη στήλη, συνοψίζει τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά μιας παραδοσιακής ερευνητικής βιβλιοθήκης. Η δεύτερη και η τρίτη στήλη εξετάζουν διαδοχικά τις ευρύτερες απόψεις αυτών των ιδιοτήτων από την οπτική γωνία του τι αποτελεί (ή τι θα πρέπει να αποτελεί) μία ψηφιακή βιβλιοθήκη. Για παράδειγμα, μία ψηφιακή βιβλιοθήκη μπορεί να οργανωθεί και να αναπαρασταθεί με τη μορφή υποκατάστατων αντικειμένων, τα οποία καταχωρούνται, ταξινομούνται και αρχειοθετούνται από ειδικευμένους ανθρώπους. Από την άλλη πλευρά ωστόσο κανείς δεν αποκλείει την ύπαρξη μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης η οποία θα χαρακτηρίζεται από πλήρη απουσία οργάνωσης και από αναζήτηση ελεύθερου κειμένου. Βέβαια, οι ψηφιακές βιβλιοθήκες που υλοποιούμε θα χαρακτηρίζονται από ιδιότητες που δεν εμφανίζονται στην παραδοσιακή ερευνητική βιβλιοθήκη. Η ψηφιακή συνοχή των αντικειμένων, η ουσιαστική εξάλειψη των αποστάσεων και της φυσικής θέσης και η ύπαρξη υπολογιστικής και επικοινωνιακής υποδομής (η οποία ας σημειωθεί πως βρίσκεται ακόμη υπό καθεστώς ανοικοδόμησης) θα δώσουν αναρίθμητες νέες δυνατότητες για τον εμπλουτισμό και επαναπροσδιορισμό της έννοιας που σκεφτόμαστε ως βιβλιοθήκη. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, το τίμημα που ίσως χρειαστεί να πληρώσουμε για τη χρήση των ψηφιακών βιβλιοθηκών, είναι η εγκατάλειψη κάποιων χαρακτηριστικών που ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 44

45 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -45- συσχετίζονται με τις παραδοσιακές βιβλιοθήκες. Ο Πίνακας 2 συνοψίζει τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης, που αντιμετωπίζονται από την προοπτική της γνώσης και της έρευνας. [8] Μια παραδοσιακή ερευνητική βιβλιοθήκη χαρακτηρίζεται από μία φυσική θέση, από ένα χώρο στο εσωτερικό κάποιου κτιρίου στον οποίο βρίσκεται εγκατεστημένη. Τα περισσότερα από τα αντικείμενα της βιβλιοθήκης, είναι πηγές πληροφοριών συγκεκριμένου τύπου. Όσον αφορά την ανάκτηση της πληροφορίας, αυτή χαρακτηρίζεται από μία διαδικασία επιλογής η οποία περιλαμβάνει τον καθορισμό κάποιων κριτηρίων. Τα αντικείμενα της βιβλιοθήκης (που αποτελούν τις πηγές πληροφοριών) είναι οργανωμένα (ταξινομημένα, καταχωρημένα, και ευρετηριοποιημένα) από ανθρώπινα όντα. Ο έλεγχος αυθεντικότητας αποτελεί μια από τις βασικές μορφές διαχείρισης η οποία περιλαμβάνει την εξακρίβωση των ονομάτων των συντακτών, του αριθμού έκδοσης των συγγραμμάτων καθώς και άλλων πληροφοριών συναφούς περιεχομένου. Η έννοια της συγγραφής και της ιδιοκτησίας είναι εξαιρετικά σημαντικές σε μια παραδοσιακή ερευνητική βιβλιοθήκη, στην οποία οι διάφορες μορφές του ονόματος ενός συντάκτη συγκεντρώνονται σε ένα αρχείο αυθεντικότητας ονόματος. Τα υποκατάστατα των αντικειμένων στη βιβλιοθήκη (που αποκαλούνται εγγραφές δεικτών, ή στην ορολογία της ψηφιακής βιβλιοθήκης, μεταδεδομένα) δημιουργούνται με τέτοιο τρόπο ώστε σε κάθε περίπτωση να αναπαριστούν το βάρος της κάθε καταχώρησης έτσι όπως αυτή εισέρχεται στο σύστημα από τους ευρετηριοποιητές και τους χρήστες που ασχολούνται με την καταχώρηση των δεδομένων (πράγματι στα διάφορα συστήματα αρχειοθέτησης το κάθε αντικείμενο αναζήτησης έχει και διαφορετικό βάρος ανάλογα με την κατηγορία στην οποία ανήκει). Τα στοιχεία αυτά καταγράφονται σε δεκάδες πεδία και υποπεδία των εγγραφών της βιβλιοθήκης και με τέτοιο τρόπο ώστε να χαρακτηρίζονται από εύκολη και γρήγορη διαδικασία προσπέλασης. Αυτό σημαίνει πως οι διάφορες διαδικασίες αναζήτησης μπορούν να διεξαχθούν σε συγκεκριμένους συνδυασμούς πεδίων ή υποπεδίων των εγγραφών δεικτών. Οι ανακτημένες εγγραφές συνδέονται με τα ίδια τα αντικείμενα, τα οποία στη συνέχεια μπορούν να ληφθούν και να χρησιμοποιηθούν. [8] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 45

46 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -46- Είναι σημαντικό να αναφερθεί στο σημείο αυτό, πως ο τρόπος οργάνωσης των πληροφοριών που συσχετίζονται με τη συγγραφή και την ιδιοκτησία στην παραδοσιακή ερευνητική βιβλιοθήκη, απεικονίζει τη σημασία αυτών των ιδεών στην παραδοσιακή λόγια βιβλιογραφία. Σε αυτό το είδος της βιβλιογραφίας, οι μελετητές και οι επιστήμονες αναφέρουν σε κατάλληλα διαμορφωμένες λίστες αναφοράς, τους συντάκτες και τις εργασίες από τις οποίες έχουν δανειστεί ιδέες, λέξεις, ή γεγονότα, πληρώνοντας κατά συνέπεια πνευματικό χρέος και αναγνωρίζοντας το αρχικό σύγγραμμα. Η κυριότητα της πνευματικής ιδιοκτησίας έχει καθοριστική σημασία στη δημοσίευση και τη γνώση. Η λογοκλοπή (κλοπή λέξεων από άλλους χωρίς τη βιβλιογραφική αναφορά της πηγής) θεωρείται ανήθικη στη λόγια γραφή και την επιστήμη. Τα επίσημα νόμιμα δικαιώματα της ιδιοκτησίας καθορίζονται επίσης από το εθνικό και διεθνές δίκαιο πνευματικών δικαιωμάτων. Τα αντικείμενα σε μια παραδοσιακή ερευνητική βιβλιοθήκη έχουν, επίσης, ορισμένες ιδιότητες. Η πιο χαρακτηριστική από αυτές είναι πως τα εν λόγω αντικείμενα είναι καθορισμένα κατά ένα και μοναδικό τρόπο: υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν μεταβάλλονται, αλλά ακόμη και εάν μεταβληθούν, οι διάφορες εκδόσεις προσδιορίζονται και θεωρούνται διαφορετικές μεταξύ τους. Τα αντικείμενα είναι επίσης μόνιμα ( υπό την έννοια ότι δεν εξαφανίζονται από μια συλλογή). Τέλος, προσφέρονται στους χρήστες ποικίλες υπηρεσίες, από τους βιβλιοθηκάριους που εργάζονται στην παραδοσιακή βιβλιοθήκη. Αυτές περιλαμβάνουν βοήθεια στην έρευνα για πηγές πληροφοριών, υπηρεσίες αναφοράς και έρευνας, συμβουλευτικές υπηρεσίες αναγνωστών, και άλλες. Μια παραδοσιακή ερευνητική βιβλιοθήκη τυπικά προσφέρει μόνο περιορισμένη πρόσβαση στα υλικά και τις υπηρεσίες: η πρόσβαση σε ορισμένες υπηρεσίες μπορεί να περιοριστεί σε ορισμένες κατηγορίες χρηστών. [8] Τέλος, σε πολλές παραδοσιακές ερευνητικές βιβλιοθήκες η χρήση βασικών υπηρεσιών είναι ελεύθερη για συγκεκριμένες ομάδες χρηστών. Μερικές από αυτές τις βιβλιοθήκες είναι μεγάλα ερευνητικά ιδρύματα που λόγω του σημαντικού κοινωνικού και εκπαιδευτικού έργου που προσφέρουν, έχουν λάβει φοροαπαλλαγή από την Πολιτεία [8] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 46

47 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Ερωτήματα και Ζητήματα σχετικά με τις Πηγές Πληροφοριών στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Παρακάτω παραθέτουμε ορισμένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ψηφιακών βιβλιοθηκών και κάποια ερωτήματα και ζητήματα που αφορούν τις πηγές πληροφοριών που μπορεί κανείς να ανακαλύψει σε μια ψηφιακή βιβλιοθήκη. Πώς μπορούμε να καθιερώσουμε και να ελέγξουμε την επικαιρότητα, την ακρίβεια, και την ακεραιότητα των πηγών πληροφοριών; (ποιοτικό πρόβλημα) Τι μπορεί να γίνει για να παρέχεται πνευματική πρόσβαση στις πηγές πληροφοριών; (οργανωτικό πρόβλημα) Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε τα δεδομένα και την πνευματική ακεραιότητα των πηγών πληροφοριών; (πρόβλημα αυθεντικοποίησης) Πώς μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις διαφορετικές εκδόσεις της ίδιας πηγής πληροφορίας; (πρόβλημα ρευστότητας) Πώς μπορούμε να καθιερώσουμε τα υποκατάστατα αντικειμένου, τα μεταδεδομένα, και τα αντίστοιχα εργαλεία αναζήτησης έτσι ώστε να μπορούμε να βρούμε εκείνα τα αντικείμενα που επιδιώκουμε; Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα των παροδικών πηγών πληροφοριών; (πρόβλημα συντήρησης) Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε την έννοια της κυριότητας συγγραφής; Πώς μπορούν να τηρηθούν οι νόμοι των πνευματικών δικαιωμάτων για τις πηγές πληροφοριών; (νομικό πρόβλημα) ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 47

48 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -48- Θα περιοριστεί η πρόσβαση σε κάποιες πηγές πληροφοριών σε ορισμένες κατηγορίες χρηστών; (πολιτικό πρόβλημα) Ποιες υπηρεσίες, ενδεχομένως, θα πρέπει να προσφέρονται από την ψηφιακή βιβλιοθήκη; Θα πρέπει οι ψηφιακές βιβλιοθήκες να ενσωματωθούν στις παραδοσιακές βιβλιοθήκες; Σε αυτή την περίπτωση, πώς μπορεί αυτό να πραγματοποιηθεί; Έχει μια ψηφιακή βιβλιοθήκη βιβλιοθηκάριους; Σε αυτή την περίπτωση, τι κάνουν; Έχει μια ψηφιακή βιβλιοθήκη σαφώς ορισμένες κατηγορίες χρηστών; Ποιος θα έχει πρόσβαση σε ποιες υπηρεσίες, και σε ποια τιμή; Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες του μέλλοντος θα είναι μόνο για χρήση από τους πλούσιους; Η παραδοσιακή βιβλιοθήκη προσπαθεί να διαπραγματευτεί αυτά τα προβλήματα και ζητήματα με διάφορους τρόπους. Εκείνοι που χτίζουν τις ψηφιακές βιβλιοθήκες πρέπει να αναρωτηθούν εάν πρέπει να εξεταστούν αυτά τα ζητήματα. Ίσως η πιο λεπτομερής μελέτη αυτών των ερωτήσεων έχει πραγματοποιηθεί από τον Ross Atkinson, που απαιτεί οι βιβλιοθηκάριοι να διεκδικήσουν την αξίωση για την επονομαζόμενη ζώνη ελέγχου, οριοθετώντας μία μοναδική, κατανεμημένη ψηφιακή βιβλιοθήκη που δημιουργείται από την ακαδημαϊκή κοινότητα βιβλιοθηκών και βασίζεται στις αρχές της παραδοσιακής ερευνητικής βιβλιοθήκης. [8] Από την άλλη πλευρά μπορούμε να μην καταφύγουμε στη λύση της ζώνης ελέγχου και να υιοθετήσουμε μια πιο φιλελεύθερη άποψη, κατασκευάζοντας ψηφιακές βιβλιοθήκες στις οποίες μερικές ή όλες οι ιδιότητες της παραδοσιακής βιβλιοθήκης να έχουν εξαφανιστεί. Αυτή η προσέγγιση ωστόσο οδηγεί σε αναρίθμητα ερωτήματα σχετικά με την επιστήμη, τη γνώση, τη διδασκαλία, και την εκμάθηση. Με ποιο κριτήριο οι χρήστες θα αποδέχονται την πληροφορία ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 48

49 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -49- που έχουν ανακτήσει από το δίκτυο, ως αληθή ή ψευδή; Τίθεται συνεπώς ζήτημα αξιοπιστίας της πηγής που παρέχει την πληροφορία. Ζητήματα ακόμη ανακύπτουν σχετικά με την ποιότητα και την ακεραιότητα των δεδομένων και της συγγραφικής διαδικασίας. Ποια είναι η πηγή των πληροφοριών που βρίσκει κάποιος; Ποιος την έγραψε πραγματικά; Πόσο πρόσφατη είναι; Είναι ακριβής; Είναι πραγματικά αυτό που ισχυρίζεται ότι είναι; Σε ποια έκδοση βρίσκεται; Ποια είναι η αυθεντικότητά της και η προέλευσή της; Τι θα συμβεί στην έννοια της κυριότητας, των σταθερών, μόνιμων εγγράφων και της αξιολόγησης των πηγών; Πώς αυτές οι αλλαγές θα επηρεάσουν τη γνώση και την έρευνα; Οδηγούμαστε λοιπόν σε ένα πλήθος από ενδιαφέροντα και ταυτόχρονα κρίσιμα ερωτήματα στα οποία θα πρέπει να δοθούν σαφείς απαντήσεις πριν την υιοθέτηση της τεχνολογίας της ψηφιακής βιβλιοθήκης. [8] Είναι προφανές πως παρόμοιου τύπου ερωτήματα, μπορούν να διατυπωθούν και για τις παραδοσιακές βιβλιοθήκες, ωστόσο τα προβλήματα αυτά είναι πολύ μεγαλύτερα στο χώρο του παγκόσμιου Διαδικτύου. Για το λόγο αυτό είναι κοινή πεποίθηση πως μόνο εάν επεκτείνουμε την έννοια της βιβλιοθήκης πολύ πιο μακριά από την παραδοσιακή άποψη με την οποία την αντιμετωπίζουμε σήμερα, θα μπορέσει το παγκόσμιο Διαδίκτυο να χρησιμοποιηθεί και το ίδιο ως βιβλιοθήκη Κριτική μελέτη των ψηφιακών βιβλιοθηκών Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες, αν και βρίσκονται ακόμα στην αρχή της εξέλιξης τους έχουν αποκτήσει τόσο υποστηρικτές όσο και πολέμιους. Παρακάτω αναλύονται τα επιχειρήματα και των δύο ομάδων ατόμων Πλεονεκτήματα Η μετάβαση από τις απλές αποθηκευτικές βιβλιοθήκες στις ψηφιακές συνεπάγεται αρκετά πλεονεκτήματα για όλες τις οντότητες που σχετίζονται με αυτές. Παρακάτω παραθέτουμε αρκετά από αυτά : [27] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 49

50 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -50- Τα ηλεκτρονικά βιβλία επιτρέπουν στις βιβλιοθήκες να μη διατηρούν μεγάλα και ακριβά αποθέματα φθαρτών έντυπων εγγράφων. Ακόμα και οι κατάλογοι μπορούν να είναι ηλεκτρονικοί, ηλεκτρονικά ανανεώσιμοι, και υπολογιστικά παραγωγικοί, καθιστώντας τους ευκολότερους, γρηγορότερους, και φτηνότερους στην αναζήτηση, την παραγωγή και την αναβάθμισή τους. Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες δεν είναι υποχρεωμένες να προμηθευτούν πολλά αντίγραφα του ίδιου βιβλίου ώστε να μπορέσουν να το τοποθετήσουν σε διάφορες κατηγορίες που θα βοηθήσουν την εύρεση του από το αναγνωστικό κοινό. Δε χρειάζονται τυπογραφεία και βιβλιοδέτες που θα δώσουν στο βιβλίο την τελική του μορφή. Επίσης, δεν απαιτείται η πρόσληψη βιβλιοθηκάριων που θα τοποθετούν τα βιβλία στα ράφια. Επίσης, η ηλεκτρονική βιβλιοθήκη μπορεί να παραπέμψει ευκολότερα τους αναγνώστες σε άλλα βιβλία με παρόμοια θέματα, προτιμήσεις, ή ενδιαφέροντα Μειονεκτήματα Πέρα από τα πλεονεκτήματα οι ψηφιακές βιβλιοθήκες δυστυχώς έχουν και τα μειονεκτήματά τους. Μερικά από αυτά είναι τα εξής : Πολλά από τα ηλεκτρονικά τους βιβλία είναι δύσκολο να προσπελαστούν λόγω ελλείψεως κάποιων αναγκαίων προγραμμάτων Ακόμη όμως και αν ο αναγνώστης έχει το απαραίτητο λογισμικό, η καθυστέρηση προσπέλασης των βιβλίων είναι αρκετά μεγάλη ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 50

51 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -51- Οι άνθρωποι που δεν ξέρουν να χρησιμοποιούν αυτήν την τεχνολογία είναι προφανές ότι δεν θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στις ψηφιακές βιβλιοθήκες Οι ερευνητές και οι μελετητές δεν έχουν κάποιους να συμβουλευτούν για τις έρευνες τους λόγω της απουσίας βιβλιοθηκάριων. Τέλος υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν ν αντέξουν ακόμη οικονομικά την χρήση των ψηφιακών βιβλιοθηκών. 4. Οικονομική Διαχείριση των Ηλεκτρονικών Εκδόσεων Η ηλεκτρονική έκδοση αποτελεί μία εξαιρετικά πρόσφορη επιλογή για πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς. Στις περισσότερες περιπτώσεις, λόγω του αυξημένου κόστους που συνεπάγεται η έκδοση του έργου ενός συγγραφέα σε χαρτί, θα πρέπει αυτός να έχει ήδη κάποιο "όνομα", να διαθέτει έναν έμπειρο πράκτορα και να μπορεί να εγγυηθεί αξιοπρεπείς πωλήσεις. Αντίθετα, στην ηλεκτρονική έκδοση τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά και εύκολα. Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις αποτελούν σήμερα έναν γοργά αναπτυσσόμενο και πολλά υποσχόμενο κλάδο της εκδοτικής βιομηχανίας. Η ανάπτυξη των e-books στο εξωτερικό είναι ταχύτατη, με πολλές από τις μεγαλύτερες εταιρείες του χώρου της Πληροφορικής αλλά και μερικούς από τους μεγαλύτερους Εκδοτικούς Οίκους να επενδύουν σημαντικά στο χώρο. Παράλληλα, κάτι που ισχύει κατεξοχήν για την Ελλάδα, η επιλογή του Internet ως κύριου μέσου για τη διάθεση των ηλεκτρονικών βιβλίων εξασφαλίζει άμεση πρόσβαση σε ένα κοινό που έχει ξεπεράσει πλέον και στη χώρα μας την "κρίσιμη μάζα" όσον αφορά στον αριθμό χρηστών, διατηρώντας παράλληλα τα ξεχωριστά δημογραφικά χαρακτηριστικά του : το υψηλό μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο των χρηστών, σε συνδυασμό με την άμεση υιοθέτηση οτιδήποτε "καινούριου". ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 51

52 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -52- Δεν θα πρέπει, επίσης, να παραγνωριστεί ότι σε κάθε περίπτωση αν επιλέξετε την ηλεκτρονική έκδοση του έργου σας, θα επιτύχετε σαφώς καλύτερη οικονομική συμφωνία σε σύγκριση με την "παραδοσιακή" έκδοση, με υψηλότερα ποσοστά δικαιωμάτων για σας. Και βέβαια πρέπει να ληφθεί υπόψη και η ταχύτητα : Από τη στιγμή που το έργο σας γίνει δεκτό για δημοσίευση, τότε μπορεί να βρίσκεται στην προθήκη του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου μας μέσα σε 1-2 μήνες, κάτι που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να επιτευχθεί στις παραδοσιακές εκδόσεις. Η επιλογή ηλεκτρονικού εκδότη είναι πάρα πολύ σημαντική! Πίσω από το e- bookshop βρίσκονται αφ' ενός η Digital Content και αφ' ετέρου η Compupress, μία εταιρεία με παρουσία 20 ετών στον εκδοτικό χώρο και με μακρά και επιτυχημένη προϊστορία υιοθέτησης και αξιοποίησης των Νέων Τεχνολογιών. Η υποδομή που έχουμε δημιουργήσει για την παραγωγή και διάθεση των e-books αποτελεί ό,τι πιο σύγχρονο διατίθεται σήμερα στο χώρο, εξασφαλίζει άψογη ποιότητα παραγωγής, ενώ παρέχει ιδιαίτερα προηγμένες δυνατότητες στο χρήστη (κατά πολύ μεγαλύτερες από αυτές ενός παραδοσιακού βιβλίου) και ένα πολύ εξελιγμένο σύστημα για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και την παρακολούθηση της κυκλοφορίας κάθε βιβλίου. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι η έκδοση για πρώτη φορά ενός έργου σε ηλεκτρονική μορφή δεν παρεμποδίζει καθόλου και την έντυπη έκδοσή του. Η συμφωνία που θα κάνετε με το e-bookshop αφορά καταρχήν στα δικαιώματα ηλεκτρονικής έκδοσης. Η επιτυχία της ηλεκτρονικής έκδοσης μπορεί να αποτελέσει ένα ιδιαίτερα χρήσιμο και ενδεικτικό πρόκριμα για την έντυπη έκδοση και καθώς, όπως ήδη προαναφέρθηκε, η Compupress έχει μακρά ιστορία και στο χώρο των παραδοσιακών εκδόσεων, είναι πολύ πιθανόν εκείνοι οι ίδιοι να επιδιώξουν την έντυπη έκδοση του έργου οποιουδήποτε συγγραφέα. Σε καμιά περίπτωση, βέβαια, οι ηλεκτρονικές εκδόσεις δεν προσφέρονται αποκλειστικά για νέους συγγραφείς. Οποιοσδήποτε δημιουργός μπορεί και είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτος να αξιοποιήσει τη νέα και μοναδική τεχνολογία και τις πρωτοποριακές δυνατότητες του e-bookshop, εξασφαλίζοντας έτσι ένα νέο κανάλι διανομής για το έργο του, προσεγγίζοντας ένα ιδιαίτερα δυναμικό κοινό, θέτοντας ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 52

53 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -53- εαυτόν στην πρωτοπορία των Νέων Τεχνολογιών και εξασφαλίζοντας σημαντική δημοσιότητα. Η μόνιμη ύπαρξη μιας ψηφιακής ερευνητικής βιβλιοθήκης θα απαιτήσει ασφαλιστική κάλυψη στη λειτουργική χρηματοδότηση. Σχεδόν οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα της βιβλιοθήκης μπορεί να εξακολουθήσει να υπάρχει μετά από μια παύση χρηματοδότησης ενός έτους ή και περισσότερο. Οι αποκτήσεις, η συντήρηση οικοδόμησης, και η διατήρηση μπορούν να ανασταλούν, ή ένα ολόκληρο προσωπικό μπορεί να διασκορπιστεί και μια βιβλιοθήκη να κλείσει για αρκετά έτη και οι τεχνητές συλλογές θα παραμείνουν λίγο πολύ σε λειτουργία. Αλλά οι ψηφιακές συλλογές, όπως ο online κατάλογος, απαιτούν συνεχή συντήρηση εάν πρόκειται να παραμείνουν σε λειτουργία περισσότερο από μια πολύ συνοπτική διακοπή της παροχής ισχύος, του περιβαλλοντικού ελέγχου, του αντιγράφου ασφαλείας, της τεχνολογικής προόδου και της σχετικής τεχνικής μέριμνας.[9] Οι δαπάνες συντήρησης του online καταλόγου έχουν φθάσει σε μία σταθερά δυσάρεστη κατάσταση και οι κύριες δαπάνες μειώνονται σχετικά με τις παρεχόμενες ικανότητες. Το μέγεθος του καταλόγου θα συνεχίσει να αυξάνεται, αλλά οι εγγραφές του καταλόγου είναι μικρές σχετικά με τις πληροφορίες στις οποίες αναφέρονται. Οι ψηφιακές ερευνητικές βιβλιοθήκες, εντούτοις, σαν ένα τμήμα της παροχής πληροφοριών της βιβλιοθήκης, θα αυξηθεί για το προβλέψιμο μέλλον και η ποσότητα πληροφοριών που θα χρήζει προσοχής θα γίνει σημαντική (και πολύ μεγαλύτερη από τον κατάλογο). Οι δαπάνες μονάδας αποθήκευσης είναι πιθανό να συνεχίσουν να μειώνονται για κάποιο χρονικό διάστημα, πράγμα το οποίο μπορεί να καταστήσει το οικονομικό βάρος εύχρηστο. (Οι δαπάνες στελέχωσης δεν αναμένονται να αυξηθούν, επειδή απλά η γενική αύξηση προσωπικού των περισσότερων βιβλιοθηκών είναι πιθανό να περιοριστεί, εντούτοις, είναι πιθανές οι αναθεωρήσεις). [9] Θα απαιτηθεί μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση για να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμη μέριμνα. Οι βιβλιοθήκες και τα μητρικά ιδρύματα τους θα πρέπει να αναπτύξουν νέα οικονομικά εργαλεία και να χρησιμοποιήσουν γνώριμα οικονομικά εργαλεία για νέους σκοπούς. Τα δημόσια ιδρύματα, που περιορίζονται συνήθως σε ετήσια χρηματοδότηση, θα έχουν ιδιαίτερες δυσκολίες. Οι υπάρχουσες διαδικασίες για τη χρηματοδότηση κεφαλαίου ή εγκαταστάσεων μπορούν να παρέχουν τα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 53

54 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -54- προηγούμενα. Μια γνωστή τεχνική είναι η επιχορήγηση. Είναι δύσκολο να επιτευχθεί ιδιωτική χρηματοδότηση για επιχορηγήσεις ιδεών και υπηρεσίες παρά για βιβλία και ακαδημαϊκούς πίλους, αλλά είναι δυνατό. Τα ιδρύματα θα μπορούσαν επίσης να στηριχθούν σε επιχορηγήσεις από τα λειτουργούντα κεφάλαια κατά τη διάρκεια των χρονικών περιόδων. [9] Μερικές ροές εισοδήματος που συνδέονται με τις ψηφιακές ερευνητικές βιβλιοθήκες μπορούν να είναι πρακτικά. Οι ρυθμίσεις Consortial μπορούν να επιτρέψουν μίσθωση ή αγορά μετοχών σε μια DRL. Μπορεί να παρασχεθεί πρόσβαση μικρότερης περιόδου σε άλλα ιδρύματα σε μια βάση χρήσης. Η πρόσβαση θα μπορούσε να πωληθεί σε ορισμένες κατηγορίες χρηστών, π.χ. επιχειρήσεις, μητοπικές πελατείες, ή συγκεκριμένα προγράμματα πληροφοριών. Οι νέες σχέσεις με τους εκδότες, που προς το παρόν δύσκολο να αντιληφθούν μέσω της θολούρας που αυξάνεται από την πνευματική ιδιοκτησία, μπορεί να οδηγήσουν σε εισόδημα τελών για την αποθήκευση των ηλεκτρονικά δημοσιευμένων υλικών κατά τη διάρκεια ζωής των πνευματικών δικαιωμάτων στην οποία οι εκδότες συλλέγουν τα τέλη χρήσης. Τα μακροπρόθεσμα οικονομικά εργαλεία θα βρεθούν με δέσμευση και φαντασία. [9] Όλα αυτά και όσα παρακάτω θα εξηγηθούν αναφέρονται στην οικονομική διαχείριση των ψηφιακών βιβλιοθηκών. Μία διαχείριση που επιτυγχάνεται από τα διάφορα πρότυπα που έχουν αναπτυχθεί για την λειτουργία των ψηφιακών βιβλιοθηκών όπως τα επιχειρησιακά, τα πρότυπα κόστους και δαπανών. Οι παραγωγοί, οι προμηθευτές και οι χρήστες του Internet Publishing συνδέονται μέσω των επιχειρησιακών συναλλαγών. Οι σχέσεις αλληλεπίδρασης χρηστών και επιχειρήσεων ή επιχειρήσεων μεταξύ τους περιγράφονται σε ένα επιχειρησιακό πρότυπο. Η δημιουργία αυτού του επιχειρησιακού προτύπου απαιτεί τον καθορισμό των προτύπων δαπανών και των προτύπων πληρωμής Επιχειρησιακά πρότυπα Στο Διαδίκτυο υπάρχουν χαρακτηριστικά δύο βασικά πρότυπα για να χρηματοδοτηθεί μια υπηρεσία : το ένα μπορεί να συγκριθεί με την τηλεόραση που ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 54

55 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -55- χρηματοδοτείται από τις διαφημίσεις και το άλλο με το πρότυπο «Πληρώστε την τηλεόραση. [11] Πολλές υπηρεσίες στο Διαδίκτυο (π.χ. Yahoo, Lycos) χρηματοδοτούνται με το να στέλνουν τις διαφημίσεις τους. Ο τελικός χρήστης παίρνει την υπηρεσία δωρεάν. Για κάθε αγγελία που επιδεικνύεται, μια αμοιβή συλλέγεται από το διαφημιστή. Αυτό είναι το ίδιο πρότυπο που οι εμπορικοί σταθμοί τηλεόρασης χρησιμοποιούν. Αυτές οι υπηρεσίες Διαδικτύου είναι αρκετά επιτυχείς και έχουν ιδιαίτερη αξία για τον τελικό χρήστη, αλλά δεν υπάρχει καμία εξασφαλισμένη ποιότητα των αποτελεσμάτων και η έρευνα μπορεί να είναι κουραστική. Αυτό το επιχειρησιακό πρότυπο δείχνει να ξεπερνάει με επιδεξιότητα το πρόβλημα ότι ακόμα δεν υπάρχει κανένας εφικτός τρόπος να συλλεχθούν (χαρακτηριστικά οι πολύ μικρές) αμοιβές για κάθε χρήση μιας τέτοιας υπηρεσίας από μια παγκόσμια και κυρίως ανώνυμη αίθουσα διαλέξεων. [11] Το Internet Publishing όπως μία ποικιλία από άλλες υπηρεσίες Διαδικτύου έχουν υιοθετήσει ένα επιχειρησιακό πρότυπο που είναι περισσότερο όπως αυτό της αμοιβής της τηλεόρασης. Ο χρήστης πρέπει να πληρώσει για την παραδοθείσα υπηρεσία. Για αυτό ο χρήστης είναι εξασφαλισμένος για μια ορισμένη ποιότητα του περιεχομένου και της υπηρεσίας. [11] Σχήμα 2: Το επιχειρησιακό πρότυπο των συστημάτων ψηφιακής βιβλιοθήκης. Το σχήμα 2 παρουσιάζει αυτό το επιχειρησιακό πρότυπο. Από τη μια πλευρά έχουμε τους παραγωγούς των ηλεκτρονικών εγγράφων, τυπικά εκδοτικοί οίκοι ή προμηθευτές βάσεων δεδομένων, αλλά και πανεπιστήμια ή ερευνητικά ιδρύματα με την ποικιλία τους από τεχνικές εκθέσεις, εκπαιδευτικό υλικό, διατριβών, κ.λπ.. Ο κύριος ρόλος ενός παραγωγού είναι να παράσχει τα έγγραφα με ένα εγγυημένο επίπεδο ποιότητας των περιλαμβανόμενων πληροφοριών. Πρέπει να παρέχει τα έγγραφα με ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 55

56 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -56- μία κατάλληλη ηλεκτρονική μορφή μαζί με την meta περιγραφή (π.χ., τίτλος, συντάκτες, σχήματα, περίληψη, πίνακας περιεχομένων) των εγγράφων. [11] Από την άλλη πλευρά είναι οι χρήστες. Χρησιμοποιούν την υπηρεσία είτε για αναζήτηση είτε για να ανακτήσουν τα έγγραφα. Οι κύριοι χρήστες-στόχοι για το Internet Publishing είναι (προς το παρόν) οι επιστήμονες υπολογιστών και οι σπουδαστές και επαγγελματίες χρήστες διαφόρων οργανισμών. Κανένας από αυτούς δεν επιθυμεί να ξοδέψει πολύ χρόνο με κουραστική έρευνα μεταξύ άσχετου περιεχομένου και κάθε ένας απ αυτούς θέλει να είναι σίγουρος ότι έχει ανακτήσει δεδομένα σχετικά με αυτό που ψάχνει. [11] Οι προμηθευτές λειτουργούν ως σύνδεση μεταξύ των παραγωγών και των χρηστών. Εκτός από την παροχή της βασικής τεχνικής υπηρεσίας προσθέτουν αξία στην προσφορά των παραγωγών : Συσσωρεύουν τις προσφορές ποικίλων παραγωγών, επιτρέπουν τις αναζητήσεις των παραγωγών μεταξύ τους και ενεργούν ως οικονομικό γραφείο συμψηφισμού μεταξύ των χρηστών και των παραγωγών. Ήδη αυτήν την περίοδο η ίδια η ψηφιακή βιβλιοθήκη ενεργεί ως προμηθευτής, χειριζόμενη πολλαπλάσιες περιοχές προμηθευτών, αλλά σε γενικές γραμμές θα μπορούσαν να υπάρξουν διάφοροι ανταγωνιστικοί προμηθευτές. Σε αυτήν την ρύθμιση ο προμηθευτής αποκτά τα δικαιώματα αδειών από τον παραγωγό, να προσφέρει το ηλεκτρονικό έγγραφο ως υπηρεσία στο χρήστη. Σε ανταλλαγή, ο χρήστης χρεώνεται τις αμοιβές υπηρεσιών. Το πρότυπο δαπανών για τα δικαιώματα σε μια πλευρά και το πρότυπο δαπανών για τη χρήση υπηρεσιών από την άλλη πλευρά θα μπορούσαν να επιλεχτούν εντελώς ανεξάρτητα. [11] Οι σχέσεις πληροφορίας-ροής στο σχήμα 2 είναι πολλαπλές : Γενικά, ένας προμηθευτής λαμβάνει τα προϊόντα πληροφοριών από διάφορους παραγωγούς, και ένας παραγωγός παραδίδει τα προϊόντα σε διάφορες περιοχές προμηθευτών, παρόμοια, ένας χρήστης ψάχνει διάφορες αποθήκες πληροφοριών που τις αποθηκεύουν. Για αυτό στο Internet Publishing υπάρχει επίσης ένα τμήμα μεσιτών που χειρίζεται τη κατανεμημένη αναζήτηση και την διάφανη ανάκτηση προς τους χρήστες. [11] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 56

57 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -57- Το επιχειρησιακό πρότυπο από το σχήμα 2 πρέπει να βελτιωθεί, επειδή το κάθε πρόγραμμα επίσης θα αντιμετώπιζε το πρόβλημα της συλλογής αμοιβών. Οι συμβατικοί συνεργάτες για τους προμηθευτές δεν είναι προς το παρόν οι μεμονωμένοι τελικοί χρήστες αλλά κυρίως ιδρύματα τελικών χρηστών, που αντιπροσωπεύουν τις ομάδες χρηστών (Σχήμα 3). Παραγωγός Αναζήτηση και ανάκτηση Υπηρεσιών Ροή υπηρεσιών Ίδρυμα χρηστών Βιβλιοθήκη Χρήστης Το καθαρισμένο επιχειρησιακό πρότυπο Σχήμα 3: Το απλοποιημένο επιχειρησιακό πρότυπο Για απλότητα καλούνται "βιβλιοθήκες", επειδή οι συμβατικές πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες μπόρεσαν να είναι τέτοιες ομάδες χρηστών που αντιπροσωπεύουν τα μέλη τους, αν και δεν χρειάζονται να είναι βιβλιοθήκες απαραιτήτως υπό εκείνη την γενική έννοια. Η κύρια ευθύνη τους είναι η διοίκηση των τοπικών χρηστών, ο έλεγχος των σωστών περιορισμών των αντιγράφων, και ίσως η απόδοση των αμοιβών χρήσης από τα μέλη τους. [11] 4.2. Πρότυπα κόστους Ένας δύσκολος στόχος είναι η επιλογή ενός επαρκούς προτύπου δαπανών. Μέχρι τώρα υπάρχει λίγη εμπειρία με τα πρότυπα δαπανών για τα ηλεκτρονικά έγγραφα. Λόγω του απλού χειρισμού του, το πιο κοινό πρότυπο είναι η συνδρομή σε μια υπηρεσία έναντι σταθερής αμοιβής. Οι χρήστες έχουν διαφορετικές ανάγκες και τρόπους χρήσης που οδηγούν σε διαφορετικές απαιτήσεις στα πρότυπα κόστους. Επιπλέον του αιτήματος για την τιμολόγηση από την άποψη χρηστών βασικά δύο πτυχές είναι σημαντικές : [44] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 57

58 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -58- I. Η πρώτη είναι η προβλεψιμότητα, πχ. το να είναι σε θέση κάποιος να προβλέψει το κόστος μιας υπηρεσίας, πολύ συχνά είναι ουσιαστικό. Αυτό πρέπει να ισχύσει όχι μόνο για το κόστος μιας μεμονωμένης δράσης χρήστη αλλά, σημαντικότερα, για τους οικονομικά δυσχερείς χρήστες ή ομάδα χρηστών, επίσης για το κόστος μίας ολοκληρωμένης χρονικής περιόδου, π.χ., ο προϋπολογισμός ενός έτους. II. Κατόπιν, επίσης η διαφάνεια είναι ένα σημαντικό ζήτημα. Το πρότυπο δαπανών πρέπει να είναι σαφές και απλό για να είναι αποδεκτό α) Βασικό ποσοστό Ένα βασικό ποσοστό επιτρέπει τη γενική πρόσβαση στην ψηφιακή βιβλιοθήκη. Μερικά από τα συστατικά υπηρεσιών μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς περαιτέρω δαπάνες, άλλα μπορεί να υπόκεινται στις πρόσθετες αμοιβές. Με τα βασικά ποσοστά οι υπηρεσίες μπορούν να χρηματοδοτηθούν, οι οποίες δεν μπορούν να χρεωθούν άμεσα, π.χ., μακροπρόθεσμη αρχειοθέτηση ή στατιστικές.. [44] β) Συνδρομή Το πρότυπο συνδρομής απαιτεί την καταβολή ενός επίπεδου ποσού χρημάτων για να κερδίσει την απεριόριστη πρόσβαση σε ένα έγγραφο ή μια κατηγορία εγγράφων για μια ορισμένη χρονική περίοδο. Τα πρότυπα συνδρομής εφαρμόζονται εάν θα υπάρξει συνεχής χρήση μιας βάσης εγγράφων, ή εάν η τιμολόγηση κάθε μεμονωμένης χρήσης δεν είναι επαρκής ή φιλική προς το χρήστη. [44] Μια υπηρεσία μπορεί να διάκειται από μια σταθερή αμοιβή για μια περιορισμένη χρονική περίοδο. Αυτό αρκετά συχνά εφαρμόζεται στις μεγάλες βάσεις εγγράφων όπως, παραδείγματος χάριν, τα περιοδικά, τα λεξικά ή τις εγκυκλοπαίδειες που περιέχουν τις πληροφορίες που διατηρούνται ή επεκτείνονται τακτικά. Η συνδρομή επιτρέπει την πρόσβαση στην πλήρη βάση εγγράφων. Η συνδρομή, απ την μία πλευρά, σε ένα ηλεκτρονικό περιοδικό διαφέρει σημαντικά από ένα έντυπο περιοδικό : Εάν μια συνδρομή λήγει, έχετε ακόμα τα παλαιά αντίγραφα σε χαρτί εκείνου του ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 58

