Διπλωματική Εργασία. Ειρήνη Πυρνάρη

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Διπλωματική Εργασία. Ειρήνη Πυρνάρη"

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Διπλωματική Εργασία «Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΟΛΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΑΜΕΛΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ» Ειρήνη Πυρνάρη Αρ. Μητρώου 1501/08 Τριμελής Επιτροπή: Ιωάννης Μπέκας, Επιβλέπων Καθηγητής Στυλιανός Παπαγεωργίου - Γονατάς Κωνσταντίνος Βαθιώτης Κομοτηνή, Σεπτέμβριος 2011

2 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5 Α. ΠΡΟΛΟΓΟΣ 5 Β. ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΟΛΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 7 II. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΟΥ «ΔΟΛΟΥ» ΚΑΙ ΤΗΣ «ΑΜΕΛΕΙΑΣ» 9 Α. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΔΟΛΟΥ 9 1. Διανοητικό Γνωστικό στοιχείο Βουλητικό στοιχείο 11 Β. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΔΟΛΟΥ Η επιδίωξη ή δόλος σκοπού Αναγκαίος δόλος ή άμεσος δόλος β βαθμού Ενδεχόμενος δόλος 12 Γ. ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΑΜΕΛΕΙΑΣ Εσωτερική Εξωτερική Αμέλεια Έλλειψη Προσοχής Σφάλμα Αιτιώδης Σύνδεσμος 16 Δ. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΑΜΕΛΕΙΑΣ Ενσυνείδητη Αμέλεια Άνευ Συνειδήσεως Αμέλεια 16 III. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΟΛΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΑΜΕΛΕΙΑ 17 Α. ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΟΛΟ Θεωρίες της παραστάσεως Θεωρίες της βουλήσεως 20 Συμπερασματικά 24 Β. Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 27 ΠΚ ΚΑΙ Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ «ΑΠΟΔΟΧΗΣ» Η ερμηνεία της έννοιας της «αποδοχής» στη θεωρία και τη νομολογία Πού εντάσσεται η «ελπίδα» αποφυγής του αποτελέσματος; Πού θα τοποθετηθεί η «αδιαφορία» του δράστη; 31 Γ. «ΕΝΔΕΙΚΤΕΣ» ΚΑΙ «ΑΝΤΕΝΔΕΙΚΤΕΣ» ΤΟΥ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΟΛΟΥ Ενδείκτες Κριτήρια αντενδείξεως ενδεχόμενου δόλου 39 Συμπερασματικά 44 Δ. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΟΛΟΥ ΚΑΙ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΗΣ ΑΜΕΛΕΙΑΣ 45 2

3 1. Μία πρόταση de lege ferenda: η τριχοτόμηση της υπαιτιότητας Μία απάντησηde lege lata: η λειτουργία των εγκλημάτων διακινδύνευσης και των εγκλημάτων «εκ του αποτελέσματος» Η θεσμοθέτηση της έννοιας της «βαρειάς αμέλειας» Η αναθεώρηση του άρθρου 94 ΠΚ για την κατ ιδέαν συρροή Η αναθεώρηση του άρθρου ΚΠΔ για την επιβολή προσωρινής κράτησης στο αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή 70 IV. Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 75 Α. ΥΠΟΘΕΣΗ «ΕΞΠΡΕΣ ΣΑΜΙΝΑ» 77 α. Το πραγματικό 77 β. Το βούλευμα του ΣυμβΕφΑιγ 71/ γ. Το βούλευμα ΑΠ 500/ δ. Το βούλευμα ΑΠ 88/ ε. Το βούλευμα του ΣυμβΑΠ 1661/ στ. Το βούλευμα του ΣυμβΕφΑιγ 122/ ζ. Απόφαση ΑΠ 1530/ Β. ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΕΜΠΩΝ 97 α. Το πραγματικό 97 β. Το βούλευμα του ΣυμβΠλημΛάρισας 130/ γ. Το βούλευμα του ΣυμβΕφΛαρ 179/ δ. Το βούλευμα του ΑΠ 2313/ ε. Η Απόφαση ΕΦ (ΜΟΔ)Λάρισας 51/ στ. Η Απόφαση ΑΠ 1527/ ΕΠΙΛΟΓΟΣ 115 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 116 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 123 3

4 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠ Άρειος Πάγος Αρμ Αρμενόπουλος βλ. βλέπε Γνμδ Γνωμοδότηση Εισ. Εισαγγελέας ΕλλΔικ Ελληνική Δικαιοσύνη επ. επόμενα Εφ. Εφετείο ΚΠΔ Κώδικας Ποινικής Δικονομίας ν. νόμος ν.δ. νομοθετικό διάταγμα ΝοΒ Νομικό Βήμα Ολ. Ολομέλεια ό.α.π. όπου αμέσως πιο πάνω παραπέμπεται ό.π. όπου παραπέμπεται ΠΚ Ποινικός Κώδικας Πλημ. Πλημμελειοδικείο ΠΛογ. Ποινικός Λόγος ΠοινΔικ Ποινική Δικαιοσύνη ΠΧρον Ποινικά Χρονικά πρβλ. παράβαλε σελ. σελίδα σημ. σημείωση Συμβ. Συμβούλιο Σ Σύνταγμα Υπερ Υπεράσπιση 4

5 I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνουμε ότι, σε μεγάλα δυστυχήματα, που προκαλούν το έντονο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης αλλά και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, εξαιτίας των τραγικών απωλειών σε ανθρώπινες ζωές (π.χ. ατύχημα στα Τέμπη, υπόθεση RICOMEX, ναυάγιο ΕΞΠΡΕΣ ΣΑΜΙΝΑ), παρατηρείται το φαινόμενο της άσκησης ποινικών διώξεων για ανθρωποκτονία από πρόθεση με ενδεχόμενο δόλο (άρθρα 27 & 299 ΠΚ). Τα περιστατικά αυτά ολοένα και αυξάνονται, φέρνοντας στην επιφάνεια το επίμαχο ζήτημα της διάκρισης του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια. Είναι αλήθεια ότι η διάκριση του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια έχει χαρακτηρισθεί ως ένα από τα δυσκολότερα και πλέον αμφισβητούμενα ζητήματα του ποινικού δικαίου. Αυτό οφείλεται, στο γεγονός, αφενός της ταύτισης του γνωστικού στοιχείου στις δύο μορφές υπαιτιότητας και αφετέρου, στο γεγονός ότι από τη διάκρισή τους σε επίπεδο βουλητικό και κρίσιμα δογματικά προβλήματα αναφύονται, αλλά και ιδιαίτερα σημαντικές πρακτικές συνέπειες για την αντιμετώπιση του δράστη δημιουργούνται. Η συζήτηση που γίνεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, αφορά στο θεωρητικό αλλά και επιστημονικό μέρος του προβλήματος. Ωστόσο είναι φανερό ότι η αφορμή για τη συζήτηση αυτή δόθηκε κυρίως από το χώρο της νομολογίας 1, ενώ η πραγματική αιτία για τις συναφείς αναζητήσεις της τελευταίας ήταν η δυσκολία επίλυσης ιδιαίτερα σημαντικών πρακτικών ζητημάτων που δημιούργησε μεν η ίδια η ζωή, αλλά και - σε μεγάλο βαθμό - «παραμόρφωσε» ο φακός των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο Α. Χαραλάμπακης 2, ένα από τα κοινά χαρακτηριστικά των υποθέσεων που απασχόλησαν τη νομολογία ήταν η 1 Η αφετηρία των συζητήσεων, η οποία προκάλεσε και την άμεση αντίδραση της θεωρίας, φαίνεται πως ήταν η με αριθμό 3082/ έγγραφη παραγγελία του Εισαγγελέα του Α.Π. προς τον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών, με την οποία εντελλόταν η Εισαγγελία Πρωτοδικών να ασκήσει ποινική δίωξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση εναντίον οδηγού Ι.Χ., ο οποίος σε κατάσταση μέθης και τρέχοντας με υπερβολική ταχύτητα προκάλεσε τροχαίο ατύχημα και επέφερε το θάνατο τρίτου. Η συνέχεια των συναφών προβληματισμών τοποθετείται χρονικά στην παρέμβαση του Υπουργού Δικαιοσύνης, μετά το σεισμό της , ο οποίος, ενώ είχαν ήδη ασκηθεί ποινικές διώξεις για ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά συρροή, παρήγγειλε την άσκηση ποινικών διώξεων για ανθρωποκτονία από πρόθεση με ενδεχόμενο δόλο, βλ. σχετικά και Ζύγουρα, Ο Υπουργός Δικαιοσύνης και η ποινική δίωξη, ΠοινΔικ. 1999, σελ Βλ. Αρ. Χαραλαμπάκη, Ο ενδεχόμενος δόλος - «πρόσφορο» μέσο αντεγκληματικής πολιτικής; Στον τιμητικό τόμο για τον Νικόλαο Ανδρουλάκη, εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, 2003, σελ. 801επ. και

6 μεγάλη απήχηση που είχαν αυτές, λόγω του μεγάλου αριθμού θυμάτων που παρουσιάζουν, καθώς επίσης και ότι όλες σχετίζονται με ζητήματα που απασχολούν έντονα την κοινή γνώμη. Από τις πανεπιστημιακές παραδόσεις, μας είναι γνωστό ότι βασικός σκοπός του ποινικού δικαίου είναι η γενική πρόληψη, δηλαδή η, μέσω του εκφοβισμού που προκαλεί η πρόβλεψη από το νόμο ποινής για ένα ορισμένο είδος αντικοινωνικής συμπεριφοράς, εμπέδωση στους πολίτες της ανάγκης συμμόρφωσης προς την απαγόρευση που έχει τεθεί, με απώτερο αποτέλεσμα τη διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης. Στην αντεγκληματική πολιτική συνήθως ξεκινάμε από τη διαπίστωση της ύπαρξης ενός δυσάρεστου κοινωνικού φαινομένου και της ανάγκης για καταπολέμηση αυτού. Με βάση αυτά τα δεδομένα, ένα δικαιοκρατούμενο κράτος δικαίου προβαίνει στην αποτύπωση, με νομοθετικό τρόπο, της πεποίθησης για την ποινικοποίηση αυτού του φαινομένου και τέλος η νομολογία, εφαρμόζοντας τη ρύθμιση αυτή της προσδίδει το απαραίτητο κύρος. Αυτή η σειρά δράσης της πολιτείας και των αρχών της, είναι αυτή που ακολουθείται και που πρέπει να χαρακτηρίζει ένα κράτος που θέλει να παρέχει στους πολίτες του εμπιστοσύνη για την απονομή της δικαιοσύνης και να διεκδικεί για τον εαυτό του τον τίτλο του «κράτους δικαίου». Δυστυχώς όμως, τα τελευταία χρόνια, παρατηρήθηκε μια απορρύθμιση του παραδοσιακού αυτού κύκλου αντεγκληματικής πολιτικής. Την πρωτοβουλία για την απορρύθμιση αυτή, έφερε η νομολογία, με το να προτρέχει της νομοθετικής εξουσίας, λαμβάνοντας ερέθισμα από κάποια έντονη αναταραχή της κοινής γνώμης. Κάτω λοιπόν από την πίεση των μέσων μαζικής ενημέρωσης που διογκώνουν ή και συχνά προκαλούν την κοινωνική κατακραυγή και αγανάκτηση για διάφορα δυσάρεστα κοινωνικά φαινόμενα, τα δικαστήριά μας δεν επέδειξαν την επιθυμητή αντίσταση στις επιρροές της τρίτης εξουσίας, που συχνά υπερβάλλει και διαστρεβλώνει τα γεγονότα κι έτσι θυσίασαν στο βωμό της ικανοποίησης του «εκδικητικού» πάθους του κοινωνικού συνόλου, την απόδοση δικαιοσύνης. Αυτοπαγιδευόμενη όμως, έτσι, η ελληνική νομολογία στο σκοπό της ικανοποίησης της κοινής γνώμης, παραβίασε, όχι λίγες φορές, τα όρια ερμηνείας αντίστοιχων διατάξεων, αγνοώντας τόσο τους παραδοσιακούς κανόνες αυτών όσο και το στερεά θεμελιωμένο ποινικό δόγμα. Η εμπειρία μας από την πρωτοβουλία αυτή της νομολογίας μας, απέδειξε ότι, οι περιπτώσεις στις οποίες αυτή είχε αρχίσει να καταφεύγει σε ερμηνευτικά 6

7 τεχνάσματα, που αποτελούν contra legem - σε βάρος του κατηγορουμένου ερμηνεία των οικείων ποινικών διατάξεων, έχουν αρχίσει να πληθαίνουν. Τη σπουδαιότερη από τις σχετικές περιπτώσεις αποτέλεσε και αποτελεί, η ερμηνεία της έννοιας του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια. Επικράτησε λοιπόν, κάποια στιγμή, στη νομολογία, η τάση να αποδέχεται την ύπαρξη ενδεχόμενου δόλου ανθρωποκτονίας στις περιπτώσεις που η πλημμελής συμπεριφορά κάποιου ατόμου είχε ως συνέπεια το θάνατο πολλών ανθρώπων. Η τάση αυτή δημιούργησε μια ανεπίτρεπτη, για δικαιοκρατούμενο κράτος, σύγχυση της δικαστικής με τη νομοθετική εξουσία, στην οποία αντέδρασε έντονα η θεωρία και αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της τάσης αυτής και τη σταδιακή επάνοδο στη νομιμότητα. Β. ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΟΛΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΑΜΕΛΕΙΑ Προτού αναφερθούμε αναλυτικά στο ζήτημα της διάκρισης του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια, κρίνεται σκόπιμο να επισημάνουμε ότι ο ενδεχόμενος δόλος, ως μορφή υπαιτιότητας, αποτελεί όχι μόνο το οριακό σημείο μεταξύ δόλου και αμέλειας αλλά, έτσι όπως είναι διαμορφωμένος ο συσχετισμός των εγκλημάτων και των ποινών στο ελληνικό ποινικό δίκαιο, καθορίζει ταυτόχρονα και τα όρια: μεταξύ κακουργήματος και πλημμελήματος (κακούργημα από αμέλεια δε νοείται), μεταξύ βαρύτατων ποινών, που μπορεί να φτάνουν μέχρι και την ισόβια κάθειρξη (που προβλέπεται για ορισμένα κακουργήματα) και ελαφρότερων ποινών, με ανώτατο όριο τα πέντε έτη φυλακίσεως (που προβλέπεται για τα πλημμελήματα) και τέλος, παίζει σημαντικό ρόλο και στο ζήτημα της επιβολής περιοριστικών όρων, καθώς ο βαρύτερος αυτών, η προσωρινή κράτηση, κατά κανόνα μόνο στα κακουργήματα μπορεί να επιβληθεί 3. 3 Εξαίρεση προβλέπει στον κανόνα, το γ εδάφιο της παραγράφου 3 του άρθρου 282 ΚΠΔ, η οποία εισήχθη με το ν. 3346/2005 και σύμφωνα με την οποία, το επαχθές μέτρο της επιβολής περιοριστικών όρων, μπορεί να επιβληθεί και στο πλημμέλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή. Η εν λόγω πρόβλεψη θα αναλυθεί παρακάτω. 7

