Θαλάσσια Πολιτική και Αλιεία

Transcript

1 Θαλάσσια Πολιτική και Αλιεία

2 Πίνακας περιεχομένων 01. ΕΙΣΑΓΩΓΗ σ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΟΔΗΓΟΥ σ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ σ. 5 Βήμα 1: Προετοιμασία εργαστηρίου παρουσίασης των υδατοκαλλιεργειών στην τάξη Βήμα 2: Πραγματοποίηση του εργαστηρίου στην τάξη Βήμα 3: Δραστηριότητες εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που θα αποκτηθεί 04. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ σ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ σ. 17 Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός

3 Dicentrarchus labrax 01 ΕΙΣΑΓΩΓΉ Χρειάζονται οι υδατοκαλλιέργειες; Η κατανάλωση ψαριών κάνει καλό στην υγεία, αλλά δεν υπάρχουν αρκετά ψάρια και οστρακοειδή στις θάλασσες για να καλύψουν την υπάρχουσα ζήτηση. Η βιώσιμη αλιεία συνδέεται στενά με την ιχθυοκαλλιέργεια. Μόνο μαζί μπορούν να εξασφαλίσουν επαρκείς ποσότητες ψαριών ώστε να καλύψουν τις ανάγκες του αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού, χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο το μακροπρόθεσμο μέλλον των ιχθυο-αποθεμάτων στις θάλασσες και τους ωκεανούς. Στην ΕΕ, εισάγουμε το 68% των ψαριών και θαλασσινών που καταναλώνουμε, σημαντικό μέρος των οποίων προέρχεται από ιχθυοκαλλιέργειες. Μόνο το 10% των ψαριών και θαλασσινών που καταναλώνουμε προέρχεται από ιχθυοκαλλιέργειες της ΕΕ. Η κατανάλωση περισσότερων εκτρεφόμενων ψαριών μειώνει την πίεση που ασκείται στα ιχθυοαποθέματα των θαλασσών, περιορίζει την εξάρτηση από τις εισαγωγές και δημιουργεί περισσότερες θέσεις απασχόλησης, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών. Για περισσότερες ερωτήσεις και απαντήσεις επισκεφτείτε τον ιστότοπο Οι Υδατοκαλλιέργειες στην ΕΕ Οι υδατοκαλλιέργειες είναι ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος κλάδος της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων. Στο προσεχές μέλλον προβλέπεται να ξεπεράσει σε μεγέθη την παγκόσμια αλιεία ψαριών από τις θάλασσες. Συνεπώς, ολοένα περισσότερα θαλασσινά θα προέρχονται από ιχθυοκαλλιέργειες, ωστόσο, ελάχιστα γνωρίζουμε για την σημαντική αυτή δραστηριότητα. Ο παρών εκπαιδευτικός οδηγός έχει ως στόχο να βελτιώσει τις γνώσεις των μαθητών σας για τις υδατοκαλλιέργειες και να τους βοηθήσει να ερευνήσουν ζητήματα που σχετίζονται με την παραγωγή τροφίμων, την προστασία του περιβάλλοντος, τις επιχειρηματικές ευκαιρίες και τις ευκαιρίες σταδιοδρομίας που παρέχει ο κλάδος. Οι υδατοκαλλιέργειες προσφέρουν ευρύ πεδίο για μαθητική έρευνα και ανακάλυψη διαφόρων ειδών ψαριών της θάλασσας και του γλυκού νερού, μαλακίων, μαλακοστράκων και φυκιών που παράγονται από τους ιχθυοκαλλιεργητές καθώς και των διάφορων μεθόδων παραγωγής που χρησιμοποιούνται. Η εκστρατεία Οι Υδατοκαλλιέργειες στην ΕΕ αποτελεί μέρος της πρωτοβουλίας Αχώριστοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία προβάλλει την σημασία και τα πλεονεκτήματα της κατανάλωσης προϊόντων βιώσιμης αλιείας 1. Το περιεχόμενο του παρόντος οδηγού έχει ως στόχο να βοηθήσει κάθε εκπαιδευτικό που ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη ενός σχολικού εκπαιδευτικού προγράμματος για τις υδατοκαλλιέργειες. Ένα πιλοτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα έχει προγραμματισθεί να εφαρμοστεί κατά τη διάρκεια του 2014 σε 20 σχολεία από 10 κράτη μέλη (Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Ουγγαρία, Πολωνία και Τσεχική Δημοκρατία). 1 Προϊόντα αλιείας είναι ένας γενικός όρος που περιλαμβάνει τα ψάρια του γλυκού νερού, τα θαλάσσια ψάρια, τα μαλακόστρακα και τα μαλάκια. Vladvitek dreamstime.com Maratr dreamstime.com Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 2

4 Salmo salar 01 ΕΙΣΑΓΩΓΉ BBVA Γιατί ένας εκπαιδευτικός οδηγός για τις υδατοκαλλιέργειες; Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει την ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών, καθώς προσφέρουν υγιεινά προϊόντα βιώσιμης αλιείας και επίσης προάγουν την καινοτομία σε νέες περιοχές οικονομικής δραστηριότητας σε όλη την Ευρώπη, τόσο στις παράκτιες όσο και στις ηπειρωτικές κοινότητες (που διαθέτουν κατάλληλους υδατικούς πόρους). Οι υδατοκαλλιέργειες επηρεάζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν στις περιοχές όπου λειτουργούν εγκαταστάσεις και όχι μόνο από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχουν. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο παρών εκπαιδευτικός οδηγός επιδιώκει να συνδέσει τους ιχθυοκαλλιεργητές με τις τοπικές τους κοινότητες, φέρνοντάς τους σε επικοινωνία με τα σχολεία της περιοχής τους, ώστε να μιλήσουν για την εργασία τους. Ετσι, οι μαθητές μπορούν να ενημερωθούν για το πώς λειτουργεί η τοπική οικονομία, να εμβαθύνουν σε θέματα που αφορούν την υγιεινή διατροφή και τη βιώσιμη κατανάλωση και να ανακαλύψουν μια σειρά από ευκαιρίες σταδιοδρομίας. Μαθησιακοί στόχοι Ο εν λόγω εκπαιδευτικός οδηγός επιδιώκει να διευρύνει την πληροφόρηση και τις γνώσεις των μαθητών για τις υδατοκαλλιέργειες και να τους βοηθήσει να βελτιώσουν δεξιότητες ή να αποκτήσουν μαθησιακές ευκαιρίες σε θέματα όπως: Ενεργή συμμετοχή Δεξιότητες διαπραγμάτευσης Αξιοποίηση πρόσφατα αποκτηθείσας γνώσης για την διαμόρφωση γνώμης Αξιολόγηση πληροφοριών Ομαδική εργασία Ενίσχυση της ανεξάρτητης έρευνας Εργασία σε πολλούς διαφορετικούς τομείς του αναλυτικού προγράμματος (διαθεματική προσέγγιση) Παραγωγή δημιουργικού περιεχομένου το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κοινού με άλλους και να διαδοθεί διαδικτυακά Ικανότητες παρουσίασης σε ακροατήριο Άμεση πρόσβαση των μαθητών σε οικονομικές δραστηριότητες με μεγάλη σημασία σε τοπικό επιπεδο Προώθηση του διαλόγου και ενθάρρυνση της συνεργασίας Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 3