59 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -59- περιοδικού, για ένα ηλεκτρονικό περιοδικό οι πληροφορίες δεν είναι πλέον καθόλου προσιτές. Αυτό είναι ο λόγος για τον οποίο οι εκδοτικοί οίκοι αρκετά συχνά συνδέουν τη συνδρομή της ηλεκτρονικής έκδοσης με μια συνδρομή της έντυπης έκδοσης (ή CD-ROM). [44] Σε κάποια προγράμματα προσφέρουν τους σταθερούς και κυμαινόμενους τύπους αδειών που μπορούν να εγγραφούν. Ο βασικός τύπος μιας σταθερής άδειας είναι η ατομική άδεια που ορίζεται σε ένα μεμονωμένο πρόσωπο για την περίοδο συνδρομής, ακριβώς όπως μια προσωπική συνδρομή σε ένα περιοδικό εγγράφου. Μια άδεια ομάδας είναι ένας σταθερός τύπος άδειας που ορίζεται σε μια ομάδα προσώπων, κάθε μέλος της οποίας έχει τα ίδια δικαιώματα να χρησιμοποιήσει την υπηρεσία. Αυτό συνδέεται χαρακτηριστικά με τα εκπτωτικά ποσοστά σε αντίθεση με διάφορες μεμονωμένες άδειες. [44] Οι μεταβλητές άδειες μοιράζονται από τα μέλη μιας ομάδας. Μια άδεια ανατίθεται σε ένα μέλος της ομάδας για μια περιορισμένη χρονική περίοδο εντός της περιόδου συνδρομής. Όταν όλες οι άδειες έχουν ανατεθεί, ένας επόμενος χρήστης πρέπει να περιμένει έως ότου μια από τις άδειες απελευθερωθεί. Δεδομένου ότι η τυποποιημένη τεχνολογία World Wide Web δεν υποστηρίζει την ιδέα της περιόδου εργασιών, οι άδειες δεν μπορούν να επιστρέφονται αυτόματα, όταν αποσυνδέεται ένας χρήστης. Άντ αυτού, μια άδεια πρέπει να απελευθερωθεί όταν λήξει μετά από μια ορισμένη χρονική περίοδο. [44] γ) Αγορά (αμοιβή ανά εμφάνιση) Το πρότυπο αγορών απαιτεί την πληρωμή για κάθε υπηρεσία που παρέχεται, π.χ. κάθε πρόσβαση σε ένα έγγραφο (ή ένα σύνολο σχετικών εγγράφων) από τη βάση εγγράφων παίρνει μια μεμονωμένη τιμή και χρεώνεται. "Τα μοντέλα πληρωμής ανά εμφάνιση" μπορούν να εφαρμοστούν στην παράδοση ή το ξεφύλλισμα των εγγράφων καθώς επίσης και στην έρευνα πληροφοριών. Μπορεί η έρευνα να είναι είτε ελεύθερη είτε να καλύπτεται από μια σταθερή αμοιβή στον παραγωγό. Μόνο η ανάκτηση του ίδιου του εγγράφου βρίσκεται στις δαπάνες. [44] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 59

60 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -60- Αυτό το βασισμένο στη χρήση πρότυπο δαπανών προσφέρεται ως εναλλακτική λύση στη συνδρομή, εάν η πρόσβαση του χρήστη στη βάση ή την υπηρεσία εγγράφων είναι σπάνια και ο χρήστης δεν είναι γενικά ενδιαφερόμενος για την συνδρομή στην πλήρη βάση εγγράφων. Είναι κατάλληλο να μετρηθεί η χρήση μιας βάσης εγγράφων ή μιας υπηρεσίας. [44] Δεδομένου ότι δεν είναι απαραιτήτως προβλέψιμο πόσο συχνά μια υπηρεσία θα χρησιμοποιείται, το πρότυπο "αμοιβής ανά εμφάνιση" δεν καλύπτει την απαίτηση της προβλεψιμότητας. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη όταν ασχολούμαστε με οικονομικά δυσχερείς χρήστες ή τις ομάδες χρηστών. [44] 4.3. Τιμολόγηση, Τοποθέτηση και Κέρδη (Πρότυπο κόστους) Μακροπρόθεσμα (5 έως 10 έτη), οι εκδότες πρέπει να απέχουν από οτιδήποτε έχει να κάνει με την άλεση, την παραγωγή, την εκτύπωση, τη μεταφορά, την αποθήκευση, ή την διανομή των εγγράφων. Οι εκδότες με μεγάλες επενδύσεις στο έγγραφο και την εκτύπωση θα χτυπηθούν σκληρά. Οι εκδότες πρέπει να αναπτύξουν πείρα στους υπολογιστές μέσα στην ηλεκτρονική υποδιαίρεσή τους, ή να διαμορφώσουν μια συμμαχία με μια εταιρία υπολογιστών. Κατόπιν πρέπει βαθμιαία να αυξήσουν την υποδιαίρεσή τους για να αναλάβουν τον κατάλογο του υπολοίπου της επιχείρησης. [28] Σε αυτό το σημείο τέτοιοι εκδότες έχουν μετατραπεί σε υπηρεσίες γενικής συνεισφοράς, απαιτώντας, αναπτύσσοντας, συσκευάζοντας, και διανέμοντας πνευματική ιδιοκτησία ακριβώς όπως οι εκδότες κάνουν τώρα, αλλά με υψηλότερα περιθώρια κέρδους και λιγότερο κίνδυνο. Με μια βάση «αιχμαλώτων» αναγνωστών της τάξεως των , ένας τέτοιος εκδότης μπορεί να χρεώσει τους συνδρομητές μόνο $10 έως $20 μηνιαίως, και ακόμα ακαθάριστα $6 έως $12 εκατομμύρια ετησίως. Και, εκτός από τους μισθούς και τα δικαιώματα, κάθε κόστος και κίνδυνος σύγχρονης έκδοσης θα είναι κοντά στο μηδέν. [28] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 60

61 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -61- Αυτοί οι εκδότες που εκδίδουν βιβλία όλων των κατηγοριών χρεώνουν $120 ετησίως, αλλά ο συνδρομητής μπορεί έπειτα να πάρει οποιοδήποτε αριθμό βιβλίων, το κάθε ένα για $1. Το $10 ποσοστό συνδρομής και το $1 ποσοστό βιβλίων δεν είναι βασισμένα στις έρευνες αγοράς ή τις αναλύσεις ευαισθησίας. Το γόητρο, η θέση, και οι εκδότες σχεδιαστές-ετικετών μπορούν να είναι σε θέση να τη γλιτώσουν με περισσότερο από $20 μηνιαίως. Ή ίσως πρέπει να αφήσουν το ποσοστό συνδρομής σε $10 μηνιαίως, αλλά χρεώνουν $5 ανά βιβλίο. [28] Δεδομένου ότι ο φόβος της επιστημονικής και οικονομικής μηανταγωνιστικότητας αυξάνεται στις ΗΠΑ η γρηγορότερη αυξανόμενη εσωτερική αγορά βιβλίων μπορεί να είναι ηλεκτρονικά εκπαιδευτικά βιβλία για την ομάδα ηλικίας 5 ως 20. Αυτή η αγορά μπορεί εύκολα να αντέξει $20 μηνιαίως δαπάνες συνδρομής. [28] Οι εκδότες πρέπει να χωρίσουν τον κατάλογό τους σε υποομάδες βασισμένες σε αναμενόμενο αναγνωστικό κοινό για κάθε ομαδοποίηση. Αυτό θα τους επιτρέψει να χρεώσουν διαφορετικά ποσά για κάθε υπολίστα. Πρέπει επίσης να προσφέρουν συσκευασίες ολόκληρου του καταλόγου για εκείνους που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερο για την πλήρη υπηρεσία. Τέλος, πρέπει να προσφέρουν στο ευρύ κοινό ένα κόστος ανά χρήση που είναι υψηλότερο ανά βιβλίο από ό,τι η τιμή συνδρομής ανά βιβλίο, έτσι ώστε να υπάρχει κίνητρο για να γίνει, και να παραμείνει, συνδρομητής είτε σε ολόκληρο τον κατάλογο είτε σε κάποιο υποσύνολο του. Αυτό ενθαρρύνει τη συνδρομή και επιτρέπει τους ανθρώπους που δεν θέλουν ολόκληρη την υπηρεσία να παίρνουν μόνο ένα ή μερικά βιβλία. [28] Εφ' όσον χρεώνουν οι εκδότες κατά προσέγγιση τόσο όσο κοστίζει για να αντιγράψει κανείς ένα βιβλίο δεν θα έχουν σοβαρή απώλεια πειρατείας. Είναι ακόμα και επιτρεπόμενο να χρεωθούν στο τριπλάσιο οι δαπάνες αντιγραφής, δεδομένου ότι μπορούν ακόμα να είναι καταλληλότεροι προμηθευτές από τους πειρατές, αλλά το περισσότερο από το πενταπλάσιο κόστος αντιγραφής μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή πειρατεία. Οι εκδότες πρέπει να αντισταθούν στον πειρασμό να χρεώσουν πολύ ανά βιβλίο. Πρέπει να αντισταθούν στο θέλγητρο του ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 61

62 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -62- ιστορικού προηγουμένου και να αποφύγουν να χρεώνουν τους συνδρομητές από το βιβλίο. [28] Είναι καλύτερο εάν χρεώνουν ένα επίπεδο ποσοστού για την πρόσβαση σε ολόκληρο τον κατάλογό τους. Εάν το επίπεδο ποσοστού είναι χαμηλό, οι συνδρομητές δεν θα αναρωτηθούν ποιους τίτλους πρέπει να πάρουν. Στο σχέδιο συνδρομής, η ελκυστικότητα των εκδοτών προς στους συνδρομητές είναι πόσα καλά βιβλία μπορεί να φέρει ο κατάλογός τους, όχι τι ποσοστό των καλών βιβλίων φέρουν. [28] 4.4. Πρότυπα πληρωμής Εκτός από τα πρότυπα δαπανών καθορίζονται επίσης τα αποκαλούμενα πρότυπα πληρωμής που διευκρινίζουν πότε να συλλεχθούν οι πληρωμές. Υπάρχουν βασικά δύο πρότυπα πληρωμής : πρότυπα χρεώσεων και πίστωσης [45] o Στο πιστωτικό πρότυπο, στους εγγραμμένους χρήστες στέλνεται ένα τιμολόγιο αφότου έχει χρησιμοποιηθεί η υπηρεσία. Χαρακτηριστικά τα τιμολόγια συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Το πιστωτικό πρότυπο μπορεί να επιτρέψει την απεριόριστη ή περιορισμένη πίστωση. o Το πρότυπο χρεώσεων απαιτεί από το χρήστη να πληρώσει πριν από τη χρησιμοποίηση της υπηρεσίας. Το πρότυπο χρεώσεων απαιτεί είτε την πληρωμή μιας συσσωρευμένης προκαταβολής, από την οποία οι ατομικές πληρωμές αφαιρούνται, ή το χωρισμό των άμεσων πληρωμών για κάθε υπηρεσία κατά την διάρκεια της χρήσης. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 62

63 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Ασφάλεια Σε ένα δικτυωμένο περιβάλλον, είναι υποχρεωτικό να προστατεύεσαι ενάντια στις επιθέσεις που στοχεύουν στο κανάλι επικοινωνίας. Ιδιαίτερη μέριμνα δίνεται στην προστασία της ιδιωτικότητας του χρήστη ο οποίος και τιμολογείται. 5.1 Απειλές Επικοινωνίας Υπάρχουν διάφορες γνωστές απειλές που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την επικοινωνία σε ένα μη-ασφαλές δίκτυο τις οποίες και διακρίνουμε σε ενεργητικές και παθητικές Οι ενεργητικές επιθέσεις είναι η μετακίνηση, η τροποποίηση και η επανάληψη των μηνυμάτων. Μια παθητική επίθεση δεν αφορά την τροποποίηση των μεταδιδόμενων πληροφοριών αλλά απλά την υποκλοπή τους, για παράδειγμα το αναρμόδιο άκουσμα σε μια επικοινωνία (eavesdropping). Διάφορες γνωστές μέθοδοι, βασισμένες στους κρυπτογραφικούς αλγορίθμους, έχουν επινοηθεί για να καταστήσουν την επικοινωνία πέρα από τα μη-ασφαλή δίκτυα, περισσότερο ασφαλή. [13] Αντιγραφή εγγράφου Η σημαντικότερη απειλή που αφορά τα φυσικά και ηλεκτρονικά έγγραφα είναι η αντιγραφή. Η άμεση απειλή είναι ότι τα γρήγορα και υψηλής ευκρίνειας φωτοαντιγραφικά μηχανήματα τα οποία τώρα είναι πολύ φτηνά και έτσι πλέον οι εκδότες δεν αντιμετωπίζουν μόνο την απειλή των οργανωμένων καταστημάτων αντιγραφών (τα οποία μπορούν και πολύ εύκολα να μηνύσουν) αλλά και τους απλούς ιδιώτες οι οποίοι είναι σε θέση να αγοράσουν τα προσωπικά τους αντιγραφικά μηχανήματα [42]. Ένα γεγονός που πρόκειται να οξύνει το πρόβλημα της παράνομης αντιγραφής είναι ότι τα αντιγραφικά μηχανήματα πρόκειται να γίνουν μικρότερα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 63

64 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -64- και φτηνότερα. Το κόστος της ηλεκτρονικής αποθήκευσης έχει πέσει τόσο χαμηλά σε σύγκριση με τις δαπάνες εκτύπωσης, που ένας αντιγραφέας μπορεί απλά να αποτελείται από έναν σαρωτή και μια μεγάλη μνήμη. Ένας τέτοιος αντιγραφέας (που θα μπορούσε να είναι μεγέθους παλάμης), θα ήταν συνδέσιμος σε έναν υπολογιστή ή έναν εκτυπωτή. Επειδή η μνήμη είναι τώρα πολύ φτηνή, δεν είναι πλέον απαραίτητο να τυπωθούν οι σελίδες του αντιγραμμένου πρωτότυπου. [42] Γενικά το ηλεκτρονικό κόστος αποθήκευσης έχει πέσει τόσο πολύ που η αγορά ενός βιβλίου διαφαίνεται ασύμφορη. Φανταστείτε έναν κόσμο από μικρούς φτηνούς προσωπικούς αντιγραφείς, τους οποίους θα μπορούσατε να νοικιάσετε και κατόπιν να αντιγράψετε, ακριβά έντυπα βιβλία. Σε αυτήν την περίπτωση θα μπορούσε ένας σπουδαστής σε μια τάξη να αγοράσει το απαιτούμενο εγχειρίδιο και να το αντιγράψει έπειτα για όλους τους άλλους. [42] Το πρόβλημα αντιγραφής θα γίνει ακόμα χειρότερο καθώς τα βιβλία γίνονται ηλεκτρονικά, επειδή το να αντιγράφεις τις ηλεκτρονικές πληροφορίες είναι ακόμα ευκολότερο από την αντιγραφή εντύπων, και μπορεί να γίνει χωρίς ανθρώπινη εργασία. Τα περισσότερα ηλεκτρονικά βιβλία είναι κλειδωμένα και θα πρέπει να αποκωδικοποιηθούν για να μπορέσει να τα διαβάσει ο χρήστης. Μετά την αποκωδικοποίηση η αντιγραφή είναι πολύ εύκολη. Επιπλέον, το κόστος αυτού του αντιγράφου, που είναι ισοδύναμο με το κόστος της μνήμης που απαιτείται για να κρατήσει το αντίγραφο, είναι ουσιαστικά μηδενικό. Τέλος, μόλις γίνει ένα αντίγραφο τόσο αυτό όσο και το πρωτότυπο μπορούν να χρησιμοποιηθούν συγχρόνως. Όπου υπήρξε κάποτε ένα αντίγραφο υπάρχουν τώρα δύο χωριστά και τέλεια αντίγραφα. Ακόμα κι αν οι εκδότες προσπαθούν να αποφύγουν την ηλεκτρονική αντιγραφή με το να επιμένουν στην έντυπη μορφή, οι αναγνώστες θα μπορούσαν να εντοπίσουν και την ηλεκτρονική μορφή τους μέσω του Διαδικτύου και να τα αντιγράψουν. Υπάρχουν βραχύβιοι μέθοδοι για την προστασία των αυθεντικών αντιγράφων (ένα έτος περίπου κάθε φορά), αλλά «σπάζονται» σύντομα από τους πειρατές. Έτσι υπάρχει ένα κλιμακούμενο κόστος προστασίας αντιγράφων. Επιπλέον, η προστασία αντιγράφων είναι μισητή σε μερικούς και μπορεί να ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 64

65 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -65- μην κερδίσει την ευρεία αποδοχή για κάτι τόσο θεμελιώδες όσο ένα βιβλίο. Τέλος, εάν τα βιβλία συνεχίσουν να κοστίζουν περισσότερο από ό,τι κοστίζει για να τα αντιγράψει κανείς, τότε οι εκδότες και οι συντάκτες θα χάνουν χρήματα από τους πειρατές. [53] Οι συντάκτες και οι εκδότες χρησιμοποιούν διάφορες μεθόδους προστασίας από την αντιγραφή για να προστατεύσουν την επένδυσή τους σε χρόνο, δημιουργικότητα, και κεφαλαίο, αλλά αυτές οι μέθοδοι φαίνεται ότι σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα αποδεικνύονται ανεπαρκείς. Δεν υπάρχει κανένα μακροπρόθεσμο σχέδιο προστασίας αντιγράφων κατάλληλο για εμπορεύσιμα ηλεκτρονικά βιβλία. Ο χρήστης μπορεί πάντα να ανιχνεύσει το βιβλίο και να κάνει ένα τέλειο ηλεκτρονικό αντίγραφο. Θα πάρει απλά περισσότερο χρόνο για να κάνει το πρώτο αντίγραφο. Μερικοί εκδότες μπορούν να διατιμήσουν τα βιβλία τους τόσο υψηλά που θα πραγματοποιήσουν το απαιτούμενο κέρδος ώστε να αντισταθμίσουν τα χαμένα κέρδη από την πειρατεία. Σήμερα, μερικοί εκδότες χρεώνουν στις βιβλιοθήκες υψηλές τιμές με τη δικαιολογία ότι πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν ένα βιβλίο σε μια βιβλιοθήκη. Αλλά εάν οι εκδότες δοκιμάσουν είτε την προστασία αντιγράφων ή τις υψηλές τιμές, ή χειρότερα, την προστασία αντιγράφων για να επιβάλουν τις υψηλές τιμές, μια φυλή διανοητικών τρομοκρατών μπορεί να προκύψει, οι οποίοι θα σπάσουν την προστασία αντιγράφων τους και θα διανείμουν ανώνυμα τα μη προστατευμένα αντίγραφα δωρεάν μέσω των ηλεκτρονικών δικτύων. Φυσικά, μια τέτοια αγορά ενθαρρύνει επίσης τους πειρατές. [53] 5.2 Βήματα για να εξασφαλιστεί η επικοινωνία Διάφορες υπηρεσίες ασφάλειας προστατεύουν διαφορετικές πτυχές της επικοινωνίας : [13] I. Η αυθεντικότητα εγγυάται ότι ο αποστολέας ενός μηνύματος είναι αυτός που υποτίθεται ότι είναι και όχι κάποιος άλλος που τον υποδύεται. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 65

66 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -66- II. Η ακεραιότητα εγγυάται ότι το μήνυμα δεν έχει τροποποιηθεί κατά τη διάρκεια της μετάδοσης. Οι συναρτήσεις κατακερματισμού χρησιμοποιούνται για να ελέγξουν την ακεραιότητα του μηνύματος. III. Η εμπιστευτικότητα εγγυάται ότι κανένας εκτός από τον αποστολέα και το δέκτη δεν μπορεί να καταλάβει το μήνυμα. Υπάρχουν οι αλγόριθμοι κρυπτογράφησης που χρησιμοποιούν ιδιωτικό κλειδί για να εξασφαλίσουν την εμπιστευτικότητα καθώς και αυτοί που βασίζονται στη χρήση δημοσίου κλειδιού. IV. Η μη αποκήρυξη εγγυάται ότι ο αποστολέας δεν μπορεί να αρνηθεί ότι έχει αποστείλει το μήνυμα ή ο παραλήπτης να ισχυριστεί ότι δεν έχει λάβει το μήνυμα. Γι αυτό το λόγο υπάρχουν και οι ψηφιακές υπογραφές, για να πραγματοποιήσουν την μη αποκήρυξη. V. Ο έλεγχος πρόσβασης εγγυάται ότι μόνο οι εξουσιοδοτημένοι χρήστες μπορούν να έχουν πρόσβαση στους προστατευόμενους πόρους οι οποίοι μπορεί να είναι έγγραφα, υπηρεσίες, αρχεία μουσικής, κ.τ.λ. Ο έλεγχος πρόσβασης ρυθμίζεται από το διαχειριστή συστήματος. VI. Η διαθεσιμότητα εγγυάται ότι οι υπηρεσίες δικτύων είναι διαθέσιμες οποιαδήποτε στιγμή. Η διαθεσιμότητα πρέπει να εξασφαλιστεί από το διαχειριστή δικτύου. Παραδοσιακά, οι εκδότες και οι συντάκτες έχουν χρησιμοποιήσει τα πνευματικά δικαιώματα και τα δικαστήρια για να προστατεύσουν την επένδυσή τους. Έτσι οι εκδότες πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα τεχνολογία για να προστατεύσουν τα αντίγραφα των βιβλίων τους. Η προστασία των αγορασμένων αντιγράφων περιλαμβάνει την τοποθέτηση ενός κλειδιού σε κάθε αντίγραφο, το οποίο θα δίνεται στο χρήστη με την αγορά του (δηλ. χρήση κρυπτογράφησης). [17] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 66

67 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -67- ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ Γενικά η ασφάλεια εξασφαλίζεται με ένα ή με συνδυασμό των παρακάτω στοιχείων : [18] α) Κάτι που ξέρεις: Έναν κωδικό, για παράδειγμα. Οι κίνδυνοι εδώ είναι ότι κάποιος μπορεί να δει την πληκτρολόγηση ή εισαγωγή αυτού του κωδικού ή να αποκτήσει πρόσβαση στο χώρο αποθήκευσής του. β) Κάτι που έχεις: Ένα hasp, ένα κλειδί, μία μαγνητική κάρτα, δηλαδή αντικείμενα υλικής φύσεως. Και εδώ ο κίνδυνος κλοπής ή απώλειας είναι προφανής. γ) Κάτι που είσαι: Εδώ πλέον ο βαθμός εξασφάλισης είναι απόλυτος, δεδομένου ότι χρησιμοποιούνται βιολογικά χαρακτηριστικά, όπως αναγνώριση φωνής, ανίχνευση αποτυπωμάτων, ανίχνευση ίριδος ματιού. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος εξασφάλισης ασφαλών επικοινωνιών είναι αυτός που συνδυάζει και τα τρία προαναφερόμενα στοιχεία. Ιδιαίτερα στα ζητήματα των βιολογικών μεθόδων κρυπτογράφησης αξιόλογοι Έλληνες και ξένοι ερευνητές ασχολούνται αυτή τη στιγμή στο πλαίσιο και του European Telecommunications Standards Institute. 5.3 Ψηφιακή Υπογραφή Καθώς οι ηλεκτρονικές συναλλαγές στο σύγχρονο κόσμο αλλά και στη χώρα μας πληθαίνουν εκθετικά, είναι περισσότερο από προφανής η αξία ενός συστήματος το οποίο θα πιστοποιεί τη γνησιότητα και την ακεραιότητα των ηλεκτρονικών εγγράφων, αλλά και τη σύμφωνη γνώμη του αποστολέα τους. Το σύστημα αυτό, γνωστό ως "ψηφιακή υπογραφή", είναι ήδη κατοχυρωμένο σε διάφορες χώρες, ενώ σε άλλες μεταξύ αυτών και η δική μας- βρίσκεται υπό κατοχύρωση Ας το γνωρίσουμε, λοιπόν! [17] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 67

68 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εισαγωγικά Η ψηφιακή υπογραφή παρουσιάζει πλέον τα ίδια χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα με την ιδιόχειρη. Αυτό σημαίνει ότι από νομική άποψη τα ηλεκτρονικά έγγραφα τα οποία θα υπογράφονται ψηφιακά, θα έχουν την ίδια ισχύ με τα παραδοσιακά έντυπα έγγραφα. Κάτι τέτοιο, φυσικά, θα ισχύει υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Η ψηφιακή υπογραφή θα πρέπει να είναι τεχνολογικά προηγμένη και να υπάρχει ασφαλής διάταξη δημιουργίας και επαλήθευσή της, καθώς επίσης αναγνωρισμένο πιστοποιητικό αυθεντικότητά της. Τα πρακτικά πλεονεκτήματα από τη νομιμοποίηση της ψηφιακής υπογραφής είναι λίγο πολύ άμεσα κατανοητά. Στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον η ηλεκτρονική μεταβίβαση δεδομένων αποτελεί καθημερινή πρακτική, τόσο για τις εταιρείες όσο και για τους ιδιώτες, σε βαθμό που τείνει να αντικαταστήσει τη χρήση του χαρτιού στις εμπορικές και διατραπεζικές συναλλαγές καθώς και στις συναλλαγές μας με τις δημόσιες υπηρεσίες. Για την πλήρη αξιοποίηση, όμως, των δυνατοτήτων του ηλεκτρονικού τρόπου συναλλαγής είναι αναγκαίο να βρεθούν λύσεις στα καίρια προβλήματα της αυθεντικότητας και της ασφάλειας των διακινούμενων δεδομένων. Ενώ η ηλεκτρονική μεταβίβαση δεδομένων τείνει να καταργήσει το χαρτί και τις υπογραφές, το εθνικό ή διεθνές δίκαιο απαιτούν τη χρήση εντύπων που φέρουν ιδιόχειρη υπογραφή. Αυτό είναι αναγκαίο για λογιστικές, τελωνειακές, διοικητικές ή φορολογικές δηλώσεις ή για οποιοδήποτε έγγραφο που χρησιμεύει ως αποδεικτικό στοιχείο ή ως βάση διαπραγμάτευσης. Η υπογραφή όχι μόνο πιστοποιεί την αυθεντικότητα ενός εγγράφου, συνδέοντας αυτόν που υπογράφει με το υπογεγραμμένο έντυπο, αλλά εκφράζει και την έγκρισή του για το περιεχόμενό του. Η χρήση, δε, των ηλεκτρονικών εντύπων ως αποδεικτικών στοιχείων ενώπιον δικαστηρίου είναι μειωμένη, αφ' ενός λόγω της ευκολίας παραποίησής τους και αφ' ετέρου επειδή είναι δύσκολο να προσκομιστεί στο δικαστήριο το πρωτότυπο μέσο. Η ψηφιακή υπογραφή είναι μία πολλά υποσχόμενη τεχνολογία, η οποία μπορεί (υπό προϋποθέσεις) να λύσει αυτά τα προβλήματα καθιστώντας τις ηλεκτρονικές συναλλαγές πάσης φύσεως, ασφαλείς και αξιόπιστες. [17] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 68

69 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -69- Ένα τεράστιο πλήθος μηνυμάτων που διακινούνται σήμερα στο Internet μεταξύ ιδιωτών, επιχειρήσεων και οργανισμών κρυπτογραφούνται προκειμένου να διαφυλαχθεί απόρρητο και αναλλοίωτο το περιεχόμενό τους κατά τη μεταφορά. Η ψηφιακή υπογραφή έρχεται να συστηματοποιήσει και να κατοχυρώσει νομικά τη χρήση της κρυπτογραφίας στις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Η ολοένα αυξανόμενη χρήση της ηλεκτρονικής μεταβίβασης δεδομένων μπορεί να εγείρει σημαντικά προβλήματα ευθύνης. Εξαιτίας της χρήσης των δικτύων και των υπολογιστών είναι δύσκολο να ριφθούν ευθύνες σε περίπτωση λάθους, κακής λειτουργίας του λογισμικού, κλοπής ή μη θεμιτής χρήσης των δεδομένων. Η δυνητική εμβέλεια των περιπτώσεων απάτης ή ο κίνδυνος βλάβης ενός συστήματος μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες σε μία επιχείρηση που διεκπεραιώνει το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών συναλλαγών της με την ηλεκτρονική μεταβίβαση δεδομένων. [17] Οι διαδικασίες της κρυπτογράφησης του μηνύματος, σε συνδυασμό με την ψηφιακή υπογραφή του, παρέχουν τόσο ασφαλή μεταφορά των δεδομένων όσο και έλεγχο της αυθεντικότητάς τους. Αρκεί ο αποστολέας να υπογράψει το μήνυμά του με το ιδιωτικό κλειδί του και στη συνέχεια να το κρυπτογραφήσει χρησιμοποιώντας το δημόσιο κλειδί του παραλήπτη. Ο παραλήπτης εκτελεί την αντίστροφη διαδικασία, αποκρυπτογραφώντας αρχικά το μήνυμα με το ιδιωτικό κλειδί του και εν συνεχεία ελέγχοντας την υπογραφή με το δημόσιο κλειδί του αποστολέα. Για την ομαλή λειτουργία του συστήματος της ψηφιακής υπογραφής με τη χρήση δημόσιου κλειδιού είναι απαραίτητη η ύπαρξη σχετικής υποδομής, δηλαδή ενός συστήματος που να δημοσιεύει τα δημόσια κλειδιά με αντιστοίχηση των κλειδιών αυτών σε ένα νομικό ή φυσικό πρόσωπο (πιστοποίηση), και να εξασφαλίζει την επαλήθευση της ισχύος της πιστοποίησης αυτής, την ταυτοποίηση και, τέλος, την ανωνυμία. [18] (στο Παράρτημα Α.6 δίνονται αναλυτικές οδηγίες για τις μεθόδους κρυπτογραφίας) Η κρυπτογράφηση, ως μέθοδος εξασφάλισης του απορρήτου των πληροφοριών, είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Αντικαθιστώντας τα γράμματα της αλφαβήτου με κωδικά σύμβολα, οι άνθρωποι εξασφάλιζαν - ή τουλάχιστον έτσι νόμιζαν - το απόρρητο των επιστολών τους. Όμως, το σπάσιμο ενός τέτοιου κώδικα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 69

70 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -70- δεν είναι και τόσο δύσκολο. Μελετώντας τη συχνότητα εμφάνισης κάποιων χαρακτήρων και γνωρίζοντας τα βασικά στοιχεία της γλώσσας στην οποία είναι γραμμένο το μήνυμα, είναι εφικτή η αποκωδικοποίησή του χωρίς ιδιαίτερο κόπο. [17] (στο Παράρτημα Α.7 δίνονται αναλυτικές οδηγίες για τις μεθόδους κρυπτογράφησης) Νομική κατοχύρωση της ψηφιακής υπογραφής Καθώς η χρήση του Internet ως μέσου εμπορικών συναλλαγών αποτελεί πλέον αναγκαιότητα, πολλά κράτη υιοθετούν νόμους με τους οποίους η ψηφιακή υπογραφή αποκτά την ίδια ισχύ με την ιδιόχειρη. Τα ανοικτά δίκτυα και κατά μείζονα λόγο στις μέρες μας το Internet παρέχουν τη δυνατότητα διαλογικής επικοινωνίας μεταξύ ατόμων, εταιρειών ή άλλων φορέων που ενδεχομένως δεν είχαν προηγουμένως αναπτύξει μεταξύ τους σχέσεις. Παρέχουν επίσης νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες με τη χρήση εργαλείων αύξησης της παραγωγικότητας και μείωσης των δαπανών, καθώς επίσης νέες μεθόδους άμεσης πρόσβασης στους πελάτες. Τα δίκτυα αυτά αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης από εταιρείες που επιθυμούν να επωφεληθούν από τους νέους τρόπους διεξαγωγής επιχειρηματικών συναλλαγών και τα νέα μέσα εργασίας, όπως η τηλε-εργασία. Επίσης, χρησιμοποιούνται από κυβερνητικές υπηρεσίες στις συναλλαγές τους με εταιρείες και με τους πολίτες. Τέλος, είναι προφανές ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελεί μία εξαιρετική ευκαιρία για την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να προχωρήσει στην οικονομική ολοκλήρωσή της. [17] Ωστόσο, για την αρτιότερη αξιοποίηση αυτών των ευκαιριών που παρέχει το Internet απαιτείται η ύπαρξη ενός ασφαλούς περιβάλλοντος, ιδιαίτερα όσον αφορά στην ηλεκτρονική ταυτοποίηση. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι με τις οποίες ένα έγγραφο μπορεί να υπογραφεί με ηλεκτρονικό τρόπο, από πολύ απλές (π.χ. σάρωση μίας ιδιόχειρης υπογραφής και εισαγωγής της μέσω επεξεργαστή κειμένου σε ένα έγγραφο) έως πολύ προηγμένες (π.χ. ψηφιακές υπογραφές με χρήση "κρυπτογραφίας δημόσιου κλειδιού"). Οι ψηφιακές υπογραφές παρέχουν στον παραλήπτη ενός μηνύματος, που του αποστέλλεται ηλεκτρονικά, τη δυνατότητα να επαληθεύσει την προέλευση των δεδομένων (ταυτοποίηση της πηγής) καθώς και να ελέγξει τόσο την ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 70

71 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -71- πληρότητα όσο και το εάν το μήνυμα έχει υποστεί οποιεσδήποτε αλλοιώσεις κατά τη μεταφορά. Είναι προφανές ότι με τη χρήση ψηφιακής υπογραφής διασφαλίζεται με τον καλύτερο τρόπο η ακεραιότητα ενός ηλεκτρονικού μηνύματος. Όμως η επαλήθευση της αυθεντικότητας και ακεραιότητας ενός μηνύματος δεν αποδεικνύει κατ ανάγκη την ταυτότητα του υπογράφοντος: Πώς μπορεί ο παραλήπτης ενός μηνύματος να γνωρίζει ότι ο αποστολέας είναι πράγματι αυτός ο οποίος δηλώνεται; Συνεπώς είναι αναγκαίο να έχει ο παραλήπτης περισσότερες αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με την ταυτότητα του υπογράφοντος, ο οποίος με τη σειρά του πρέπει να του παράσχει επαρκή αποδεικτικά στοιχεία. Επειδή κάτι τέτοιο δεν είναι ιδιαίτερα πρακτικό, υπάρχει η δυνατότητα της επιβεβαίωσης της ταυτότητας του αποστολέα από κάποιο τρίτο μέρος (π.χ. από άτομο ή ίδρυμα που χαίρει εμπιστοσύνης και από τους δύο συνδιαλεγόμενους). Αυτά τα "τρίτα μέρη" καλούνται Αρχές Πιστοποίησης. [17] Την 6η Νοεμβρίου 2000 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην απόφασή της 2000/709/EC που απηύθυνε προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, θεώρησε τις ψηφιακές υπογραφές ως ουσιαστικής σημασίας εργαλείο για την παροχή ασφάλειας και την ανάπτυξη της εμπιστοσύνης στα ανοικτά δίκτυα. Το βασικό πλαίσιο στο οποίο βασίσθηκε αυτή η απόφαση είναι η οδηγία 1999/93/EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου Τα κύρια σημεία της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι τα εξής : [17] Διαπιστώνεται η ανάγκη εναρμόνισης των εσωτερικών νομοθεσιών των κρατών-μελών. Καθορίζονται τα της δημιουργίας σώματος με θεσμοθετημένη λειτουργική και οικονομική ανεξαρτησία, το οποίο θα ασχολείται με την εξέταση των μηχανισμών δημιουργίας ψηφιακών υπογραφών. Εκφράζεται η ανησυχία σχετικά με την πιθανότητα να δυσχερανθεί η δραστηριότητα του ηλεκτρονικού εμπορίου από την ύπαρξη διαφορετικών, αντικρουόμενων και συχνά αποκλινόντων νομικών πλαισίων στα κράτη-μέλη αναφορικά με τις ψηφιακές υπογραφές. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 71

72 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -72- Επισημαίνεται η ανάγκη εξασφάλισης της ελεύθερης κυκλοφορίας αγαθών και υπηρεσιών στην εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκφράζεται ρητά η άποψη ότι οι Αρχές Πιστοποίησης είναι δυνατόν να παρέχονται είτε από δημόσιο φορέα είτε από φυσικό ή νομικό πρόσωπο. Καθορίζεται ότι οι ψηφιακές υπογραφές δεν θα χρησιμοποιούνται μόνο στον ιδιωτικό τομέα αλλά και στις σχέσεις του δημόσιου τομέα (Δημόσιας Διοίκησης) με τους πολίτες. Για παράδειγμα, θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις δημόσιες συμβάσεις, όπως τη φορολογία, την κοινωνική ασφάλιση, την υγεία και την απονομή δικαιοσύνης. (στο Παράρτημα Α.8 περιγράφεται το μέλλον της ψηφιακής υπογραφής και κατά πόσο είναι ασφαλής η κρυπτογραφία σήμερα) Επισημαίνεται ότι θα είναι δυνατή η επίκληση των ψηφιακών υπογραφών από νομικής πλευράς ως αποδεικτικών στοιχείων ενώπιον δικαστικών ή διαιτητικών αρχών. Θεσπίζεται νομικό πλαίσιο για ορισμένες υπηρεσίες πιστοποίησης που προσφέρονται στο κοινό. Δίνονται συγκεκριμένοι ορισμοί, τους οποίους και παραθέτουμε, ώστε ο αναγνώστης να είναι σε θέση να αντιληφθεί τι ακριβώς πρέπει πλέον να εφαρμόσουν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Τέλος, επισημαίνεται η ανάγκη προστασίας της ιδιωτικότητας των πολιτών, καθώς και το απαραβίαστο των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 72