8 Όλα τα παραπάνω καθιστούν αναγκαία τη σχολαστική ανάλυση και ανάπτυξη του ζητήματος της διάκρισης του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια, που αποτελεί τη θεματική της παρούσας. 8

9 II. ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΟΥ «ΔΟΛΟΥ» ΚΑΙ ΤΗΣ «ΑΜΕΛΕΙΑΣ» Η υπαιτιότητα αποτελεί τη δεύτερη προϋπόθεση της ενοχής, με πρώτη αυτή της ικανότητας προς καταλογισμό. Με τον όρο υπαιτιότητα εννοούμε τον ψυχικό σύνδεσμο σχέση του δράστη με την αξιόποινη πράξη η οποία αποδοκιμάζεται από το Δίκαιο διότι αντιτίθεται προς αυτό. Οι μορφές υπαιτιότητας είναι δύο: ο δόλος και η αμέλεια. Όπως θα αναφερθεί και παρακάτω, έχει προταθεί από μέρος της ελληνικής θεωρίας 4 (μετά από πολύνεκρα δυστυχήματα, όπως αυτό των Τεμπών, το ναυάγιο του ΣΑΜΙΝΑ, τις καταρρεύσεις κτηρίων από το σεισμό του 1999) και η τριχοτόμηση των μορφών της υπαιτιότητας ώστε να αναγνωρίζεται και μια τρίτη μορφή, ως ενδιάμεσο μέγεθος μεταξύ δόλου και αμέλειας, κατά τα πρότυπα της recklessness του αγγλοσαξονικού δικαίου, η «ασυνειδησία» ή αλλιώς η «μέγιστη αδιαφορία και ανευθυνότητα» ή η «απίστευτα αντικοινωνική ασυνειδησία» και η «περιφρονητική αδιαφορία», θέση όμως η οποία δεν έχει βρει νομοθετική απήχηση. Ως προς την απαιτούμενη μορφή υπαιτιότητας, το άρθρο 26 ΠΚ ορίζει ότι τα κακουργήματα τιμωρούνται μόνο με δόλο, τα πλημμελήματα τιμωρούνται κατά κανόνα μόνο με δόλο, κατ εξαίρεση όμως και από αμέλεια όταν αυτό προβλέπεται ρητά από το νόμο (π.χ. ελευθέρωση φυλακισμένου από αμέλεια αρ. 172 παρ. 2 ΠΚ, παραβίαση των κανόνων της οικοδομικής αρ. 286 ΠΚ, ανθρωποκτονία από αμέλεια αρ. 302 ΠΚ, σωματική βλάβη από αμέλεια αρ. 314 ΠΚ). Τα πταίσματα αντίστροφα τιμωρούνται από δόλο και αμέλεια, εκτός αν ο νόμος απαιτεί ρητά δόλο (όπως π.χ. άρθρα 416, 456 ΠΚ). Α. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΔΟΛΟΥ Άρθρο 27 ΠΚ: «Με δόλο (με πρόθεση) πράττει όποιος θέλει την παραγωγή των περιστατικών που κατά το νόμο απαρτίζουν την έννοια κάποιας πράξης επίσης όποιος γνωρίζει ότι από την πράξη του ενδέχεται να παραχθούν αυτά τα περιστατικά και το αποδέχεται». Από τον ορισμό του άρθρου προκύπτει ότι, δόλος είναι η γνώση και επιθυμία του δράστη να προβεί σε μια συγκεκριμένη πράξη, προκαλώντας έτσι ένα αξιόποινο αποτέλεσμα. Στη νομική θεωρία έχει καταγραφεί μια διαμάχη μεταξύ των θεωρητικών αναφορικά με το αν ο δόλος έγκειται στη γνώση του αξιόποινου αποτελέσματος 4 Βλ. Στ. Παπαγεωργίου Γονατάς, Ενδεχόμενος δόλος Ενσυνείδητη αμέλεια, Μία τρίτη μορφή υπαιτιότητας; Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη,

10 («θεωρία της γνώσεως») ή στη θέληση αυτού («θεωρία της βουλήσεως»). Ορθότερο όμως φαίνεται πως είναι να δεχθούμε ότι τόσο η γνώση όσο και η βούληση διαδραματίζουν ιδιαίτερο και αυτοτελές ρόλο στην έννοια του δόλου χωρίς να είναι δυνατό να υπερτιμηθεί η μία έναντι της άλλης. Συγκεκριμένα, χωρίς τη γνώση δεν είναι δυνατό να διαμορφωθεί από το δράστη δόλια απόφαση, γι αυτό και δεν μπορεί να θεωρηθεί μορφή δόλου χωρίς αναδρομή στο στοιχείο της γνώσεως. Βέβαια ο Έλληνας νομοθέτης με τη διατύπωση του άρθρου 27 ΠΚ, η οποία αναφέρεται στον «θέλοντα» την παραγωγή των περιστατικών, για όποιον δρα με πρόθεση ή άμεσο δόλο, σε αντίθεση με τον «γνωρίζοντα» ως ενδεχόμενη αυτή την παραγωγή, για όποιον δρα με ενδεχόμενο δόλο, δεν εκφράζει ρητά την παραπάνω διαπίστωση. Επομένως και συμπερασματικά, για την κατάφαση του δόλου απαιτείται η πλήρωση τόσο ενός διανοητικού γνωστικού στοιχείου όσο και ενός βουλητικού. 1. Διανοητικό Γνωστικό στοιχείο Η γνώση αφορά τον βαθμό συμφωνίας των παραστάσεων του δράστη με την πραγματικότητα. Στην έννοια της γνώσης υπάγεται τόσο η γνώση της πραγματικότητας κατά το χρόνο της συμπεριφοράς του δράστη όσο και η πρόβλεψη των μελλοντικών εξελίξεων και συνεπειών της εν λόγω συμπεριφοράς. Η γνώση εκτείνεται σε όλα τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος και συγκεκριμένα ο δράστης πρέπει να γνωρίζει την αιτιώδη σύνδεση της πράξης του με το αποτέλεσμα που επήλθε, τον τόπο τέλεσης, τον χρόνο τέλεσης, τις περιστάσεις που μειώνουν ή επιτείνουν το αποτέλεσμα. Αντίθετα, δε χρειάζεται να καλύπτονται από τη γνώση: οι εξωτερικοί όροι του αξιοποίνου, οι δικονομικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις του αξιοποίνου, οι λόγοι άρσης του καταλογισμού και οι περιστάσεις που στηρίζουν την ικανότητα προς καταλογισμό. Επίσης, κατά την κρατούσα άποψη, ο δράστης δεν απαιτείται να γνωρίζει τον άδικο χαρακτήρα της πράξης του, δηλαδή, ότι αυτό που πράττει είναι απαγορευμένο 5. Για την κατάφαση του δόλου ο Κ. Βαθιώτης 6 αναφέρει ότι ως ελάχιστη γνώση αρκεί η συνεπίγνωση, δηλαδή η «λανθάνουσα παράσταση του δράστη για ορισμένα γεγονότα, που όταν τα χρειάζεται, είναι στη συνείδηση του "ανά πάσα ώρα και στιγμή διαθέσιμα", χωρίς να πρέπει να 5 Βλ. Κ. Βαθιώτη, 2007, Στοιχεία Ποινικού Δικαίου, Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2007, σελ Βλ. Κ. Βαθιώτη, 2007, Στοιχεία, σελ

11 τα θυμηθεί, αφού τα βιώνει ως οιονεί αυτονόητα κατά τούτο, ο δράστης δε χρειάζεται να έχει συνεχώς εναργή τη γνώση του για τα γεγονότα αυτά», ενώ τον υψηλότερο βαθμό γνώσης αποτελεί η βέβαιη γνώση και στην ενδιάμεση βαθμίδα βρίσκονται η γνώση του πιθανού και η γνώση του ενδεχόμενου ή της δυνατότητας. 2. Βουλητικό στοιχείο Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, για την κατάφαση του δόλου, απαιτείται εκτός από τη γνώση και η βούληση του δράστη για την παραγωγή του αξιόποινου αποτελέσματος. Το βουλητικό στοιχείο συνίσταται στο γεγονός ότι «ο δράστης ενσωματώνει στη βούληση του τη δυνατότητα να πραγματωθεί η αντικειμενική υπόσταση ενός εγκλήματος (διανοητικό στοιχείο), λαμβάνοντας τελικώς γι αυτήν μια θετική απόφαση (βουλητικό στοιχείο)». Ως προς την ένταση της βούλησης, η διαβάθμιση έχει ως εξής: ελάχιστη μορφή βούλησης αποτελεί η αποδοχή της επέλευσης του εγκληματικού αποτελέσματος, ενώ ισχυρότερη μορφή αποτελεί η επιδίωξη του εγκληματικού αποτελέσματος 7. Β. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΔΟΛΟΥ 1. Η επιδίωξη ή δόλος σκοπού Επιδίωξη ή δόλο σκοπού έχουμε όταν από τη μεριά του δράστη υπάρχει πρόβλεψη βεβαιότητας ή πιθανότητας όσον αφορά την επέλευση του αξιόποινου αποτελέσματος και επιδίωξη πρόκλησης αυτού. Στα περισσότερα συγγράμματα, ο δόλος σκοπού χαρακτηρίζεται ως η «καθαρότερη» μορφή δόλου 8. Συνήθως στο κείμενο της οικείας διάταξης, η επιδίωξη αποδίδεται με τον όρο «με σκοπό να». Χαρακτηριστικά παραδείγματα του ΠΚ είναι το έγκλημα της απάτης (386 ΠΚ) όπου ο δράστης ενεργεί «με σκοπό να αποκομίσει ο ίδιος ή άλλος παράνομο περιουσιακό όφελος», της κλοπής (372 ΠΚ), που απαιτεί εκ μέρους του δράστη «σκοπό παρανόμου ιδιοποιήσεως» ή της παράβασης καθήκοντος (259 ΠΚ) που απαιτεί ο υπάλληλος που παραβαίνει τα καθήκοντα της υπηρεσίας του να ενεργεί «με σκοπό να προσπορίσει στο εαυτό του η σε άλλον παράνομο όφελος, ή για να βλάψει τι Κράτος ή κάποιον 7 Βλ. Κ. Βαθιώτη, Στοιχεία, σελ Ο Ν. Ανδρουλάκης στο Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλας, 2000, σελ. 269, επισημαίνει ότι «θέληση ως βουλητικό στοιχείο του δόλου με τη στενή του όρου έννοια έχουμε μόνο στην επιδίωξη, διότι στον άμεσο δόλο το στοιχείο που χαρακτηρίζει την ψυχική στάση του δράστη είναι η αποδοχή του αποτελέσματος». 11

12 άλλον». Βέβαια στο νόμο υπάρχουν και άλλες διατάξεις που αποδίδουν τη βουλητική στάση της επιδίωξης του δράστη, όπως π.χ. το «επιχειρεί» του άρθρου 174 παρ. 1 ΠΚ, το «κατορθώνει» του άρθρου 163 ΠΚ, το «πετυχαίνει» του άρθρου 220 ΠΚ κλπ. 2. Αναγκαίος δόλος ή άμεσος δόλος β βαθμού Σε αυτό το είδος του δόλου ο δράστης θεωρεί την επέλευση του αποτελέσματος βέβαιη και την αποδέχεται ως αναγκαστική απόρροια της πράξης του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της μορφής του δόλου από τις φοιτητικές παραδόσεις είναι η περίπτωση που ο Α βάζει φωτιά στο σπίτι του, προκειμένου να εισπράξει τα ασφάλιστρα. Γνωρίζει ότι μέσα στο σπίτι κοιμάται η γριά παράλυτη μητέρα του και αποδέχεται τον βέβαιο θάνατό της. Εδώ, το κέντρο βάρους πέφτει στην «αποδοχή» εκ μέρους του δράστη ενός αποτελέσματος που το θεωρεί αναγκαίο. Αυτό στην πραγματικότητα σημαίνει ότι ο δόλος αυτής της μορφή υφίσταται ακόμη κι αν το αποτέλεσμα είναι για το δράστη ουσιαστικά ανεπιθύμητο. 3. Ενδεχόμενος δόλος Ενδεχόμενος δόλος υφίσταται όταν ο δράστης προβλέπει απλώς ως ενδεχόμενη την πλήρωση των όρων της τυπικής υπόστασης ενός εγκλήματος και την αποδέχεται. Ο ενδεχόμενος δόλος είναι η ηπιότερη μορφή δόλου και για το λόγο αυτό γειτνιάζει με την ενσυνείδητη αμέλεια, που αποτελεί τη βαρύτερη μορφή της αμέλειας. Κοινό στοιχείο και των δύο είναι η πιθανολόγηση επέλευσης του αξιόποινου αποτελέσματος, με τη διαφορά ότι ως προς τη βουλητική στάση του δράστη, στο μεν ενδεχόμενο δόλο έχουμε αποδοχή της πιθανότητας αυτής, στη δε ενσυνείδητη αμέλεια έχουμε πίστη περί αποφυγής του. Η διάκριση των δύο αυτών μορφών υπαιτιότητας, που αποτελεί και τη θεματική της συγκεκριμένης εργασίας και θα αναλυθεί παρακάτω, έχει εξαιρετική πρακτική σημασία, αποτελώντας το όριο μεταξύ δόλου και αμέλειας με σημαντικές συνέπειες όπως είναι αυτή του χαρακτηρισμού της πράξης ως πλημμελήματος (αμέλεια) ή ως κακουργήματος (δόλος). Η ανάγκη της οριοθέτησης των δύο αυτών μορφών υπαιτιότητας έγινε ιδιαίτερα έντονη την τελευταία δεκαετία, όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή της παρούσας, ενόψει ορισμένων μαζικών περιπτώσεων θανάτων (καταρρεύσεις κτηρίων 12

