Πρώτη έκδοση: ιανουάριος 2009, αντίτυπα

Transcript

1

2 TITΛΟΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ: SYNGUÉ SABOUR PIERRE DE PATIENCE Από τις Εκδόσεις P.O.L., Παρίσι 2008 ΤιΤΛΟΣ βιβλιου: Η πέτρα της υπομονής ΣΥγγΡΑφΕΑΣ: Atiq Rahimi μεταφραση: Ασπασία Σιγάλα ΕΠιμΕΛΕιΑ ΔιΟΡθΩΣη κειμενου: Ευδοξία μπινοπούλου ΣΥνθΕΣη ΕΞΩφΥΛΛΟΥ: Χρυσούλα μπουκουβάλα ηλεκτρονικη ΣΕΛιΔΟΠΟιηΣη: Ραλλού Ρουχωτά ΕκΤΥΠΩΣη: Α. & φ. Δεληγιάννης Ο.Ε. βιβλιοδεσια: κωνσταντίνα Παναγιώτου & ΣιΑ Ο.Ε. P.O.L. éditeur, 2008 φωτογραφίας εξωφύλλου: APEIRON HELLAS/Alison Wright/Corbis ΕκΔΟΣΕιΣ ΨΥΧΟγιΟΣ Α.Ε., Αθήνα 2009 Πρώτη έκδοση: ιανουάριος 2009, αντίτυπα ISBN Τυπώθηκε σε χαρτί ελεύθερο χημικών ουσιών χλωρίου και φιλικό προς το περιβάλλον. Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Ελληνικού νόμου (ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. ΕκΔΟΣΕιΣ ΨΥΧΟγιΟΣ Α.Ε. PSICHOGIOS PUBLICATIONS S.A. Έδρα: Tατοΐου 121 Head office: 121, Tatoiou Str μεταμόρφωση Metamorfossi, Greece βιβλιοπωλείο: μαυρομιχάλη 1 Bookstore: 1, Mavromichali Str Αθήνα Αthens, Greece Τηλ.: Tel.: Telefax: Telefax: info@psichogios.gr info@psichogios.gr

3 ÌåôÜöñáóç: Ασπασία Σιγάλα

4 Αυτό το αφήγημα γράφτηκε στη μνήμη της Ν.Α. Αφγανής ποιήτριας που δολοφονήθηκε άγρια από το σύζυγό της και είναι αφιερωμένο στη M.Ντ.

5 Προερχόμενο από τη σάρκα, μέσω της σάρκας, με τη σάρκα, από τη σάρκα και ως τη σάρκα. Αντονέν Αρτό

6 κάπου στο Αφγανιστάν ή αλλού

7 Τ ο δωμάτιο είναι μικρό. Ορθογώνιο. Πνιγηρό, παρά το φωτεινό βαθυγάλαζο χρώμα των τοίχων του και τις δυο κουρτίνες με σχέδια αποδημητικών πουλιών, ακινητοποιημένα στο πέταγμά τους, σε έναν κιτρινογάλαζο ουρανό. Διάσπαρτες τρύπες στην ύφανσή τους επιτρέπουν στις αχτίδες του ήλιου να εισχωρούν για να καταλήξουν στις ξεθωριασμένες ρίγες ενός κιλιμιού. Στο βάθος του δωματίου υπάρχει μια άλλη κουρτίνα. Πράσινη. Χωρίς το παραμικρό σχέδιο. κρύβει μια πόρτα σε αχρησία. Ή κάποια αποθήκη. Το δωμάτιο είναι γυμνό. γυμνό από κάθε στολίδι. Εκτός από ένα μικρό χαντζάρι που κρέ-

8 ΑΤΙΚ ΡΑΧΙΜΙ μεται στον τοίχο ανάμεσα στα δυο παράθυρα και μια φωτογραφία, πάνω από το χαντζάρι, ενός μυστακοφόρου άντρα. Είναι γύρω στα τριάντα. Σγουρά μαλλιά. Τετράγωνο πρόσωπο πλαισιωμένο από φροντισμένες φαβορίτες. Τα μαύρα μάτια του λάμπουν. Είναι μικρά και χωρίζονται από μια αετίσια μύτη. Ο άντρας δε γελάει, ωστόσο έχει το ύφος κάποιου που συγκρατεί το γέλιο του. Αυτό του προσδίδει παράξενη όψη, την όψη ενός ανθρώπου που κοροϊδεύει εσωτερικά αυτόν που τον κοιτάει. η φωτογραφία είναι ασπρόμαυρη, επιχρωματισμένη στο χέρι με ξέθωρες μπογιές. Απέναντι από τη φωτογραφία, στη βάση του τοίχου, ο ίδιος άντρας, μεγαλύτερος τώρα, είναι ξαπλωμένος σε ένα κόκκινο στρώμα στο πάτωμα. Έχει γένια. Σταχτόγκριζα. Είναι αδυνατισμένος. Υπερβολικά. Δεν του μένει παρά το πετσί. Χλομό. Ρυτιδιασμένο. η μύτη του θυμίζει

