ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Παρουσίαση της οικογενειακής επιχείρησης Nondex

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Παρουσίαση της οικογενειακής επιχείρησης Nondex αγκόπουλος Νώντας Πρίσκα Εσµεράλντα Επιβλέπων καθηγητής Μπελίδης Αθανάσιος Θεσσαλονίκη, 2011

2 Θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε τις οικογένειές µας για την πολύτιµη υποστήριξη τους καθ όλη της διάρκεια των σπουδών µας. 2

3 Περίληψη Η παρούσα πτυχιακή εργασία εστιάζεται στις οικογενειακές επιχειρήσεις που αποτελούν την ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονοµίας. Στην πλειονότητά τους πρόκειται για µικροµεσαίες επιχειρήσεις που στην ιδιοκτησία και λειτουργία τους συµµετέχουν περισσότερα από δύο µέλη µιας οικογένειας. Στο Θεωρητικό Μέρος της Πτυχιακής αναφερόµαστε στο εννοιολογικό πλαίσιο των οικογενειακών επιχειρήσεων και στο δεσµό που υπάρχει µεταξύ επιχείρησης και οικογένειας. Μελετάται επίσης το εξωτερικό περιβάλλον της οικογενειακής επιχείρησης καθώς και το µάρκετινγκ της µικροµεσαίας οικογενειακής επιχείρησης. Η χρηµατοδότηση είναι ένα θέµα που απασχολεί ιδιαίτερα τις επιχειρήσεις όπως και η συµβολή της πολιτείας κυρίως τα τελευταία χρόνια που υπάρχει έντονη οικονοµική κρίση. Ιδιαίτερη έµφαση δίδεται στη διαδοχή στις οικογενειακές επιχειρήσεις καθώς αποτελεί έναν σκόπελο που πρέπει να ξεπεράσουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις. Μεγάλος αριθµός επιχειρήσεων δεν αντέχουν κατά την διαδοχή στη νέα γενιά και κλείνουν. Στο ερευνητικό µέρος θα εστιαστούµε στην οικογενειακή επιχείρηση NONDEX. Παρατίθεται συνέντευξη µε τον διευθυντή της εταιρίας όπου και εντοπίζονται προβλήµατα και αδυναµίες που αντιµετωπίζουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην σύγχρονη ελληνική πραγµατικότητα. Στη συνέχεια ακολουθούν προτάσεις για τις ενέργειες στις οποίες πρέπει να προχωρήσουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις και σε ποιους τοµείς πρέπει να εστιαστούν. 3

4 Σκοπός της πτυχιακής εργασίας Σκοπός της πτυχιακής είναι η λεπτοµερειακή έρευνα και αξιολόγηση της θεωρίας σχετικά µε τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Θα πραγµατοποιηθεί επίσης µία έρευνα σχετικά µε µία οικογενειακή επιχείρησης την NONDEX, η οποία αναπτύσσει δραστηριότητα στο χώρο παραγωγής και εµπορία χρωµάτων. Μέσα από την συνέντευξη θα γίνει προσπάθεια να εντοπιστούν οι ανάγκες οι έχει µία οικογενειακή επιχείρηση και πως καταφέρνει να ανταπεξέρχεται στην παρούσα οικονοµική κρίση. 4

5 Στόχος της πτυχιακής εργασίας Οι στόχοι της διπλωµατικής µας εργασίας µε θέµα «Οικογενειακές επιχειρήσεις. Μελέτη της εταιρίας ΝΟΝDEX» είναι οι εξής : Η διερεύνηση της βιβλιογραφίας για την συγκρότηση του θεωρητικού πλαισίου της µελέτης. Η ανάλυση των εννοιολογικών µοντέλων γύρω από το θέµα των οικογενειακών επιχειρήσεων Η διεξαγωγή συνέντευξης για την πορεία, τους στόχους και τις της οικογενειακή επιχείρησης Νondex. Ανάλυση των συµπερασµάτων της έρευνας 5

6 Πίνακας περιεχοµένων Περίληψη... 3 Σκοπός της πτυχιακής εργασίας... 4 Στόχος της πτυχιακής εργασίας... 5 Εισαγωγή Οικογενειακές επιχειρήσεις Ορισµός Η Οικογένεια και η Επιχείρηση Επικαλύπτονται Η εξέλιξη της διάστασης «οικογένεια» Η εξέλιξη της διάστασης «επιχείρηση» Η εξέλιξη της διάστασης «ιδιοκτησία» Προβλήµατα οικογενειακής µικροµεσαίας επιχείρησης Χαρακτηριστικά Μεγάλων Επιχειρήσεων Σε τι υπερτερούν οι οικογενειακές επιχειρήσεις Τα Προτερήµατα της Οικογενειακής Συµµετοχής στην Επιχείρηση Χρηµατοδότηση και οικονοµική ενίσχυση των οικογενειακών επιχειρήσεων Αρχική χρηµατοδότηση Προσωπικές αποταµιεύσεις Φίλοι και συγγενείς Πώληση µετοχών Προµηθευτές επιχειρήσεων Εµπορικές τράπεζες Λόγοι ενίσχυσης οικογενειακών επιχειρήσεων Κοινοτικά µέτρα οικονοµικής ενίσχυσης

7 2.4. Η οικονοµική κρίση και οι οικογενειακές επιχειρήσεις Σχεδιασµός πολιτικής κινήτρων Μελέτη εξωτερικού περιβάλλοντος των οικογενειακών επιχειρήσεων Το δίληµµα της οικογενειακής επιχείρησης Ο παράλληλος σχεδιασµός Το εξωτερικό περιβάλλον Το µάνατζµεντ των οικογενειακών επιχειρήσεων Υπάλληλοι που δεν Ανήκουν στην Οικογένεια σε µια Οικογενειακή Επιχείρηση Οικογενειακά Καταφύγια Οικογενειακά Συµβούλια Ανταγωνισµός Μεταξύ Επιχείρησης και Οικογένειας Αποστολή, στόχοι και στρατηγική µιας οικογενειακής επιχείρησης Η κουλτούρα µια οικογενειακής επιχείρησης Προγραµµατισµός των επιχειρήσεων Το µάρκετινγκ στις µικροµεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις Η «φιλοσοφία» του Μάρκετινγκ στη Μµ.Ε Η Στρατηγική Μάρκετινγκ στην Μµ.Ε Έρευνα Αγοράς ή Έρευνα Μάρκετινγκ Μείγµα Μάρκετιγκ ιαδοχή των οικογενειακών επιχειρήσεων Το θέµα της διαδοχής. Εννοιολογικό πλαίσιο

8 6.2. Η νέα προσέγγιση ηµιουργία της στρατηγικής διαδοχής ΕΡΕΥΝΑ ευτερογενής και πρωτογενής έρευνα Παρουσίαση της εταιρίας NONDEX ευτερογενείς έρευνες για τις ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις Συνέντευξη µε τον ιδιοκτήτη της οικογενειακής επιχείρησης ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

9 Εισαγωγή Οι οικογενειακές επιχειρήσεις, στο πλαίσιο της ελληνικής οικονοµίας, κατέχουν περίοπτη θέση και αποτελούν φυτώρια για την ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Η ευελιξία και οι στενοί προσωπικοί δεσµοί που γεννιούνται στο πλαίσιο µιας παραδοσιακής συνέχειας έχουν αναδείξει την οικογενειακή επιχείρηση σε βασικό κύτταρο της ελληνικής επιχειρηµατικότητας. Είναι οι προποµποί ανάπτυξης τεχνολογίας και καινοτοµίας και η απαρχή δηµιουργίας των µελλοντικών µεγάλων επιχειρήσεων. Σύµφωνα µε τον «ίκτυο Οικογενειακών Επιχειρήσεων» οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελούν το 70-80% των επιχειρήσεων παγκοσµίως. Εποµένως, οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά και της τοπικής οικονοµίας, ενώ συγχρόνως επηρεάζονται από την οικονοµική ύφεση και αβεβαιότητα. Επιπροσθέτως, οι οικογενειακές επιχειρήσεις, λόγω της ιδιαίτερης φυσιογνωµίας τους, αντιµετωπίζουν επιπλέον προβλήµατα ως άµεσο αποτέλεσµα της συµµετοχής των µελών της οικογένειας στην ιδιοκτησία και διοίκηση της επιχείρησης. Σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα του διεθνούς ελεγκτικού οίκου Grant Thornton το 80% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα έχουν την µορφή της οικογενειακής επιχείρησης. Αν και δεν υπάρχει σαφής ορισµός του πότε µία επιχείρηση θεωρείται οικογενειακή (σύµφωνα µε τον µετοχικό, νοµικό και διαχειριστικό έλεγχο) σε όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις αυτού του τύπου υπάρχει εδραιωµένη η έννοια της διατήρησης του απόλυτου ελέγχου από µέλη της οικογένειας του ιδρυτή. Συχνά φαίνεται οι ιδιοκτήτες οικογενειακών επιχειρήσεων να προτιµούν λιγότερα κέρδη παρά παραχώρηση µεριδίου σε άτοµα εκτός του στενού οικογενειακού κύκλου. Τούτο δε είναι ίσως και ένα σοβαρό µειονέκτηµα αυτών των οικονοµικών «µορφωµάτων» δεδοµένου ότι τα καθιστά εσωστρεφή και δυσκίνητα. Ωστόσο τα οικονοµικά στοιχεία από διάφορες έρευνες συγκλίνουν στο ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι κατά κανόνα πιο εύρωστες οικονοµικά. Πιθανώς αυτή η επιτυχία να οφείλεται στο ότι τα στελέχη των επιχειρήσεων αυτών έχοντας και την διττή ιδιότητα του µετόχου διαθέτουν ισχυρότατο κίνητρο για ορθή και αποτελεσµατική διαχείριση µε οποιοδήποτε τίµηµα. 9

