Νεολιθική εποχή στην Ελλάδα

Transcript

1 Προϊστορικές Κοινωνίες Νεολιθική εποχή στην Ελλάδα Ντούσκα Ούρεμ-Κώτσου

2 Νεολιθική εποχή μόνιμη εγκατάσταση

3 Νεολιθική εποχή Αρχή της παραγωγής της τροφής.

4 Νεολιθική εποχή Αρχή της καλλιέργειας διαφόρων ειδών και η αρχή της γεωργίας.

5 Νεολιθική εποχή Εξημέρωση των ζώων και η αρχή της κτηνοτροφίας.

6 Νεολιθική εποχή Αρχή της παραγωγής σκευών από ψημένο πηλό (κεραμική).

7 Οι φάσεις της Νεολιθικής περιόδου στην Ελλάδα: Αρχαιότερη Νεολιθική (7000/ π.χ.) Μέση Νεολιθική ( π.χ.) Νεότερη Νεολιθική ( /4300 π.χ.) Τελική Νεολιθική ( π.χ.)

8 Πως μετράμε τον χρόνο στις προ Χριστού (π.χ.) εποχές; Έκτη χιλιετία (6000 ως 5000 π.χ.) Πέμπτη χιλιετία (5000 ως 4000 π.χ.) Τέταρτη χιλιετία (4000 ως 3000 π.χ.) Τρίτη χιλιετία (3000 ως 2000 π.χ.) Δεύτερη χιλιετία (2000 ως 1000 π.χ.) Πρώτη χιλιετία (1000 π.χ. ως 0)

9 Σε ποιούς τομείς βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Γεωλογικές έρευνες Παλαιοπεριβάλλον, οικονομία

10

11 Σε ποιούς τομείς βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Παλαιοπεριβάλλον, οικονομία Άνθρακας

12

13

14 Σε ποιους τομείς βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Παλαιοπεριβάλλον κλήμα - οικονομία Γύρη

15 Παλινολογία γύρη- παλαιοπεριβάλλον κλήμα - οικονομία

16

17

18 800 π.χ μ.χ. Καλλιέργειες / Ελαιώνες

19 Μετά το 1000 μ.χ. Φρύγανα

20 Οστρεολογία Τα όστρεα δίνουν στοιχεία για το παλαιοπεριβάλλον, διατροφικές συνήθειες, επαφές με άλλες περιοχές (ανταλλαγές, εμπόριο), κοινωνική θέση

21

22

23

24 ΨΑΡΙΑ Παλαιοπεριβάλλον και διατροφικές συνήθειες

25 ΨΑΡΙΑ Οικογένεια των Cyprinidae Ποιά είδη ψαρεύτηκαν/συλλέχθηκαν

26 ΨΑΡΙΑ ποτάμι αμμώδης ακτή βραχώδης ακτή Σε ποια υδρόβια οικοσυστή ματα λίμνη

27 Σε ποιους τομείς βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν τη ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Παλαιοπεριβάλλον, οικονομία Οστά ζώων

28 Σε ποιους τομείς βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Παλαιοπεριβάλλον Βοτανικά κατάλοιπα (σπόροι)

29 Σε ποια υλικά βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων το παρελθόντος; Εργαλεία από διάφορα υλικά: Οστέινα εργαλεία

30 Σε ποια υλικά βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Εργαλεία από διάφορα υλικά: Λίθινα εργαλεία Εργαλεία από αποκρουσμένο λίθο Εργαλεία από λειασμένο λίθο

31 Σε ποια υλικά βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Κεραμική Αποθήκευση Μαγείρεμα

32 Σκεύη σερβιρίσματος και κατανάλωσης τροφής

33 Σκεύη σερβιρίσματος υγρών αμφορείς

34 Νεολιθική κεραμική ως πηγή πληροφοριών για την ιδεολογία μιας κοινωνικής ομάδας

35 Νεολιθική κεραμική ως πηγή πληροφοριών για την ιδεολογία μιας κοινωνικής ομάδας

36 Σε ποια υλικά βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Υφαντική και καλαθοπλεκτική

37 Σε ποια υλικά κατάλοιπα βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Υφαντική

38 Σε ποια υλικά βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Άλλα Ειδώλια

39 Σε ποια υλικά κατάλοιπα βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Άλλα κοσμήματα

40 Σε ποια υλικά κατάλοιπα βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Άλλα σφραγίδες

41 Οργάνωση και χρήση του χώρου ως ένδειξη κοινωνικής οργάνωσης Τούμπες Επίπεδοι οικισμοί

42 Αρχιτεκτονική Διαμόρφωση των τουμπών Κουτρουλού Μαγούλα (Θεσσαλία)

43 Σε ποια υλικά κατάλοιπα βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Αρχιτεκτονική Κατάλοιπα των ίδιων των σπιτιών

44 Σε ποια υλικά κατάλοιπα βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Κατάλοιπα διαφόρων κατασκευών (φούρνοι, εστίες, αποθηκευτικές κατασκευές κλπ.) Αρχιτεκτονική Μάκρη (Θράκη)

45 Σε ποια υλικά κατάλοιπα βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Αρχιτεκτονική Ομοιώματα σπιτιών

