Το διαδικτυακό έγκλημα- Χαρακτηριστικά γνωρίσματα (Μέρος Ι) 1

Transcript

1 Το διαδικτυακό έγκλημα- Χαρακτηριστικά γνωρίσματα (Μέρος Ι) 1 του Ηλία Α. Στεφάνου, Δικηγόρου Το έγκλημα στον διαδίκτυο ή όπως αλλιώς είναι ευρέως γνωστό το έγκλημα στον Κυβερνοχώρο (cyber crime) είναι το αδίκημα του μέλλοντος και συμπεριλαμβάνει όλες τις παράνομες, ανήθικες ή χωρίς νόμιμη εξουσιοδότηση ενέργειες που αφορούν την παρέμβαση στην επεξεργασία ή τη μεταφορά ψηφιακών δεδομένων σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Τα διαδικτυακά εγκλήματα δεν έχουν «πατρίδα». Μπορούν να διαπραχθούν με εύκολο τρόπο λόγω της εξειδικευμένης γνώσης του παραβάτη και της ευχέρειας που του παρέχεται στο διαδικτυακό περιβάλλον. Οι δράστες χωρίς να έχουν εξειδικευμένες γνώσεις, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα συστήματα πληροφορικής ανύποπτων πολιτών καθώς και τις τεχνικές γνώσεις άλλων ειδικευμένων συνεργατών σε περισσότερες από μία δικαιοδοσίες για να καλύψουν τα ίχνη τους από τις διωκτικές αρχές. Η τέλεση του διαδικτυακού εγκλήματος διαπράττεται σε ελάχιστο χρόνο καθιστώντας από την μια το θύμα ανήμπορο να αντιδράσει και από την άλλη τις διωκτικές αρχές ανήμπορες να το αντιμετωπίσουν. Πολύ συχνά, οι διωκτικές αρχές βρίσκουν δυσκολία στον καθορισμό της γεωγραφικής θέσης της διαδικτυακής εγκληματικής πράξης λόγω της ψηφιακής φύσης του αδικήματος καθώς και λόγω της εξειδικευμένης φύσης των εμπλεκόμενων εγκληματικών δικτύων. 1 Την επόμενη εβδομάδα θα ακολουθήσει η ανάλυση των αδικημάτων που προβλέπονται στη σχετική νομοθεσία.

2 Ένα άλλο πρόβλημα στην πάταξη αυτής της ιδιόμορφης εγκληματικότητας είναι και ο περιορισμένος αριθμός των εγκλημάτων που καταγγέλλονται στην αστυνομία, καθώς, από τη μία, οι πολίτες δεν αντιλαμβάνονται ότι είναι θύματα απάτης και από την άλλη, οι διάφορες επιχειρήσεις είναι διστακτικές να δημοσιεύσουν ανοικτά την θυματοποίηση τους και συνεπώς να παραδεχτούν την αδυναμία των συστημάτων ασφάλειας τους. Στο κυπριακή νομοθεσία, ο βασικός νόμος που σκοπεί στην πάταξη των διαδικτυακών και ηλεκτρονικών αδικημάτων είναι ο Ν.22(ΙΙΙ)/2004. Συντάσσοντας τον, οι νομοθέτες βασίστηκαν σημαντικά στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά του Εγκλήματος μέσω Διαδικτύου, που υπογράφηκε στις 23 Νοεμβρίου 2001 από τους Υπουργούς Εξωτερικών των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης στη Βουδαπέστη. Για να στοχειοθετηθούν τα αδικήματα που προβλέπονται στη σχετική νοπμοθεσία απαιτείται ο δράστη ενα έχει «πρόθεση» να τελέση το αδίκημα και να ενεργεί «χωρίς δικάιωμα». Ο καθορισμός του ακριβούς νοήματος της έννοιας της «πρόθεσης» αφήνεται από την Σύμβαση του 2001 στην κάθε χώρα, ενώ η έννοια της φράσης «χωρίς δικαίωμα» αναφέρεται σε (α) ενέργειες που έγιναν χωρίς νομική, πολιτική, διοικητική, δικαστική εξουσιοδότηση, ή (β) ενέργειες που δεν τυγχάνουν οποιασδήποτε νομικής υπεράσπισης, δικαιολογίας, αιτιολογίας ή σχετικής αρχής σύμφωνα με τον Κυπριακό νόμο. Έτσι δεν ποινικοποιούνται: (α) Ενέργειες που ληφθήκαν κατόπιν νόμιμης κυβερνητικής εξουσιοδότησης (π.χ. για την προστασία της εθνικής ασφάλειας ή για τη διερεύνηση ενός εγκλήματος), (β) Κοινές εμπορικές δραστηριότητες εγγενείς στο σχεδιασμό των δικτύων, (γ) Οποιαδήποτε πράξη εξουσιοδοτημένη από τον ιδιοκτήτη ή άλλο δικαιούχο του επηρεαζόμενου υπολογιστή ή συστήματος πληροφορικής. 2

3 Συσκευές δοκιμής («συσκευές ξεκλειδώματος») και συσκευές ανάλυσης δικτύου που σχεδιάστηκαν από τις βιομηχανίες για τον έλεγχο της αξιοπιστίας των τεχνικών προϊόντων ή για τον έλεγχο των συστημάτων ασφαλείας, θεωρούνται ότι παράγονται για νόμιμους σκοπούς. Η έννοια του διαδικτυακού εγκλήματος περιλαμβάνει: 1. την εγκληματική δραστηριότητα που από ανέκαθεν αποτελούσε το επίκεντρο της ενασχόλησης του κοινού ποινικού δικαίου, η οποία όμως διαπράττεται μέσω του διαδικτύου καθώς και μέσω συστημάτων πληροφορικής. Τέτοια είναι τα αδικήματα της απάτης και της εξασφάλισης χρημάτων με ψευδείς παραστάσεις, 2. τα «γνήσια εγκλήματα κυβερνοχώρου», που αποτελούν τις καταχρήσεις, οι οποίες πηγάζουν από την, κατά τα άλλα, νόμιμη χρήση του διαδικτύου, καθώς και των συστημάτων πληροφορικής, όπως π.χ. η διαβίβαση πορνογραφικού ή ρατσιστικού υλικού στο διαδίκτυο. Ανάλυση των επί μέρους αδικημάτων θα γίνει στην επόμενη δημοσίευση Αδικήματα κατά της εμπιστευτικότητας, ακεραιότητας και διαθεσιμότητας των δεδομένων 2 και συστημάτων υπολογιστών 3 (άρθρα 4 μέχρι 8 του Ν.22(ΙΙΙ)/2004). α) Παράνομη Πρόσβαση (άρθρο 4 Ν.22(ΙΙΙ)/2004) Όποιος με πρόθεση και χωρίς δικαίωμα αποκτά πρόσβαση στο σύνολο ή μέρος συστήματος ηλεκτρονικών υπολογιστών, παραβιάζοντας τα μέτρα 2 Δεδομένα: κάθε αναπαράσταση γεγονότων, πληροφοριών ή εννοιών με μορφή κατάλληλη για επεξεργασία σε σύστημα υπολογιστή και συμπεριλαμβάνει πρόγραμμα κατάλληλο να προκαλέσει σ ένα σύστημα υπολογιστή την εκτέλεση μιας λειτουργίας. 3 Σύστημα Υπολογιστή: συσκευή ή ομάδα συσκευών που είναι εσωτερικά συνδεδεμένες μεταξύ τους ή συνδεδεμένες συσκευές, οι οποίες επεξεργάζονται αυτόματα δεδομένα, με τη χρήση προγράμματος. 3