10 Παρά τη µεγάλη θνησιµότητα των οικογενειακών επιχειρήσεων που παρατηρείται σήµερα, αυτές αντιπροσωπεύουν το 90% των ενεργών επιχειρήσεων και παράγουν σχεδόν το 50% του ΑΕΠ απασχολώντας πάνω από το 50% του εργατικού δυναµικού. Αν και τα ποσοστά αυτά διαφέρουν από χώρα σε χώρα, η σηµασία των οικογενειακών επιχειρήσεων για την οικονοµία µιας χώρα είναι αναµφισβήτητη. Εξίσου αναµφισβήτητες είναι όµως και οι δυσκολίες που αντιµετωπίζουν σήµερα οι οικογενειακές επιχειρήσεις. Οι δυσκολίες αυτές συνδέονται στενά µε την οικονοµική ενίσχυση, τη διαδοχή και την ανταγωνιστικότητά τους. 10

11 1. Οικογενειακές επιχειρήσεις 1.1 Ορισµός Οι οικογενειακές επιχειρήσεις θεωρούνται η παλαιότερη οργανωµένη µορφή επιχειρηµατικής δραστηριότητας, ωστόσο δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισµός για αυτές. Οι διάφοροι ορισµοί, που χρησιµοποιούνται, εστιάζουν σε ορισµένα βασικά χαρακτηριστικά τους για να τις διαχωρίσουν από τις υπόλοιπες, όπως για παράδειγµα η ιδιοκτησία, η διοίκηση και η διαδοχή της επιχείρησης. Υπάρχει µια πληθώρα χαρακτηριστικών που διαφοροποιούν την οικογενειακή επιχείρηση από τα άλλα είδη µικροµεσαίων επιχειρήσεων. Για παράδειγµα, στον τρόπο λήψης αποφάσεων εµπλέκεται ένα µίγµα οικογενειακών και επαγγελµατικών αξιών. Όταν αναφερόµαστε σε οικογενειακές επιχειρήσεις εννοούµε την συµµετοχή δύο ή και περισσοτέρων µελών µιας οικογένειας στην ιδιοκτησία ή στην λειτουργία και διαχείριση µιας επιχείρησης. Η φύση και η έκταση της συµµετοχής ποικίλλει. Σε κάποιες επιχειρήσεις, κάποια µέλη της οικογένειας εργάζονται µε µερική απασχόληση. Παραδείγµατος χάρη, σε ένα µικρό εστιατόριο, ο επιχειρηµατίας µπορεί να είναι και οικοδεσπότης και διευθυντής, η σύζυγος µπορεί να τηρεί τα βιβλία και τα παιδιά µπορεί να εργάζονται στην κουζίνα ή ως σερβιτόροι. Μια επιχείρηση µπορεί να χαρακτηριστεί ως οικογενειακή όταν περνάει από την µία γενιά στην άλλη. Οι περισσότερες οικογενειακές επιχειρήσεις είναι µικρές. Παρόλα αυτά, τα οικογενειακά ζητήµατα µπορεί να εξακολουθήσουν να είναι σηµαντικά ακόµα και αν αυτές οι επιχειρήσεις µετατραπούν σε µεγάλους οµίλους επιχειρήσεων. Οι εταιρείες σαν τα Wal-Mart, την Levis Strauss, την Ford Motor Company και την Marriot Corporation αναγνωρίζονται σε κάποιο βαθµό, ως οικογενειακές επιχειρήσεις. (Longenecker et al, 2005) Οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε όλους τους κλάδους της οικονοµίας, από τις γεωργικές εκµεταλλεύσεις έως και τις επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας, και µπορούν να έχουν οποιαδήποτε νοµική µορφή (ατοµικές, Ο.Ε., Α.Ε. κ.λπ.). Ορίζονται ανεξάρτητα από το µέγεθός τους µε την προϋπόθεση η ιδιοκτησία και η διοίκηση της επιχείρησης να ανήκουν και να ασκούνται από τα µέλη µιας οικογένειας. Οικογένεια στην περίπτωση αυτή δεν 11

12 θεωρείται µόνο η πυρηνική (οι δύο σύζυγοι µε τα παιδιά τους) αλλά και η διευρυµένη (γονείς, αδέλφια κ.ά.), ανεξάρτητα αν τα µέλη της συµβιώνουν κάτω από την ίδια στέγη ή όχι. (Κεφαλάς, 2008) Η πλειοψηφία των νέων επιχειρήσεων, που ιδρύονται, έχουν τα χαρακτηριστικά των οικογενειακών επιχειρήσεων, συνεπώς δεν µπορεί να αγνοηθεί η ανάµιξη της οικογένειας στη δηµιουργία τους. Επιπλέον, οι οικογενειακές επιχειρήσεις συνδυάζουν την οικονοµική αλλά και την κοινωνική πραγµατικότητα και εµφανίζονται ως οικογενειακοί οργανισµοί, µε σκοπό να δηµιουργήσουν οικογενειακή κληρονοµιά και οικονοµική αξία για τη συνέχιση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Η δηµιουργία αυτή κληρονοµιάς προϋποθέτει την επιτυχή διαδοχή και ένας σωστός διοικητής είναι εκείνος που κατορθώνει να επιτύχει διαδοχή στην οικογενειακή επιχείρηση. Ο πυρήνας αξιών και η συµφωνία µεταξύ των µελών της οικογένειας αποτελούν παράγοντες συνοχής και εµφανίζονται ως πλεονεκτήµατα της οικογενειακής επιχείρησης. Ειδικότερα, οι οικογενειακές επιχειρήσεις δηµιουργούν οικονοµικό πλούτο, διανέµουν αγαθά χρήσιµα για την κοινωνία αλλά χαρακτηρίζονται από χαµηλό ενδιαφέρον για την εξέλιξη της επιχείρησής τους και την ανάπτυξη των εργαζοµένων τους. Επιπλέον, είναι περισσότερο ευαίσθητες όσον αφορά την οικολογία και την εκπαίδευση αλλά δεν αντιδρούν ικανοποιητικά σε συµβάντα τα οποία δεν γνωρίζουν, όπως π.χ. η νοµοθεσία. Χαρακτηρίζονται, εποµένως, ως η σπονδυλική στήλη της οικονοµίας καθώς έχουν σηµαντικό ρόλο στην κοινωνία ως ένα δυναµικό σχολείο και πηγή αξιών που οφείλεται στην επιρροή της οικογένειας, ένα θεσµό πολύ σηµαντικό για την κοινωνία και τον κόσµο. Μερικές από τις µεγαλύτερες επιτυχηµένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται παγκοσµίως ελέγχονται από την οικογένεια που τις ίδρυσε (π.χ. Ford, LG Group, Carrefour), γεγονός που αποδεικνύει τη σηµασία των οικογενειακών επιχειρήσεων παγκοσµίως. Πιο συγκεκριµένα, το µεγαλύτερο µέρος του αµερικανικού πλούτου βασίζεται στις οικογενειακές επιχειρήσεις καθώς αυτές αποτελούν το 80% - 90% όλων των επιχειρήσεων στη Βόρεια Αµερική. Ειδικότερα, οι οικογενειακές επιχειρήσεις στις ΗΠΑ παράγουν το 64% του ΑΕΠ ή $5.907 δισεκατοµµύρια και απασχολούν το 62% του εργατικού δυναµικού τους. (Ward, 1987) 12

13 Στην Ελλάδα όταν γίνεται αναφορά στις οικογενειακές επιχειρήσεις θεωρούνται οι µικροµεσαίες οι οποίες αποτελούν και την πλειοψηφία των επιχειρήσεων ανεξάρτητα από τον κλάδο στον οποίο δραστηριοποιούνται. Ο παραπάνω ορισµός είναι αυθαίρετος καθώς δεν υπάρχουν στοιχεία για το σύνολο των οικογενειακών επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Το µόνο στοιχείο που αναφέρεται στις οικογενειακές επιχειρήσεις συνολικά είναι ο αριθµός των µη αµειβόµενων µελών που απασχολούνται ως βοηθοί στην οικογενειακή επιχείρηση και το 2002 ήταν άτοµα ή το 7,8% των συνολικά απασχολουµένων, σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΣΥΕ.( Η Οικογένεια και η Επιχείρηση Επικαλύπτονται Κάθε οικογενειακή επιχείρηση αποτελείται τόσο από την οικογένεια όσο και από την επιχείρηση. Παρόλο που η οικογένεια και η επιχείρηση είναι δυο διαφορετικοί θεσµοί - ο καθένας µε τα δικά του µέλη, στόχους και αξίες - αυτοί επικαλύπτονται στην οικογενειακή επιχείρηση. Για πολλά άτοµα, αυτοί οι δυο επικαλυπτόµενοι θεσµοί είναι οι πιο σηµαντικοί τοµείς της ζωής τους. Οι οικογένειες και οι επιχειρήσεις υπάρχουν για τελείως διαφορετικούς λόγους. Η πρωταρχική λειτουργία της οικογένειας σχετίζεται µε την φροντίδα και την διατροφή των µελών της, ενώ η επιχείρηση ασχολείται µε την παραγωγή ή την διανοµή αγαθών και/ή υπηρεσιών. Στόχος της οικογένειας είναι η όσο το δυνατόν καλύτερη ανάπτυξη κάθε µέλους της, ασχέτως των περιορισµών στην ικανότητα και στην παροχή ίσων ευκαιριών και ανταµοιβών για κάθε µέλος ο στόχος της επιχείρησης είναι η επιβίωση και το κέρδος. Τα άτοµα που εµπλέκονται, άµεσα ή έµµεσα, σε µια οικογενειακή επιχείρηση έχουν συµφέροντα και απόψεις που διαφέρουν ανάλογα µε τις συγκεκριµένες θέσεις τους. Το µοντέλο που παρουσιάζεται στο επόµενο σχήµα δείχνει τους τρόπους µε τους οποίους µπορεί να συµµετέχουν τα άτοµα - σαν µέλη της οικογένειας, υπάλληλοι της επιχείρησης, ιδιοκτήτες της επιχείρησης, και ως διάφοροι συνδυασµοί αυτών. Ένα µέλος της οικογένειας το οποίο εργάζεται στην επιχείρηση αλλά δεν έχει συµφέρον ιδιοκτησίας (Τοµέας 6) ίσως θα ευνοούσε την πιο γενναιόδωρη απασχόληση και τις ευκαιρίες εξέλιξης για τα µέλη της οικογένειας απ' ότι, ας πούµε, ένα µέλος της οικογένειας το οποίο είναι ιδιοκτήτης µέρους της επιχείρησης αλλά εργάζεται αλλού 13