73 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Παράμετροι Ασφάλειας ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Πιστοποίηση ονομάζεται η διαδικασία δημοσίευσης των δημόσιων κλειδιών. Η υπηρεσία αυτή παρέχεται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς, οι οποίοι εκδίδουν σε όποιον το ζητήσει ειδικά πιστοποιητικά αυθεντικότητας. Ένα πιστοποιητικό περιέχει διάφορες πληροφορίες και φέρει την ψηφιακή υπογραφή του οργανισμού που το εκδίδει. Ανάλογα με τις πληροφορίες που περιέχει χαρακτηρίζεται ως Πιστοποιητικό Ταυτότητας, όταν χρησιμοποιείται για ταυτοποίηση και ως Πιστοποιητικό Χαρακτηριστικού, όταν περιγράφει κάποιο χαρακτηριστικό ή δικαίωμα. Η εκδότρια αρχή των πιστοποιητικών καλείται Αρχή Πιστοποίησης (Certificate Authority - CA), ενώ χρήστης ενός πιστοποιητικού (Certificate User) καλείται αυτός που κάνει χρήση των πληροφοριών που περιέχει, εμπιστευόμενος την εκδότρια αρχή για τη γνησιότητά τους. [18] Στην πράξη ο αποστολέας ενός μηνύματος ζητά και λαμβάνει το πιστοποιητικό του παραλήπτη από την Αρχή Πιστοποίησης. Το πιστοποιητικό περιέχει τα δημόσια κλειδιά του παραλήπτη και είναι υπογεγραμμένο ψηφιακά από την Αρχή Πιστοποίησης, εξασφαλίζοντας έτσι τη γνησιότητά τους. Ένα σύστημα από Αρχές Πιστοποίησης και τελικούς χρήστες, μεταξύ των οποίων διακινούνται ψηφιακά πιστοποιητικά, ονομάζεται Υποδομή Δημόσιου Κλειδιού (Public Key Infrastructure - PKI). Είναι προφανές ότι η σχέση εμπιστοσύνης (trust relationship) μεταξύ των Αρχών Πιστοποίησης και των τελικών χρηστών αποτελεί βασικό στοιχείο για τη λειτουργία του συστήματος. Για αυτόν το λόγο στα περισσότερα συστήματα επιτρέπεται στις Αρχές Πιστοποίησης να πιστοποιούν άλλες Αρχές Πιστοποίησης. Τα πιστοποιητικά που χρησιμοποιούνται για αυτή τη λειτουργία ονομάζονται πιστοποιητικά CA (CA certificates). Η ύπαρξη πολλών πιστοποιητικών CΑ στη διαδρομή από έναν χρήστη σε κάποιον άλλο είναι πολύ συνηθισμένη. Έτσι, αν ένας αποστολέας θέλει να στείλει ένα μήνυμα σε κάποιον παραλήπτη που πιστοποιείται από μία άλλη Αρχή Πιστοποίησης, θα πρέπει να επαληθεύσει την ταυτότητα όλων των Αρχών Πιστοποίησης που μεσολαβούν μέχρι να αποκτήσει το πιστοποιητικό του παραλήπτη. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται επαλήθευση διαδρομής πιστοποίησης (Certification Path Validation). Αν υποθέσουμε ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 73

74 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -74- ότι μεταξύ δύο χρηστών παρεμβάλλονται δύο Αρχές Πιστοποίησης, η Α και η Β, με την Α να έχει εκδώσει το πιστοποιητικό 1 για τη Β και τη Β να έχει εκδώσει το πιστοποιητικό 2 για τον παραλήπτη. Ο αποστολέας, χρησιμοποιώντας το δημόσιο κλειδί της Α, επαληθεύει το πιστοποιητικό 1 και αποκτά το δημόσιο κλειδί της Β με το οποίο στη συνέχεια μπορεί να χρησιμοποιήσει για να ανακτήσει το δημόσιο κλειδί του παραλήπτη. ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ Η δεύτερη βασική λειτουργία είναι η επαλήθευση των πιστοποιητικών. Οι βασικές μέθοδοι επαλήθευσης είναι δύο : [18] Η on-line επαλήθευση. Στην περίπτωση αυτή κάθε φορά που ο χρήστης χρησιμοποιεί ένα πιστοποιητικό επαληθεύει ταυτόχρονα και την ισχύ του. Η off-line επαλήθευση. Σε αυτή την περίπτωση η Αρχή Πιστοποίησης συμπεριλαμβάνει μία περίοδο ισχύος του πιστοποιητικού. Όταν λήξει η περίοδος ισχύος ενός πιστοποιητικού, αυτό ανακαλείται. Αν τα πιστοποιητικά επαληθεύονται on-line, τότε η ανάκλησή τους δεν παρουσιάζει πρόβλημα. Στην περίπτωση όμως της off-line επαλήθευσης η ανάκληση είναι δυσχερής. Για αυτόν το λόγο χρησιμοποιούνται οι λεγόμενες λίστες ανάκλησης πιστοποιητικών (Certificate Revocation Lists - CRLs), οι οποίες εκδίδονται περιοδικά και υπογράφονται από τις Αρχές Πιστοποίησης. Η τελευταία μέθοδος παρουσιάζει προβλήματα λόγω του μεγέθους των λιστών και της ύπαρξης ενός πεπερασμένου χρονικού διαστήματος μεταξύ διαδοχικών εκδόσεων των πιστοποιητικών. Για να λυθεί το πρώτο πρόβλημα έχει υιοθετηθεί η πρακτική της έκδοσης πολλαπλών λιστών ανάλογα με το σκοπό που εξυπηρετούν (π.χ. αλλαγή στοιχείων χρήστη, πιθανό πρόβλημα της ασφάλειας ορισμένων χρηστών κ.λπ.). Για τη λύση του δεύτερου προβλήματος χρησιμοποιείται μία ειδική λίστα, που ονομάζεται δ-crls (delta CRLs), και περιέχει όλες τις αλλαγές που έχουν γίνει από την τελευταία εκδοθείσα λίστα. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 74

75 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -75- ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΩΝΥΜΙΑ Η ταυτοποίηση και η ανωνυμία είναι τα δύο τελευταία χαρακτηριστικά που πλαισιώνουν ένα σύστημα κρυπτογραφίας. Η ταυτοποίηση επέρχεται όταν μία Αρχή Πιστοποίησης πιστοποιεί ένα άτομο, και ένας χρήστης στη συνέχεια επαληθεύει αυτήν την πιστοποίηση. Όπως προαναφέραμε, ένα πιστοποιητικό μπορεί να περιέχει πληροφορίες για ένα άτομο ή για ένα χαρακτηριστικό. Στην πρώτη περίπτωση η διαδικασία ταυτοποίησης χαρακτηρίζεται ως ταυτοποίηση ταυτότητας (identity authentication), ενώ στη δεύτερη ως ταυτοποίηση χαρακτηριστικού (attribute authentication). Η ανωνυμία αναφέρεται στη δυνατότητα χρησιμοποίησης ενός συστήματος, αποκαλύπτοντας μόνο εκείνες τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για κάθε περίπτωση. [18] 5.5. Ε Βιβλία και Διαχείριση Ψηφιακών Δικαιωμάτων Αντίθετα με την πραγματική ζωή οι κανόνες που ορίζουν το πώς θα διενεργείται η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων του δημιουργού ενός ψηφιακού εγγράφου είναι πολύ αυστηροί. Δεν είναι εύκολο να δανείσει κάποιος ένα βιβλίο σε έναν γνωστό του, ενώ οι μοντέρνες εκδοχές της Διαχείρισης Ψηφιακών Δικαιωμάτων (Digital Rights Management DRM) επιτρέπουν ακόμη και τη δημιουργία ηλεκτρονικών περιοδικών, τα οποία ο συνδρομητής θα λαμβάνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα..[16] Τι είναι, όμως, το DRM; Θα μπορούσαμε να ορίσουμε την έννοια του DRM ως τη διαδικασία προστασίας των δικαιωμάτων αυτών που συμμετέχουν στην παραγωγή, διάθεση και διακίνηση προϊόντων ηλεκτρονικού περιεχομένου. Το DRM ξεκινά από τη στιγμή δημιουργίας ενός προϊόντος και συνεχίζεται στη διακίνηση και κατανάλωσή του. Η εφαρμογή του DRM στο χώρο των e-βιβλίων αφορά το κλείδωμα των ηλεκτρονικών βιβλίων. Υπάρχουν πολλές εταιρείες και προγράμματα για αυτό το σκοπό, αντιπροσωπεύοντας ισάριθμες λύσεις, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο επιτυχημένες. Ο συγγραφέας-δημιουργός ενός e-βιβλίου μπορεί έτσι να περιορίσει την πρόσβαση στο βιβλίο του με πολλούς τρόπους, ανάλογα με το τι επιθυμεί. Το ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 75

76 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -76- τελικό βιβλίο μπορεί να μην είναι προσβάσιμο από άλλους πλην του νόμιμου αποδέκτη, δηλαδή να είναι κλειδωμένο έτσι ώστε να λειτουργεί μόνο στο δικό του υπολογιστή. Είναι δυνατόν, όμως, ακόμη και όταν ξεκλειδωθεί το βιβλίο να υπάρχουν περιορισμοί στη χρήση του, όπως περιορισμένη εκτύπωση, μη δυνατότητα αντιγραφής τμήματός του στο clipboard του υπολογιστή, χρονικό όριο χρήσης, κ.τ.λ. Η ύπαρξη κλειδώματος καθίσταται υποχρεωτική λόγω του φαινομένου της πειρατείας. Ένα κανονικό βιβλίο μπορεί να δανειστεί αλλά δεν γίνεται να αντιγραφτεί πλήρως από έναν απλό χρήστη. Ακόμη και οι φωτοτυπίες δεν είναι πιστά αντίγραφα, ενώ ένα πραγματικό πιστό αντίγραφο κοστίζει το ίδιο, αν όχι περισσότερο, με το βιβλίο. Τα ηλεκτρονικά βιβλία, αντίθετα, έχουν το μειονέκτημα πως δεν αλλοιώνονται με την αντιγραφή. Επειδή δεν είναι παρά αρχεία σε έναν υπολογιστή, ένα αντίγραφό τους δεν διαφέρει καθόλου από το πρωτότυπο. Ταυτόχρονα, οι περισσότεροι πειρατές λογισμικού έχουν την τάση να αντιγράφουν και να διακινούν ουσιαστικά τα πάντα. Τα e-βιβλία, λοιπόν, δεν θα μπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση. Ήδη έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους στο Internet διάφορα warez groups που διακινούν δωρεάν εμπορικά βιβλία, τα sites τους όμως είναι ακόμη δυσεύρετα και η πειρατεία των e-βιβλίων δεν έχει ακόμη γνωρίσει μεγάλη επιτυχία. Πρόσφατα εντούτοις εμφανίστηκε μία νέα ομάδα πειρατών που ακούει στο όνομα Rhonda και στόχος τους είναι η απελευθέρωση όλων των σκλαβωμένων βιβλίων. Παραφράζοντας το γνωστό ρητό της ιδεολογίας των hackers information is free, (οι πληροφορίες είναι δωρεάν) σκοπεύουν να παρακάμπτουν την προστασία των e-βιβλίων και να τα διακινούν δωρεάν στο Internet, ενώ προτρέπουν τους χρήστες να τα σαρώνουν σε scanner και να διακινούν ηλεκτρονικά αντίγραφα όσων βιβλίων έχουν. [16] Οι εκδοτικοί οίκοι, όπως ήταν φυσικό, έχουν θορυβηθεί από αυτή την υπόθεση, ενώ, όπως συμβαίνει με τα προγράμματα και τα παιχνίδια, έτσι και για τα βιβλία αρχίζουν να εμφανίζονται νέοι τρόποι προστασίας κατά της αντιγραφής. Αν και υπάρχουν πολλές εταιρείες που παρέχουν λύσεις προστασίας DRM για τα e- βιβλία, είναι κοινώς ομολογούμενο πως το καλύτερο σύστημα προστασίας που υπάρχει είναι οι εξειδικευμένες συσκευές ανάγνωσης, αφού σε αυτές δεν τρέχει άλλο λογισμικό πλην των βιβλίων. Κάθε προστασία έχει διαφορετικό τρόπο υλοποίησης. Υπάρχουν προγράμματα για προστασία DRM, συνδυασμοί authoring με ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 76

77 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -77- DRM εργαλεία ή υπηρεσίες DRM που παρέχουν εταιρείες, οι οποίες αντί να παρέχουν στο δημιουργό τα εργαλεία τους φροντίζουν οι ίδιες για το κλείδωμα του υλικού. [16] Εταιρείες Λύσεις. Τόσο μία μικρή επιχείρηση ή ένας αυτόνομος συγγραφέας όσο και μία πολυεθνική μπορούν να βρουν λύσεις που να καλύπτουν τις ανάγκες τους όσον αφορά στη διαχείριση ψηφιακών δικαιωμάτων. Σήμερα, πολλές εταιρείες προσφέρουν λύσεις DRM για κάθε κατηγορία αναγκών : [16] Intertrust ( Η λύση που προσφέρει η Intertrust στο χώρο του DRM διατίθεται σε εταιρείες που υλοποιούν την τεχνολογική πλατφόρμα της και όχι άμεσα στον τελικό χρήστη. Οι εταιρείες που υλοποιούν τη λύση της Intertrust είναι ως επί το πλείστον παροχείς περιεχομένου, δημιουργοί εφαρμογών και παροχείς υπηρεσιών. Αυτές οι εφαρμογές και υπηρεσίες χτίζονται έχοντας ως βάση την τεχνολογία DRM της Intertrust, η οποία επιτρέπει στις εταιρείες που την υλοποιούν να την τροποποιούν ανάλογα με τις ανάγκες τους. Λόγω της συμβατότητας και της ελαστικότητας που χαρακτηρίζει την τεχνολογία DRM της Intertrust, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να συνδυάσει διαφορετικά προγράμματα και υπηρεσίες δημιουργώντας και προσαρμόζοντας μία λύση με βάση τις δικές του ανάγκες. Έτσι, είναι δυνατόν να δημιουργηθούν πακέτα που θα περιέχουν τις καλύτερες υλοποιήσεις της τεχνολογίας της Intertrust, έτοιμα πακέτα εταιρειών που δεν χρειάζονται επιμέρους παραμετροποίηση ή συνδυασμούς τμημάτων για μεγαλύτερη ευελιξία. Χάρη σε αυτή τη λογική δεν υπάρχουν αδιέξοδα και περιορισμοί για τον ενδιαφερόμενο όπως με άλλες λύσεις. Οι λύσεις που έχουν δημιουργηθεί από κάποιες εταιρείες που χρησιμοποιούν την τεχνολογία DRM της Intertrust υπάγονται στο γενικότερο όνομα The MetaTrust Utility και δημιουργούν στο σύνολό τους τη βάση για ένα παγκόσμιο δίκτυο ψηφιακού εμπορίου. Ο όρος MetaTrust, όπως τον αποδίδει η ίδια η εταιρεία, σημαίνει πως το σύστημα περιλαμβάνει πολλά προϊόντα και υπηρεσίες που από κοινού υλοποιούν την τεχνολογία DRM της InterTrust και ακολουθούν τις ορισμένες ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 77

78 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -78- από αυτήν προδιαγραφές. Τα προϊόντα τα οποία κάνουν χρήση της τεχνολογίας της InterTrust χωρίζονται σε έξι υποκατηγορίες. Η InterTrust Commerce Edition περιέχει προγράμματα συστήματος, εργαλεία ανάπτυξης και εφαρμογές δημιουργίας και συντήρησης εφαρμογών ψηφιακού εμπορίου. Το InterTrust Rights/System είναι η πρώτη εφαρμογή DRM που υλοποιείται σε συσκευές όπως set-top box ή συστήματα Windows CE, ενώ είναι πλήρως κλιμακωτό ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικά επίπεδα πολύπλοκων επαγγελματικών μοντέλων, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες. Το InterTrust Rights/Phone είναι βασισμένο στην πλατφόρμα InterTrust Commerce, είναι το πρώτο σύστημα DRM για συστήματα ασύρματης τηλεφωνίας και επιτρέπει την ασφαλή διακίνηση ψηφιακών δεδομένων μέσω ασύρματων δικτύων. Το InterTrust Enterprise Edition επιτρέπει την επέκταση λειτουργικότητας της τεχνολογίας DRM της InterTrust σε εφαρμογές ψηφιακού εμπορίου και την απόλυτη ασφάλιση πολύτιμων πληροφοριών και εφαρμογών. Το PowerChord περιέχει εργαλεία και εφαρμογές με τα οποία γίνεται δυνατό το πακετάρισμα και η επιβολή κανόνων χρήσεως σε κομμάτια μουσικής. Τέλος, το Flying Media είναι ένας viewer, ο οποίος μπορεί να παρουσιάσει όλα τα προϊόντα τα οποία κάνουν χρήση της τεχνολογίας DRM της InterTrust. Microsoft ( Η Microsoft παρέχει μία αξιόπιστη λύση DRM με τη μορφή του DAS (Digital Asset Server). Αυτό αποτελείται από δύο τμήματα, από τα οποία το βασικότερο είναι το DAS Server (back end), το οποίο υλοποιείται από τους DAS providers και επιτρέπει σε χρήστες να κατεβάσουν περιεχόμενο -το οποίο και προστατεύει- από κάποιο συνεργαζόμενο ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο. Το άλλο τμήμα είναι το DAS e- commerce (front end) το οποίο ξεκινά τη διαδικασία εντοπισμού του DAS provider, της ασφάλισης των δικαιωμάτων, και στη συνέχεια του downloading για κάθε βιβλίο που αγοράζεται on-line. Οι DAS providers υλοποιούν τα τμήματα που αποτελούν τον DAS Server ενώ τα on-line βιβλιοπωλεία υλοποιούν το DAS e-commerce και συνεργάζονται με έναν DAS provider. Πάραυτα, είναι δυνατόν ένα on-line βιβλιοπωλείο να χρησιμοποιήσει και τα δύο τμήματα του DAS, ώστε να γίνει αυτόνομος provider. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 78

79 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -79- Εκτός από την ίδια τη Microsoft, υπάρχουν και άλλες εταιρείες που κάνουν χρήση της τεχνολογίας DAS Server για να παρέχουν λειτουργίες DRM. Πιο γνωστή λύση είναι αυτή της Overdrive που παρέχει DRM αποκλειστικά για τα e-βιβλία του Microsoft Reader. Η τεχνολογία ακούει στο όνομα Midas και βασίζεται στο Digital Asset Server της Microsoft. Πρόκειται για μία εφαρμογή που επιτρέπει την προστασία των e-βιβλίων για τον Microsoft Reader που παρέχει πολλά διαφορετικά επίπεδα επιλογών προστασίας. Η τεχνολογία Midas επιτρέπει από την απλή προστασία copyright σε ένα υπάρχον βιβλιοπωλείο μέχρι τη δημιουργία ολοκληρωμένου ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου (e-bookstore) με δυνατότητες όπως μηχανή αναζήτησης, σύστημα συναλλαγής μέσω πιστωτικής κάρτας και καλαθιού αγορών. Έτσι επιτυγχάνεται η ύπαρξη μίας ανεπτυγμένης λύσης DRM χωρίς ανάγκη προσθήκης νέου συστήματος δικτύωσης, λογισμικού ή hardware. Η διαχείριση του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου είναι δυνατή μέσω ενός απλού Web browser, ενώ οι σελίδες και οι δυνατότητες γίνεται να τροποποιηθούν μέσω ασφαλών administrative portals που προστατεύονται με κωδικούς (passwords). Sealed Media Η SealedMedia παρέχει μία αρκετά απλή αλλά ταυτόχρονα ισχυρή λύση DRM μέσω δικτύου, η οποία επιτρέπει σε παραγωγούς περιεχομένου όλων των ειδών να παρέχουν ασφαλή πακέτα των προϊόντων τους. Η τεχνολογία της SealedMedia, η οποία ακούει στο όνομα SoftSEAL, επιτρέπει σκληρή κρυπτογράφηση και εφαρμογή ψηφιακών υπογραφών σε αρχεία ήχου, κειμένου, βίντεο, HTML και PDF ώστε να μπορούν να διακινηθούν στο Internet χωρίς φόβο παράνομης αναπαραγωγής τους. Τα πακέτα που δημιουργούνται περιέχουν links στο site του παραγωγού, στη σελίδα on-line αγοράς ή συμπλήρωσης σχετικής φόρμας του εκάστοτε προϊόντος, καθώς και servers δικαιωμάτων χρήσεως καθιστώντας έτσι δυνατό ένα μεγάλο εύρος μοντέλων διανομής. Ο παραγωγός μπορεί να επιλέξει αν ο χρήστης θα πληρώνει για κάθε χρήση του αρχείου, αν θα υπάρχουν συνδρομητικές ή ομαδικές άδειες χρήσεως και όχι μόνο. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 79

80 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -80- Το σύστημα SoftSEAL αποτελείται από τέσσερα υπό-τμήματα : [16] 1. Το πρώτο αποτελεί μία εφαρμογή που βασίζεται στο Web και επιτρέπει στους εκδότες να προστατέψουν το περιεχόμενο που διαθέτουν, να συντηρούν το λογαριασμό τους και ταυτόχρονα παρέχει πρόσβαση σε σταθερά εργαλεία αναφορών. 2. Το δεύτερο είναι ένα plug-in για τον browser το οποίο επιτρέπει στους χρήστες την πρόσβαση σε προστατευμένο περιεχόμενο ανάλογα με τους κανόνες που έχει θέσει ο εκδότης. 3. Το τρίτο είναι ένας server δικαιωμάτων χρήσης ο οποίος δίνει άδειες πρόσβασης σε πραγματικό χρόνο. 4. Τέλος, το τέταρτο τμήμα αποτελείται από διάφορα προγραμματιστικά εργαλεία που επιτρέπουν σταθερή συνεργασία με τα συστήματα των εκδοτών. Οι εκδότες περιεχομένου έχουν τρεις επιλογές με τις οποίες μπορούν να σφραγίσουν (κρυπτογραφήσουν) τα προϊόντα τους και να διαχειρίζονται τις πληροφορίες που τα σφραγισμένα πακέτα περιέχουν. Υπάρχει μία εφαρμογή σε περιβάλλον Java που επιτρέπει σφράγισμα πολύτιμων αρχείων με απλές κινήσεις point and click, ένα command line interface με το οποίο είναι δυνατή η μαζική συνεργασία με υπάρχοντα συστήματα παραγωγής περιεχομένου, καθώς και ένα API που επιτρέπει το σφράγισμα περιεχομένου on the fly σε περιπτώσεις που το περιεχόμενο ενός Web site δημιουργείται από μία βάση δεδομένων ή προσωποποιείται. [16] ΙΒΜ ( Η DRM λύση της IBM ονομάζεται EMMS, από τα αρχικά των λέξεων Electronic Media Management Systems (Ηλεκτρονικά Μέσα Διαχείρισης Συστημάτων) και επιτρέπει την ασφαλή διανομή ψηφιακού περιεχόμενου και διαχείρισης δικαιωμάτων. Το σύστημα αποτελείται από πέντε βασικά τμήματα, τα οποία επιτρέπουν τη διακίνηση ψηφιακού περιεχόμενου σε ιδιοκτήτες περιεχόμενου, e-businesses και καταναλωτές. Η αρχιτεκτονική EMMS μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικά δίκτυα διανομής, εργασιακά μοντέλα, τύπους media αρχείων και εφαρμογές. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 80

81 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -81- Το EMMS Content Mastering Program επιτρέπει στους ιδιοκτήτες περιεχόμενου να ορίσουν κανόνες χρήσεως δημιουργώντας εργασιακά μοντέλα. Το πρόγραμμα αυτόματα διενεργεί watermarking ( σημάδεμα ), preprocessing (tuning), κωδικοποίηση και κρυπτογράφηση του περιεχομένου. Έπειτα από αυτό δημιουργούνται πακέτα ηλεκτρονικής διανομής που περιέχουν κωδικοποιημένα όλα τα απαιτούμενα στοιχεία. Το EMMS Web Commerce Enabler επιτρέπει σε μεταπωλητές και διανομείς να προσθέσουν EMMS formatted διαφημιστικό υλικό σε προσαρμοσμένες προσφορές στα sites τους καθιστώντας δυνατό το κατέβασμα περιεχομένου από χρήστες. Το EMMS Content Hosting Program είναι το τμήμα στο οποίο αποθηκεύεται με ασφάλεια EMMS formatted περιεχόμενο το οποίο θα διανεμηθεί σε καταναλωτές. Είναι δυνατόν να συνυπάρχουν πολλοί παροχείς περιεχομένου και σε διαφορετικά γεωγραφικά σημεία, με αυτόματη αναπαραγωγή περιεχομένου από το ένα site στο άλλο. Το EMMS Clearinghouse Program παρέχει λειτουργίες προστασίας ψηφιακών δικαιωμάτων και λειτουργεί ως σημείο κεντρικού ελέγχου για τη διαχείριση, την παροχή πρόσβασης και την αναφορά συναλλαγών. Επιβεβαιώνει τις κλήσεις αγοράς και παρέχει άδειες που επιτρέπουν σε χρήστες την πρόσβαση σε EMMS formatted περιεχόμενο. Το Clearinghouse παρέχει πληροφορίες συναλλαγών στους ιδιοκτήτες περιεχομένου και υλοποιεί δυνατότητα royalty payments, καθώς και επεξεργασία συναλλαγών με πιστωτική κάρτα. Το EMMS Player Software Development Kit (SDK) δίνει τη δυνατότητα σε επαγγελματικούς συνεργάτες να αναπτύξουν καταναλωτικές εφαρμογές οι οποίες δύνανται να κατεβάσουν, να αναπαραγάγουν και να διαχειριστούν μία βιβλιοθήκη περιεχομένου σε ένα ασφαλές περιβάλλον με βάση τους κανόνες χρήσεως που ορίζουν οι ιδιοκτήτες του. Ελέγχει την αλληλεπίδραση με CD-R και συσκευές συμβατές με SDMI, ενώ στόχος του είναι η ευρεία ανάπτυξη για καταναλωτικές ηλεκτρονικές συσκευές. Adobe ( Η λύση της Adobe στο χώρο του DRM ονομάζεται PDF Merchant και αφορά μόνο στο βασικό e-βιβλίο format της ίδιας εταιρείας. Με το PDF Merchant ο ιδιοκτήτης περιεχομένου μπορεί να προστατέψει ένα e-βιβλίο με μορφή PDF (Acrobat), περιορίζοντας έτσι τις δυνατότητες χρήσεώς του δραστικά ώστε να μην ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 81

82 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -82- είναι δυνατή η εκμετάλλευση του αρχείου. Το Adobe PDF Merchant είναι ένα πακέτο ανάπτυξης λογισμικού (SDK) για server, το οποίο συνεργάζεται άνετα σε υπάρχοντες εμπορικούς και συναλλακτικούς servers δίνοντάς τους τη δυνατότητα ασφαλούς ηλεκτρονικής ανταλλαγής περιεχομένου. Με το PDF Merchant ο δημιουργός / παροχέας περιεχομένου μπορεί να ορίσει τις αρχές χρήσεως που θα διέπουν το περιεχόμενο που παρέχει, ώστε να περιορίζει τις δυνατότητες εκτύπωσης, ανάγνωσης, αλλαγής του κειμένου κ.λπ. Είναι δυνατόν, για παράδειγμα, να επιτρέπεται η προσθήκη σημειώσεων σε ένα e-βιβλίο αλλά όχι η αντιγραφή τμήματός του. Κάθε έγγραφο που δημιουργείται από το PDF Merchant σε συνεργασία με το Acrobat 4.05 έχει ένα συγκεκριμένο κλειδί πρόσβασης που απευθύνεται μόνο σε έναν αγοραστή. Μόνο αυτός μπορεί να δει τα περιεχόμενα του πακέτου, ενώ αν δεν έχει κλειδί πρόσβασης μεταφέρεται στο Web Server του πωλητή / παροχέα, ώστε να αποκτήσει ένα, ειδικά για το δικό του υπολογιστή. Το PDF Merchant διατίθεται σε δύο διαφορετικές εκδόσεις: την Commerce Edition που είναι σχεδιασμένη για εμπορικές εφαρμογές και την Corporate Edition που απευθύνεται σε όσους χρειάζονται έναν τρόπο για ασφαλή παράδοση κειμένων. Κάθε έκδοση διατίθεται σε δύο επίπεδα κρυπτογράφησης: 56bit και 128bit, ανάλογα με τις ανάγκες του ενδιαφερόμενου. Εκτός από το βασικό της format (PDF) η Adobe υποστηρίζει και το γνωστό Glassbook format. Κατόπιν της εξαγοράς της Glassbook, η Adobe παρέχει τη νέα έκδοση του Glassbook Reader με την ονομασία Adobe Acrobat e-book Reader, ενώ έχει υιοθετήσει την τεχνολογία του Glassbook Content Server που τώρα πια ονομάζεται Adobe Content Server. Xerox ( Η Xerox είναι η εταιρεία που έχει αναπτύξει την XrML, η οποία επιτρέπει τη δημοσίευση και πώληση ψηφιακού υλικού, καθώς και την πρόσβαση και έλεγχο μηοικονομικών ανταλλαγών ψηφιακού περιεχομένου ασφαλείας. Επιπλέον, η XrML παρέχει αρκετή ευελιξία ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στο συνεχώς αναπτυσσόμενο χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου. Η XrML απλοποιεί τη χρήση μέσω κανόνων επιτρέποντας τη χρήση κατανοητής γλώσσας και σύνταξης. Παρέχει συμβατότητα για όλες τις βασικές πλατφόρμες hardware και λογισμικού, ενώ οι δυνατότητές της υποστηρίζονται θετικά από τις κυρίαρχες εταιρείες του χώρου. Η ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 82

83 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -83- XrML υποστηρίζει άλλα εμπορικά πρότυπα όπως το SSL, η κρυπτογράφηση δημοσίου και προσωπικού κλειδιού πρόσβασης και το DOI initiative. Η XrML δημιουργεί τους κανόνες πρόσβασης που θα διέπουν το ψηφιακό περιεχόμενο προστατεύοντας τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη του και που θα εφαρμόζονται από μηχανές παραμένοντας ταυτόχρονα κατανοητή από τον άνθρωπο. Επιπλέον, παρέχει στη βιομηχανία την απαραίτητη βάση για διαχείριση πιθανών απωλειών, πιστοποίησης, επαγγελματικών νομικών συμφωνιών και έκτακτων διαδικασιών ως ανάδραση σε πιθανές δικτυακές επιθέσεις. 6. Ανάπτυξη e-βιβλίων και e-περιοδικών Η ανάπτυξη της τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των δικτύων, επέτρεψε την εμφάνιση ηλεκτρονικών εκδόσεων, τόσο σε μορφή CD-ROM όσο και on-line. Οι ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες σε μορφή πολυμέσων (multimedia), που συνδυάζουν κείμενα, εικόνες, ήχους και video, είναι πλέον γεγονός. Η διάδοση του Internet ώθησε πολλούς παραδοσιακούς εκδότες να δημιουργήσουν νέα ηλεκτρονικά προϊόντα, όπως on-line εφημερίδες ηλεκτρονικά βιβλία και ηλεκτρονικά περιοδικά. Στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας, γεννιέται μία νέα εποχή για τις εκδόσεις και την τυπογραφία γενικότερα Ηλεκτρονικά βιβλία (E-books) Υπάρχουν αρκετές συζητήσεις για αυτό που μπορεί ακριβώς να κληθεί ηλεκτρονικό βιβλίο, αλλά προς το παρόν ας καθορίσουμε το ηλεκτρονικό βιβλίο ως το κείμενο ή και τις εικόνες ενός κλασικού βιβλίου που αντί να χρησιμοποιούμε χαρτί για να το τυπώσουμε, το αποθηκεύουμε σε ψηφιακή μορφή και το οποίο μπορεί να «φορτωθεί» και να διαβαστεί με τη χρήση λογισμικού σε έναν υπολογιστή ή σε μια ειδική συσκευή. Ο εκδοτικός κόσμος προς το παρόν βρίσκεται σε μια συνεχή αλλαγή. Σχετικά με το μέλλον των βιβλίων, αν και υπάρχει μια σχεδόν καθολική συμφωνία ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 83

84 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -84- ότι το μέλλον των βιβλίων περιλαμβάνει την ηλεκτρονική μορφή με κάποιο τρόπο. [38] Τα e-βιβλία μπορούν να είναι πολυποίκιλα από τη μορφή τους : από εκδόσεις μόνο μορφής κειμένου στα πολυμέσα και από εκεί στα κυβερνο-βιβλία που δημιουργούν την εικονική πραγματικότητα. Οι πρώτες ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις διανεμήθηκαν σε δισκέτες, και τώρα παρουσιάζονται συνήθως στα CD-ROM και το Internet. Πολλά e-βιβλία είναι ανεξάρτητα εκτελέσιμα αρχεία του HTML, που είναι απολύτως αλληλεπιδρώντα με το Internet και μπορούν να περιέχουν ζωντανές συνδέσεις, γραφική παράσταση, ικανότητες αναζήτησης, JavaScript, ενσωματωμένο βίντεο, μπορούν να προστατευθούν μέσω του κωδικού πρόσβασης / της ταυτότητας χρηστών, και πολλά άλλα. [38] Ιστορική Αναδρομή Παρ όλο που τα ηλεκτρονικά βιβλία με τη μορφή που υφίστανται σήμερα αποτελούν τεχνολογική καινοτομία των τελευταίων σχετικά ετών, ως ευρύτερη έννοια τα συναντάμε αρκετά παλαιότερα. Η σύλληψη της ιδέας ενός ηλεκτρονικού βιβλίου ξεκινάει τον Ιανουάριο του Την εποχή εκείνη, ο Αμερικανός Βάνεβαρ Μπους δημοσιεύει στο περιοδικό The Atlantic Monthly ένα κείμενο με τίτλο As we may think. Το εν λόγω κείμενο περιέχει πολλές έμμεσες αναφορές σε αυτό που αργότερα θα ονομαστεί e-βιβλίο. Πιο συγκεκριμένα, ο Μπους αναφέρθηκε σε μία μηχανή η οποία ήταν σε θέση να αποθηκεύει πληροφορίες σε ψηφιακή μορφή, τις οποίες στη συνέχεια μπορούσε να τις προσφέρει στον αναγνώστη σε μορφή κειμένου. Επιπλέον, ο τελευταίος μπορούσε να έχει πρόσβαση σε ανεξάρτητα τμήματα του κειμένου, χρησιμοποιώντας ένα είδος συνδέσμων, που θυμίζει σήμερα την πασίγνωστη μορφή που έχουν τα κείμενα στις ιστοσελίδες του Internet (Υπερκείμενο HTTP πρότυπο). [14] Η σύλληψη της έννοιας του προτύπου HTTP πάντως έγινε είκοσι χρόνια αργότερα, ενώ εφευρέτης ήταν ο Τεντ Νέλσον. Το πρώτο βιβλίο-υπολογιστής εμφανίστηκε το 1968, ήταν δημιούργημα του Αλαν Κέι και ονομάστηκε Dynabook. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 84

85 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -85- Είχε μέγεθος σελίδας A4, διέθετε μεγάλη χωρητικότητα για να αποθηκεύει κείμενα, ενώ το βάρος του ήταν σχετικά μικρό, έτσι ώστε να είναι εύκολο στη μεταφορά. Τέλος, το πρώτο μυθιστόρημα στο οποίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά e-βιβλίο ήταν του Άγγλου συγγραφέα Douglas Adams. Δημοσιεύθηκε το 1979 και είχε τίτλο Γυρίστε το γαλαξία με οτοστόπ. Θα έπρεπε ίσως να γίνει ιδιαίτερη αναφορά σε έναν τίτλο που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα και αποτελεί σίγουρα το πρώτο e-βιβλίο με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα. Αναφερόμαστε, φυσικά, στο Riding the Bullet του Αμερικανού συγγραφέα Stepehn King. Το βιβλίο κυκλοφόρησε μονάχα σε ηλεκτρονική μορφή και πιο συγκεκριμένα σε ένα κλειδωμένο pdf (Adobe Acrobat Reader) αρχείο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι επτά πρώτες σελίδες του βιβλίου παρέχονταν δωρεάν για όποιον ήθελε να πάρει μία πρώτη ιδέα για το μυθιστόρημα. Οι ενδιαφερόμενοι, για να αποκτήσουν την πλήρη έκδοση του βιβλίου, θα έπρεπε να καταβάλουν ένα μικρό χρηματικό ποσό στον εκδοτικό οίκο που είχε τα δικαιώματα. Το αρχείο pdf που περιείχε το κείμενο μπορούσε να αναπαραχθεί μέσω ειδικού software μονάχα στο PC του οποίου ο ιδιοκτήτης είχε αγοράσει τα δικαιώματα αναπαραγωγής. Η εκτύπωση του κειμένου δεν ήταν δυνατή, ενώ η ανάγνωση του βιβλίου γινόταν μονάχα στην οθόνη του υπολογιστή [14] Η αγορά του ηλεκτρονικού βιβλίου Ο χώρος των e-βιβλίων αποτελεί μία πολλά υποσχόμενη και παρθενική ακόμη αγορά για πάρα πολλές κατηγορίες επαγγελματιών και επιχειρήσεων. Οι ίδιοι οι συγγραφείς αποκτούν ένα πρόσθετο κανάλι προώθησης των έργων τους. Τα e-βιβλία απευθύνονται σε τεράστιο κοινό και έχουν πολύ λιγότερα έξοδα δημιουργίας και προώθησης, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για νεοεμφανιζόμενους ή αξιόλογους πλην όμως όχι εμπορικούς συγγραφείς. Οι εκδοτικοί οργανισμοί με τα e-βιβλία απαλλάσσονται από τα έξοδα εκτύπωσης, βιβλιοδεσίας, αποθήκευσης και διανομής. Επίσης, για τα online βιβλιοπωλεία τα e-βιβλία αποτελούν το τέλειο προϊόν προς πώληση μέσω Internet, δεδομένου ότι εκτός από την αγοραπωλησία και η παράδοση γίνεται μέσω αυτού. Τα e-βιβλία, όμως, έχουν και κάποια ιδιομορφία : ως προϊόντα πνευματικής ιδιοκτησίας τα οποία διακινούνται στο Διαδίκτυο χρήζουν αποτελεσματικής προστασίας από απόπειρες κλοπής ή αλλοίωσης. Σήμερα, αρκετοί κατασκευαστές προσφέρουν εξαιρετικά αποτελεσματικές λύσεις. Αυτονόητα, επίσης, ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 85