4 ασφάλειας διαπράττει αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη ή/και με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 20,000ΛΚ. Η διάταξη αυτή περιλαμβάνει την πρόσβαση στο σύνολο ή μέρος ενός συστήματος υπολογιστή (τεχνικό, εξαρτήματα, αποθηκευμένα δεδομένα, και δεδομένα τα οποία αποτελούν μέρος της αλυσίδας επικοινωνίας). Η ενέργεια αυτή ποινικοποιείται λόγω της ανάγκης για προστασία των αναγκών των οργανισμών και των ιδιωτών να χειρίζονται και να ελέγχουν τα συστήματα τους. Τέτοιες παρεμβάσεις μπορούν να δώσουν πρόσβαση σε εμπιστευτικές πληροφορίες και μυστικά και να ενθαρρύνουν τους εισβολείς να διαπράξουν περαιτέρω και πιο παράτολμα ηλεκτρονικά αδικήματα. Η διάταξη δεν περιλαμβάνει την απλή αποστολή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή αρχείου καθώς δεν υπάρχει πρόσβαση σε άλλο σύστημα υπολογιστή μέσω δημόσιου τηλεπικοινωνιακού δικτύου ή εσωτερικού δικτύου. β) Παράνομη Παρέμβαση 4 (άρθρο 5 Ν.22(ΙΙΙ)/2004) Όποιος με πρόθεση και χωρίς δικαίωμα παρεμβαίνει 5 με τεχνικά μέσα 6 σε δεδομένα ηλεκτρονικού υπολογιστή τα οποία δεν εκπέμπονται δημόσια 7 από, προς ή μέσα σ ένα σύστημα ηλεκτρονικού υπολογιστή, διαπράττει αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη ή/και με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 20,000ΛΚ. Υπό αυτή την έννοια δεδομένα ηλεκτρονικού υπολογιστή περιλαμβάνουν και τα δεδομένα που είναι 4 Στοχεύει στην προστασία του δικαιώματος της ιδιωτικότητας της διαβίβασης δεδομένων. 5 Παρέμβαση σημαίνει την ακοή, ηχογράφηση, επιτήρηση, παρακολούθηση του περιεχομένου των επικοινωνιών, στην απόκτηση του περιεχομένου των δεδομένων είτε άμεσα, μέσω της πρόσβασης και χρήσης ηλεκτρονικού συστήματος, είτε έμμεσα, μέσω της χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών οπτικοακουστικής παρακολούθησης. 6 Περιλαμβάνουν τεχνικές συσκευές τοποθετημένες σε καλώδια αναμετάδοσης καθώς και συσκευές συλλογής και ηχογράφησης ασύρματης τηλεπικοινωνίας καθώς και τη χρήση λογισμικών και κωδικών. 7 Αφορά την φύση της επικοινωνίας και όχι την φύση των δεδομένων. 4

5 αποθηκευμένα ή μεταδίδονται με ηλεκτρονικό ή μαγνητικό 8 ή άλλο τρόπο από σύστημα ηλεκτρονικού υπολογιστή που μεταφέρει τέτοια δεδομένα. γ) Επέμβαση σε Δεδομένα 9 ( άρθρο 6 Ν.22(ΙΙΙ)/2004) Όποιος με πρόθεση και χωρίς δικαίωμα καταστρέφει 10, διαγράφει 11, μεταβάλλει 12 ή αποκρύπτει 13 δεδομένα ηλεκτρονικού υπολογιστή, διαπράττει αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη ή/και με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 20,000ΛΚ. δ) Επέμβαση σε Ηλεκτρονικό Υπολογιστή 14 (άρθρο 7 Ν.22(ΙΙΙ)/2004) Όποιος με πρόθεση και χωρίς δικαίωμα προκαλεί σοβαρή 15 παρεμπόδιση της λειτουργίας ενός συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, μέσω εισαγωγής, μεταφοράς, καταστροφής, διαγραφής, μεταβολής, προσθήκης, απόκρυψης δεδομένων ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι ένοχος αδικήματος που τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη ή/και με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 20,000ΛΚ. 8 Οι ηλεκτρομαγνητικές μεταδόσεις δεν θεωρούνται δεδομένα σύμφωνα με την ΣΣΕΕΔ 2001 αλλά καθώς μεταδίδονται από ηλεκτρονικό υπολογιστή κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του μπορούν να αναπαραχθούν σε δεδομένα. 9 Στοχεύει στην προστασία της ακεραιότητας και της σωστής λειτουργίας ή χρήσης αποθηκευμένων δεδομένων ή προγραμμάτων. 10 Συσχετίζεται με την αρνητική μεταβολή της ακεραιότητας του περιεχομένου των πληροφοριών, των δεδομένων και των προγραμμάτων. 11 Όπως την καταστροφή ενός υλικού αντικειμένου, την καταστροφή του σε σημείο που να μην αναγνωρίζεται. 12 Η μεταλλαγή υπαρχουσών δεδομένων, π.χ. με την εισαγωγή κακόβουλων κωδικών, υιών, και διεισδυτικών προγραμμάτων (Trojan horses). 13 Οποιαδήποτε πράξη που εμποδίζει ή τερματίζει την διαθεσιμότητα των δεδομένων στο άτομο που έχει πρόσβαση στον υπολογιστή ή σε αυτά. 14 Στοχεύει στην ποινικοποίηση της εκ προθέσεως εμπόδισης της νόμιμου χρήσης των ηλεκτρονικών συστημάτων συμπεριλαμβανομένου και των τηλεπικοινωνιακών δυνατοτήτων με τη χρήση ή με την επιρροή δεδομένων. 15 Έτσι, η αποστολή γενικού ηλεκτρονικού γράμματος για εμπορικούς ή άλλους σκοπούς, μπορεί να προκαλεί δυσφορία στον αποδέκτη αλλά δεν ικανοποιεί το παρών άρθρο εκτός και αν είναι ηθελημένη και προκαλεί σοβαρή παρεμπόδιση. 5

