ΦΑΙΝΥΛΚΕΤΟΝΟΥΡΙΑ (PKU)»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΦΑΙΝΥΛΚΕΤΟΝΟΥΡΙΑ (PKU)»"

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ (T.E.I) ΚΡΗΤΗΣ, ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΗΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΦΑΙΝΥΛΚΕΤΟΝΟΥΡΙΑ (PKU)» ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΤΣΙΡΛΗ ΕΣΠΟΙΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΦΡΑΓΚΙΑ ΑΚΗΣ Γ.Α. 1

2 TECHNOLOGICAL EDUCATIONAL INSTITUTE OF CRETE, BRANCH OF SITIA, DEPARTMENT OF HUMAN NUTRITION AND DIETETICS FINAL WORK: «NUTRITIONAL GUIDELINES FOR PATIENTS WITH PHENYLKETONURIA (PKU)» STUDENT: TSIRLI DESPINA INTRODUCER: FRAGKIADAKIS G.Α. 2

3 Πίνακας περιεχοµένων Περίληψη σελίδα 6 Summary σελίδα 7 Εισαγωγή σελίδες 8-12 Πρώτο κεφάλαιο: Φυσιολογία της φαινυλκετονουρίας 1.1. Παθοφυσιολογία της φαινυλκετονουρίας σελίδες Ετερογένεια και κλινική εικόνα της Φαινυλκετονουρίας σελίδες εύτερο κεφάλαιο: ιάγνωση και θεραπεία της φαινυλκετονουρίας (PKU) 2.1 ιάγνωση της Φαινυλκετονουρίας σελίδες Θεραπεία της φαινυλκετονουρίας σελίδες Τρίτο κεφάλαιο: Βασικές αρχές δίαιτας PKU 3.1 Bασικές αρχές δίαιτας PKU σελίδες Ισοδύναµα φαινυλαλανίνης σελίδες Υποκατάσταση πρωτεΐνης σελίδες Συµπληρώµατα βιταµινών και µετάλλων σελίδες Τρόφιµα ελευθέρα φαινυλαλανίνης σελίδες Τέταρτο κεφάλαιο: ιατροφική αντιµετώπιση της φαινυλκετονουρίας (PKU) κατά την βρεφική ηλικία 3

4 4.1. Φαινυλκετονουρία στη βρεφική ηλικία σελίδες Φαινυλκετονουρία και θηλασµός σελίδα Σχεδιασµός Γευµάτων σελίδες ιατροφικές οδηγίες για µικρά παιδιά σελίδες Πρωτόκολλο διατροφής σε νοσοκοµεία σελίδες Πέµπτο κεφάλαιο : ιατροφική αντιµετώπιση φαινυλκετονουρίας (PKU) κατά την σχολική και εφηβική ηλικία 5.1 ιατροφή σε παιδιά σχολικής ηλικίας σελίδες Αντιµετώπιση δυσκολιών σε παιδιά σχολικής ηλικίας σελίδες Αντιµετώπιση παιδιού κατά τη διάρκεια ασθένειας σελίδες ιατροφή στην εφηβεία σελίδες Έκτο κεφάλαιο: ιατροφική αντιµετώπιση της φαινυλκετονουρίας (PKU) κατά την διάρκεια της εγκυµοσύνης 6.1 Κληρονοµικότητα και PKU σελίδες Προγεννητικός έλεγχος σελίδες Παθογένεια σελίδες Μητρικές επιδράσεις σελίδες ιαιτητική φροντίδα κατά την διάρκεια της εγκυµοσύνης σελίδες Βιβλιογραφία σελίδες Παραρτήµατα σελίδες

5 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ PKU: Φαινυλκετονουρία BH 4 : Τετραϋδροβιοπτερίνη DHPR: εϋδροπτεριδίνη PHE: Φαινυλαλανίνη PUFA: Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα IQ: είκτης ευφυΐας CHD: Καρδιαγγειακά PAH: Γονίδιο της PKU FDA: Οργανισµός Τροφίµων & Φαρµάκων 5