86 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -86- για τους κατασκευαστές αυτούς τα e-βιβλία αποτελούν μία πολύ σημαντική αγορά. Όπως σε κάθε αναδυόμενη αγορά ψηφιακών προϊόντων, έτσι και σε αυτή των e- βιβλίων υπάρχουν πολλά ανταγωνιστικά πρότυπα διάφορων κατασκευαστών τα οποία πασχίζουν να επικρατήσουν. Ανάμεσα στους κατασκευαστές αυτούς υπάρχουν εταιρείες του βεληνεκούς της Microsoft και της Adobe, ενώ άλλα πρότυπα ανήκουν σε κατασκευαστές εξειδικευμένων συσκευών ανάγνωσης e-βιβλίων. [14] Μέσα ανάγνωσης ηλεκτρονικών βιβλίων. Σήμερα, μπορεί να διαβάσει κάποιος e-βιβλία σε PCs, PDAs, αλλά και σε πληθώρα εξειδικευμένων συσκευών. Παρουσιάζουμε τα εργαλεία, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε κατηγορίας. Όπως συμβαίνει σε κάθε νέα και υπό διαμόρφωση αγορά ψηφιακών προϊόντων, έτσι και στο χώρο των e-βιβλίων υπάρχουν αντιμαχόμενα πρότυπα, τα οποία οι κατασκευαστές που τα προωθούν πασχίζουν να επιβάλλουν. Τα πρότυπα αυτά διαφοροποιούνται τόσο ως προς το είδος των αρχείων που περιέχουν τα e- βιβλία όσο και ως προς το μέσο στο οποίο γίνεται η ανάγνωσή τους. Έτσι, σήμερα μπορεί κάποιος να διαβάσει e-βιβλία είτε σε desktop PCs, notebooks και PDAs είτε σε εξειδικευμένες για αυτό το σκοπό συσκευές, γνωστές ως e-book readers. Καθεμία από αυτές τις εκδοχές της εμπειρίας ανάγνωσης έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. [15] Οι γενικού σκοπού υπολογιστικές συσκευές (PCs, notebooks, PDAs) χαρακτηρίζονται ως ανοιχτά συστήματα, ενώ οι εξειδικευμένες συσκευές ως κλειστά συστήματα. Γενικότερα, οι εξειδικευμένοι e-book readers, επειδή ακριβώς έχουν σχεδιαστεί ειδικά για την αναπαραγωγή e-βιβλίων, προσφέρουν μεγαλύτερη άνεση κατά την ανάγνωση, αλλά και μεγαλύτερη ασφάλεια από την πειρατεία. Από την άλλη πλευρά, πρόκειται για συσκευές οι οποίες έχουν σημαντικό κόστος, ενώ η χρήση τους είναι απόλυτα εξειδικευμένη στα e-βιβλία. Τα PCs, η πλέον διαδεδομένη κατηγορία ανοιχτών συστημάτων ανάγνωσης ηλεκτρονικών βιβλίων, χρησιμοποιούν ειδικό λογισμικό το οποίο είναι στην ουσία κάποιο πρόγραμμα ανάγνωσης αρχείων με συγκεκριμένο format. Οι δύο ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 86

87 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -87- σημαντικότερες εταιρείες οι οποίες προσφέρουν τέτοιου είδους προγράμματα είναι η Microsoft με το Microsoft Reader και η Adobe με το Adobe Acrobat ebook Reader. Η μορφή των δύο readers θυμίζει πάρα πολύ αυτή ενός συμβατικού βιβλίου, ενώ φυσικά καθένα από τα προγράμματα αναγνωρίζει το δικό του format αρχείων, που έχει κατάληξη lit για το Microsoft Reader και pdf για το αντίστοιχο της Adobe. Τα αρχεία των e-βιβλίων μπορεί να κατεβάσει κάποιος από το Internet και ειδικότερα από sites εκδοτικών οίκων και βιβλιοπωλείων, αφού προηγουμένως τα αγοράσει. Εντούτοις, υπάρχουν αρκετά e-βιβλία τα οποία διατίθενται δωρεάν. Επίσης, σε μερικές περιπτώσεις, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να παραγγείλουν CD-ROMs που περιέχουν e-βιβλία σε κωδικοποιημένη μορφή, για την αποκωδικοποίηση των οποίων θα χρειαστεί να έρθουν σε συνεννόηση με τον εκδοτικό οίκο ο οποίος θα τους δώσει το κατάλληλο κλειδί. [15] Ένα δεύτερο είδος ανοιχτών συστημάτων ανάγνωσης e-βιβλίων είναι τα αρκετά διαδεδομένα στην εποχή μας PDA (Personal Digital Assistants). Αυτά αποτελούν μία ιδιαίτερα ελκυστική λύση, δεδομένου ότι πρόκειται για υπολογιστές χειρός με πολλές δυνατότητες και αρκετή μνήμη, που ο χρήστης ούτως ή άλλως έχει πάντα μαζί του. Τα επικρατέστερα και αντιμαχόμενα αυτή τη στιγμή λειτουργικά συστήματα στο χώρο των PDAs είναι το Windows CE της Microsoft και το PalmOS της Palm. Οι συσκευές αυτές μπορούν με το κατάλληλο λογισμικό να χρησιμοποιούνται για πολλές εργασίες, όπως χρήση λογιστικού φύλλου και η αποστολή / λήψη , ενώ με την προσθήκη του κατάλληλου reader μπορούν να μετατραπούν και σε e-βιβλία. Οι εξειδικευμένες συσκευές ανάγνωσης e- βιβλίων από την άλλη διαθέτουν αναμφισβήτητα πιο εξελιγμένες δυνατότητες προσομοίωσης του πραγματικού βιβλίου σε σχέση με τα PDA, έχουν συνήθως μεγαλύτερες οθόνες, ενώ προσφέρουν γενικότερα τις καλύτερες συνθήκες ανάγνωσης ενός ηλεκτρονικού βιβλίου. Επίσης, όπως προαναφέραμε, οι συσκευές αυτές προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια όσον αφορά στην προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων του ηλεκτρονικού βιβλίου. Η προμήθεια ενός e-βιβλίου γίνεται και στην περίπτωση αυτή μέσω Internet, ενώ το αρχείο που περιέχει το e-βιβλίο είναι κρυπτογραφημένο με ειδικές τεχνικές. Η «φόρτωση» του e-βιβλίου μπορεί να γίνει είτε από την εξειδικευμένη συσκευή, η οποία συνδέεται κατευθείαν με το Διαδίκτυο, είτε μέσω προσωπικού υπολογιστή για να μεταφερθεί στη συνέχεια στη συσκευή μέσω σειριακής ή USB θύρας. [15] Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το ηλεκτρονικό βιβλίο ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 87

88 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -88- αποκωδικοποιείται αποκλειστικά μέσα στη συσκευή, εξασφαλίζοντας έτσι πολύ μεγάλη ασφάλεια όσον αφορά στην προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων του έργου. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο, οι εταιρείες παραγωγής e-βιβλίων φαίνεται να προτιμούν να εκδίδουν τα βιβλία τους σήμερα όλο και περισσότερο σε μορφή αναγνώσιμη από κάποια εξειδικευμένη συσκευή, για να αποφεύγουν τα φαινόμενα πειρατείας στα προϊόντα τους. Τέλος, πέρα από το υψηλό κόστος, οι εξειδικευμένες συσκευές ανάγνωσης e- βιβλίων έχουν ένα ακόμα μειονέκτημα : δεν είναι πάντα διατεθειμένος κάποιος να τις μεταφέρει πάνω του, από τη στιγμή που ούτως ή άλλως θα έχει μαζί του άλλες συσκευές με αμεσότερη χρησιμότητα, όπως κινητό τηλέφωνο, PDA, ή ίσως και notebook Πλεονεκτήματα των e βιβλίων Πέρα από όλα αυτά τα ηλεκτρονικά βιβλία έχουν και τα πλεονεκτήματά τους λόγω των οποίων πολλοί αναγνώστες ολοένα στρέφονται προς αυτά : [38] Ο συντάκτης των ηλεκτρονικών βιβλίων έχει το συνολικό έλεγχο της εργασίας του. Ένα άτομο μπορεί να είναι εκδότης, διανομέας και ιδιοκτήτης βιβλιοπωλείων συγχρόνως Το κόστος δημοσίευσης ηλεκτρονικών βιβλίων δεν είναι ουσιαστικά κανένα, όταν συγκρίνεται με το πραγματικό παγκόσμιο αντίστοιχό του. Μόλις έχετε τα εργαλεία, η δημιουργία ενός απεριόριστου αριθμού e-βιβλίων δεν κοστίζει τίποτα Δεν υπάρχει καμία δαπάνη παράδοσης: καμία αποστολή, κανένα ταχυδρομικό τέλος, κανένας χειρισμός, καμία δαπάνη εκτύπωσης, κ.λπ. Το e-βιβλίο μπορεί να είναι διαθέσιμο σε όλο τον κόσμο. (στο Παράρτημα Α.2 δίνονται αναλυτικές οδηγίες για τα χαρακτηριστικά ενός αξιόλογου e- βιβλίου) ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 88

89 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Κατηγορίες ηλεκτρονικής έκδοσης βιβλίων Η βιομηχανία ηλεκτρονικών εκδόσεων μπορεί να διαιρεθεί σε τρεις βασικές κατηγορίες : την εμπορική, την επιχορηγητική, και την αυτό-δημοσίευση. [38] Εμπορική e - έκδοση Οι εμπορικοί e-εκδότες λειτουργούν όπως οι εμπορικοί εκδότες τυπωμένων υλών. Τα χειρόγραφα γίνονται αποδεκτά βάσει της ποιότητας και της εμπορευσιμότητας, και περνούν από μια διαδικασία αναθεώρησης, σύνταξης, και διόρθωσης δοκιμίου πριν από τη δημοσίευση. Οι περισσότεροι εμπορικοί e-εκδότες δέχονται λιγότερο από 10% των εγγραφών. Οι συγγραφείς δεν καταβάλλουν καμία αμοιβή για τη δημοσίευση, και λαμβάνουν τα δικαιώματα. Τα εμπορικά δημοσιευμένα e-βιβλία πωλούνται πρώτιστα μέσω του website του εκδότη, αλλά είναι επίσης διαθέσιμα στα περισσότερα online βιβλιοπωλεία (συμπεριλαμβανομένου και του Amazon.com). Η διανομή στα παραδοσιακά βιβλιοπωλεία, εντούτοις, είναι ακόμα περιορισμένη. (Όμως, καθώς όλα τα e-βιβλία έχουν ISBNs, μπορούν να παραγγελθούν μέσω οποιουδήποτε βιβλιοπωλείου.) Επιχορηγούμενο e-publishing Οι e-εκδότες επιχορήγησης παράγουν και διανέμουν τα βιβλία έναντι αμοιβής. Οι συντάκτες λαμβάνουν ένα δικαίωμα, το οποίο είναι συνήθως συγκρίσιμο με αυτό που προσφέρεται από τους εμπορικούς e-εκδότες. Αντίθετα από τους εμπορικούς e-εκδότες οι εκδότες επιχορήγησης παρέχουν λίγη διαλογή (εκτός δυσάρεστου περιεχομένου όπως η πορνογραφία), και δέχονται συνήθως οποιοδήποτε χειρόγραφο, ανεξάρτητα από την ποιότητα. Οι περισσότεροι εκδότες επιχορήγησης δεν παρέχουν καμία εκδοτική υπηρεσία ή διόρθωση δοκιμίων (αν και μερικοί προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες έναντι πρόσθετης αμοιβής) τα βιβλία ταχυδρομούνται ακριβώς όπως υπογράφονται. Οι εκδότες επιχορήγησης προσφέρουν επίσης λίγες προωθητικές υπηρεσίες. Η ευθύνη για την προώθηση ενός βιβλίου βρίσκεται πρώτιστα στο συντάκτη. Όπως τα εμπορικά δημοσιευμένα e-βιβλία, έτσι και τα επιχορηγούμεναδημοσιευμένα e-βιβλία είναι διαθέσιμα μέσω των περισσότερων online ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 89

90 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -90- βιβλιοπωλείων, αλλά πολύ σπάνια βρίσκονται στα παραδοσιακά βιβλιοπωλεία. Εντούτοις, όπως και τα εμπορικά δημοσιευμένα e-βιβλία, έχουν ISBNs και μπορούν να παραγγελθούν από οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο. Αυτό-έκδοση Η αυτό-έκδοση είναι μια διαδικασία στην οποία ο συντάκτης είναι εξ ολοκλήρου αρμόδιος για την παραγωγή του βιβλίου του / της, από την ανάπτυξη, "στη δημοσίευση", και μετά στο μάρκετινγκ. Συχνότερα, ένα αυτό-δημοσιευμένο βιβλίο θα ταχυδρομηθεί στο site του συντάκτη. Στην αυτό-έκδοση, ο συντάκτης διαμορφώνει το κείμενο (ή τακτοποιεί για τη μορφοποίηση), και είναι αρμόδιος για τη λήψη της εγγραφής ISBN και πνευματικών δικαιωμάτων. Ο συντάκτης είναι άμεσα αρμόδιος για την έκδοση των δαπανών, και λαμβάνει όλα τα εισοδήματα από τις πωλήσεις βιβλίων. (στο Παράρτημα Α.1 δίνονται αναλυτικές οδηγίες για τη δημιουργία ενός e-βιβλίου) Τύποι e βιβλίων Λοιπόν, πώς να δημοσιεύσω ένα e-βιβλίο; Εδώ είναι οι δημοφιλέστερες μορφές, μαζί με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα καθεμιάς : [38] Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Είναι ο απλούστερος τρόπος να διανεμηθεί η εργασία κάποιου ηλεκτρονικά : απλά αντιγράφει το κείμενο του βιβλίου του σε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και το αποστέλλει σε όποιον του το ζητήσει. Εάν ο συγγραφέας δεν θέλει να απαντά μόνος του στα μεμονωμένα αιτήματα, μπορεί ακόμη και να χρησιμοποιήσει έναν αυτόματο αποκριτή, εάν ο web host παρέχει μια τέτοια δυνατότητα. Πλεονεκτήματα: Εύκολο να δημιουργηθεί και να σταλεί μετά από απαίτηση. Μειονεκτήματα: Περιορισμένη μορφοποίηση κειμένου και γραφικών ικανοτήτων. Το μπορεί είναι μεγάλο, αδέξιο και δύσκολο να διαβαστεί. Απαιτεί από τον αναγνώστη να βλέπει στην οθόνη ή να τυπώσει ένα αντίγραφο σε χαρτί. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 90

91 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -91- HTML. Αυτός που ξέρει το HTML ή έχει ένα καλό πρόγραμμα δημιουργίας Ιστού, μπορεί να δημοσιεύσει το βιβλίο του ως μια ελκυστική ιστοσελίδα ή σειρά ιστοσελίδων. Μπορεί επίσης να βάλει το βιβλίο του online σαν ένα απλό αρχείο κειμένου, αν και αυτό είναι λιγότερο ελκυστικό και αποκλείει τη δυνατότητά του να χρησιμοποιήσει γραφικά, υπερ-συνδέσμους, κ.λπ. Πλεονεκτήματα: Διαθέσιμο αμέσως σε καθένα που θέλει να το δει. Ενδείκνυται για ελκυστικότερο γραφικό σχέδιο. Μπορούν να περιληφθούν εικόνες, σύνδεσμοι υπερ-κειμένου, ήχος, βίντεο, κ.λπ. Μειονεκτήματα: Απαιτεί από τον αναγνώστη να κοιτάζει στην οθόνη ή να τυπώσει ένα αντίγραφο σε χαρτί. Τα έντυπα είναι απρόβλεπτης ποιότητας. Το κείμενο και η γραφική εμφάνιση ποικίλλουν ανάλογα με τον χρησιμοποιούμενο browser. PDF (portable document format) (φορητό σχήμα εγγράφων). Με PDF, δημιουργεί κανείς ουσιαστικά μια ψηφιακή φωτογραφία του τελικού σχεδίου βιβλίων του. Οι αναγνώστες στις διάφορες πλατφόρμες υπολογιστών βλέπουν το κείμενο, σχεδιάγραμμα και γραφική παράσταση ακριβώς όπως έχουν δημιουργηθεί, εφ' όσον έχουν ένα αντίγραφο του Acrobat Reader με το οποίο μπορούν να δουν το βιβλίο. Απλά διαβιβάζεται το αρχείο PDF στο Website του συγγραφέα, και δίνει στους αναγνώστες μια σύνδεση ή απλά ένα όνομα αρχείου που μπορούν να έχουν πρόσβαση για να «φορτώσουν» το βιβλίο του. Πλεονεκτήματα: Αυτή η μορφή επιτρέπει τη ποιότητα εκτύπωσης μορφοποίησης κειμένου/ γραφικών σχεδίου. Μπορεί ο καθένας να κοιτάξει και "να αισθανθεί" περισσότερο σαν να ναι ένα τυπωμένο βιβλίο, με ένα πλήρως σχεδιασμένο κάλυμμα, με τους αριθμούς σελίδων, το δείκτη, κ.λπ. μπορεί να περιλάβει τους συνδέσμους υπερ-κειμένου και τα εξερευνήσιμα χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Ο acrobat καθιστά το e-βιβλίο τέλεια μορφοποιημένο στην οθόνη του πελάτη. Μειονεκτήματα. Απαιτεί να έχει ή να «φορτώσει» ο αναγνώστης το Acrobat Reader (αν και είναι ελεύθερο και μπορεί να ληφθεί στο Website ( Απαιτεί στoν αναγνώστη να κοιτάζει στην οθόνη ή να ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 91

92 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -92- τυπώσει ένα αντίγραφο σε χαρτί. Απαιτεί τη χρήση ενός χωριστού προγράμματος λογισμικού όπως ο Adobe Acrobat ή ο Adobe PageMaker για να σχεδιάσουν το βιβλίο. Μπορεί να είναι ένα μεγάλο αρχείο που απαιτεί πολύ χρόνο να «φορτωθεί». Ηλεκτρονικός αναγνώστης βιβλίων. Διάφορες επιχειρήσεις κατασκευάζουν τώρα τους ηλεκτρονικούς αναγνώστες βιβλίων που έχουν περίπου το μέγεθος ενός παραδοσιακά τυπωμένου βιβλίου και ζυγίζουν μερικά κιλά. Αυτοί οι αναγνώστες τροφοδοτούνται από μπαταρίες οι οποίες έχουν ζωή αρκετών ωρών και επιδεικνύουν την ψηφιακή έκδοση του βιβλίου σε μία επίπεδη οθόνη ή σε ζευγάρι οθονών. Οι χρήστες μπορούν "να γυρίσουν" τις σελίδες ηλεκτρονικά, να γίνουν μεταβάσεις σελιδοδεικτών και να κάνουν ακόμη και σημειώσεις καθώς διαβάζουν. Πλεονεκτήματα: Άμεσα φορητός. Επιτρέπει τη μορφοποίηση κειμένου κοντινής ποιότητας εκτύπωσης και το γραφικό σχέδιο. Συνήθως έχει οπίσθιο φωτισμό για να επιτρέπει την ανάγνωση ακόμη και στο σκοτάδι. Μειονεκτήματα: Ο ειδικός εξοπλισμός ανάγνωσης είναι απαραίτητος Ηλεκτρονικά περιοδικά (E-journals) Σήμερα, μπορούμε να βρούμε χιλιάδες εφημερίδες και περιοδικά στο Internet και ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας που έγιναν το καλοκαίρι 2000 από μια από τις μεγαλύτερες κοινωνιολογικές ερευνητικές επιχειρήσεις στη Λιθουανία, S/C Gallup Media, ο ηλεκτρονικός Τύπος είναι δημοφιλής - 20% των χρηστών Διαδικτύου από τη Λιθουανία διαβάζουν τις λιθουανικές δημοσιεύσεις Διαδικτύου, και 9% μη-λιθουανικές δημοσιεύσεις [36]. Μερικοί από τους λόγους που έχει τόσο μεγάλη απήχηση το ηλεκτρονικό περιοδικό είναι ότι : ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 92

93 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -93- είναι δωρεάν είναι διαθέσιμα τα παλαιά τεύχη παρουσιάζουν τις ειδήσεις αποτελεσματικότερα από τα "παραδοσιακά" μέσα (25%) επιτρέπουν την έρευνα με τη χρήση λέξης-κλειδιού Χαρακτηριστικά των e περιοδικών και ιστορική αναδρομή Τα e-περιοδικά είναι τμηματικές δημοσιεύσεις διαθέσιμες σε ψηφιακή μορφή. Μερικά ηλεκτρονικά περιοδικά μπορούν να διανεμηθούν σε CD-ROM, αλλά συνήθως βρίσκονται στο Web. Από τα διαθέσιμα στο Διαδίκτυο, μερικά παραδίδονται μέσω του World Wide Web, μερικά με . Τα ηλεκτρονικά περιοδικά μπορούν να είναι ελεύθερα ή διαθέσιμα μόνο με συνδρομή. [36] Τα e-περιοδικά μπορούν να διαφέρουν από το σχήμα τους, μερικά e-περιοδικά είναι κείμενα ASCII, μερικά είναι σελίδες HTML WWW, και μερικά χρησιμοποιούν τις ιδιόκτητες μορφές όπως της Adobe PDF (φορητό σχήμα εγγράφων). Τα πρώτα e-περιοδικά διανεμήθηκαν σε CD-ROM ή σε δισκέτες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, και χρησιμοποιήθηκαν κατά ένα μεγάλο ποσοστό από τις βιβλιοθήκες. Οι πρώτες προσπάθειες δικτυακής διανομής προηγήθηκαν του World Wide Web. Το 1987 το «Νέοι Ορίζοντες Στην Εκπαίδευση Ενηλίκων» έκανε το ντεμπούτο του, που δημοσιεύθηκε από το πρόγραμμα Kellogg του πανεπιστημίου Συρακουσών. Ήταν κείμενο ASCII, ελεύθερο και διανεμημένο μέσω του καταλόγου BITNET του κεντρικού υπολογιστή, με τα τυπωμένα αντίγραφα να ταχυδρομούνται σε εκείνους που δεν είχαν καμία ελεύθερη πρόσβαση στο BITNET. Το πρώτο ηλεκτρονικό, ολοκληρωμένου κειμένου e-περιοδικό συμπεριλαμβανομένων των γραφικών ήταν το OJCCT (Online Journal of Current Clinical Trials) (Online Περιοδικό των Τρεχουσών Κλινικών Δοκιμών), που πρωτοδημοσιεύθηκε το Απαιτούσε το εξειδικευμένο λογισμικό παρακολούθησης, δεδομένου ότι το WWW δεν υπήρχε ακόμα. [36] Το 1993 το JSTOR (Journal Storage Project) (Πρόγραμμα Αποθήκευσης Περιοδικών) καθιερώθηκε καθ οδόν ως το πρώτο σημαντικό ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 93

94 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -94- αναδρομικό ηλεκτρονικό πρόγραμμα αρχειοθέτησης των τυπωμένων περιοδικών. Το ίδιο έτος οι Gophers έγιναν πανταχού παρόντες και άλλαξαν καθένας την ιδέα για το πώς οι δημοσιεύσεις πρέπει να παραδοθούν, αλλά αντικαταστάθηκαν γρήγορα από το WWW, το οποίο κέρδισε μια ισχυρή βάση στον ακαδημαϊκό κόσμο το 1994, και τώρα βλέπουμε ότι τα e-περιοδικά παραδίδονται μέσω WWW Δύο βασικοί τύποι e περιοδικών Οι βασικοί τύποι των e-περιοδικών κατά γενική ομολογία είναι δύο και αντιπροσωπεύουν με τον καλύτερο τρόπο την μορφή αυτών των περιοδικών : [36] "Παράλληλα δημοσιευμένα" περιοδικά, δηλαδή τόσο με τις έντυπες όσο και με τις ηλεκτρονικές εκδόσεις διαθέσιμες στο κοινό. Αυτά μπορούν να διαιρεθούν σε δύο επιμέρους κατηγορίες : ηλεκτρονικοί κλώνοι περιοδικών "δημοσιευμένα σε χαρτί" και ηλεκτρονικά περιοδικά με αντίγραφα "δημοσιευμένα σε χαρτί". "Ηλεκτρονικά" περιοδικά μόνο, όπου υπάρχει μια ηλεκτρονική έκδοση, η επιλογή εκτύπωσης είναι διαθέσιμη μετά από απαίτηση Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των ηλεκτρονικών περιοδικών διαθέσιμων στο Web Τα ηλεκτρονικά περιοδικά έχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα από τα οποία και διακρίνονται και ξεχωρίζουν ως τέτοια. Τα κυριότερα από αυτά τα γνωρίσματα είναι ότι καταρχάς μπορούν να παραδοθούν στην επιφάνεια εργασίας οποιουδήποτε ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ακόμη μπορούν να διαβαστούν από περισσότερα από ένα άτομα τη φορά και το κείμενό τους μπορεί εύκολα να αναζητηθεί. Επίσης τα ηλεκτρονικά περιοδικά έχουν τη δυνατότητα να συμπεριλάβουν τα πολυμέσα και τη γραφική παράσταση χρωματιστά, σε οριακό κόστος όπως επίσης μπορούν να δημοσιευθούν γρηγορότερα από τις έντυπες δημοσιεύσεις. Επιπλέον μπορούν να είναι αλληλεπιδρώντα - δηλαδή μπορούν να υποκινήσουν μια online ανταλλαγή ιδεών με , forums, chat rooms, κ.λπ. [36] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 94

95 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -95- Παράλληλα με τα προηγούμενα επωφελούνται από τη δυνατότητα να κάνουν υπερ-συνδέσμους, και εσωτερικά στα ίδια τα δημοσιευμένα e-περιοδικά αλλά και σε άλλες δημοσιεύσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι αναγνώστες μπορούν να συνδεθούν άμεσα με τις αναφορές που αναφέρονται σε ένα άρθρο και επίσης, με πρόσθετη προσπάθεια εκ μέρους των εκδοτών και των καταχωρητών, και στα πιο πρόσφατα άρθρα που παραπέμπουν στο άρθρο που διαβάζουν. Ακόμη τα άρθρα μπορούν να ανακτηθούν άμεσα μέσω των συνδέσεων από τις αποσπώμενες και ευρετηριοποιημένες βάσεις δεδομένων. Τέλος, το περιεχόμενο μπορεί να αναπαραχθεί, να διαβιβαστεί, να τροποποιηθεί, οδηγώντας όμως σε πιθανά προβλήματα με την προστασία πνευματικών δικαιωμάτων και συντήρηση της αυθεντικότητας. [36] Το κύριο μειονέκτημα είναι ότι, εκτός του ότι είναι επίσης τυπωμένα σε χαρτί, απαιτούν τον εξειδικευμένο εξοπλισμό για την ανάγνωση και όπως αναφέρθηκε πριν, η ανάγνωση στην οθόνη δεν είναι πολύ άνετη για τους χρήστες. (στα Παραρτήματα Α.3, Α.4, Α5 δίνονται αναλυτικές οδηγίες για τη δημιουργία ενός e-περιοδικού, επίσης τα βασικά στάδια του και κάποιες χρήσιμες συμβουλές για ένα σωστό e-περιοδικό αντίστοιχα) 7. Case Studies Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφουμε κάποια Case Study στα οποία έχει γίνει εφαρμογή των ηλεκτρονικών εκδόσεων. Παρατηρούνται τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται, οι λόγοι που επέβαλαν την χρησιμοποίησή τους και φυσικά οι απόψεις για την τελική ή όχι επικράτηση των ηλεκτρονικών εκδόσεων στο εγγύς μέλλον. Τέλος γίνεται λόγος για τις προκλήσεις της νέας εποχής και για το ποιοι τελικά είναι αυτοί που χρησιμοποιούν τις ηλεκτρονικές εκδόσεις και τι μεταβολές και αλλαγές επέφεραν σε παγκόσμια κλίμακα. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 95

96 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Case Study 1 : Το πρόγραμμα MeDoc Το MeDoc (που μεταφράζεται ως Ηλεκτρονικά Έγγραφα Πολυμέσων) είναι ένα ψηφιακό πρόγραμμα βιβλιοθηκών που άρχισε από μια ομάδα εργασίας της γερμανικής κοινωνίας πληροφορικής (GI). Ο πλήρης τίτλος του είναι "ανάπτυξη και αξιολόγηση των ανοικτών ολοκληρωμένου κειμένου συστημάτων πληροφοριών για την πληροφορική". Μετά από μια διετή περίοδο προετοιμασιών, το πρόγραμμα άρχισε τυπικά τον Σεπτέμβριο του Χρηματοδοτείται μερικώς από το ομοσπονδιακό υπουργείο τεχνολογίας (BMBF) και θα είχε ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του Το πρόγραμμα ενσωματώνεται σε ένα σύνολο σχετικών δραστηριοτήτων που συντονίζονται από μια πρωτοβουλία διάφορων γερμανικών επαγγελματικών κοινωνιών [23]. Το [43] γερμανικό λοιπόν αυτό ψηφιακό πρόγραμμα βιβλιοθηκών συγκεντρώνει μαζί 12 γερμανικούς και διεθνείς εκδοτικούς οίκους από την πλευρά των παραγωγών και 24 πανεπιστήμια και βιομηχανικά ιδρύματα χρηστών από την πλευρά των χρηστών. Το πρόγραμμα οδηγείται από μια κοινοπραξία που αποτελείται από τη γερμανική κοινωνία των επαγγελματιών στους υπολογιστές (GI), το FIZ της Καρλσρούης, έναν προμηθευτή βάσεων δεδομένων για τεχνικές και επιστημονικές πληροφορίες, και τους επιστημονικούς Εκδότες Springer. Το πρόγραμμα γινόταν κατανοητό όχι ως καθαρά ερευνητικό πρόγραμμα αλλά σκόπευε να συλλέξει την εμπράγματη εμπειρία για να ξεκινούσε μια επαγγελματική υπηρεσία μετά από τον Αύγουστο του 97. Το πρόγραμμα MeDoc έχει χτίσει τον πυρήνα μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης για τη λογοτεχνία πληροφορικής, συμπεριλαμβανομένων και των προσφορών στα πολυμέσα. Η βιβλιοθήκη χρησιμοποιείται ως δίκτυο των διανεμημένων servers και είναι διαθέσιμη προς χρήση από τη γερμανική ακαδημαϊκή κοινότητα. Ένα σύνολο εργαλείων έχει αναπτυχθεί για να διαχειριστεί τα περιοδικά και τα βιβλία όπως το αντιγραμμένο υλικό και να δώσει στους χρήστες μια ενιαία πρόσβαση στην ίδια τη βιβλιοθήκη, καθώς επίσης και σε άλλες δίκτυο-βασισμένες πηγές πληροφοριών από τον εργασιακό χώρο. Διαδικασίες και υπηρεσίες έχουν εισαχθεί για να προσθέσουν, να αποθηκεύσουν, να ανακτήσουν τα έγγραφα σε ή από τη βιβλιοθήκη, και για να ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 96

97 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -97- είναι υπεύθυνες για τη χρήση του εξουσιοδοτημένου υλικού. Τα αρχικά σχέδια χρήσης και η συμπεριφορά χρηστών έχουν μελετηθεί. [23] Ο στόχος αυτού του προγράμματος έρευνας και ανάπτυξης είναι να εγκαινιάσει την υπηρεσία MeDoc : μια διανεμημένη ψηφιακή βιβλιοθήκη πληροφορικής η οποία παρέχει ένα οριακό ποσό λογοτεχνίας στους υπολογιστές γραφείου των επιστημόνων, των σπουδαστών και των επαγγελματιών των υπολογιστών σε όλη τη Γερμανία [20]. Το MeDoc στοχεύει στην παραγωγή περίπου 50 βιβλίων και 25 περιοδικών προσιτών μέσω Διαδικτύου από το τέλος του Αυγούστου 97. Μέρος τους είναι ήδη διαθέσιμο. Αυτά τα βιβλία και περιοδικά είναι συνήθως ηλεκτρονικές εκδόσεις των έντυπων εκδόσεων. Αλλά επίσης παρέχονται και τα συμπληρώματα πολυμέσων των έντυπων βιβλίων τα οποία δεν μπορούν να δημοσιευθούν με τα παραδοσιακά μέσα Case Study 2 : Πρόωρη έναρξη EP στην αστρονομία και στις διαστημικές κοινότητες Το WWW είναι ένα θαυμάσιο εργαλείο επικοινωνίας που έχει κληθεί ως "το τέταρτο μέσο" και που είναι ντε φάκτο μία φανταστική διασταύρωση πειθαρχικού, εκπαιδευτικού και κοινωνικού χώρου συνεδρίασης [26]. Είναι μια ιδιαίτερα δυναμική περιοχή που εξελίσσεται γρήγορα. Η έκρηξη των ηλεκτρονικών εγγράφων ως ένα νέο μέσο, νέες εγκαταστάσεις και νέες δυνατότητες που αποφέρουν φυσικά νέες ερωτήσεις, νέες προκλήσεις και νέα προβλήματα, δεν είναι πραγματικά στρωμένη με ροδοπέταλα. Υπάρχει πολλή δουλεία μπροστά μας στους τομείς της ηθικής, του νόμου, της ασφάλειας, της εκπαίδευσης, και λοιπών. [30]. Εν συντομία μιλώντας, ένας νέος πολιτισμός πραγματοποιείται [22] [52] [54] και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το Electronic Publishing ως μια κατάλληλη προοπτική συντονισμένη καλά σε όλα τα επίπεδα. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 97

98 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -98- Ο απώτερος στόχος των αστρονόμων ή των διαστημικών επιστημόνων είναι να συμβάλουν σε μια καλύτερη κατανόηση του κόσμου και συνεπώς σε μια καλύτερη κατανόηση της θέσης και του ρόλου του ατόμου σε αυτόν. Σε αυτόν τον σκοπό, μαζί με τις θεωρητικές μελέτες, πραγματοποιούν παρατηρήσεις για να αποκτηθούν στοιχεία που θα υποβληθούν σε επεξεργασίες και μελέτες που θα οδηγήσουν στη δημοσίευση των αποτελεσμάτων. Ολόκληρη η διαδικασία μπορεί να περιλάβει διάφορες εσωτερικές επαναλήψεις ή αλληλεπιδράσεις τόσο ανάμεσα στα διάφορα βήματα όσο και στους εξωτερικούς τομείς (οργανική τεχνολογία, κ.λπ.), τους επιστημονικούς κλάδους και τις μεθοδολογίες χειρισμού πληροφοριών. Η τάση είναι σαφώς επίσης προς την πανγχρωματική αστρονομία σε αντιδιαστολή με το "φωτονιακό επαρχιωτισμό" [57]. Στην αστρονομία και τη διαστημική κοινότητα, τα πράγματα κινήθηκαν νωρίτερα. Το 1991, το αστρονομικό παρατηρητήριο του Στρασβούργου φιλοξένησε το πρώτο διεθνές συνέδριο για τις εκδόσεις γραφείου και τις ηλεκτρονικές εκδόσεις [30]. Συγχρόνως, μέτρα λήφθηκαν επίσης στην άλλη πλευρά του ατλαντικού χάρη στους συναδέλφους της Αμερικανικής Αστρονομικής Κοινωνίας (AAS). Ένα βλέμμα στην επέκταση του WWW [52] και μια αναφορά στα λόγια του Joseph Hardin το 1993 δείχνουν ότι οι αστρονόμοι και οι σχετικοί διαστημικοί επιστήμονες ήταν σίγουρα μεταξύ των πρώτων που συνειδητοποίησαν τη δυνατότητα του Ιστού που θεωρείται τώρα ως ο αποδοτικότερος τρόπος να μοιράζονται οι ηλεκτρονικές πληροφορίες. Το Αστρονομικό Παρατηρητήριο στο Στρασβούργο φιλοξένησε επίσης πέρυσι την πρώτη διεθνή συνεδρίαση για το WWW στην αστρονομία και τις σχετικές επιστήμες [24] [30]. Ο ρόλος των κέντρων από δεδομένα όπως το κέντρο de Donnees Αstronomiques του Στρασβούργου [24] και άλλοι παρόμοιοι πόροι (αναφορά στις περιγραφές του αλλάζει σημαντικά. Οι δραστηριότητές τους έχουν εξελιχθεί από την απλή σύνταξη, την κρίσιμη αξιολόγηση, το αρχειακό και τη διασπορά των στοιχείων προς την ύπαρξη περισσότερων σύνθετων ηλεκτρονικών πληροφοριών που προσθέτουν τις συνδέσεις και την δομή στα αλληλένδετα κομμάτια των ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 98

99 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ -99- πληροφοριών και προς τις διανεμημένες εξειδικευμένες αποθήκες διαφορετικών τύπων δεδομένων και υλικού. Καθώς οι βιβλιοθηκάριοι αστρονομίας εμπλέκονται όλο και περισσότερο, είναι αρμόζον επίσης να αναφερθεί η διάσκεψη που τιτλοφορείται Βιβλιοθήκη και Υπηρεσίες Πληροφοριών στην Αστρονομία ΙΙ (LISA-II) [46] που στοχεύει, μεταξύ άλλων, "στη συζήτηση στις περιοχές δι-επαφών μεταξύ των αστρονομικών βιβλιοθηκών και του ευρέως πεδίου του online και άλλων αστρονομικών υπηρεσιών, βασισμένων σε υπολογιστή, που γίνονται πάντα πιο διαδεδομένες" Case Study 3 : Έλεγχος μετάβασης στο Internet Publishing Προκειμένου να αξιολογηθεί η κατάσταση της μετάβασης στο Internet Publishing, πραγματοποιήθηκε μια έρευνα βασισμένη στο πρότυπο των διαδικασιών που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Η εμπειρική μελέτη εστίασε στον τρόπο με τον οποίο το Internet Publishing έχει επιπτώσεις στο μέλλον των βιβλιοθηκών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στις ΗΠΑ Διανεμήθηκαν τα ερωτηματολόγια στους συμμετέχοντες της Διάσκεψης σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις στην Παραδοσιακή Λόγια Έκδοση που διοργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο της California, στο Berkeley, το Νοέμβριο του Συνολικά 148 σφραγισμένοι φάκελοι περιλήφθηκαν στα πακέτα εγγραφής. Μέσα σε αρκετές εβδομάδες μετά από τη διάσκεψη, 42 ολοκληρωμένα ερωτηματολόγια επιστράφηκαν, περιλαμβάνοντας το 22,3% εκείνων των διανεμημένων ερωτηματολογίων. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρείχαν στερεά στοιχεία ότι η διαδικασία μετασχηματισμού της γνώσης είναι εν εξελίξει και καλά διαδεδομένη. Στη διάσκεψη παρευρέθηκε προσωπικό από τα πανεπιστήμια και τα εθνικά ερευνητικά κέντρα της California και διάφορα δυτικά κράτη των ΗΠΑ. Ο συμμετέχοντες περιέλαβαν και τις εννέα πανεπιστημιουπόλεις του πανεπιστημίου της California., το γραφείο του Προέδρου του πανεπιστημίου της California, το Πανεπιστήμιο Stanford, το Ίδρυμα Τεχνολογίας της California, διάφορα κρατικά Πανεπιστήμια της California, το Πανεπιστημίου του New Mexico, το Πανεπιστημίου της Hawaii, το Πανεπιστημίου της Nevada, και πέντε ερευνητικών κέντρων όπως το Εθνικό Εργαστήριο του Lawrence Berkeley. Κατά συνέπεια, η ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 99