6 ε) Κατάχρηση Επινοήσεων (άρθρο 8 Ν.22(ΙΙΙ)/2004) Απαγορεύεται η με πρόθεση και χωρίς δικαίωμα κατοχή, παραγωγή, πώληση, προμήθευση προς χρήση, εισαγωγή, διανομή 16 ή με άλλο τρόπο διάθεση 17 : α) μιας συσκευής συμπεριλαμβανομένου προγράμματος υπολογιστή 18 που έχει σχεδιαστεί ή προσαρμοστεί πρωτίστως με σκοπό τη διάπραξη οποιουδήποτε από τα άνωθεν αδικήματα, ή β) κλειδάριθμου ηλεκτρονικού υπολογιστή, κωδικού πρόσβασης ή παρόμοια δεδομένα με τα οποία ολόκληρο ή μέρος συστήματος υπολογιστή γίνεται πρόσβαση με σκοπό να χρησιμοποιηθεί για τη διάπραξη οποιοδήποτε από τα άνωθεν αδικήματα. Όποιος ενεργεί σύμφωνα με τα πιο πάνω είναι ένοχος αδικήματος που τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη ή/και με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 20,000ΛΚ Αδικήματα σχετιζόμενα με υπολογιστές: Αυτά δεν είναι γνήσια εγκλήματα κυβερνοχώρου αλλά εγκλήματα που συχνά διαπράττονται μέσω της χρήσης ενός ηλεκτρονικού συστήματος. α) Πλαστογραφία σχετιζόμενη με ηλεκτρονικό υπολογιστή 19 Όποιος με πρόθεση και χωρίς δικαίωμα και με σκοπό τη καταδολίευση εισαγάγει 20, μεταβάλλει 21, διαγράφει ή αποκρύπτει 22 δεδομένα ηλεκτρονικού υπολογιστή με τρόπον ώστε μη αυθεντικά δεδομένα που 16 Αφορά την ενεργητική πράξη της προώθησης δεδομένων σε άλλα άτομα. 17 Αφορά την τοποθέτηση ενεργών συσκευών για χρήση από άλλα άτομα. 18 Αφορά τα προγράμματα αυτά τα οποία είναι σχεδιασμένα να μεταβάλλουν ή ακόμη και να καταστρέφουν ή και να επεμβαίνουν με τη λειτουργία των συστημάτων, όπως οι ηλεκτρονικοί υιοί, ή προγράμματα που είναι σχεδιασμένα ή διαμορφωμένα έτσι ώστε να πετυχαίνουν πρόσβαση σε ηλεκτρονικά συστήματα. Ως εκ τούτου δεν απαγορεύονται συσκευές διπλής χρήσεως οι οποίες δεν είναι σχεδιασμένες αποκλειστικά ή συγκεκριμένα για την διάπραξη τέτοιων αδικημάτων. 19 Αποσκοπεί στην συμπλήρωση των κενών στο ποινικό δίκιο αναφορικά με την παραδοσιακή έννοια της πλαστογραφίας, η οποία απαιτεί την οπτική αναγνωσιμότητα των δηλώσεων ή διακυρήξεων που βρίσκονται σε ένα έγγραφο, καθώς δεν εφαρμόζεται σε ηλεκτρονικά αποθηκευμένα δεδομένα. 20 Η δημιουργία ενός μη αυθεντικού εγγράφου μπορεί να γίνει είτε με ορθά ή λανθασμένα δεδομένα. 21 Συμπεριλαμβάνει μετατροπές, μεταβολές, μερικές αλλαγές. 22 Εδώ έχει το νόημα της κατακράτησης και της απόκρυψης δεδομένων. 6

7 δημιουργούνται ως αποτέλεσμα των πιο πάνω παρεμβάσεων να παρουσιάζονται ή να χρησιμοποιούνται για νόμιμους σκοπούς σαν να ήταν αυθεντικά, ανεξάρτητα από το αν τα δεδομένα είναι άμεσα αναγνώσιμα και κατανοητά, διαπράττει αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει πέντε έτη ή/και με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 20,000ΛΚ. β) Απάτη σχετιζόμενη με ηλεκτρονικό υπολογιστή 23 Όποιος με πρόθεση και χωρίς δικαίωμα και με σκοπό την καταδολίευση προκαλεί απώλεια στην περιουσία 24 άλλου προσώπου με: α) Εισαγωγή, τροποποίηση, διαγραφή ή απόκρυψη δεδομένων ηλεκτρονικού υπολογιστή, ή β) Επέμβαση στη λειτουργία ενός συστήματος υπολογιστή 25 με σκοπό να επιφέρει χωρίς δικαίωμα οικονομικό όφελος στον εαυτό του ή σε άλλο πρόσωπο, διαπράττει αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη ή/και με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 20,000ΛΚ Αδικήματα σχετιζόμενα με το περιεχόμενο: Όποιος με πρόθεση και χωρίς δικαίωμα α) Παράγει παιδική πορνογραφία με σκοπό 26 τη διανομή της δια μέσου συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστή β) Προσφέρει 27, παρέχει πληροφορίες ως προς τον τρόπο που μπορεί να καταστεί διαθέσιμη ή καθιστά διαθέσιμη 28 παιδική πορνογραφία μέσω συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστή 23 Αποσκοπεί στην ποινικοποίηση οποιασδήποτε ανάρμοστης διαχείρισης κατά την επεξεργασία δεδομένων με σκοπό την παράνομη μεταβίβαση περιουσίας. 24 Συμπεριλαμβάνει την απώλεια χρημάτων, υλικών και άϋλων αγαθών οικονομικής αξίας. 25 Συμπεριλαμβάνει ενέργειες όπως την χρήση μηχανικών συσκευών, ενέργειες απόκρυψης τυπωμένων αρχείων και ενέργειες που επηρεάζουν την φύλαξη η την ροή των δεδομένων ή τη σειρά με την οποία λειτουργούν τα προγράμματα. 26 Η παραγωγή παιδικής πορνογραφίας για τον ίδιο δεν είναι αδίκημα. 27 Συμπεριλαμβάνει και την πρόκληση άλλων στην απόκτηση παιδικής πορνογραφίας. 28 Συμπεριλαμβάνει και την τοποθέτηση παιδικής πορνογραφίας στο διαδίκτυο για χρήση άλλων, π.χ. με τη δημιουργία ιστοσελίδων παιδικής πορνογραφίας. 7