13 από τους σεισμούς, πολύνεκρα ναυάγια ή πολύνεκρα αυτοκινητικά δυστυχήματα) με τους οποίους αναγκάστηκε να ασχοληθεί η νομολογία μας. Γ. ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΑΜΕΛΕΙΑΣ Άρθρο 28 ΠΚ: «Από αμέλεια πράττει όποιος από έλλειψη της προσοχής την οποία όφειλε κατά τις περιστάσεις και μπορούσε να καταβάλει είτε δεν πρόβλεψε το αξιόποινο αποτέλεσμα που προκάλεσε η πράξη του είτε το πρόβλεψε ως δυνατό, πίστεψε όμως ότι δεν θα επερχόταν». Ο Ν. Ανδρουλάκης 9, επηρεασμένος από τη γερμανική επιστήμη, προσέθεσε στον ορισμό του άρθρου 28 ΠΚ ένα ακόμη στοιχείο, αυτό της «εξωτερικής αμέλειας», στο οποίο θα αναφερθούμε στη συνέχεια αναλυτικά. Η άποψη ότι η εξωτερική αμέλεια είναι αναπόδραστο εννοιολογικό στοιχείο της αμέλειας είναι σήμερα απολύτως κρατούσα στην ελληνική επιστημονική θεωρία. Αντίθετα, η εικόνα που παρουσιάζει η ελληνική νομολογία είναι διαφορετική, εξακολουθώντας να παραμένει προσκολλημένη στην παραδοσιακή αντίληψη, που θέλει την αμέλεια να λειτουργεί αποκλειστικά ως στοιχείο της υπαιτιότητας. Συγκεκριμένα ο Άρειος Πάγος δεν έχει μέχρι τώρα αναγνωρίσει επίσημα την εξωτερική αμέλεια ως στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης των εγκλημάτων αμέλειας, παρόλο που σε πολλές αποφάσεις του γίνεται εμμέσως πλην σαφώς αναφορά στην εξωτερική αμέλεια 10. Έτσι, η αμέλεια πλέον στην ολοκληρωμένη της μορφή, εμφανίζεται πια με δύο όψεις: την εξωτερική αμέλεια, που ανήκει στο χώρο του αδίκου 11 αφού είναι συνυφασμένη με την αντικειμενική υπόσταση του εξ αμελείας εγκλήματος και η οποία συμπληρώνει την εσωτερική ως άγραφο στοιχείο και την εσωτερική αμέλεια, που είναι ήδη γνωστή από παλιά ως μορφή υπαιτιότητας. Αναλυτικότερα και όσον αφορά τα στοιχεία της αμέλειας: 1. Εσωτερική Εξωτερική Αμέλεια Η πάγια θέση της νομολογίας του ΑΠ δέχεται ότι για να υπάρχει αμέλεια «πρέπει να διαπιστωθεί αφενός μεν ότι ο δράστης δεν κατέβαλε την απαιτούμενη 9 Βλ. Ν. Ανδρουλάκη, Η εξωτερική αμέλεια, ΠοινΧρ. 1970, σελ. 93επ. 10 Βλ. μ. α. την ΑΠ 1319/2007, ΠοινΛογ 2007, σελ. 926, που μιλάει για «αιτιώδη σύνδεσμο του επελθόντος αποτελέσματος με την αμέλεια», παραπέμποντας εμμέσως στην εξωτερική αμέλεια, αφού δεν μπορεί να υπάρξει σε επίπεδο αδίκου, όπου τοποθετείται η αιτιότητα, αιτιώδης σύνδεσμος ενός αντικειμενικού στοιχείου (του αποτελέσματος) με ένα υποκειμενικό στοιχείο (την αμέλεια, αν αυτή είναι μόνο μορφή υπαιτιότητας, όπως δέχεται η άποψη που απορρίπτει την εξωτερική αμέλεια). Βλ. επίσης ΑΠ 1378/2006, ΠοινΛογ 2006, σελ Μόνος αντίθετος από τους σύγχρονους θεωρητικούς που εντάσσει την αμέλεια αποκλειστικά στο πεδίο της υπαιτιότητας είναι ο Α. Κατσαντώνης. 13

14 κατά αντικειμενική κρίση προσοχή την οποία οφείλει να καταβάλει κάθε μετρίως συνετός και ευσυνείδητος άνθρωπος που ευρίσκεται υπό τις ίδιες πραγματικές καταστάσεις, με βάση τους νομικούς κανόνες, τις συνήθειες που επικρατούν στις συναλλαγές, την κοινή πείρα, τη συνήθη πορεία των πραγμάτων και τη λογική, αφετέρου δε ότι είχε τη δυνατότητα με τις προσωπικές του ιδιότητες, γνώσεις και ικανότητες να προβλέψει και να αποφύγει το αξιόποινο αποτέλεσμα, το οποίο μπορεί να τελεί σε αντικειμενικό αιτιώδη σύνδεσμο με την πράξη ή την παράλειψή του». Ο ορισμός αυτός αναφέρεται στην εσωτερική αμέλεια, δηλαδή την ψυχική υποκειμενική στάση του δράστη απέναντι σε ένα γεγονός που επιφέρει βλάβη σε έννομα αγαθά, αποτελώντας έτσι μορφή υπαιτιότητας. Αντίθετα, εξωτερική αμέλεια (σφάλμα), είναι η άτεχνη, πλημμελής διεξαγωγή ενός εγχειρήματος, που αποτελεί ουσιαστικά στοιχείο του αδίκου. Για το λόγο αυτό η αμέλεια τοποθετείται τόσο στο πεδίο του καταλογισμού όσο και στο πεδίο του αντικειμενικού αδίκου. Όπως έχει ήδη παραπάνω αναφερθεί η διάκριση μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής αμέλειας δεν προκύπτει ευθέως από το άρθρο 28 ΠΚ γι αυτό γίνεται προσπάθεια η ύπαρξη εξωτερικής αμέλειας να στηρίζεται στη διατύπωση κάποιων διατάξεων του Ειδικού Μέρους του Ποινικού Κώδικα, όπως το άρθρο 281 παρ. 2 ΠΚ («αμελής κατασκευή ή κυκλοφορία τροφίμων»), το άρθρο 286 ΠΚ («αμελής παραβίαση των κανόνων της οικοδομικής») που περιγράφουν ευθέως εξωτερική αμέλεια. Πρέπει βέβαια σ αυτό το σημείο να παρατηρήσουμε ότι έστω κι αν η εξωτερική αμέλεια δεν περιγράφεται ευθέως στο 28 ΠΚ συνδέεται αναγκαία με τον ορισμό του σε συνδυασμό πάντοτε και με το αξιόποινο αποτέλεσμα που περιγράφει η τυπική υπόσταση του εγκλήματος που έχει διαπραχθεί. Για παράδειγμα, όταν στο άρθρο 302 ΠΚ τιμωρείται η ανθρωποκτονία από αμέλεια, με τον όρο «αμέλεια» εννοείται καταρχήν η υποκειμενική στάση της έλλειψης προσοχής του άρθρο 28 ΠΚ, όμως γίνεται αντιληπτό επιπρόσθετα και ένα εξωτερικό σφάλμα που οδηγεί αιτιωδώς στην πρόκληση του αποτελέσματος. Για το λόγο αυτό ο Ν. Ανδρουλάκης 12 υποστηρίζει ορθά ότι η εσωτερική αμέλεια «ενυπάρχει σε αυτή την ίδια την έννοια της αμέλειας», διότι χωρίς αυτήν ελλείπει ο κρίκος που συνδέει την υποκειμενική στάση του δράστη με το αξιόποινο αποτέλεσμα. Συμπερασματικά, η έλλειψη προσοχής και το σφάλμα, δηλαδή η εσωτερική και η εξωτερική αμέλεια, αποτελούν 12 Βλ. Ν. Ανδρουλάκης, ό. α. π., σελ. 311, σημ

15 δύο αναπόσπαστα συνδεδεμένους όρους, της καταγνώσεως της ποινικής ευθύνης από αμέλεια. 2. Έλλειψη Προσοχής Η έλλειψη προσοχής ερευνάται με βάση αντικειμενικά δεδομένα, δηλαδή το τι «όφειλε» και τι «ηδύνατο» ο δράστης κατά το χρόνο τέλεσης της πράξης. Το στοιχείο του «όφειλε» προσδιορίζεται αντικειμενικά, με βάση τον οικείο τομέα κοινωνικής δραστηριότητας (π.χ. τι «όφειλε» ένας γιατρός προσδιορίζεται από τον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας, το τι «όφειλε» ένας δικηγόρος προσδιορίζεται από τον Κώδικα περί Δικηγόρων κλπ). Από την άλλη το στοιχείο του «ηδύνατο» προσδιορίζεται υποκειμενικά με βάση τις ατομικές ικανότητες του δράστη. Εάν οι ατομικές ικανότητες του συγκεκριμένου δράστη είναι κατώτερες από αυτές του μέσου ανθρώπου, τότε λαμβάνονται αυτές υπόψη, ενώ εάν είναι ανώτερες (π.χ. διάσημος καρδιοχειρουργός), αλλά ο δράστης αρκέσθηκε να ενεργήσει με βάση τις ικανότητες του μέσου ανθρώπου, τότε σύμφωνα με την κρατούσα άποψη στην επιστήμη, λαμβάνονται υπόψη οι τελευταίες. Η θέση αυτή αιτιολογείται με το σκεπτικό ότι σε διαφορετική περίπτωση οι ικανοί και αποδοτικοί θα ετύγχαναν δυσμενέστερης αντιμετώπισης, από άποψη ποινικής ευθύνης, απ ότι οι μέτριοι, με αποτέλεσμα όποιος ενδιαφέρεται να κοπιάσει για να βελτιώσει τις επιδόσεις του, να αυξάνει συγχρόνως και τις ποινικές του ευθύνες. Ο Αρ. Χαραλαμπάκης 13 αμφισβητεί την ορθότητα αυτής της άποψης με την σκέψη ότι «η προσπάθεια του ατόμου για βελτίωση των δεξιοτήτων και επιδόσεων του έχει να κάνει με τις βλέψεις του για επαγγελματική και κοινωνική πρόοδο και καταξίωση και δεν σχετίζεται με οποιαδήποτε σκοπιμότητα για τη ρύθμιση του επιπέδου τυχόν ποινικής ευθύνης του σε περίπτωση σφάλματος» και για το λόγο αυτό θεωρεί ορθότερο να αποβλέπουμε στις συγκεκριμένες δυνατότητες του δράστη, έστω κι αν αυτές, λόγω ιδιαίτερων ικανοτήτων ή εξειδίκευσης, ξεπερνούν το μέσο όρο. 3. Σφάλμα «Σφάλμα» αποτελεί οτιδήποτε αντιτίθεται στους οικείους κανόνες κοινωνικής δραστηριότητας ή αλλιώς μια πράξη που συνιστά εξωτερικά άτεχνη, πλημμελή ή εσφαλμένη συμπεριφορά. Το «σφάλμα» ως απόκλιση της συγκεκριμένης συμπεριφοράς του δράστη από τους οικείους κανόνες ορθής διεξαγωγής του σχετικού 13 Βλ. Αρ. Χαραλαμπάκη, Σύνοψη Ποινικού Δικαίου, Γενικό Μέρος, Το έγκλημα, Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα, 2010, σελ

16 εγχειρήματος, πρέπει να προσδιορίζεται με σαφήνεια, προκειμένου να αποδοθεί η ευθύνη για αμέλεια. Χαρακτηριστική περίπτωση ομάδας «σφάλματος» αποτελεί η μη λήψη στη συγκεκριμένη περίπτωση των ενδεδειγμένων προστατευτικών μέτρων ή μέτρων ασφαλείας 14. Άλλη περίπτωση «σφάλματος» είναι και ο μη προσήκων τεχνικός έλεγχος οχημάτων, σκαφών, αεροσκαφών και άλλων μηχανημάτων, όπως επίσης και η δημιουργία εστιών κινδύνου, από τις οποίες προξενείται το αξιόποινο αποτέλεσμα. 4. Αιτιώδης Σύνδεσμος Μεταξύ της έλλειψης προσοχής και του σφάλματος πρέπει να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος. Εάν στην επέλευση του αποτελέσματος συντέλεσαν περισσότερες αμελείς πράξεις του δράστη, υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος όταν είτε η κάθε μια αυτοτελώς είτε όλες στο σύνολό τους συντέλεσαν στην επέλευση του αποτελέσματος. Δ. ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΑΜΕΛΕΙΑΣ 1. Ενσυνείδητη Αμέλεια Είναι η βαρύτερη μορφή αμέλειας και προσεγγίζει, για το λόγο αυτό, τον ενδεχόμενο δόλο, που αποτελεί την ηπιότερη μορφή δόλου. Από τα άρθρα 27 και 28 ΠΚ προκύπτει ότι οι δύο αυτές μορφές υπαιτιότητας εμφανίζουν κοινό γνωστικό στοιχείο, την πιθανολόγηση επέλευσης του αποτελέσματος, αλλά η ουσιώδης διαφορά τους βρίσκεται στο βουλητικό στοιχείο, διότι ενώ στον ενδεχόμενο δόλο ο δράστης «αποδέχεται» την παραπάνω πιθανότητα, στην ενσυνείδητη αμέλεια «πιστεύει» ότι το πιθανολογούμενο αποτέλεσμα τελικά δεν θα επέλθει. Η διάκριση του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια, που αποτελεί και τη θεματική της παρούσας, είναι από τα δυσκολότερα αλλά και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ζητήματα του ποινικού δικαίου και η ανάλυση του θα ακολουθήσει παρακάτω. 2. Άνευ Συνειδήσεως Αμέλεια Άνευ συνειδήσεως αμέλεια υπάρχει όταν ο δράστης δεν διαβλέπει καν την πιθανότητα επέλευσης του παράνομου αποτελέσματος, παρότι έπρεπε να ήταν σε θέση προς τούτο. Ουσιαστικά, σ αυτή την περίπτωση συντρέχει έλλειψη οποιουδήποτε βουλητικού συνδέσμου προς το αποτέλεσμα. Αυτό το είδος αμέλειας χαρακτηρίζεται από την άγνοια των ουσιαστικών στοιχείων της τυπικότητας, αλλά 14 Βλ. ΑΠ 1636/2004, ΠοινΔικ. 2005, σελ. 149επ. 16