14 (Τοµέας 4) ή ένας υπάλληλος χωρίς οικογενειακό συµφέρον ή συµφέρον ιδιοκτησίας (Τοµέας 3). Τα διαφορετικά συµφέροντα µπορούν να προκαλέσουν ένταση και να οδηγήσουν σε διαµάχη. Οι σχέσεις µεταξύ των µελών της οικογένειας σε µια επιχείρηση είναι πιο ευαίσθητες από τις σχέσεις µεταξύ υπαλλήλων χωρίς συγγένεια. Για παράδειγµα, η πειθάρχηση ενός υπαλλήλου που αργεί συστηµατικά είναι αρκετά πιο προβληµατική εάν αυτός ή αυτή είναι µέλος της οικογένειας. (Longenecker et al, 2005) Το Μοντέλο Τριών Κύκλων της Οικογενειακής Επιχείρησης Πηγή: Μοντέλο Τριών Κύκλων, του Ρενάτο Τογκιούρι και του Τζον Α. Ντέιβις οτο "Bivalent Attributes of the Family Firm." Working paper, Harvard Business School, Cambridge, ΜΑ. Επανεκτύπωση το 1996, Family Business Review, Τόµος IX, No. 2. Ένα κύριο χαρακτηριστικό των οικογενειακών επιχειρήσεων αποτελεί το γεγονός ότι τείνουν να εξαρτώνται από τις ικανότητες και τις φιλοδοξίες των ιδρυτών τους µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται επιπλέον προβλήµατα στη διοίκησή τους 14

15 καθώς οι φιλοδοξίες των ιδρυτών δεν είναι πάντα σε αρµονία µε τις ανάγκες της επιχείρησης. Αναλυτικά, τα χαρακτηριστικά και οι διαφορές του οικογενειακού και επιχειρηµατικού Συστήµατος ιοίκησης µίας εταιρείας έχουν ως ακολούθως: Χαρακτηριστικά του Οικογενειακού και Επιχειρηµατικού Συστήµατος ιοίκησης Το οικογενειακό Σύστηµα Το Επιχειρηµατικό Σύστηµα 1. εσωστρέφεια 2. συναισθηµατικό 3. αποδοχή άνευ όρων 4. συνεισφορά / συµµετοχή 5. ισόβια συµµετοχή 6. αποστροφή προς την αλλαγή 1. εξωστρέφεια 2. προσανατολισµένο στο έργο 3. µη-συναισθηµατικό 4. επιβράβευση απόδοσης 5. απόδοση ή αποχώρηση 6. αποδοχή των αλλαγών 15

16 ιαφορές στις αξίες των οικογενειακών και επιχειρηµατικών συστηµάτων Ζήτηµα Οικογενειακές Αξίες Επιχειρηµατικές Αξίες Προσλήψεις Παροχή στα µέλη της οικογένειας επαγγελµατικής αποκατάστασης ανεξαρτήτως των ικανοτήτων τους Η απόκτηση των πλέον ικανών και έµπειρων στελεχών Αποδοχές Αποδοχές σύµφωνα µε τις ανάγκες των µελών της οικογένειας Αποδοχές σύµφωνα µε το ιστορικό απόδοσης Αξιολόγηση Τάση για µηδιαφοροποίηση µεταξύ των µελών της οικογένειας Τάση για διαφοροποίηση για την αναγνώριση ικανών στελεχών Εκπαίδευση Παροχή ευκαιριών για ικανοποίηση ατοµικών αναγκών, ανεξαρτήτως του τελικού οφέλους για την επιχείρηση Παροχή εκπαίδευσης για την κάλυψη των επιχειρηµατικών αναγκών της εταιρίας Στρατηγική Απροθυµία αποδοχής αλλαγών εάν δεν υπάρχει επιτακτική ανάγκη για αυτές Αποδοχή της συνεχούς εξέλιξης 16

17 Είναι λοιπόν σηµαντικό για τις οικογενειακές επιχειρήσεις να αναγνωρίζουν την πιθανότητα εµφάνισης προβληµάτων καθώς και τους κινδύνους που εγκυµονούν τα ανωτέρω ζητήµατα, έτσι ώστε να πραγµατοποιηθούν τα κατάλληλα βήµατα για να ελαχιστοποιηθεί το συνολικό ρίσκο στη µελλοντική επιτυχία της οικογενειακής επιχείρησης. Ιδιαίτερη σηµασία πρέπει να δοθεί στη διάδοχη κατάσταση που είναι και ο τελικός σκοπός. Μια οµαλή µετάβαση είναι το αποτέλεσµα προσεκτικού σχεδιασµού της προετοιµασίας του διαδόχου που κρατάει δεκαετίες. Σύµφωνα µε τον Peter Drucker (1995), η επιτυχία τόσο της οικογένειας όσο και της επιχείρησης είναι δυνατή µόνο εάν η οικογένεια υπηρετεί την επιχείρηση. Εάν σκοπός της επιχείρησης είναι να υπηρετεί την οικογένεια και οι δύο δεν πρόκειται να πάνε µπροστά. 1.3 Η εξέλιξη της διάστασης «οικογένεια» H οικογένεια είναι η αρχαιότερη σηµαντική παράδοση. Αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα και τα δυο βασικά στάδια εξέλιξης του ανθρώπου: τη φύση και την ανατροφή. Οι κοινωνικοί επιστήµονες, οι οικονοµολόγοι, οι κοινωνιολόγοι, οι ψυχολόγοι και οι ιστορικοί θεωρούν την οικογένεια ένα από τα πιο βασικά θεµέλια των φαινοµένων που µελετούν. Εξέλιξη της διάστασης «οικογένεια» Στάδια Χαρακτηριστικά Προκλήσεις-κλειδιά ΝΕΑΡΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Οι ενήλικες είναι κάτω των 40 ετών Γάµος που στηρίζεται στη συνεργασία Τα παιδιά, αν υπάρχουν, Οι πρώτες αποφάσεις σχετικά µε τη είναι ακόµη ανήλικα σχέση µεταξύ δουλειάς και οικογένειας Ρύθµιση σχέσεων µε όλη την οικογένεια Μεγάλωµα παιδιών ΞΕΚΙΝΗΜΑ Η αρχαιότερη γενιά είναι ιαχείριση της µέσης ηλικίας ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ετών ιαχωρισµός και ατοµισµός της 17

18 Η νεότερη γενιά είναι ετών νέας γενιάς ιευκόλυνση διαδικασίας αποφάσεων σχετικά µε την καριέρα ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Η αρχαιότερη γενιά είναι Υποστήριξη συνεργασίας και ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ετών Η νεότερη γενιά είναι ετών επικοινωνία µεταξύ των γενιών Ενθάρρυνση και διαχείριση δηµιουργικών συγκρούσεων ιαχείριση της οικογένειας των τριών γενιών ΙΑ ΟΧΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑ ΟΣΗ ΤΗΣ ΣΚΥΤΑΛΗΣ Η αρχαιότερη γενιά έχει περάσει τα 60 έτη Η αρχαιότερη γενιά αποµακρύνεται από την επιχείρηση Μεταφορά οικογενειακής ηγεσίας Πηγή: Kelin Gersick, John Davis, Marion McCollom Hampton and Ivan Lansberg (1997), Generation to Generation: Life Cycles of the Family Business, Boston Mass.: Harvard Business School Press. To ακόλουθο ιάγραµµα δείχνει τα τέσσερα στάδια της εξέλιξης της οικογένειας. Στο πρώτο στάδιο δηµιουργείται η οικογένεια. Στο δεύτερο στάδιο η οικογένεια ξεκινά την επιχείρηση. Στο τρίτο στάδιο όλη η οικογένεια είναι συνδεδεµένη µε την επιχείρηση. Αυτό είναι το στάδιο της συνεργασίας. Συνήθως τα παιδιά είναι µικρά και η συµβολή της µητέρας σχετικά περιορισµένη. Τελικά στο στάδιο 4 αρχίζει το θέµα της διαδοχής ή της παράδοσης της σκυτάλης. Εξέλιξη της διάστασης «οικογένεια» Στάδιο Στάδιο διαδοχής συνεργασίας Σύσταση επιχείρησης Αρχή οικογένειας 18