5 Cyprinus carpio 02 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ Ποια είναι τα σημαντικότερα είδη υδατοκαλλιέργειας στην ΕΕ; Περίπου η μισή ευρωπαϊκή παραγωγή αποτελείται από οστρακοειδή, μεταξύ των οποίων τα μύδια και τα στρείδια είναι τα δημοφιλέστερα. Τα θαλάσσια ψάρια, όπως ο σολομός, το λαβράκι και η τσιπούρα αντιπροσωπεύουν το 27% ενώ τα ψάρια γλυκού νερού, όπως η πέστροφα και ο κυπρίνος, το 23% του συνόλου της παραγωγής που προέρχονται από ιχθυοκαλλιέργειες στην ΕΕ. Τα είδη που εκτρέφονται στην ΕΕ παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία και περιλαμβάνουν κυδώνια, χτένια, αστακούς, τιλάπια, οξύρρυγχους (χαβιάρι), αλλά και άγρια είδη με μεγάλη ζήτηση όπως το καλκάνι, ο μπακαλιάρος και η γλώσσα. Αναπτύσσεται επίσης η παραγωγή φυκιών. Περισσότερες πληροφορίες: aquaculture/species/index_el.htm Για περισσότερες ερωτήσεις και απαντήσεις επισκεφτείτε τον ιστότοπο Οι Υδατοκαλλιέργειες στην ΕΕ BBVA Ο εκπαιδευτικός οδηγός Οι Υδατοκαλλιέργειες στην ΕΕ επιδιώκει να φέρει σε επαφή τα σχολεία με τους επαγγελματίες της υδατοκαλλιέργειας για να αποκτήσουν οι μαθητές γνώσεις για τον κλάδο και να ενημερωθούν για την επίδραση και τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων των ιχθυοκαλλιεργητών στην τοπική κοινότητα αλλά και ευρύτερα. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ Ο στόχος των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων είναι να μάθουν οι μαθητές τι είναι οι υδατοκαλλιέργειες και ειδικότερα ποια είναι η προσφορά του κλάδου στην παραγωγή φυσικών και πλουτοπαραγωγικών πόρων και να κατανοήσουν τις σύγχρονες καταναλωτικές τάσεις. Οι μαθητές θα μπορούν να αναγνωρίζουν ορισμένα από τα κύρια οφέλη της υδατοκαλλιέργειας ακόμη και αν δεν κατανοήσουν πλήρως το αντικείμενο: οι υδατοκαλλιέργειες παρέχουν φρέσκα, υγιεινά και σε προσιτές τιμές ποιοτικά προϊόντα που μπορούν να παραχθούν σε τοπικό επίπεδο. Σημαντικός μαθησιακός στόχος είναι να γίνει κατανοητό ότι οι υδατοκαλλιέργειες προσαρμόζονται εύκολα σε διαφορετικά κλίματα, τοπία και υδρόβιους οργανισμούς. Επίσης, η μελέτη των δραστηριοτήτων του κλάδου προσφέρει την ευκαιρία στους μαθητές να εμβαθύνουν στην κατανόηση των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών διαστάσεων της υδατοκαλλιέργειας και των δυνατοτήτων για μια βιώσιμη και αειφορική οικονομική δραστηριότητα. ΣΥΜΜΕΤΟΧΉ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΉ ΈΚΦΡΑΣΗ Οι προτεινόμενες δραστηριότητες που περιλαμβάνονται στον παρόντα εκπαιδευτικό οδηγό στοχεύουν στην ένταξη των μαθητών σε διαδικασίες συμμετοχικής μάθησης στο πλαίσιο ενός ευρέος φάσματος θεμάτων. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ιστορική διάσταση των υδατοκαλλιεργειών, που μπορεί να περιλαμβάνει τη μελέτη παραδοσιακών προτύπων διατροφής, τους πιθανούς πολιτιστικούς λόγους που σχετίζονται με την δημιουργία ιχθυοκαλλιεργειών στο παρελθόν και τα γεωγραφικά δεδομένα που ευνόησαν την ανάπτυξη του κλάδου σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης. Οι δραστηριότητες που προτείνονται μπορεί επίσης να είναι μια καλή ευκαιρία για την ανάπτυξη και την εμπέδωση δεξιοτήτων στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ), είτε αφορούν έρευνα στο διαδίκτυο είτε δημιουργία παρουσιάσεων με γραπτή πληροφορία, γραφικές παραστάσεις και πολυμέσα, που μπορούν στη συνέχεια να κοινοποιηθούν σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να παρουσιαστούν στην τάξη ή ενώπιον όλου του σχολείου. Η πιο σημαντική διάσταση των υδατοκαλλιεργειών είναι τα φρέσκα, ντόπια και υγιεινά θαλασσινά που παράγουν! Παρακινώντας τους μαθητές να εργαστούν με συνταγές και δοκιμές γευσιγνωσίας θαλασσινών, μπορούν να ανακαλύψουν έναν νέο κόσμο γεύσεων και τρόπων κατανάλωσης προϊόντων βιώσιμης αλιείας, αποκτώντας εμπειρίες τις οποίες μπορούν στη συνέχεια να μοιραστούν με το υπόλοιπο το σχολείο και τις οικογένειες τους, εμπειρίες οι οποίες είναι εφικτό να επηρεάσουν θετικά τις διατροφικές τους συνήθειες. Η βασική δράση που προτείνει ο εκπαιδευτικός οδηγός Οι Υδατοκαλλιέργειες στην ΕΕ είναι η επίσκεψη του ιχθυοκαλλιεργητή στο σχολείο και η υλοποίηση εργαστηρίου παρουσίασης των υδατοκαλλιεργειών στους μαθητές. Η επίσκεψη έχει σκοπό να προσφέρει στους μαθητές την ευκαιρία να συζητήσουν με έναν γνώστη του τομέα, ο οποίος θα τους βοηθήσει να οικοδομήσουν τη δική τους έρευνα για τον κλάδο και να συμμετάσχουν σε μια ψυχαγωγική και διαδραστική συνάντηση με τον επισκέπτη. Ο παρών εκπαιδευτικός οδηγός περιλαμβάνει τρία στάδια εργασίας: Βήμα 1: Προετοιμασία εργαστηρίου παρουσίασης των υδατοκαλλιεργειών στην τάξη Βήμα 2: Υλοποίηση του εργαστηρίου στην τάξη Βήμα 3: Δραστηριότητες εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που θα αποκτηθεί Τα βήματα αυτά παρουσιάζονται αναλυτικά στις σελίδες που ακολουθούν. Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 4

6 Sparus aurata 03 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Βήμα 1 Πώς εκτρέφονται τα ψάρια και τα θαλασσινά; Τα οστρακοειδή όπως τα μύδια και τα στρείδια καλλιεργούνται πάνω σε σχοινιά, πασσάλους ή εξέδρες. Χρειάζονται καθαρό νερό για να τρέφονται με τις θρεπτικές ουσίες που αιωρούνται σ αυτό. Τα θαλάσσια ψάρια, όπως ο σολομός και το λαβράκι, εκτρέφονται σε μεγάλα δικτυωτά καταφύγια στην επιφάνεια της θάλασσας. Τα ψάρια γλυκού νερού, όπως η πέστροφα, εκτρέφονται συνήθως σε σειρές δεξαμενών, μέσω των οποίων περνά το νερό ποταμού. Άλλα ψάρια γλυκού νερού, όπως ο κυπρίνος, εκτρέφονται σε μεγάλες λίμνες και τέλματα. Περισσότερες πληροφορίες: aquaculture/aquaculture_methods/ index_el.htm Για περισσότερες ερωτήσεις και απαντήσεις επισκεφτείτε τον ιστότοπο Οι Υδατοκαλλιέργειες στην ΕΕ Adam Przezak dreamstime.com Βήμα 1: Προετοιμασία εργαστηρίου παρουσίασης των υδατοκαλλιεργειών στην τάξη Για να προετοιμάσετε την συνάντηση του επαγγελματία υδατοκαλλιέργειας με τους μαθητές στο σχολείο σας προτείνουμε να ακολουθήσετε τα βήματα που παρουσιάζονται στη συνέχεια. Η προετοιμασία είναι σημαντική και θα πρέπει να αφιερώσετε επαρκή χρόνο γι αυτήν. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΆΛΩΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΤΡΟΦΊΜΩΝ Απολαμβάνουμε ή αποφεύγουμε τα θαλασσινά ανάλογα με τις προσωπικές μας προτιμήσεις! Άνθρωποι που ζουν σε παράκτιες περιοχές ή κοντά σε τεχνητές λίμνες, λίμνες ή ποτάμια μπορούν να έχουν εύκολη πρόσβαση σε φρέσκα προϊόντα αλιείας, ενώ οι αστικοί πληθυσμοί ενδεχομένως να προτιμούν επεξεργασμένα και προπαρασκευασμένα προϊόντα. Οι γονείς τείνουν να είναι πιο συνειδητοποιημένοι σε σχέση με τις θρεπτικές αξίες της διατροφής των παιδιών τους. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εκτιμούν ίσως περισσότερο τα οφέλη για την υγεία που προκύπτουν από την κατανάλωση περισσότερων ψαριών. Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν πολλά για τους τρόπους και για τα μεγέθη παραγωγής τροφίμων στο σύγχρονο κόσμο. Οι απόψεις μας για τους τρόπους παραγωγής τροφίμων διαμορφώνονται από μία ευρεία γκάμα επιρροών: τις εικόνες πάνω στη συσκευασία των τροφίμων μας, τις ιστορικές αντιλήψεις γύρω από τις καλλιέργειες, τους γεωργούς και τους ψαράδες, από την ύπαιθρο που βρίσκεται κοντά μας. Αυτές οι επιρροές με τη σειρά τους ενδεχομένως ανταποκρίνονται ή όχι στην πραγματικότητα και στην κλίμακα της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων. ΤΡΟΦΙΜΑ: το παρελθόν, το παρόν και εγώ Ας ξεκινήσουμε με μια δραστηριότητα προετοιμασίας. Συζητήστε σκέψεις των μαθητών σε σχέση με τα τρόφιμα και τη ζωή τους. Γράψτε ορισμένες ή όλες τις ερωτήσεις στον πίνακα και ζητήστε από τους μαθητές σας να συζητήσουν σε μικρές ομάδες για λίγα λεπτά και έπειτα να ενημερώσουν την υπόλοιπη τάξη. Ίσως δεν έχουν ποτέ σκεφτεί για το φαγητό στο πιάτο τους και πως φτάνει ως εκεί, συνεπώς μία ενδεικτική ερώτηση θα μπορούσε να είναι: έχετε ποτέ σκεφτεί πώς το φαγητό που τρώτε φτάνει στο πιάτο σας ; ΤΑΥΤΌΤΗΤΑ: Τι τρόφιμα καταναλώνω, από που τα αγοράζω και πώς τα προετοιμάζω; Πως θα απαντούσαν οι παππούδες μου σ αυτές τις ερωτήσεις; ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΤΡΟΦΊΜΩΝ: Πώς εξασφαλίζουμε τα ψάρια και τα θαλασσινά που καταναλώνουμε (με αλίευση, με εκτροφή); Από που προέρχονται τα θαλασσινά που καταναλώνετε; Ποιος είναι ο αντίκτυπος της μαζικής παραγωγής στο περιβάλλον; Είναι τα ψάρια και θαλασσινά που τρώτε προϊόντα εκτροφής από υδατοκαλλιέργειες ή προϊόντα αλίευσης από την θάλασσα; Δραστηριότητα ΚΑΤΑΝΆΛΩΣΗ ΤΡΟΦΊΜΩΝ: Πόσο χρειάζεται να τρώει κάποιος; Ποιος είναι ο πληθυσμός της πόλης ή της χώρας σου; Ο παγκόσμιος πληθυσμός; Ποιες είναι οι σύγχρονες τάσεις στην κατανάλωση τροφίμων; Πόσο συχνά τρως ψάρι; ΑΕΙΦΟΡΙΑ-ΒΙΩΣΙΜΌΤΗΤΑ: Τι είναι τα αειφορικά-βιώσιμα τρόφιμα και γιατί είναι τόσο σημαντικά; Πώς μπορεί να γίνει η παραγωγή τροφίμων πιο βιώσιμη; Μπορούν οι ετικέτες που τοποθετούνται στα τρόφιμα να οδηγήσουν τους ανθρώπους σε πιο αειφορικές-βιώσιμες επιλογές; Έχουν ακούσει ποτέ οι μαθητές σας για τις ετικέτες στα προϊόντα αλιείας/ υδατοκαλλιέργειας; Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 5