17 πάντως από τη δυνατότητα προβλέψεως του αξιόποινου αποτελέσματος. Όπως δηλαδή και στην ενσυνείδητη αμέλεια έτσι και εδώ η επέλευση του αποτελέσματος είναι ανεπιθύμητη στο δράστη. Η άνευ συνειδήσεως αμέλεια αποτελεί τη λιγότερο συνειδητή μορφή υπαίτιας τελέσεως εξ αμελείας και συνιστά τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ υπαιτιότητας και casus, άσχετα αν ορισμένες φορές η άνευ συνειδήσεως αμέλεια είναι πιο μεμπτή από την ενσυνείδητη αμέλεια, εξαιτίας του απαράδεκτου βαθμού απροσεξίας που επιδεικνύει ο δράστης αυτής 15. Εκτός από τα παραπάνω είδη αμέλειας στη θεωρία αλλά και τη νομολογία εμφανίζονται και άλλα, όπως η αμέλεια του αναλαμβάνειν, η αμέλεια του αναθέτειν, η αμέλεια με παράλειψη, η αμέλεια στην οδική κυκλοφορία και η ιατρική αμέλεια. III. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΟΛΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΑΜΕΛΕΙΑ Α. ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΟΛΟ Η αναζήτηση του ορθού τρόπου διάκρισης του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια έχει ταλανίσει τα τελευταία χρόνια ιδιαιτέρως την ελληνική νομολογία, οδηγώντας τη πολλές φορές στην έκδοση αντιφατικών αποφάσεων. Αλλά και η θεωρία χαρακτηρίζεται από τη μακρόχρονη αντιπαράθεση απόψεων καθεμιά από τις οποίες επικεντρώνεται είτε στο βουλητικό είτε στο γνωσιολογικό στοιχείο. Έτσι για τον προσδιορισμό του ενδεχόμενου δόλου σε συνδυασμό με τη διάκρισή του από την ενσυνείδητη αμέλεια 16 έχουν διατυπωθεί αφενός, οι θεωρίες της παραστάσεως, σύμφωνα με τις οποίες ο ενδεχόμενος δόλος προϋποθέτει μια συγκεκριμένη παράσταση του δράστη για τον κίνδυνο πραγματώσεως της ειδικής υποστάσεως ενός εγκλήματος χωρίς να απαιτείται η πλήρωση κάποιου βουλητικού στοιχείου. Οι θεωρίες αυτές αποτελούν μετεξέλιξη της θεωρίας περί έμμεσου δόλου, σύμφωνα με την οποία ο δράστης έφερε ευθύνη και για το αποτέλεσμα εκείνο, το οποίο δεν είχε μεν προβλέψει ως προς τη συγκεκριμένη επελθούσα συνέπεια, πλην όμως ήταν απόρροια μιας πράξης του που διέθετε την τάση να οδηγήσει στο 15 Άποψη που ενστερνίζονται και ο Ν. Ανδρουλάκης, Γενικό Μέρος, σελ. 327 και ο Αρ. Χαραλαμπάκης, Σύνοψη, σελ Βλ. αναλυτικά Κ. Βαθιώτη: Δόλος, Θεμελίωση και αποκλεισμός του στο ποινικό δίκαιο, Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα, 2003, σελ. 68επ. και του ιδίου: Στοιχεία, σελ. 242 επ. 17

18 εγκληματικό αποτέλεσμα και μπορούσε ή τουλάχιστον, όφειλε να προβλεφθεί 17. Το μειονέκτημα αυτών των θεωριών βρίσκεται στο ότι εστιάζουν αποκλειστικά στο διανοητικό στοιχείο, συνάγοντας από αυτό την πλήρωση του βουλητικού και εξ αυτού του λόγου οδηγούν στην κατάργηση της ενσυνείδητης αμέλειας και αφετέρου οι θεωρίες της βουλήσεως, σύμφωνα με τις οποίες ο ενδεχόμενος δόλος αποτελείται από τα δύο αυτοτελή στοιχεία της γνώσης και της βούλησης της ειδικής υποστάσεως, ως προς το δεύτερο στοιχείο δε, αυτό της βουλήσεως, διαφέρει ο ενδεχόμενος δόλος από την ενσυνείδητη αμέλεια. Πιο αναλυτικά: 1. Θεωρίες της παραστάσεως α) «Θεωρία της δυνατότητας» Η θεωρία αυτή υποστηρίχθηκε στη μεταπολεμική Γερμανία από τους Schröder και Schmidhäuser. Σύμφωνα με αυτήν, ενδεχόμενος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης προέβη στη πράξη παρότι προείδε την συγκεκριμένη δυνατότητα επελεύσεως του αποτελέσματος 18. Η κριτική που ασκήθηκε κατά της θεωρίας αυτής συνίσταται κυρίως στο ότι θα οδηγούσε σε ένταξη στο πεδίο του ενδεχόμενου δόλου και όλων σχεδόν των περιπτώσεων της ενσυνείδητης αμέλειας, διότι και στις περιπτώσεις αυτές ο δράστης θεωρεί την επέλευση του αποτελέσματος «δυνατή» με τη διαφορά ότι πιστεύει ότι αυτό τελικά δεν θα επέλθει. Το κυριότερο όμως αντεπιχείρημα συνίσταται στον αποκλειστικό προσανατολισμό της θεωρίας αυτής σε γνωστικά δεδομένα, ο οποίος όμως προσανατολισμός αντιβαίνει στο γράμμα του νόμου, ενόψει της διατύπωσης της έννοιας του ενδεχόμενου δόλου στο άρθρο 27 παρ. 1 τελευταίο εδάφιο Π.Κ., όπου προστίθεται και το βουλητικό στοιχείο «αποδέχεται». Έκτος από τα παραπάνω στις αδυναμίες της θεωρίας αυτής προστίθεται και το ότι ο αποκλειστικός προσανατολισμός στη πρόγνωση της δυνατότητας επελεύσεως του αποτελέσματος υποδηλώνει και μια ουσιαστική αδυναμία διάκρισης του ενδεχόμενου δόλου διακινδύνευσης από τον ενδεχόμενο δόλο βλάβης του εννόμου αγαθού, κάτι που είναι κατακριτέο διότι θα οδηγούσε τελικά στην ταύτιση των δύο αυτών μορφών δόλου, παρά τη διαφορά που έχουν στη πραγματικότητα και ουσιαστικά στην 17 Κ. Βαθιώτης, Δόλος, ό.π., σελ. 207 επ 18 Κ. Βαθιώτης, Δόλος, ό.π., σελ. 74 επ., κατ αυτή τη θεωρία ενδεχόμενο δόλο έχουμε «όταν ο δράστης πράττει παρότι γνωρίζει τη δυνατότητα πραγματώσεως της ειδικής υποστάσεως (του εγκλήματος)». 18

19 εξομοίωση της μεταχειρίσεως του δράστη που ενεργεί με δόλο διακινδύνευσης με αυτόν που ενεργεί με δόλο βλάβης 19. β) «Θεωρία της πιθανότητας» Η θεωρία αυτή υποστηρίχθηκε από τους Γερμανούς Mayer, Schumann, Joerden και Brammsen. Κατ αυτή τη θεωρία ενδεχόμενος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης θεώρησε την επέλευση του αποτελέσματος «πιθανή». Εδώ, ο όρος «πιθανότητα» τοποθετείται μεταξύ «δυνατότητας» και «βεβαιότητας». Αν και η θεωρία αυτή έχει μια λογική βάση, διότι η πιθανότητα αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία της ψυχικής στάσης του δράστη απέναντι στο αξιόποινο αποτέλεσμα και εναρμονίζεται με τον ορισμό του άρθρου 27 ΠΚ, διότι περιγράφει με τον ίδιο ακριβώς όρο το γνωσιολογικό στοιχείο αυτού, παρόλα αυτά δε μπορεί να μας φανεί χρήσιμη για τη διάκριση των δύο μορφών υπαιτιότητας (ενδεχόμενου δόλου ενσυνείδητης αμέλειας) καθώς η πιθανολόγηση αποτελεί ταυτόχρονα και γνωστικό στοιχείο της ενσυνείδητης αμέλειας και έτσι δε μπορεί να αποτελέσει de lege lata την ειδοποιό διαφορά μεταξύ αυτών. γ) «Θεωρία του κινδύνου» Η θεωρία αυτή εμμένει αποκλειστικά στο γνωστικό στοιχείο του δόλου. Κατ αυτή, ενδεχόμενος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης πράττει παρότι έχει διαγνώσει έναν ανεπίτρεπτο κίνδυνο πραγμάτωσης της ειδικής υπόστασης που δεν είναι απίθανο να επέλθει. Μια παραλλαγή της θεωρίας του κινδύνου υποστηρίζει ότι ενδεχόμενο δόλο έχουμε όταν ο δράστης εν γνώσει του θέτει όχι απλώς έναν ανεπίτρεπτο, αλλά πολύ περισσότερο έναν «απροκάλυπτο», «απεριχαράκωτο», «ξέφραγο κίνδυνο», εν πάση περιπτώσει έναν «άμεσο κίνδυνο» 20 εκδηλώνοντας με αυτό τον τρόπο την απόφαση του να προσβάλλει ένα έννομο αγαθό. Υπάρχει βέβαια και άλλη άποψη σύμφωνα με την οποία καθοριστικό στοιχείο για την κατάφαση του ενδεχόμενου δόλου είναι «η βαρύτητα του προσβαλλομένου αγαθού σε συνδυασμό με την εγγύτητα του κινδύνου, αμφότερα προσδιοριζόμενα από αντικειμενική σκοπιά Για το θέμα αυτό βλ. Κ. Βαθιώτη, Δόλος, ό.π., σελ. 75. Επίσης Χ. Μυλωνόπουλο, Εφαρμογές Ποινικού Δικαίου, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1997, σελ. 58, Π. Τσιρίδη, Ο ενδεχόμενος δόλος Θεωρία και Πρακτική, ΠοινΧρ. ΝΒ, σελ. 964, Στ. Παπαγεωργίου Γονατά, ΠοινΧρ. ΝΕ, σελ Βλ. Κ. Βαθιώτη, Δόλος, σελ Πρβλ. Γεωρ. Τζώρτζης, Εννοιολογική διάκριση και κριτήρια του ενδεχόμενου δόλου και της συνειδητής αμέλειας, Αρμ. 1979, σελ. 254 επ. 19

20 2. Θεωρίες της βουλήσεως α) «Θεωρία της επιδοκιμασίας» Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, υπάρχει ενδεχόμενος δόλος όταν ο δράστης θεωρώντας πιθανή την επέλευση του αποτελέσματος την επιδοκιμάζει. Με αυτή τη θεωρία συντάσσεται το γερμανικό Ομοσπονδιακό ακυρωτικό στην περίφημη απόφαση του «δερμάτινου ζωστήρος». Στην υπόθεση αυτή το γερμανικό Ακυρωτικό διατύπωσε τη θέση ότι για τον ενδεχόμενο δόλο αρκεί μια «επιδοκιμασία υπό νομική έννοια», θεωρώντας με τον όρο αυτό ότι ο δράστης επιδοκιμάζει το αποτέλεσμα όταν χάριν του επιδιωκόμενου σκοπού του συμβιβάζεται εν ανάγκη, δηλαδή εφόσον δεν μπορεί να πετύχει διαφορετικά το στόχο του, με το ενδεχόμενο να επιφέρει η πράξη του το καθ εαυτό ανεπιθύμητο αποτέλεσμα. Σε αντίθεση με τις προαναφερθείσες θεωρητικές απόψεις, η θεωρία της επιδοκιμασίας είναι αλήθεια ότι αφήνει ικανά περιθώρια διάκρισης του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια. Η κριτική η οποία ασκήθηκε κατά της θεωρίας αυτής επικεντρώθηκε σε δύο κυρίως σημεία: πρώτον, στην τεράστια δυσκολία διαπιστώσεως του πότε ο δράστης «επιδοκίμασε» πραγματικά το αξιόποινο αποτέλεσμα και δεύτερον, στο ότι ο δόλος (άρα και ο ενδεχόμενος) έχει γνωστικό και όχι συναισθηματικό περιεχόμενο. β)«θεωρία της αδράνουσας θελήσεως αποφυγής και Θεωρία του μη ελεγχόμενου κινδύνου» Η θεωρία αυτή έχει τις ρίζες της στην αντίληψη της πράξεως ως σκοπίμου δράσεως. Σύμφωνα με αυτή, ενδεχόμενος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης αδράνησε στο να φροντίσει για την αποφυγή του αποτελέσματος, ενώ η ενσυνείδητη αμέλεια χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια του δράστη να θέσει σε λειτουργία ανασχετικούς παράγοντες ώστε να αποκλείσει το πιθανολογούμενο αξιόποινο αποτέλεσμα. Σύμφωνα δε με τη «θεωρία του μη ελεγχόμενου κινδύνου», η οποία έχει ουσιαστικά το ίδιο περιεχόμενο αλλά αντικειμενικότερο ένδυμα, το βασικό κριτήριο διάκρισης των δύο μορφών υπαιτιότητας είναι το στοιχείο του «ελεγχόμενου κινδύνου», το οποίο όταν διαπιστώνεται στη συγκεκριμένη περίπτωση οδηγεί στη κατάφαση ενσυνείδητης αμέλειας. «Ελεγχόμενος» είναι ο κίνδυνος όταν ο δράστης, το θύμα ή τρίτος, επιδεικνύοντας την κατάλληλη προσοχή θα μπορούσαν να αποφύγουν το αξιόποινο αποτέλεσμα, ενώ «μη ελεγχόμενος» κίνδυνος που οδηγεί σε αποδοχή ενδεχόμενου δόλου υπάρχει όταν μετά την ενέργεια του δράστη μόνο τύχη ή σύμπτωση θα μπορούσαν να αποκλείσουν την πραγμάτωση του αποτελέσματος. Αυτές οι απόψεις ενέχουν ένα κριτήριο ορθότητας. Πράγματι, στο ότι ο δράστης 20