100 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ διάσκεψη ήταν μια ευκαιρία να ακουστεί τι έκαναν τα άτομα και τα ιδρύματα για να δημιουργήσουν τα νέα παραδείγματα για την ακαδημαϊκή έκδοση, και προβλέψεις για το πώς η ακαδημαϊκή έκδοση είναι πιθανό να εξελιχθεί στο μέλλον. Επομένως, η μελέτη ερευνών πρέπει να είναι αντιπροσωπευτική των θέσεων και των τάσεων αυτού του ζητήματος στις ΗΠΑ [32] Το ακροατήριο αποτελούταν κατά ένα μεγάλο μέρος από τους ακαδημαϊκούς βιβλιοθηκάριους. Με βάση τα αρχεία διασκέψεων, σχεδόν οι μισοί από τους συμμετέχοντες αποτελούνταν από τους βιβλιοθηκάριους του Berkeley. Περίπου 30 συμμετέχοντες προήλθαν από άλλες UC πανεπιστημιουπόλεις, και σχεδόν ο ίδιος αριθμός προήλθε από μη- UC ακαδημαϊκά ιδρύματα, με τη μεγάλη πλειοψηφία αυτών που είναι βιβλιοθηκάριοι. Μεταξύ των 42 ερωτηματολογίων που ελήφθησαν, περίπου τα μισά προσδιόρισαν τους οργανωτικούς δεσμούς τους. Από τους 19 αποκρινόμενους με διευθύνσεις, 10 ήταν από το πανεπιστήμιο της California, του Berkeley και 9 ήταν από αλλού. Περίπου το 88% των απαντήσεων ελήφθησαν από το προσωπικό στα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μεταξύ των υπόλοιπων αποκρινόμενων, τρεις ήταν από τους υπαλλήλους της εκδοτικής βιομηχανίας και δύο ήταν από τα εθνικά ερευνητικά εργαστήρια. Οι βιβλιοθηκάριοι αποτελούσαν το 69% των αποκρινόμενων, και οι περισσότεροι ήταν από τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. [32] Ρωτήθηκαν αρχικά οι αποκρινόμενοι να διευκρινίσουν την έννοια του Internet Publishing. Το δεδομένο της έρευνας δείχνει ότι οι αποκρινόμενοι έχουν μια περιγραφική άποψη του Internet Publishing, με την πρόβλεψη της online αναζήτησης των βάσεων δεδομένων κειμένων (90% όλων των αποκρινόμενων) και η μετατροπή των συμβατικών περιοδικών σε hypermedia (81%) να είναι οι ευρύτατα αποδεκτοί συνυπολογισμοί σε αυτόν τον ορισμό. Ρωτήθηκαν οι αποκρινόμενοι να αξιολογήσουν την δραστηριότητα των ιδρυμάτων τους στην υιοθέτηση του Internet Publishing: 47% των αποκρινόμενων έδειξε ότι τα ιδρύματά τους υιοθετούσαν έντονα το Internet Publishing και πολύ λιγότεροι (18%) έδειξε το αντίθετο για τα ιδρύματά τους. Εντούτοις πολλοί ήταν αβέβαιοι για τις προθέσεις του ιδρύματός τους (34%). Το υψηλό επίπεδο αβεβαιότητας για τη πρόθεση των ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 100

101 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ ιδρυμάτων είναι μια ένδειξη ότι το Internet Publishing είναι ακόμα στο αρχικό στάδιο της υιοθέτησης σε πολλά ιδρύματα. Από την άποψη των στόχων των ιδρυμάτων όσον αφορά το Internet Publishing, η πλειοψηφία των αποκρινόμενων έδειξε ότι η online έρευνα των βάσεων δεδομένων (83%) και η online ανάκτηση των ακαδημαϊκών εγγράφων (81%) ήταν στόχοι των ιδρυμάτων τους. Το επίπεδο επίτευξης των ιδρυμάτων από την άποψη των λειτουργιών του Internet Publishing είναι πιο υψηλό για την online έρευνα των βάσεων δεδομένων (79%) απ' ό,τι για την online ανάκτηση (67%). Υπήρξε επίσης 7% των αποκρινόμενων που έδειξαν ότι τα ιδρύματά τους δεν έχουν επιτύχει κανένα απ αυτά. Σχεδόν όλοι οι αποκρινόμενοι έδειξαν ότι, αυτήν την περίοδο, τα έντυπα περιοδικά είναι ακόμα σημαντικότερα από τα περιοδικά του Internet (97%). Εντούτοις, ένας σημαντικός αριθμός αποκρινόμενων (29%) έδειξε μια αξιοπρόσεχτη μείωση της ανάγνωσης των έντυπων περιοδικών στα ιδρύματά τους. [32] Αυτό είναι αξιοσημείωτο επειδή αυτό σαφώς επιδεικνύει (29% των απαντήσεων) ότι το Internet Publishing έχει αρχίσει να κάνει μια διαφορά στα κανάλια διανομής της γνώσης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συνεπώς, τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η κυβέρνηση, και η εκδοτική βιομηχανία πρέπει σύντομα να λάβουν μέτρα για να συμβαδίζουν με τη μεταμόρφωση των διαδικασιών έκδοσης. Η ερώτηση με μια απλή επιλογή διχοτόμησης ποιο θα είναι σημαντικότερο, το Internet ή τα έντυπα περιοδικά οδήγησε στο 78% των ανταποκρινόμενων να δείχνουν ότι τα Διαδικτυακά περιοδικά θα γίνουν σημαντικότερα. Αυτό είναι επίσης ένα σημαντικό εύρημα επειδή επισημαίνει την ετοιμότητα των βιβλιοθηκών να αγκαλιάσουν το Internet ως κυρίαρχο τόπο συναντήσεως για την ακαδημαϊκή διανομή γνώσης στο μέλλον. Για να αξιολογηθεί ο πιθανός ρυθμός αλλαγής από τα έντυπα περιοδικά στα περιοδικά Διαδικτύου, ζητήθηκε από τους αποκρινόμενους να αξιολογήσουν δύο δυνατότητες : τα υπάρχοντα περιοδικά θα μετατραπούν σε περιοδικά Διαδικτύου και τα νέα περιοδικά θα δημοσιεύονται συνήθως με τη μορφή Διαδικτύου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ενώ και οι δύο τάσεις έλαβαν σημαντική υποστήριξη, περισσότεροι άνθρωποι αισθάνθηκαν πιο έντονα για την τελευταία. Δηλαδή η αντίληψη μεταξύ των αποκρινόμενων είναι ότι πολλά υπάρχοντα περιοδικά δεν θα αλλάξουν από την ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 101

102 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ έγγραφη μορφή τους σε μορφή βασισμένη στο Διαδίκτυο, αλλά τα περισσότερα νέα περιοδικά θα αρχίσουν στο Διαδίκτυο. Παρατηρήθηκαν επίσης σημαντικές διαφορές στις απαντήσεις μεταξύ των βιβλιοθηκάριων και μη βιβλιοθηκάριων. Μια σύγκριση αντιλήψεων των βιβλιοθηκάριων και των άλλων συνοψίζεται ως εξής : [32] Το συνολικό δείγμα αποτελείται πρώτιστα από βιβλιοθηκάριους. Από τα 42 έγκυρα ερωτηματολόγια, 29 πιστοποιήθηκαν ως βιβλιοθηκάριοι και το υπόλοιπο (13) προσδιόρισαν τους εαυτούς τους ως εκδότες, διαχειριστές και συντάκτες. Αυτό αύξησε την ανάγκη να αξιολογηθεί η έκταση της προκατάληψης των αποτελεσμάτων απέναντι στην άποψη των βιβλιοθηκάριων. Ενώ σχεδόν όλοι οι αποκρινόμενοι έδειξαν ότι τα βασισμένα στην έντυπη μορφή περιοδικά είναι αυτήν την περίοδο σημαντικότερα από τα περιοδικά Διαδικτύου (100% των βιβλιοθηκάριων, 97% από άλλους), ένα μεγαλύτερο μέρος των μη βιβλιοθηκάριων (38%) από ό,τι των βιβλιοθηκάριων (28%) αντιλήφτηκαν μειώσεις στην αναγνωσιμότητα των έντυπων περιοδικών. Ο λόγος που οι βιβλιοθηκάριοι μπορεί να μην έχουν σημειώσει μια μείωση στα έντυπα περιοδικά θα μπορούσε να είναι ότι οι αποκρινόμενοι βιβλιοθηκάριοι εξετάζουν το μέσο αποτέλεσμα πάνω σε πολλούς τομείς, ενώ οι μη βιβλιοθηκάριοι ίσως ήταν σε τομείς στους οποίους οι μειώσεις ήταν εμφανέστερες (θετικές επιστήμες έναντι των κλασικών σπουδών). η συγκριτική ανάλυση έδειξε ότι οι μη-βιβλιοθηκάριοι τείνουν να είναι πιο αισιόδοξοι για το μέλλον και το ρυθμό της μετάβασης προς το Internet Publishing. Παραδείγματος χάριν, ένα υψηλότερο ποσοστό από τους μη-βιβλιοθηκάριους πιστεύουν ότι οι βιβλιοθήκες Διαδικτύου θα καταστήσουν τα ακαδημαϊκά υλικά πιο προσιτά. Τα γενικά αποτελέσματα εμφανίζονται να είναι συντηρητικά επειδή περισσότεροι βιβλιοθηκάριοι συμπεριλαμβάνονται στο δείγμα. Αυτό υπονοεί ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 102

103 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ ότι οι αντιλήψεις για τη μετάβαση προς το Internet publishing είναι ακόμη περισσότερο αισιόδοξα κατευθυνόμενες από ό,τι η έρευνα έχει υποδείξει. Σύμφωνα με την παραπάνω μελέτη αποκαλύφθηκε ότι τα υψηλότερα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης υιοθετούν δραστήρια το Internet Publishing. Επιπλέον, και οι βιβλιοθηκάριοι και οι μη βιβλιοθηκάριοι έχουν παρατηρήσει τα σημαντικά σημάδια της μείωσης αναγνωστικού κοινού των εντύπων περιοδικών. Αν και το μέγεθος δειγμάτων είναι σχετικά μικρό, τα αποτελέσματα είναι ενδεικτικά των νέων τάσεων στο Internet Publishing. Η μετάβαση από τη συμβατική έκδοση στο Internet Publishing οδηγεί σε πολλές αλλαγές και σαφώς θα οδηγήσει σε περισσότερες αλλαγές στους τομείς της γνώσης που συμμετέχουν στην παραγωγή και την κατανάλωση άρθρων σε περιοδικά. Πολλά σημάδια της μετάβασης στο Internet publishing είναι αξιοπρόσεχτα, όπως η ψηφιακή αναλογική μεταλλαγή των εγγράφων των συμβατικών βιβλιοθηκών, η μείωση των εισπράξεων των βιβλιοθηκών λόγω της απόκλισης των κεφαλαίων στις δραστηριότητες Διαδικτύου, η εμφάνιση των βιβλιοθηκών Διαδικτύου προσφερόμενες από τους μη παραδοσιακούς ιδιοκτήτες βιβλιοθηκών, η περάτωση των λιγότερο-αποδοτικών ή υποαπασχολούμενων βιβλιοθηκών, η συσκότιση των παραδοσιακών ρόλων των εκδοτών και των βιβλιοθηκών, και η άμεση έκδοση των άρθρων από τους συγγραφείς. [32] 8. Συμπεράσματα Μελλοντική Εργασία Στην προσπάθειά μας να αναλύσουμε το e-publishing και τις πτυχές του ασχοληθήκαμε, πέρα από τη βιβλιογραφική έρευνα και με την υλοποίηση ενός εικονικού site. Στο site αυτό χρησιμοποιήσαμε push τεχνολογίες με σκοπό να προτείνουμε κάποιες διαδικτυακές εφαρμογές οι οποίες θα διευκολύνουν τους χρήστες στην εύρεση πληροφοριών του ενδιαφέροντός τους. Κάνοντας μία έρευνα για τις υπηρεσίες που προσφέρουν ανάλογα sites στον ελληνικό χώρο παρατηρήσαμε κάποιες ελλείψεις στο χώρο των ηλεκτρονικών ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 103

104 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ εκδόσεων. Για παράδειγμα, δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε έναν ιστοχώρο που να προσφέρει δυνατότητες επικοινωνίας χρηστών με κοινά ενδιαφέροντα μέσω ενός forum. Επίσης, δεν βρέθηκε κάποιο site που να αλλάζει το περιεχόμενό του δυναμικά ανάλογα με τις προτιμήσεις του εκάστοτε χρήστη. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο απαιτείται η χρήση user profiles τα οποία θα ανανεώνονται δυναμικά με βάση το ιστορικό πλοήγησης των χρηστών. Έχοντας κάνει τις παραπάνω παρατηρήσεις υλοποιήσαμε ένα εικονικό site συνδρομητικής ψηφιακής βιβλιοθήκης το οποίο περιέχει ένα forum συνάντησης συνδρομητών οι οποίοι μπορούν να ανταλλάξουν απόψεις πάνω σε βιβλία ή άλλου τύπου έγγραφα τα οποία έχουν διαβάσει ή σκοπεύουν να διαβάσουν. Επίσης, έχει γίνει πρόβλεψη για τη χρήση push τεχνολογιών αφού κατά την εγγραφή του χρήστη στο site δημιουργείται ένα user profile με τα ενδιαφέροντά του και το οποίο αργότερα, με τη χρήση της κατάλληλης εφαρμογής, θα μπορεί να ανανεώνεται ώστε να του αποστέλλονται αυτόματα μηνύματα που αφορούν βιβλία που πιθανόν να τον ενδιαφέρουν. Στο μέλλον σκοπεύουμε να δώσουμε μια πιο ολοκληρωμένη μορφή στο site έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις πραγματικές απαιτήσεις της εποχής μας. Επειδή όμως η εφαρμογή μας επικεντρώθηκε κυρίως στην εξυπηρέτηση των χρηστών και όχι τόσο στο εμπορικό κομμάτι μια αρχική κίνηση θα ήταν, πέρα από το να παρουσιάζουμε τα προϊόντα, να τα πουλάμε. Έτσι η προσθήκη ενός καλαθιού αγορών θα ήταν μια καλή λύση παρέχοντας στους χρήστες την δυνατότητα να κάνουν τις αγορές τους. Ακόμη στην προσπάθειά μας να προσελκύσουμε και ξένους χρήστες θα μπορούσε γίνει μετάφραση του site και σε άλλες γλώσσες έτσι ώστε να γίνεται κατανοητό και σε αυτούς. Τέλος, η προσθήκη των διαφημιστικών banners είναι και αυτός ένας μελλοντικός στόχος αφού αποτελεί μια σημαντική πηγή εσόδων. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 104

105 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ά Α1. Δημιουργία του e βιβλίου Από το εξής τμήμα θα μάθουμε πώς να δημιουργούμε το e-βιβλίο στο HTML, PDF και τα ηλεκτρονικά σχήματα αναγνωστών βιβλίων. HTML. Μια από τις επιλογές είναι να δημιουργηθεί το e-βιβλίο ως αρχείο HTML. Αυτή η μέθοδος σας δίνει την ευκαιρία να κάνετε το e-βιβλίο σας μια παραγωγή πολυμέσων, με animation, ήχο, βίντεο, κ.λπ. Τέτοια e-βιβλία μπορούν να παρουσιαστούν με δύο τρόπους: σαν Websites ή ως εκτελέσιμο αρχείο. [38] Δύο βασικά βήματα είναι : Nα δημιουργήσετε ένα βιβλίο ως ιστοσελίδα ή σειρά ιστοσελίδων. Να μετασχηματίσετε αυτές τις ιστοσελίδες σε εκτελέσιμα αρχεία (EXE). Τώρα ας εξετάσουμε κάθε βήμα: Πρώτα πρέπει να μετασχηματίσετε το κείμενο του βιβλίου σας σε μορφή HTML. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί συντάκτες HTML, μερικοί από αυτούς είναι ελεύθεροι, και μερικοί είναι πολύ ακριβοί και επαγγελματικοί. [38] α) Εάν έχετε γνώση εργασίας HTML που σημαίνει, εάν μπορείτε να δημιουργήσετε μία απλή ιστοσελίδα χρησιμοποιώντας μόνο έναν συντάκτη κειμένων και ένα browser, θα ξέρετε ποιο λογισμικό θα προτιμούσατε για τη δημιουργία των αρχείων HTML. β) Εάν όχι, μπορείτε να δοκιμάσετε ένα "Ό,τι Βλέπετε Αυτό Παίρνετε", ή τους WYSIWYG HTML συντάκτες, όπως η Microsoft Frontpage ή ο Netscape Composer για τη δημιουργία των αρχείων HTML. Υπάρχει μια καλή πιθανότητα να έχετε ήδη ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 105

106 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ ένα από αυτά τα προγράμματα εγκατεστημένα στον υπολογιστή σας. Και οι δύο συντάκτες HTML είναι εύχρηστοι ως επεξεργαστές κειμένου. γ) Ή μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το πρόγραμμα Microsoft Word : οι περισσότεροι σύγχρονοι επεξεργαστές λέξεων θέτουν την δυνατότητα να εξαχθεί ένα έγγραφο σε μορφή HTML (ακριβώς με το να σώσεις το αρχείου ως τύπο "εγγράφου HTML"). Μόλις έχετε τις σελίδες HTML σας έτοιμες, μπορείτε να τις μετασχηματίσετε στο e-βιβλίο. Αυτή η διαδικασία καλείται "μεταγλώττιση" ("η μεταγλώττιση" είναι η διαδικασία όταν μεταφράζει ένας υπολογιστής τον κώδικα που γράφεται σε μια γλώσσα υπολογιστών σε μια εκτελέσιμη μορφή) και είναι αρκετά εύκολο να το κάνει με το ειδικό λογισμικό. Το λογισμικό μεταγλωττιστών HTML συμπιέζει τα κανονικά αρχεία HTML σε ένα αυτό-εξαγόμενο εκτελέσιμο αρχείο (EXE). Ο καθένας μπορεί να «φορτώσει» και να δει τα e-βιβλία που παράγονται με οποιοδήποτε λογισμικό μεταγλωττιστών χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε browser Διαδικτύου. [38] αρχεία EXE. Υπάρχουν πολλά προγράμματα για μεταγλώττιση των αρχείων HTML σε Για παράδειγμα: HyperMaker HTML ( Neobook ( E-ditor ( E-book Wizard ( Και πολλά άλλα στο Μόλις δημιουργηθεί το βιβλίο σας, το επόμενο πράγμα που ίσως χρειαστεί να κάνετε είναι να το έχετε έτοιμο για «φόρτωση» απ το Internet. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να περιορίσετε το μέγεθος του αρχείου του e-βιβλίου, έτσι ώστε να «φορτώνεται» γρήγορα στον υπολογιστή του πελάτη. Το WinZip ( είναι ένα δημοφιλές πρόγραμμα συμπίεσης, το οποίο ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 106

107 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ καθιστά αυτόν τον σκοπό εύκολο. Επιλέγετε τα αρχεία που θέλετε να συμπιέσετε, και το λογισμικό κάνει τα υπόλοιπα. Το αρχείο έπειτα θα έχει ένα όνομα όπως "myebook.zip1" [38] Τώρα χρειάζεστε έναν τρόπο, για τους αναγνώστες χωρίς WinZip, να είναι σε θέση να αποσυμπιέσουν το αρχείο. Για αυτό κάνετε δεξί κλικ στο συμπιεσμένο αρχείο του e-βιβλίου και επιλέγετε την επιλογή "δημιουργήστε τον self-extractor για να το μετασχηματίσετε σε εκτελέσιμο αρχείο. Το μόνο πράγμα που μένει να γίνει είναι να το διαβιβάσετε στον κεντρικό υπολογιστή του δικτύου σας. Είναι η ίδια διαδικασία όπως η διαβίβαση μίας ιστοσελίδας. [38] PDF. Η μορφή Adobe Acrobat ή το PDF είναι μία από τις μορφές που συντηρούν τη μορφοποίηση του κειμένου ανεξάρτητα από τον τύπο της χρησιμοποιηθείσας μηχανής, και έχει γίνει ένα πρότυπο βιομηχανίας για τη διανομή των εγγράφων με την ηλεκτρονική μορφή. Με μια εφαρμογή ελεύθερου θεατή, όπως τον Adobe Acrobat Reader, καθένας μπορεί να επιδείξει και να τυπώσει τα αρχεία PDF από τον υπολογιστή του. Τα έγγραφα με το σχήμα PDF μοιάζουν ακριβώς όπως μια τυπωμένη σελίδα. [38] Ο ευκολότερος τρόπος να δημιουργηθούν τα αρχεία Adobe PDF είναι να χρησιμοποιηθεί το πρόγραμμα Adobe Acrobat. Ο Acrobat σας επιτρέπει να μετατρέψετε οποιοδήποτε έγγραφο - συμπεριλαμβανομένων των ολόκληρων Websites - σε ένα φορητό αρχείο μορφής Adobe Acrobat (PDF), με την αρχική εμφάνισή του να συντηρείται, και να το διανείμει έπειτα για να φαίνεται και να εκτυπώνεται σε οποιοδήποτε σύστημα. Τα αρχεία Adobe Acrobat μπορούν να έχουν υπερ-συνδέσμους και δείκτες, δίνοντας τους έναν άνετο τρόπο ανάγνωσης για εκείνους που επιλέγουν να μην τυπώσουν τη δημοσίευση. Υπάρχουν επίσης νέα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ασφάλειας που εισάγονται από το Adobe, για να βοηθήσουν να προστατεύσουν τα δικαιώματα εγγράφων και την αναρμόδια διανομή. Τα αρχεία PDF μπορούν να δημοσιευθούν και να διανεμηθούν οπουδήποτε: εκτυπωμένα, συναπτόμενα σε , στους εταιρικούς κεντρικούς υπολογιστές, ταχυδρομημένα στα Websites, ή στο CD-ROM. [38] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 107

108 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εάν έχετε το λογισμικό Adobe Acrobat 4.0 εγκατεστημένο στον υπολογιστή σας, μπορείτε να δημιουργήσετε αρχεία Adobe Acrobat PDF από πολλές δημοφιλείς εφαρμογές δημιουργίας. Εδώ είναι τα βήματα πώς να δημιουργήσετε αρχείο Adobe PDF από αρχείο Microsoft Word : [38] Ανοίξτε το έγγραφο σε Microsoft Word. Κλικάρετε το κουμπί Create Adobe PDF στην μπάρα εργασίας (task bar) ή επιλέξτε File > Create Adobe PDF. Στο General Panel, επιλέξτε Use Acrobat Distiller, και έπειτα επιλέξτε Print μέσω του εκτυπωτή Distiller. Κατόπιν επιλέξτε ebookoptimized από το Distiller Settings στο pull-down μενού. Κλικάρετε Create. Το έγγραφο PDF παράγεται, τοποθετείται στον ίδιο φάκελο με το αρχικό έγγραφο, και ανοίγετε έπειτα στο Acrobat. Το λογισμικό Adobe Acrobat μπορεί να ληφθεί στο Website της Adobe Acrobat Α2. Χαρακτηριστικά ενός αξιόλογου e-βιβλίου Παρακάτω παραθέτουμε μερικές χρήσιμες πληροφορίες όσον αφορά την δημιουργία ενός e-βιβλίου. Εφαρμόζοντας αυτές θα μεγιστοποιήσετε τις πιθανότητες να δημιουργήσετε ένα σωστό e-βιβλίο : [38] Δημιουργήστε έναν κατάλογο στον υπολογιστή σας για να περιλάβετε όλα τα αρχεία για το e-βιβλίο σας. Αυτά τα αρχεία θα περιλαμβάνουν το HTML, τα γραφικά, τα backgrounds, κ.λπ. Τα e-βιβλία πρέπει να περιέχουν κείμενο κυρίως. Προσπαθήστε να περιορίσετε τα banner σας σε ένα ανά σελίδα. Για να κρατήσετε το μέγεθος αρχείων σας χαμηλό, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μόνο τα non-animated banners. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 108

109 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Τα e-βιβλία είναι γενικά μορφοποιημένα σε ανάλυση μικρής οθόνης έτσι σιγουρευτείτε ότι οι σελίδες σας είναι ορατές μέσω οποιουδήποτε μεγέθους οθόνης. Συμπεριλάβετε τις καλές συνδέσεις «πλοήγησης» σε όλες τις σελίδες σας. Για μαζική διανομή, σιγουρευτείτε ότι περιλαμβάνετε μια σύντομη παράγραφο στην κύρια σελίδα σας όσον αφορά τα πνευματικά δικαιώματα και τη διανομή σας. Καταχωρήστε το e-βιβλίο σας με την αντιπροσωπεία ISBN. Εάν ενδιαφέρεστε πραγματικά για την e-έκδοση, πηγαίνετε στο EPIC (Electronically Published Internet Connection) (ηλεκτρονικά δημοσιευμένη σύνδεση με το Διαδίκτυο) - θα χρειαστείτε όλη την υποστήριξη που μπορείτε να πάρετε. Α3. Δημιουργώντας το e περιοδικό Η δημιουργία του ηλεκτρονικού περιοδικού ως περιοδική δημοσίευση σημαίνει την δημιουργία Website, η οποία θα ανανεώνεται τακτικά. Έτσι προτού στραφούμε στη διαδικασία δημιουργίας e-περιοδικού διαθέσιμο στο WWW, πρέπει να αφιερώσουμε κάποιο χρόνο για τις βασικές έννοιες του World Wide Web : [5] Το World Wide Web Είναι γεγονός πως σε διάστημα μιας μόλις δεκαετίας, το παγκόσμιο διαδίκτυο έχει εξελιχθεί από μία απλή ερευνητική δραστηριότητα σε μια απέραντη αποθήκη πληροφοριών και σε ένα νέο μέσο επικοινωνίας. Σε αντίθεση με τα άλλα μεγάλα δίκτυα του προηγούμενου αιώνα (όπως είναι το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, το τηλεφωνικό δίκτυο και τα συστήματα εθνικών οδών και σιδηροδρόμων) ο παγκόσμιος ιστός δεν διαθέτει κάποια μηχανική αρχιτεκτονική. Αντίθετα μπορεί να ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 109

110 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ περιγραφεί ως ένα ιδεατό δίκτυο που αποτελείται από σελίδες πληροφοριών και υπέρ-συνδέσμους και χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη περισσότερων του ενός δισεκατομμυρίου σελίδων οι οποίες διασυνδέονται μεταξύ τους, και δημιουργούνται από τις ασυντόνιστες ενέργειες δεκάδων εκατομμυρίων χρηστών. Η ανάλυση της δομής του ιστού οδηγεί σε βελτιωμένες μεθόδους προσπέλασης και κατανόησης των διαθέσιμων πληροφοριών, δια της σχεδίασης βελτιστοποιημένων μηχανών αναζήτησης, αυτόματων μεταγλωττιστών καταλόγων, υπηρεσιών συγκεντρωτικής αναζήτησης, και εργαλείων επιλογής περιεχομένου. Ας σημειωθεί ωστόσο, πως πέρα από τη χρήση αυτών των εφαρμογών, η εμφάνιση ενός ολοένα και αυξανόμενου ποσοστού της ανθρώπινης γνώσης και επικοινωνίας στο παγκόσμιο Διαδίκτυο, προσφέρουν μια πρωτοφανή ευκαιρία για τη χαρτογράφηση και την ανάλυση των ενδιαφερόντων και των σχέσεων μέσα στην κοινωνία, όπως αυτά απεικονίζονται στο περιεχόμενο και τους συνδέσμους του παγκόσμιου ιστού. Δομή ενός ιστοχώρου Τα Websites είναι στην καρδιά του World Wide Web. Ένα Website είναι μια τοποθεσία διοικούμενη από ένα άτομο, μια ομάδα, μια οργάνωση ή μια επιχείρηση που παρέχει τις πληροφορίες για τους συγκεκριμένους τομείς ενδιαφέροντος, προϊόντων, υπηρεσιών, γενικής γνώσης και τα λοιπά. Ο Ιστός έχει εκατομμύρια Websites, κάθε ένα από τα οποία περιέχει πολλές ιστοσελίδες. Αυτές οι σελίδες χρησιμοποιούν το κείμενο, τη γραφική παράσταση, τα animations, και μερικές φορές τα στοιχεία πολυμέσων όπως τις τηλεοπτικές επιλογές και τους ήχους. Τα Websites περιέχουν συχνά συνδέσεις με άλλα Websites. Η σύνδεση μεταξύ των Websites κλικάροντας σε αυτές τις συνδέσεις είναι γνωστή ως "κάνοντας surfing " στον Ιστό. [36] Το Website Οι ιστοσελίδες συγκεντρώνονται μαζί στα Websites. Τα Websites περιέχουν όλες τις σελίδες που αναπτύσσονται από ένα άτομο ή μια επιχείρηση για ένα ορισμένο θέμα. Κάθε Website έχει ένα άνοιγμα, ή μία αρχική σελίδα. Συχνά η αρχική σελίδα θα παρέχει έναν χάρτη περιοχών ή μία λίστα περιεχομένου του Website. Με το κλικάρισμα στις εισαγωγές μέσα σε αυτήν την λίστα, θα συνδεθείτε με τις σελίδες ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 110

111 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ που συσχετίζονται σε κάθε είσοδο. Θα σας παρέχετε συνήθως μια επιλογή να επιστρέψετε στην αρχική σελίδα από κάθε μια από αυτές τις σελίδες. [36] Η ιστοσελίδα Τα Websites περιέχουν ιστοσελίδες. Ποικίλλουν στο μέγεθος από μερικές διασυνδεμένες σελίδες στα επιχειρηματικά sites που περιέχουν τις εκατοντάδες των περίπλοκων κατασκευασμένων σελίδων. Εάν η ιστοσελίδα είναι μεγαλύτερη από το πλήρης-οθόνης παράθυρο του browser σας, ή την ορατή περιοχή του παραθύρου του browser στην οθόνη σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις κυλιόμενες μπάρες που βρίσκονται στη δεξιά πλευρά και μερικές φορές στη βάση της οθόνης για να φέρουν τις πληροφορίες σε θέα. Κλικάροντας τα βέλη στις κυλιόμενες μπάρες θα κινήσει τις πληροφορίες πάνω-κάτω, ή αριστερά και δεξιά, για να σας επιτρέψει να τις δείτε. [36] Τα συστατικά των διευθύνσεων των Websites ή URLs Κάθε Website έχει μια συγκεκριμένη θέση στο Διαδίκτυο. Μια μοναδική διεύθυνση Ιστού ή ένα URL (Uniform Resource Locator) (Ομοιόμορφος Εντοπιστής των Πόρων) διατίθεται σε κάθε ιστοσελίδα που επιτρέπει τον browser σας να το εντοπίσει. Παραδείγματος χάριν, μία ιστοσελίδα της εθνικής βιβλιοθήκης της Λιθουανίας έχει το URL : [36] Το αντιπροσωπεύει το Υπερκείμενο Πρωτόκολλο Μεταφοράς και δείχνει ότι η θέση που επιδιώκετε είναι στον Ιστό. Το " " είναι το κυρίως όνομα (domain name). Το " www " αντιπροσωπεύει το World Wide Web. Αυτό δείχνει ότι αυτό το site είναι ένα Website, αν και δεν χρησιμοποιείται πάντα. Το " Inb δείχνει την αρχική σελίδα του website της επιχείρησης. Το " lt σημαίνει ότι προέρχεται από τη Λιθουανία. Οι αμερικανικές επιχειρήσεις και οι πολυεθνικές χρησιμοποιούν συνήθως το "com" που αντιπροσωπεύει εμπορικό σκοπό και σπάνια χρησιμοποιούν μια επέκταση χωρών, αν και οι επιχειρήσεις έξω από τις ΗΠΑ τώρα, μερικές φορές επίσης χρησιμοποιούν το.com. Οι επεκτάσεις URL είναι μέσα με τα οποία ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 111

112 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ μπορείτε να προσδιορίσετε τον τύπο κατηγορίας στον οποίο ένα Website εμπίπτει, αν και γίνονται όλο και περισσότερο συγκεχυμένες. Άλλες επεκτάσεις περιλαμβάνουν : [36] αc - ακαδημαϊκά ιδρύματα (εκτός από τις ΗΠΑ) edu - εκπαιδευτικές μη κερδοσκοπικές οργανώσεις ιδρυμάτων (συνήθως ΗΠΑ) gov - κυβερνητικές περιοχές mil στρατιωτικές net - επιχειρήσεις βιομηχανίας Διαδικτύου org μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, όπως οι φιλανθρωπίες. Η επέκταση χωρών δείχνει όπου ένα site φιλοξενείται. Μπορείτε συνήθως να βρείτε τι αντιπροσωπεύει η επέκταση χωρών. Το "En" φαίνεται πιθανό να γίνει μια νέα επέκταση που δείχνει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Μερικά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα..gr - Ελλάδα.ar - Αργεντινή.at - Αυστρία.ca - Καναδάς.de - Γερμανία.fi - Φινλανδία.it - Ιταλία.uk - Ηνωμένο Βασίλειο Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως η χρήση του παγκόσμιου διαδικτύου σε εφαρμογές επικοινωνίας και εμπορίου, επιφέρει δραματικές μεταβολές και στον τρόπο με τον οποίο λαμβάνει χώρα η ροή και η ανταλλαγή της πληροφορίας. Ένα κλασσικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η δομή του ιστού επηρεάζει τη λειτουργία και τα κέρδη μιας επιχείρησης, είναι ένας δικτυακός τόπος μιας εταιρείας ο οποίος χαρακτηρίζεται από ένα μικρό αριθμό συνδέσμων σε σχέση με αυτόν κάποιας άλλης εταιρείας. Είναι προφανές πως αυτός ο τρόπος σύνδεσης θα οδηγήσει σε μικρότερο πλήθος επισκέψεων σε αυτή τη σελίδα σε σχέση με ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 112

113 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ αυτή της ανταγωνιστικής εταιρείας, με προφανές αποτέλεσμα τη μείωση της διαφήμισης και των κερδών που θα προκύψουν από αυτή. Η κατάσταση αυτή μπορεί να βελτιωθεί με την προσθήκη της σελίδας σε μία ή περισσότερες μηχανές αναζήτησης, διαδικασία που θα οδηγήσει στην αύξηση του πλήθους των επισκέψεων σε αυτή τη σελίδα και στη βελτίωση της εικόνας της στο χώρο στον οποίο αυτή λειτουργεί και κινείται. [5] Α4. Τα βασικά στάδια δημιουργίας του e-περιοδικού Δεδομένου ότι τώρα καταλαβαίνουμε τις βασικές έννοιες για το τι σημαίνει το WWW, το Website, η ιστοσελίδα και το URL, μπορούμε να στραφούμε στη δημιουργία του e-περιοδικού. Τα βασικά στάδια της διαδικασίας είναι τα ακόλουθα: [36] Προγραμματισμός - εδώ πρέπει να σκεφτείτε για την ιεραρχική δομή του e- περιοδικού σας : είναι η «πλοήγηση», η λογική σύνθεση, κ.λπ. Δημιουργώντας το περιεχόμενο - το περιεχόμενο είναι το ουσιαστικό μέρος του e-περιοδικού σας. Σχεδιασμός - το Website σας πρέπει να φανεί όχι μόνο πληροφοριακό αλλά και ελκυστικό επίσης. Πραγματοποίηση - σε αυτή τη φάση πρέπει να περιγράψετε τη δομή των e- περιοδικών στο HTML, να προγραμματίσετε τα χειρόγραφα, να δημιουργήσετε συνδέσεις μεταξύ των σελίδων, να δημιουργήσετε το σχέδιο, να στείλετε τη δημοσίευση στον server και να την δοκιμάσετε. Αναπτύσσοντας - μην ξεχάστε το Website σας. Προσπαθήστε να το ανανεώνετε αρκετά συχνά, να αλλάζετε υλικό, προσθέτοντας καινούρια και ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 113

114 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ αφαιρώντας παλαιά στοιχεία - αυτό θα καταστήσει το site σας ελκυστικότερο στους χρήστες. Τώρα θα συζητήσουμε με τον πιο λεπτομερή τρόπο δύο πολύ σημαντικά στάδια της παραγωγής e-περιοδικών : σχεδιασμό και πραγματοποίηση. Σχεδιασμός Προτού να αρχίσετε την εργασία με το συντάκτη HTML, πρέπει να ξοδέψετε κάποιο χρόνο στον προγραμματισμό του μελλοντικού e-περιοδικού σας. Πρέπει να προετοιμάσετε το project αυτού - είναι ένα από τα σημαντικότερα στάδια της εργασίας σας. Πρέπει να προγραμματίσετε τους στόχους του project, τους πόρους και τις δημιουργικές δυνατότητες, και να κάνετε ένα πρόγραμμα των εργασιών, επίσης. Όσο περισσότερες λεπτομέρειες και πιθανά λάθη προβλέπετε σε αυτή τη φάση, τόσο ευκολότερο θα είναι για σας να κάνετε τη δημοσίευσή σας πραγματικότητα. Για αυτό θα πρέπει να απαντήσετε σε μερικές ερωτήσεις : [36] ποιος θα είναι ο τύπος αυτού του e-περιοδικού; Όπως αναφέρθηκε πριν, τα e-περιοδικά μπορεί να είναι "παράλληλα εκδιδόμενα" ή "καθαρά ηλεκτρονικές" εκδόσεις. Εάν ο στόχος των προσπαθειών σας είναι να δημιουργήσετε έναν ηλεκτρονικό κλώνο της εκτυπωμένης δημοσίευσης σας, τότε ο ευκολότερος τρόπος είναι να τεθούν οι πληροφορίες από την εκτυπωμένη έκδοση σας στο Website του e- περιοδικού (εδώ θα πρέπει να αποφασίσετε, εάν βάζετε ολόκληρο το υλικό από την τυπωμένη δημοσίευση, ή μόνο το σημαντικότερο, ή ίσως μόνο τις περιλήψεις των άρθρων). Φυσικά, μπορείτε να επεκτείνετε το υλικό και τις δυνατότητες της εκτυπωμένης έκδοσης με την προσθήκη μερικών πολυμέσων ή chat room στην ηλεκτρονική έκδοσή σας, παραδείγματος χάριν. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 114