9 Η ΠΕΤΡΑ ΤΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ ακόμη περισσότερο ράμφος αετού. Παραμένει αγέλαστος. και συνεχίζει να έχει αυτό το παράξενο κοροϊδευτικό ύφος. Τα μάτια του, ακόμη μικρότερα, έχουν χωθεί στις κόγχες τους. Το βλέμμα του είναι καρφωμένο στην οροφή, ανάμεσα στα μαυρισμένα και σάπια, εμφανή δοκάρια. Τα χέρια του, αδρανή, απλώνονται κατά μήκος του σώματός του. κάτω από το διάφανο δέρμα του, οι φλέβες του μπλέκονται σαν σκουλήκια με τα πεταγμένα κόκαλα του κορμιού του. φοράει ένα ρολόι στον αριστερό καρπό και μια χρυσή βέρα στον παράμεσο. Στην κοιλότητα του δεξιού χεριού του ένας καθετήρας εγχέει ένα άχρωμο υγρό από ένα πλαστικό σακούλι κρεμασμένο στον τοίχο, ακριβώς πάνω από το κεφάλι του. Το υπόλοιπο σώμα του είναι καλυμμένο με μια μακριά μπλε πουκαμίσα, κεντημένη στο γιακά και στα μανίκια. Τα πόδια του, άκαμπτα, θαρρείς μαρμαρωμένα, είναι σκεπασμένα μ ένα βρόμικο άσπρο σεντόνι.

10 ΑΤΙΚ ΡΑΧΙΜΙ Ταλαντευόμενο στο ρυθμό της αναπνοής του, ένα χέρι, το χέρι μιας γυναίκας, ακουμπάει στο στήθος του, πάνω από την καρδιά του. η γυναίκα κάθεται. Τα πόδια της είναι διπλωμένα και κολλημένα στο στήθος της. Το κεφάλι κρύβεται στα γόνατα. Τα μαλλιά της, μαύρα, κατάμαυρα, και μακριά, καλύπτουν τους τρεμάμενους ώμους της που ακολουθούν τη σταθερή κίνηση του χεριού της. Στο άλλο χέρι, το αριστερό, κρατάει ένα μαύρο μακρύ κομπολόι. Το ξεκουκίζει. Σιωπηλά. Αργά. Στο ρυθμό των ώμων της. Ή στο ρυθμό της αναπνοής του άντρα. Το κορμί της τυλιγμένο σ ένα μακρύ φόρεμα. Πορφυρό. Στολισμένο στα μανίκια και στο στρίφωμα με διακριτικά σχέδια από στάχυα και άνθη σταριού. Δίπλα της, πάνω σε ένα βελούδινο μαξιλάρι, ανοιγμένο στην πρώτη σελίδα, ένα βιβλίο: το κοράνι. Ένα κοριτσάκι κλαίει. Δεν είναι μέσα στο

11 Η ΠΕΤΡΑ ΤΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ δωμάτιο. Ίσως να είναι στο διπλανό. Ή στο διάδρομο. Το κεφάλι της γυναίκας κινείται. Αποκαμωμένα. Εγκαταλείπει την κρυψώνα του ανάμεσα στα γόνατα. η γυναίκα είναι όμορφη. Ένα μικρό σημάδι, ακριβώς στην άκρη του αριστερού ματιού της, μικραίνοντας ανεπαίσθητα τη γωνία του βλεφάρου, προσδίδει στο βλέμμα της μια παράξενη ανησυχία. Τα σαρκώδη χείλη της, χλομά και ξεραμένα, ψιθυρίζουν αργά κι απαλά μια λέξη προσευχής. Ένα δεύτερο κοριτσάκι κλαίει. Ακούγεται να είναι πιο κοντά από το άλλο, πίσω από την πόρτα, κατά πάσα πιθανότητα. η γυναίκα τραβάει το χέρι της από το στήθος του άντρα. Σηκώνεται κι αφήνει το δωμάτιο. η απουσία της δεν αλλάζει τίποτα. Ο άντρας