21 αφήνει τα πράγματα να εξελιχθούν χωρίς να λάβει οποιοδήποτε μέτρο αντιμετώπισης του κινδύνου, μπορεί να εντοπισθεί ένα χρήσιμο κριτήριο αποδοχής ενδεχόμενου δόλου. Όμως το κριτήριο αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει στην αντίθετη περίπτωση όπου ο δράστης έλαβε προφυλάξεις για την αποφυγή του ενδεχόμενου αποτελέσματος, όμως παρόλα αυτά δεν έπαψε να υπάρχει ένα σημαντικό υπόλοιπο κινδύνου, η πιθανολόγηση του οποίου δεν άρκεσε στο να τον αποτρέψει από την ενέργειά του. Το να δεχθούμε εδώ ενσυνείδητη αμέλεια δεν ανταποκρίνεται στην ορθή εκτίμηση των πραγμάτων. γ) «Θεωρία της αδιαφορίας» 22 Στην ίδια ομάδα θεωριών αλλά σε ασθενέστερη εκδοχή του βουλητικού στοιχείου στηρίζεται η θεωρία αυτή, σύμφωνα με την οποία ενδεχόμενος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης αποδέχεται την πιθανότητα προσβολής του εννόμου αγαθού αδιαφορώντας για την τύχη του. Συγκεκριμένα με βάση την άποψη αυτή, ενδεχόμενος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης επιδοκιμάζει θετικά την πιθανότητα επέλευσης του αποτελέσματος αλλά και όταν την αποδέχεται αδιαφορώντας για το έννομο αγαθό. Αντίθετα δεν υπάρχει ενδεχόμενος δόλος όταν η επέλευση του αποτελέσματος είναι ανεπιθύμητη και ο δράστης ελπίζει ότι θα την αποφύγει. Σ αυτή την περίπτωση (όταν δηλαδή ο δράστης ελπίζει στη σωτηρία του εννόμου αγαθού), βαρύνεται με αμέλεια. δ) «Θεωρία της αποδοχής (αποτυπωμένη στον ελληνικό ποινικό κώδικα, άρθρο 27) Η διατύπωση του ορισμού του ενδεχόμενου δόλου στον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα (άρθρο 27), απηχεί τη «θεωρία της αποδοχής», η οποία θέτει το βάρος της διάκρισης στο βουλητικό στοιχείο δίχως να υποτιμά και την αξία του γνωστικού. Η θεωρία αυτή διαπιστώνει ενδεχόμενο δόλο εκεί όπου ο δράστης θεωρεί ως ενδεχόμενη την επέλευση του αξιόποινου αποτελέσματος και την αποδέχεται. Αντίθετα, ενσυνείδητη αμέλεια υπάρχει όταν στην ίδια περίπτωση πρόβλεψης ως 22 Βλ. Jacobs, Η αδιαφορία ως έμμεσος δόλος, ΠοινΔικ. 2004, σελ. 59επ. (μετάφραση Κ. Βαθιώτη), ο οποίος προτείνει την υπαγωγή της αδιαφορίας του δράστη ως προς το βλαπτικό αποτέλεσμα της (συνεχιζόμενης) δράσης του, στο πεδίο του δόλου, με χαρακτηρισμό της ως «εμμέσου δόλου» - contra: Ι. Μανωλεδάκη, Η αδιαφορία δεν είναι δόλος, ΠοινΔικ. 2004, σελ. 188, όπου η θέση ότι έτσι «η ενοχή θεμελιώνεται στο φρονηματικό στοιχείο (παραβλέπω γιατί αδιαφορώ), ενώ είναι φανερό πως η βούληση του δράστη δεν έχει φθάσει στο σημείο αποδοχής της βλάβης. Κατ άρθρο όμως 27 παρ. 1 ΠΚ για τη θεμελίωση του δόλου απαιτείται θέληση παραγωγής του βλαπτικού αποτελέσματος ή έστω αποδοχή του. Η αδιαφορία για την παραγωγή ενός αποτελέσματος, όπως είναι γλωσσικά φανερό, ισούται (βουλητικά) με μηδέν. Όποιος αδιαφορεί για κάτι, ούτε αποκρούει την προσβολή του, αλλά ούτε και την αποδέχεται». 21

22 ενδεχόμενης της επέλευσης του αποτελέσματος, ο δράστης δεν την αποδέχεται. Ένα μέρος της θεωρίας υποστηρίζει ότι στην έννοια του ενδεχόμενου δόλου, με βάση την παραπάνω διάκριση, συγκαταλέγεται και η περίπτωση όπου ο δράστης αδιαφορεί πλήρως για την πιθανή επέλευση του αποτελέσματος. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι την εποχή των προπαρασκευαστικών εργασιών του ποινικού κώδικα, υπήρχε διχογνωμία στην επιστήμη για το εάν θα πρέπει να δοθεί νομοθετικά ορισμός του ενδεχόμενου δόλου και της ενσυνείδητης αμέλειας ή εάν θα έπρεπε ο προσδιορισμός των δύο αυτών εννοιών να αφεθεί στην διάκριση της επιστήμης και της νομολογίας. Όμως, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Αιτιολογική Έκθεση «αι αναφανείσαι εν τη επιστήμη δυσχέρειαι εν τω καθορισμώ της εννοίας ταύτης και αφετέρου η μεγάλη πρακτική σημασία ήν ενέχει το ζήτημα τούτο δια την δικαστικήν εφαρμογήν του ποινικού νόμου κατέδειξαν την ανάγκην της νομοθετικής λύσεως αυτού». Στη συνέχεια τέθηκε το ζήτημα της ορθής αποδόσεως των δύο μορφών υπαιτιότητας. Αυτή επηρεάστηκε αποφασιστικά από τις απόψεις που είχε ήδη διατυπώσει ο Νικόλαος Χωραφάς στο έργο του «Περί της εννοίας του δόλου εν των ποινικώ δικαίω» (τεύχη Α και Β, 1922). Ο Ν. Χωραφάς αναλύοντας όλες τις σχετικές διδασκαλίες, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όλες οι μορφές του δόλου έχουν ένα κοινό ψυχολογικό στοιχείο που τον διαφοροποιούν από τις περιπτώσεις της αμέλειας, αυτό δε συνίσταται στην «οικειοποίηση» του εγκληματικού αποτελέσματος από το δράστη. Όπως εξηγεί ο ίδιος «παρά την φιλοσοφικήν αυτού αξίαν νομίζομεν, ότι τοιούτος ορισμός δεν είναι ο προσήκων δια νομικάς εννοίας, αίτινες ούσαι έννοιαι εφαρμοστέαι εν τω πρακτικώ βίω δέον να καθορίζωνται δι όσον το δυνατόν πρακτικωτέρων ορισμών, εκ των οποίων να καθίσταται αμέσως αντιληπτή η οριζομένη έννοια και τα όρια εφαρμογής αυτής». Έτσι, όσον αφορά την «επιδίωξη», δηλ. τον άμεσο δόλο πρώτου βαθμού, αυτός αποδίδεται με τον όρο «θέλει», όσο δε αφορά τις άλλες δύο μορφές δόλου, αυτές αποδίδονται με τον κοινό όρο «αποδέχεται», με τη διαφορά ότι στον άμεσο δόλο δεύτερου βαθμού ο δράστης θεωρεί το αποτέλεσμα αναγκαίο ενώ στον ενδεχόμενο δόλο πιθανολογεί την επέλευση του. «Ούτω λοιπόν δια των δύο όρων «θέλοντος» και «αποδεχομένου», της «βουλήσεως» και της «αποδοχής» καλύπτεται πλήρως η ψυχική κατάστασις του δράστου εν πάσαις ταις περιπτώσι του δόλου, επιτυγχάνεται δε και η σαφής διαχάραξις των προσηκόντων ορίων μεταξύ τούτου και της ετέρας μορφής της υποκειμενικής υπαιτιότητας, της αμελείας». 22

23 Η εν λόγω θεωρία, την οποία ακολουθεί ο ποινικός μας κώδικας, αντιμετωπίζει πράγματι το ζήτημα της διάκρισης του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια με τον πιο ορθό τρόπο, θέτοντας το κύριο βάρος του εντοπισμού του δόλου στο βουλητικό στοιχείο. Πραγματικά, ο δόλος, ως η βαρύτερη μορφή υποκειμενικής υπαιτιότητας και άρα η βασική αφορμή καταλογισμού της πράξεως σε ενοχή του δράστη, δικαιολογείται κατά κύριο λόγο από την εγκληματική βούληση, η ύπαρξη της οποίας νομιμοποιεί την πολιτεία να επιβάλει ποινική κύρωση για την παράνομη πράξη που αυτός τέλεσε, συνδέοντας έτσι το εγκληματικό αποτέλεσμα με τον ψυχικό κόσμο και κατ επέκταση με την όλη προσωπικότητα του δράστη. Ταυτόχρονα με τη συγκεκριμένη θεωρία, δεν υποτιμάται και το γνωσιολογικό στοιχείο, το οποίο επενεργεί συμπληρωματικά προσφέροντας τις κατάλληλες ενδείξεις για τη βουλητική δράστη του δράστη αλλά και προσδίδοντας σε αυτήν το ακριβές της περιεχόμενο. Αυτό είναι και ένα από τα προτερήματα της θεωρίας της αποδοχής, η οποία δεν ανάγει το βουλητικό στοιχείο στους χώρους του συναισθηματικού αλλά το συνδυάζει εύλογα με το γνωστικό: «αποδέχομαι» τον κίνδυνο επέλευσης του αποτελέσματος σημαίνει σταθμίζω τα υπέρ και τα κατά με βάση τα δεδομένα στοιχεία και αποφασίζω να προβώ στη πράξη επειδή αυτό μου είναι σημαντικότερο από το φόβο μήπως επέλθει τελικά το αποτέλεσμα 23. Δεν πρέπει όμως να παραβλέπουμε ότι και αυτή η θεωρία, όσο κι αν προσεγγίζει το πρόβλημα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δεν δίνει απάντηση σε πολλά ερωτήματα, όπως η ακριβής έννοια του όρου αποδέχομαι και πώς μπορούμε να οδηγηθούμε σε ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την έκταση της επικάλυψης του αποτελέσματος από το βουλητικό στοιχείο. Στην ίδια ομάδα θεωριών, δηλαδή στις θεωρίες που αναζητούν τη διάκριση του ενδεχόμενου δόλου από την ενσυνείδητη αμέλεια και στο βουλητικό επίπεδο, περιλαμβάνεται και η θεωρία σύμφωνα με την οποία ενδεχόμενος δόλος υφίσταται όταν ο δράστης «παίρνει στα σοβαρά» την επέλευση του αξιόποινου αποτελέσματος, έτσι ώστε το σοβαρό ενδεχόμενο επελεύσεως του να διαδραματίζει σοβαρό ρόλο 23 Βλ. Ν. Ανδρουλάκη, Πώς διακρίνεται ο ενδεχόμενος δόλος από την ενσυνείδητη αμέλεια, ΠοινΧρ. ΜΑ, σελ. 12, που φρονεί ότι ενδεχόμενος δόλος υπάρχει «οσάκις ο δράστης έλαβε σοβαρά υπ όψη του το ενδεχόμενο πραγμάτωσης της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος και αφού το εστάθμισε με ό,τι επιδίωκε με την πράξη του, έκρινε το τελευταίο ως τόσο σημαντικό ώστε, ακόμη και αν το αξιόποινο αποτέλεσμα δεν ήταν γι αυτό (υπό την ευρεία του όρου έννοια) αποδεκτό ή ήταν ακόμα και αποδοκιμαστέο, αποφάσισε ωστόσο να προχωρήσει στην πράξη». 23

24 στην απόφασή του να πράξει ή να μην πράξει 24. Τέλος, στην ίδια ομάδα θεωριών υπάγονται και οι δύο τύποι που διατύπωσε ο Γερμανός θεωρητικός Frank. Σύμφωνα με τον πρώτο τύπο του Frank, ενδεχόμενος δόλος υφίσταται «όταν ο δράστης θα έπραττε (όπως έπραξε) κι αν ακόμα προέβλεπε ως βέβαιη την επέλευση του αποτελέσματος» 25. Σύμφωνα με τον δεύτερο τύπο του Frank, ενδεχόμενος δόλος του δράστη υφίσταται όταν αυτός ενεργεί σκεπτόμενος «όπως και να είναι τα πράγματα, ό,τι και να γίνει, εγώ σε κάθε περίπτωση θα πράξω». Συμπερασματικά Συμπερασματικά θα λέγαμε πως το βασικό μειονέκτημα των απόψεων που υπάρχουν σήμερα, οι οποίες στα ουσιώδη τους συμπίπτουν, έγκειται στο ότι βουλητικό στοιχείο διαπιστώνουν μόνο ως προς τη διακινδύνευση, ενώ ως προς το αποτέλεσμα σιωπούν. Ενώ δηλαδή ως προς την επικίνδυνη συμπεριφορά απαιτούν και διαπιστώνουν τόσο το γνωστικό όσο και το βουλητικό στοιχείο, ως προς το αποτέλεσμα υπάρχει στην πραγματικότητα ασάφεια. Σχετικά με το καίριο ερώτημα, ποια θεωρούν ότι υπήρξε η ψυχική στάση του δράστη ως προς το αποτέλεσμα, οι παραπάνω απόψεις είτε σιωπούν, είτε συνάγουν ορισμένα συμπεράσματα, από ενδείκτες, χωρίς όμως να δίνουν ευθεία απάντηση στο ερώτημα που έθεσαν και το οποίο ισχυρίζονται ότι απαντούν, δηλαδή, πότε ο δράστης «θέλει», «αποδέχεται» το αποτέλεσμα και πότε όχι. Έτσι όλες οι απόψεις εκφράζουν τον ακόλουθο συλλογισμό: από το γεγονός ότι ο δράστης συνεχίζει την ενέργεια του και εμμένει στην επικίνδυνη δραστηριότητα του, ο κάθε παρατηρητής μπορεί να συνάγει το λογικό συμπέρασμα ότι ο δράστης αποδέχεται το αποτέλεσμα χωρίς όμως να διαπιστώνει ή να χρειάζεται να διαπιστώσει in concreto κάποια αποδοχή. Με άλλα λόγια: ενώ κατά τις απόψεις αυτές η βούληση του κινδύνου πρέπει να διαπιστώνεται ευθέως, η βούληση του αποτελέσματος δεν χρειάζεται να διαπιστώνεται και αυτή κατά τον ίδιο ευθύ και άμεσο τρόπο αλλά αρκεί να διαπιστώνονται τα περιστατικά εκείνα (στάθμιση, έμμονη 24 Γ. Δημήτραινας, Προβλήματα υπαιτιότητας: Η λειτουργία των εγκλημάτων διακινδύνευσης και «εκ του αποτελέσματος» στην ορθή διάκριση του ενδεχόμενου δόλου από τη συνειδητή αμέλεια, Εταιρεία Νομικών Βορείου Ελλάδος, Εκδόσεις Σάκκουλα 2005, σελ. 65επ. 25 Βλ. αναλυτικά Ν. Ανδρουλάκη, Ποινικό Δίκαιο, σελ. 269, σύμφωνα με τον οποίο ο τύπος αυτός καλύπτει και τις περιπτώσεις κατά τις οποίες το αποτέλεσμα, παρότι τυγχάνει της συγκατάθεσης ή επιδοκιμασίας του δράστη, συναντά ωστόσο την απόλυτη αδιαφορία του. Βλ. επίσης και Κ. Βαθιώτη Δόλος, ό.π., σελ. 82 επ. 24