19 1. 4. Η εξέλιξη της διάστασης «επιχείρηση» Η επιχείρηση είναι το δεύτερο σηµαντικό υποσύστηµα. Η επιχείρηση προσφέρει τη δυνατότητα εξασφάλισης των µέσων επιβίωσης. Όπως η οικογένεια έτσι και η επιχείρηση εξελίσσεται σταδιακά ακολουθώντας τη γνωστή σιγµοειδή καµπύλη. Ξεκινά βέβαια από έναν περιορισµένο πυρήνα, αλλά εν συνεχεία περνά στη φάση της επέκτασης και, αν όλα πάνε καλά, οδηγείται στην ωριµότητα. Στο καθένα από αυτά τα στάδια η διοίκηση της επιχείρησης αντιµετωπίζει µια σειρά προκλήσεων που αφορούν την οργάνωση και τη διοίκηση της, καθώς επίσης και τις σχέσεις µεταξύ της διοίκησης και των µελών της οικογένειας και όλων των άλλων ενδιαφερόµενων (όπως, για παράδειγµα, των µετόχων). Εξέλιξη της διάστασης «επιχείρηση» Επέκταση Ανάπτυξη Ίδρυση επιχείρησης Ωριµότητα Ο ακόλουθος πίνακας δίνει µια συνοπτική εικόνα της εξέλιξης της επιχείρησης. Εξέλιξη της διάστασης «επιχείρηση» Στάδια Χαρακτηριστικά Προκλήσεις ΝΕΟΪ ΡΥΘΕΙΣΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Άτυπη οργανωτική δοµή, σχεδιασµός από τον ιδιοκτήτη, ο ιδιοκτήτης είναι το Επιβίωση (είσοδος στην αγορά, χρηµατοδότηση) Ορθολογική ανάλυση εναντίον ονείρων κέντρο Ένα προϊόν ΕΠΕΚΤΑΣΗ- ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ Αναπτυσσόµενη λειτουργική δοµή Πολλαπλά προϊόντα ή/και δουλειές Εξέλιξη του ρόλου του ιδιοκτήτη/διευθυντή και µεγαλύτερος επαγγελµατισµός Στρατηγικός προγραµµατισµός Επιχειρησιακά συστήµατα και επιχειρησιακές πολιτικές ιαχείριση µετρητών ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ Οργανωτική δοµή που υποστηρίζει, τη Στρατηγική επανεπικέντρωση (αναθεώρηση σταθερότητα Σταθερή (ή φθίνουσα) πελατεία, µε µέτρια ανάπτυξη στρατηγικής) έσµευση από µέρους της διοίκησης και των ιδιοκτητών Επανεπένδυση 19

20 1.5. Η εξέλιξη της διάστασης «ιδιοκτησία» Η διάσταση «ιδιοκτησία» απέκτησε σηµασία µόνο κατά τη διάρκεια των δυο τελευταίων δεκαετιών. Μέχρι τη δεκαετία του 1990 ελάχιστες οικογενειακές επιχειρήσεις χρησιµοποιούσαν το χρηµατιστήριο σαν έναν τρόπο χρηµατοδότησης της δεύτερης βαθµίδας της εξέλιξης τους, δηλαδή της ανάπτυξης. Ο συνηθέστερος τρόπος χρηµατοδότησης των αναπτυξιακών σχεδίων της οικογενειακής επιχείρησης ήταν η χρηµατοδότηση «εκ των ενόντων». Σύµφωνα µε την πρακτική αυτή, ο επιχειρηµατίας υπολογίζει τις ανάγκες του σε κεφάλαιο που απαιτεί η προτεινόµενη επιχειρησιακή δραστηριότητα και «βάζει στην άκρη» µερικά ποσά για την επένδυση. Αν τα χρήµατα δεν επαρκούν τότε ζητά τη βοήθεια «συγγενών και φίλων» οι οποίοι είναι διατεθειµένοι να δανείσουν τα ποσά αυτά για ένα µικρό χρονικό διάστηµα. Μερικές φορές είναι πιθανό οι δανειστές να αποκτήσουν ένα µικρό ποσοστό ιδιοκτησίας της επιχείρησης. Αυτό όµως αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Η δεκαετία του 1990 γνώρισε την απελευθέρωση της διακίνησης του συντελεστή παραγωγής που ονοµάζεται το κεφάλαιο. Όλες οι χώρες, η µια µετά την άλλη, υιοθέτησαν το σχετικά ελεύθερο σύστηµα των ΗΠΑ και σε ελάχιστο χρονικό διάστηµα δηµιούργησαν τη δική τους κεφαλαιαγορά. Από το 1990 µέχρι το 2000 ο γενικός δείκτης του Χρηµατιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) πενταπλασιάστηκε φτάνοντας τις µονάδες και το σύνολο των ανταλλαγών ξεπερνούσε ηµερησίως τα 100 δις δραχµές. Επιχειρήσεις που µέχρι πριν λίγο καιρό παρακαλούσαν τις τράπεζες για δάνεια µερικών εκατοµµυρίων βρέθηκαν τώρα µε δισεκατοµµύρια καταθέσεις στις ίδιες τις τράπεζες. Επιχειρηµατίες που µέχρι πρόσφατα υπέφεραν από χρόνια αδυναµία ρευστότητας βρέθηκαν µε τεράστια ποσά από «χρήµατα άλλων ανθρώπων» (Other People's Money) - τα οποία, αφού πρώτα «ξελασπώθηκαν» από τα χρόνια χρέη, ξέσπασαν σε ένα ξέφρενο «πανηγύρι» εξαγορών άλλων επιχειρήσεων. 20

21 Εξέλιξη της διάστασης «ιδιοκτησία» Κονσόρτσιουµ Συνεργαζόµενα εξαδέλφων αδέρφια Ελεγχόµενη ιδιοκτησία Όµως στη ζωή τα πάντα έχουν ένα τίµηµα. Η οικογενειακή επιχείρηση πρόσθεσε τώρα ένα τρίτο υποσύστηµα: τον µέτοχο. Ο µέτοχος είναι το άτοµο, ή µια οργάνωση, που αντάλλαξε µετρητά ή ρευστό µε «χαρτιά». Τα χαρτιά αυτά είναι οι δηλώσεις των εταιρειών που εισέπραξαν τα µετρητά έναντι ενός ποσοστού της ιδιοκτησίας της οικογενειακής επιχείρησης, και ένα µέρος των µελλοντικών κερδών ανήκει τώρα σ' αυτούς που έχουν στην κατοχή τους τα συγκεκριµένα «χαρτιά». Όσοι λοιπόν έχουν στη διάθεση τους «χαρτιά» θέλουν να ξέρουν τι γίνεται στην επιχείρηση «τους». Όταν µάλιστα συγκεντρώσουν ένα σηµαντικό ποσοστό «χαρτιών», τότε θέλουν να έχουν και τον λόγο στις καθηµερινές δραστηριότητες της διοίκησης. (Κεφαλάς, 2008) 21

22 1.6. Προβλήµατα οικογενειακής µικροµεσαίας επιχείρησης Οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις έχουν συγκεκριµένα χαρακτηριστικά που τις διαφοροποιούν από τις µεγάλες και αντιµετωπίζουν πολλά προβλήµατα στην σύγχρονη αγορά. Καταρχήν ο κεφαλαιούχος-επιχειρηµατίας της ΜΜΕ «διδάσκεται» επιλύοντας κάθε φορά τα επιµέρους προβλήµατα της επιχείρησης του, τα οποία αντιµετωπίζει για πρώτη φορά. Το οργανωτικό σύστηµα διοίκησης της ΜΜΕ είναι υπό ανάπτυξη ενώ οι περιορισµένες εµπορικές πράξεις δε δίνουν τη δυνατότητα επενδύσεων σε θέµατα «ρουτίνας» της διοίκησης. Αποτέλεσµα αυτού του γεγονότος είναι να µην µπορεί η ΜΜΕ να εκµεταλλευτεί τα οικονοµικά, πλεονεκτήµατα της οργανωτικής και διοικητικής επιστήµης. Σε πολλές περιπτώσεις οι ΜΜΕ στερούνται της δυνατότητας «τυποποιηµένων» επιχειρηµατικών αποφάσεων απαραίτητων για τη λύση πρακτικών καθηµερινών προβληµάτων, ενώ όταν λαµβάνονται η διαδικασία λήψης γίνεται µέσω των προσωπικών σχέσεων και όχι µέσω της οργανωτικής δοµής της επιχείρησης. Στις ΜΜΕ οι περιορισµένες διοικητικές δυνατότητες συχνά ενσωµατώνονται στην απολυταρχία του διευθυντού-ιδιοκτήτη της ΜΜΕ. Το δε µέγεθος της επιχείρησης, συχνά διαδραµατίζει καθοριστικό ρόλο στο να µη µπορεί να προσλάβει η επιχείρηση ικανά διοικητικά στελέχη για τη στελέχωση της, λόγω των περιορισµένων οικονοµικών δυνατοτήτων της. Η ιδιοκτησία και η διοίκηση της επιχείρησης συµπίπτουν συχνά, στο ίδιο πρόσωπο µε συνέπεια οι επιχειρηµατικοί στόχοι να µην παρουσιάζονται διάφανοι στους εργαζοµένους οι οποίοι µε τη σειρά τους δε γνωρίζουν «γιατί» εργάζονται. Αποτέλεσµα αυτού είναι η εργασιακή συµπεριφορά του επιχειρηµατία, βραχυχρόνια, να συγχέεται µε τους σκοπούς της επιχείρησης. Τέλος, η ζήτηση των προϊόντων της επιχείρησης εξαρτάται πολλές φορές από τη δραστηριοποίηση του ιδιοκτήτη-επιχειρηµατία κι όχι απ' αυτό το ίδιο το προϊόν κι αυτό διότι δε κατορθώθηκε εκ µέρους της ΜΜΕ να δηµιουργήσει το προϊόν δική του «προσωπικότητα» ώστε να διαθέτει «επώνυµη» ζήτηση. Αποτέλεσµα της αδυναµίας αυτής είναι πολλές ΜΜΕ επιχειρήσεις να διαλύονται µε το φυσικό θάνατο του επιχειρηµατία-ιδρυτού τους. (Κυριαζόπουλος, 1988) 22