6 Περίληψη Η φαινυλκετονουρία (PKU) είναι η πιο συχνή διαταραχή µεταβολισµού των αµινοξέων, αποτελεί κληρονοµικό νόσηµα και βασικό χαρακτηριστικό της είναι η ενδογενής αδυναµία µεταβολισµού του αµινοξέος φαινυλαλανίνη προς τυροσίνη. Η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να αποφευχθούν επιπλοκές όπως βαριά νοητική στέρηση, σπασµοί, διαταραχές συµπεριφοράς µε στοιχεία αυτισµού, χαρακτηριστικό δερµατικό έκζεµα και αποχρωµατισµός του δέρµατος, των µαλλιών και των µατιών. Σκοπός της συγκεκριµένης πτυχιακής εργασίας είναι η παρουσίαση των διατροφικών οδηγιών που αναφέρονται στην διεθνή βιβλιογραφία και µπορούν να αποτελέσουν ένα χρήσιµο εργαλείο για γιατρούς, νοσηλευτές, διατροφολόγους-διαιτολόγους και γονείς. Η συνιστώµενη δίαιτα είναι περιορισµένη σε φαινυλαλανίνη και παρέχει συµπληρωµατική χορήγηση, µέσω σκευασµάτων, τυροσίνης, πρωτεϊνών, βιταµινών, µετάλλων και ιχνοστοιχείων. Κυρίως χρησιµοποιούνται τρόφιµα «χαµηλά» σε φαινυλαλανίνη και η προσλαµβανόµενη ποσότητα καθορίζεται σύµφωνα µε τις ανάγκες του κάθε ασθενούς, την ηλικία και το βάρος σώµατος. Πριν την εγκυµοσύνη είναι σηµαντικός ο προγεννητικός έλεγχος ώστε να υπάρχει η κατάλληλη προγεννητική φροντίδα όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο. Επιπλέον, κατά την διάρκεια της εγκυµοσύνης και του θηλασµού χρησιµοποιούνται συµπληρώµατα αµινοξέων µε προσθήκη βιταµινών, µετάλλων και ιχνοστοιχείων. Σηµαντικό στοιχείο είναι η γνώση των γονέων όσον αφορά την εκπαίδευση των παιδιών από την παιδική ηλικία έως και την ενηλικίωση τους. Επιπλέον, οι γονείς θα πρέπει να επιδιώκουν την εκπαίδευση των παιδιών µε δραστηριότητες που θα τα βοηθήσουν να αναπτύξουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες που χρειάζονται για τον επιτυχή χειρισµό της δίαιτας τους κατά την ενήλικη ζωή. 6

7 Summary Phenylketonuria (PKU) is the most common disorder of metabolism of amino acids, an inherited disease, and is a key feature of the endogenous potential for metabolism of the amino acid phenylalanine to the amino acid tyrosine. Early diagnosis is essential to avoid complications such as severe mental retardation, seizures, and behavioural disorders with evidence of autism, characteristic skin eczema and skin, hair and eyes discoloration. The purpose of this diploma thesis is to present the dietary guidelines suggested in the literature, which can serve as a useful tool for doctors, nurses, nutritionists, dieticians and parents. The recommended diet is low in phenylalanine and provides supplemental through amino acid preparations, tyrosine, vitamins, minerals and trace elements. Mainly they are used food 'low' in phenylalanine, while intake is determined by the needs of each patient, age and body weight. Before pregnancy, the prenatal diagnosis is significant, to allow for the proper prenatal care when necessary. Moreover, during pregnancy and lactation supplements of amino acids with added vitamins, minerals and trace elements are utilized. An important element is the knowledge of parents regarding the education of children from infancy through adulthood. In addition, parents should seek to educate children with activities that will help them develop the necessary knowledge and skills needed for the successful handling of their low phenylalanine diet during adulthood. 7