7 03 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Βήμα 1 Συμμετοχή στην προσπάθεια για αλλαγή προς την κατεύθυνση της αειφορίαςβιωσιμότητας: Δραστηριότητα Γράψτε τις λέξεις «Αειφορία-Βιωσιμότητα» και «Κατανάλωση» στον πίνακα και ζητήστε από τους μαθητές σας να φανταστούν τη σύνδεση μεταξύ αυτών των δύο, εφόσον υπάρχει. Οι μαθητές σας μπορεί να μη γνωρίζουν πολλά για την αειφορία-βιωσιμότητα, μπορούν όμως να προσπαθήσουν να φανταστούν τη σημασία της σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, όπως για παράδειγμα να σκεφτούν σε ποιον εναπόκειται η κύρια ευθύνη για να διασφαλίζεται η αειφορία-βιωσιμότητα στην αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης των τροφίμων, στον παραγωγό, τους πωλητές ή τον καταναλωτή; Συζητήστε για την έννοια της αειφορίας-βιωσιμότητας και καταρτίστε έναν κατάλογο στον πίνακα με τις πρακτικές που οι μαθητές σας θεωρούν μη βιώσιμες στον υπόλοιπο κόσμο. Συνεχίστε τη συζήτηση ρωτώντας τι είδους πρακτικές αειφορίας γνωρίζουν ή πιστεύουν ότι υπάρχουν στην υδατοκαλλιέργεια. Μπορείτε να εστιάσετε στο ρόλο τους σαν άτομα (π.χ. ως καταναλωτές ή ως συνδιαμορφωτές του οικιακού προϋπολογισμού τροφίμων) και τι μπορούν να κάνουν μαζί με τους επαγγελματίες και τους άλλους πολίτες ώστε να υποστηρίξουν έμπρακτα την αειφορία-βιωσιμότητα. Ανάπτυξη υπεύθυνης στάσης: Για να ζήσουν μια υγιή ζωή, οι μαθητές σας θα πρέπει να αναπτύξουν υπεύθυνες συμπεριφορές που εγγυώνται υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Καλέστε τους να σκεφτούν πώς θα εφαρμόσουν τη νέα αυτή γνώση στην διατροφή τους και πώς θα την εντάξουν στους ηθικούς τους προβληματισμούς τους στη μελλοντική τους ζωή ως ενήλικες όταν θα καλούνται να επιλέξουν τρόφιμα. Το συγκεκριμένο ζήτημα θα πρέπει να το κατανοήσουν οι μαθητές με το δικό τους τρόπο και να το προσαρμόσουν στην καθημερινότητά τους. Ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να αναλογιστούν τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν τα προϊόντα αειφορικών-βιώσιμων υδατοκαλλιεργειών για μια ισορροπημένη δίαιτα και να συζητήσουν το ρόλο τον καταναλωτών στην επιρροή των τάσεων της «αγοράς» και του τρόπου ζωής. Πόσο επηρεάζει το μάρκετινγκ τις επιλογές τους (ή αυτές των γονιών τους) στην αγορά; Γνωρίζουν τι μπορεί να περιλαμβάνει ένα μοντέλο υγιεινής διατροφής και πώς μπορούν να λαμβάνουν όλες τις βιταμίνες, άλατα και θρεπτικές ουσίες που χρειάζονται; Αυτή είναι μια προκαταρκτική συζήτηση οπότε δεν χρειάζεται να βρείτε «οριστικές» απαντήσεις. Δραστηριότητα Ilancuk dreamstime.com 3quarks dreamstime.com Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 6

8 Δραστηριότητα Προετοιμάζοντας την επίσκεψη του/των επαγγελματία/ιών: 03 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Βήμα 1 Η προετοιμασία της τάξης σας για την πραγματοποίηση εργαστηρίου παρουσίασης των υδατοκαλλιεργειών από επαγγελματία της υδατοκαλλιέργειας μπορεί να γίνει διεξοδικά ή με απλό τρόπο, ανάλογα με το τι επιθυμείτε, ωστόσο, σας συνιστούμε να προβείτε σε ορισμένα προπαρασκευαστικά βήματα: 1. ΑΝΤΑΛΛΑΓΉ ΙΔΕΏΝ Ζητήστε από τους μαθητές να αφιερώσουν λίγο χρόνο στο διαδίκτυο αναζητώντας περαιτέρω πληροφορίες, είτε βασιζόμενοι στα αποτελέσματα της προηγούμενης συζήτησης, ή βάσει των δικών τους ιδιαίτερων τομέων ενδιαφέροντος. Εάν η τάξη σας δεν έχει υπολογιστή, ή είναι δύσκολο να βρεθεί μία αίθουσα, οι μαθητές μπορούν να το αναλάβουν σαν εργασία για το σπίτι. 2. ΈΡΕΥΝΑ Ερευνήστε το ιστορικό των επισκεπτών σας, το ιχθυοτροφείο που εργάζονται, εάν είναι δυνατό τα υδρόβια είδη που εκτρέφουν και οτιδήποτε άλλο ενδιαφέρει τους μαθητές. Η συνάντηση εργασίας με τον επισκέπτη θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό περισσότερο προσανατολισμένη στους μαθητές, να έχουν προετοιμάσει ερωτήσεις ή τομείς ενδιαφέροντος που θα συζητήσουν. Ωστόσο, εφόσον αυτό αποδειχθεί δύσκολο, μπορείτε να βρείτε ερωτήσεις στο τμήμα «Γενικές πληροφορίες». 3. ΕΣΤΊΑΣΗ - Μετά την ολοκλήρωση της έρευνας στήριξης, η τάξη πρέπει να επιλέξει το σημείο στο οποίο θα εστιάσουν οι μαθητές στην συνάντηση εργασίας- τι θα ήθελαν να μάθουν από τον επαγγελματία; Υπάρχει χώρος για περισσότερες από μία κατευθύνσεις ερωτήσεων κατά τη διάρκεια της συνάντησης εργασίας, και είναι σημαντικό να ενθαρρύνετε την ενεργή συμμετοχή. Οι μαθητές σας θα πρέπει να προετοιμάσουν μια σειρά ερωτήσεων ή ένα ερωτηματολόγιο που θα μπορούσε να συμπληρωθεί κατά τη διάρκεια της συνάντησης εφόσον υπάρχει χρόνος, ή σε αντίθετη περίπτωση σαν εργασία για το σπίτι. 4. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΊΑ Ο παρών εκπαιδευτικός οδηγός ολοκληρώνεται σε τρεις συναντήσεις αλληλοσυνδεόμενες μεταξύ τους, οπότε έχοντας αυτό υπόψη μπορείτε να εξηγήσετε στους μαθητές σας ότι μετά το τέλος της επίσκεψης του ειδικού στο σχολείο θα γίνουν εργασίες εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που θα έχει αποκτηθεί, οι οποίες θα αξιοποιούν τη δημιουργικότητά τους! Επίσης, ζητήστε από μερικούς μαθητές να κρατήσουν σημειώσεις, να φωτογραφίσουν ή να βιντεοσκοπήσουν τη συνάντηση. Αυτό θα τους βοηθήσει στην ολοκλήρωση της τελικής δραστηριότητας. BBVA Συμβουλές για εκπαιδευτικούς Προετοιμάζοντας τον επισκέπτη σας Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η συνάντηση με τον επισκέπτη είναι η σημαντικότερη πτυχή της δράσης, καθώς θα δώσει στους μαθητές σας την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν άμεσα με κάποιον που εργάζεται στον κλάδο και που ενδεχομένως μπορεί να κάνει τα ευρήματα της προπαρασκευαστικής συνάντησης πραγματικότητα! Ο επισκέπτης θα πρέπει να είναι ενήμερος για τη δομή της μαθητικής δράσης, για το ότι οι μαθητές σας έχουν πραγματοποιήσει κάποια αρχική έρευνα, στη συνέχεια ακολουθεί η συνάντησή τους μαζί του και τέλος η δράση εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που θα έχει κατακτηθεί, με δραστηριότητες οι οποίες εν πολλοίς θα βασιστούν στις πληροφορίες που θα δώσει κατά την διάρκεια της επικοινωνίας του με τους μαθητές. Επίσης ενημερώστε τον για το χρονικό πλαίσιο των δραστηριοτήτων και για το ότι μπορεί να μιλήσει για 10 λεπτά περίπου προτού να ξεκινήσει ο διαδραστικός διάλογος, εφόσον βέβαια αυτή είναι η διάρκεια του χρόνου που έχετε ορίσει. Ο επισκέπτης θα πρέπει να ενθαρρυνθεί να φέρει φωτογραφίες ή διάφορα υλικά που θα παρουσιάσει στους μαθητές, καθώς οι «απτές» εμπειρίες θα τους κινητοποιήσουν, θα πυροδοτήσουν τη συζήτηση και θα τους κάνουν να αισθάνονται πιο άνετα. Ο επισκέπτης μπορεί για παράδειγμα να φέρει σβώλους, δίχτυα ή ορισμένα από τα προϊόντα που παρασκευάζονται στις εγκαταστάσεις της υδατοκαλλιέργειάς του. Μπορείτε αν θέλετε να οργανώστε την πρόσκληση διαφορετικών ιχθυοκαλλιεργητών ταυτόχρονα, για να ανταλλάξουν γνώμες γύρω από διαφορετικά παραγόμενα είδη (π.χ. οστρακοειδή και ψάρια). Στο τέλος του παρόντος οδηγού θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες και διαδικτυακούς συνδέσμους που θα σας βοηθήσουν να τονώσετε το διάλογο με τους μαθητές σας και να έρθετε σε επαφή με επαγγελματίες του κλάδου από όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 7