25 συνέχιση, λήψη στα σοβαρά υπόψη) από τα οποία μπορεί να συναχθεί ότι ο δράστης αποδέχθηκε το αποτέλεσμα. Β. Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 27 ΠΚ ΚΑΙ Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ «ΑΠΟΔΟΧΗΣ» Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο Έλληνας ποινικός νομοθέτης υιοθέτησε στο άρθρο 27 ΠΚ την θεωρία της αποδοχής και το άρθρο αυτό στην πρώτη του παράγραφο διαμορφώθηκε ως εξής: «Με δόλο (με πρόθεση) πράττει όποιος θέλει την παραγωγή των περιστατικών που κατά το νόμο απαρτίζουν την έννοια κάποιας αξιόποινης πράξης επίσης όποιος γνωρίζει ότι από την πράξη του ενδέχεται να παραχθούν αυτά τα περιστατικά και το αποδέχεται», ενώ το άρθρο 28 ΠΚ προβλέπει: «Από αμέλεια πράττει όποιος από έλλειψη της προσοχής την οποία όφειλε κατά τις περιστάσεις και μπορούσε να καταβάλλει είτε δεν πρόβλεψε το αξιόποινο αποτέλεσμα που προκάλεσε η πράξη του, είτε το πρόβλεψε ως δυνατό, πίστεψε όμως ότι δεν θα επερχόταν». Κατά την Αιτιολογική Έκθεση του Ποινικού Κώδικα, την οποία επιμελήθηκε ο Χωραφάς, η ενσυνείδητη αμέλεια διαφέρει του ενδεχόμενου δόλου κατά το ότι ο δράστης δεν αποδέχεται του εγκληματικό αποτέλεσμα αλλά αποκρούει εντελώς τούτο. Ο Ν. Ανδρουλάκης υποστήριξε ότι υπάρχει ενδεχόμενος δόλος «[ ] οσάκις ο δράστης έλαβε σοβαρά υπόψη του το ενδεχόμενο πραγμάτωσης της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος και αφού το εστάθμισε με ό,τι επιδίωκε με την πράξη του, έκρινε το τελευταίο ως τόσο σημαντικό, ώστε ακόμα και αν το αξιόποινο αποτέλεσμα δεν ήταν γι αυτόν καθ εαυτό αποδεκτό ή ήταν ακόμη αποδοκιμαστέο, αποφάσισε ωστόσο να προχωρήσει στην πράξη». Κατά τον Αλ. Μαγκάκη 26 : «ο ενδεχόμενος δόλος ή κυριολεκτικά, ο δόλος αποδοχής του ενδεχομένου υπάρχει στην περίπτωση που ο δράστης και δεν επιδιώκει μεν το εγκληματικό αποτέλεσμα, αλλά αποβλέπει σε κάτι άλλο, προβλέπει όμως ότι η εκπλήρωση της επιδίωξής του θα έχει ενδεχόμενη (πιθανή) συνέπεια την πραγμάτωση του εγκληματικού αποτελέσματος και παρ όλα αυτά προχωρεί στην τέλεση της πράξης του. Στην περίπτωση αυτή δηλαδή ο δράστης τελεί την πράξη του με τη σκέψη: εγώ θα προχωρήσω στην πράξη μου έστω και αν είναι να επέλθει και αυτό το αποτέλεσμα. 26 Βλ. Αλ. Μαγκάκη, Ποινικό Δίκαιο, Διάγραμμα Γενικού Μέρους, Γ Έκδοση, Εκδόσεις Παπαζήσης, 1984, σελ. 307 επ. 25

Αθήνα 1Ο Απριλίου 2013 ΠΡΟΣ

Αθήνα 1Ο Απριλίου 2013 ΠΡΟΣ ι i ιι Αθήνα 1Ο Απριλίου 2013 ΕΜΗΝΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΑ Ο ΕΣΑΓΈΛΕΥΣ ΤΟΥ ΑΡΕΟΥ ΠΑΓΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔIΟΚΗΤιΚΟ ΤΗΛ. 2106411526 ΦΑΞ 2106411523 Αριθ. Πρωτ.: 1071 Αριθμός Γνωμοδότησης: 3/13 ΠΡΟΣ το Υπουργείο Οlκονομικών- Γενική

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ

ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ Ε. Συμεωνίδου Καστανίδου Καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου στο ΑΠΘ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ Συχνή η ενασχόληση των δικαστηρίων με την ποινική ευθύνη των γιατρών από αμέλεια, τόσο περισσότερο όσο η

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... VII ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... XV ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... VII ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... XV ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... VII ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... XV ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΤΟ ΞΕΠΛΥΜΑ ΒΡΟΜΙΚΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΩΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 1. Εισαγωγή...5 2. Η επιρροή του αμερικανικού

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ 7 ου ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ 7 ου ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ 7 ου ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Ι. Εκπλήρωση της Παροχής από τον Οφειλέτη Εκπλήρωση της Παροχής είναι το σύνολο των πράξεων με τις οποίες (ή των παραλείψεων χωρίς τις οποίες)

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΑΣ (ΕΚΠΑ) ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΚ. ΕΤΟΥΣ 2017-2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 Ο Τι γνωρίζετε για την συντιμωρητή πρότερη και συντιμωρητή ύστερη πράξη; Η

Διαβάστε περισσότερα

Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων

Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων Φάκελος Το Προστατευόμενο Έννομο Αγαθό στην Πορνογραφία Ανηλίκων Προβλήματα Συρροής Σχετικός με το ζήτημα του προστατευόμενου έννομου αγαθού είναι και ο προβληματισμός για τη συρροή 1 ανάμεσα στην πορνογραφία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1. Ο συγκρητικός χαρακτήρας του 14 ου κεφαλαίου του Δεύτερου βιβλίου του ΠΚ...1 2. Η ατελής αναγνώριση και προστασία κοινωνικών εννόμων αγαθών στην νεοελληνική πραγματικότητα...3

Διαβάστε περισσότερα

Η Δεοντολογία διδάσκει τη σωστή, την άψογη στάση και συμπεριφορά του γιατρού απέναντι στον άρρωστο συνάνθρωπό του, απέναντι στο συνάδελφό του και

Η Δεοντολογία διδάσκει τη σωστή, την άψογη στάση και συμπεριφορά του γιατρού απέναντι στον άρρωστο συνάνθρωπό του, απέναντι στο συνάδελφό του και Η Δεοντολογία διδάσκει τη σωστή, την άψογη στάση και συμπεριφορά του γιατρού απέναντι στον άρρωστο συνάνθρωπό του, απέναντι στο συνάδελφό του και στην κοινωνία μέσα στην οποία ζει και αναπτύσσεται. Οι

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Παπαγεωργίου -Γονατάς,

Στυλιανός Παπαγεωργίου -Γονατάς, Στυλιανός Παπαγεωργίου -Γονατάς, Aναπληρωτής Καθηγητής Ποινικού Δικαίου Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ. Έτος γέννησης: 1958 Τόπος γέννησης: Αθήνα Απόφοιτος : Νομικής Σχολής Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Πτυχίο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Επιμέλεια: Μαρία Καρ. Μάρκου Δικηγόρος Αθηνών Απόσπασμα σημειώσεων 3ης Συνάντησης Ποινική δικονομία: σύνολο κανόνων δικαίου που καθορίζουν τα όργανα απονομής της δικαιοσύνης και η διαδικασία που μέσω αυτής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...17 Α. Ελληνικές...17 Β. Ξενόγλωσσες...19 Α. ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Ι. Εισαγωγή...25 ΙΙ. Ιστορική επισκόπηση του θεσμού της ασφάλισης και των νομοθετικών μέτρων που τιμωρούν την απάτη

Διαβάστε περισσότερα

Άποψη περί εφαρμογής ν 4030/2011.

Άποψη περί εφαρμογής ν 4030/2011. Άποψη περί εφαρμογής ν 4030/2011. Α. Την 25/10/2012 περιήλθε στην Περιφερειακή Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης της Περιφέρειας Αττικής και έλαβε αριθμ. πρωτ. 157658/387 το ανωτέρω σχετικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ»

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ» ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ν. 3126/2003 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ» Όπως αναφέρεται στην από 19 Οκτωβρίου 2010, προς την Βουλή των Ελλήνων, Έκθεση της Ειδικής Μόνιμης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος... VII Εισαγωγή... 1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Τα προς δόμηση υλικά για τη δογματική κατασκευή της εξ αμελείας δια παραλείψεως τέλεσης ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η δογματική ύλη της μη γνήσιας παράλειψης

Διαβάστε περισσότερα

Ενώπιον του Α Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών

Ενώπιον του Α Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών Ενώπιον του Α Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών Δικάσιμος: 01.10.2015 ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ (που αναπτύχθηκαν προφορικώς και καταχωρίζονται στα πρακτικά της συνεδρίασης κατ άρθρ. 141 παρ. 2 ΚΠΔ) Των:

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Η Ιστορία, όπως τονίζει ο Μεγαλοπολίτης ιστορικός Πολύβιος σε μια ρήση του, μας διδάσκει ότι τίποτα δεν γίνεται στην τύχη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» A ΚΛΙΜΑΚΙΟ (Α-Κ)

ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» A ΚΛΙΜΑΚΙΟ (Α-Κ) ΜΑΘΗΜΑ: «ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ» A ΚΛΙΜΑΚΙΟ (Α-Κ) ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΠΟΙΝΗ ΚΑΙ Η ΙΚΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΒΑΣΗ H ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΟΙΝΩΝ. NULLUM CRIMEN, NULLA POENA SINE LEGE ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΒΑΘΜΙ ΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αρείου Πάγου 2440/2008 (Ζ, ΠΟΙΝΙΚΕΣ) Πηγή: WPyfb8Gf6LeV&apof=2440_2008

Αρείου Πάγου 2440/2008 (Ζ, ΠΟΙΝΙΚΕΣ) Πηγή:   WPyfb8Gf6LeV&apof=2440_2008 Αρείου Πάγου 2440/2008 (Ζ, ΠΟΙΝΙΚΕΣ) Πηγή: http://www.areiospagos.gr/nomologia/apofaseis_display.asp?cd=wuniryoznykefu01l6 WPyfb8Gf6LeV&apof=2440_2008 Θέμα Αιτιολογίας επάρκεια, Ανθρωποκτονία από αμέλεια.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η ΠΟΙΝΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΝΕΚΡΩΝ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΣ.

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΕΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς ν.4321 με τροπ. με ν.4337/2015

ΧΡΕΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς ν.4321 με τροπ. με ν.4337/2015 ΧΡΕΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς ν.4321 με τροπ. με ν.4337/2015 «1. Όποιος δεν καταβάλλει τα βεβαιωμένα στη Φορολογική Διοίκηση χρέη προς το Δημόσιο, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τις

Διαβάστε περισσότερα

Τελευταίως παρατηρείται έξαρση του φαινομένου επιθέσεων, βιαιοπραγιών και διενέργειας ελέγχων σε αλλοδαπούς μετανάστες, σε σχέση με τη νομιμότητα της

Τελευταίως παρατηρείται έξαρση του φαινομένου επιθέσεων, βιαιοπραγιών και διενέργειας ελέγχων σε αλλοδαπούς μετανάστες, σε σχέση με τη νομιμότητα της Τελευταίως παρατηρείται έξαρση του φαινομένου επιθέσεων, βιαιοπραγιών και διενέργειας ελέγχων σε αλλοδαπούς μετανάστες, σε σχέση με τη νομιμότητα της εισόδου και διαμονής αυτών στη χώρα καθώς και της ασκήσεως

Διαβάστε περισσότερα

Ενώπιον του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών Αθηνών (δια του ΑΤ Συντάγματος) ΜΗΝΥΤΗΡΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ του

Ενώπιον του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών Αθηνών (δια του ΑΤ Συντάγματος) ΜΗΝΥΤΗΡΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ του 1 Ενώπιον του κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών Αθηνών (δια του ΑΤ Συντάγματος) ΜΗΝΥΤΗΡΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ του σωματείου με την επωνυμία: «ΕΝΩΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ» ΚΑΤΑ των Γκίκα Χαρδούβελη, Υπουργού Οικονομικών

Διαβάστε περισσότερα

ΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι. ΠΡΟΛΟΓΟΣ...VII ΙΙ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...ΙΧ ΙΙΙ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...XV ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΙΙ. ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ποινική ιατρική ευθύνη από αμέλεια σε πεδία κατανομής αρμοδιοτήτων

Ποινική ιατρική ευθύνη από αμέλεια σε πεδία κατανομής αρμοδιοτήτων Καθηγήτρια: M. Kαϊάφα-Γκμπάντι Ποινική ιατρική ευθύνη από αμέλεια σε πεδία κατανομής αρμοδιοτήτων web.auth.gr/poiniko Δογματικές δυσκολίες του πεδίου της ποινικής ευθύνης από αμέλεια σε περιπτώσεις συλλογικής

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016

ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016 ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Εξωσυμβατική ευθύνη Δημοσίου 12/4/2016 Ευθύνη του Δημοσίου Έννοια ευθύνης του Δημοσίου υποχρέωση του Δημοσίου, των ΟΤΑ, των ΝΠΔΔ, να αποζημιώσουν τρίτα πρόσωπα για ζημίες που έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ

ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ Β ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ «Για την προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας προς τις διατάξεις της Ο- δηγίας 2005/35/ΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 4: Βασικές Αρχές της απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 4: Βασικές Αρχές της απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 4: Βασικές Αρχές της απονομής δικαιοσύνης σε ανηλίκους Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας-Σωφρονιστικής Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Δίκτυο Υπηρεσιών Πληροφόρησης & Συμβουλευτικής Εργαζομένων

Δίκτυο Υπηρεσιών Πληροφόρησης & Συμβουλευτικής Εργαζομένων Δίκτυο Υπηρεσιών Πληροφόρησης & Συμβουλευτικής Εργαζομένων Ιούλιος 2017 Η ευθύνη του εργοδότη κατά το Ν. 551/1915 Η ευθύνη του εργοδότη κατά τη νομοθεσία του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ ΙΝΕ - ΓΣΕΕ www.inegsee.gr info@inegsee.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. MEΡOΣ A Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. MEΡOΣ A Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ MEΡOΣ A Εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας Περ. αριθ. Σελ. Κεφ. Ι. Γενική εισαγωγή 1. Η ιδιοκτησία ως αντικείμενο προσβολής... 1-4 1 2. Xαρακτηριστικά των εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας... 5-7

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΕΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΑΡΧΕΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ Δίκαιο: είναι το σύνολο των ετερόνομων κανόνων, που ρυθμίζουν, κατά τρόπο υποχρεωτικό, την κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων (βλ. σελ. 5) Δημόσιο Δίκαιο:

Διαβάστε περισσότερα

Η ποινική αξιολόγηση της ψυχοδιαγνωστικής εξέτασης του ανηλίκου θύματος στα εγκλήματα κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας (αρ. 226 Α Κ.Π.Δ.