8 Εισαγωγή: Η φαινυλκετονουρία (PKU) αποτελεί νόσηµα της οµάδας των υπερφαινυλαλανιναιµιών, οι οποίες είναι κληρονοµικά νοσήµατα µε κοινό χαρακτηριστικό την ενδογενή αδυναµία µεταβολισµού του αµινοξέος φαινυλαλανίνη προς τυροσίνη. Κληρονοµούνται µε αυτοσωµατικό υπολειπόµενο χαρακτήρα (οι αυτοσωµικές υπολειπόµενες ασθένειες εκδηλώνονται στα παιδιά που έχουν κληρονοµήσει από ένα παθολογικό γονίδιο από κάθε γονιό), έχουν τη µεγαλύτερη συχνότητα από όλες τις διαταραχές του µεταβολισµού των αµινοξέων, αλλά παρόλα αυτά και την καλύτερη πρόγνωση. (Θ. Παταριάς 1998 & P. Karlson 1993). Επιδηµιολογικά, η µέση συχνότητα της PKU στη λευκή φυλή είναι περίπου 1: Στην Ελλάδα παρατηρούνται 8,9/ γεννήσεις ( ) οι οποίες αφορούσαν την κλασσική PKU και 9,0/ υπερ-φαινυλαλανιν-αιµίες. (Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού 2001) 8

9 Στη φαινυλκετονουρία παρατηρείται µέτρια ως και µεγάλη ανεπάρκεια της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης. Υπάρχουν κάποιες υποκατηγορίες που διακρίνονται ανάλογα της ενζυµικής δραστικότητας: 1. Κλασική φαινυλκετονουρία: i. Ελαφριά φαινυλκετονουρία: τιµές φαινυλαλανίνης αίµατος εκτός δίαιτας mg/dl. ii. Μέτριας βαρύτητας φαινυλκετονουρία: τιµές φαινυλαλανίνης αίµατος εκτός δίαιτας mg/dl. 9

10 iii. Βαρεία φαινυλκετονουρία: τιµές φαινυλαλανίνης αίµατος εκτός δίαιτας >20 mg/dl. 2. Άτυπη ή καοήθης φαινυλκετονουρία: i. Ανεπάρκεια της δραστικότητας του ενζύµου ρεδουκτάση της δεϋδροπτεριδίνης (DHPR). ii. Αδυναµία της σύνθεσης της τετραϋδροβιοπτερίνης (ΒΗ 4 ). (Trahms 2000 & Francis DEM 2000). Η µετατροπή της βιοπτερίνης 10

11 Αν η νόσος δεν αντιµετωπιστεί άµεσα προκαλεί βαριά νοητική καθυστέρηση, σπασµούς, διαταραχές συµπεριφοράς µε στοιχεία αυτισµού, χαρακτηριστικό δερµατικό έκζεµα και αποχρωµατισµό του δέρµατος, των µαλλιών και των µατιών. Τα νεογνά γεννιούνται φυσιολογικά, γιατί ο µεταβολισµός της µητέρας τα προστατεύει από τις υψηλές συγκεντρώσεις φαινυλαλανίνης κατά την ενδοµήτρια ζωή και συνήθως παραµένουν φαινοµενικά ασυµπτωµατικά για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Μοναδική θεραπεία για αυτούς τους ασθενείς είναι η δίαιτα φτωχή σε φαινυλαλανίνη, η οποία πρέπει να ξεκινήσει όσο το δυνατόν πιο σύντοµα µετά τη γέννηση του παιδιού και οπωσδήποτε µέσα στο πρώτο τρίµηνο της ζωής του προκειµένου να αποφευχθούν µη αναστρέψιµες εγκεφαλικές βλάβες. (Karlson 1993, McPhee 2000 & Παταργιάς 1998). Οι βασικές αρχές της δίαιτας PKU: 1. Η πρόσληψη της φαινυλαλανίνης και κατά συνέπεια της πρωτεΐνης µέσω της τροφής µειώνεται στα επίπεδα ανοχής του ασθενούς. 2. Η δραµατικά µειωµένη πρόσληψη πρωτεΐνης αναπληρώνεται µε σκευάσµατα µίγµατος L-αµινοξέων που είναι ελεύθερα σε φαινυλαλανίνη και συνήθως ενισχυµένα µε τυροσίνη. 3. Χορηγούνται βιταµίνες, µέταλλα και ιχνοστοιχεία συνήθως µέσω του µίγµατος αµινοξέων ή και ειδικών συµπληρωµάτων. 4. Οι θερµιδικές ανάγκες καλύπτονται µε κοινά τρόφιµα και τρόφιµα ειδικής διατροφής που είναι πολύ φτωχά ή ελεύθερα σε πρωτεΐνες. 11