23 1.7. Χαρακτηριστικά Μεγάλων Επιχειρήσεων Οι µεγάλες επιχειρήσεις είναι σε θέση µέσω ανεπτυγµένου διοικητικού και οργανωτικού συστήµατος (Marketing, πωλήσεις, παραγωγή, χρηµατοδότηση) να εκµεταλλεύονται τα πλεονεκτήµατα αυτού για να επιτυγχάνουν έγκαιρες και οικονοµικές λύσεις για τα επιµέρους προβλήµατα τους. Σε αντίθεση µε τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις, οι επιχειρηµατικές αποφάσεις λαµβάνονται βασικά στις επιµέρους διευθύνσεις οι οποίες όχι µόνο είναι γνώστες του αντικειµένου αλλά έχουν και την ευθύνη των αποτελεσµάτων των ενεργειών τους για το χώρο ευθύνης τους. Οι πολυπληθείς πηγές διοίκησης σε Marketing, πωλήσεις, παραγωγή και χρηµατοδότηση δίνουν τη δυνατότητα της ανάλυσης τους και της κατάστρωσης ενός πλάνου το οποίο θα αναπτύξει περαιτέρω την επιχείρηση και θα πετύχει τους σκοπούς αυτής. Το κυριότερο πρόβληµα που αντιµετωπίζει µία οικογενειακή µικροµεσαία επιχείρηση είναι αν ο επιχειρηµατίας της ΜΜΕ έχει καταλήξει σε µία ξεκάθαρη ιδέα, του τί ακριβώς επιζητεί από τον κύκλο των εργασιών του και αν το όραµα του είναι ξεκάθαρο προκειµένου τα υπόλοιπα µέλη να τον στηρίζουν να εργάζονται όλοι µαζί για την επίτευξη των εταιρικών στόχων. Συχνά παρατηρείται το φαινόµενο να µη γνωρίζει ο επιχειρηµατίας τι ακριβώς ζητά, µε αποτέλεσµα να µην µπορεί να καθορίζει και µια πολιτική για το πως θα πετύχει αυτούς τους στόχους που δεν είναι ξεκάθαροι. Αυτό έχει σαν επακόλουθο στην οικονοµική µονάδα να έχει προγραµµατιστεί ή και να διοικηθεί το πρώτο µέρος της επιχειρηµατικής ανάπτυξης, το της εισαγωγής όπως αποκαλείται, ή καλύτερα αυτό της δηµιουργίας της επιχείρησης και της εισαγωγής της στον συγκεκριµένο επιχειρηµατικό χώρο. Η επιχείρηση δεν έχει πολλαπλασιάσει τους σκοπούς της µέσω της βαθειάς διείσδυσης στην αγορά, όπως και δεν έχει τυποποιήσει τις διοικητικές εργασίες της καθώς και τις επιχειρηµατικές αποφάσεις της για επαναλαµβανόµενα οµοειδή προβλήµατα. Με τον τρόπο αυτό αντί να προχωρά προς µια απλοποίηση των διαδικασιών λήψεως αποφάσεων, πολλαπλασιάζει τα προβλήµατα της µε αποτέλεσµα να καταναλώνεται υπερβολικός χιόνος σε όχι πολύ ουσιώδη γεγονότα και να µην αντιµετωπίζεται το θέµα της συνολικής στρατηγικής της επιχείρησης. Έτσι, παρουσιάζεται η ΜΜΕ σαν µία 23

24 οικονοµική µονάδα η οποία ακολουθεί τη φορά των οικονοµικών πραγµάτων χωρίς συγκεκριµένο σκοπό και χωρίς συγκεκριµένη «γραµµή πλεύσης». Αυτός είναι και ένας από τους σοβαρούς λόγους που η ΜΜΕ δεν «αντέχει» σε περιόδους οικονοµικής κρίσης, πληθωρισµού, ενεργειακής κρίσης ή ακόµη και τεχνολογικής επανάστασης όπως είναι η φάση της οικονοµίας που διανύουµε σήµερα. Και η ερώτηση που παρουσιάζεται είναι, αν ο επιχειρηµατίας δεν έχει σαφή αντίληψη γιατί πρέπει να αναπτυχθεί η επιχείρηση του, πως θα µπορούσε να ερµηνεύσει την οικονοµική κατάσταση που παρουσιάζεται σε κάθε φάση χρονικά και να διοικεί την επιχείρηση του µε τέτοιο τρόπο ώστε χρησιµοποιώντας τις ανθρώπινες αξίες και τα τεχνολογικά επιτεύγµατα ν' αυξήσει την παραγωγικότητα τους µέσω των ανταγωνιστικών συνθηκών που παρουσιάζονται, µε αποτέλεσµα να αυξήσει την βιωσιµότητα της µονάδας του; Η µεγαλύτερη απειλή που δέχεται η ΜΜΕ προέρχεται από τις µεγάλες ανταγωνιστικές της επιχειρήσεις κι αυτό για δύο βασικούς λόγους. 1. Η µεγάλη επιχείρηση διαθέτει ένα υψηλού επιπέδου σύστηµα οργανωτικό για την περαιτέρω ανάπτυξη της. Ειδικότερα, νέα προϊόντα της µπορούν να εισχωρήσουν στην αγορά χρησιµοποιώντας τις ήδη υπάρχουσες οργανωτικές δοµές (π.χ. πωλήσεων, διανοµής, κ.λ.π.). 2. Η µεγάλη επιχείρηση είναι ήδη µία «φτασµένη φίρµα» στο συγκεκριµένο επιχειρηµατικό χώρο που κινείται, µε αποτέλεσµα να µην αντιµετωπίζει ιδιαίτερες δυσκολίες, καχυποψίες κ.λ.π. από τους ανταγωνιστές της, τους πελάτες (π.χ. χονδροπωλητές, λιανοπωλητές), τους καταναλωτές ή ακόµα και οργανωµένες οµάδες πίεσης, π.χ. καταναλωτών κ.λ.π. Απεναντίας τα προβλήµατα της ΜΜΕ είναι πολύ µεγαλύτερα: 1. Στο να αναπτυχθεί και να παρουσιαστεί ένα προϊόν. Στις περισσότερες περιπτώσεις δε διαθέτουν δικά τους εργαστήρια ανάπτυξης νέων προϊόντων αλλά παράγουν µιµήσεις άλλων, ιδιαίτερα µεγάλων επιχειρήσεων. 2. Στο να γίνει ένα προϊόν που παράγεται από ΜΜΕ αποδεκτό από την αγορά στην οποία η επιχείρηση αναφέρεται π.χ. ανάπτυξη νέων «οδών» πωλήσεων, διανοµών ή ακόµα και από τους χονδροπωλητές-λιανοπωλητές οι οποίοι στην αρχή το βλέπουν µε καχυποψία αλλά τέλος και από τους ίδιους τους καταναλωτές ιδιαίτερα 24

25 αν βρίσκεται στο χώρο βιοµηχανικών προϊόντων µεγάλης διάρκειας ζωής π.χ. ηλεκτρικά είδη. 3. Ένα άλλο πρόβληµα είναι το να βρει διέξοδο η ΜΜΕ να αναπτυχθεί παραµένοντας ανεξάρτητη µονάδα και όχι απορροφούµενη από µια µεγάλη, πράγµα που µπορεί να συµβεί αν τα προϊόντα της αρχίσουν να γίνονται ανταγωνιστικά µιας µεγάλης οικονοµικής µονάδας. Πολλές µικρο-µεσαίες αναπτυσσόµενες επιχειρήσεις έχουν επιτύχει δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στον παράγοντα πώς να επιλύσουν ένα πρόβληµα χωρίς να «θίξουν» µια µεγάλη ανταγωνιστική επιχείρηση. Λυτό σηµαίνει ότι η βαθειά ανάλυση του χώρου στον οποίο βρίσκεται µια ΜΜΕ θα διαδραµατίσει καθοριστικό παράγοντα στην ανάπτυξη των επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων. Αν ο µικρο-µεσαίος επιχειρηµατίας δε λάβει υπόψη του τον παραπάνω παράγοντα θα αντιµετωπίσει σοβαρά προβλήµατα από τις ανταγωνιστικές µεγάλες επιχειρήσεις γι' αυτό και η ανάπτυξη των δραστηριοτήτων µιας ΜΜΕ είναι πολύ δυσκολότερη απ' ότι η ανάπτυξη µιας µεγάλης οικονοµικής µονάδας. Με τις περιγραφόµενες παραπάνω ιδιορρυθµίες της ΜΜΕ σε σχέση µε µια µεγάλη ανταγωνιστική της πρώτης, καθίσταται σαφές το πόσο µεγάλη προσοχή στη διοίκηση της χρειάζεται η ΜΜΕ, η οποία έχει πολλές ευαισθησίες και φυσικά δεν υπάρχει ούτε χώρος ούτε χρόνος πειραµατισµού. (Κυριαζόπουλος, 1988) 25