9 Oncorhynchus mykiss 03 Βήμα 2: Υλοποίηση του εργαστηρίου στην τάξη Πώς θα πραγματοποιήσετε το εργαστήριο στην τάξη σας; Πρέπει να καθορίσετε ένα πρόγραμμα για την επίσκεψη του επαγγελματία της υδατοκαλλιέργειας και να εξασφαλίσετε ότι όλοι όσοι συμμετάσχουν θα αποκομίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα από το μάθημα. Η εργασία που θα προηγηθεί της επίσκεψης είναι πολύ σημαντική για τη διευκόλυνση της συζήτησης και την ανταλλαγή απόψεων. Επίσης σημαντική είναι η δράση με την οποία θα κλείσει το συγκεκριμένο πρόγραμμα και η οποία περιλαμβάνει εργασίες εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που θα έχει αποκτηθεί. Στο πλαίσιο αυτής της δράσης θα συζητηθούν τα συμπεράσματα, θα παρουσιασθούν οι απόψεις και τα συναισθήματα των μαθητών σας και θα γίνει αξιολόγηση της δραστηριότητας από την τάξη. Προτεινόμενη δομή διδακτικών ενοτήτων 60 λεπτά ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Βήμα 2 Συμβουλές για εκπαιδευτικούς Μην αμελήσετε να επισκεφθείτε το τμήμα Χρήσιμες Πηγές στο τέλος του παρόντος οδηγού. Εκεί θα βρείτε ιστότοπους που παρέχουν περισσότερες πληροφορίες και ερωτήσεις που θα βοηθήσουν στην συνάντηση εργασίας σε περίπτωση που οι μαθητές σας στερέψουν από ιδέες! Ukrphoto dreamstime.com Εισαγωγή 10 λεπτά Ζητήστε από έναν ή δύο μαθητές να αναλύσουν όσα συζήτησαν κατά την προπαρασκευαστική ενότητα ώστε να δώσετε στον επισκέπτη ένα σύντομο ιστορικό των υφιστάμενων απόψεων. Εάν οι μαθητές έχουν ετοιμάσει φυλλάδιο ερωτήσεων και απαντήσεων, αυτή θα ήταν μια καλή στιγμή να το μοιραστείτε με τον επισκέπτη σας. Παρουσίαση 10 λεπτά Επιτρέψτε στον επισκέπτη να παρουσιάσει τον εαυτό του, να δώσει μια σύντομη περιγραφή της εταιρίας του/ της και του ιστορικού του/της για μερικά λεπτά (όχι μια «εμπορική» παρουσίαση, θα πρέπει να εστιάζει στην ανθρώπινη πλευρά της δουλειάς/ σταδιοδρομίας). Αν έχει φέρει αντικείμενα που θα βοηθήσουν τους μαθητές να εικονοποιήσουν την εργασία τους, αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή να τα παρουσιάσει (ίσως μάλιστα να υπάρχει η δυνατότητα να δοκιμάσουν οι μαθητές κάποια τρόφιμα εάν ο επισκέπτης έχει φέρει μαζί του για γευσιγνωσία προϊόντα που παράγονται στην υδατοκαλλιέργεια που εργάζεται). Ομαδική συζήτηση 30 λεπτά Η συζήτηση μπορεί να διεξαχθεί με το σύνολο των μαθητών, καθώς επειδή πιθανότατα θα υπάρχει μόνον ένας επισκέπτης θα είναι δύσκολο να οργανωθούν επιμέρους ομαδικές δραστηριότητες. Ανεξάρτητα από αυτό, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή όλων των μαθητών και οι δραστηριότητες να έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε όλη η ομάδα να συμμετέχει στη συζήτηση. Α μέρος : Συζήτηση γύρω από τις προδιαμορφωμένες αντιλήψεις 10 λεπτά Η δραστηριότητα αυτή αποτελεί συνέχεια του προπαρασκευαστικού μαθήματος και της εισαγωγής, όπου οι μαθητές θα μιλήσουν απευθείας με τον επαγγελματία, για τις τυχόν προδιαμορφωμένες αντιλήψεις τους σε σχέση με τον κλάδο, τις μεθόδους του και τυχόν άλλα ζητήματα που προέκυψαν πριν από την επίσκεψη. Αυτή είναι μια θαυμάσια ευκαιρία για τη δημιουργία καλού κλίματος μεταξύ της τάξης και του επαγγελματία, η οποία θα τους εισαγάγει στη «ροή» μιας ανοικτής συζήτησης. Β μέρος : Ανοιχτή συζήτηση 20 λεπτά Προτείνετε μια ανοικτή, ελεύθερης ροής συζήτηση χωρίς σχέδιο ή πιθανώς πάνω στην βάση ενός ερωτηματολογίου που θα έχει εκπονηθεί από τους μαθητές σας στο προπαρασκευαστικό μάθημα με ένα αναλυτικό διάγραμμα των ερωτήσεων που επιθυμούν να θέσουν στον επισκέπτη. Η προτεινόμενη συζήτηση είναι μία καλή ευκαιρία και για τις δύο πλευρές να εμβαθύνουν στο θέμα. Οι μαθητές μπορούν να κρατάνε σημειώσεις για ενδιαφέροντα θέματα για τα οποία θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα, οι οποίες στη συνέχεια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην ενότητα ανταλλαγής απόψεων και συμπερασμάτων, καθώς και για περαιτέρω έρευνα πάνω στο θέμα. Ekaterina Pokrovsky dreamstime.com Ανταλλαγή ιδεών και συμπεράσματα 10 λεπτά Οι μαθητές και ο επισκέπτης ανατρέχουν στα όσα συζητήθηκαν και μιλούν για το τι ανακάλυψαν. Αυτή είναι επίσης ιδανική στιγμή για να συζητηθούν οποιαδήποτε ζητήματα πιστεύουν οι μαθητές ότι δεν θίχτηκαν κατά τη διάρκεια της συνάντησης ή του προπαρασκευαστικού μαθήματος. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την ενότητα της ομαδικής συζήτησης θα πρέπει να ενισχύσουν την ενημέρωση και τις γνώσεις των μαθητών για το ρόλο της υδατοκαλλιέργειας στη σύγχρονη παραγωγή τροφίμων αλλά και για την σημασία της ως πηγής μελλοντικής απασχόλησης. Τα συμπεράσματα θα πρέπει επίσης να προσφέρουν ένα καλό πλαίσιο για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που θα έχει αποκτηθεί (με τις οποίες ολοκληρώνεται το πρόγραμμα), δίνοντας τα απαιτούμενα ερεθίσματα για εύρεση και ανακάλυψη στοιχείων και αριθμών σχετικά με τον κλάδο σε τοπικό επίπεδο αλλά και ευρύτερα, στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ανάλογα με το μέρος από το οποίο έρχεται ο ιχθυοκαλλιεργητής σε σχέση με το σχολείο, θα είναι πολύ ενδιαφέρον για τους μαθητές να επισκεφθούν τις εγκαταστάσεις της υδατοκαλλιέργειας, αν και συχνά αυτό είναι δύσκολο να οργανωθεί και εξαρτάται από τον προϋπολογισμό και τις οικονομικές δυνατότητες του σχολείου. Η επίσκεψη στην μονάδα θα μπορούσε να εξεταστεί ως ένα επιπλέον βήμα 4. Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 8