12 ΑΤΙΚ ΡΑΧΙΜΙ συνεχίζει να είναι ακίνητος. Συνεχίζει να αναπνέει αργά κι αθόρυβα. Ο ήχος των βημάτων της γυναίκας κάνει τα παιδιά να σωπάσουν. μένει μαζί τους για ώρα, μέχρι ο ύπνος να σκεπάσει τα βλέφαρά τους, ώσπου το σπίτι, ο κόσμος ν αναλυθούν εντός του, κι ύστερα επιστρέφει. μ ένα λευκό μπουκαλάκι στο ένα χέρι και το μαύρο κομπολόι στο άλλο. κάθεται δίπλα στον άντρα, ανοίγει το μπουκαλάκι, σκύβει από πάνω του ενσταλάζοντας δύο σταγόνες κολλύριο στο δεξί μάτι, δύο σταγόνες στο αριστερό. Δίχως ν αφήσει το κομπολόι της. Δίχως να σταματήσει να το ξεκουκίζει. Οι αχτίδες του ήλιου, διαπερνώντας τις τρύπες του κιτρινογάλαζου ουρανού της κουρτίνας, χαϊδεύουν την πλάτη της γυναίκας καθώς και τους ώμους της που συνεχίζουν να ταλαντεύο-

13 Η ΠΕΤΡΑ ΤΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ νται σταθερά, στον ίδιο ρυθμό με το πέρασμα του κομπολογιού ανάμεσα στα δάχτυλά της. μακριά, κάπου μες στην πόλη, η έκρηξη μιας βόμβας. βίαιη, μπορεί να κατέστρεψε κάποια σπίτια, κάποια όνειρα. Αντικρούουν. Τα αντίποινα σχίζουν τη βαριά μεσημεριάτικη σιωπή, δονούν τα τζάμια, αλλά δεν ξυπνούν τα παιδιά. Ακινητοποιούν στιγμιαία μόλις δυο χάντρες από το κομπολόι τους ώμους της γυναίκας. βάζει το κολλύριο στην τσέπη της. «Αλ-Καχάρ», ψιθυρίζει. «Αλ-Καχάρ», επαναλαμβάνει. Το επαναλαμβάνει σε κάθε ανάσα του άντρα. και σε κάθε επανάληψη περνάει μία χάντρα ανάμεσα στα δάχτυλά της. Ένας γύρος από το κομπολόι ολοκληρώνεται. Ενενήντα εννέα χάντρες. Ενενήντα εννέα φορές «αλ-καχάρ». Ανασηκώνεται για να ξαναπάρει τη θέση της

14 ΑΤΙΚ ΡΑΧΙΜΙ στο στρώμα, δίπλα στο κεφάλι του άντρα, και βάζει πάλι το δεξί χέρι πάνω στο στήθος του. Πιάνει το κομπολόι από την αρχή. Όταν ολοκληρώνει για άλλη μια φορά το ενενηκοστό ένατο «αλ-καχάρ», το χέρι της εγκαταλείπει το στήθος του άντρα και κατευθύνεται στο λαιμό του. Αρχικά τα δάχτυλά της χάνονται μες στην πυκνή γενειάδα και παραμένουν για κάνα δυο ανάσες. Αναδύονται στη συνέχεια για να περάσουν πάνω από τα χείλη, να χαϊδέψουν τη μύτη, τα μάτια, το μέτωπο, και να χαθούν και πάλι μέσα στα πλούσια λιγδωμένα μαλλιά, επιτέλους. «Αισθάνεσαι το χέρι μου;» Τσακισμένο κορμί, σκυμμένο από πάνω του, καρφώνει τα μάτια του. κανένα σήμα. Πλησιάζει το αυτί στα χείλη του. κανένας ήχος. Έχει διαρκώς αυτό το σαστισμένο ύφος, με το στόμα μισάνοιχτο, το βλέμμα χαμένο στα σκοτεινά δοκάρια της οροφής.

15 Η ΠΕΤΡΑ ΤΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ Σκύβει κι άλλο για να ψιθυρίσει: «Στο όνομα του Αλλάχ, δώσε μου κάποιο σήμα για να μου πεις ότι αισθάνεσαι το χέρι μου, ότι ζεις, ότι επιστρέφεις σ εμένα, σ εμάς. μοναχά ένα σήμα, ένα μικρό σημάδι για να μου δώσεις δύναμη, πίστη». Τα χείλη της τρέμουν. ικετεύουν: «μοναχά μια λέξη», γλιστρούν κι αγγίζουν απαλά το αυτί του άντρα. «Ελπίζω τουλάχιστον ότι με ακούς». Το κεφάλι της πέφτει στο μαξιλάρι. «μου είχαν πει ότι ύστερα από δυο βδομάδες θα μπορούσες να κινηθείς, να δίνεις σημάδια αλλά φτάσαμε στην τρίτη βδομάδα ή σχεδόν. και τίποτα». Το κορμί της γυρνάει και ξαπλώνει με την πλάτη. Το βλέμμα της χάνεται εκεί που έχει χαθεί και του άντρα, κάπου ανάμεσα στα μαυρισμένα και σαπισμένα δοκάρια. «Αλ-Καχάρ, αλ-καχάρ, αλ-καχάρ»