8 γ) Διανέμει 29 ή διαβιβάζει (εκπέμπει) 30 παιδική πορνογραφία δια μέσου συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστή δ) Προάγει 31 παιδική πορνογραφία μέσω συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστή για τον ίδιο ή για άλλο ε) Κατέχει 32 παιδική πορνογραφία σε σύστημα ηλεκτρονικού υπολογιστή ή σε μέσο αποθήκευσης δεδομένων ηλεκτρονικού υπολογιστή διαπράττει αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα δέκα έτη ή/και με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 25,000ΛΚ. Η παιδική πορνογραφία και οι διαδικτυακές επικοινωνίες, όπως είναι η ανταλλαγή ιδεών, φαντασιών και συμβουλών μεταξύ παιδεραστών, θεωρείται ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη, ενθάρρυνση και διευκόλυνση των σεξουαλικών αδικημάτων κατά των παιδιών. 33 Το κεφάλαιο αυτό του νόμου αποσκοπεί στην προστασία δύο διαφορετικών εννόμων συμφερόντων. Πρώτα και κύρια, στοχεύει στην προστασία αυτών καθ εαυτών των παιδιών που λαμβάνουν μέρος στη σεξουαλική κακοποίηση. Παράλληλα, παρέχεται προστασία και έναντι συμπεριφορών, οι οποίες αν και δεν προκαλούν κατ ανάγκη κακό σε συγκεκριμένο παιδί (όπως παρακολούθηση ρεαλιστικών εικόνων ανηλίκων, 3d animation), μπορούν παραταύτα να συνιστούν την αιτία και ή να ενθαρρύνουν την αποπλάνηση παιδιών και τη συμμετοχή τους σε τέτοιες παράνομες δραστηριότητες. Η παιδική πορνογραφία συμπεριλαμβάνει πορνογραφικό υλικό που οπτικώς αναπαριστά: 29 Η ενεργή διανομή του υλικού. 30 Περιλαμβάνει την απλή αποστολή παιδικής πορνογραφίας μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος σε άλλο άτομο. 31 Στη ΣΣΕΕΔ 2001 αντί για τη λέξη «προάγει» χρησιμοποιείται η λέξη «εξασφαλίσει», η οποία έχει την έννοια της ενεργούς απόκτησης παιδικής πορνογραφίας π.χ. αντιγραφή δεδομένων από το διαδίκτυο ή άλλο υπολογιστή. 32 Σε ηλεκτρονικό σύστημα ή μέσω αποθήκευσης όπως δισκέτα ή ψηφιακό δίσκο. 33 Explanatory Report to the Convention on Cybercrime, παρ.91 επ και αγγλική απόφαση R. v. Oliver and others [2003] 2 Cr.App.R. (S) 15 στη σελίδα 65. 8

9 α)ανήλικο πρόσωπο να εμπλέκεται σε σαφώς σεξουαλική συμπεριφορά, ή β) πρόσωπο που παριστάνει ανήλικο να εμπλέκεται σε σαφώς σεξουαλική συμπεριφορά, ή γ) ρεαλιστικές εικόνες που παριστάνουν ανήλικο να εμπλέκεται σε σαφώς σεξουαλική συμπεριφορά. 34 Η έννοια της «σαφούς σεξουαλικής συμπεριφοράς» περιλαμβάνει τη συνουσία μεταξύ ανηλίκων ή ανήλικου και ενήλικου του ιδίου ή αντιθέτου φύλου, κτηνοβασία, αυνανισμό, σαδιστική ή μαζοχιστική συμπεριφορά στα πλαίσια σεξουαλικής πράξης. O νόμος 22(III)/2004 δεν συμπεριλαμβάνει ρητώς στον ορισμό της «σαφούς σεξουαλικής συμπεριφοράς» την προκλητική επίδειξη των γεννητικών οργάνων ή της ηβικής περιοχής ανηλίκου, παρόλο που κάτι τέτοιο προνοείτε στην παράγραφο 100 του Επεξηγηματικού Κειμένου της ΣΣΕΕΔ Αυτό δε σημαίνει και ότι ο νόμος αποκλείει τη συμπερίληψη και αυτής της συμπεριφοράς. Αυτό εξαρτάται κύρια από τα γεγονότα της κάθε υπόθεσης και κυρίως από τον τρόπο λήψης της φωτογραφίας, δηλαδή αν το περιεχόμενο της είχε σκοπεύει να διεγείρει σεξουαλικά ένστικτα. Επιπλέον, υλικό το οποίο είναι καλλιτεχνικού, ιατρικού, επιστημονικού ή παρόμοιου χαρακτήρα δεν θεωρείται πορνογραφικό. Η αγγλική νομολογία είναι καθοδηγητική για την ερμηνεία, τον τρόπο σύνταξης του κατηγορητηρίου και τις ποινές που μπορούν να επιβληθούν σε τέτοιου είδους αδικήματα. Η αγγλική νομολογία έχει υιοθετηθεί από το Ανώτατο Δικαστήριο στην ποινική Υπόθεση 258/06 μεταξύ Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας ν. Aram Makamian, ημερομηνίας 19/7/2007, ως χρήσιμη για τα κυπριακά δικαστήρια με τις ανάλογες προσαρμογές στις ανάγκες της κάθε υπόθεσης. 34 Περιλαμβάνει φωτογραφίες οι οποίες έχουν αλλαχθεί, όπως διαμορφωμένες φωτογραφίες φυσικών προσώπων ή εικόνες παιδιών που δημιουργούνται εκ του μηδενός από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. 9

10 Από την αγγλική απόφαση R. v. Oliver[2003] 2 Cr.App.R. (S) 15 μπορεί να αντληθούν τα εξής ενδιαφέροντα στοιχεία: 1. είναι πολύ χρήσιμο για το πρωτόδικο Δικαστήριο να βλέπει το ίδιο τις φωτογραφίες που αποτελούν το παιδικό πορνογραφικό υλικό, εκτός και αν υπάρχει συμφωνημένη περιγραφή του υλικού που εντοπίστηκε. Η μικρή ηλικία των παιδιών οδηγεί στην επιβολή αυστηρότερης ποινής, αν και μπορεί να υποστηριχτεί ότι στα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να αφήνονται μεγαλύτερα ψυχολογικά και σωματικά τραύματα. 2. Καθοριστικοί παράγοντες της σοβαρότητας της κάθε υπόθεσης είναι η φύση της παιδικής πορνογραφίας και το μέγεθος της συμμετοχής του κατηγορούμενου στην αρχική εκμετάλλευση. 3. Δημιουργούνται 5 διαφορετικά επίπεδα παιδικής πορνογραφίας με βάση το περιεχόμενο: Επίπεδο 1: Παραστάσεις με ερωτικές επιδείξεις παιδιών χωρίς σεξουαλική ενέργεια Επίπεδο 2: Σεξουαλική ενέργεια μεταξύ ανηλίκων παιδιών ή αυτοϊκανοποίηση παιδιού Επίπεδο 3: Σεξουαλική ενέργεια χωρίς συνουσία (non penetrative sexual activity) μεταξύ ανηλίκων και ενηλίκων Επίπεδο 4: Σεξουαλική πράξη που περιλαμβάνει συνουσία μεταξύ ανηλίκων και ενηλίκων Επίπεδο 5: Σαδομαζοχισμός και κτηνοβασία 4. Με βάση τα πιο πάνω επίπεδα, αντίστοιχα είναι και τα όρια της ποινής μέσα στα οποία αναμένεται να κινηθεί ένα Δικαστήριο κατά την επιμέτρηση της ποινής. Τα πιο κάτω όρια, που αποτελούν μόνο καθοδήγηση για τα κατώτερα δικαστήρια, αφορούν υποθέσεις όπου ο κατηγορούμενος δεν παραδέχτηκε ενοχή ενώπιον δικαστηρίου και είναι λευκού ποινικού μητρώου Έτσι: 10

