Εργασία 1η ΔΙΑ 50 Φυσικό Περιβάλλον και Ρύπανση

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Μεταβολές της στάθμης της θάλασσας. Αίτια. Επιπτώσεις της ανόδου της στάθμης της θάλασσας στην παράκτια ζώνη. Υπεύθυνη καθηγήτρια: Νικολάου Νατάσα Εργασία 1η ΔΙΑ 50 Φυσικό Περιβάλλον και Ρύπανση Σάββας Μαβίδης Αριθμός μητρώου:

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.Εισαγωγή Σελ Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η καταστροφή του στρατοσφαιρικού όζοντος. Σελ Ύψος της στάθμης της θάλασσας. Σελ Μεταβολές της στάθμης της θάλασσας. Σελ Αίτια που προκαλούν μεταβολές στη στάθμη της θάλασσας. Σελ Παροδικές μεταβολές της στάθμης της θάλασσας. Σελ Επιπτώσεις της ανόδου της στάθμης της θάλασσας στην παράκτια ζώνη. Σελ Βιβλιογραφία Σελ

3 1. Εισαγωγή "Ωκεανός γέννεσις παντός" Κατά την μυθολογία Ο Ωκεανός ή "αψόρρους", ήταν η ανθρωπόμορφη ιδεατή μορφή του υδάτινου κόσμου που περιέβαλε από παντού τη Γη. Θεωρούνταν ως παμμέγιστος ποταμός, χωρίς πηγές ή εκβολές. Τον χαρακτήριζαν ως έναν τεράστιο κύκλο και τον αποκαλούσαν "ορίζων", επειδή διαχώριζε την ουράνια σφαίρα στο υπεράνω της Γης ημισφαίριο και στο υπό της Γης ημισφαίριο. Πέραν δε του Ωκεανού, οι αρχαίοι πίστευαν ότι βρισκόταν ο ζοφερός Άδης. (2) Ύδωρ, ένωση Υδρογόνου και Οξυγόνου Από την συνολική ποσότητα νερού της Γης το 96,5% του νερού βρίσκεται στούς ωκεανούς (και τις θάλασσες), 1,7% στα υπόλοιπα επιφανειακά νερά (λίμνες, ποτάμια, έλη), 1,7% στα παγοκαλύματα και στις παγωμένες σπηλιές της Ανταρκτικής και Γροιλανδίας, 0,001% ως υγρασία της ατμόσφαιρας και σε σύννεφα. Μόνο το 2,5% του νερού της Γης είναι «γλυκό» και το 98,8% του πόσιμου νερού βρίσκεται στα παγοκαλύμματα και στα υπόγεια ύδατα. Λιγότερο από 0,3% του γλυκού νερού της Γης βρίσκεται σε ποτάμια, λίμνες και στην ατμόσφαιρα, ενώ ακόμα μικρότερο ποσοστό (0,003%) περιέχεται στα σώματα των βιολογικών όντων. Από το 1922, η 22η Μαρτίου κάθε έτους, έχει καθιερωθεί από τη Γενική Συνέλευση τπυ Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών ως η παγκόσμια μέρα για το νερό. (1) 2

4 2. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η καταστροφή του στρατοσφαιρικού όζοντος. Το διοξείδιο του άνθρακα είναι το κατεξοχήν θερμοκηπιακό αέριο και συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της θερμοκρασίας λόγω απορρόφησης της εκπεμπόμενης, από την Γή, ακτινοβολίας. Η γήινη ακτινοβολία κυριαρχείται από την υπέρυθρη μεγάλου μήκους κύματος 7-20 μm. Το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας παρουσιάζει μέγιστη απορρόφηση αυτής μm με αποτέλεσμα να αυξάνει η θερμοκρασία στην ατμόσφαιρα, άρα και στην επιφάνεια της Γης. Υποθετικά, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την συμμετοχή του διοξειδίου του άνθρακα στην αύξηση της γήινης θερμοκρασίας, αν διπλασιαστεί το CO 2 από τα 280 στα 600ppm ( ) η αύξηση που θα παρατηρηθεί θα είναι μεταξύ 1,5 C - 4,5 C. Οι υποπολικές και τροπικές περιοχές όμως θα παρουσιάσουν μεγαλύτερη αύξηση. Για ποιόν λόγο όμως το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα επιφέρει αύξηση στη στάθμη της θάλασσας; Όπως θα δούμε παρακάτω, η αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί διαστολή των υδάτων και λιώσιμο των πάγων. (7) Εικόνα 1. Πολλαπλές παρατηρήσεις δεικτών του μεταβαλλόμενου παγκόσμιου κύκλου του άνθρακα: (α) οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από Mauna Loa (19 32'N, 'W - κόκκινο) και Νότιο Πόλο (89 59'S, 24 48'W - μαύρο) από το (β) μερική πίεση του διαλυμένου CO2 στην επιφάνεια του ωκεανού (μπλε καμπύλες) και in situ ρη (πράσινες καμπύλες), μέτρηση της οξύτητας του νερού των ωκεανών. Οι μετρήσεις είναι από τρεις σταθμούς από τον 3

5 Ατλαντικό (29 10'Β, 'Δ - σκούρο μπλε / σκούρο πράσινο? 31 40' Β, 64 10'W - μπλε / πράσινο) και τον Ειρηνικό ωκεανό (22 45 'Β, ' Δ - γαλάζιο / πράσινο φως). (9) Το στρατοσφαιρικό όζον είναι αυτό που απορροφά μεγάλη ποσότητα ηλιακής ακτινοβολίας για να σχηματιστεί. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην επιτρέπει μεγάλη ποσότητα ακτινοβολίας να φτάσει στη γη, κάτι που θα οδηγούσε σε αύξηση θερμοκρασίας. Η απελευθέρωση όμως μεγάλων ποσοτήτων χλωροφθορανθράκων (CFCs) και η μεγάλη τους παραμονή στη στρατόσφαιρα, οδηγεί σε μείωση του όζοντος. Ως καταλύτης, αρκεί ένα ελεύθερο ατομικό Cl- για να καταλύσει και να καταστρέψει μεγάλες ποσότητες Ό 3. Από την μία η καταστροφή του στρατοσφαιρικού όζοντος που οδηγεί σε αύξηση της ακτινοβολίας που φτάνει στη γη και από την άλλη η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα που απορροφά την εκπεμπόμενη ακτινοβολία, είναι δύο χαρακτηριστικά που ανεβάζουν την γήινη θερμοκρασία και που οδηγούν τελικά στο λιώσιμο των πάγων, στη διαστολή του νερού και στην αύξηση της στάθμης της θάλασσας. (7) 3. Ύψος της στάθμης της θάλασσας Τα θερμά ύδατα έχουν υψηλότερη θερμοκρασία και πυκνότητα ανά χιλιόγραμμο σε σχέση με τα ψυχρά. Ως παράδειγμα λοιπόν θερμικής διαστολής μια στήλη θερμού νερού έχει μεγαλύτερο μήκος από μια στήλη ψυχρού. Άρα σε περιοχές με θερμά ύδατα η στάθμη της θάλασσας είναι υψηλότερη. Συνεπώς, από παρατηρήσεις και μετρήσεις βγαίνει το συμπέρασμα πως η μεταβολή της στάθμης της θάλασσας δεν είναι η ίδια παντού. Για να μπορέσουμε να μετρήσουμε το ύψος της επιφάνειας της θάλασσας, αλλά και για να καταγράψουμε τις μεταβολές της, χρησιμοποιούμε ενεργούς αισθητήρες ραντάρ που κάνουν χρήση εικόνων από δορυφόρο. Η μέθοδος ονομάζεται υψομετρία. Ο υψομετρητής λειτουργεί στο εύρος των μικροκυμάτων του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Ο αισθητήρας στέλνει τακτικούς παλμούς προς την επιφάνεια και από την αντανάκλαση της ακτινοβολίας καταγράφει στοιχεία για την χρονική διάρκεια της διαδρομής, το σχήμα και τις διαστάσεις της επιφάνειας. Η τοπογραφία της επιφάνειας επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες όπως για παράδειγμα από την κατανομή της βαρύτητας της Γης ή το ακαριαίο παλιρροϊκό ύψος της θαλάσσιας επιφάνειας, την κίνηση της ή τη θαλάσσια δυναμική τοπογραφία και την τοπική ανταπόκριση του ωκεανού στην ατμοσφαιρική κατανομή πίεσης επάνω από τον ωκεανό. Όπως ήδη αναφέραμε στην αρχή, η στάθμη της θάλασσας δεν είναι ίδια σε όλες τις περιοχές, αλλά διαφέρει ανάλογα κάποιων παραμέτρων που θα αναφερθούν στην συνέχεια.(3,4) 4. Μεταβολές της στάθμης της θάλασσας Τα τελευταία χρόνια, η Γη «γνώρισε» 4 κλιματικές περιόδους. Η τελευταία παγετώδης περίοδος ξεκίνησε πριν από χρόνια περίπου και τελείωσε πριν από χρόνια περίπου. Ακολούθησε επόμενη περίοδος που ονομάστηκε 4