26 1.8. Σε τι υπερτερούν οι οικογενειακές επιχειρήσεις Τα τρία κυριότερα στοιχεία, που κάνουν τις οικογενειακές επιχειρήσεις να υπερτερούν σε σχέση µε τις υπόλοιπες, είναι τα παρακάτω : Το πρώτο είναι ότι συνδυάζουν το συναίσθηµα µε την επιχειρηµατικότητα και δηµιουργούν µια µοναδική δυναµική αποφάσεων και έντονη ευθύνη. Κάθε οικογενειακή επιχείρηση που έχει επενδύσει στην σχέση επιχείρησης και οικογένειας, είναι όχι µόνο ισχυρή να αντιµετωπίσει την κρίση, αλλά και ικανή να δηµιουργήσει δυναµική ανάπτυξης, εν µέσω κρίσης. Το δεύτερο στοιχείο είναι η έννοια της υπεύθυνης διαχείρισης, αφού σε κάθε οικογενειακή επιχείρηση υπάρχει συνεχής αυτοέλεγχος και αυτοκριτική, που εντοπίζει χωρίς επιπτώσεις τα ελλείµµατα στις ικανότητες της ιδιοκτησίας, ώστε να τα καλύψει άµεσα, είτε µέσα από την οικογένεια, είτε από την αγορά. Μπορεί όλα τα µέλη της οικογένειας να συµµετέχουν ή να προσλαµβάνονται στην επιχείρηση, όµως µόνο τα ικανά στελέχη από την εκπαίδευση και την προσωπική ανάπτυξη, προωθούνται στη διοίκηση της επιχείρησης και στην διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας. Το τρίτο και ίσως ουσιαστικότερο στοιχείο, είναι η δυνατότητα κατάρτισης ενός ευέλικτου προϋπολογισµού εξόδων, πιο λιτού και οικονοµικού, όταν απαιτείται, αφού όλα τα µέλη της οικογένειας µοιράζονται τις αγωνίες και τα εκάστοτε προβλήµατα της επιχείρησης. Έτσι όλοι µπορούν να εργαστούν, χωρίς περιορισµό ωραρίου, για µια παρατεταµένη περίοδο µε µειωµένες ακόµα και µηδενικές αµοιβές, ώστε να εξασφαλίσουν ένα µεγάλο µέρος της ρευστότητας που απαιτείται, για τις υποχρεώσεις της επιχείρησης. Σε µια οικογενειακή ελληνική επιχείρηση σαφώς και υπάρχουν πολλά πλεονεκτήµατα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι εύκολα µετατρέπονται σε µειονεκτήµατα όταν υπάρχει επιδείνωση των οικονοµικών, σύγκρουση στις αποφάσεις, κληρονοµικές διεκδικήσεις, µαταιοδοξία, δυσλειτουργικό άγχος και ευθύνη αποτυχίας. Οι ισορροπηµένες οικογενειακές επιχειρήσεις δηµιουργούν οικογενειακές σχέσεις και συνθήκες αλληλοϋποστήριξης, ανταλλάσουν εµπειρίες και απόψεις και 26

27 επικοινωνούν γρήγορα και αποτελεσµατικά, για την λήψη ορθών αποφάσεων, κάτι που προσδίδει βεβαιότητα στις κινήσεις και σιγουριά για το µέλλον της επιχείρησης. Ακόµα και τάρα που υπάρχει οικονοµική κρίση, υπάρχουν ευκαιρίες να τις εκµεταλλευτεί κάθε µικρή ή µεγάλη οικογενειακή επιχείρηση, η οποία µπορεί: Α) Να χρησιµοποιεί την επαρκή ρευστότητα της για επέκταση. Β) Να εξετάσει την πιθανή εξαγορά ανταγωνιστή, ενός µεγάλου προµηθευτή σηµαντικού πελάτη. Γ) Να περιορίσει τα έξοδα της, χωρίς να περιορίσει το ωράριο λειτουργίας της. ) Να αποδεχθεί συµφέρουσες προτάσεις συνεργασίας, χωρίς να αλλάξει τη δοµή της. Ε) Να αντισταθεί στις απολύσεις, δείχνοντας κοινωνική ευαισθησία. 27

28 1.9. Τα Προτερήµατα της Οικογενειακής Συµµετοχής στην Επιχείρηση Τα προβλήµατα που σχετίζονται µε τις οικογενειακές επιχειρήσεις µπορούν εύκολα να τυφλώσουν τα νεαρά άτοµα όσον αφορά τα πλεονεκτήµατα που πηγάζουν από την συµµετοχή της οικογένειας στην επιχείρηση. Υπάρχουν αξίες που σχετίζονται µε την οικογενειακή συµµετοχή και αυτές θα πρέπει να αναγνωρίζονται και να τίθενται σε εφαρµογή στην οικογενειακή επιχείρηση. Ένα πρωταρχικό πλεονέκτηµα απορρέει από την δύναµη των οικογενειακών σχέσεων. Τα µέλη µιας οικογένειας έλκονται προς την επιχείρηση εξαιτίας των οικογενειακών δεσµών, και παραµένουν στην επιχείρηση τόσο στην "αναβροχιά όσο και στο χαλάζι." Κάποιες ενδεχόµενες κάµψεις στην δουλειά µπορούν να αναγκάσουν τους υπαλλήλους που δεν ανήκουν στην οικογένεια να αναζητήσουν πιο "εύφορο έδαφος." Ωστόσο, ένας γιος ή µια κόρη είναι απρόθυµοι να αποχωρήσουν. Το οικογενειακό όνοµα, η οικογενειακή ευηµερία και πιθανόν η οικογενειακή περιουσία διακυβεύονται. Επιπλέον η φήµη ενός ατόµου στην οικογένεια και την επιχειρηµατική κοινότητα ίσως εξαρτάται από το εάν αυτός ή αυτή µπορούν να συνεχίσουν την επιχείρηση που θεµελιώθηκε από την µητέρα τους ή τον παππού τους. Τα µέλη της οικογένειας µπορεί επίσης να θυσιάσουν κάποιο εισόδηµα που είναι απαραίτητο για την επιχείρηση. Αντί να παίρνουν µεγάλους µισθούς ή υψηλά µερίσµατα, επιτρέπουν αυτοί οι πόροι να παραµείνουν στην επιχείρηση για να καλυφθούν οι τρέχουσες ανάγκες. Πολλές οικογένειες δεν αγοράζουν για αρκετό διάστηµα καινούργιο αµάξι ή καινούργια έπιπλα έτσι ώστε να στηθεί και να ορθοποδήσει µία καινούργια επιχείρηση ή για να την βγάλουν από µια περίοδο οικονοµικού άγχους (Kets De Vries, 1996) Κάποιες οικογενειακές επιχειρήσεις διαφηµίζουν το ότι είναι οικογενειακές για να ξεχωρίσουν από τους ανταγωνιστές τους. Τέτοιες διαφηµιστικές εκστρατείες συχνά προσπαθούν να µεταφέρουν το µήνυµα ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν µια έντονη αίσθηση της δέσµευσης προς την επιχείρηση, υψηλά ηθικά πρότυπα και µια προσωπική δέσµευση να υπηρετούν τους πελάτες τους και την τοπική κοινότητα. Άλλα χαρακτηριστικά της οικογενειακής συµµετοχής σε µια επιχείρηση µπορούν επίσης να συµβάλλουν στην καλύτερη απόδοση της επιχείρησης: 28

29 1. ιατήρηση τον ανθρώπινου χαρακτήρα στον χώρο εργασίας. Μια οικογενειακή επιχείρηση µπορεί εύκολα να επιδείξει υψηλότερα επίπεδα ενδιαφέροντος και συµπόνιας για τα άτοµα από ότι οι κοινές επιχειρήσεις. 2. Επικέντρωση στους µακροπρόθεσµους στόχους. Οι διευθυντές µιας οικογενειακής επιχείρησης µπορούν να έχουν µακροπρόθεσµη οπτική µε µεγαλύτερη ευκολία από ότι οι διευθυντές άλλων εταιρειών που κρίνονται µε βάση τα ετήσια αποτελέσµατα. 3. Έµφαση στην ποιότητα. Επειδή έχουν συµφέρον να διατηρήσουν την φήµη της οικογένειας, τα µέλη της οικογένειας είναι πιθανόν να διατηρήσουν µια παράδοση στην παροχή ποιότητας και αξίας στον καταναλωτή. (Nebauer, Lank, 1998) 29