10 Mytilus galloprovincialis 03 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Βήμα 3 Βήμα 3: Δραστηριότητες εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που θα αποκτηθεί Προκειμένου να επιτευχθούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα από τον παρόντα εκπαιδευτικό οδηγό είναι σημαντικό όλες οι τάξεις που θα συμμετάσχουν να ολοκληρώσουν το πρόγραμμα με ένα μάθημα εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που θα έχει αποκτηθεί προκειμένου να ενισχυθεί η διδαχθείσα ύλη. Ιδανικά, η ενότητα αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί την επομένη ή σε κοντινή ημερομηνία από την επίσκεψη του ειδικού, ώστε η συζήτηση και τα συμπεράσματα να είναι ακόμα φρέσκα στο μυαλό των μαθητών. Στα παρακάτω τμήματα ακολουθούν τέσσερα παραδείγματα με συναρπαστικές δραστηριότητες για περαιτέρω εργασία πάνω στις υδατοκαλλιέργειες από διάφορες οπτικές γωνίες, σχεδιασμένα έτσι ώστε να βοηθήσουν στην ανάπτυξη διαφορετικών δεξιοτήτων. Για τις δραστηριότητες εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που θα αποκτηθεί μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές διαφορετικές δεξιότητες, όπως οι δεξιότητες στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) ή σχεδιαστικές και ευρύτερα καλλιτεχνικές δεξιότητες. Η δραστηριότητα της παρουσίασης είναι επίσης μια καλή ευκαιρία για τους μαθητές να εξασκηθούν στην εκφώνηση ομιλιών ενώπιον ακροατηρίου, ενώ διευκολύνεται επίσης η ομαδική εργασία. Μπορείτε να βρείτε χρήσιμες πληροφορίες για εσάς και τους μαθητές σας στο τμήμα «Γενικές Πληροφορίες» του παρόντος οδηγού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επιλέξει τα καλύτερα σχολικά σχέδια και θα τα προωθήσει στα κοινωνικά της μέσα. BBVA Γενικοί στόχοι Συνεργασία σε ομάδες και παράλληλα ενδυνάμωση της ατομικής/ ανεξάρτητης έρευνας και μελέτης Ενίσχυση της ικανότητας εργασίας των μαθητών διαθεματικά Ανάπτυξη γνώσεων που έχουν πρακτική εφαρμογή Παραγωγή υλικού που μπορεί να μοιραστεί και με άλλους μαθητές στο σχολείο ή να διαδοθεί με διαδικτυακά μέσα Ικανότητες παρουσίασης και εξοικείωση των μαθητών με την εκφώνηση ομιλιών ενώπιον ακροατηρίου Bialasiewicz dreamstime.com Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 9

11 03 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Βήμα 3 Δραστηριότητα εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που αποκτήθηκε 1. Διατροφή και μαγειρική Για αυτήν την δράση προτείνουμε να σχεδιάσετε ένα μενού χρησιμοποιώντας κατάλληλα προϊόντα αειφορικής-βιώσιμης υδατοκαλλιέργειας ή να εξερευνήσετε ιδέες για υγιεινή διατροφή σε συνάρτηση με ένα λογικό διαθέσιμο προϋπολογισμό που θα συμφωνήσετε με τους μαθητές σας. Ακολουθούν 3 παραδείγματα εργασίας: 1. Σχεδιάστε ένα σχολικό μενού Ετοιμάστε ένα υγιεινό εβδομαδιαίο ή μηνιαίο μενού, προτείνοντας π.χ. δύο πιάτα με θαλασσινά την εβδομάδα. Οι επιλογές θα μπορούσαν να υπόκεινται στους περιορισμούς που θέτει ο πραγματικός σχολικός προϋπολογισμός, ο οποίος σίγουρα μπορεί να κάνει την εργασία πιο ενδιαφέρουσα! Η τάξη στη συνέχεια θα μπορούσε να το προτείνει στο σχολείο ή να ζητήσει από το μάγειρα του σχολείου να συμμετάσχει στη συζήτηση για τους λόγους που τους οδήγησαν σε αυτή την επιλογή. 2. Δημιουργήστε ένα γκουρμέ μενού Δημιουργήστε ένα γκουρμέ μενού για μια ειδική περίσταση, που μπορεί να είναι ένα πάρτι γενεθλίων, ένα πρώτο ραντεβού, ακόμη και ένα πάρτι αποφοίτησης. Οι μαθητές θα πρέπει να δημιουργήσουν ένα μενού με τη χρήση αειφορικών-βιώσιμων προϊόντων υδατοκαλλιέργειας είτε από την περιοχή τους είτε από άλλες περιοχές της Ευρώπης. 3. Ποιες πρωτεΐνες; Μπορείτε να παρακινήσετε τους μαθητές σας να διεξάγουν μια έρευνα για τα σχετικά πλεονεκτήματα των διαφόρων μορφών πρωτεΐνης, συσχετίζοντας τις τιμές με τα οφέλη για την υγεία. Αυτή είναι μια περίπλοκη εργασία που θα χρειαστεί δεξιότητες έρευνας στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) για να ολοκληρωθεί και μπορεί να πραγματοποιηθεί καλύτερα στο πλαίσιο μιας μεγαλύτερης ομάδας ώστε να εξοικονομηθεί χρόνος και να επωφεληθούν περισσότεροι μαθητές από την εργασία. Monkey Business Images dreamstime.com Αντικειμενικοί στόχοι για τους μαθητές: Να αποκτήσουν πρακτική γνώση για τις διατροφικές αξίες των τροφίμων και να την αξιοποιήσουν προς την κατεύθυνση μια υγιεινής διατροφής. Να εξετάσουν τα πολλά και ποικίλα προϊόντα που προσφέρουν οι υδατοκαλλιέργειες, ιδίως αυτά που προέρχονται από τοπικές εγκαταστάσεις. Να αναλύσουν τα πλεονεκτήματα των παραγόμενων θαλασσινών, όπως πχ τη διαθεσιμότητα, την προσιτή τιμή, την ποιότητα, τη θρεπτική αξία και την αειφορία-βιωσιμότητα, σε συνδυασμό με την διασφάλιση της λήψης των απαραίτητων πρωτεϊνών και θρεπτικών συστατικών που προσφέρουν. Να ενθαρρυνθούν να εμπλακούν περισσότερο στην υπεύθυνη κατανάλωση και τις υγιεινές συνήθειες. Να πειραματιστούν με νέα υλικά και τεχνικές. Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 10

12 03 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Βήμα 3 Δραστηριότητα εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που αποκτήθηκε 2. Επιστήμη και τεχνολογία Η επιστήμη και η σύγχρονη ιχθυοκαλλιέργεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Προτείνουμε να αναθέσετε στους μαθητές να δημιουργήσουν αφίσες ή παρουσιάσεις που θα καλύπτουν τις κύριες πτυχές της υδατοκαλλιέργειας. Οι ομάδες στη συνέχεια θα παρουσιάσουν τα ευρήματα τους στην υπόλοιπη τάξη. Οι αφίσες ή οι παρουσιάσεις θα καλύπτουν είτε τις βιολογικές και οικολογικές πτυχές της υδατοκαλλιέργειας ή ζητήματα που σχετίζονται με τα χημικά δεδομένα ή την τεχνολογία στις εγκαταστάσεις μίας υδατοκαλλιέργειας. Στο πλαίσιο αυτό προτείνουμε τα ακόλουθα: 1. Διαδικασίες και εξοπλισμός ιχθυοτροφείου Τι εξοπλισμός χρησιμοποιείται και για ποιο λόγο, πώς μεταφέρονται τα ψάρια στο ιχθυοτροφείο ή στην αγορά μετά τη συλλογή, ποια είναι η διαδικασία πάχυνσης των ψαριών κοκ. Αντικειμενικοί στόχοι για τους μαθητές: Να ερευνήσουν τις επιστημονικές διαστάσεις της υδατοκαλλιέργειας Να διδαχθούν περισσότερα για τα υδρόβια συστήματα και τις φυσικές τους διαδικασίες Να εντάξουν διάφορες επιστημονικές πληροφορίες και γνώσεις σε ένα μοντέλο πολυεπίπεδης κατανόησης Να κατανοήσουν τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της εκτροφής ψαριών σε εγκαταστάσεις και πώς αυτές συνδυάζονται με διάφορες διαστάσεις της ζωοτεχνίας των εκτρεφόμενων ειδών Να αξιολογήσουν επιστημονικά την περιβαλλοντική βιωσιμότητα 2. Στοιχεία ζωοτεχνίας των εκτρεφόμενων ψαριών Γιατί χρησιμοποιούνται ορισμένα είδη ψαριών στην υδατοκαλλιέργεια και όχι άλλα; Ποια είναι τα στάδια ζωής ενός ψαριού και πως αυτά επηρεάζουν την εκτροφή του κάθε είδους (οι μαθητές σας μπορούν να εξετάσουν πχ το σολομό, την πέστροφα ή τα μύδια); 3. Η περιβαλλοντική βιωσιμότητα των υδατοκαλλιεργειών (θαλάσσιων και γλυκού νερού) Είναι η υδατοκαλλιέργεια επιζήμια για τα τοπικά οικοσυστήματα και το περιβάλλον της περιοχής όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις; Πώς μπορεί να βελτιωθεί η τροφή για τα σαρκοβόρα ψάρια; Οι μαθητές σας μπορούν να εξετάσουν το υπόδειγμα της ολοκληρωμένης πολυτροφικής υδατοκαλλιέργειας 1 (σχετικοί σύνδεσμοι μπορούν να βρεθούν στις «Γενικές πληροφορίες») και τα οφέλη της. 1 Η πολυτροφική υδατοκαλλιέργεια συνδυάζει την εκτροφή διαφόρων ειδών (όπως για παράδειγμα γαρίδες ή οστρακοειδή ή φύκια), καθένα από τα οποία επωφελείται από τα υπόλοιπα. Awcnz62 dreamstime.com 4. Χωροθέτηση Η εύρεση τοποθεσίας για ιχθυοτροφείο εντός των εθνικών συνόρων, λαμβάνοντας υπόψη τον χώρο που απαιτείται, τα ζητήματα μεταφοράς, τις απαιτήσεις σε νερό, τα δεδομένα των τοπικών πληθυσμών κ.λπ. σε συνδυασμό με μια παρουσίαση που θα εξηγεί τις επιλογές τους για κάθε στοιχείο που αξιολογήθηκε. Στη συνέχεια η τάξη θα έχει τη δυνατότητα να ψηφίσει γιατην πρόταση που θα κατατεθεί! Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 11