16 ΑΤΙΚ ΡΑΧΙΜΙ η γυναίκα ανασηκώνεται αργά. κοιτάει τον άντρα απελπισμένα. Ξαναβάζει το χέρι στο στήθος του. «Αφού μπορείς κι αναπνέεις, μπορείς λοιπόν και να κρατήσεις την αναπνοή σου, έτσι δεν είναι; κράτα τη!» Επιμένει, διώχνοντας τα μαλλιά της προς τα πίσω: «κράτα τη, μοναχά μια φορά!» και ξαναπλησιάζει το αυτί της στο στόμα του. Την ακούει. Την αισθάνεται. Αναπνέει. Χαμένη μουρμουρίζει: «Δεν αντέχω άλλο». βγάζει ένα δυνατό αναστεναγμό, σηκώνεται απότομα κι επαναλαμβάνει υψώνοντας τη φωνή: «Δεν αντέχω άλλο» Απογοητευμένη. «Από το πρωί ως το βράδυ επαναλαμβάνω ασταμάτητα τα ονόματα του θεού, δεν αντέχω άλλο». κάνει μερικά βήματα, πλησιάζει στη φωτογραφία, δεν την κοιτάζει, «εδώ και δεκάξι μέρες», διστάζει, «όχι», και μετράει αβέβαιη με τα δάχτυλά της.

17 Η ΠΕΤΡΑ ΤΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ μπερδεμένη, γυρνάει, επιστρέφει στη θέση της για να ρίξει μια ματιά στο ανοιχτό κοράνι. Επαληθεύει. «Δεκάξι μέρες σήμερα πρέπει να επικαλεστώ το δέκατο έκτο όνομα του θεού. Αλ-Καχάρ, ο θριαμβευτής. Ορίστε, αυτό είναι το δέκατο έκτο όνομα» Σκεπτική. «Δεκάξι μέρες». Οπισθοχωρεί. «Δεκάξι μέρες τώρα ζω στο ρυθμό της αναπνοής σου». Επιθετική. «Δεκάξι μέρες που αναπνέω μαζί σου». καρφώνει με το βλέμμα της τον άντρα. «Αναπνέω όπως εσύ, κοίτα!» Εισπνέει βαθιά, κι ύστερα βγάζει τον αέρα από μέσα της οδυνηρά. Στον ίδιο ρυθμό μ εκείνον. «Ακόμη κι αν δεν έχω το χέρι στο στήθος σου, μπορώ πλέον να αναπνέω όπως εσύ». Σκύβει από πάνω του. «Ακόμη κι όταν δεν είμαι δίπλα σου, αναπνέω στον ίδιο ρυθμό μ εσένα». Απομακρύνεται. «μ ακούς;» φωνάζει: «Αλ-Καχάρ», και ξαναρχίζει να ξεκουκίζει το κομπολόι. κρατώντας πάντα τον ίδιο ρυθμό. βγαίνει από το δωμάτιο. Ακούγεται: «Αλ-Καχάρ,

18 ΑΤΙΚ ΡΑΧΙΜΙ αλ-καχάρ» από το διάδρομο κι από αλλού. «Αλ-Καχάρ» απομακρύνεται. «Αλ-Καχάρ» εξασθενεί. «Αλ» ανεπαίσθητο. Εξαφανίζεται. κάποιες στιγμές κυλούν μες στη σιωπή. κι ύστερα: «Αλ-Καχάρ», αντηχεί και πάλι στο παράθυρο, στο διάδρομο, πίσω από την πόρτα. η γυναίκα μπαίνει στο δωμάτιο και σταματά δίπλα στον άντρα. Όρθια. Το αριστερό της χέρι συνεχίζει να ξεκουκίζει το μαύρο κομπολόι. «μπορώ μάλιστα να σου πω ότι κατά τη διάρκεια της απουσίας μου ανάσανες τριάντα τρεις φορές». γονατίζει. «Ακόμη και τώρα, που σου μιλάω, μπορώ να μετράω τις ανάσες σου». Σηκώνει το κομπολόι για να το κρατήσει μπροστά στο αβέβαιο οπτικό πεδίο του άντρα. «Ορίστε, από τη στιγμή που ήρθα, ανάσανες επτά φορές». κάθεται στο κιλίμι και συνεχίζει: «Δε