Η ποινική αξιολόγηση της ψυχοδιαγνωστικής εξέτασης του ανηλίκου θύματος στα εγκλήματα κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας (αρ. 226 Α Κ.Π.Δ. Η ποινική αξιολόγηση της ψυχοδιαγνωστικής εξέτασης του ανηλίκου θύματος στα εγκλήματα κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας (αρ. 226 Α Κ.Π.Δ.) Υπό Χριστίνα-Μαρία Α. Νικολοπούλου, Δικηγόρο, Δρ.Ν. ΕΚΠΑ Άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος. Συντομογραφίες..

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος. Συντομογραφίες.. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος Συντομογραφίες.. VII XV Α. Εγκλήματα κατά της τιμής (ά. 361-369 ΠΚ) Βασική βιβλιογραφία... 1 Ι. Εισαγωγή. 1 1. Το έννομο αγαθό της τιμής (1-26)... 3 1.1. Τι προστατεύεται.. 3 1.1.1.

Διαβάστε περισσότερα

Προς. Εισαγγελείς Εφετών της Χώρας. και δι' αυτών στους Εισαγγελείς Πρωτοδικών περιφερείας τους

Προς. Εισαγγελείς Εφετών της Χώρας. και δι' αυτών στους Εισαγγελείς Πρωτοδικών περιφερείας τους ΕΜΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤιΑ Ο ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΥΣ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ Αθήνα 12-2-2013 Αριθ. Πρωτ. 762 Αριθμ. Γνωμ. 2 ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΗΛ. 2106411526 ΦΑΞ 2106411523 Προς Τους Εισαγγελείς Εφετών της Χώρας και δι' αυτών στους

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, 29 Οκτωβρίου 2007 Αριθ. Πρωτ. : 1491. ΠΡΟΣ: ΤΟΝ κ. ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΑΣ ΠΛΗΜ/ΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Πρώην Σχολή Ευελπίδων

Αθήνα, 29 Οκτωβρίου 2007 Αριθ. Πρωτ. : 1491. ΠΡΟΣ: ΤΟΝ κ. ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΑΣ ΠΛΗΜ/ΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Πρώην Σχολή Ευελπίδων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αρμόδιος: Γ. Δίελλας Αναπληρωτής Συνήγορος του Καταναλωτή Xειρίστρια: Φ. Μιστριώτη Ειδική Επιστήμονας Ηλεκτρον. Δ/νση: fmistrioti@synigoroskatanaloti. gr Αθήνα, 29 Οκτωβρίου 2007 Αριθ.

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος ηµήτραινας, Λέκτορας

Γιώργος ηµήτραινας, Λέκτορας Γιώργος ηµήτραινας, Λέκτορας Τόπος Γέννησης: Θεσσαλονίκη (24.9.1967). Τίτλοι Σπουδών: Πτυχιούχος Νοµικής Σχολής Α.Π.Θ. (1990). ιπλωµατούχος Μεταπτυχιακών Σπουδών, µε Άριστα, στη Νοµική Σχολή του Α.Π.Θ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ.. ΧΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Ι. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ... ΧXI II. ΞΕΝΕΣ... XXI 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1.1. Έννοια και αποστολή της Δικαστικής Ψυχιατρικής. Υπευθυνότητα του

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΟΙ ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ Α ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ. Πρώτο Κεφάλαιο

Περιεχόμενα ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΟΙ ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ Α ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ. Πρώτο Κεφάλαιο Περιεχόμενα Παρατηρήσεις για τις παραπομπές... Συντομογραφίες... XVII XVII Εισαγωγή... 3 I. Προσδιορισμός του θέματος... 3 ΙΙ. Η εξέλιξη της μέχρι σήμερα συζήτησης... 5 ΙΙΙ. Δογματική καταχώριση του θέματος...

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η θέση της πολιτικής αγωγής στην ποινική δίκη. ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Νομιμοποίηση του πολιτικώς ενάγοντος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η θέση της πολιτικής αγωγής στην ποινική δίκη. ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Νομιμοποίηση του πολιτικώς ενάγοντος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η θέση της πολιτικής αγωγής στην ποινική δίκη 1. Η πολιτική αγωγή στην ελληνική ποινική δίκη... 1 2. Νομική φύση της πολιτικής αγωγής Ο μικτός χαρακτήρας της... 6 2.1. Η βλάβη που

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Εισαγωγή...1 Κεφάλαιο 1 Γιατί χρειαζόμαστε την εξ αμελείας συναυτουργία Α. Προλεγόμενα... 5 Β. ύο προβλήματα αιτιότητας στις περιπτώσεις αμελούς σύμπραξης... 7 Ι. Το πρόβλημα της αδιευκρίνιστης

Διαβάστε περισσότερα

Ποινική ευθύνη στις σύγχρονες μορφές «ηλεκτρονικής λ ή απάτης» ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΗΣ

Ποινική ευθύνη στις σύγχρονες μορφές «ηλεκτρονικής λ ή απάτης» ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΗΣ Ποινική ευθύνη στις σύγχρονες μορφές «ηλεκτρονικής λ ή απάτης» Εισηγητής: Οββαδίας Σ. Ναμίας Δ.Ν. Δικηγόρος ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΗΣ Ι. Εισαγωγή- Οριοθέτηση του θέματος Συμπεριφορές που επιφέρουν περιουσιακή μετατόπιση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Θέµα:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Ποινική ικονομία II. Υποχρεωτικό. Πτυχίο (1ος Κύκλος) Θα ανακοινωθεί

Ποινική ικονομία II. Υποχρεωτικό. Πτυχίο (1ος Κύκλος) Θα ανακοινωθεί Τίτλος Μαθήματος: Κωδικός Μαθήματος: Ποινική ικονομία II LLB407 Κατηγορία Μαθήματος: (Υποχρεωτικό/Επιλεγόμενο) Επίπεδο Μαθήματος: (Πρώτου, δεύτερου ή τρίτου κύκλου) Έτος Σπουδών: Τετράμηνο προσφοράς 6

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4322/2015

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4322/2015 ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΒΕΡΟΙΑΣ Βέροια 05 Μαΐου 2015 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4322/2015 *************************** Τροποποιήσεις στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Α) Η θεωρητική και νοµολογιακή προσέγγιση πριν από το Ν 2408/1996 (Υπεράσπιση 1992, 357)... 9

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Α) Η θεωρητική και νοµολογιακή προσέγγιση πριν από το Ν 2408/1996 (Υπεράσπιση 1992, 357)... 9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ 1. Ο ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ (άρθρα 1-13 ΠΚ) Η έκταση ισχύος του άρθρου 2 2 ΠΚ (Υπεράσπιση 1999, 314)... 3 Η έννοια της «εµπορίας ναρκωτικών» στο άρθρο 8 ΠΚ (Υπεράσπιση

Διαβάστε περισσότερα

Ευθύνες και ποινές στην άσκηση της Επίβλεψης. Η Νοµολογία των Ελληνικών ικαστηρίων.

Ευθύνες και ποινές στην άσκηση της Επίβλεψης. Η Νοµολογία των Ελληνικών ικαστηρίων. Ειρήνη Τσιάντη, ικηγόρος. Ευθύνες και ποινές στην άσκηση της Επίβλεψης. Η Νοµολογία των Ελληνικών ικαστηρίων. Εισαγωγή Έχει επανειληµµένως αποδειχτεί ότι η ποιότητα του οµηµένου Περιβάλλοντος καθρεπτίζει

Διαβάστε περισσότερα

Ιατρική Ευθύνη &Βιοηθική Μαρτίου Ζητήματα απόδειξης στην ποινική ιατρική ευθύνη

Ιατρική Ευθύνη &Βιοηθική Μαρτίου Ζητήματα απόδειξης στην ποινική ιατρική ευθύνη Ιατρική Ευθύνη &Βιοηθική 14 15 Μαρτίου 2014 Ζητήματα απόδειξης στην ποινική ιατρική ευθύνη Υποκειμενικό Στοιχείο ΑΠ 45/2013: Από το συνδυασμό των διατάξεων 302 παρ.1 και 28 ΠΚ προκύπτει ότι απαιτείται:

Διαβάστε περισσότερα

Η έννοια της εξωτερικής αμέλειας των ιατρών

Η έννοια της εξωτερικής αμέλειας των ιατρών ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΠΜΣ ΤΟΜΕΑ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: Η έννοια της εξωτερικής αμέλειας των ιατρών ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 3: Ποινικό Δίκαιο των Ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 3: Ποινικό Δίκαιο των Ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Ποινικό Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΣ ΔΟΛΟΣ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΑΜΕΛΕΙΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ»

«ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟΣ ΔΟΛΟΣ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΑΜΕΛΕΙΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ» ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Α ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Αστική ευθύνη του δημοσίου 1 ο μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό,

Διαβάστε περισσότερα

23η ιδακτική Ενότητα ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ - ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΝΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

23η ιδακτική Ενότητα ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ - ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΝΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 23η ιδακτική Ενότητα ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ - ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΠΟΙΝΩΝ ΠΕΡΙ ΕΥΘΥΝΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις Το σύστηµα της ποινικής µεταχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

Ποινικές όψεις της μετάβασης από το θεραπευτικό στον παρηγορικό στόχο σε ασθενείς ανιάτων χρόνιων θανατηφόρων νόσων

Ποινικές όψεις της μετάβασης από το θεραπευτικό στον παρηγορικό στόχο σε ασθενείς ανιάτων χρόνιων θανατηφόρων νόσων Ποινικές όψεις της μετάβασης από το θεραπευτικό στον παρηγορικό στόχο σε ασθενείς ανιάτων χρόνιων θανατηφόρων νόσων Αναστάσιος K. Καντιάνης Dr. jur. - Δικηγόρος Αλλαγή ιατρικού στόχου επί: Ασθενών προχωρημένου

Διαβάστε περισσότερα

Περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας και δικαιώματα των θυμάτων

Περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας και δικαιώματα των θυμάτων Η σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, όπου τα άτομα περνούν τις περισσότερες ώρες της ημέρας τους, είναι πλέον σύνηθες φαινόμενο. Ως σεξουαλική παρενόχληση ορίζεται κάθε ανεπιθύμητη λεκτική, μη λεκτική

Διαβάστε περισσότερα

Το ποινικό φαινόμενο και η τυποποίησή του

Το ποινικό φαινόμενο και η τυποποίησή του Το ποινικό φαινόμενο και η τυποποίησή του Μαρία Μ. Μηλαπίδου ΔρΝ, Δικηγόρος Ι. Έγκλημα - Τυποποίηση Έγκλημα = πράξη Άρθρα 1 & 14 ΠΚ και 7 Σ (Όχι φρόνημα) Πράξη ανθρώπου (όχι κινήσεις ζώων, ενέργειες στοιχείων

Διαβάστε περισσότερα

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 # εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 1]ΙΣΤΟΡΙΚΟ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 2]ΝΟΜΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 3]ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 4]ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΙΚΑΙΟΥ 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...VII ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ... XV 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 Ι. Αντικείμενο της έρευνας... 1 ΙΙ. Η διάρθρωση της ύλης... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΤΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ I. Η σημασία της δικονομικής πράξης...1 II. Η ανισόπεδη λειτουργία της δικονομικής πράξης στη μεταβολή της κατηγορίας και στο δεδικασμένο...2

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΙΣΜΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ. Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη: Δ.Ν. Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου Ειδικοί Επιστήμονες: Γιάννης Κωστής, Έλενα Σταμπουλή, Τασούλα Τοπαλίδου

ΠΟΡΙΣΜΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ. Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη: Δ.Ν. Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου Ειδικοί Επιστήμονες: Γιάννης Κωστής, Έλενα Σταμπουλή, Τασούλα Τοπαλίδου ΠΟΡΙΣΜΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ Αθήνα 21 Ιουνίου 2005 Αριθμ. Πρωτ.: 18811/2004 Η ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΒΛΑΒΗΣ Η ΤΗΣ ΠΑΘΗΣΗΣ, ΣΕ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΗ ΤΗΣ ΥΠΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ, ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ Ο ΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΑΙΓΝΙΩΝ».

ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΑΙΓΝΙΩΝ». ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΑΙΓΝΙΩΝ». ΘΕΜΑ: Κατάργηση διατάξεων του άρθρου 1 «Κατάργηση των καταστημάτων κράτησης Γ` τύπου» του ν.

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3828, 31/3/2004 Ο ΠΕΡΙ ΙΣΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΑΣΧΕΤΑ ΑΠΟ ΦΥΛΕΤΙΚΗ Ή ΕΘΝΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004

Ε.Ε. Π α ρ.ι(i), Α ρ.3828, 31/3/2004 Ο ΠΕΡΙ ΙΣΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΑΣΧΕΤΑ ΑΠΟ ΦΥΛΕΤΙΚΗ Ή ΕΘΝΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 Ο ΠΕΡΙ ΙΣΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΑΣΧΕΤΑ ΑΠΟ ΦΥΛΕΤΙΚΗ Ή ΕΘΝΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2004 Για σκοπούς μερικής εναρμόνισης με την πράξη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας με τίτλο: «Οδηγία 2000/43/ΕΚ του Συμβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

Προς Το Δ.Σ. και τα μέλη της ΕΔΑΕ. Θέμα: «Έκδοση ιατρικών πιστοποιητικών για μη χρήση κράνους συνεπεία δερματοπάθειας».