13 03 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Βήμα 3 Δραστηριότητα εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που αποκτήθηκε 3. Επικοινωνία Η αειφορία, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η υγεία και η διατροφή καθώς και τα ζητήματα κατανάλωσης είναι θέματα που βρίσκονται πάντα στην επικαιρότητα. Οι υδατοκαλλιέργειες αποτελούν ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς τα ΜΜΕ μπορούν να προσανατολίσουν τους καταναλωτές προς την κατεύθυνση καλύτερων επιλογών, αλλά και για το πώς επίσης μπορούν να τους προκαλέσουν σύγχυση ή ακόμη και να τους χειραγωγήσουν όταν οι πληροφορίες που προβάλλουν ενδεχομένως εξυπηρετούν ειδικά συμφέροντα. Για δράσεις που αναπτύσσουν τις γλωσσικές δεξιότητες και τις δεξιότητες έκφρασης προτείνουμε: 1. Δημοσιογραφική ανασκόπηση της δημόσιας συζήτησης Μια «δημοσιογραφική» ανασκόπηση των εκστρατειών που είναι είτε υπέρ ή κατά της υδατοκαλλιέργειας. Οι μαθητές θα πρέπει να εντοπίσουν τις εκστρατείες, τα άρθρα και άλλα κείμενα που υπάρχουν στην δημόσια συζήτηση σε σχέση με τις υδατοκαλλιέργειες και να αναπτύξουν επιχειρήματα υπέρ και κατά, τα οφέλη και τους κινδύνους. Το τελικό προϊόν μπορεί να λάβει τη μορφή ενός άρθρου, σύντομης έκθεσης, αφίσας ή παρουσίασης. 2. Σχεδιασμός εκστρατείας για την προώθηση των υδατοκαλλιεργειών Παρακινήστε τους μαθητές να καταστρώσουν μια εκστρατεία για την προώθηση της τοπικής υδατοκαλλιέργειας που απευθύνεται στους νέους, η οποία θα παρουσιαστεί στο σχολείο. Οι μαθητές μπορούν να ερευνήσουν την τοπική υδατοκαλλιέργεια και να ετοιμάσουν μία εκστρατεία υπέρ της για να εκθέσουν τα πλεονεκτήματά της στο υπόλοιπο σχολείο. Η παρουσίαση μπορεί να περιλαμβάνει μια προβολή διαφανειών, βίντεο ή οποιαδήποτε άλλη δημιουργική εργασία βασισμένη στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ). 3. Ιστορία της υδατοκαλλιέργειας Η ιστορία της υδατοκαλλιέργειας στην περιοχή. Οι μαθητές σας μπορούν να προετοιμάσουν μια παρουσίαση που θα αναλύει την ιστορία της ιχθυοκαλλιέργειας στην περιοχή. Η ιστορία αυτή μπορεί να περιλαμβάνει έρευνα στο διαδίκτυο, χρήση της σχολικής ή της τοπικής βιβλιοθήκης ή ακόμη και επικοινωνία με τον ιχθυοκαλλιεργητή για να τεθούν περισσότερες ερωτήσεις. Θα μπορούσε να έχει τη μορφή ειδησεογραφικού ρεπορτάζ ή τυπικής παρουσίασης. Wavebreakmedia Ltd dreamstime.com Αντικειμενικοί στόχοι για τους μαθητές: Κριτική θεώρηση των επικοινωνιακών εκστρατειών Συζήτηση για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των υδατοκαλλιεργειών Εξαγωγή συμπερασμάτων για τις ενημερωτικές εκστρατείες Σχεδιασμός και παραγωγή νέου δημιουργικού υλικού Χρήση πολυμεσικών εφαρμογών βασιζόμενων στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) 4. Υδατοκαλλιέργεια και κοινωνία Μία μικρή έρευνα για τις κοινωνικοοικονομικές συνιστώσες της υδατοκαλλιέργειας μπορεί να καλύπτει τις επιπτώσεις στον τοπικό πληθυσμό, τις πιθανότητες απασχόλησης στον κλάδο και τα οικονομικά δεδομένα της εισαγωγής προϊόντων ιχθυοκαλλιεργειών σε σύγκριση με την παραγωγή αυτών σε τοπική κλίμακα. Αυτή είναι μία σύνθετη εργασία και εφ όσον επιλεγεί θα μπορούσε η τάξη να χωριστεί σε δύο ομάδες, με ζευγάρια από την κάθε ομάδα να αναλαμβάνουν από μία ή περισσότερες πτυχές της εργασίας. Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 12

14 03 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ Βήμα 3 Δραστηριότητα εμπέδωσης, εφαρμογής και επέκτασης της γνώσης που αποκτήθηκε 4. Τέχνες Τα τρόφιμα, η ιχθυοκαλλιέργεια, τα επαγγέλματα, τα ψάρια, τα υδάτινα τοπία ή και ακόμη η ανατομία ενός ψαριού, οστρακοειδούς μαλακίου ή φυκιού είναι πρόσφορα θέματα για την ανάπτυξη νέων καλλιτεχνικών δεξιοτήτων, τεχνικών ή πρόσφορων υλικών. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι ένας ενδιαφέρων τρόπος να ασχοληθεί κανείς με θέματα τα οποία είναι αμφιλεγόμενα, δίνοντας στους μικρούς καλλιτέχνες την ευκαιρία να εκφραστούν με διάφορες τεχνικές και τεχνοτροπίας, άλλοτε με την χρήση της αλληγορίας και άλλοτε με την προσωπική ερμηνεία που μπορεί να δώσει ένας δημιουργός σε ένα θέμα. Προτείνουμε μια καλλιτεχνική προσέγγιση-ερμηνεία της τοπικής υδατοκαλλιέργειας, με ειδική αναφορά στα επιμέρους στοιχεία που περιλαμβάνει ή με αναπαραστάσεις της νέας γνώσης / σπουδαιότητας του κλάδου που αποκτήθηκε από την κοινότητα των μαθητών. Αντικειμενικοί στόχοι για τους μαθητές: Να παρατηρήσουν και να αναπαραστήσουν τα φυσικά μοντέλα (τα ψάρια ή/και την ανατομία τους, τον ιχθυοκαλλιεργητή, το περιβάλλον ενός ιχθυοτροφείου) Να αναπτύξουν νέες καλλιτεχνικές δεξιότητες σε σχέση με τις ιδιότητες του νερού και των υδρόβιων οργανισμών Να εκφράσουν τις δικές τους απόψεις με καλλιτεχνικό τρόπο Να πειραματιστούν με νέα υλικά και τεχνικές Στο πλαίσιο αυτό προτείνουμε τα ακόλουθα: 1. Αναπαριστώντας ένα ψάρι Επιλέξτε ένα τοπικό είδος υδατοκαλλιέργειας και αναπαραστήστε το. Τα υδρόβια είδη αποτελούν μια καλή ευκαιρία εργασίας πάνω σε λεπτομέρειες όπως αναλογίες, υγρά εφέ ή φυσικά περιβάλλοντα. Αυτή η προσπάθεια μπορεί να οδηγήσει σε ανατομική απεικόνιση ή σε περισσότερο καλλιτεχνικές και ελεύθερες αναπαραστάσεις. Tannjuska dreamstime.com 2. Τι είναι ένα ιχθυοτροφείο; Αναπαραστήστε έναν ιχθυοκαλλιεργητή ή ένα ιχθυοτροφείο από την πόλη, τον δήμο ή την περιφέρεια σας. Προσπαθήστε να συλλάβετε τη φύση και την εργασία ενός επαγγελματία της υδατοκαλλιέργειας, είτε αυτόν που έχετε γνωρίσει ή κάποιον που έχει ορίσει η έρευνα της ομάδας σας. Μπορείτε επίσης να απεικονίσετε ένα ιχθυοτροφείο σε διαγράμματα αρχιτεκτονικής ή σχηματικά διαγράμματα, καταρτίζοντας σχέδια, τοποθετώντας εικόνες μαζί ή κατασκευάζοντας ένα τρισδιάστατο μοντέλο. 3. Υδατοκαλλιέργεια- το παρελθόν σε εικόνες Μια ιστορική μελέτη της ιχθυοκαλλιέργειας στην περιοχή, με λεπτομέρειες των διαφόρων τύπων υδατοκαλλιέργειας που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν, το παρόν και πιθανότατα στο μέλλον. Αυτό μπορεί να πάρει τη μορφή κινούμενου σχεδίου, αφίσας, αλληγορικής ζωγραφικής ή σχεδίου. Προσφέρετε στους μαθητές τη δημιουργική ελευθερία να σχεδιάσουν, να ζωγραφίσουν, να κατασκευάσουν μοντέλα, κολάζ ή να χρησιμοποιήσουν ψηφιακά μέσα. Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 13