6 θερμή και είναι αυτή που διανύουμε μέχρι και σήμερα. Μέσω αυτού παρατηρείται ότι η θερμοκρασία του πλανήτη αυξάνεται, και κυρίως κατά την διάρκεια του 20 ου αιώνα. Αυτό οφείλεται σε φυσικά αίτια όπως π.χ στο φαινόμενο της παλίρροιας-παλιρροιακή αλληλεπίδραση της Γής με την σελήνη αλλά και στην ρύπανση του περιβάλλοντος. Η δεκαετία του 90 ήταν η θερμότερη δεκαετία του περασμένου αιώνα στο βόρειο ημισφαίριο με θερμότερο έτος το Σύμφωνα με τα περιβαλλοντικά σενάρια, αλλά και με έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί το 2100 θα έχουμε αύξηση της στάθμης της θάλασσας από cm και 1,7 C -4,0 C αύξηση της παγκόσμιας επιφανειακής θερμοκρασίας. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία της επιφάνειας της γης έχει αυξηθεί από 0,3 C έως 0,6 C από τα τέλη του 19 αιώνα και από 0,2 C έως 0,3 C τα τελευταία 40 χρόνια. Η θέρμανση του πλανήτη αφορά τόσο την επιφάνεια της θάλασσας (με άμεση συνέπεια την ωκεάνια θερμική διαστολή και επομένως και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας) όσο και την επιφάνεια της γης και την ατμόσφαιρά της. Οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες αναμένεται να αυξηθούν από 1,4 C έως 5,8 C μέχρι το 2100 σε σχέση με το 1990 ενώ η θέρμανση του πλανήτη θα εξακολουθήσει να ποικίλλει για κάθε περιοχή και για κάθε εποχή του έτους. Τα σενάρια πρόβλεψης μέσων παγκόσμιων θερμοκρασιών συνδέονται στενά με τα αντίστοιχα σενάρια εκπομπών αέριων ρύπων του θερμοκηπίου και κυρίως με τις μελλοντικές συγκεντρώσεις του CO 2 Η άνοδος της μέσης στάθμης της θάλασσας, αποτελεί μία από τις σοβαρότερες συνέπειες του φαινομένου του θερμοκηπίου και των ευρύτερων κλιματικών αλλαγών, έχοντας φυσικές και κοινωνικό οικονομικές επιπτώσεις Τα τελευταία 100 χρόνια η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει περίπου 17 εκατοστά. Η άνοδος, αν την συγκρίνουμε με του περασμένου αιώνα, είναι μεγάλη, καθώς τότε ανέβαινε με πιο αργούς ρυθμούς. Ένα εκατοστό ανόδου της στάθμης της θάλασσας αντιστοιχεί σε απώλεια ακτογραμμής ενός μέτρου. Στάθμη θαλάσσης ορίζεται το ύψος του επιπέδου της επιφάνειας της θαλάσσης από το βυθό. Είναι όμως κάτι μεταβλητό μέρα με την μέρα και όχι κάτι σταθερό. Αυτό οφείλεται στο φαινόμενο της παλίρροιας, παλιρροιακή αλληλεπίδραση της Γής με την σελήνη, αλλά και με τον ήλιο, όταν έχουμε αλλαγές βαρομετρικής πίεσης και θερμοκρασίας, καθώς και με την επίδραση των ανέμων. Το επίπεδο της θάλασσας είναι ένα επίπεδο ισορροπίας στο οποίο οι ωκεάνιες λεκάνες είναι πλήρεις από θαλάσσιο νερό σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Θεωρητικά μπορούμε να πούμε πως καθώς οι ωκεάνιες λεκάνες επικοινωνούν μεταξύ τους, υπάρχει ένα παγκόσμιο μέσο επίπεδο στάθμης της θάλασσας. Για να μπορέσει αυτό να γίνει αντιληπτό, αρκεί να σκεφτούμε την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων, κατά την οποία οποιαδήποτε μεταβολή του όγκου του νερού στο ένα