30 2. Χρηµατοδότηση και οικονοµική ενίσχυση των οικογενειακών επιχειρήσεων 2.1. Αρχική χρηµατοδότηση Η αρχική χρηµατοδότηση των οικογενειακών επιχειρήσεων πολύ συχνά διαµορφώνεται µετά το τυπικό προσωπικό οικονοµικό πρόγραµµα. Ένας µελλοντικός επιχειρηµατίας θα χρησιµοποιήσει πρώτα τους προσωπικούς του λογαριασµούς και µετά θα επιχειρήσει να αποκτήσει πρόσβαση στις αποταµιεύσεις της οικογένειας και των φίλων του. Μόνο αν αυτές οι πηγές δεν επαρκούν, θα στραφεί σε πιο επίσηµες πηγές χρηµατοδότησης, όπως οι τράπεζες και οι εξωτερικοί επενδυτές. Οι σηµαντικότερες πηγές χρηµατοδότησης ιδίου κεφαλαίου είναι οι προσωπικές αποταµιεύσεις, οι φίλοι και συγγενείς και η πώληση µετοχών στο χρηµατιστήριο. Οι σηµαντικότερες πηγές χρηµατοδότησης χρέους είναι οι προµηθευτές επιχειρήσεων, οι εµπορικές τράπεζες και τα κρατικά και κοινοτικά προγράµµατα επιδότησης. (Longencker et al., 2005) Προσωπικές αποταµιεύσεις Είναι σηµαντικό να έχει ο επιχειρηµατίας µερικά προσωπικά περιουσιακά στοιχεία στην επιχείρηση και αυτά τυπικά προέρχονται από προσωπικές αποταµιεύσεις. Πράγµατι, οι προσωπικές αποταµιεύσεις είναι η πηγή χρηµατοδότησης ιδίου κεφαλαίου που χρησιµοποιείται πιο συχνά κατά την ίδρυση µιας επιχείρησης. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, ο επιχειρηµατίας πρέπει να παρέχει µια βάση ιδίου κεφαλαίου. Μια νέα επιχείρηση χρειάζεται ίδιο κεφάλαιο για να επιτρέπει ένα περιθώριο λάθους. Κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών της, µια επιχείρηση δε µπορεί να αντέξει οικονοµικά µεγάλες σταθερές δαπάνες για την πληρωµή του χρέους. Επίσης, ένας τραπεζίτης - ή οποιοσδήποτε άλλος - είναι απίθανο να δανείσει σε µια επιχείρηση χρήµατα εάν ο επιχειρηµατίας δεν διακινδυνεύει δικά του χρήµατα. 30

31 Φίλοι και συγγενείς Μερικές φορές, τα δάνεια από τους φίλους ή τους συγγενείς είναι ίσως η µόνη διαθέσιµη πηγή χρηµατοδότησης για µια νέα επιχείρηση. Τέτοια δάνεια µπορούν να αποκτηθούν γρήγορα, καθώς αυτός ο τύπος χρηµατοδότησης βασίζεται περισσότερο στις προσωπικές σχέσεις παρά στην οικονοµική ανάλυση. Παρόλα αυτά, οι φίλοι και οι συγγενείς που παρέχουν δάνεια σε επιχειρήσεις, µερικές φορές πιστεύουν ότι έχουν δικαίωµα να ανακατεύονται στη διοίκηση της επιχείρησης. Οι περίοδοι αναδουλειάς µπορούν επίσης να δυσκολέψουν τους δεσµούς της φιλίας. Αλλά αν οι φίλοι και οι συγγενείς είναι πράγµατι οι µοναδικές διαθέσιµες πηγές, ο επιχειρηµατίας δεν έχει εναλλακτική λύση. Για την ελαχιστοποίηση της πιθανότητας καταστροφής σηµαντικών προσωπικών σχέσεων, ωστόσο, ο επιχειρηµατίας θα πρέπει να προγραµµατίζει την πληρωµή αυτών των δανείων το συντοµότερο δυνατό. Επιπλέον, όλες οι συµφωνίες πρέπει να είναι γραπτές, καθώς οι αναµνήσεις τείνουν να θαµπώνουν την πάροδο του χρόνου. Είναι καλύτερα να ξεκαθαρίζονται οι προσδοκίες από την αρχή αντί να απογοητεύεται ή να θυµώνει κάποιος αργότερα Πώληση µετοχών Ένας άλλος τρόπος για την απόκτηση κεφαλαίου είναι η πώληση µετοχών σε εξωτερικούς ατοµικούς επενδυτές µέσω της ιδιωτικής τοποθέτησης ή της δηµόσιας εκποίησης. Ωστόσο, η ανεύρεση εξωτερικών µετόχων µπορεί να είναι δύσκολη όταν µία νέα επιχείρηση δεν είναι γνωστή και δεν έχει έτοιµη αγορά για τα χρεόγραφά της. Στις περισσότερες περιπτώσεις, µια επιχείρηση πρέπει να έχει κάποιο ιστορικό κερδοφορίας πριν µπορέσουν οι µετοχές της να πωληθούν µε επιτυχία. Το εάν είναι καλύτερη η συλλογή εξωτερικής χρηµατοδότησης ιδίου κεφαλαίου εξαρτάται από τις µακροπρόθεσµες προοπτικές της επιχείρησης. Εάν υπάρχει ευκαιρία για σηµαντική επέκταση σε συνεχόµενη βάση και εάν οι άλλες πηγές είναι ανεπαρκείς, ο ιδιοκτήτης µπορεί λογικά να αποφασίσει να εισάγει άλλους ιδιοκτήτες. Η ιδιοκτησία µέρους µιας µεγάλης επιχείρησης, µπορεί να είναι πιο επικερδής από την ιδιοκτησία του συνόλου µιας µικρότερης επιχείρησης. Σε αυτό το σηµείο πρέπει να αναφερθεί ότι ένας τρόπος πώλησης των κοινών µετοχών είναι µέσω της ιδιωτικής τοποθέτησης, στην οποία οι µετοχές µιας επιχείρησης πωλούνται σε επιλεγµένα άτοµα συνήθως υπαλλήλους της επιχείρησης, 31

32 γνωστούς του ιδιοκτήτη, σε άλλα µέλη της οικογένειας. Όταν µία πώληση µετοχών περιορίζεται στην ιδιωτική τοποθέτηση, ένας επιχειρηµατίας µπορεί να αποφύγει πολλές από τις απαιτήσεις των νόµων για τα χρεόγραφα. (Longencker et al., 2005) Προµηθευτές επιχειρήσεων Οι εταιρίες µε τις οποίες θα συνεργαστεί µία νέα επιχείρηση µπορούν να είναι βασικές πηγές κεφαλαίων για αποθέµατα και εξοπλισµό. Τόσο οι χονδρέµποροι και οι κατασκευαστές/ προµηθευτές εξοπλισµού µπορούν να παράσχουν εµπορική πίστωση ή δανεισµούς και χρηµατοδοτικές µισθώσεις παραγωγικού εξοπλισµού. Εµπορική πίστωση. Η παρατεταµένη πίστωση από προµηθευτές είναι πολύ σηµαντική για µία ίδρυση. Πράγµατι η εµπορική πίστωση είναι η πηγή βραχυπρόθεσµων δανείων που χρησιµοποιείται πιο ευρέως από τις µικροµεσαίες, οικογενειακές και µη, επιχειρήσεις. Η εµπορική πίστωση δεν είναι µεγάλη διάρκεια (30-90 µέρες συνήθως, αν και σήµερα λόγω κρίσης φτάνει και τους 6 µήνες) και στην ουσία πρόκειται για ένα ανασφάλιστο, ανοικτό λογαριασµό. Ο προµηθευτής πουλάει εµπόρευµα στην επιχείρηση αγοραστή. Τότε ο αγοραστής ανοίγει έναν πληρωτέο λογαριασµό στο ποσό της αγοράς. Το ποσό της διαθέσιµης εµπορικής πίστωσης για µια νέα επιχείρηση εξαρτάται από τον τύπο της επιχείρησης και την εµπιστοσύνη του προµηθευτή στην επιχείρηση. Σε κάποιες περιπτώσεις, π.χ. εποχιακών ειδών, οι χονδρέµποροι - διανοµείς συχνά παρέχουν επιχειρησιακό κεφάλαιο σε λιανέµπορους παραχωρώντας όρους παρατεταµένης πίστωσης επί των πωλήσεων που γίνονται στην αρχή της περιόδου. Οι λιανέµποροι, µε την σειρά τους, πουλούν στους πελάτες κατά τη διάρκεια της περιόδου και κάνουν το κυριότερο µέρος των πληρωµών τους στους χονδρέµπορους αφού έχουν πουλήσει και έχουν συλλέξει τα µετρητά για τα εποχιακά προϊόντα. Έτσι, ο λιανέµπορος λαµβάνει µετρητά από τις πωλήσεις πριν πληρώσει τον χονδρέµπορο. Πιο συχνά, ωστόσο, µια επιχείρηση πρέπει να πληρώσει τους προµηθευτές της πριν λάβει µετρητά από τους πελάτες. Πράγµατι, αυτό µπορεί να είναι σοβαρό πρόβληµα για πολλές µικροµεσαίες επιχειρήσεις που κάνουν πωλήσεις σε µεγάλες εταιρείες. άνεια και χρηµατοδοτικές µισθώσεις παραγωγικού εξοπλισµού. Μερικές µικροµεσαίες επιχειρήσεις χρησιµοποιούν εξοπλισµό ο οποίος αγοράζεται βάσει 32