46 Αρχιτεκτονική

47 Σε ποια υλικά κατάλοιπα βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Άλλα «τελετουργικά» αντικείμενα

48 Σε ποια υλικά βασίζονται οι αρχαιολόγοι για να προσεγγίσουν την ζωή των ανθρώπων του παρελθόντος; Ταφές Varna (Βουλγαρία)

49 «Νεολιθοποίηση» της Ευρώπης Από πολύ νωρίς απασχόλησε τους ερευνητές το θέμα της προέλευσης του παραγωγικού τρόπου ζωής στην Ευρώπη, δηλαδή εάν ο νεολιθικός τρόπος ζωής είναι εισηγμένος ή γηγενής. Η απουσία ιχνών μακρόχρονης μεταβατικής φάσης προς τη γεωργία και κτηνοτροφία στην Ευρώπη γενικά οδήγησε στην θεωρία ότι ο νεολιθικός τρόπος ζωής προήλθε από την Εγγύς Ανατολή.

50 «Νεολιθικοποίηση» της Ελλάδας «Νεολιθικοποίηση» της Ελλάδας Ex Oriente Lux

51

52 Θεωρίες για την «Νεολιθοποίηση» Η θεωρία της διασποράς (diffusionist theory) υποστηρίζει ότι ο νεολιθικός τρόπος ζωής προήλθε από την Εγγύς Ανατολή με σταδιακές κινήσεις και εγκατάσταση πληθυσμών από Ανατολή στη Δύση. Θεωρία «Πυρηνικής και περιθωριακής ζώνης (nuclear and marginal zone hypothesis Binford and Flannery) ο κύριως μηχανισμός της μεταβολής της οικονομίας ήταν η δημογραφική αύξηση η οποία οφειλόταν στη διεύρυνση της εκμετάλλευσης του φυσικού περιβάλλοντος.

53 «Νεολιθοποίηση» Αποτέλεσμα της δημογραφικής αυτής έκρηξης ήταν η μετακίνηση των ομάδων σε περιοχές που βρίσκονταν στο περιθώριο προνομιούχων περιοχών, όπου η αντιμετώπιση του λιγότερο ευνοϊκού περιβάλλοντος ήταν αιτία της εντατικοποίησης των τεχνικών εκμετάλλευσης. Άλλη έκδοση της θεωρίας της διασποράς είναι το μοντέλο της demic diffusion (Ammerman & Cavali-Sforza). Με βάση αυτό το μοντέλο η διάδοση της γεωργίας στην Ευρώπη είναι αποτέλεσμα δυο διαφορετικών διαδικασιών:

54 «Νεολιθοποίηση» 1) Η πρώτη αφορά την διάδοση γνώσεων, π.χ. από μια τοπική ομάδα στην επόμενη χωρίς η μία να εκτοπίζει την άλλη. 2) Κατά τη δεύτερη η διάδοση οφείλεται στην κίνηση των ίδιων των πρώιμων γεωργών.

55 «Νεολιθοποίηση» Άλλο μοντέλο της demic diffusion είναι η leapfrog colonization (Zilhao) που υπονοεί τον σχηματισμό πυρήνων οικιστών συνεργαζόμενων με αυτόχθονες. Availability model (Zvelebil) βλέπει τη μετάβαση στη γεωργία μέσα από το πρίσμα αντικατάστασης των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών από γεωργούς σαν τρόπο ζωής παρά σαν μια εισαγωγή της παραγωγικής διαδικασίας.

56 «Νεολιθοποίηση» Ο Zvelebil τελευταία προτείνει ότι η επικράτηση της Νεολιθικής δεν μπορεί να εξηγηθεί ούτε από την εισαγωγή της γεωργίας μέσω επαφών ούτε με μια μετανάστευση. Μάλλον προτείνει μικρής κλίμακας μετακινήσεις πληθυσμών μέσα σε ζώνες επαφών τροφοσυλλεκτών και γεωργών που συμβαίνουν στα πλαίσια των κοινωνικών δυκτιών, όπως εμπορικές συνεργασίες, συγγενικές σχέσεις κλπ. Indigenist model =αυτόχθονη εξέλιξη από το τροφοσυλλεκτικό στο παραγωγικό στάδιο.

57 «Νεολιθοποίηση» της Ελλάδας Τα καινούρια δεδομένα από την αρχή της Νεολιθικής στη ΝΑ Τουρκία και τα πρόσφατα μεσολιθικά-νεολιθικά ευρήματα του Αιγαίου και της Κύπρου υποδεικνύουν πιθανή αναθεώρηση της αρχής της Νεολιθικής περιόδου. Η πρόσφατη διαπίστωση ότι σε κάποια μέρη της Ελλάδας υπάρχουν εξημερωμένα αιγοπρόβατα και χοίροι είδη από την μεσολιθική εποχή, όπως και άλλα στοιχεία, παραπέμπουν σε μια ανεξάρτητη ανάπτυξη του νεολιθικού τρόπου ζωής στο Αιγαίο.

58 «Νεολιθοποίηση» της Ελλάδας Με τις νέες έρευνες η Ανατολή δεν φαίνεται να αποτελεί σημείο εκκίνησης αλλά εντάσσεται σε έναν παράλληλο δρόμο, χωρίς όμως να αποκλείσουμε την δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των δυο περιοχών.