δοχείο, επιφέρει τέτοια μεταβολή σε ολόκληρο το σύστημα, ώστε τελικά να ισορροπήσει και οι ελεύθερες επιφάνειες του υγρού να βρίσκονται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο. Επομένως κάθε μεταβολή του όγκου του θαλάσσιου νερού σε μια λεκάνη θα επιφέρει μεταβολή στον όγκο του νερού και στο επίπεδο της στάθμης της θάλασσας και σε άλλες περιοχές. Προϋποθέτει φυσικά οι ωκεάνιες λεκάνες να επικοινωνούν μεταξύ τους, όπως συμβαίνει στους τρείς ωκεανούς Ειρηνικό, Ατλαντικό και Ινδικό ωκεανό. 5

7 Κάθε παγκόσμια μεταβολή, λοιπόν, της στάθμης της θάλασσας ονομάζεται ευστατική μεταβολή αυτής και εξαρτάται από το συνολικό όγκο νερού στους ωκεανούς, το σχήμα των λεκανών και την μάζα του νερού και των ιζημάτων.(6,10) Το σχήμα των λεκανών μπορεί να τροποποιηθεί μέσω ισοστατικών τροποποιήσεων της λιθόσφαιρας (ανύψωση ή καθίζηση ) ως αντίδραση στη μεταβολή του όγκου των παγετώνων ή και από την συσσώρευση ιζήματος. Η αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων που αναφέραμε παραπάνω για να κατανοήσουμε την ευστατική μεταβολή της στάθμης της θάλασσας σε θεωρητικό επίπεδο, διαπιστώνουμε ότι αυτό πρακτικά δεν ισχύει αποδεικνύοντας ότι οι ευστατικές μεταβολές δεν είναι ομοιόμορφες παγκόσμια. Το αποτέλεσμα αυτό στηρίζεται στη σύγκριση μετρήσεων καμπυλών ΜΣΘ από διαφορετικές περιοχές. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στην προσαρμοστική ικανότητα της γης μέσω της ελαστικής παραμόρφωσης απέναντι σε μεταβολές επιφανειακών φορτίων πάγων και νερού από την τήξη αυτών. Οι οριζόντιες μετακινήσεις του στερεού φλοιού τις Γής οδηγούν και αυτές σε κατακόρυφες μετακινήσεις της στάθμης της θάλασσας. Οι κινήσεις αυτές ονομάζονται τεκτονικές και θεωρούνται σημαντικές όταν το μέγεθος του σεισμού ξεπερνάει τα 6 R. Το 1964 στο Anchorage της Αλάσκα ένας σεισμός Ms = 8,5 R προκάλεσε κατακόρυφη άνοδο στη στεριά κατά 10 m. (6,10) Βάσει των παραπάνω, η στάθμη της θαλάσσης σε ορισμένο χρόνο μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ανώτατη, κατώτατη ή μέση και να ορισθεί η στάθμη θαλάσσης (ΜΣΘ). Η ΜΣΘ χρησιμοποιείται ως το επίπεδο αναφοράς στους χάρτες, διαχωρίζοντας την επιφάνεια της στεριάς από αυτή της θάλασσας. Η ΜΣΘ προκύπτει από τις στάθμες της θάλασσας, απομονώνοντας τις επιδράσεις της παλίρροιας, των κυματισμών και των θαλασσίων ρευμάτων. Η ΜΣΘ είναι μία ισοδυναμική επιφάνεια ως προς το δυναμικό της βαρύτητας. Θεωρητικά αυτό σημαίνει πως σε κάθε σημείο της ΜΣΘ το διάνυσμα της βαρύτητας (g) είναι κάθετο στην επιφάνεια. Πρακτικά σημαίνει πως δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί ροή λόγω διαφοράς δυναμικού της βαρύτητας. Το ποσοστό της ανόδου της στάθμης της θάλασσας από τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν μεγαλύτερο από αυτό των δύο προηγούμενων χιλιετιών. Κατά την περίοδο , η παγκόσμια μέση στάθμη της θάλασσας ανέβηκε κατά 0,19 [0.17 σε 0.21] m Από τα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα, φαίνεται μια μετάβαση από το σχετικά χαμηλό μέσο όρο σε υψηλότερα ποσοστά αύξησης συγκριτικά με τις δύο προηγούμενες χιλιετίες. Είναι πιθανό ότι ο ρυθμός της παγκόσμιας μέσης αύξησης της