11 Πρόστιμο επιβάλλεται όταν: α. η κατοχή της παιδικής πορνογραφίας είναι μόνο για δική του χρήση και δεν υπάρχει οποιαδήποτε διακίνηση του υλικού και β. είτε το υλικό αποτελείτο από ρεαλιστικές εικόνες ανηλίκων παίδων και έτσι δεν υπήρχε σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων είτε το υλικό αποτελούσε μικρός αριθμός φωτογραφιών του επιπέδου 1, δηλαδή ερωτικές επιδείξεις παιδιών χωρίς σεξουαλική πράξη Κοινοτική εργασία επιβάλλεται όταν: α. κατοχή αφορά μεγάλο αριθμό φωτογραφιών επιπέδου 1, δηλαδή ερωτικές επιδείξεις παιδιών χωρίς σεξουαλική πράξη, ή μικρό αριθμό φωτογραφιών επιπέδου 2, δηλαδή Σεξουαλικές ενέργειες μεταξύ ανηλίκων παιδιών ή αυτοϊκανοποίηση παιδιού, και β. το υλικό δεν έχει διακινηθεί ή επιδειχθεί σε άλλο πρόσωπο Φυλάκιση γενικά θα πρέπει να επιβάλλεται όταν: α. έχει επιδειχθεί ή διακινηθεί σε άλλα πρόσωπα ή β. σε περίπτωση κατοχής μεγάλου αριθμού παιδικής πορνογραφίας επιπέδου 2, δηλαδή Σεξουαλικές ενέργειες μεταξύ ανηλίκων παιδιών ή αυτοϊκανοποίηση παιδιού, ή μικρού αριθμού επιπέδου 3 και πάνω. Φυλάκιση μέχρι και 6 μήνες (με μέγιστη ποινή τα 5 χρόνια) είναι γενικά επαρκής όταν: α. ο κατηγορούμενος κατέχει μεγάλο αριθμό παιδικής πορνογραφίας επιπέδου 2 ή μικρό αριθμό παιδικής πορνογραφίας επιπέδου 3, δηλ. σεξουαλική ενέργεια χωρίς συνουσία, ή β. Ο κατηγορούμενος επέδειξε, διένειμε ή αντάλλαξε παιδικό πορνογραφικό υλικό επιπέδου 1 σε περιορισμένο βαθμό χωρίς οικονομικό όφελος 11

12 Φυλάκιση μεταξύ 6-12 μηνών (με μέγιστη ποινή τα 5 χρόνια για κατοχή) είναι γενικά επαρκής όταν : α. όταν επιδεικνύεται ή διακινείται μεγάλος αριθμός παιδικού πορνογραφικού υλικού επιπέδου 2 ή 3, β. Όταν κατέχεται μικρός αριθμός παιδικής πορνογραφίας επιπέδου 4 ή 5. Φυλάκιση μεταξύ 12 μηνών 3 χρόνων είναι γενικά επαρκής όταν : α. κατοχή μεγάλου αριθμού παιδικής πορνογραφίας επιπέδου 4 ή 5, β. επιδεικνύεται ή διακινείται μεγάλος αριθμός παιδικού πορνογραφικού υλικού επιπέδου 3, γ. παράγεται ή εμπορεύεται πορνογραφικό υλικό επιπέδου 1,2 και3. Φυλάκιση πέραν των 3 χρόνων είναι γενικά επαρκής όταν : α. όταν επιδεικνύεται ή διακινείται επιπέδου 4 ή 5, β. Ο κατηγορούμενος έλαβε μέρος στην παραγωγή πορνογραφικού υλικού επιπέδου 4 ή 5 γ. Ο κατηγορούμενος προκάλεσε ή ενθάρρυνε την παραγωγή πορνογραφικού υλικού επιπέδου 4 ή 5. Πολύ χρήσιμη καθοδήγηση αναφορικά με τον τρόπο σύνταξης του κατηγορητηρίου παρέχει η αγγλική απόφαση R. v. Thompson [2004] 2 Cr.App.R Σύμφωνα με αυτήν γίνεται εισήγηση όπως ακολουθείται η πιο κάτω πρακτική ώστε το δικαστήριο να υποβοηθείται κατά το στάδιο επιβολής της ποινής: 1. όπου υπάρχει μεγάλος αριθμός φωτογραφιών ή βίντεο, πλην των συγκεκριμένων κατηγοριών που θα καλύπτουν μέρος του παιδικού πορνογραφικού υλικού, θα πρέπει να υπάρχει μια γενική κατηγορία που να περιλαμβάνει τις υπόλοιπες εναπομείνασες φωτογραφίες, 12

13 2. οι συγκεκριμένες κατηγορίες πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικές του υλικού που περιλαμβάνεται στο συνολικά κατεχόμενο παράνομο υλικό, 3. πρέπει να παρέχεται στο δικαστήριο πλήρης αριθμητική καταγραφή του υλικού που ανευρέθηκε και σε ποιο επίπεδο εντάσσεται σύμφωνα με τις αρχές που καθόρισε η Oliver, 4. θα πρέπει να εξειδικεύεται στο δικαστήριο κατά πόσο οι απεικονίσεις παιδιών είναι πραγματικές ή ρεαλιστικές εικόνες, 5. όπου αυτό είναι δυνατό πρέπει να καταγράφεται η καθ υπολογισμό ηλικία των παιδιών που έλαβαν μέρος στην παιδική πορνογραφία (έτσι πχ μπορεί να καταγράφεται ηλικία μέχρι 5 ετών, από 5 μέχρι 12 ετών και από 12 μέχρι 18 ετών) Αδικήματα σχετιζόμενα με παραβιάσεις δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων 35 : Όποιος με πρόθεση και χωρίς δικαίωμα προβαίνει σε οποιαδήποτε πράξη η οποία προσβάλλει σύμφωνα με τον περι Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικών Δικαιωμάτων Νόμο του 1976, δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας ή συγγενικό δικαίωμα και η πράξη αυτή γίνεται μέσω συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστή για εμπορικούς σκοπούς, διαπράττει αδίκημα που τιμωρείται με τις προβλεπόμενες στον εν λόγω νόμο ποινές. Συμπεριλαμβάνονται αναγνωστικό, φωτογραφικό, μουσικό, οπτικοακουστικό και άλλης παρόμοιας φύσεως υλικό Επικουρική ευθύνη: Η απόπειρα και η συνέργεια τέλεσης οπιονδήποτε από τα πιο πάνω αδικήματα ποινικοποιείται σε βάση το άρθρο 13 του Ν22(ΙΙΙ)/2004 και τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα πέντε έτη ή/και με χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 20,000ΛΚ. 35 Από τα πιο συχνά διαπραχθέντα αδικήματα στο διαδίκτυο 13