15 Crassostrea gigas 04 ΓΕΝΙΚΈΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ Είναι αλήθεια ότι οι υδατοκαλλιέργειες μπορούν να βλάψουν το περιβάλλον; Όπως κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, η υδατοκαλλιέργεια πρέπει να γίνεται με βιώσιμο και υπεύθυνο τρόπο. Τα περιβαλλοντικά πρότυπα της ΕΕ είναι από τα αυστηρότερα και τα πλέον αποτελεσματικά στον κόσμο. Οι ιχθυοκαλλιεργητές έχουν συχνά ευρύτερο και καθοριστικό ρόλο στην προστασία και την διατήρηση του περιβάλλοντος: για παράδειγμα, οι λίμνες υδατοκαλλιέργειας συμβάλλουν στη διατήρηση σημαντικών φυσικών τοπίων και οικοτόπων για άγρια πτηνά και άλλα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση. Τα οστρακοειδή συμβάλλουν στην εξασφάλιση καθαρότερων παράκτιων υδάτων καθώς απορροφούν θρεπτικά συστατικά που θα μπορούσαν διαφορετικά να βλάψουν την ποιότητα των νερών. Για περισσότερες ερωτήσεις και απαντήσεις επισκεφτείτε τον ιστότοπο Οι Υδατοκαλλιέργειες στην ΕΕ Overcrew55 dreamstime.com Τι ακριβώς είναι οι υδατοκαλλιέργειες; Σύμφωνα με τον ορισμό της ΕΕ, ως «υδατοκαλλιέργεια νοείται η εκτροφή ή η καλλιέργεια υδρόβιων οργανισμών με τη χρήση τεχνικών που έχουν ως στόχο την αύξηση της παραγωγής των εν λόγω οργανισμών πέραν της φυσικής ικανότητας του περιβάλλοντος. Οι οργανισμοί αυτοί παραμένουν στην κυριότητα του φυσικού ή νομικού προσώπου καθ όλη τη διάρκεια της εκτροφής ή της καλλιέργειας, μέχρι και τη στιγμή της συλλογής τους». Με απλά λόγια, οι υδατοκαλλιέργειες είναι μια μορφή εκτροφής στο νερό που μπορεί να υλοποιείται τόσο στη θάλασσα όσο και στην ξηρά, σε ειδικές εγκαταστάσεις. Τα προϊόντα των υδατοκαλλιεργειών βρίσκονται στα περισσότερα σουπερμάρκετ και καταναλώνονται σε όλη την Ευρώπη αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι υδατοκαλλιέργειες είναι ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος κλάδος της παγκόσμιας οικονομίας τροφίμων, αυξανόμενος με ετήσιο ρυθμό άνω του 7%. Stefanos Kyriazis dreamstime.com Υδατοκαλλιέργειες- γιατί τις χρειαζόμαστε; Τα θαλασσινά αποτελούσαν πάντα σημαντικό μέρος της διατροφής μας. Ο άνθρωπος καταναλώνει θαλασσινά για περισσότερα από χρόνια. Μέχρι σήμερα, δισεκατομμύρια άνθρωποι τρέφονται με προϊόντα αλιείας και για εκατοντάδες εκατομμύρια αποτελούν την κύρια πηγή πρωτεϊνών τους. Με τη συνεχή αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, οι υδατοκαλλιέργειες καθίστανται πιο σημαντικές από ποτέ ως ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος κλάδος παραγωγής τροφίμων. Οι υδατοκαλλιέργειες προσφέρουν ήδη το 50% της ετήσιας παγκόσμιας κατανάλωσης των προϊόντων αλιείας και συνεχίζουν να αναπτύσσονται για να ικανοποιήσουν την διαρκώς αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση 2. Χάρη στις υδατοκαλλιέργειες μπορούμε να βελτιώσουμε και να ελέγξουμε την παραγωγικότητα πολλών θαλάσσιων ειδών και ειδών γλυκού νερού και να βελτιώσουμε τις μεθόδους παραγωγής ώστε να είναι φιλικές προς το περιβάλλον, οικονομικά αποδοτικές και να ενισχύουν την κοινωνική συνοχή στις περιοχές που αναπτύσσονται. Οι υδατοκαλλιέργειες θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται τις επόμενες δεκαετίες καθώς η επισιτιστική ασφάλεια παραμένει ένα σημαντικό ζήτημα διεθνώς και επίσης επειδή υπάρχει ανάγκη για πιο αποτελεσματικές τεχνικές παραγωγής και εξημέρωσης νέων ειδών. 2 Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 14

16 04 ΓΕΝΙΚΈΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ Υδατοκαλλιέργειες, μια ευρωπαϊκή ιστορία Οι υδατοκαλλιέργειες, ιδιαίτερα στο γλυκό νερό έχουν μακρά ιστορία στην Ευρώπη. Στη Μεσόγειο, η καλλιέργεια στρειδιών και η εκτροφή διάφορων ειδών ψαριών σε τεχνητές λίμνες, είχε αναπτυχθεί ήδη από τους ρωμαϊκούς χρόνους. Έτσι, τα συστήματα «οικιακής καλλιέργειας» θαλασσινών είχαν γίνει πολύ δημοφιλή μεταξύ των πλούσιων οικογενειών. Αναφορές στην υδατοκαλλιέργεια μπορούν να βρεθούν σε ελληνικά και ρωμαϊκά ιστορικά κείμενα και αρχαιολογικά τεκμήρια για τις τεχνητές λίμνες εκτροφής μπορούμε να συναντήσουμε σχεδόν παντού στις παράκτιες περιοχές που αποτελούσαν επικράτειες που ανήκαν στους Έλληνες ή στους Ρωμαίους. Ο αυτοκράτορας Καρλομάγνος ( ) είχε ζητήσει να κατασκευαστούν, όπου ήταν εφικτό, τεχνητές λίμνες για ιχθυοκαλλιέργειες, ώστε να αντιμετωπιστεί η δυσκολία διατροφής του κατά πλειοψηφία ρωμαιοκαθολικού πληθυσμού της εποχής, ο οποίος δεν έπρεπε να τρέφεται με κρέας την Παρασκευή ή κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής. Το αποτέλεσμα ήταν η ανάπτυξη εκτροφείων κυπρίνων (ψάρι του γλυκού νερού) από καλόγερους. Έτσι, ο κυπρίνος ήταν το πρώτο συστηματικά παραγόμενο ψάρι στην Ευρώπη από ιχθυοκαλλιέργειες. Η γνώση που αποκτήθηκε εξαπλώθηκε παντού στη μεσαιωνική Ευρώπη και σύντομα μεταφέρθηκε επίσης στο θαλάσσιο περιβάλλον, σε παράκτιες περιοχές. Από τότε, η έρευνα και η ανάπτυξη των μεθόδων υδατοκαλλιέργειας πραγματοποιήθηκαν κυρίως στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, η τεχνητή γονιμοποίηση των αυγών πέστροφας πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1739 σε ευρωπαϊκό έδαφος και το πρώτο ερευνητικό κέντρο υδατοκαλλιέργειας χτίστηκε το 1852 στο Huningue, στη Γαλλία. Ακολουθώντας την «Πράσινη επανάσταση» των δεκαετιών του 1940, 50 και 60, την εποχή που η αγροτική παραγωγή αυξήθηκε κατακόρυφα μέσω της χρήσης βελτιωμένων σπόρων, λιπασμάτων και εντομοκτόνων, η υδατοκαλλιέργεια είχε επίσης γιγαντιαία ανάπτυξη. Κατά τη διάρκεια αυτών των δεκαετιών, οι επιστήμονες κατάφεραν να πραγματοποιήσουν την πλήρη εξημέρωση και βελτίωση ειδών όπως ο σολομός, το λαβράκι και η τσιπούρα αυξάνοντας τα ποσοστά παραγωγής σε μεγέθη που αναλογούσαν σε δεδομένα βιομηχανικής παραγωγής. Edosaodaro dreamstime.com Οι βασικές κατηγορίες υδατοκαλλιεργειών στην Ευρώπη σήμερα είναι οι εξής: Καλλιέργεια στρειδιών, μυδιών και άλλων οστρακοειδών, σε φυσικές συνθήκες με περιορισμένη ανθρώπινη παρέμβαση. Καλλιέργειες ψαριών όπως ο κυπρίνος και τα κυπρινοειδή σε τεχνητές λίμνες με γλυκό νερό, σε φράγματα και εκβολές ποταμών. Εντατική καλλιέργεια ψαριών όπως η πέστροφα, ο σολομός το λαβράκι και η τσιπούρα σε θαλάσσιους κλωβούς κατά μήκος της ακτογραμμής. Εντατική καλλιέργεια ψαριών του γλυκού νερού -όπως η πέστροφα- στην ξηρά και σε ειδικά κατασκευασμένα συστήματα μακρόστενων δεξαμενών που χρησιμοποιούν νερό το οποίο έχει εκτραπεί από φυσική πηγή, ή είναι προέρχεται από ανακύκλωση (βιολογική επεξεργασία). Καλλιέργειες φυκιών σε φυσικές συνθήκες με περιορισμένη ανθρώπινη παρέμβαση. Οι ευρωπαϊκές υδατοκαλλιέργειες βρίσκονται στην πρωτοπορία της έρευνας και της ανάπτυξη νέων προϊόντων, ειδών και τεχνικών παραγωγής. Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 15