115 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εάν αρχίζετε το απολύτως νέο και αμιγώς ηλεκτρονικό περιοδικό, οι δυνατότητές σας είναι πολύ πιο ευρύτερες : μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διάφορα πολυμέσα κ.λ.π... Σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να ξοδέψετε περισσότερο χρόνο στην προετοιμασία του project για την δική σας έκδοση, καθώς έχετε να λάβετε σημαντικές αποφάσεις για τη δομή και την τακτικότητα του e-περιοδικού σας. Ποιο θα είναι το ύφος του Website σας - πρέπει να το σκεφτείτε προκειμένου να βρείτε κατάλληλο σχέδιο, γραφικά, προγραμματισμό, κ.λπ... Αυτό θα σας βοηθήσει να καταστήσετε τη μορφή κατάλληλη για το περιεχόμενο. Ποια θα είναι η ιεραρχική δομή των αρχείων στο Website σας; Πρέπει να το προβλέψετε προκειμένου να δημιουργηθεί το ιεραρχικό "δέντρο των φακέλων" εκεί που θα τοποθετείτε τα έγγραφά σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να δημιουργήσετε το site με εύκολη και κατανοητή «πλοήγηση», κατάλληλη για τους αναγνώστες σας. Ποια θα είναι η ιεραρχία των χωριστών εγγράφων; Πώς θα οργανώσετε τους δεσμούς μεταξύ των εγγράφων του site. Ποιες σελίδες θα είναι βασικές και ποιες θα είναι αξιόπιστες; Σκεφτείτε να κάνετε πλοήγηση μεταξύ των διάφορων εγγράφων και των μερών τους. Πόσο συχνά θα κυκλοφορείτε τους νέους τόμους του e-περιοδικού που σημαίνει, να ανανεώνετε το Website σας; Κάντε ένα πρόγραμμα της νέας κυκλοφορίας του τόμου και ακολουθήστε την. Θυμηθείτε ότι ίσως δεν είναι απαραίτητο να ανανεώνονται κάθε φορά όλα τα μέρη του e -περιοδικού σας - μερικά μπορούν να είναι σταθερά (ο κατάλογος των προτεινόμενων συνδέσεων, παραδείγματος χάριν). Σχεδιάστε τη ροή του site σας σε χαρτί πριν προσπαθήσετε να το τοποθετήσετε στον Ιστό. Προσπαθήστε να δημιουργήσετε ένα πλαίσιο του μελλοντικού e-περιοδικού σας. Προσπαθήστε να κάνετε ένα πρότυπο των φακέλων και των εγγράφων του Website σας σε χαρτί, σκεπτόμενος ποιο είδος πληροφοριών θα υποβάλετε σε κάποιο φάκελο, και ποιοι θα είναι οι δεσμοί ορισμένων φακέλων και υποφακέλων. Μπορείτε να ζωγραφίσετε σε χαρτί τη δομή του e-περιοδικό- "ένα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 115

116 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ δέντρο". Αυτό θα σας βοηθήσει πολύς καθιστώντας τη πλοήγηση του e-περιοδικού σας άνετη - και αυτό είναι πολύ σημαντικό για το χρήστη. [36] Πραγματοποίηση Ι: Σύνθεση του Website Οι ιστοσελίδες δημιουργήθηκαν, χρησιμοποιώντας τον απλό προσωπικό υπολογιστή, από δύο στάδια: [36] Δημιουργία και έλεγχος των σελίδων στον υπολογιστή Δημοσίευση των σελίδων στον Ιστό. Θα χρειαστείτε δύο είδη προγραμμάτων για το e-περιοδικό: [36] Συντάκτης HTML - για να δημιουργήσετε ιστοσελίδες Browser (φυλλομετρητής) για να δείτε πώς οι δημιουργημένες ιστοσελίδες φαίνονται στην οθόνη. Ένας browser σας επιτρέπει να εισαχθείτε και να βρείτε τον δρόμο σας γύρω από το Διαδίκτυο. Ενώ είστε στο Διαδίκτυο, ο browser, όπως το λειτουργικό σύστημα, θα λειτουργεί πάντα στο παρασκήνιο, παρέχοντας το πλαίσιο στο οποίο εργάζεστε. Σας επιτρέπει να ανακτάτε και να επιδεικνύετε σελίδες από τον Ιστό, να αποθηκεύετε τοποθεσίες σελίδων για μελλοντική αναφορά, σύνδεση με τις εγκαταστάσεις αναζήτησης και να αποθηκεύετε τις πληροφορίες από τον Ιστό μόνιμα. Υπάρχουν δύο κύριοι browsers της Microsoft Internet Explorer και Netscape Navigator - αν και υπάρχουν άλλοι διαθέσιμοι όπως ο Neo-Planet και η Opera. Ο Internet Explorer και ο Navigator δουλεύουν με τον ίδιο σχεδόν τρόπο και γενικά έχουν παρόμοιες, αλλά όχι ταυτόσημες, εντολές και σχεδιαγράμματα. Προς το παρόν ο δημοφιλέστερος browser είναι ο Microsoft Internet Explorer - χρησιμοποιείται περίπου από το 80% των χρηστών Διαδικτύου σε όλο τον κόσμο. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 116

117 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Πραγματοποίηση ΙΙ: Δημοσίευση στο Δίκτυο Για να κάνετε τα e-περιοδικά σας διαθέσιμα στο Δίκτυο χρειάζεστε έναν οικοδεσπότη (host). Αυτός θα πάρει τη μορφή ενός υπολογιστή που είναι μόνιμα συνδεδεμένος στο Web, ο οποίος θα λειτουργεί σαν ο host server (διακομιστής) για το Website σας. Πολλοί ISP παρέχουν ελεύθερο χώρο δικτύου (Webspace) στους εγγεγραμμένους με αυτούς, και υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ελεύθερου online περιεχομένου και host κοινοτήτων που παρέχουν βοήθεια κατασκευάζοντας και «φορτώνοντας» sites, φιλοξενώντας τους. Για παράδειγμα : [36] Virtual Avenue ( Atmosphere Community ( NBCi My Website ( PiterWeb ( Escalix-Freepage ( Phrantic s Tralerpark ( Χρησιμοποιώντας ένα site της κοινότητας σημαίνει ότι το Website URL σου μπορεί να είναι κάπως μπλεγμένο και θα περιλαμβάνει πιθανώς το όνομα του site της κοινότητας. Παρόμοια, εάν χρησιμοποιήσεις το ISP σου σαν host, το URL για το Website σου θα περιλαμβάνει πιθανώς το όνομα του ISP. Εντούτοις, μπορεί να είναι σε θέση να «φιλοξενήσουν» το site σου με ένα κυρίως όνομα της επιλογής σου, αλλά μπορεί να χρεώσουν ένα επιπρόσθετο κόστος για αυτήν την υπηρεσία. Το κυρίως όνομα μπορεί να είναι σημαντικό εάν προσπαθείτε να προσελκύσετε το μέγιστο αριθμό επισκεπτών στο site σας. Πολλοί προτιμούν να χρησιμοποιούν ένα ξεχωριστό κυρίως όνομα επειδή κάνει το site να μοιάζει πιο επαγγελματικό απ ότι αν είχε προηγηθεί με ένα ISP ή Web host όνομα υπηρεσιών. Επίσης θα κάνει το site ευκολότερο για κάποιον να το βρει. Για να έχετε το δικαίωμα να χρησιμοποιήσετε ένα κυρίως όνομα (domain name) θα πρέπει να το νοικιάσετε από ένα απ τα domain name εγγραφής εταιριών όπως NetNames. [36] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 117

118 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Θα χρειαστείτε ειδικό λογισμικό για να τοποθετήσετε το e-περιοδικό στον web server. Θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε το Netscape Navigator για να το κάνετε αυτό, αλλά δεν έχετε πολύ έλεγχο με αυτόν τον τρόπο. Ο καλύτερος τρόπος είναι να χρησιμοποιείτε το ειδικό FTP λογισμικό. Το FTP αντιπροσωπεύει το File Transfer Protocol(Πρωτόκολλο Μεταφοράς Αρχείου). Αυτό το λογισμικό κάνει δυνατό το γεγονός να βάζετε αρχεία στο ευρετήριό σας, και να τα παίρνετε ξανά. [36] Τα περισσότερα FTP λογισμικά έχουν δύο παράθυρα : το αριστερό που δείχνει τον υπολογιστή και το δεξί που δείχνει το web server. Μοιάζει πολύ περισσότερο με το Norton Commander ή το Windows Commander. Μπορείτε να δείτε ακριβώς τι είναι στον υπολογιστή σας και τι στον server. Ένα από τα πιο πολύχρησιμοποιημένα προγράμματα είναι το WS_FTP. Η διαδικασία μετά περιέχει τρία αρκετά απλά βήματα : [36] 1. Σύνδεση με τον server 2. Μεταφορά αρχείων 3. Έλεγχος Μετά από αυτό, το e-περιοδικό σας θα μπορεί να είναι προσβάσιμο για όλο τον κόσμο να το επισκεφτεί. Α5. Χαρακτηριστικά ενός σωστού e-περιοδικού - Πρακτικές συμβουλές Εδώ υπάρχουν και μερικές συμβουλές που θα πρέπει να έχετε στο μυαλό σας όταν δημιουργείται το e-περιοδικό σας : [36] Ελαχιστοποιείστε τον χρόνο «φόρτωσης» του εγγράφου κάνει την ιστοσελίδα σας απλή μα εντυπωσιακή ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 118

119 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Χρησιμοποιείστε τα χρώματα προσεκτικά τα πολύχρωμα και αναμειγμένα φόντα μπορούν να «πνίξουν» το κείμενο. Κρατήστε τις παραγράφους σας με 2-3 προτάσεις η κάθε μία Χρησιμοποιείστε επικεφαλίδες Χρησιμοποιείστε λίστες Χρησιμοποιείστε την έντονη γραφή για να φωτίσετε σημαντικές πληροφορίες Προσέξτε για τις πολλές γραμματοσειρές και το μέγεθός τους. Ένας καλός κανόνας στο παραδοσιακό σχέδιο εκτύπωσης είναι δύο στυλ γραμματοσειρών και δύο μεγέθη γραμματοσειρών, ένα για τις επικεφαλίδες και ένα για το κυρίως σώμα. Η «πλοήγηση» πρέπει να είναι εύκολη. Οι μπάρες «πλοήγησης», οι οποίες είναι ένα απλό σετ κουμπιών ή κειμένου, πρέπει να επαναλαμβάνονται σε κάθε σελίδα στο site συνήθως στην κορυφή, στα αριστερά ή κάτω. Σιγουρευτείτε ότι τις εντοπίζετε στο ίδιο μέρος σε κάθε σελίδα. Είναι επίσης καλή ιδέα να επιτρέπεται τους ανθρώπους να γνωρίζουν που βρίσκονται ακριβώς σε κάθε στιγμή. Μπορείτε να το πετύχετε αυτό έχοντας το κουμπί της σελίδας όπου βρίσκονται ελαφρώς αλλαγμένο στην εμφάνιση, για παράδειγμα κάπως πιο θολό ή πιο έντονο ή άλλου χρώματος. Κάθε μπάρα «πλοήγησης» πρέπει να περιλαμβάνει ένα κουμπί αρχικής σελίδας (home page button),να συνδέει τις πληροφορίες, και αν το site είναι μεγάλο ένα πίνακα σελίδων ή ένα χάρτη των site. Ένας χάρτης των site θα δείξει ένα ολοκληρωμένο περίγραμμα του site. Οι δυνατότητες αναζήτησης είναι άλλη μια καλή ιδέα και επιτρέπουν τους ανθρώπους να διεξάγουν μίας ή δύο λέξεων αναζήτηση του site σας και να πάρουν πίσω μία πιθανή λίστα σελίδων ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 119

120 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των γραφικών : Πλεονεκτήματα : τα γραφικά μπορεί να δημιουργήσουν συνοχή επιτρέποντας τους επισκέπτες σας να γνωρίζουν ότι βρίσκονται στο site σας σε κάθε σελίδα. Τα γραφικά μπορούν να βοηθήσουν στην «πλοήγηση». Ένα κουμπί / background theme set θα επιφέρει συνοχή και θα βοηθήσει τους επισκέπτες σας να βρουν τα πάντα για τις σελίδες σας. Τα γραφικά μπορούν να δώσουν στο site σας μία επαγγελματική εμφάνιση που θα βοηθήσει την αξιοπιστία σας. Μειονεκτήματα : τα γραφικά μπορούν να ενοχλήσουν ή να μπερδέψουν τους ανθρώπους τα δυνατά και φασαριόζικα κινούμενα σχέδια το κάνουν δύσκολο να διαβαστεί το κείμενο. Τα γραφικά μπορούν να μειώσουν το χρόνο «φορτώσεως» ενός αρχείου από το Διαδίκτυο Βρείτε πολλούς τρόπους να προωθήσετε το περιοδικό σας όπως: ανταποδοτικές / αμοιβαίες συνδέσεις, μηχανισμοί αναζήτησης, online ευρετήρια, το δικό σας newsletter (ενημερωτικό δελτίο - εξειδικευμένη περιοδική έκδοση). Το Web και η τεχνολογία αλλάζουν γρήγορα, γι αυτό προσπαθήστε να κρατήσετε το ρυθμό την ανάπτυξης με τους ακόλουθους τρόπους : εγγραφείτε στα newsletters, επισκεφτείτε καινούρια sites, επισκεφτείτε νέα sites όπου δίνουν δωρεάν συμβουλές πάνω στο web σχέδιο και / ή στην προώθηση, αγοράστε κάποια καλά βιβλία για το HTML,CGI, JavaScript, και Internet Marketing. Μην ξεχνάτε να ακολουθείτε το πρόγραμμά σας για νέα κυκλοφορία τόμου Πληροφορείτε τους χρήστες σχετικά με νέα, με προβλήματα που προκύπτουν και διορθώσεις του site σας. Μην ξεχνάτε να εγγράψετε το ηλεκτρονικό περιοδικό σας με ISSN. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 120

121 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Α6. Μέθοδοι κρυπτογραφίας Στη σημερινή εποχή διαθέτουμε πολύ πιο αποτελεσματικούς αλγόριθμους κρυπτογράφησης, οι οποίοι διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες : την κρυπτογράφηση ιδιωτικού κλειδιού ή τη συμβατική κρυπτογράφηση και την κρυπτογράφηση δημόσιου-ιδιωτικού κλειδιού που πρότειναν οι κρυπτολόγοι Diffie και Hellman το Η κρυπτογράφηση βρίσκει εφαρμογή σε πολλές δραστηριότητες εντός και εκτός Internet. Τα ψηφιακά κινητά τηλέφωνα, χάρη στην κρυπτογράφηση, παρέχουν μεγαλύτερη ασφάλεια στην επικοινωνία, η συνδρομητική τηλεόραση βασίζει στην κρυπτογράφηση όλη τη λειτουργία της και η νέα τεχνολογία αποθήκευσης ψηφιακού ήχου και εικόνας, το DVD, βασίζει επάνω σε παρόμοιες μεθόδους την προστασία από την πειρατεία. Στο Internet οι χρήστες χρησιμοποιούν σήμερα την κρυπτογράφηση για την προστασία των ηλεκτρονικών μηνυμάτων τους, ενώ υπηρεσίες, όπως το e-shopping και το e-banking, δεν θα υπήρχαν χωρίς αυτήν. Η ταχεία εξέλιξη του Internet ως μέσου ανταλλαγής κάθε είδους πληροφοριών θα σηματοδοτήσει μία αξιοσημείωτη αλλαγή στη χρήση της κρυπτογράφησης μέσα στα επόμενα χρόνια, με την πλήρη ενσωμάτωσή της σε κάθε δραστηριότητα, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο. Η τεχνολογία που κρύβεται πίσω από τις εφαρμογές της κρυπτογράφησης παρέχει σήμερα ένα ευέλικτο και ευρύ φάσμα εφαρμογών, ελαχιστοποιώντας το κόστος των συναλλαγών στα ανοικτά δίκτυα, όπως το Internet και τα intranets. Η συνεχιζόμενη πρόοδος στην ψηφιακή τεχνολογία θα φέρει ακόμα πιο αποτελεσματικούς και οικονομικούς αλγόριθμους κρυπτογράφησης. Πολλές εταιρείες στις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ιαπωνία, έχουν ήδη τη δυνατότητα να ενσωματώσουν κρυπτογραφία υψηλής ποιότητας στα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Η συνεχιζόμενη αύξηση στη ζήτηση των προϊόντων αυτών ανοίγει νέες θέσεις εργασίας και δημιουργεί νέες ευκαιρίες επαγγελματικής δραστηριότητας παγκοσμίως. [17] ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ Διάφορες πρωτοβουλίες για το θέμα της νομικής υπόστασης της ψηφιακής υπογραφής έχουν αναληφθεί σε εσωτερικό ή διεθνές επίπεδο σε διάφορες χώρες. Στην Αργεντινή την 11η Νοεμβρίου 1999 εξεδόθη σχετική νομοθετική ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 121

122 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ εξουσιοδότηση προς τις τηλεπικοινωνιακές αρχές της χώρας, που εισάγει επίσημα την έννοια της ψηφιακής υπογραφής ( Στον Καναδά την 1η Μαΐου 2000 ετέθη σε ισχύ σχετικός νόμος για τα ηλεκτρονικά έγγραφα και τις υπογραφές ( Στο Ισραήλ την 5η Μαρτίου 2000 εξεδόθη ο πρώτος νόμος σχετικά με τις ψηφιακές υπογραφές, όπου μεταξύ άλλων καθορίζονται η μοναδικότητα της υπογραφής σε σχέση με ένα έγγραφο και έναν υπογράφοντα, προϋποθέσεις λειτουργίας των Αρχών Πιστοποίησης κ.λπ. ( Στην Πορτογαλία υποβλήθηκαν ήδη προς ψήφιση δύο νομοσχέδια σχετικά με τις ψηφιακές υπογραφές και τις Αρχές Πιστοποίησης ( Στην Ιταλία την 19η Ιουνίου 2000 η Ιταλική Αρχή Τεχνολογιών Πληροφορικής εξέδωσε απόφαση σχετικά με τις ψηφιακές υπογραφές και τη λειτουργικότητά τους ( Στις ΗΠΑ από 1ης Οκτωβρίου 2000 ισχύει σχετικός νόμος με τον οποίο ρυθμίζονται όλα τα θέματα που αφορούν στις ψηφιακές υπογραφές ( και ( - Law No ). Στο Λουξεμβούργο την 14η Αυγούστου 2000 εξεδόθη σχετικός νόμος για τις ψηφιακές υπογραφές καθώς και άλλα ζητήματα ηλεκτρονικού εμπορίου ( Στη Νορβηγία την 29η Σεπτεμβρίου 2000 κατετέθη για ψήφιση στο Κοινοβούλιο νομοσχέδιο σχετικά με το ηλεκτρονικό εμπόριο και τις ψηφιακές υπογραφές και αναμένεται σύντομα να τεθεί σε ισχύ μετά από κάποιες τροποποιήσεις που ζητήθηκαν. Το σχέδιο υλοποιεί την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 1999/93/ΕC, ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 122

123 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ που αποτελεί οδηγό και για την Ελλάδα ( loi. Τέλος, στη Γαλλία βρίσκεται στη φάση της επεξεργασίας σχετικό Projet de Όμως, όπως προαναφέραμε, κινητικότητα γύρω από το θέμα της ψηφιακής υπογραφής υπάρχει και στη χώρα μας. Σύμφωνα με πληροφορίες που έδωσε η προϊσταμένη του Γραφείου Οργάνωσης και Διοίκησης του Γραφείου του Πρωθυπουργού (και μέλος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων) Ευαγγελία Μήτρου, σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος σχετικά με τις ψηφιακές υπογραφές είναι στο τελικό στάδιο. Φορέας της εθελοντικής διαπίστευσης των Αρχών Πιστοποίησης και διαπίστωσης της ασφάλειας των προϊόντων ψηφιακής υπογραφής, με δυνατότητα για υπεξουσιοδότηση τρίτων, ορίζεται η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων ΕΕΤ&Τ. [17] Α7. Μέθοδοι Κρυπτογράφησης Η τεχνολογία πίσω από τις ψηφιακές υπογραφές Για τη δημιουργία και την πιστοποίηση της αυθεντικότητας των ψηφιακών υπογραφών χρησιμοποιούνται ειδικές τεχνικές κρυπτογράφησης που εξασφαλίζουν σε μεγάλο βαθμό την ασφάλεια κατά τη μετάδοση ενός μηνύματος. Η κρυπτογραφία είναι ένας κλάδος των εφαρμοσμένων μαθηματικών και αφορά στη μετατροπή ενός κειμένου σε μη αναγνωρίσιμη μορφή και το αντίστροφο. Οι μέθοδοι κρυπτογράφησης που χρησιμοποιούνται σήμερα στηρίζονται στη μεγάλη ισχύ επεξεργασίας που παρέχουν οι σύγχρονοι υπολογιστές. Οι βασικές μέθοδοι κρυπτογράφησης, οι οποίες χρησιμοποιούνται, είναι δύο : η συμμετρική και η ασύμμετρη. [18] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 123

124 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Η συμμετρική κρυπτογραφία (κρυπτογραφία κρυφού κλειδιού) βασίζεται στην ύπαρξη ενός μοναδικού "κλειδιού", το οποίο χρησιμοποιείται τόσο για την κρυπτογράφηση όσο και για την αποκρυπτογράφηση των δεδομένων. Το κλειδί αυτό στην πραγματικότητα είναι ένα σύνολο χαρακτήρων, με βάση το οποίο τα προγράμματα κρυπτογράφησης, χρησιμοποιώντας ειδικούς αλγορίθμους, μετατρέπουν το κείμενο σε μη αναγνώσιμη μορφή. Στη συνέχεια το κείμενο αποστέλλεται στον παραλήπτη, ο οποίος για να το επαναφέρει στην αρχική μορφή του θα πρέπει να γνωρίζει το "κλειδί" αλλά και τους αλγορίθμους οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν για την κρυπτογράφησή του. Τέτοιοι αλγόριθμοι κρυπτογράφησης υπάρχουν πολλοί, με πιο γνωστό τον Data Encryption Standard (DES), ο οποίος αναπτύχθηκε το 1997 από την IBM και χρησιμοποιήθηκε από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για μεγάλο χρονικό διάστημα ως το επίσημο πρότυπο κρυπτογράφησης απόρρητων πληροφοριών. Πολύ γνωστός είναι επίσης ο Διεθνής Αλγόριθμος Κρυπτογράφησης Δεδομένων (International Data Encryption Algorithm ή IDEA). Όμως το σύστημα της συμμετρικής κρυπτογραφίας δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ευρέως, διότι το κλειδί της κρυπτογράφησης θα πρέπει να το γνωρίζει ο παραλήπτης του μηνύματος, κάτι που προϋποθέτει ότι θα πρέπει να σταλεί σε αυτόν από τον αποστολέα μέσω ενός ασφαλούς διαύλου. Αν και έχουν αναπτυχθεί συστήματα τα οποία επιτρέπουν την ασφαλή ανταλλαγή κλειδιών μέσα από δημόσια δίκτυα, με κλασικό παράδειγμα το Kerberos που αναπτύχθηκε στο ΜΙΤ, η κάλυψη των απαιτήσεων μεγάλου αριθμού χρηστών κάθε άλλο παρά εύκολη είναι, ενώ απαιτούνται και πρόσθετες διαδικασίες ασφαλείας, όπως η αποθήκευση των κλειδιών σε έναν κεντρικό, ασφαλή server. [18] Η αδυναμία αυτή της συμμετρικής κρυπτογράφησης οδήγησε στην καθιέρωση της ασύμμετρης κρυπτογράφησης ως του μοναδικού τρόπου που να μπορεί να εγγυηθεί την ασφαλή μεταφορά δεδομένων. Οι αλγόριθμοι και τα συστήματα της κατηγορίας αυτής χρησιμοποιούν για τις διαδικασίες κρυπτογράφησης και αποκρυπτογράφησης δύο ξεχωριστά κλειδιά, ένα δημόσιο και ένα ιδιωτικό, τα οποία σχετίζονται μεταξύ τους. Τα κλειδιά που ανήκουν στο ζεύγος αυτό έχουν τη σημαντική ιδιότητα ότι είναι πρακτικά αδύνατος ο υπολογισμός του ενός κλειδιού γνωρίζοντας το άλλο. Η πρώτη διατύπωση αυτής της μεθόδου κρυπτογράφησης έγινε το 1976 από τους Diffie και Hellman, ενώ μόλις έναν χρόνο αργότερα, το 1977, οι Rivest, Shamir και Adleman δημιούργησαν το πρώτο σύστημα ασύμμετρης ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 124

125 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ κρυπτογραφίας, το κρυπτοσύστημα RSA. Από τότε ακολούθησαν και άλλες προτάσεις, με κάθε κρυπτοσύστημα να έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Η φιλοσοφία, πάντως, των συστημάτων αυτών βασίζεται στη δυνατότητα δημοσίευσης των δημόσιων κλειδιών, καθώς -όπως αναφέραμε- είναι πρακτικά αδύνατη η εύρεση του αντίστοιχου ιδιωτικού κλειδιού. Το δημόσιο κλειδί, λοιπόν, κοινοποιείται από κάθε χρήστη όσο γίνεται ευρύτερα, συνήθως μέσω ειδικών καταλόγων ή απευθείας από τον ένα χρήστη στον άλλο. Ο αποστολέας χρησιμοποιεί το δημόσιο κλειδί του παραλήπτη για να κρυπτογραφήσει το μήνυμα, εξασφαλίζοντας έτσι ότι μόνο ο παραλήπτης που διαθέτει το σχετιζόμενο ιδιωτικό κλειδί μπορεί να το αποκρυπτογραφήσει. [18] Επειδή όμως η μέθοδος αυτή, για να έχει τον ίδιο δείκτη ασφαλείας με τη συμμετρική, απαιτεί περίπου χίλιες φορές περισσότερο χρόνο και δέκα φορές μεγαλύτερα κλειδιά προκειμένου να εκτελέσει τη διαδικασία κρυπτογράφησης / αποκρυπτογράφησης, έχει επικρατήσει, τελικά, μία μέθοδος που συνδυάζει και τις δύο. Έτσι, για την κωδικοποίηση ενός μηνύματος χρησιμοποιείται ένα προσωρινό τυχαίο κλειδί, το οποίο στη συνέχεια, με τη βοήθεια του δημόσιου κλειδιού του παραλήπτη, κρυπτογραφείται και αποστέλλεται μαζί με το κωδικοποιημένο κείμενο. Ο παραλήπτης στη συνέχεια, κάνοντας χρήση του ιδιωτικού κλειδιού του, αποκρυπτογραφεί το κλειδί και στη συνέχεια το μήνυμα. Με τη διαδικασία αυτή επιτυγχάνεται η κρυπτογράφηση αρχείων με ασφάλεια που είναι υψηλότερη όσο μεγαλώνει το μέγεθος των χρησιμοποιούμενων κλειδιών. [18] Α8. Το μέλλον της ψηφιακής υπογραφής Πόσο ασφαλής είναι η κρυπτογραφία σήμερα; Οι ψηφιακές υπογραφές στον κυβερνοχώρο έχουν την ίδια σημασία που έχει το χρήμα στο εμπορικό πεδίο. Χωρίς αυτές δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιούνται με ασφάλεια οι ηλεκτρονικές συναλλαγές. Πόση ασφάλεια παρέχουν, όμως, στην πραγματικότητα; Πού θα εξελιχθεί, τελικά, η κρυπτογραφία; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα εξετάσουμε στη συνέχεια. [19] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 125

126 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Πάντα θα κατασκευάζονται ισχυρά κρυπτογραφικά συστήματα έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο δύσκολο να αποκρυπτογραφηθούν. Αν και στην πραγματικότητα δεν μπορεί να αποδειχθεί, είναι πρακτικά δυνατόν να φτιαχτούν συστήματα τα οποία να είναι απαραβίαστα. Από θεωρητικής όμως πλευράς, οποιαδήποτε κρυπτογραφική μέθοδος, η οποία χρησιμοποιεί ένα κλειδί, μπορεί να παραβιαστεί, εάν φυσικά δοκιμαστούν όλοι οι δυνατοί συνδυασμοί που προκύπτουν από το εύρος του κλειδιού αυτού. Το μόνο εμπόδιο είναι η ισχύς ενός υπολογιστικού συστήματος που θα επιφορτισθεί με την εργασία αυτή, η οποία όμως αυξάνεται εκθετικά καθώς αυξάνεται το μήκος του κλειδιού. Για να κατανοήσουμε καλύτερα το γεγονός αυτό, θα πρέπει να πούμε ότι ένα κλειδί μήκους 32-bits απαιτεί 2 32 δηλαδή βήματα. Ο αριθμός αυτός δεν είναι και τόσο μεγάλος και ένα τυπικό PC μπορεί να τα καταφέρει σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Ένα κλειδί μήκους 56-bits (όπως το DES) απαιτεί μεγάλη υπολογιστική ισχύ και έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι, εάν χρησιμοποιηθεί μεγάλος αριθμός από συνηθισμένα PCs, το κλειδί μπορεί να "σπάσει" σε μερικούς μήνες. Από την άλλη, κλειδιά μήκους 64-bits μπορούν να σπάσουν μόνο εάν χρησιμοποιηθούν ισχυροί υπέρ-υπολογιστές, διαδικασία που απαιτεί τρομακτικό κόστος για κάποιον ιδιώτη, αλλά που είναι μέσα στις δυνατότητες τόσο κυβερνήσεων όσο και του οργανωμένου εγκλήματος. Τέλος, τα κλειδιά μήκους 128-bits που χρησιμοποιούνται κατά κόρον σήμερα μάλλον θα μείνουν απαραβίαστα για πολλά χρόνια, με την προϋπόθεση φυσικά ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν κβαντικοί υπολογιστές ή άλλα συστήματα. Παρ' όλα αυτά χρησιμοποιούνται ευρέως κλειδιά μεγαλύτερου μήκους. Βέβαια, η χρήση όλο και μεγαλύτερων κλειδιών δεν λύνει το πρόβλημα, καθώς συνεπάγεται τεράστια αύξηση σε υπολογιστική ισχύ, σε βαθμό που να είναι δύσκολη η κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων. [19] Για την ώρα το συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί είναι ότι για πολλά χρόνια ακόμη η κρυπτογραφία θα μας παρέχει ασφάλεια σε όλα τα πεδία εφαρμογών. Αυτό που έχει σημασία είναι να υπάρξει εναρμόνιση των νομικών πλαισίων λόγω του προφανούς διεθνούς χαρακτήρα των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Οι κανονικές υπογραφές δεν θα εκλείψουν, όπως ακριβώς δεν εξέλειψαν οι "αρχαίες" σφραγίδες όταν δημιουργήθηκε η υπογραφή. Ο βασικός λόγος για αυτό είναι τα προβλήματα φθοράς των μέσων στα οποία τηρούνται ηλεκτρονικές υπογραφές για μεγάλο χρονικό διάστημα (τρεις και περισσότερες δεκαετίες). Ας θυμηθούμε ότι ο Anwar al Sadat ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 126

127 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ κατά την υπογραφή της Αιγυπτιο-Ισραηλινής Ειρήνης το 1979 είχε προτείνει να υπογραφεί πάνω σε πάπυρο, ώστε η ειρήνη να έχει διάρκεια όση και το άφθαρτο του παπύρου, δηλαδή χρόνια. Κίνδυνοι υπάρχουν πρώτα απ όλα λόγω του εκφυλισμού των αποθηκευτικών μέσων. Το μαγνητικό υλικό απομαγνητίζεται και το πλαστικό υπόστρωμα υπό ιδανικές συνθήκες καταστρέφεται από υδρόλυση σε 64 χρόνια και υπό τροπικές συνθήκες μέσα σε έναν χρόνο. Επιπλέον οι συσκευές ανάγνωσης των αποθηκευτικών μέσων εξελίσσονται ταχύτατα. [19] Μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία περάσαμε από τις χάρτινες κάρτες σε μαγνητική ταινία 7trac, σε μαγνητική ταινία 9trac, σε μαγνητικά τύμπανα, σε μαγνητικούς δίσκους, σε μαγνητικές δισκέτες και, τελικά, σε οπτικούς δίσκους. Καθώς η εξέλιξη θα συνεχίζεται, θα υπάρχουν δυσχέρειες στην επαλήθευση ηλεκτρονικών υπογραφών. Ποιος θυμάται σήμερα ή χρησιμοποιεί τις μέχρι πρότινος δημοφιλέστατες εύκαμπτες δισκέτες 5¼; Φανταστείτε να υπήρχε εκεί αποθηκευμένο κάποιο ηλεκτρονικό συμβόλαιο! Επιπλέον τα εργαλεία software, είτε επεξεργασίας κειμένων είτε αλγοριθμικής επαλήθευσης των ψηφιακών υπογραφών, αλλάζουν και εξελίσσονται ταχύτατα καθιστώντας μη χρησιμοποιήσιμο υλικό που έχει δημιουργηθεί στο παρελθόν. Για τους λόγους αυτούς, οι παραδοσιακές υπογραφές δεν θα εκλείψουν, αλλά πάντα θα συμπληρώνουν, ιδίως σε δημόσια έγγραφα, τις αντίστοιχες ψηφιακές. [19] ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 127

128 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ ΜΕΡΟΣ Β 1. Εισαγωγή Στο παρόν κεφάλαιο θα μελετήσουμε τις υπάρχουσες τεχνολογίες για την ανάπτυξη ενός ηλεκτρονικού καταστήματος που θα παρουσιάζει ηλεκτρονικά βιβλία καθώς επίσης θα παρέχει και κάποιες υπηρεσίες. Αρχικά αναφέρονται κάποια εισαγωγικά θέματα σχετικά με τον προγραμματισμό από την πλευρά του εξυπηρετητή και παρουσιάζεται μια συνοπτική επισκόπηση της γλώσσας ΡΗΡ. Στη συνέχεια γίνεται μία αναφορά στις γλώσσες Active Server- Ρages (ΑSΡ) της Microsoft και Java server Pages (JSP) της Sun και σχολιάζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε γλώσσας. Τέλος, παρουσιάζουμε ένα εικονικό site, το οποίο θα μας δείχνει κάποιες βασικές λειτουργίες αλλά θα γίνετε ταυτόχρονα και κάποια ανάλυση του κώδικα που χρησιμοποιήσαμε Προγραμματισμός από την πλευρά του εξυπηρετητή και από την πλευρά του πελάτη Οι τεχνολογίες που είναι διαθέσιμες σήμερα για την ανάπτυξη προηγμένων δικτυακών εφαρμογών μπορούν να χωριστούν σε δυο μεγάλες κατηγορίες : [2] Τεχνολογίες από τη μεριά του πελάτη (client-side technologies), οι οποίες εφαρμόζονται στον πελάτη, δηλαδή στον φυλλομετρητή (browser). Μερικές από τις πιο γνωστές client-side τεχνολογίες είναι τα JavaScripts, VBScript, Java Applets και ActiveX Controls. Οι τεχνολογίες αυτές μειώνουν το φόρτο εργασίας στον εξυπηρετητή καθότι ο εξυπηρετητής στέλνει μόνο τις σελίδες και η όλη επεξεργασία γίνεται στον πελάτη (φυλλομετρητή). Ωστόσο αυξάνεται ο φόρτος δικτυακής κίνησης {network traffic) διότι ο εξυπηρετητής στέλνει μαζί με τη σελίδα και τον κατάλληλο κώδικα. Επίσης οι τεχνολογίες ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 128

129 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ αυτές εξαρτώνται από το είδος και την έκδοση του φυλλομετρητή που καλείται να τις εκτελέσει. Τεχνολογίες από τη μεριά του εξυπηρετητή (server-side technologies), οι οποίες εφαρμόζονται στον εξυπηρετητή. Μερικές από τις πιο γνωστές serverside τεχνολογίες είναι οι τα CGI (Common Gateway Interfaces), ΑSΡ (Active Server Pages), Server Side JavaScript:,JavaServlets, JSP (Java Server Pages) και ΡΗΡ. Το μειονέκτημα αυτών των τεχνολογιών είναι ότι αυξάνεται ο φόρτος εργασίας στον εξυπηρετητή καθότι αυτός αναλαμβάνει την εκτέλεση των αντίστοιχων προγραμμάτων. Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζουν οι server-side τεχνολογίες έναντι των client-side τεχνολογιών είναι τα εξής : [2] Αποφεύγονται προβλήματα συμβατότητας με τον φυλλομετρητή, καθώς το παραγόμενο αποτέλεσμα κατά την εκτέλεση server-side προγραμμάτων είναι απλή ΗΤΜL. Επιτυγχάνεται καλύτερη προστασία των δεδομένων, από τη στιγμή που ο προγραμματιστικός κώδικας δεν είναι ορατός από τους χρήστες. Μειώνεται αισθητά ο χρόνος λήψης, αφού ο τελικός κώδικας είναι μια απλή ΗΤΜL ιστοσελίδα. Μειώνεται ο φόρτος δικτυακής κίνησης, καθώς μόνο η απαραίτητη πληροφορία εμφανίζεται στον πελάτη και δεν μεταφέρονται τμήματα κώδικα Εισαγωγή στον προγραμματισμό από την πλευρά του εξυπηρετητή Οι πραγματικές εφαρμογές του Παγκόσμιου Ιστού απαιτούν συχνά την ανάπτυξη και τη δημοσίευση ΗΤΜL ιστοσελίδων, οι οποίες περιέχουν δυναμικό και όχι στατικό περιεχόμενο. Για παράδειγμα, το περιεχόμενο της κεντρικής σελίδας ενός ειδησεογραφικού πρακτορείου ανανεώνεται καθημερινά, ενσωματώνοντας τις ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 129