14 3.3. Ποινική ευθύνη νομικών προσώπων (άρθρο 14 του Ν22(ΙΙΙ)/2004) Η μεταφορά του άρθρου 12 του ΣΣΕΕΔ 2001 στην κυπριακή νομοθεσία μέσω του άρθρου 14 του Ν.22(ΙΙΙ)/2004 είναι λανθασμένη και/ή παραπλανητική, αφού σκοπός του άρθρου 12 της Σύμβασης ήταν να ποινικοποιήσει όχι μόνο τη συμπεριφορά των φυσικών προσώπων που δρουν προς το συμφέρον μιας εταιρείας αλλά και τη συμπεριφορά αυτής της εταιρείας, όπως αυτό διαφαίνεται και από τον παράτιτλο του άρθρου «Ποινική ευθύνη νομικών προσώπων». Ο ουσιαστικός σκοπός του Άρθρου 14 της Σύμβασης είναι να ποινικοποιήσει τις πράξεις οποιουδήποτε νομικού προσώπου ή την έλλειψη επιτήρησης ή ελέγχου 36 σε πράκτορες της εταιρείας, που ενεργούν είτε ατομικά είτε ως μέρος οργάνου του νομικού προσώπου το οποίο έχει εξέχουσα θέση σε αυτήν και στηρίζεται σε: α) Εξουσία αντιπροσώπευσης του νομικού προσώπου, ή β) Εξουσία λήψης αποφάσεων για λογαριασμό του νομικού προσώπου, ή γ) Εξουσία άσκησης ελέγχου εντός του νομικού προσώπου. Κυρώσεις και μέτρα Σύμφωνα με τις πρόνοιες του Άρθρου 13 της ΣΣΕΕΔ, κάθε Κράτος Μέλος υιοθετεί τέτοια νομοθετικά και άλλα μέτρα, όπως είναι αναγκαίο, για να διασφαλίσει ότι τα πιο πάνω ποινικά αδικήματα είναι τιμωρητέα με αποτελεσματικές, ανάλογες και αποτρεπτικές ποινικές ή μη ποινικές κυρώσεις. Όπως διαφαίνεται πιο πάνω, ο νομοθέτης έχει αποτύχει να εφαρμόσει στις προβλεπόμενες ποινές την αρχή της αναλογικότητας, καθώς σχεδόν όλα τα 36 Αυτές οι έννοιες δεν μεταφέρθηκε στο Ν.22(ΙΙΙ)/2004 και έτσι τέτοια συμπεριφορά δεν ποινικοποιείται. 14

15 αδικήματα τιμωρούνται με τη μέγιστη ποινή τα 5 χρόνια φυλάκισης ή/και χρηματική ποινή ΛΚ. Κάποιο βαθμό αναλογικότητας βρίσκουμε στα αδικήματα που σχετίζονται με την παιδική πορνογραφία. Όλα τα άλλα αδικήματα, ακόμη και η συνδρομή, υποκίνηση και απόπειρα διάπραξης αυτών των αδικημάτων τιμωρούνται με τον ίδιο τρόπο χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η αρχή της «δίκαιης απεικόνισης» (fair labeling), η οποία υποστηρίζει την επιβολή ποινών ανάλογων με τη σοβαρότητα του αδικήματος που έχει διαπραχθεί. 4. Δικονομικό Δίκαιο Σύμφωνα με το Άρθρο 15 του Ν.22(ΙΙΙ)/2004, τηρουμένων των αναλογιών ισχύουν οι διατάξεις του Μέρους 2 του Κεφαλαίου 2 της Σύμβασης, όπως ισχύουν και οι διατάξεις του Μέρους ΙΙ του Περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου της Κύπρου. Το σε άρθρο 15 της ΣΣΕΕΔ 2001 προνοεί πως η θεμελίωση και η εφαρμογή των πιο κάνω αναφερόμενων δικονομικών εξουσιών και διαδικασιών υπόκειται στις εθνικές συνθήκες και ασφαλιστικές δικλείδες, οι οποίες επιτρέπουν την ικανοποιητική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών 4.1 Κεφ.155 Ποινικής Δικονομίας Το Μέρος ΙΙ του Περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου, Κεφ.155 προνοεί για τις εξουσίες έρευνας που έχουν οι αστυνομικοί όταν διερευνούν ποινικά αδικήματα. Οι βασικές εξουσίες περιλαμβάνουν: α) τη γραπτή αστυνομική διαταγή για την παρουσίαση κάποιου αναγκαίου ή επιθυμητού για την ανάκριση εγγράφου σε εύλογο τόπο και χρόνο. Όποιος χωρίς εύλογη αιτία αρνηθεί είναι ένοχος ποινικού αδικήματος που 15

16 τιμωρείται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα τρία έτη ή/και χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 1,500ΛΚ 37. β)την έκδοση Δικαστικού εντάλματος Έρευνας. Όταν ο δικαστής ικανοποιείται με ένορκη καταγγελία ότι υπάρχει εύλογη αιτία να πιστεύεται ότι σε οποιοδήποτε τόπο υπάρχει α) οτιδήποτε στο οποίο ή σε σχέση με το οποίο διαπράχτηκε ποινικό αδίκημα ή υπάρχει υποψία ότι διαπράχτηκε ή β) οτιδήποτε για το οποίο υπάρχει εύλογη αιτία να πιστεύεται ότι θα παρέχει απόδειξη ως προς τη διάπραξη ποινικού αδικήματος ή γ) οτιδήποτε για το οποίο υπάρχει εύλογη αιτία να πιστεύεται ότι προορίζεται να χρησιμοποιηθεί ως προς τη διάπραξη ποινικού αδικήματος. 38 Σύμφωνα με το άρθρο 32 Ποινικής Δικονομίας Νόμος Κεφ.155, οτιδήποτε κατασχεθεί κατόπιν εντάλματος ερεύνης δύναται να κατακρατηθεί από τέτοιο πρόσωπο ως ο Δικαστής ήθελε ορίσει μέχρι την αποπεράτωση οποιασδήποτε ποινικής διαδικασίας. Ακόμη αν κατά την έρευνα κάποιου τόπου δυνάμει εντάλματος ο εξουσιοδοτημένος να διεξάγει την έρευνα βρει περιουσία που δεν αναφέρεται στο ένταλμα αλλά σε σχέση με την οποία υπάρχει εύλογη αιτία να πιστεύεται ότι διαπράχτηκε ή σκοπεύεται να διαπραχτεί ποινικό αδίκημα, αυτός μπορεί να κατάσχει την περιουσία αυτή και να τη μεταφέρει ενώπιον του Δικαστή που εξέδωσε το ένταλμα, ο οποίος μπορεί να εκδώσει διάταγμα αναφορικά με την κατακράτηση ή διάθεση της περιουσίας ως ήθελε φανεί σε αυτόν σκόπιμο. 39 Για σκοπούς εκτέλεσης ενός εντάλματος έρευνα, ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής δε θεωρείται τίποτα περισσότερο από ένα αρχείο εγγράφων ή ένα έπιπλο γραφείου, το οποίο είναι ασφαλισμένο και την αποκλειστική 37 Άρθρο 6 Ποινικής Δικονομίας Νόμος Κεφ Άρθρο 27 Ποινικής Δικονομίας Νόμος Κεφ Άρθρο 33 Ποινικής Δικονομίας Νόμος Κεφ