στάθμης της θάλασσας συνέχισε να αυξάνεται από τις αρχές του 20ου αιώνα. (9) Σύμφωνα με την IPCC, 2013 ο μέσος ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας ήταν 1,7 [01/05-01/09] mm/yr μεταξύ 1901 και 2010, 2,0 [1,7 έως 2,3] mm/yr μεταξύ 1971 και 2010, και 3.2 [2.8 έως 3.6] mm/yr μεταξύ 1993 και Είναι πιθανό ότι εξίσου υψηλά ποσοστά σημειώθηκαν μεταξύ 1920 και (9) Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, η απώλεια μάζας πάγου και η θερμική διαστολή των ωκεανών ευθύνονται για το 75% περίπου της παρατηρούμενης 6

8 παγκόσμιας αύξησης της μέσης στάθμης της θάλασσας. Κατά την περίοδο , η παγκόσμια μέση αύξηση της στάθμης της θάλασσας είναι, από τη θερμική διαστολή των ωκεανών λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας (1,1 [0,8-1,4] mm/yr), από τις αλλαγές στους παγετώνες (0,76 [0,39-1,13] mm/yr), οι πάγοι της Γροιλανδίας (0,33 [0,25-0,41] mm/yr), στρώμα πάγου της Ανταρκτικής (0,27 [0,16-0,38] mm/yr), και η νερό του εδάφους (0,38 [0,26-0,49] mm/yr). Το σύνολο των εισφορών αυτών είναι 2,8 [02/03-03/04] mm/yr. (9) 5. Αίτια που προκαλούν μεταβολές στη στάθμη της θάλασσας. Ο ρυθμός ανόδου των σταθμών της θάλασσας μέσα στον 20ο αιώνα έχει παρατηρηθεί ότι είναι σε αναλογία με το ρυθμό ανόδου της θερμοκρασίας. Για κάθε αύξηση κατά ένα βαθμό Κελσίου, η στάθμη θα ανυψώνεται κατά 10 έως 30 μέτρα, αν και η άνοδος αυτή χρειάζεται χιλιάδες χρόνια για να ολοκληρωθεί. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας δεν είναι ένα φαινόμενο που παρουσιάζεται πρώτη φορά στον πλανήτη μας. Είναι ένα γεγονός που έχει επαναληφθεί αμέτρητες φορές ειδικότερα κατά τα τελευταία χρόνια. Οι δύο σημαντικότερες αιτίες της παγκόσμιας ανόδου είναι η θερμική διαστολή των ωκεανών (το νερό διαστέλλεται καθώς θερμαίνεται) και η απώλεια χερσαίου πάγου λόγω της αυξανόμενης τήξης του. Και οι δύο αιτίες όμως οφείλονται στις αλλαγές που υφίσταται το κλίμα της Γης. Σύμφωνα με τις επικρατέστερες απόψεις, οι πάγοι των πολικών περιοχών και κυρίως της Ανταρκτικής δεν θα λιώσουν σε σημαντικό βαθμό, λόγω των αυξημένων κατακρημνίσεων (χιόνι) που θα δέχονται. Οι διάφορες προβλέψεις για το 2030 δίνουν μια στάθμη θάλασσας κατά 4-40 cm ανώτερη από την σημερινή, ενώ η στάθμη ισορροπίας που αντιστοιχεί στο διπλασιασμό του ισοδύναμου CO συνεπάγεται 2 άνοδο κατά 100% μεγαλύτερη, που όμως δεν θα ολοκληρωθεί πριν περάσουν πολλές δεκαετίες. Αν και οι σύνθετες διαδικασίες που επιδρούν στη στάθμη της θάλασσας λειτουργούν σε χρονικές κλίμακες που ποικίλλουν από κάποιες ώρες ως και εκατομμύρια έτη, οι κύριοι παράγοντες είναι εκείνοι που λειτουργούν σε χρονικές κλίμακες από δέκα έως εκατό έτη και περιγράφονται παρακάτω: Α. Η θερμική ωκεάνια διαστολή οφείλεται στην πυκνότητα του νερού και εξαρτάται από την θερμοκρασία και την αλατότητα του νερού. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι οι περιοχές που παρουσιάζουν τέτοιο φαινόμενο είναι οι τροπικές κι υποτροπικές. Β. Η τήξη των παγετώνων και των στρωμάτων πάγου που οφείλεται στην παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας της γης και οφείλεται στο φαινόμενο το θερμοκηπίου. Υπάρχει μια μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με την ισορροπία της μάζας των στρωμάτων πάγου στην επιφάνεια της Γης και την ακριβή συμβολή της στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Έχει διαπιστωθεί ότι στις Άλπεις και στην Νότια κεντρική Αλάσκα παρατηρήθηκε μείωση του όγκου των παγετώνων και των στρωμάτων πάγου και αυτό οδήγησε σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά 2-5 cm. Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε τα τελευταία 100 χρόνια, ενώ παραμένει ασαφής η συμβολή της Γροιλανδίας, των Ανταρκτικών στρωμάτων πάγου και της Καναδικής Αρκτικής. Ενδεχομένως, μια αύξηση της θερμοκρασίας θα οδηγήσει απώλεια στα επιφανειακά στρώματα πάγου στην Γροιλανδία και επομένως άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Από την άλλη μεριά όμως, οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες της 7

9 Ανταρκτικής, και οι αύξηση του νερού που θα διοχετεύεται στην ατμόσφαιρα θα οδηγήσει σε αύξηση των κατακρημνίσεων (χιόνι) στην περιοχή και αύξηση των στρωμάτων πάγου και τελικά μείωση της στάθμης της θάλασσας. Γ. Οι μεταβολές στην ποσότητα επίγειου νερού. Δεν είναι απόλυτα σαφές αν επηρεάζουν την στάθμη της θάλασσας παρ' όλα αυτά θεωρείται πως οι ανθρώπινες επεμβάσεις, όπως η οικοδόμηση φραγμάτων, η υπερβολική κατανάλωση υπόγειου νερού, η καταστροφή των δασών, των υγροτόπων και η τήξη των μόνιμα παγωμένων εδαφών, καθώς και διάφορες φυσικές διαδικασίες μπορούν να επηρεάσουν αρκετά τον υδρολογικό κύκλο. H IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) έχει υπολογίσει ότι η τρέχουσα συμβολή μπορεί να κυμανθεί μεταξύ 0,4 mm/έτος και + 0,75 mm/έτος, με μια μέση εκτίμηση περίπου 0,1mm/έτος και ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων 100 ετών η συμβολή θα μπορούσε να είναι περίπου 0,5 cm. Δ. Οι παράκτιες φυσικές διαδικασίες όπως η καθίζηση, η πρόσχωση και η διάβρωση, καθώς επίσης και τα τεκτονικά φαινόμενα αν και η συμβολή τους στην μεταβολή της στάθμης της θάλασσας θεωρείται ασήμαντη. Πίνακας 1. Οι επιμέρους κλιματικές συνιστώσες (σε mm) του ρυθμού μεταβολής της θαλάσσιας στάθμης και οι αντίστοιχες τιμές από παρατηρήσεις για τις περιόδους και με βάση την αναφορά του IPCC το 2007 (Bindoff et al., 2007),(8) 8

10 6. Παροδικές μεταβολές της στάθμης της θάλασσας Παροδικές μεταβολές στη στάθμη της θάλασσας είναι δυνατόν να παρατηρηθούν, που όμως εντοπίζονται σε συγκεκριμένη τοποθεσία και οι επιπτώσεις τους δεν αποτελούν κίνδυνο για την παγκόσμια μεταβολή της στάθμης της θάλασσας. Οφείλονται στη σταθερή για μεγάλο χρονικό διάστημα πνοή ανέμων με παρατηρούμενη αύξηση της στάθμης στο σημείο προς το οποίο πνέουν οι άνεμοι και ελάττωση στο σημείο από το οποίο πνέουν αυτοί, σε βαρομετρικές αλλαγές όπως για παράδειγμα, υψηλή στάθμη παλίρροιας, χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση και οι μεταβολές της θερμοκρασίας. Ως παλίρροια ορίζεται η διαδοχική εναλλασσόμενη πτώση και ανύψωση το επιπέδου της στάθμης της θάλασσας και προκαλείται από την βαρυτική έλξη της Γης από την Σελήνη, αλλά και από τον Ήλιο, καθώς και από την περιστροφή των ουρανίων σωμάτων.