130 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ τελευταίες ειδήσεις τις οποίες αντλεί από μια πηγή περιεχομένου.. Η απαίτηση αυτή, είναι πέρα των δυνατοτήτων που παρέχει το ΗΤΤΡ πρωτόκολλο, το οποίο έχει σχεδιαστεί για την αποστολή αιτήσεων από τον φυλλομετρητή στον εξυπηρετητή και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιλέξει ή να συνθέσει δυναμικά μία ιστοσελίδα. Ένας απλός τρόπος για την δυναμική δημιουργία μιας ιστοσελίδας, είναι ο εξυπηρετητής να μεταβιβάσει την εργασία αυτή σε μια εξωτερική εφαρμογή, χρησιμοποιώντας μια πρότυπη διεπιφάνεια που ονομάζεται Common Gateway Interface (CGI). Η διαδικασία αυτή απεικονίζεται στο σχήμα που ακολουθεί και αποτελείται από τα εξής βήματα : [2] 1. Ο φυλλομετρητής αποστέλλει μια ΗΤΤΡ αίτηση στον ΗΤΤΡ εξυπηρετητή. 2. Ο ΗΤΤΡ εξυπηρετητής καλεί ένα εξωτερικό πρόγραμμα, το οποίο κατασκευάζει την επιθυμητή ιστοσελίδα προκειμένου να αποσταλεί στο χρήστη. 3. Το εξωτερικό πρόγραμμα αποστέλλει τη σελίδα που κατασκεύασε, στον ΗΤΤΡ εξυπηρετητή. 4. Ο ΗΤΤΡ εξυπηρετητής χρησιμοποιεί την νέα αυτή σελίδα για να δημιουργήσει την ΗΤΤΡ απόκριση την οποία και αποστέλλει πίσω στο φυλλομετρητή. Σχήμα 1: Η διαδικασία δημιουργίας δυναμικών ιστοσελίδων με χρήση των Script ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 130

131 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Η κλήση ενός εξωτερικού προγράμματος προκύπτει όταν το URL της αίτησης που προέρχεται από τον φυλλομετρητή αντιστοιχίζεται σε ένα εκτελέσιμο πρόγραμμα που ονομάζεται CGI script. Ο εξυπηρετητής θα πρέπει να διαθέτει τους κατάλληλους μηχανισμούς ώστε να είναι σε θέση να διακρίνει τα URL που αντιστοιχούν σε «εκτελέσιμους» πόρους {εκτελέσιμα προγράμματα) από τα URL που αντιστοιχούν σε στατικούς πόρους. Το CGI παρέχει τον πιο απλό τρόπο δυναμικής δημιουργίας ή ανανέωσης του περιεχομένου των ιστοσελίδων, ωστόσο η αρχιτεκτονική στην οποία βασίζεται, παρουσιάζει τους εξής περιορισμούς : [2] Για κάθε μια ΗΤΤΡ αίτηση που αφορά την εκτέλεση ενός CGI script, ο εξυπηρετητής δημιουργεί μια νέα διαδικασία, η οποία τερματίζει τη στιγμή που θα σταματήσει η εκτέλεση του script. Ωστόσο, η διαδικασία έναρξης και τερματισμού μιας διαδικασίας καταναλώνει τους πόρους του συστήματος, και μπορεί να οδηγήσει στη μείωση της απόδοσης του εξυπηρετητή. Ο τερματισμός μιας διαδικασίας που αντιστοιχεί στην εκτέλεση ενός CGI script, εμποδίζει την καταγραφή της πληροφορίας συνόδων. Επιπρόσθετα, ο τερματισμός μιας διαδικασίας δυσχεραίνει την διαχείριση κοινόχρηστων πόρων (π.χ μιας βάσης δεδομένων η μιας δικτυακής σύνδεσης), οι οποίοι διαμοιράζονται από πολλούς χρήστες επί διαδοχικών HTTP αιτήσεων. Λαμβάνοντας υπόψη τους παραπάνω περιορισμούς, αναπτύχθηκαν νέες και πιο πολύπλοκες αρχιτεκτονικές {για παράδειγμα η αρχιτεκτονική των Java Servlet) σκοπός των οποίων ήταν να καλύψουν τα μειονεκτήματα των CGI script και να διαχειρίζονται εφαρμογές που απαιτούν υψηλό επίπεδο απόδοσης καθώς και τη διατήρηση της πληροφορίας συνόδων. Ωστόσο, η ανάπτυξη ενός προγράμματος σε CGI Script ή σε Java Servlet είναι μια τεχνική διεργασία που απαιτεί καλή γνώση προγραμματισμού η οποία δεν εφαρμόζεται μόνο για τον υπολογισμό των δυναμικών τμημάτων μιας ιστοσελίδας ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 131

132 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ αλλά και στη μορφοποίηση του κειμένου της ιστοσελίδας. Είναι προφανές ότι το πρώτο μέρος απαιτεί γνώσεις προγραμματισμού, ωστόσο ο καθορισμός του στατικού περιεχομένου και της στοιχειοθέτησης του απαιτούν απλές γνώσεις ΗΤΜL. Η παρατήρηση αυτή αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία μιας νέας προσέγγισης στην κατασκευή δυναμικών ιστοσελίδων, η οποία παρέχει τη δυνατότητα scripting προγραμματισμού από την πλευρά ταυ εξυπηρετητή (serverside scripting). Μέσω της προσέγγισης αυτής παρέχεται η δυνατότητα εισαγωγής κώδικα σε ένα πρότυπο ΗΤΜL σελίδας, ο οποίος εκτελείται στον εξυπηρετητή και χρησιμοποιείται για να υπολογίσει τα δυναμικά τμήματα της ιστοσελίδας. [2] Η τεχνική του προγραμματισμού από την πλευρά του πελάτη ελαττώνει τις τεχνικές γνώσεις που απαιτούνται για τη δημιουργία δυναμικών ιστοσελίδων καθώς είναι δυνατόν ο υπεύθυνος ανάπτυξης να εισάγει τον αναγκαίο κώδικα σε ένα πρότυπο ΗΤΜL σελίδας που έχει ετοιμάσει ο υπεύθυνος σχεδίασης. Στη συνέχεια το πρότυπο αυτό αποθηκεύεται σε έναν εξυπηρετητή Παγκόσμιου Ιστού, ο οποίος έχει εφοδιαστεί με ένα μηχανισμό εκτέλεσης script. Η διαδικασία αυτή απεικονίζεται στο παρακάτω σχήμα. Σχήμα 2: Η διαδικασία εκτέλεσης ενός script από την πλευρά του εξυπηρετητή Όταν μια εισερχόμενη ΗΤΤΡ αίτηση αναφέρεται σε ένα πρότυπο ιστοσελίδας, ο εξυπηρετητής Παγκόσμιου Ιστού στέλνει το πρότυπο αυτό στον μηχανισμό εκτέλεσης script, ο οποίος επεξεργάζεται τις ενσωματωμένες οδηγίες, δημιουργεί τα δυναμικά τμήματα της ιστοσελίδας και τα εισάγει στο πρότυπο. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι μια κοινή ΗΤΜL ιστοσελίδα όπου όλες οι δηλώσεις της ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 132

133 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ γλώσσας προγραμματισμού έχουν αντικατασταθεί από τις υπολογιζόμενες τιμές. Τέλος, η ιστοσελίδα αυτή επιστέφεται στον εξυπηρετητή, ο οποίος στη συνέχεια την προωθεί στον πελάτη. Οι δηλώσεις της γλώσσας προγραμματισμού που εκτελείται στον εξυπηρετητή δεν φαίνονται στον φυλλομετρητή και ο παραγόμενος HTML κώδικας είναι ίδιος με αυτόν που αντιστοιχεί σε μια στατική σελίδα. Σήμερα είναι διαθέσιμες διάφορες γλώσσες που υλοποιούν την φιλοσοφία του προγραμματισμού από την πλευρά του εξυπηρετητή, όπως η γλώσσα Active Server Pages (ASP) της Microsoft, η γλώσσα Java Server Pages (JSP) της Sun και η γλώσσα ανοιχτού κώδικα PHP, την οποία και χρησιμοποιήσαμε για τα script που βάλαμε στο site μας Επισκόπηση της γλώσσας PHP Η ΡΗΡ, τα αρχικά της οποίας προέρχονται από τις λέξεις ΡΗΡ Hypertext Preprocessor, είναι μια server-side scripting γλώσσα η οποία ενσωματώνεται σε ΗΤΜL έγγραφα και εκτελείται κάθε φορά που οι χρήστες επισκέπτονται τα έγγραφα αυτά. Η ΡΗΡ αναπτύχθηκε το 1994 από τον Rasmus Lerdorf προκειμένου να εντοπίζει τους επισκέπτες του δικτυακού του τόπου και την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησε ως Personal Home Page (πρώιμη ονομασία της ΡΗΡ) Tools. Η έκδοση αυτή επανασχεδιάστηκε και σε συνδυασμό με έναν ΗΤΜL Form Interpreter κυκλοφόρησε με την ονομασία ΡΗΡ/FΙ Version 2. Στα μέσα του 1997 η έκδοση αυτή ήταν ευρέως διαδεδομένη. Ο αναλυτής (parser) επανασχεδιάστηκε από τους Zeev Suraski και Andi Gutmans όπως επίσης και η σύνταξη της γλώσσας ώστε να προσεγγίζει την σύνταξη αντικειμενοστραφών γλωσσών προγραμματισμού, και τον Ιούνιο του 1998 κυκλοφόρησε η ΡΗΡ 3. Η τωρινή έκδοση της ΡΗΡ είναι ΡΗΡ 4 και είναι διαθέσιμη από τη διεύθυνση Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία (διαθέσιμα από τη διεύθυνση πάνω από δικτυακοί τόποι χρησιμοποιούν την τεχνολογία ΡΗΡ για τη διαχείριση του περιεχομένου τους, ενδεικτικό στοιχείο ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 133

134 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ του πόσο διαδεδομένη είναι η χρήση της ανάμεσα στους σχεδιαστές δικτυακών τόπων. Η δημοτικότητα της γλώσσας ΡΗΡ έναντι των υπολοίπων scripting γλωσσών δικαιολογείται από τα εξής χαρακτηριστικά : [2] Οικειότητα: Πολλά στοιχεία της γλώσσας παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με άλλες γλώσσες προγραμματισμού, όπως η C και η Pascal, ελαχιστοποιώντας έτσι τη διαδικασία εκμάθησης της. Αποδοτικότητα: ο κώδικας της ΡΗΡ είναι "ελαφρύς", δηλαδή απαιτεί σχετικά μικρή υπολογιστική ισχύ σε σχέση με τις υπόλοιπες server side τεχνολογίες (π.χ. ΑSΡ) Ευελιξία στη μεταφορά: Η ΡΗΡ έχει σχεδιαστεί κατάλληλα ώστε να εκτελείται σε διάφορα λειτουργικά συστήματα και να συνεργάζεται με διάφορους εξυπηρετητές Παγκόσμιου Ιστού (π.χ. Apache, Microsoft IIS) και βάσεις δεδομένων (π.χ. MySQL server, SQL server) Ασφάλεια: η ΡΗΡ παρέχει ένα σύνολο μηχανισμών για την παροχή ασφάλειας τόσο σε επίπεδο εφαρμογής (π.χ. μηχανισμοί κρυπτογράφησης) όσο και σε επίπεδο συστήματος (π.χ. μηχανισμοί ελέγχου πρόσβασης των χρηστών) PHP και Βάσεις Δεδομένων Η δυνατότητα αποτελεσματικής αποθήκευσης και ανάκτησης μεγάλης ποσότητας πληροφορίας έχει συνεισφέρει σημαντικά στην επιτυχία του Διαδικτύου. Η αποθήκευση και ανάκτηση της πληροφορίας γίνεται μέσω των Βάσεων Δεδομένων (ΒΔ).Διάφοροι δικτυακοί τόποι, όπως το Yahoo, εξαρτώνται κατά πολύ στην αξιοπιστία των ΒΔ που διαθέτουν, προκειμένου να αποθηκεύσουν μεγάλες ποσότητες πληροφορίας. Ωστόσο, η χρήση των ΒΔ δεν περιορίζεται μόνο σε μεγάλους διαδικτυακούς οργανισμούς, καθότι πολλές ισχυρές εφαρμογές των βάσεων ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 134

135 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ δεδομένων είναι διαθέσιμες, ακόμα και χωρίς χρέωση, στους σχεδιαστές δικτυακών τόπων. [2] Η ΡΗΡ υποστηρίζει τη λογική σύνδεση προγραμμάτων της με ένα σύνολο ευρέως διαδεδομένων τύπων σχεσιακών ΒΔ (MySQL, SQL Server, SQL PL. κτλ). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύνδεση προγραμμάτων ανεπτυγμένων σε ΡΗΡ με πηγές πληροφορίας όπου τα δεδομένα αποθηκεύονται σε ΧΜL αρχεία. Για την εξυπηρέτηση αυτής της σύνδεσης η ΡΗΡ υποστηρίζει την κλήση ενός συνόλου συναρτήσεων υπεύθυνες για την ανάκτηση και τον χειρισμό των δεδομένων ενός ΧΜL εγγράφου, όπως start Element(), end Element(),xml_parse(), κτλ Αρχιτεκτονική μιας Διαδικτυακής Εφαρμογής με ΒΔ Η αρχιτεκτονική διαδικτυακών εφαρμογών που αλληλεπιδρούν με μια βάση δεδομένων βασίζεται στο μοντέλο πολλών επιπέδων, αλλά συνήθως χρησιμοποιείται η αρχιτεκτονική τριών επιπέδων : [2] Πρώτο επίπεδο: Ο πελάτης (client) που μπορεί να είναι ο φυλλομετρητής του χρήστη, μια εφαρμογή σε Java (π.χ. Java Applet) κτλ Δεύτερο επίπεδο: Ο δικτυακός εξυπηρετητής, τα scripts που περιέχουν την εφαρμογή, πρωτόκολλα διασύνδεσης με τις βάσεις δεδομένων (ΟDBC, JDBC) ή συγκεκριμένα API's για τη διασύνδεση με τη ΒΔ Τρίτο επίπεδο: Ο εξυπηρετητής που περιέχει τις ΒΔ (π.χ. MySQL server), που μπορεί να βασίζεται είτε στο σχεσιακό μοντέλο (RDBMS) είτε στο αντικειμενοστραφές μοντέλο (ODBMS) των ΒΔ. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 135

136 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Σχήμα 3: Η αρχιτεκτονική τριών επιπέδων μίας Διαδικτυακής Εφαρμογής που αλληλεπιδρά με μία Βάση Δεδομένων Ο εξυπηρετητής MySQL Ο εξυπηρετητής MYSQL ( είναι ένα σχεσιακό σύστημα διαχείρισης ΒΔ (RDBMS), πολύ γρήγορο και σταθερά, ιδανικό για εφαρμογές μικρού και μεσαίου μεγέθους. Ο εξυπηρετητής MySQL ελέγχει την πρόσβαση στα δεδομένα που αποθηκεύονται στις ΒΔ που διατηρεί, διασφαλίζοντας ταυτόχρονη εργασία από πολλούς χρήστες, παρέχει γρήγορη πρόσβαση σε αυτά και διασφαλίζει την πρόσβαση μόνο σε εξουσιοδοτημένους χρήστες. Συνεπώς ο MySQL υποστηρίζει πολλαπλούς χρήστες (multi-user), και πολλαπλές διεργασίες (multi-threaded). Χρησιμοποιεί την γλώσσα SQL (Structured Query Language), που είναι η πρότυπη γλώσσα επερωτήσεων των ΒΔ. Ο MySQL έγινε ευρέως διαθέσιμος από το 1996 αλλά ξεκίνησε να αναπτύσσεται από το Μερικά από τα χαρακτηριστικά που κάνουν τον MySQL τον πιο ευρέως διαδομένο εξυπηρετητή είναι τα εξής : [2] Χαμηλό κόστος: Ο MySQL διανέμεται δωρεάν ή σε πολύ χαμηλό κόστος αν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς σκοπούς το οποίο είναι εξαιρετικά μικρό εν συγκρίσει με άλλους εμπορικούς εξυπηρετητές (Oracle, Sybase κτλ) που κοστίζουν δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Απόδοση: Ο MySQL εξυπηρετητής μπορεί να μην διαθέτει όλες τις δυνατότητες για την υποστήριξη σχεσιακών ΒΔ (ξένα κλειδιά, διαδικασίες, ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 136

137 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ συγχρονισμός, SQL ενώσεις, υποερωτήματα), αλλά σε περιπτώσεις δημιουργίας μεσαίου μεγέθους εμπορικών δικτυακών κόμβων παρέχει όλες τις αναγκαίες δυνατότητες και είναι εξαιρετικά γρήγορος. Συνεχής βελτίωση:ο MySQL βελτιώνεται συνεχώς, καθώς νέες λειτουργίες προστίθενται στο δυναμικό του Το γραφικό περιβάλλον phpmyadmin Το phpmyadmin (διαθέσιμο στη διεύθυνση είναι ένα γραφικό περιβάλλον (εξ' ολοκλήρου κατασκευασμένο σε ΡΗΡ) για ευκολότερη διαχείριση των ΒΔ που περιέχονται στον MySQL εξυπηρετητή. Σχήμα 4: Το γραφικό περιβάλλον της phpmyadmin ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 137

138 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Μέσω του phpmyadmin είναι δυνατή : [2] Η δημιουργία βάσεων δεδομένων Η δημιουργία, αντιγραφή και μεταβολή πινάκων Η διαγραφή, επεξεργασία και δημιουργία πεδίων Η υποβολή SQL ερωτημάτων στις ΒΔ Η διαχείριση των κλειδιών Η εξαγωγή δεδομένων σε αρχεία τύπου CSV Βήματα για την αλληλεπίδραση της ΡΗΡ με τον MySQL Προκειμένου ένα ΡΗΡ script να αλληλεπιδράσει με τον MySQL εξυπηρετητή, απαιτούνται τα εξής βήματα : [2] 1. Δημιουργία σύνδεσης με τον MySQL εξυπηρετητή. Αν η διαδικασία σύνδεσης αποτύχει, θα πρέπει να εμφανιστεί το κατάλληλο μήνυμα και να πάψει η εκτέλεση του κώδικα. 2. Επιλογή μιας ΒΔ στον MySQL εξυπηρετητή. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η επιλογή της ΒΔ, θα πρέπει να εμφανιστεί το κατάλληλο μήνυμα και να πάψει η εκτέλεση του κώδικα. 3. Δημιουργία SQL ερωτημάτων και υποβολή τους στην επιλεγμένη ΒΔ. Αφού η διαδικασία υποβολής SQL ερωτημάτων τελειώσει, πρέπει να διακοπούν όλες οι συνδέσεις με τον MySQL εξυπηρετητή. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 138

139 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Σχήμα 5: Η διαδικασία αλληλεπίδρασης μιας PHP εφαρμογής με τον MySQL εξυπηρετητή Άλλες γλώσσες προγραμματισμού από την πλευρά του εξυπηρετητή Εκτός από την PHP την οποία είδαμε στις προηγούμενες ενότητες, υπάρχει και μία σειρά από άλλες γλώσσες, οι οποίες αποσκοπούν στον προγραμματισμό από την πλευρά του εξυπηρετητή. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε τις τεχνολογίες Active Server Pages (ASP), Java Server Pages (JSP), Common Gateway Interface (CGI), Cold Fusion και άλλες. Στις επόμενες παραγράφους, παρουσιάζονται συνοπτικά τα χαρακτηριστικά της ASP και της JSP Active Server Pages Οι Active Server Pages (ASP) είναι ένα προϊόν της Microsoft, το οποίο σχεδιάστηκε για να υποστηρίξει τον προγραμματισμό από την πλευρά του εξυπηρετητή. Η τεχνολογία ASP έγινε γρήγορα δημοφιλής, καθώς υποστηρίζει ευρέως διαδεδομένες τεχνολογίες της Microsoft, όπως είναι τα αντικείμενα OLE, COM, ActiveX και οι πηγές δεδομένων ODBC. Οι σελίδες ASP περιλαμβάνουν κώδικα HTML για μορφοποίηση και προγραμματιστικό κώδικα σε Visual Basic (VB). Ωστόσο συχνά η VB δεν επιτυγχάνει να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των προηγούμενων εφαρμογών Παγκόσμιου Ιστού, καθώς είναι μία γραμμική, διαδικαστική γλώσσα προγραμματισμού, η οποία υστερεί σε σχέση με τις αντικειμενοστραφείς γλώσσες (π.χ Java). ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 139

140 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Η δομή της ASP είναι παρόμοια με αυτή της PHP. Τα τμήματα του κώδικα τα οποία βρίσκονται, ανάμεσα στους χαρακτήρες <% και %>, αντιμετωπίζονται ως script κώδικας και εκτελούνται από το εξυπηρετητή κατά την διαδικασία παραγωγής της απόκρισης. Αντίθετα, τα υπόλοιπα τμήματα του κώδικα αντιμετωπίζονται ως απλός κώδικας HTML. Αξίζει να σημειωθεί ότι μια ιστοσελίδα ASP οφείλει να δηλώσει ότι εμπεριέχει κώδικα σε VB χρησιμοποιώντας την δήλωση <%LANGUAGE = VBScript%>. [2] Η Microsoft για να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες της ASP ανέπτυξε την πλατφόρμα.net, η οποία προσφέρει πολλά από τα δημοφιλή χαρακτηριστικά της γλώσσας Java, καθώς και πολλαπλές γλώσσες (π.χ VB.NET, C#) για τη δημιουργία δυναμικών ιστοσελίδων Java Server Pages Οι Java Server Pages (JSP) της Sun εμφανίστηκαν ως απάντηση στην τεχνολογία ASP της Microsoft. Η τεχνολογία JSP χρησιμοποιεί έναν προεπεξεργαστή, ο οποίος μετατρέπει αντικείμενα ιστοσελίδων με ενσωματωμένο κώδικα σε διαδικασίες οι οποίες εκτελούνται στον εξυπηρετητή. 2. Σχεδίαση και Ανάπτυξη του Εικονικού Site Αντικείμενο και Προσδοκώμενο Αποτέλεσμα Στο κεφάλαιο αυτό θα μελετήσουμε βήμα προς βήμα την διαδικασία ανάπτυξης (από την σχεδίαση της ως την υλοποίηση της) του εικονικού μας site. 1 Οι παρακάτω κώδικες είναι βασισμένοι στις αναφορές [33], [25]. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 140

141 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Στόχος του κεφαλαίου αυτού είναι α) η υλοποίηση ενός υβριδικού site το οποίο θα δίνει την δυνατότητα στους επισκέπτες του να ενημερωθούν για ψηφιακά βιβλία καθώς επίσης θα έχουν την δυνατότητα να εκφράσουν τις απορίες και τις απόψεις τους γι αυτά μέσω του on-line forum του site και β) η ανάλυση των τεχνολογιών που χρησιμοποιήθηκαν (π.χ HTML,PHP) για να στηθεί αυτό το site Προδιαγραφές Site Σε γενικές γραμμές το Site θα πρέπει να παρέχει τις εξής βασικές λειτουργίες στους χρήστες : Εγγραφή Νέων Χρηστών: το site πρέπει να περιλαμβάνει μια ιστοσελίδα που θα παρέχει την δυνατότητα εγγραφής νέων χρηστών. Πιστοποίηση Χρηστών: το site πρέπει να περιλαμβάνει μια ιστοσελίδα που θα παρέχει την δυνατότητα πιστοποίησης των χρηστών με βάση το όνομα (username) και τον κωδικό (password) που τους αντιστοιχεί. Αποστολή Περιεχομένου: οι πιστοποιημένοι χρήστες θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα να αποστείλουν περιεχόμενο (σχόλια, απορίες, απαντήσεις κτλ) προς ανάρτηση στο site. Προβολή Περιεχομένου: το περιεχόμενο του site θα πρέπει να προβάλλετε σε μια ιστοσελίδα ώστε να έχουν την δυνατότητα να το βλέπουν οι χρήστες Η Διαδικασία Σχεδίασης Για να φτάσει το site στην τελική του μορφή χρειάστηκαν πολλά στάδια όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα κατά την σχεδίαση μιας οποιαδήποτε εφαρμογής είναι η έλλειψη της αρχικής μελέτης. Όσον αφορά στις καθοδηγούμενες από βάσεις δεδομένων εφαρμογές (όπως αυτή που θέλουμε να υλοποιήσουμε), η διαδικασία ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 141

142 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ σχεδίασης πρέπει να περιλαμβάνει μια σχολαστική ανάλυση της βάσης δεδομένων τι πρέπει να αποθηκεύει, πως σχετίζονται τα δεδομένα μεταξύ τους, και το πιο σημαντικό, εάν έχει δυνατότητα επέκτασης σε ευρύτερη κλίμακα. Τα γενικά βήματα που πρέπει να ακολουθούνται κατά την διαδικασία σχεδίασης είναι : Ορισμός του στόχου. Σχεδίαση των δομών δεδομένων (πίνακες, πεδία). Εύρεση σχέσεων. Ορισμός και υλοποίηση των επιχειρησιακών κανόνων. Δημιουργία της εφαρμογής Η Δομή του Site Όπως αναφέραμε και παραπάνω σκοπός της εφαρμογής αυτής είναι να δείξει ένα πρότυπο site το οποίο παρουσιάζει e-books αλλά και δίνει την δυνατότητα στους χρήστες να συνομιλήσουν μεταξύ τους μέσω του on-line forum. Στο σημείο αυτό θα κάνουμε την ανατομία του site βλέποντας και αναλύοντας όχι μόνο την εξωτερική του μορφή αλλά και τον κώδικα που χρησιμοποιήσαμε ώστε να δώσουμε αυτή την μορφή. Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε την αρχική σελίδα του site. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 142

143 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 6: Η Αρχική Σελίδα του Site Αυτή λοιπόν είναι η αρχική σελίδα (homepage) του site. Κάθε ιστοσελίδα αποτελείτε από δυο κύρια μέρη: μια ενότητα HEAD (Κεφαλή) με πληροφορίες για την σελίδα, και μια ενότητα BODY (Σώμα) με το περιεχόμενο της σελίδας Η ενότητα HEAD Η ενότητα HEAD παρέχει πληροφορίες για τον URL της ιστοσελίδας καθώς και για τη σχέση της με άλλες σελίδες στην τοποθεσία μας. Το μόνο στοιχείο της ενότητας HEAD που βλέπει ο χρήστης είναι ο τίτλος της ιστοσελίδας. Παρακάτω βλέπουμε τον κώδικα της ενότητας HEAD. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 143

144 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 7: Η Ενότητα HEAD Αναλύοντας διεξοδικότερα τον παραπάνω κώδικα στην γραμμή 6 είναι η εντολή <title>e-shop - HOME PAGE</title> η οποία όπως και προαναφέραμε αποτελεί και την μοναδική εντολή που βλέπει ο χρήστης και εμφανίζετε στο επάνω μέρος του site. Στην συνέχεια από την γραμμή 8-20 έχουμε μια σειρά από εντολές οι οποίες δίνουν κάποιες πληροφορίες. Πιο αναλυτικά ας δούμε τι κάνει η καθεμία : <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=iso ">: Με αυτή την εντολή προσδιορίζουμε σε τι γλώσσα θα είναι κωδικοποιημένα τα κείμενα που θα έχουμε στην ιστοσελίδα μας. <meta name="keywords" content="e-books, e-publishing, βιβλία, νέες κυκλοφορίες"> : Με αυτή την εντολή μπορούμε να δώσουμε στις μηχανές αναζήτησης ακριβείς πληροφορίες για την ιστοσελίδα μας ώστε, όταν ο χρήστης εκτελεί μια αναζήτηση για το συγκεκριμένο θέμα, να υπάρχει το ενδεχόμενο να βρει την δικιά μας σελίδα. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 144

145 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ <meta name="description" content= "Καλώς ορίσατε στον διαδικτυακό τόπο του ηλεκτρονικού μας καταστήματος. Στόχος μας είναι να σας ενημερώσουμε για τις τελευταίες αλλά και για τις νεότερές εκδόσεις βιβλίων που εκδόθηκαν σε ηλεκτρονική μορφή...">: Επειδή εξ ορισμού οι μηχανές αναζήτησης χρησιμοποιούν τις πρώτες λέξεις της σελίδας για να δείξει τα περιεχόμενα κάποιας σελίδας με αυτή την εντολή εμείς μπορούμε να καθορίσουμε με ακρίβεια αυτά που θέλουμε να εμφανίζονται στην προσπάθεια μας να πείσουμε όσο γίνετε περισσότερους χρήστες να επισκεφτούν την σελίδα μας. <meta name="author" content="t.sidiropoulos and V.Tsolkas">: Με αυτή την εντολή δηλώνουμε το άτομο που έγραψε την συγκεκριμένη σελίδα. <meta name="generator" content="macromedia Dreamweaver MX 2004">: Με αυτή την εντολή δηλώνουμε το λογισμικό που δημιούργησε τη σελίδα HTML. <meta name="copyright" content="2004 e-shop">: Με την εντολή αυτή δηλώνουμε τα πνευματικά δικαιώματα της σελίδας. Σημείωση: Τις τελευταίες τρεις εντολές για την ώρα οι μηχανές αναζήτησης δεν τις χρησιμοποιούν αυτές τις πληροφορίες και ούτε τις εμφανίζουν οι φυλλομετρητές αλλά στο μέλλον θα χρησιμοποιηθούν σίγουρα. Τέλος στις γραμμές και έχουμε βάλει την ετικέτα <style> η οποία μας επιτρέπει να ορίσουμε στην κορυφή της σελίδας μας τα στυλ που πρέπει να χρησιμοποιηθούν σε ένα ολόκληρο έγγραφο Η ενότητα BODY Στην ενότητα αυτή βάζουμε ετικέτες οι οποίες διαμορφώνουν την τελική μορφή που θα έχει η σελίδα. Πρέπει όμως να επισημάνουμε το γεγονός πως η σελίδα είναι δομημένη με πίνακες έτσι ώστε να προσαρμόζετε η σελίδα σε όλων των ειδών τις οθόνες και να μην παραμορφώνετε ανάλογα με το μέγεθος της οθόνης. Πέρα από ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 145

146 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ αυτές τις θεωρίες ας αναλύσουμε και τις εντολές που χρησιμοποιήθηκαν. Παρακάτω βλέπουμε τα βασικά σημεία των κώδικα της ενότητας BODY. Εικόνα 8: Μέρος της Ενότητας BODY Στην γραμμή δηλώνουμε κάποιες ιδιότητες της ετικέτας body και καθεμιά έχει τις εξής ιδιότητες : Bgcolor: Ορισμός φόντου σελίδας. Text: Ορισμός προεπιλεγμένου χρώματος για όλη την σελίδα. Link: Ορισμός χρώματος συνδέσμων. Vlink: Ορισμός χρώματος συνδέσμων που έχουμε ήδη επισκεφτεί. Alink: Ορισμός χρώματος συνδέσμων όταν πατάμε σε αυτόν. Leftmargin: Ορίζουμε το πλάτος σε pixel της απόστασης μεταξύ του αριστερού ορίου του παραθύρου και των περιεχομένων της σελίδας. Topmargin: Ορίζουμε το πλάτος σε pixel της απόστασης μεταξύ του επάνω ορίου του παραθύρου και των περιεχομένων της σελίδας. Marginwidth: Ορίζουμε την απόσταση (σε pixel) που θέλουμε να υπάρχει από το δεξιό και αριστερό όριο του πλαισίου μέχρι τα περιεχόμενά του. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 146

147 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Marginheight: Ορίζουμε την απόσταση που θέλουμε να υπάρχει από το επάνω και το κάτω όριο του πλαισίου μέχρι τα περιεχόμενά του. Στην γραμμή 44 βλέπουμε την ετικέτα <div> η οποία μας βοηθάει στην εφαρμογή των στυλ που εφαρμόζουμε στη σελίδα. Με βάση την συγκεκριμένη αναφορά χρησιμοποιήσαμε την ιδιότητα align= center η οποία στοιχίζει το κείμενο στο κέντρο. Στην γραμμή 46 έχουμε την ετικέτα <table> με την οποία δημιουργούμε έναν πίνακα αλλά ας σταθούμε καλύτερα στις ιδιότητες που χρησιμοποιήσαμε για αυτόν τον πίνακα : Width: Ορίζουμε το πλάτος (σε pixel) του πίνακα. Height: Ορίζουμε το ύψος (σε pixel) του πίνακα. Border: Ορίζουμε το πάχος (σε pixel) των γραμμών του πίνακα. Cellspacing: Ορίζουμε τον αριθμό των pixel που θέλουμε να υπάρχει μεταξύ των κελιών. Cellpadding: Ορίζουμε τον αριθμό των pixel που θέλουμε μεταξύ των περιεχομένων και των τοιχωμάτων" του κελιού. Τέλος στις γραμμές έχουμε την ετικέτα <object> η οποία είναι πολύ περίπλοκη για να την αναλύσουμε γι αυτό θα αρκεστούμε να πούμε πως αυτή η ετικέτα φορτώνει το flash που βρίσκετε στο επάνω μέρος της σελίδας (εικόνα 9). [1] Εικόνα 9: Flash ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 147

148 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Στο flash αυτό μπορούμε να αλλάξουμε τα δεδομένα που θέλουμε να εμφανίζετε σε αυτό τροποποιώντας κάποια δεδομένα που βρίσκονται σε ένα αρχείο text (flmv.txt). name=e-shop&slogan=e-publishing&button1=home PAGE&button2=REGISTER&button3=ABOUT US&button4=F. A.Q&button5=MAIL&url1=index.htm&url2=registration.htm&url4=aboutus.htm&ur l5=faq.htm&iurl1=mail.htm&iurl2=1.htm&iurl3=2.htm&iurl4=#&iurl5=#&enddata= 1 Για παράδειγμα μπορούμε να αλλάξουμε το όνομα που θέλουμε να εμφανίζετε τροποποιώντας το ανάλογο μέρος του κώδικά. Ένα άλλο σημείο του κώδικα που χρειάζεται να το εξηγήσουμε είναι αυτό της ΕΙΚΟΝΑΣ 10 το οποίο και αποτελεί και την φόρμα εισαγωγής των στοιχείων ώστε ο χρήστης να πιστοποιηθεί για να έχει πλήρη πρόσβαση στο σύστημα. Εικόνα 10: Η φόρμα εισαγωγής των στοιχείων για την πιστοποίηση των χρηστών ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 148

149 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Στην γραμμή 88 έχουμε την ετικέτα <form>. Μια φόρμα αποτελείται από τρία βασικά μέρη: α) την ετικέτα FORM, η οποία περιλαμβάνει το URL του σεναρίου CGI (login.php) που θα επεξεργαστεί την φόρμα, β) τα στοιχεία της φόρμας, όπως πεδία και μενού (γραμμές 94 και 101), και γ) το κουμπί υποβολής (submit), το οποίο δηλώνετε στην γραμμή 108, που στέλνει τα δεδομένα στο σενάριο CGI στο διακομιστή. Τέλος προσθέσαμε στην γραμμή 110 και το κουμπί επαναφοράς το οποίο επαναφέρει την φόρμα στην αρχική της κατάσταση. Τέλος καλό θα ήτανε να αναφερθούμε και στο μενού επιλογών που βρίσκετε στα αριστερά της σελίδας και το οποίο δημιουργήθηκε με την βοήθεια ενός πολύ χρήσιμου εργαλείου του Xara Web Style 3. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 149

150 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Ιστοσελίδες Πιστοποίησης Χρηστών Για να μπορέσει ο χρήστης να έχει πλήρη πρόσβαση (full access) στο site πρέπει πρώτα να περάσει επιτυχώς από τον έλεγχο πιστοποίησης. Ο έλεγχος πιστοποίησης πραγματοποιείται με την βοήθεια του πίνακα authentication της ΒΔ, στον οποίο αποθηκεύονται τα στοιχεία των χρηστών της πύλης. Σε περίπτωση που το συνθηματικό (username) και ο κωδικός (password) που εισάγει ο χρήστης αντιστοιχεί πλήρως σε μία από τις εγγραφές της βάσης, τότε η πιστοποίηση του θεωρείται επιτυχής. Οι ιστοσελίδες μέσω των οποίων πραγματοποιείται η πιστοποίηση των χρηστών της πύλης, είναι οι εξής : 1. Ιστοσελίδα εγγραφής νέου χρήστη 2. Ιστοσελίδα εισαγωγής στο σύστημα 3. Ιστοσελίδα αλλαγής κωδικού χρήστη Η Βάση Δεδομένων Το μεγαλύτερο μέρος της πληροφορίας της διαδικασίας αυτής θα πρέπει να διατηρείται αποθηκευμένο σε μια Βάση Δεδομένων (ΒΔ). Η ΒΔ του site πρόκειται να υλοποιηθεί σε MySQL. Η MySQL ΒΔ του site είναι ο πίνακας authentication. Εικόνα 11: Ο πίνακας authentication Περιέχει τις αντιστοιχίες ονομάτων (UName) και κωδικών (New1). Επιπρόσθετα, ο πίνακας authentication περιέχει και μερικά πληροφοριακά στοιχεία όπως το ονοματεπώνυμο του χρήστη (fulln) και το του (aem). ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 150

151 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Η εντολή SQL που υλοποιεί τον πίνακα authentication είναι η εξής: CREATE TABLE `authentication` ( `Fulln` text NOT NULL, `aem` text NOT NULL, `UName` text NOT NULL, `New1` text NOT NULL, `New2` text NOT NULL, FULLTEXT KEY `fulln` (`fulln`), FULLTEXT KEY `UName` (`UName`) ) Ιστοσελίδα Εγγραφής Νέου Χρήστη Η ιστοσελίδα εγγραφής νέου χρήστη αναλαμβάνει να εγγράψει νέους χρήστες στο σύστημα και παράλληλα να καταχωρήσει τις αντίστοιχες εγγραφές στον πίνακα autentication της βάσης δεδομένων. Η σελίδα αυτή παρουσιάζεται στην Εικόνα 12 ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 151

152 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 12: Ιστοσελίδα Εγγραφής Νέου Χρήστη Αρχικά, ο χρήστης που επιθυμεί να εγγραφεί στο site θα πρέπει να συμπληρώσει τα εξής στοιχεία : Ονοματεπώνυμο Όνομα Χρήστη (Username) Κωδικό Χρήστη (Password) Το σύστημα ελέγχει εάν ο χρήστης εισάγει σωστά τα στοιχεία. Αυτή την δουλειά την κάνει η JavaScript. Παρακάτω είναι ο κώδικας που ενσωματώσαμε στον HTML κώδικα μέσα στην ετικέτα <HEAD>. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 152