19 Η ΠΕΤΡΑ ΤΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ διαιρώ πια τις μέρες μου σε ώρες, και τις ώρες σε λεπτά, και τα λεπτά σε δευτερόλεπτα μια μέρα μου ισούται με ενενήντα εννέα γύρους στο κομπολόι!» Το βλέμμα της καρφώνεται στο φθαρμένο λουράκι του ρολογιού που συγκρατεί τα κόκαλα στον καρπό του άντρα. «μέχρι που μπορώ να σου πω ότι απομένουν πέντε γύροι στο κομπολόι ως τη στιγμή που ο μουλάς θα καλέσει τους πιστούς στη μεσημεριανή προσευχή για να κηρύξει τα χαντίθ». μια στιγμή. Υπολογίζει. «Στον εικοστό γύρο, ο νερουλάς θα χτυπήσει την πόρτα των γειτόνων. και ως συνήθως η γριά γειτόνισσα με τον βραχνό βήχα θα βγει για να του ανοίξει. Στον τριακοστό γύρο, ένα αγόρι θα διασχίσει το δρόμο με το ποδήλατό του σφυρίζοντας τη μελωδία τού Λαϊλί, Λαϊλί, Λαϊλί τζαν, τζαν, τζαν, μου κανες την καρδιά κομμάτια για την κόρη του γείτονά μας» γελάει. Ένα θλιμμένο γέλιο. «κι όταν θα φτάσω στον εβδομηκοστό δεύτερο γύρο,

20 ΑΤΙΚ ΡΑΧΙΜΙ αυτός ο ηλίθιος ο μουλάς θα έρθει να σε δει και, ως συνήθως, θα με επιπλήξει γιατί, όπως λέει, δε σε φροντίζω αρκετά, δεν ακολουθώ τις οδηγίες του, παραμελώ τις προσευχές αλλιώς θα είχες γιατρευτεί!» Χαϊδεύει το μπράτσο του άντρα. «Αλλά εσύ είσαι μάρτυράς μου. Ξέρεις ότι ζω μοναχά για σένα, δίπλα σου, με την ανάσα σου!» Αγανακτεί: «Είναι τόσο εύκολο να σου λένε ότι πρέπει να απαγγέλλεις ενενήντα εννέα φορές τη μέρα το ένα από τα ενενήντα εννέα ονόματα του θεού και αυτό για ενενήντα εννέα συνεχόμενες μέρες! Αλλά αυτός ο κρετίνος ο μουλάς δεν ξέρει πώς είναι να είσαι μόνη με έναν άντρα που», δε βρίσκει τη λέξη, ή δεν τολμάει να την πει, «να είσαι εντελώς μόνη με δύο μικρά κορίτσια!» διαμαρτύρεται χαμηλόφωνα. μια μεγάλη σιωπή. Σχεδόν πέντε γύροι στο κομπολόι. Πέντε γύροι κατά τη διάρκεια των

21 Η ΠΕΤΡΑ ΤΗΣ ΥΠΟΜΟΝΗΣ οποίων η γυναίκα μένει κολλημένη στον τοίχο με τα μάτια κλειστά. Το κάλεσμα στη μεσημεριανή προσευχή τη βγάζει από το λήθαργό της. Παίρνει το μικρό χαλί, το ξεδιπλώνει και το απλώνει στο πάτωμα. Ξεκινάει την προσευχή. Τελειώνει την προσευχή και παραμένει καθιστή στο χαλί για ν ακούσει το μουλά που κηρύττει τα χαντίθ για τη συγκεκριμένη μέρα της βδομάδας: «η σημερινή μέρα είναι ημέρα αίματος, γιατί ήταν Τρίτη όταν η Εύα έβγαλε, για πρώτη φορά, ακάθαρτο αίμα, όταν ο ένας από τους γιους του Αδάμ σκότωσε τον αδελφό του, όταν σκότωσαν τον γρηγόριο, τον Ζαχαρία και τον ιωάννη ο Αλλάχ ας αναπαύσει τις ψυχές τους, καθώς και τους μάγους του φαραώ, την Ασάγια μπεν μουζαχίμ, τη σύζυγο του φαραώ, και τη δαμαλίδα των τέκνων του ισραήλ»

22