(6) 7. Επιπτώσεις της ανόδου της στάθμης της θάλασσας στην παράκτια ζώνη Όπως ήδη έχουμε αναφέρει, η αύξηση της θερμοκρασίας που οφείλεται στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, επηρεάζει τις παχιές στρώσεις πάγου, με αποτέλεσμα την τήξη αυτών. Οι παγοκαλύψεις βρίσκονται σε συνεχή κίνηση. Οι επιστήμονες δεν μπορούν να κατανοήσουν τους μηχανισμούς με τους οποίους κινείται ο πάγος, αλλά δεν είναι και σε θέση να προβλέψουν ακριβώς το μέγεθος της καταστροφής. Θεωρούν πως αν λιώσουν οι πάγοι της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής η αύξηση της στάθμης της θάλασσας αναμένεται να ανέβει από 18 cm έως πάνω απο1 μέτρο. Αρκεί να σκεφτούμε την απώλεια της ακτογραμμής που θα σημειωθεί αν η άνοδος της στάθμης ξεπεράσει το 1 μέτρο, όταν ήδη γνωρίζουμε πως για κάθε 1 cm ανόδου της στάθμης, σημειώνεται 1 μέτρο απώλειας ακτογραμμής. 9

11 Εικ. 1 Χάρτης απεικόνισης των παράκτιων περιοχών που θα κατακλυστούν (κόκκινο χρώμα) από ενδεχόμενη άνοδο της θαλάσσιας στάθμης κατά 1 μέτρo. (8) Οι άνθρωποι σε νησιά με χαμηλό υψόμετρο έχουν ήδη αρχίσει να βλέπουν κάποιες επιπτώσεις, αλλά και οι αυξημένες πλημμύρες κατά την διάρκεια θυελλωδών καταιγίδων, μαρτυρούν την επίδραση στο κλίμα που έχει η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας. Πιο ευάλωτες περιοχές είναι τα δέλτα των ποταμών, περιοχές όπου εκβάλουν οι ποταμοί στη θάλασσα. Η αύξηση της ΜΣΘ είναι ένα φαινόμενο με φυσικές και κοινωνικό-οικονομικές συνέπειες. Ως άμεση συνέπεια θεωρείται η επιβάρυνση του κλίματος της Γης και θα οδηγήσει σε αύξηση της συχνότητας κατάκλισης και πλημμύρων. Επίσης η υφαλμύρωση παράκτιων υδροφορέων από την διοχέτευση θαλάσσιου νερού σε υδροφορείς, εκβολές ποταμών και ποτάμια συστήματα, θα οδηγήσει ακόμη και σε εξαφάνιση ή υποβάθμιση παράκτιων υγροβιοτόπων. Ένα από τα πιο βασικά θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστούν από τις φυσικές συνέπειες, είναι η διάβρωση των ακτών. Και εδώ βέβαια το αποτέλεσμα από μια ενδεχόμενη αύξηση της στάθμης της θάλασσας, σε ένα φυσικό σύστημα εξαρτάται από την "ευαισθησία" του και την προσαρμοστικότητα του σε αυτές τις μεταβολές. Μια παράκτια περιοχή με μεγάλη κλίση και υψόμετρο θα ανταποκριθεί διαφορετικά σε σχέση με μια άλλη χαμηλότερης κλίσης και υψομέτρου. Ο χρόνος αντίδρασης μιας παράκτιας περιοχής σε μια μεταβολή, καθορίζει την αντοχή της και την προσαρμοστικότητά της. Οι κοινωνικό-οικονομικές συνέπειες είναι άμεσα εξαρτώμενες από τις φυσικές. Η διάβρωση των ακτογραμμών θα προκαλέσει δυσχέρειες στον τουρισμό, πιθανό να χαθεί παράκτια πολιτιστική κληρονομιά, καταστροφές σε παράκτιες υποδομές. Είναι γεγονός ότι η απόκτηση δεύτερης κατοικίας σε παράκτιες περιοχές επιτείνει τις φυσικές καταστροφές μια και είναι πιθανό να έχει γίνει αποψίλωση περιοχών που προορίζονται για οικοδόμηση ή για γεωργική εκμετάλλευση. Αυτή η διαδικασία από μόνη της ευθύνεται για την αυξημένη ύπαρξη πλημμύρων σε μια περιοχή. Τα τελευταία 20 χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση της κατασκευής δεύτερης κατοικίας στην Ελλάδα σε τεραγωνικά χιλιόμετρα παράκτιας ζώνης. Αυτό βέβαια περιλαμβάνει όχι μόνο κατοικίες, αλλά και κέντρα