17 πρόσβαση του οποίου έχει ο ιδιοκτήτης. Όταν οι αστυνομικές αρχές εκτελούν ένα δικαστικό ένταλμα έρευνας σε οποιοδήποτε ιδιωτικό χώρο έχουν την εξουσία να αποκτήσουν πρόσβαση σε οποιοδήποτε γραφείο ή συρτάρι με σκοπό την ανακάλυψη οποιονδήποτε ενοχοποιητικών στοιχείων. Έτσι ο αστυνομικός μπορεί να αποκτήσει και πρόσβαση σε οποιοδήποτε μέσω αποθήκευσης ψηφιακών δεδομένων στον ηλεκτρονικό υπολογιστή του υπόπτου, το οποίο μπορεί να αποφέρει ενοχοποιητικά στοιχεία. 4.2 Ωστόσο, το Μέρος 2 του Κεφαλαίου 2 της ΣΣΕΕΔ 2001 προνοεί και απαιτεί πιο συγκεκριμένα και πιο δυναμικά δικονομικά- ανακριτικά μέτρα, τα οποία θα επιτρέπουν την επιτυχή δίωξη των διαδικτυακών εγκλημάτων. α) Έγκαιρη διαφύλαξη δεδομένων υπολογιστή που έχουν αποθηκευτεί 40 Αυτό το μέτρο διευκολύνει τις αρμόδιες αρχές να διατάξουν ή να επιτύχουν την έγκαιρη διαφύλαξη συγκεντρωμένων δεδομένων υπολογιστή, συμπεριλαμβανομένων διακινούμενων δεδομένων που έχουν αποθηκευτεί μέσω συστήματος υπολογιστή. Επιπλέον, μπορούν να ληφθούν μέτρα για να υποχρεωθεί ένα πρόσωπο να διαφυλάξει και να διατηρήσει την ακεραιότητα των δεδομένων για χρονική περίοδο που κρίνεται αναγκαία και δεν υπερβαίνει τις 90 μέρες. β) Έγκαιρη διαφύλαξη και μερική αποκάλυψη διακινούμενων μέτρων 41 Αναφορικά με τα διακινούμενα δεδομένα μπορεί να είναι αναγκαία μέτρα για να: α) διασφαλίσει ότι τέτοια έγκαιρη διαφύλαξη διακινούμενων δεδομένων είναι δυνατή ανεξάρτητα του ότι ένας ή περισσότεροι προμηθευτές υπηρεσιών ήταν εμπλεγμένοι στη διαβίβαση της επικοινωνίας αυτής και 40 Άρθρο 16 της ΣΣΕΕΔ Άρθρο 17 της ΣΣΕΕΔ

18 β) διασφαλίσει την έγκαιρη αποκάλυψη ενός ικανοποιητικού συνόλου διακινουμένων δεδομένων προς την αρμόδια αρχή για να διευκολύνει το προσδιορισμό των προμηθευτών υπηρεσιών και την οδό διαμέσου της οποίας έχουν διαβιβαστεί οι πληροφορίες. γ) Πραγματικός χρόνος συλλογής διακινουμένων δεδομένων 42 Αυτό το μέτρο εξουσιοδοτεί τις αρμόδιες αρχές είτε να συλλέγουν ή να καταγράφουν με τη χρήση τεχνικών μέσων είτε να υποχρεώσουν ένα προμηθευτή υπηρεσιών να συλλέγει ή να καταγράφει με τη χρήση τεχνικού μέσου ή να συνεργάζεται και να συνδράμει τις αρμόδιες αρχές στη συλλογή ή καταγραφή ουσιωδών δεδομένων σε πραγματικό χρόνο (κατά τον ακριβή χρόνο που γίνεται η επικοινωνία) των καθοριζόμενων επικοινωνιών που διαβιβάζονται στο έδαφος του μέσω υπολογιστή. δ) Ένταλμα υποβολής στοιχείων 43 Εκτός του μέτρου τη διαταγής κάποιου προσώπου να προσκομίσει συγκεντρωμένα δεδομένα υπολογιστή, τα οποία κατέχει ή ελέγχει, οι αρμόδιες αρχές εξουσιοδοτούνται να διατάξουν ένα προμηθευτή υπηρεσιών που προσφέρει τις υπηρεσίες του στο έδαφος του Κράτους Μέρους να προσκομίσει συνδρομητική πληροφορία που αφορά τέτοιες υπηρεσίες και είναι στην κατοχή ή στον έλεγχο του. Συνδρομητική πληροφορία σημαίνει οποιαδήποτε πληροφορία που έχει τη μορφή δεδομένων υπολογιστή ή οποιαδήποτε άλλη μορφή, η οποία κατέχεται από προμηθευτή υπηρεσιών σχετικά με συνδρομητές των υπηρεσιών του, εξαιρουμένων των διακινούμενων ή ουσιωδών δεδομένων με την οποία καθορίζεται ο τύπος της υπηρεσίας επικοινωνιών, οι τεχνικοί όροι, η ταυτότητα του συνδρομητή, τηλέφωνο και οποιαδήποτε άλλη σχετική πληροφορία. 42 Άρθρο 20 της ΣΣΕΕΔ Άρθρο 18 της ΣΣΕΕΔ

19 4.3. Συνταγματικά προβλήματα στην εφαρμογή του δικονομικού μέρους της ΣΣΕΕΔ 2001 Σύμφωνα με τις πρόνοιες του Άρθρου 17 του Συντάγματος, οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας προστατεύεται ουσιαστικά απόλυτα με δύο ανούσιες εξαιρέσεις. Στην περίπτωση επικοινωνίας υποδίκων και καταδικασμένων προσώπων καθώς και στην περίπτωση της επαγγελματικής επικοινωνίας προσώπου που χρεοκόπησε κατά τη διάρκεια της διοίκησης της περιουσίας του. Εξαιρέσεις από την σχεδόν απόλυτη προστασία δεν μπορούν να υπάρξουν, όπως αυτές που προνοούνται για την προστασία της ιδιωτικής ζωής του άρθρου 15 του Συντάγματος (σε θέματα δημόσιου συμφέροντος, συνταγματικής τάξης ή δημόσιας τάξης ή υγείας). Είναι επιπλέον γνωστή η νομολογημένη αρχή ότι μαρτυρία που εξασφαλίζεται κατά παράβαση συνταγματικής διάταξης δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο δικαστήριο ως μαρτυρία 44. Περαιτέρω, οποιαδήποτε μαρτυρία λαμβάνεται κατά παράβαση του νόμου για την Προστασία του Απορρήτου της Ιδιωτικής Επικοινωνίας, Ν.92(Ι)/96, δεν μπορεί να γίνεται αποδεκτή από τα δικαστήρια 45. Τα πιο πάνω, προβλεπόμενα στη Σύμβαση, αποτελεσματικά μέτρα εντοπισμού και δίωξης των παραβατών, όπως η έγκαιρη συλλογή και διαφύλαξη διακινούμενων δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, δεν έχουν ενσωματωθεί στη σχετική κυπριακή νομοθεσία καθώς κρίθηκαν αντισυνταγματικά, παραβιάζοντας τις πρόνοιες του άρθρου 17 του Συντάγματος. Το Άρθρο 15 της ΣΣΕΕΔ 2001 προνοεί πως η θεμελίωση και η εφαρμογή των πιο πάνω εξουσιών και διαδικασιών υπόκειται στις εθνικές συνθήκες και ασφαλιστικές δικλείδες, οι οποίες επιτρέπουν την ικανοποιητική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Στο Κυπριακό νομικό σύστημα τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι 44 Γεωργιάδης ν. Αστυνομίας (1983) 2 CLR. 45 Αεροπόρος (1998) 2 ΑΑΔ 87 και Δημοκρατία ν. Συμιακός κ.ά (1999) 2 ΑΑΔ