17 Ορισμένα είδη ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας 04 Κυπρίνος Πέστροφα Στρείδι Λαβράκι ΓΕΝΙΚΈΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΊΕΣ Ο κυπρίνος εισήχθη στην Ευρώπη κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Εκείνη την εποχή η προσπάθεια διαλογής των καλύτερων δειγμάτων για αναπαραγωγή οδήγησε σε γενετική επιλογή η οποία μας έδωσε το στιβαρό, σαρκώδες, μακρόβιο ψάρι που γνωρίζουμε σήμερα, συμπεριλαμβανομένων και των πληθυσμών που βρίσκονται σε υδάτινα οικοσυστήματα εκτός εκτροφείων. Η ιριδίζουσα πέστροφα είναι το σημαντικότερο είδος της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας σε γλυκό νερό. Χάρη στην ανθεκτικότητά της και στην ταχεία ανάπτυξή της αποτελεί ιδανικό είδος για εκτροφή σε υδατοκαλλιέργειες. Η ιριδίζουσα πέστροφα εκτρέφεται σήμερα σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα σε παράκτιες χώρες με ήπιο κλίμα. Το στρείδι της Ιαπωνίας ή του Ειρηνικού εισήχθη στην Ευρώπη τη δεκαετία του Χάρη στη γρήγορη ανάπτυξή του και στη μεγάλη ικανότητα προσαρμογής του σε διαφορετικά περιβάλλοντα το στρείδι του Ειρηνικού καλλιεργείται σήμερα στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο περισσότερο από κάθε άλλο είδος στρειδιού Το ευρωπαϊκό λαβράκι, το οποίο ζει κοντά σε ακτές και σε εκβολές ποταμών πλούσιες σε μικροοργανισμούς, εκτρεφόταν σε παραδοσιακές μορφές ιχθυοκαλλιέργειας επί δεκαετίες. Στη δεκαετία του 1960 η αυξανόμενη έλλειψη νεαρών ψαριών και το πρότυπο εκτροφής σολομού σε ιχθυοκαλλιέργειες στη Βόρεια Ευρώπη οδήγησαν επιστήμονες από τη Μεσόγειο να αναπτύξουν ένα μοντέλο εντατικής εκτροφής το οποίο διαδόθηκε γρήγορα.. Κοινό μύδι και μεσογειακό μύδ Τσιπούρα Σολομός του Ατλαντικού Οξύρρυγχος Σιβηρίας Η καλλιέργεια μυδιών επεκτάθηκε σε όλες τις περιοχές κατανομής του είδους, δηλαδή σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ακτογραμμή. Οι διαφορετικές τεχνικές εκτροφής τελειοποιήθηκαν στο τέλος του 19ου αιώνα, εποχή κατά την οποία αναπτύχθηκε η μυδοκαλλιέργεια καθώς προσέφερε φθηνή πηγή πρωτεϊνών. Η τσιπούρα, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι το ασημί χρώμα της κεφαλής της, έχει γίνει ένα από τα κύρια είδη της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας. Οι τσιπούρες διατίθενται στην αγορά σε διαφορετικά μεγέθη ζυγίζουν συνήθως μεταξύ 400 και 600 γραμμαρίων και πωλούνται φρέσκες και ολόκληρες. Η εκτροφή του σολομού του Ατλαντικού χρονολογείται από τον 19ο αιώνα, όταν αναπτύχθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο οι τεχνικές εκκόλαψης. Οι περισσότερες σύγχρονες επιχειρήσεις παραγωγής σολομού περιλαμβάνουν όλα τα στάδια παραγωγής (από την εκκόλαψη ως την συλλογή). Στη συνέχεια το προϊόν παραδίδεται σε εταιρίες επεξεργασίας οι οποίες διαθέτουν το προϊόν στην αγορά φρέσκο, σε τεμάχια ή καπνιστό σε φέτες. Ο οξύρρυγχος Σιβηρίας εκτρέφεται σήμερα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ιταλία και η Γερμανία. Ο αριθμός των ιχθυοκαλλιεργειών αυξάνεται καθώς οι εταιρίες στοχεύουν στην παραγωγή χαβιαριού, ενός προϊόντος πολυτελείας με υψηλή κερδοφορία. Η εκτροφή των οξύρρυγχων Σιβηρίας μπορεί να γίνει μέσα σε κανάλια, κυκλικές δεξαμενές, τεχνητές λίμνες ή κλωβούς. Είναι σαρκοφάγοι και τρέφονται με σβώλους. Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 16

18 Προτεινόμενες ερωτήσεις Acipenser baerii 05 ΧΡΉΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ Τα ψάρια ιχθυοτροφείου είναι το ίδιο υγιεινά με τα ψάρια που αλιεύονται στις θάλασσες; Η νομοθεσία της ΕΕ θέτει αυστηρούς κανόνες, όπως π.χ. για τα μέγιστα επιτρεπόμενα επίπεδα μολυσματικών παραγόντων, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα τρόφιμα που καταναλώνουμε είναι ασφαλή. Τα όρια αυτά είναι τα ίδια τόσο για τα εκτρεφόμενα όσο και για τα ψάρια που αλιεύονται στις θάλασσες, ενώ ένα αυστηρό σύστημα επίσημων ελέγχων διασφαλίζει ότι στο τραπέζι μας φθάνουν μόνο υγιεινά τρόφιμα, είτε προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση είτε από άλλες χώρες. Για περισσότερες ερωτήσεις και απαντήσεις επισκεφτείτε τον ιστότοπο Οι Υδατοκαλλιέργειες στην ΕΕ Για το επάγγελμα του ιχθυοκαλλιεργητή Πώς ασχοληθήκατε με την υδατοκαλλιέργεια; Σας ενδιέφεραν πάντα τα θαλασσινά; Σας αρέσει η δουλειά σας; Πώς βρήκατε δουλειά σε ιχθυοτροφείο; Τρώτε ψάρι στο σπίτι; Από πού το αγοράζετε; Τι ακριβώς κάνετε στην δουλειά σας/ Ποιες είναι οι αρμοδιότητές σας; Τι σας αρέσει περισσότερο στις υδατοκαλλιέργειες; Για τα ψάρια και την διαδικασία εκτροφής Πώς αναπτύσσονται τα ψάρια /οστρακοειδή; Τι χρειάζονται; Ποια είδη εκτρέφετε; Γιατί αυτά; Γιατί όχι κάποια άλλα; Πώς τα φροντίζετε κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους; Πώς τα συλλέγετε; Με τι τα ταΐζετε; Από πού βρίσκετε τα αυγά ή το γόνο; Χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά; Πώς μπορεί η υδατοκαλλιέργεια να βοηθήσει την υπόθεση της αειφορίας; Πώς αντιμετωπίζετε τους φυσικούς θηρευτές; Είχατε ποτέ προβλήματα με λαθρο-αλιείς; Εκτρέφετε κάτι άλλο εκτός από ψάρια; Για το ιχθυοτροφείο Πιστεύετε ότι το ιχθυοτροφείο σας αποτελεί δραστηριότητα που διασφαλίζει την αειφορία; Τι κάνετε για να το καταστήσετε περισσότερο αειφορικό; Γιατί μερικοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι οι ιχθυοκαλλιέργειες δεν αποτελούν δραστηριότητα που εντάσσεται στο πλαίσιο της αειφορίας; Είναι κερδοφόρος δραστηριότητα; Ποιοι είναι οι οικονομικοί κίνδυνοι; Πώς συνεισφέρει η μονάδα σας στην τοπική κοινωνία; Πως είναι μια μέρα στο ιχθυοτροφείο; Πόσο καιρό είναι η μονάδα ενεργή; Είναι οικογενειακή επιχείρηση; Ποιες είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της υδατοκαλλιέργειας στην περιοχή μας; Μεταποιείτε προϊόντα στο ιχθυοτροφείο; Πώς χρησιμοποιείτε τα υποπροϊόντα ή/και ανακυκλώσετε τα απόβλητα; Υπάρχει προοπτική συνδυασμού των λειτουργιών της μονάδας σας με άλλες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα με την καλλιέργεια λαχανικών ή φυκιών; Επενδύετε σε έρευνα και ανάπτυξη; Πώς υπολογίζετε τα ψάρια που παράγετε; Άλλες ερωτήσεις Πώς μπορούμε να ξεκινήσει κανείς σταδιοδρομία στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας; Θα μπορούσατε να προτείνετε μια νόστιμη συνταγή με ένα προϊόν υδατοκαλλιέργειας; Σχετίζεται η υδατοκαλλιέργεια με τα οικιακά ενυδρεία; Οι υδατοκαλλιέργειες στην Ε.Ε. Εκπαιδευτικός οδηγός 17