αναψυχής, πολιτισμικές μονάδες τα οποία εκτίθενται σε ένα διαρκώς αυξανόμενο κίνδυνο από κλιματικές αλλαγές και διάβρωση από άνοδο της ΜΣΘ. Αρκετά χρήματα θα χαθούν από μια ενδεχόμενη καταστροφή παράκτιων γεωργικών εκτάσεων ή και αλιείας λόγω υποβάθμισης του εδάφους ή των υδάτων. Οι απειλές αυτές, όπως είπαμε οφείλονται είτε σε φυσικούς κινδύνους, είτε σε ανθρωπογενείς επιδράσεις όπως είναι η ρύπανση, ο ευτροφισμός, η αστικοποίηση καθώς και η υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων. Το σημαντικότερο όμως είναι το πρόβλημα που προκύπτει από την διάβρωση των ακτογραμμών η οποία αναμένεται να ενταθεί στο προσεχές μέλλον. Σύμφωνα με την έρευνα που παρουσίασαν οι Μαρία Παπανικολάου, ημήτρης Παπανικολάου και Εμμανουήλ Βασιλάκης (Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής), με την υποστήριξη της Εθνικής Τράπεζας, αναφέρουν ότι πάνω από το 20% της Ελληνικής ακτογραμμής απειλείται με διάβρωση και οφείλεται κυρίως στην ανθρώπινη δραστηριότητα, κατατάσσοντας μάλιστα την Ελλάδα στη 4η θέση ως προς την παράκτια τρωτότητα μεταξύ των 22 παράκτιων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο φαινόμενο συμβάλουν επίσης οι ισχυροί άνεμοι που πνέουν στο Αιγαίο Πέλαγος, αλλά και τα νεογενή μαλακά ιζήματα. (8) 10

12 8. Βιβλιογραφία IH_0.html 4. tutorial/geoid-gps-receivers.html 5. Ευστράτιος Δουκάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Σ.Α.Τ.Μ./ Ε.Μ.Π. "Φυσικές καταστροφές και παράκτια ζώνη" 6. Σ.Ν Λεοντάρη, Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών. "Εισαγωγή στην Ωκεανογραφία", εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα Δημητρίου Ι. Νικολάκη, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών. "Κλιματολογία. Μια Σύγχρονη Επιστήμη του Περιβάλλοντος", Αθήνα Μαρία Παπανικολάου, Dr. Γεωλογίας, ΠΑΝ/ΜΙΟ CAMBRIDGE ημήτρης Παπανικολάου, Καθηγητής ΕΚΠΑ, Εμμανουήλ Βασιλάκης, ρ. υναμικής Γεωλογίας, ΕΚΠΑ "Μεταβολές της Στάθμης της Θάλασσας και Επιπτώσεις στις Ακτές", %CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CF%82%20%CE%A3%CF%84%CE%B1 %CE%B8%CE%BC%CE%B7%CF%82%20%CE%98%CE%B1%CE%BB%CE%B1 %CF%83%CF%83%CE%B1%CF%82_%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%80%CF %84%CF%89%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82%20%CF%83%CF%84%CE% B9%CF%82%20%CE%91%CE%BA%CF%84%CE%B5%CF%82.pdf 9. IPCC, 2013: Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Stocker, T.F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex and P.M. Midgley (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, 1535 pp. 11

13 .10. Θεόδωρος Γεωργιάδης, Καθηγητής Τμήματος Βιολογίας Πανεπιστημίου Πατρών, Ιωάννης Ζιώμας, Αναπληρωτής Καθηγητής Τομέα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Διεργασιών και Συστημάτων Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Λυδία Ιγνατιάδου, Υπεύθυνη Εργαστηρίου Υδροβιολογίας ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ. Γεώργιος Παπαθεοδώρου, Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών κ. α. ΔΙΑ 50 Φυσικό Περιβάλλον και Ρύπανση, Διάθεση Αποβλήτων και οι Επιπτώσεις τους στο Περιβάλλον, Τόμος Δ, Πάτρα 2004, ISBN: x, Σελίδες