20 ελευθερίες είναι καλά θεμελιωμένα και προστατευμένα από το Σύνταγμα, τον υπέρτατο στην Κυπριακή Δημοκρατία νόμο. Αξίζει να επισημανθεί ότι με βάση την Πέμπτη Τροποποίηση του Συντάγματος, Ν. 127(Ι)/2006 (ημερομηνίας 28/7/2006), προστέθηκε νέο άρθρο, το άρθρο 1Α. Σύμφωνα με αυτό, οποιοσδήποτε νόμος θεσπίζεται για σκοπούς εναρμόνισης της Κυπριακής Δημοκρατίας με το Κοινοτικό ή Ενωσιακό κεκτημένο υπερισχύει οποιασδήποτε συνταγματικής διάταξης, και περαιτέρω οποιαδήποτε πράξη διενεργείται ή μέτρο λαμβάνεται από τη Δημοκρατία ως επακόλουθη υποχρέωση της, ως κράτος μέλος της ΕΕ, δεν μπορεί να ακυρωθεί από οποιαδήποτε διάταξη του Συντάγματος. Συνεπακόλουθα, παρατηρείται το εξής παράλογο. Σε περίπτωση που με βάση το νόμο που προνοεί για την παρακολούθηση και κράτηση δεδομένων επικοινωνίας, ένα κράτος μέλος της ΕΕ ζητήσει από τις κυπριακές αστυνομικές αρχές την παρακολούθηση της επικοινωνίας ενός προσώπου που βρίσκεται στη Δημοκρατία π.χ. για την τέλεση του αδικήματος της απάτης, οι κυπριακές αστυνομικές αρχές, με βάση το άρθρο 1Α του Συντάγματος, υποχρεώνονται να το πράξουν ακόμη και αν αυτό παραβιάζει το άρθρο 17 του Συντάγματος. Από την άλλη, αν η κυπριακή Αστυνομία διερευνά αδίκημα φόνου εκ προμελέτης ή διακίνησης παιδικής πορνογραφίας στην Κύπρο (με βάση το Ν.22(ΙΙΙ)/2004 που συνιστά υποχρέωση του Συμβουλίου της Ευρώπης), δεν μπορεί να παρακολουθήσει οποιαδήποτε επικοινωνία ή να λάβει γνώση για οποιαδήποτε επικοινωνία είχε ο δράστης, αφού δεν τυγχάνει εφαρμογής το άρθρο 1Α του Συντάγματος. 5. Δικαιοδοσία Σύμφωνα με το Άρθρο 5 του Κυπριακού Ποινικού Κώδικα Κεφ.154 και το Άρθρο 16 του κυρωτικού Νόμου Ν.22(ΙΙΙ)/2004, το οποίο παραπέμπει στο Άρθρο 20

21 22 της ΣΣΕΕΔ 2001, τα διαδικτυακά αδικήματα διώκονται ενώπιον των Κυπριακών Δικαστηρίων όταν: α) Το αδίκημα διαπράχθηκε εξ ολοκλήρου ή μερικώς εντός του εδάφους της Δημοκρατίας, των Βρετανικών Βάσεων ή εκτός της Δημοκρατίας από πολίτη ενόσω αυτός είναι στην υπηρεσία της Δημοκρατίας, β) Το αδίκημα διαπράχθηκε εν ώρα επιβίβασης σε πλοίο που φέρει τη σημαία της Δημοκρατίας ή σε αεροπλάνο εγγεγραμμένο σύμφωνα με τη Κυπριακή Νομοθεσία, γ) Το αδίκημα διαπράχθηκε από Κύπριο και είναι ποινικό αδίκημα στο έδαφος όπου διαπράχθηκε ή αν το αδίκημα διαπράχθηκε εκτός της δικαιοδοσίας οποιασδήποτε χώρα, δ) Όπου ο Κύπριος παραβάτης δεν μπορεί να εκδοθεί αποκλειστικά και μόνο λόγω της εθνικότητας του 46, τα Κυπριακά Δικαστήρια έχουν δικαιοδοσία να δικάσουν τα διαδικτυακά αδικήματα που έχουν διαπραχθεί Επίλογος Η τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και οι δυνατότητες που δημιουργούνται από τη χρήση του διαδικτύου εξελίσσεται με απίστευτους ρυθμούς. Δυνατότητες που παρέχουν στους επίδοξους εγκληματίες την ευκαιρεία να αποκώμισουν οικονομικό όφελος γρήγορα, «αθόρυβα» και κυρίως ακίνδυνα. Για την αντιμετώπιση του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο απαιτείται η υιοθέτηση μίας εντελώς διαφορετικής φιλοσοφίας από τις αρμόδιες διωκτικές αρχές, απαιτείται η απόκτηση εξειδικευμένων γνώσεων τόσο σε τεχνικό όσο και σε νομικό επίπεδο από όλους τους φορείς απονομής της δικαιοσύνης (αστυνομία, εισαγγελία και δικαστική εξουσία). Είναι εκ των ων ουκ άνευ η καλύτερη κατανόηση των διαφόρων τεχνολογιών πληροφορικής που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάπραξη των αδικημάτων καθώς και η ανίχνευση 46 Άρθρο 11 του Συντάγματος 47 Σύμφωνα με την ερμηνεία των Άρθρων 22 και 24 της ΣΣΕΕΔ

22 τρόπων εντοπισμού των παραβατών. Συνήθως, όπως και σε κάθε άλλης μορφής νεόφερτης εγκληματικότητας, οι εγκληματίες είναι αρκετά «βήματα μπροστά» με αποτέλεσμα να απαιτείται συνεχής και επίπονη εκπαίδευση, συνεργασία σε όλα τα επίπεδα σε παγκόσμιο επίπεδο τόσο των αστυνομικών αρχών όσο και των ιδιωτών και των παροχέων διαδικτυακών υπηρεσιών με την αστυνομία. 22