Προς Το Δ.Σ. και τα μέλη της ΕΔΑΕ. Θέμα: «Έκδοση ιατρικών πιστοποιητικών για μη χρήση κράνους συνεπεία δερματοπάθειας». Αθήνα 12/9/2016 Προς Το Δ.Σ. και τα μέλη της ΕΔΑΕ. Θέμα: «Έκδοση ιατρικών πιστοποιητικών για μη χρήση κράνους συνεπεία δερματοπάθειας». Με την παρούσα έχω την τιμή να σας εκθέσω τα ακόλουθα: Για την lege

Διαβάστε περισσότερα

Ευγένιος Αρ. Γιαρένης Αντεισαγγελέας του Στρατοδικείου Ιωαννίνων ρ. ηµοσίου ικαίου Παντείου Πανεπιστηµίου

Ευγένιος Αρ. Γιαρένης Αντεισαγγελέας του Στρατοδικείου Ιωαννίνων ρ. ηµοσίου ικαίου Παντείου Πανεπιστηµίου Η µη αναγραφή του άρθρου 15 ΠΚ επί του κλητηρίου θεσπίσµατος, σε περίπτωση ανθρωποκτονίας από αµέλεια µε παράλειψη από έχοντα ιδιαίτερη νοµική υποχρέωση να παρεµποδίσει την επέλευση του αποτελέσµατος δράστη,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ

ΠΡΟΣ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ @ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ Αριθ. Πρωτ. Αριθ. Γνωμ. ΠΡΟΣ ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΚΛΑΔΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΑΕΑ/ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ/ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΗ της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας

ΓΝΩΜΗ της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας ΓΝΩΜΗ της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας Πρόταση Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και

Διαβάστε περισσότερα

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΟλΑΠ 18/1999

Συνήγορος του Καταναλωτή Νομολογία ΟλΑΠ 18/1999 ΟλΑΠ 18/1999 Παροχή δικηγορικών υπηρεσιών. Ευθύνη δικηγόρου για ζημία πελάτη. - Η παροχή δικηγορικών υπηρεσιών δεν υπάγεται στο ν. 2251/1994. Η ευθύνη των δικηγόρων για ζημία που προκλήθηκε κατά την παροχή

Διαβάστε περισσότερα

-Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς επί των προϋποθέσεων της προσωρινής κρατήσεως

-Το ισχύον νομοθετικό καθεστώς επί των προϋποθέσεων της προσωρινής κρατήσεως ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ 1 ΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΝΑΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΑΠΟΛΟΓΗΤΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ Του Παναγιώτη ΜΟΥΣΣΑ του Σωτηρίου και της Ανθής, κατοίκου Παλαιού Φαλήρου, επί της οδού Μουσών αρ. 48, και προσωρινώς κρατούμενου

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών 1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Σχολή Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών Τμήμα: Νομικής Τομέας: Ποινικών Επιστημών Επιβλέποντες Καθηγητές: κ. Χρίστος Χ. Μυλωνόπουλος κ. Δημήτριος

Διαβάστε περισσότερα

Σύνταξη γνωματεύσεων. Ποιες οι ευθύνες. Έλενα Παπαευαγγέλου Δικηγόρος

Σύνταξη γνωματεύσεων. Ποιες οι ευθύνες. Έλενα Παπαευαγγέλου Δικηγόρος Σύνταξη γνωματεύσεων. Ποιες οι ευθύνες. Έλενα Παπαευαγγέλου Δικηγόρος Είναι μία ιατρική πράξη. Άρθρο 1 παρ. 3 του ν. 3418/2005 «ΚΩΔΙΚΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ»: «3. Στην έννοια της ιατρικής πράξης περιλαμβάνονται

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Administrative eviction act and right to a prior hearing: observations on Naxos Court 27/2012 judgment. Αθανάσιος Παπαθανασόπουλος

Administrative eviction act and right to a prior hearing: observations on Naxos Court 27/2012 judgment. Αθανάσιος Παπαθανασόπουλος Πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής από δασική έκταση και δικαίωμα προηγούμενης ακρόασης του διοικουμένου: παρατηρήσεις επί της απόφασης 27/2012 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Νάξου Administrative eviction act

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Πατρίκιος, Δικηγόρος, LL.M., Υπ. Δ.Ν. ΕΝΟΤΗΤΑ : «ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ-ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ» - 1 - Οι δημόσιοι υπάλληλοι περαιτέρω οφείλουν να

Διαβάστε περισσότερα

22/11/2008. Εκδήλωση- ενημέρωση- συζήτηση. με θέματα. «Ηθική και δεοντολογία στο επάγγελμα του οδοντιάτρου & Νομική προσέγγιση ιατρικής ευθύνης»

22/11/2008. Εκδήλωση- ενημέρωση- συζήτηση. με θέματα. «Ηθική και δεοντολογία στο επάγγελμα του οδοντιάτρου & Νομική προσέγγιση ιατρικής ευθύνης» 22/11/2008 Εκδήλωση- ενημέρωση- συζήτηση με θέματα «Ηθική και δεοντολογία στο επάγγελμα του οδοντιάτρου & Νομική προσέγγιση ιατρικής ευθύνης» Συνδιοργάνωση του Ομίλου Νομικού Προβληματισμού ΈΔΡΑ και της

Διαβάστε περισσότερα

24η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ- ΕΓΚΛΗΜΑ. Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις

24η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ- ΕΓΚΛΗΜΑ. Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις 24η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΝΙΚΟ ΙΚΑΙΟ- ΕΓΚΛΗΜΑ Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις ιακρίσεις των ποινών Οι ποινές διακρίνονται σε κύριες και παρεπόµενες. Κύριες ποινές είναι εκείνες που µπορούν να επιβληθούν

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα 8/11/2013. Προς Τους Συλλόγους Εκπαιδευτικών Π.Ε. Θέμα: Χορήγηση προσωπικών στοιχείων μαθητών

Αθήνα 8/11/2013. Προς Τους Συλλόγους Εκπαιδευτικών Π.Ε. Θέμα: Χορήγηση προσωπικών στοιχείων μαθητών Αθήνα 8/11/2013 Προς Τους Συλλόγους Εκπαιδευτικών Π.Ε. Θέμα: Χορήγηση προσωπικών στοιχείων μαθητών Με αφορμή ερωτήματα που μας υποβάλλονται αλλά και κείμενα Συλλόγων που έχουν φτάσει στη Δ.Ο.Ε. (π.χ. Σύλλογος

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης Λέκτωρ Νομικής Σχολής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ. Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης Λέκτωρ Νομικής Σχολής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κωνσταντίνος Ι. Βαθιώτης Λέκτωρ Νομικής Σχολής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης Ημερομηνία και τόπος γεννήσεως: 27.12.1969 Αθήνα. Σχολική μόρφωση: Κλασικό Λύκειο Αναβρύτων (1984-1987)

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί της ενότητας 1. Δισσοί λόγοι: τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο 2. Δίκαιο και εξουσία 1.Τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΙΣΜΑ. ΘΕΜΑ: ιακοπή κρατήσεων της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) στους συνταξιούχους του ηµοσίου

ΠΟΡΙΣΜΑ. ΘΕΜΑ: ιακοπή κρατήσεων της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) στους συνταξιούχους του ηµοσίου ΠΟΡΙΣΜΑ (Ν. 3094/2003 Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις, Άρθρο 3 5) ΘΕΜΑ: ιακοπή κρατήσεων της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) στους συνταξιούχους του ηµοσίου Συνήγορος του Πολίτη: Ανδρέας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓOΣ... 13 ΣΥΝΤΟΜΟΡΑΦΙΕΣ... 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 19 I. Άδικο: θεωρητικές βάσεις και ερµηνευτικές προεκτάσεις... 19 II. εοντοκρατία και τελεολογία... 22 1. εοντοκρατία και αδικοπραξία... 22 2.

Διαβάστε περισσότερα

09. Ποινικό Δίκαιο & Ποινική Δικονομία

09. Ποινικό Δίκαιο & Ποινική Δικονομία 09. Ποινικό Δίκαιο & Ποινική Δικονομία Α.Μ. ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ/ΟΥΣΑ 7340010917027 Ο Ν.3500/06 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας Επικ. Καθηγητής Ν. Δημητράτος 7340010918001 Η επίδραση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1. Σκοπός

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1. Σκοπός ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ «ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑΣ» Άρθρο 1 Σκοπός 1. Σκοπός του νόμου είναι η καταπολέμηση ιδιαίτερα σοβαρών εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας, που μπορούν να διασαλεύσουν

Διαβάστε περισσότερα

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ)

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) 669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Δικαίωμα για παροχή έννομης προστασίας κατά το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Εννοια και περιεχόμενο. Θέσπιση από τον κοινό νομοθέτη περιορισμών και προϋποθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

Αριθ. 1384/2000 Τμ. Στ

Αριθ. 1384/2000 Τμ. Στ Αριθ. 1384/2000 Τμ. Στ Προεδρεύων ο κ. Κ. ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ, αντιπρόεδρος Εισηγητής ο κ. Θ. ΛΑΦΑΖΑΝΟΣ, αρεοπαγίτης Δικηγόροι οι κ.κ. Γ. Τσιπινιάς, Ι. Αποστολίδης Επιταγή. Αθλητισμός. Ακυρότητα. Είναι άκυρη

Διαβάστε περισσότερα

Ηλίας Α. Στεφάνου Έλενα Α. Καπαρδή Δικηγόροι

Ηλίας Α. Στεφάνου Έλενα Α. Καπαρδή Δικηγόροι «Μια πρώτη εκτίµηση της απόφαση του ΔΕΕ στις υποθέσεις Τele2 Sverige AB (C-203/15) και Watson και άλλων (C698/15) για την επεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Ουσιαστικές,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΡΓΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα... Αντί προλόγου... ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 1. Έννοια του δικαιώματος της απεργίας... 1 Εννοιολογικά γνωρίσματα... 2 α. Αποχή από την εργασία... 2 β. Συλλογική αποχή... 2 γ. Αγωνιστικός

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/8150/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 158/2013

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/8150/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 158/2013 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 24-12-2013 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/8150/24-12-2013 Α Π Ο Φ Α Σ Η 158/2013 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος,

Διαβάστε περισσότερα

Συνεκδικασθείσες υποθέσεις Τ-125/03 R και Τ-253/03 R. Akzo Nobel Chemicals Ltd και Akcros Chemicals Ltd κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

Συνεκδικασθείσες υποθέσεις Τ-125/03 R και Τ-253/03 R. Akzo Nobel Chemicals Ltd και Akcros Chemicals Ltd κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Συνεκδικασθείσες υποθέσεις Τ-125/03 R και Τ-253/03 R Akzo Nobel Chemicals Ltd και Akcros Chemicals Ltd κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων «Διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων Ανταγωνισμός Ελεγκτικές εξουσίες

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Αναφορών 16.12.2014 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέμα: Αναφορά 0171/2012, του Klaus Träger, γερμανικής ιθαγένειας, σχετικά με διαφορετικές προθεσμίες παραγραφής στην

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 6: Το αυτοτελές σύστημα των εννόμων συνεπειών του ποινικού δικαίου ανηλίκων

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 6: Το αυτοτελές σύστημα των εννόμων συνεπειών του ποινικού δικαίου ανηλίκων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6: Το αυτοτελές σύστημα των εννόμων συνεπειών του ποινικού δικαίου ανηλίκων Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση του ετερόρρυθμου εταίρου μετά την ισχύ του Ν. 4072/2012

Η θέση του ετερόρρυθμου εταίρου μετά την ισχύ του Ν. 4072/2012 Η θέση του ετερόρρυθμου εταίρου μετά την ισχύ του Ν. 4072/2012 Ερώτηση: Ποια η θέση του ετερόρρυθμου εταίρου μετά την ισχύ του Ν. 4072/2012; Απάντηση: Για την ετερόρρυθμη εταιρία πρέπει να τονιστεί το

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4493,

Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4493, Ε.Ε. Παρ. Ι(Ι), Αρ. 4493, 25.2.2015 Ν. 23(Ι)/2015 23(Ι)/2015 ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΝΟΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΠΟΥ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΗΚΑΝ ΣΕ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ YΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Ποινική ευθύνη Δικηγόρων για µη γνωστοποίηση παραβάσεων του «πόθεν έσχες» από υπόχρεα πρόσωπα. Πολυχρόνη Τσιρίδη, Δ.Ν. Δικηγόρου Πειραιώς

Ποινική ευθύνη Δικηγόρων για µη γνωστοποίηση παραβάσεων του «πόθεν έσχες» από υπόχρεα πρόσωπα. Πολυχρόνη Τσιρίδη, Δ.Ν. Δικηγόρου Πειραιώς ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ www.dskalamatas.gr Καλαμάτα 9 Σεπτεμβρίου 2013 Ποινική ευθύνη Δικηγόρων για µη γνωστοποίηση παραβάσεων του «πόθεν έσχες» από υπόχρεα πρόσωπα. Πολυχρόνη Τσιρίδη, Δ.Ν. Δικηγόρου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 16 Οκτωβρίου 2012 (23.10) (OR. en) 14826/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0036 (COD)

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 16 Οκτωβρίου 2012 (23.10) (OR. en) 14826/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0036 (COD) ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 16 Οκτωβρίου 2012 (23.10) (OR. en) 14826/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0036 (COD) DROIPEN 139 COPEN 223 CODEC 2357 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: Προεδρίας προς: το Συμβούλιο αριθ.

Διαβάστε περισσότερα

Βουλή είναι εξοπλισμένη με αναθεωρητική αρμοδιότητα. Το ερώτημα συνεπώς που τίθεται αφορά την κατά χρόνον αρμοδιότητα αυτού τούτου του αναθεωρητικού

Βουλή είναι εξοπλισμένη με αναθεωρητική αρμοδιότητα. Το ερώτημα συνεπώς που τίθεται αφορά την κατά χρόνον αρμοδιότητα αυτού τούτου του αναθεωρητικού ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ Η πρώτη σύνοδος αναθεωρητικής Βουλής και η λειτουργία τμήματος διακοπής των εργασιών της Βουλής : Η περίπτωση της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής (συμβολή στην ερμηνεία των άρθρων 40, 64, 71

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ MANAGEMENT ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ. Ορισμοί Ορισμοί Ηγεσία είναι η διαδικασία με την οποία ένα άτομο επηρεάζει άλλα άτομα για την επίτευξη επιθυμητών στόχων. Σε μια επιχείρηση, η διαδικασία της ηγεσίας υλοποιείται από ένα στέλεχος που κατευθύνει

Διαβάστε περισσότερα

«Σύσταση αρχής καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από ε- από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας,

«Σύσταση αρχής καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από ε- από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας, A ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΝΟΜΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ «Σύσταση αρχής καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από ε- γκληματικές δραστηριότητες

Διαβάστε περισσότερα

Ο κ. Παπαϊωάννου επισήμανε την «επιτακτική ανάγκη για νέους Κώδικες σε όλο το φάσμα του δικαιϊκού μας συστήματος».

Ο κ. Παπαϊωάννου επισήμανε την «επιτακτική ανάγκη για νέους Κώδικες σε όλο το φάσμα του δικαιϊκού μας συστήματος». Σε μακρύ επιστημονικό διάλογο 2-3 χρόνων ο νέος Ποινικός Κώδικας - Δικηγορικός Σύλλογος Ναυπ Σε δημόσιο διάλογο μακράς πνοής έθεσε ο υπουργός Δικαιοσύνης το σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα, που συντάχθηκε

Διαβάστε περισσότερα