33 εγκατάστασης µέσω ενός δανείου εξοπλισµού. Συνήθως απαιτείται προκαταβολή 25 έως 35 τοις εκατό και η περίοδος της σύµβασης κανονικά κυµαίνεται από τρία έως πέντε χρόνια. Ο κατασκευαστής ή προµηθευτής του εξοπλισµού τυπικά παρατείνει την πίστωση επί τη βάσει µιας σύµβασης πωλήσεων µε όρους (ή υποθήκη) για τον εξοπλισµό. Κατά τη διάρκεια της περιόδου δανεισµού, ο εξοπλισµός δε µπορεί να υπηρετήσει σαν ασφάλεια για άλλο δάνειο. Αντί για τον δανεισµό χρηµάτων από τους προµηθευτές για την αγορά εξοπλισµού, όλο και περισσότερες µικροµεσαίες επιχειρήσεις αρχίζουν να µισθώνουν εξοπλισµό, ειδικά υπολογιστές, φωτοαντιγραφικά µηχανήµατα και µηχανήµατα φαξ. Οι µισθώσεις τυπικά διαρκούν από 36 έως 60 µήνες και καλύπτουν το 100 τοις εκατό του κόστους του ενεργητικού που εκµισθώνεται, µε ένα σταθερό επιτόκιο να συµπεριλαµβάνεται στις πληρωµές της µίσθωσης. Ωστόσο, οι κατασκευαστές υπολογιστών και βιοµηχανικών µηχανηµάτων, στενά συνεργαζόµενοι µε τις τράπεζες και τις εταιρείες χρηµατοδότησης, γενικά είναι δεκτικοί στην παροχή πακέτων µίσθωσης για τις συγκεκριµένες ανάγκες των πελατών. Έχει υπολογιστεί ότι το 80 τοις εκατό όλων των επιχειρήσεων µισθώνουν µέρος ή και ολόκληρο τον επαγγελµατικό τους εξοπλισµό. Υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι για την αυξανόµενη δηµοτικότητα της µίσθωσης: (1) τα µετρητά της επιχείρησης παραµένουν ελεύθερα για άλλους σκοπούς, (2) τα πιστωτικά όρια µπορούν να χρησιµοποιηθούν για άλλους σκοπούς και (3) η µίσθωση παρέχει προστασία έναντι του πεπαλαιωµένου εξοπλισµού. Ενώ η µίσθωση είναι σίγουρα µια επιλογή προς εξέταση για την χρηµατοδότηση της απόκτησης του απαιτούµενου εξοπλισµού, ένας επιχειρηµατίας δεν πρέπει απλά να υποθέτει ότι η µίσθωση είναι πάντα η σωστή απόφαση. Μόνο µε την προσεκτική σύγκριση του επιτοκίου που χρεώνεται για ένα δάνειο µε το κόστος της µίσθωσης, τις φορολογικές συνέπειες της µίσθωσης έναντι του δανεισµού και της σηµασίας του παράγοντα του πεπαλαιωµένου µπορεί ένας ιδιοκτήτης να λάβει την σωστή απόφαση. Επίσης, ο ιδιοκτήτης πρέπει να είναι προσεκτικός στις συµβάσεις για τόσο εξοπλισµό που καθίσταται δύσκολη η ανταπόκριση στις πληρωµές δόσεων ή µίσθωσης. (Longencker et al., 2005) 33

34 Εµπορικές τράπεζες Οι εµπορικές τράπεζες είναι οι πρώτοι χορηγοί χρεωστικού κεφαλαίου στις µικροµεσαίες επιχειρήσεις. Αν και οι τράπεζες συνήθως περιορίζουν το δάνειο στις ανάγκες του κεφαλαίου κίνησης των καθιερωµένων επιχειρήσεων, κάποιο µέρος του αρχικού κεφαλαίου προέρχεται από αυτήν την πηγή. Υπάρχουν τρία είδη επιχειρησιακών δανείων που παρέχουν οι τραπεζίτες µέσω πιστωτικών ορίων, µεσοπρόθεσµων δανείων και υποθηκών. Πιστωτικά όρια. Το πιστωτικό όριο είναι µια ανεπίσηµη συµφωνία µεταξύ του δανειζόµενου και της τράπεζας σχετικά µε το µέγιστο ποσό πίστωσης που θα παρέχει η τράπεζα στο δανειζόµενο σε κάποια στιγµή. Εν τούτοις, µε αυτό το είδος συµφωνίας, η τράπεζα δεν έχει νοµική υποχρέωση να παρέχει το συµφωνηµένο κεφάλαιο. Μια παρόµοια συµφωνία που δεσµεύει νοµικά την τράπεζα είναι η συµφωνία της επιστροφικής ή ανανεούµενης πίστωσης. Ο επιχειρηµατίας θα πρέπει να καθορίζει ένα πιστωτικό όριο πριν την πραγµατική ανάγκη επειδή οι τράπεζες παρατείνουν την πίστωση µόνο σε περιπτώσεις για τις οποίες είναι καλά ενηµερωµένες. Γι' αυτό λοιπόν είναι ουσιαστικά αδύνατη η απόκτηση ενός δανείου µε βάση τον ενθουσιασµό της στιγµής. Μεσοπρόθεσµα άνεια. εδοµένων συγκεκριµένων περιπτώσεων, οι τράπεζες θα δανείσουν χρήµατα για µια περίοδο πέντε έως δέκα ετών. Συνήθως αυτά τα µεσοπρόθεσµα δάνεια χρησιµοποιούνται για να χρηµατοδοτήσουν εξοπλισµό που έχει µια οικονοµικά χρήσιµη διάρκεια ζωής αντίστοιχη µε την ηµεροµηνία λήξης του δανείου. Μια και τα οικονοµικά οφέλη µιας τέτοιας επένδυσης παρατείνονται πέραν του ενός έτους, η τράπεζα διατίθεται να δανείσει µε όρους που συµφωνούν περισσότερο µε τις ταµειακές ροές που λαµβάνονται από την επένδυση. Για παράδειγµα, θα ήταν λάθος ο βραχυπρόθεσµος δανεισµός, όπως για έξι µήνες, όταν τα χρήµατα χρησιµοποιούνται για να αγοραστεί εξοπλισµός που θα χρησιµοποιηθεί για πέντε χρόνια. Η αποτυχία να ταιριάξουν οι όροι πληρωµής του δανείου µε τις αναµενόµενες εισροές µετρητών από την επένδυση είναι µια συχνή αιτία οικονοµικών προβληµάτων σε πολλές µικροµεσαίες επιχειρήσεις. Η σηµασία του συγχρονισµού των ταµειακών εισροών µε τις ταµειακές εκροές κατά τη δόµηση των όρων ενός δανείου δεν µπορεί να λάβει υπερβολική έµφαση. 34

35 Υποθήκες. Οι υποθήκες, οι οποίες αποτελούν µακροπρόθεσµη πηγή δανειακού κεφαλαίου είναι δύο ειδών: ενεχυρίαση επί κινητής ή προσωπικής περιουσίας και υποθήκη επί ακίνητης περιουσίας. Η ενεχυρίαση επί κινητής ή προσωπικής περιουσίας είναι ένα δάνειο για το οποίο συγκεκριµένα στοιχεία της απογραφής ή άλλης κινητής περιουσίας χρησιµεύουν ως πρόσθετη ασφάλεια. Ο δανειζόµενος κατέχει τον τίτλο της ιδιοκτησίας αλλά δε µπορεί να τον πουλήσει χωρίς την συγκατάθεση του τραπεζίτη. Η υποθήκη ακίνητης περιουσίας είναι ένα δάνειο για το οποίο το ακίνητο, όπως η γη ή το κτίριο, παρέχει πρόσθετη ασφάλεια. Τυπικά, αυτές οι υποθήκες παρατείνονται πάνω από 25 ή 30 χρόνια Λόγοι ενίσχυσης οικογενειακών επιχειρήσεων Η ελληνική και η Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και πιο ενεργές στην χρηµατοδότηση των οικογενειακών επιχειρήσεων. Η φύση της χρηµατοδότησης ποικίλει, αλλά κάθε πρόγραµµα γενικά προσαρµόζεται για την αύξηση των άλλων πηγών χρηµατοδότησης. Την τελευταία δεκαετία έχουν λάβει χώρα σηµαντικές κυβερνητικές προσπάθειες προς την κατεύθυνση της τόνωσης της επιχειρηµατικότητας και ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων. Σε µια προσπάθεια δεκαετίας έχουν εκταµιευθεί σηµαντικά ποσά για την άµεση υποστήριξη επιχειρήσεων ή για την υποστήριξη διαρθρωτικών αλλαγών, ώστε να υποστηριχθούν έµµεσα κλάδοι και δραστηριότητες. Αποτέλεσµα αυτής της διαδικασίας είναι να γίνουν κοινό κτήµα για το σύνολο των Ελλήνων οι όροι Μικροµεσαία Επιχείρηση, Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, Επιχειρηµατικότητα, Ανταγωνιστικότητα Ιδιαίτερη βαρύτητα όµως πρέπει να δοθεί στην Οικογενειακή Επιχείρηση η οποία παραµένει ένα αόριστο και δυσνόητο µόρφωµα για όσους χαράσσουν εθνική και περιφερειακή πολιτική. Οι επιχειρήσεις που ελέγχονται από οικογένειες αποτελούν την πλειοψηφία στον επιχειρηµατικό στίβο και έχουν κάποιες ιδιαιτερότητες, ειδικά σε ότι αφορά την επιχειρηµατική στρατηγική τους. Στις τάξεις τους περιλαµβάνονται και επιχειρήσεις οι οποίες θα διαπρέψουν οικονοµικά στο µέσο και απώτερο µέλλον. Εποµένως η υποστήριξη οικογενειακών επιχειρήσεων, εντός του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, θα µπορούσε να θεωρηθεί ως εξασφάλιση της µελλοντικής ανάπτυξης του τόπου µας.(πετράκης, 1996) 35