153 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ <script language="javascript"> function validate() { //έλεγχος αν όλα τα παιδία της φόρμας έχουν συμπληρωθεί if ((document.forms[0].fullname.value=="") (document.forms[0].aem.value=="") (document.forms[0].uname.value=="") (document.forms[0].new1.value=="") (document.forms[0].new2.value=="") { alert("παρακαλώ συμπληρώστε όλα τα πεδία!"); return false; } //έλεγχος αν ο χρήστης έχει εισάγει σωστά τον κωδικό του στα ζητούμενα πεδία if(document.forms[0].new1.value!=document.forms[0].new2.value) { alert("δεν επαναλάβατε σωστά τον Κωδικό Χρήστη!"); return false; } if (document.forms[0].new1.value.length < 5) { alert("ο Κωδικός Χρήστη πρέπει να είναι τουλάχιστον 5 χαρακτήρες!"); return false; } return true; } </script> Η ιστοσελίδα εγγραφής νέου χρήστη αποτελείται από μία φόρμα, η οποία κατά την υποβολή της (<form action="register.php" method="post" name="form1" onsubmit="return validate();" target="_self">) (γραμμή 111) ελέγχει τοπικά (στον χρήστη μέσω της Javascript συνάρτησης validate(), για την εγκυρότητα των δεδομένων που εισήγαγε ο χρήστης. Η κλήση αυτής της JavaScript συνάρτησης γίνεται με την υποβολή των στοιχείων, ενεργοποιείται δηλαδή κατά την εμφάνιση του ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 153

154 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ γεγονότος Submit (γραμμή 132). Η συνάρτηση validate () ελέγχει τα ακόλουθα σημεία εγκυρότητας : Όλα τα πεδία πρέπει να είναι συμπληρωμένα Ο χρήστης πρέπει να επαναλάβει σωστά τον Κωδικό Χρήστη (password) Ο Κωδικός Χρήστη (password) πρέπει να είναι τουλάχιστον 5 χαρακτήρες Ο κώδικας όλων αυτών είναι ο παρακάτω: Εικόνα 13: Ο Κώδικας της Φόρμας Εγγραφής του Χρήστη Μετά την ενεργοποίηση του γεγονότος Submit καλείτε η ιστοσελίδα register.php που περιέχει τον μηχανισμό ελέγχου και εγγραφής των στοιχείων της φόρμας στην αντίστοιχη βάση δεδομένων. Ακολουθεί ο ολοκληρωμένος κώδικας της ιστοσελίδας register.php. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 154

155 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 14: Ο Κώδικας της σελίδας register.php Στην γραμμή 2-4 έχουμε την σύνδεση στην βάση δεδομένων και στην γραμμή 7 την επιλογή της ΒΔ. Στην γραμμή 10 γίνετε η εισαγωγή των δεδομένων στον πίνακα authentication. Και τέλος στις γραμμές η συνάρτηση header( ) χρησιμοποιείται για να κατευθύνει το φυλλομετρητή του χρήστη σε κάποια συγκεκριμένη σελίδα της οποίας το URL είναι το όρισμα της συνάρτησης αυτής Ιστοσελίδα Εισαγωγής στο σύστημα Η ιστοσελίδα εισαγωγής στο σύστημα, η οποία περιέχεται στην εικόνα 6 και βρίσκετε στην αρχική σελίδα, αναλαμβάνει να εκτελέσει τον έλεγχο πιστοποίησης του χρήστη, χρησιμοποιώντας τις εγγραφές του πίνακα authentication της ΒΔ. Ο χρήστης εισάγει το Όνομα (Username) και τον Κωδικό (Password) που του αντιστοιχεί και αν επαληθευτεί τότε παράγεται επιτυχώς στο σύστημα. Σε διαφορετική περίπτωση εμφανίζεται ένα μήνυμα λάθους (βλ. Εικόνα 15). ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 155

156 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 15: Μήνυμα λάθους κατά την εισαγωγή στο σύστημα Ακολουθεί ο κώδικας της παραπάνω φόρμας. (Εικόνα 16) Εικόνα 16: Κώδικας της φόρμας με το μήνυμα λάθους Η φόρμα αύτη κατά την υποβολή της (<form method="post" action="login.php">) καλεί την ιστοσελίδα login.php η οποία ελέγχει τα στοιχεία που έχει εισάγει ο χρήστης στην φόρμα αυτή. Παρακάτω είναι ο κώδικας της ιστοσελίδας login.php. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 156

157 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 17: Ο κώδικας του login.php Οι γραμμές 4-6 υλοποιούν την σύνδεση με τον server βάσεων δεδομένων και επιλέγουν την βάση δεδομένων που θα χρησιμοποιηθεί κατά την προετοιμασία για την εκτέλεση του ερωτήματος SQL, το οποίο ελέγχει την ταυτότητα του χρήστη. Αυτό το ερώτημα ελέγχει την κωδικοποιημένη μορφή του κωδικού πρόσβασης που έχει εισαχθεί στην φόρμα έναντι της κωδικοποιημένης μορφής του κωδικού πρόσβασης που είναι αποθηκευμένη στον πίνακα. Αυτά τα δύο στοιχεία πρέπει να ταιριάζουν απόλυτα, και πρέπει επίσης να αντιστοιχούν στο συγκεκριμένο όνομα χρήστη για να δοθεί εξουσιοδότηση στον χρήστη. Η γραμμή 12 ελέγχει το αποτέλεσμα του ερωτήματος, μετρώντας το πλήθος των γραμμών που περιέχει. Το πλήθος των γραμμών στο αποτέλεσμα του ερωτήματος πρέπει να είναι επακριβώς 1 εάν το ζεύγος ονόματος χρήστη / κωδικού πρόσβασης αντιπροσωπεύει έγκυρα διαπιστευτήρια σύνδεσης. Σ αυτή την περίπτωση χρησιμοποιείται η συνάρτηση mysql_result( ) στις γραμμές για να εξάγει το μικρό όνομα και το επώνυμο του χρήστη από τα αντίστοιχα πεδία. Στην γραμμή 19 ορίζεται το cookie εξουσιοδότησης. Το όνομα του cookie είναι auth και η τιμή του είναι 1. Εάν χρησιμοποιηθεί η τιμή 0 σαν παράμετρος ώρας, το cookie θα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 157

158 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ διαρκέσει μόνο για την τρέχουσα σύνοδο επικοινωνίας του χρήστη. Όταν ο χρήστης κλέισει την εφαρμογή του browser, το cookie θα λήξει. Η γραμμή 22 δημιουργεί ένα μήνυμα το οποίο θα εμφανιστεί στον χρήστη. Τέλος, ο κώδικας των γραμμών χειρίζεται τις αποτυχημένες προσπάθειες σύνδεσης. Σ αυτή την περίπτωση επαναφέρουμε απλώς τον χρήστη στην φόρμα εισαγωγής στοιχείων σύνδεσης Ιστοσελίδα Αλλαγής Κωδικού Χρήστη Η ιστοσελίδα αλλαγής κωδικού χρήστη αναλαμβάνει να εκτελέσει την αλλαγή του κωδικού ενός χρήστη και να ενημερώσει αντίστοιχα τον πίνακα authentication της ΒΔ. Εικόνα 18: Ιστοσελίδα Αλλαγής Κωδικού Χρήστη Ο χρήστης εισάγει το όνομα, τον παλιό κωδικό και δύο φορές τον καινούριο κωδικό και πατάει το κουμπί «Αλλαγή». Παρακάτω ακολουθεί ο κώδικας εγκυρότητας των δεδομένων και της φόρμας. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 158

159 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 19: Κώδικας εγγυρότητας των δεδομένων Εικόνα 20: Κώδικας φόρμας αλλαγής κωδικού χρήστη ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 159

160 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Η ιστοσελίδα αλλαγής κωδικού χρήστη αποτελείται από μία φόρμα, η οποία κατά την υποβολή της (<form action="changepasswd.php" method="post" name="form1" onsubmit="return validate();" target="_self">) ελέγχει τοπικά ( στον πελάτη μέσω της Javascript συνάρτησης validate( ) ), για την εγκυρότητα των δεδομένων που εισήγαγε ο χρήστης. Η κλήση της Javascript συνάρτησης γίνεται με την υποβολή των στοιχείων, ενεργοποιείται δηλαδή κατά την εμφάνιση του γεγονότος Submit. Στην συνέχεια καλεί την ιστοσελίδα ChangePassw.php για τον έλεγχο την εγγραφή των στοιχείων της φόρμας στη ΒΔ. Ακολουθεί ο ολοκληρωμένος κώδικας της ιστοσελίδας ChangePassw.php. Εικόνα 21: O κώδικας της ιστοσελίδας ChangePassw.php Οι γραμμές 4-6 υλοποιούν την σύνδεση με τον server βάσεων δεδομένων και επιλέγουν την βάση δεδομένων. Στις γραμμές έχουμε την εκτέλεση του ερωτήματος SQL το οποίο αν είναι επιτυχημένο τότε θα μεταφερθούμε στην σελίδα success.htm (Εικόνα 22) διαφορετικά θα μας επαναφέρει στην σελίδα που ήμασταν πριν. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 160

161 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 22: Το μήνυμα επιτυχημένης αλλαγής κωδικού πρόσβασης Δημιουργία ενός Φόρουμ Συζητήσεων Στις ενότητες που ακολουθούν θα σας παρουσιάσουμε την διαδικασία σχεδίασης του forum συζητήσεων που ενσωματώσαμε στο site μας. Η διαδικασία περιλαμβάνει την κατασκευή των πινάκων της βάσης δεδομένων, των φορμών για την εισαγωγή δεδομένων από τον χρήστη και των οθονών για την εμφάνιση των αποτελεσμάτων Σχεδίαση των πινάκων της Βάσης Δεδομένων Σκεφτείτε τα βασικά συστατικά ενός forum : θέματα (topics) και άρθρα που δημοσιεύονται γι αυτά (post). Ένα forum εάν χρησιμοποιείται σωστά από αυτούς πού το εποπτεύουν θα πρέπει να έχει αρκετά θέματα και κάθε ένα από αυτά τα θέματα θα έχει ένα ή περισσότερα άρθρα δημοσιευμένα από διάφορους χρήστες. Με βάση αυτά καταλαβαίνουμε ότι τα δημοσιευμένα άρθρα σχετίζονται με τα θέματα μέσω ενός πεδίου κλειδιού. Αυτό το κλειδί στηρίζει την σχέση μεταξύ των δύο πινάκων. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 161

162 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Με βάση τα παραπάνω χρειαζόμαστε ένα πεδίο για τον τίτλο του θέματος, επίσης χρειαζόμαστε πεδία για την αποθήκευση της ώρας δημιουργίας και της ταυτότητας του χρήστη που δημιούργησε το θέμα. Ακόμη με βάση τις απαιτήσεις που έχουμε θέλουμε το κείμενο του άρθρου, την ώρα δημιουργίας του και το άτομο που το δημιούργησε και φυσικά πάνω απ όλα χρειαζόμαστε και ένα κλειδί για να συσχετίσουμε το άρθρο με το θέμα που πραγματεύεται. Οι δύο ακόλουθες εντολές δημιουργούν αυτούς τους πίνακες, με ονόματα forum_topics (θέματα φόρουμ) και forum_post (άρθρα που δημοσιεύονται για τα θέματα) : create table forum_topics ( topic_id int not null primary key auto_increment, topic_title varchar (150), topic_create_time datetime, topic_owner varchar(150) ); create table forum_posts ( post_id int not null primary key auto_increment, topic_id int not null, post_text text, post_create_time datetime, post_owner varchar (150) ); Σημείωση: Οι εντολές αυτές εκτελέστηκαν με το phpmyadmin ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 162

163 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Δημιουργία των Φορμών Εισαγωγής Δεδομένων και των Scripts Η ΕΙΚΟΝΑ 23 παρουσιάζει την φόρμα για την δημιουργία ενός θέματος, η οποία περιλαμβάνει επίσης μία περιοχή εισαγωγής κειμένου για το άρθρο με αυτό το θέμα. Εικόνα 23: Η Φόρμα για την προσθήκη ενός Θέματος Η φόρμα αποτελείται από τρία πεδία, η οποία παρουσιάζετε στην ΕΙΚΟΝΑ 1.2, είναι τα μόνα που χρειαζόμαστε για να εισάγουμε τα απαιτούμενα δεδομένα και στους δύο πίνακες, το script και η βάση δεδομένων μπορούν να συμπληρώσουν τα υπόλοιπα. Τον κώδικα της εικόνας 1 τον αποθηκεύουμε σε ένα αρχείο με όνομα addtopic.html και τον τοποθετούμε στον αρχικό κατάλογο εγγραφών του Web server μας. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 163

164 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 1.2: Η φόρμα για την προσθήκη ενός θέματος. Για την δημιουργία μιας καταχώρησης (μιας εγγραφής) θέματος στον πίνακα forum_topics χρησιμοποιούνται τα πεδία topic_title (τίτλος θέματος) και topic_owner (δημιουργός θέματος) από την φόρμα εισαγωγής στοιχείων. Οι τιμές των πεδίων topic_id (κωδικός θέματος) και topic_create_time (χρόνος δημιουργίας θέματος) συμπληρώνονται αυτόματα. Παρόμοια, στον πίνακα forum_posts (άρθρα που δημοσιεύονται στο φόρουμ) χρησιμοποιούνται τα πεδία post_text (κείμενο άρθρου) και topic_owner (δημιουργός θέματος) από την φόρμα εισαγωγής στοιχείων, ενώ οι τιμές των πεδίων post_id, post_create_time και το topic_id (κωδικός άρθρου, χρόνος δημιουργίας άρθρου και κωδικός θέματος, αντίστοιχα) συμπληρώνονται αυτόματα. Επειδή χρειαζόμαστε την τιμή του πεδίου topic_id για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε την καταχώρηση μιας εγγραφής στον πίνακα forum_posts, ξέρουμε ότι το ερώτημα για την ανάκτηση αυτής της τιμής πρέπει να εκτελεστεί μετά από το ερώτημα για την εισαγωγή της εγγραφής στον πίνακα forum_topics. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 164

165 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Η ΕΙΚΟΝΑ 3 παρουσιάζει το script για την προσθήκη των εγγραφών για τα θέματα στον πίνακα θεμάτων. Εικόνα 3: Το Script για την προσθήκη ενός θέματος Οι γραμμές 3-6 ελέγχουν εάν έχουν εισαχθεί τα τρία απαιτούμενα πεδία που χρειαζόμαστε για την ολοκλήρωση της εισαγωγής των εγγραφών και στους δύο πίνακες. Εάν οποιαδήποτε από αυτά τα πεδία είναι κενό, ο χρήστης παραπέμπεται και πάλι στην αρχική φόρμα. Οι γραμμές 9-10 υλοποιούν την σύνδεση με την βάση δεδομένων. Στις γραμμές δημιουργείται και εκτελείται το πρώτο ερώτημα, το οποίο προσθέτει την εγγραφή ενός θέματος στον πίνακα forum_topics. Αφήνουμε επίτηδες την τιμή του πρώτου πεδίου κενή επειδή προστίθεται αυτόματα από το σύστημα. Παρόμοια χρησιμοποιούμε την συνάρτηση now() η οποία επιστρέφει την τρέχουσα ημερομηνία ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 165

166 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ / ώρα, για να παρέχουμε τα χρονικά δεδομένα για την εγγραφή. Τα υπόλοιπα πεδία της εγγραφής λαμβάνουν τιμές οι οποίες έχουν εισαχθεί στην φόρμα. Η γραμμή 17 παρουσιάζει την χρήση μιας ιδιαίτερα βολικής συνάρτησης, της mysql_insert_id(). Η συνάρτηση αυτή ανακτά το πρωτεύον κλειδί (το πεδίο κωδικό θέματος) της τελευταίας εγγραφής που έχει εισαχθεί στη βάση δεδομένων από αυτό το script. Στην περίπτωσή μας, η συνάρτηση mysql_insert_id() λαμβάνει την τιμή του πεδίου topic_id από τον πίνακα forum_topics, η οποία θα εισαχθεί στο πεδίο topic_id του πίνακα forum_posts. Οι γραμμές δημιουργούν και εκτελούν το δεύτερο ερώτημα, χρησιμοποιώντας και πάλι ένα μείγμα πληροφοριών οι οποίες είτε είναι γνωστές από την φόρμα, είτε παρέχονται αυτόματα από το σύστημα. Η γραμμή 21 δημιουργεί απλώς ένα μήνυμα για την πληροφόρηση του χρήστη και ο υπόλοιπος κώδικας ολοκληρώνει το script. Τον παραπάνω κώδικα τον αποθηκεύουμε σε ένα αρχείο με όνομα addtopic.php το όνομα της ενέργειας action του προηγούμενου script και το τοποθετούμε στον αρχικό κατάλογο εγγραφών του Web server μας. Αν συμπληρώσουμε τα πεδία της φόρμας και την υποβάλλουμε, θα πρέπει να δούμε το μήνυμα Το Νέο Θέμα Προστέθηκε στην οθόνη. Οι ΕΙΚΟΝΕΣ 4.1 και 4.2 παρουσιάζουν αυτή την αλληλουχία συμβάντων. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 166

167 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 4.1: Προσθήκη ενός θέματος Εικόνα 4.4: Η προσθήκη του θέματος και του άρθρου ολοκληρώθηκε επιτυχώς ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 167

168 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εμφάνιση της Λίστας Θεμάτων Στην ΕΙΚΟΝΑ 5 δημιουργούμε μια σελίδα εμφάνισης των θεμάτων. Η σελίδα αυτή θα παρουσιάζει τις βασικές πληροφορίες για κάθε θέμα και θα παρέχει στον χρήστη μια σύνδεση (link) για την προσθήκη ενός νέου θέματος. Στην πραγματικότητα, το ακόλουθο script αποτελεί την σελίδα εισόδου των χρηστών στο forum μας. Εικόνα 5: Το Script για την Εμφάνιση της Λίστας δεδομένων ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 168

169 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Οι γραμμές 3-4 υλοποιούν την σύνδεση με την βάση δεδομένων σαν ένα βήμα προετοιμασίας για την εκτέλεση των απαιτούμενων ερωτημάτων. Οι γραμμές 7-10 αντιστοιχούν στο πρώτο από τα ερωτήματα, το οποίο επιλέγει όλες τις πληροφορίες θεμάτων με φθίνουσα σειρά ημερομηνίας. Με άλλα λόγια, το τελευταίο θέμα που δημιουργήθηκε (δηλαδή το νεότερο) εμφανίζετε στην αρχή της λίστας. Σ αυτό το ερώτημα παρατηρήστε ότι χρησιμοποιούμε την συνάρτηση date_format() για να μορφοποιήσουμε τις ημερομηνίες με έναν τρόπο ποιο ελκυστικό από αυτόν με τον οποίο αποθηκεύονται στην βάση δεδομένων. Στην γραμμή 10 ελέγχουμε εάν το ερώτημα επέστρεψε εγγραφές. Εάν δεν έχουν επιστρέψει εγγραφές, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι δεν υπάρχουν θέματα στον πίνακα, θα πρέπει να πληροφορήσουμε σωστά τον χρήστη. Η γραμμή 13 δημιουργεί το σχετικό μήνυμα. Στο σημείο αυτό, εάν δεν υπάρχουν θέματα στον πίνακα, το script εξέρχεται από την δομή if else και η επόμενη ενέργεια λαμβάνει χώρα στην γραμμή 45, η οποία αποτελεί την αρχή του στατικού κώδικα HTML. Εάν το script ολοκληρωνόταν εδώ, θα εμφανιζόταν το μήνυμα που δημιουργήσαμε στη γραμμή 124 και στην οθόνη σας θα βλέπατε κάτι όπως την ΕΙΚΌΝΑ 5.1. Εικόνα 5.1: Δεν βρέθηκε κανένα θέμα στην βάση δεδομένων ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 169

170 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Ωστόσο, εάν υπάρχουν θέματα στον πίνακα forum_topics της βάσης δεδομένων μας, το script θα συνεχίσει την εκτέλεσή του προχωρώντας στην γραμμή 14. Στην γραμμή 17 εκκινεί η δημιουργία μιας ενότητας κειμένου, η οποία παρέχει το αρχικό περιεχόμενο για έναν HTML πίνακα. Οι γραμμές δημιουργούν έναν πίνακα με δύο στήλες : μια για τον τίτλο του θέματος και μια για το πλήθος των άρθρων που έχει κάθε θέμα. Η δημιουργία της ενότητας κειμένου διακόπτεται προσωρινά και στην γραμμή 24 εισερχόμαστε σε έναν βρόγχο με τον οποίο διατρέχουμε τα αποτελέσματα του αρχικού ερωτήματος. Ουσιαστικά, ο βρόγχος while της γραμμής 24 λέει τα εξής : για όσο χρόνο υπάρχουν εγγραφές στο αποτέλεσμα του προηγούμενου ερωτήματος, τα δεδομένα κάθε εγγραφής εξάγονται σαν μια διάταξη στοιχείων με όνομα $topic_info και τα ονόματα των πεδίων χρησιμοποιούνται σαν μέσο για την εκχώρηση των τιμών των πεδίων στην μεταβλητή. Το πρώτο στοιχείο που επιχειρούμε να εξάγουμε είναι η τιμή του πεδίου topic_id στην γραμμή 25. Ορίζουμε την τιμή της μεταβλητής $topic_title σε $topic_info[ topic_id ], πράγμα το οποίο σημαίνει ότι χρησιμοποιούμε μια τοπική τιμή για την μεταβλητή $topic_id από μια διάταξη με όνομα $topic_info, η οποία παρέχει ένα στοιχείο με όνομα topic_id. Επαναλαμβάνουμε αυτό το μοτίβο για τις μεταβλητές $topic_title, $topic_create_time και $topic_owner στις γραμμές Η συνάρτηση stipslashes() διαγράφει οποιουσδήποτε κωδικούς ειδικών χαρακτήρων έχουν εισαχθεί στον πίνακα κατά την στιγμή της εισαγωγής των εγγραφών. Στις γραμμές δημιουργούμε και εκτελούμε ένα άλλο ερώτημα μέσα από τον βρόγχο while για την εύρεση του αριθμού των άρθρων που υπάρχουν για ένα συγκεκριμένο θέμα. Στην γραμμή 36 συνεχίζουμε την δημιουργία του κειμένου προς εμφάνιση (το αλφαριθμητικό disply_block) χρησιμοποιώντας το τελεστή συνένωσης(.=) για να διασφαλίσουμε ότι αυτό το αλφαριθμητικό θα προστεθεί στο τέλος του αλφαριθμητικού που δημιουργήσαμε παραπάνω. Στην γραμμή 38 δημιουργούμε την στήλη του HTML πίνακα για την εμφάνιση της σύνδεσης προς το αρχείο το οποίο θα εμφανιστεί το θέμα (showtopic.php) και εμφανίζουμε επίσης τον δημιουργό του θέματος και την ώρα δημιουργίας του στην ίδια στήλη. Η δεύτερη στήλη του HTML πίνακα, στην γραμμή 40, εμφανίζει τον αριθμό των άρθρων για κάθε θέμα. Στην γραμμή 45 εξερχόμαστε από τον βρόγχο while και στη γραμμή 44 προσθέτουμε το τελευταίο κομμάτι στο αλφαριθμητικό $display_block για το ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 170

171 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ κλείσιμο του πίνακα. Οι υπόλοιπες γραμμές εκτυπώνουν τον HTML κώδικα για την σελίδα, συμπεριλαμβανομένης και της τιμής του αλφαριθμητικού $display_block. Αφού εισάγουμε τον παραπάνω κώδικα σε ένα αρχείο με όνομα topiclist.php και το τοποθετήσουμε στον αρχικό κατάλογο εγγραφών του Web server μας και υπό τον όρο ότι έχουμε ήδη θέματα και άρθρα στους πίνακες της βάσης δεδομένων, τα αποτελέσματα που θα δούμε θα πρέπει να είναι ανάλογα με αυτά της ΕΙΚΟΝΑΣ 5.2. Εικόνα 5.2: Υπάρχουν διαθέσιμα θέματα Εμφάνιση των Άρθρων ενός Θέματος Η επόμενη εργασία μας θα είναι η δημιουργία του script showtopic.php, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για την εμφάνιση των άρθρων κάθε θέματος. Ο κώδικας της ΕΙΚΟΝΑΣ 6 κάνει ακριβώς αυτά. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 171

172 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 6: Το Script για την Εμφάνιση των Άρθρων ενός Θέματος Στην ΕΙΚΟΝΑ 6, οι γραμμές 3-6 ελέγχουν εάν υπάρχει μία τιμή για το πεδίο topic_id στο αλφαριθμητικό ερωτήματος της GET. Επειδή θέλουμε να εμφανίζουμε όλα τα άρθρα για ένα θέμα, πρέπει να ξέρουμε ποιο είναι το επιλεγόμενο θέμα και αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να αποκτήσουμε αυτή την πληροφορία. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 172

173 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εάν η τιμή της $_GET[topic_id] δεν υπάρχει, ο χρήστης παραπέμπεται στην σελίδα εμφάνισης των θεμάτων. Αφού περάσουμε από τον έλεγχο ύπαρξης του θέματος (μέσω της τιμής topic_id), οι γραμμές 9-10 υλοποιούν την σύνδεση με την βάση δεδομένων σαν ένα βήμα προετοιμασίας για την εκτέλεση των απαιτούμενων ερωτημάτων. Οι γραμμές παρουσιάζουν το πρώτο από τα ερωτήματα, το οποίο χρησιμοποιείται για την επικύρωση του γεγονότος ότι η τιμή topic_id που στάλθηκε στο αλφαριθμητικό ερωτήματος της GET είναι πράγματι μια έγκυρη καταχώριση : αυτό επιτυγχάνεται με την επιλογή του σχετιζόμενου τίτλου (topic_title) για το συγκεκριμένο θέμα (topic_id). Εάν ο έλεγχος αποτύχει στην γραμμή 16, δημιουργείται ένα μήνυμα στην γραμμή 18, το script εξέρχεται από την εντολή if else και ολοκληρώνει την εκτέλεση του εκτυπώνοντας τον αναγκαίο HTML κώδικα. Η έξοδος που παράγει αυτό το script για ένα άκυρο θέμα θα μας δίνει και το ανάλογο μήνυμα. Ωστόσο εάν το θέμα είναι έγκυρο, εξάγουμε την τιμή του πεδίου topic_title (τίτλος θέματος) στην γραμμή 21 χρησιμοποιώντας και πάλι την συνάρτηση stripslashes() για να αφαιρέσουμε οποιουσδήποτε κωδικούς ειδικών χαρακτήρων (escape characters). Στην συνέχεια εισάγουμε ένα ερώτημα στις γραμμές για να συγκεντρώσουμε όλα τα άρθρα που σχετίζονται με το συγκεκριμένο θέμα, οργανωμένα σε αύξουσα χρονολογική σειρά. Σ αυτή την περίπτωση τα νεότερα άρθρα εμφανίζονται στο τέλος της λίστας. Στην γραμμή 29 εκκινεί η δημιουργία μίας ενότητας κειμένου η οποία παρέχει τον αρχικό κώδικα για έναν HTML πίνακα. Οι γραμμές δημιουργούν έναν πίνακα με δύο στήλες : μία για τον συγγραφέα του άρθρου και μία για το ίδιο το κείμενο του. Η δημιουργία της ενότητας κειμένου σταματά προσωρινά και στην γραμμή 38 ξεκινάμε έναν βρόγχο ο οποίος διατρέχει τα αποτελέσματα του αρχικού ερωτήματος. Ο βρόγχος while στην γραμμή 38 λέει ουσιαστικά τα εξής : για όσο χρονικό διάστημα υπάρχουν εγγραφές προς εξαγωγή στο αποτέλεσμα του ερωτήματος, τα δεδομένα κάθε εγγραφής εξάγονται σε μια διάταξη με όνομα $posts_info και χρησιμοποιούνται τα ονόματα των πεδίων σαν μέσο για την εκχώρηση των τιμών στην νέα μεταβλητή. Το πρώτο στοιχείο που επιχειρούμε να εξάγουμε είναι το πεδίο post_id στην γραμμή 39. Ορίζουμε την τιμή της $post_id σε $post_info[ post_id ], ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 173

174 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ πράγμα το οποίο σημαίνει ότι δημιουργούμε ένα τοπικό αντίγραφο της τιμής $post_id από μια διάταξη με όνομα $posts_info, η οποία περιέχει ένα στοιχείο με όνομα post_id. Συνεχίζουμε στο ίδιο μοτίβο για τις τιμές των μεταβλητών $post_text, $post_create_time και $post_owner (κείμενο, ώρα δημιουργίας και δημιουργός του άρθρου, αντίστοιχα), στις γραμμές Χρησιμοποιούμε και πάλι την συνάρτηση stripslashes() για να αφαιρέσουμε οποιουσδήποτε κωδικούς ειδικών χαρακτήρων. Χρησιμοποιούμαι επίσης την συνάρτηση nl2br() στην τιμή της $posts_info[post_text] για να αντικαταστήσουμε όλους τους χαρακτήρες αλλαγής γραμμής με στοιχεία <br> της HTML. Στην γραμμή 45 συνεχίζουμε την δημιουργία του αλφαριθμητικού προς εμφάνιση ($display_block) χρησιμοποιώντας τον τελεστή συνένωσης (.=) για να διασφαλίσουμε ότι αυτό το αλφαριθμητικό θα προστεθεί στο τέλος του αλφαριθμητικού που δημιουργήσαμε παραπάνω. Στην γραμμή 46 δημιουργούμε την στήλη του HTML πίνακα για την εμφάνιση του δημιουργού και της ώρας δημιουργίας του άρθρου. Η δεύτερη γραμμή του HTML πίνακα εμφανίζει το κείμενο του άρθρου μαζί με μια σύνδεση στην οποία μπορεί να κάνει κλικ ο χρήστης εάν θέλει να στείλει ένα απαντητικό άρθρο. Στην γραμμή 51 εξερχόμαστε από τον βρόγχο while και στην γραμμή 54 προσθέτουμε το τελευταίο κομμάτι στο αλφαριθμητικό της $display_block για το κλείσιμο του πίνακα. Οι υπόλοιπες γραμμές εκτυπώνουν τον απαιτούμενο HTML κώδικα για την σελίδα, συμπεριλαμβανομένης της τιμής της $display_block. Τον κώδικα της παραπάνω ΕΙΚΟΝΑΣ 6 τον εισάγουμε σε ένα αρχείο με όνομα showtopic.php και το τοποθετούμε στον αρχικό κατάλογο εγγραφών του Web server μας. Τα αποτελέσματα που θα δούμε θα είναι ανάλογα με αυτά της ΕΙΚΟΝΑΣ 6.1. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 174

175 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 6.1: Εμφάνιση των άρθρων που υπάρχουν για ένα θέμα Προσθήκη Άρθρων σε ένα Θέμα Τέλος δημιουργήσαμέ το script replaypost.php, το οποίο δείχνει αξιοσημείωτα παρόμοιο με την φόρμα και το script που χρησιμοποιήσαμε παραπάνω για την προσθήκη ενός θέματος. Η ΕΙΚΟΝΑ 7 παρουσιάζει τον κώδικα γι αυτό το script και την φόρμα. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 175

176 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 7: Το Script για την Δημιουργία Άρθρων σε ένα Θέμα Οι γραμμές 3-4 υλοποιούν την σύνδεση με την βάση δεδομένων στην αρχή του script. Αν και εκτελούμε διαφορετικές εργασίες ανάλογα με την κατάσταση της φόρμας (εάν έχει εμφανιστεί στην οθόνη ή εάν έχει υποβληθεί από τον χρήστη), και οι δύο περιπτώσεις απαιτούν σε κάποιο σημείο την επικοινωνία με την βάση δεδομένων. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 176

177 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Στην γραμμή 7 ελέγχουμε εάν έχει υποβληθεί η φόρμα με στοιχεία για ένα νέο άρθρο. Εάν η τιμή της $POST[ op ] δεν είναι addpost, αυτό σημαίνει ότι ο χρήστης δεν έχει υποβάλει ακόμα την φόρμα. Συνεπώς, θα πρέπει να εμφανίσουμε την φόρμα. Ωστόσο, πριν εμφανίσουμε την φόρμα θα πρέπει να ελέγξουμε ένα απαιτούμενο στοιχείο, οι γραμμές 9-12 ελέγχουν την ύπαρξη μιας τιμής για το κωδικό άρθρου (post_id) στο αλφαριθμητικό ερωτήματος της GET. Εάν δεν υπάρχει μια τιμή στην $GET[post_id], ο χρήστης παραπέμπετε στην σελίδα εμφάνισης της λίστας θεμάτων. Αφού περάσουμε από τον έλεγχο για ένα κωδικό θέματος (topic_id), οι γραμμές εισάγουν ένα πολύπλοκο ερώτημα το οποίο ανακτά τον κωδικό και τον τίτλο θέματος (topic_id και topic_title) από τον πίνακα forum_topics, με βάση την μοναδική τιμή που γνωρίζουν : τον κωδικό άρθρου (post_id). Το ερώτημα αυτό επικυρώνει την ύπαρξη του άρθρου και ταυτόχρονα ανακτά πληροφορίες τις οποίες θα χρειαστούμε παρακάτω στο script. Οι γραμμές λειτουργούν με βάση τα αποτελέσματα αυτού του ελέγχου, παραπέμποντας και πάλι τον χρήστη στην σελίδα εμφάνισης των θεμάτων (topiclist.php). Εάν το άρθρο είναι έγκυρο, εξάγουμε τις τιμές των topic_id και topic_title στις γραμμές 24-25, χρησιμοποιώντας και πάλι την συνάρτηση stripslashes() για την αφαίρεση οποιονδήποτε κωδικών ειδικών χαρακτήρων. Στην συνέχεια εκτυπώνουμε στην οθόνη ολόκληρη την φόρμα για την προσθήκη ενός άρθρου και στο σημείο αυτό ολοκληρώνετε η δουλειά που πρέπει να κάνει το script, μέχρι ο χρήστης να κάνει κλικ στο κουμπί υποβολής της φόρμας. Όπως βλέπουμε, στην φόρμα καθορίζουμε την ενέργεια $_SERVER[PHP_SELF] στην γραμμή 36, η οποία υποδεικνύει ότι αυτό το script θα κληθεί ξανά σε δράση. Υπάρχουν επίσης δύο κρυφά πεδία στις γραμμές 43 και 44, τα οποία αποθηκεύουν τις πληροφορίες που πρέπει να περαστούν για την επόμενη επανάληψη του script. Προχωρώντας στην γραμμή 53, αυτή η ενότητα κώδικα εκτελείται όταν ξαναφορτώνετε το script και η τιμή της $_POST[op] (ένα από τα κρυφά πεδία στη φόρμα) είναι addpost. Αυτή η ενότητα κώδικα ελέγχει την παρουσία όλων των πεδίων από την φόρμα και κατόπιν, εάν είναι παρόντα όλα τα πεδία, εισάγει το ερώτημα για την προσθήκη του άρθρου στην βάση δεδομένων (γραμμές 61-62). ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 177

178 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Αφού το άρθρο προστεθεί στην βάση δεδομένων ξαναφορτώνεται η σελίδα showtopic.php (γραμμές 65-66), παρουσιάζοντας πλέον στον χρήστη και το νέο άρθρο. Τον παραπάνω κώδικα τον εισάγουμε σε ένα αρχείο με όνομα replypost.php, και τον τοποθετούμε στον αρχικό κατάλογο εγγραφών του Web server μας και αν το τρέξουμε θα δούμε κάτι παρόμοιο με αυτό των ΕΙΚΟΝΩΝ 7.1 και 7.2. Εικόνα 7.1: Προετοιμασία για την προσθήκη ενός άρθρου ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 178

179 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 7.2: Έχει προστεθεί ένα άρθρο στην λίστα User Profiles Σε αυτή την ενότητα θα σας παρουσιάσουμε μία push technology κατά την οποία δημιουργούμε κάποια user profiles με κύριο στόχο να δίνουμε την δυνατότητα στους χρήστες να έχουν μια πιο συγκεκριμένη ενημέρωση για όποιο θέμα τους ενδιαφέρει. Στην προκειμένη περίπτωση στο δικό μας site να του δίνουμε την δυνατότητα συμπληρώνοντας κάποιες επιλογές να παίρνει την πληροφόρηση που θέλει μέσω mail Σχεδίαση των πινάκων της Βάσης Δεδομένων Στην διαδικασία σχεδίασης των πινάκων της βάσης δεδομένων έπρεπε να σκεφτούμε τι επιλογές θα πρέπει να έχει ο χρήστης έτσι ώστε να δώσει κάποια στοιχεία προς αναζήτηση για κάποιό e-book. Θα πρέπει αρχικά να δηλώσει τι τον ενδιαφέρει (interesting), δηλαδή τι είδους βιβλίο ψάχνει (π.χ λογοτεχνία), μετά θα πρέπει να δηλώσει τον συγγραφέα (authors) που ψάχνει, κάποιες λέξεις κλειδιά (keywords) που θα μας οδηγήσουν στο e-book που ψάχνει, τις εκδόσεις (publish) και τέλος την γλώσσα (language) που είναι γραμμένο το e-book. Με βάση αυτά τα ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 179

180 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ στοιχεία που χρειαζόμαστε για την αναζήτηση κάποιου βιβλίου δημιουργήσαμε τον πίνακα userprofiles ο οποίος δημιουργείτε με την ακόλουθη εντολή SQL : CREATE TABLE `userprofiles` ( `Interesting` char (1) NOT NULL default '', `author` char(1) NOT NULL default '', `keywords` varchar(30) NOT NULL default '', `publish` char(1) NOT NULL default '', `language` char(1) NOT NULL default '' ) TYPE=MyISAM; Δημιουργία της φόρμας για την επιλογή κριτηρίων Τα βασικά στοιχεία που υλοποιούν το σύστημα που θέλουμε να δημιουργήσουμε είναι στον παρακάτω κώδικα. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 180

181 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Στις γραμμές δημιουργούμε ένα μενού επιλογών στο οποίο ο χρήστης μπορεί να επιλέξει τα ενδιαφέροντα του. Κάτι ανάλογο κάναμε και στις γραμμές για την επιλογή του συγγραφέα, στις γραμμές για τις εκδόσεις και στις γραμμές για την γλώσσα. Στην γραμμή 118 δημιουργήσαμε ένα κείμενο εισαγωγής στοιχείων όπου ο χρήστης θα μπορεί να δίνει κάποιες λέξεις κλειδιά. εικόνα : Η τελική μορφή που θα έχει ο παραπάνω κώδικας είναι στην παρακάτω ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 181

182 ΜΕΛΕΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ E-PUBLISHING σελ Εικόνα 8.1: User Profiles Αφού τελειώσει τις επιλογές του ο χρήστης και πατήσει το κουμπί υποβολής Αποστολή τότε θα εκτελεστεί ο παρακάτω κώδικας. ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ «Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών» 182