12 5. Η κάλυψη των αναγκών του ασθενούς για ποικιλία και όγκο τροφής γίνεται µε τα πολύ φτωχά ή ελεύθερα σε πρωτεΐνες κοινά και ειδικά τρόφιµα. (Kleinman 1998, Francis DEM 2000, Lifshitz 2000, Shaw 2001, Vilaseca 2010). Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι συνιστώµενες ποσότητες σε κάποια µακροθρεπτικά και µικροθρεπτικά διατροφικά στοιχεία διαφέρουν από αυτές των υγιών εξαιτίας της ιδιαιτερότητας της λειτουργίας του µεταβολισµού και του είδους της δίαιτας. Η µέση συνήθης ανοχή σε φαινυλαλανίνη των PKU ασθενών ανέρχεται σε mg την ηµέρα, ή περίπου 4-10 g πρωτεΐνες/ 24ώρο. Επιτρέπονται τρόφιµα όπως λαχανικά, φρούτα, πατάτες, ρύζι, καλαµπόκι, ορισµένα δηµητριακά, «καθαροί» υδατάνθρακες, φρέσκο γάλα και κρέµα σε µικρές ποσότητες, ενώ δεν επιτρέπονται κρέας, κοτόπουλο, ψάρια, αλλαντικά, τυριά, γιαούρτι, όσπρια, ξηροί καρποί, ζυµαρικά, ψωµί όλων των ειδών και ασπαρτάµη. (Kleinman 1998, Francis DEM 2000, Lifshitz 2000, Shaw 2001, Vilaseca 2010). 12

13 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΦΑΙΝΥΛΚΕΤΟΝΟΥΡΙΑΣ (PKU) 1.1. Παθοφυσιολογία της φαινυλκετονουρίας Η πρωτογενής µεταβολική διαταραχή στη φαινυλκετονουρία (PKU) είναι η έλλειψη του ενζύµου υδροξυλάση της φαινυλαλανίνης, η οποία οξειδώνει τη φαινυλαλανίνη προς τυροσίνη. Ο τρόπος κληρονοµικότητας είναι αυτοσωµατικός υπολειπόµενος, µε συχνότητα εµφάνισης της νόσου 1 προς Αποτέλεσµα της ενζυµικής βλάβης είναι η αύξηση της συγκέντρωσης της φαινυλαλανίνης στο πλάσµα, (οριακή τιµή περίπου 1 mol/l) που συνεπάγεται την χρησιµοποίηση παράπλευρων δρόµων για την αποικοδόµησής της. Ο σπουδαιότερος από αυτούς είναι η τρανσαµίνωση σε φαινυλοπυροσταφυλικό που αποβάλλεται σε αυξηµένες ποσότητες µε τα ούρα. Επιπλέον ο ελαττωµένος σχηµατισµός της τυροσίνης πιθανώς οδηγεί και στην ελάττωση της παραγωγής κατεχολαµινών και µελανίνης. (Karlson 1993 & Παταργιάς 1998). 13

14 Πιο συγκεκριµένα, οι φυσιολογικές µεταβολικές οδοί της ελεύθερης φαινυλαλανίνης περιλαµβάνουν την ενσωµάτωσή της σε πρωτεΐνες ή την υδροξυλίωσή της από την υδροξυλάση της φαινυλαλανίνης προς σχηµατισµό τυροσίνης (σχήµα 1). Επειδή η τυροσίνη, αλλά όχι η φαινυλαλανίνη, µπορεί να µεταβολιστεί προς φουµαρικό και ακετοξικό οξύ, η υδροξυλίωση της φαινυλαλανίνης µπορεί να θεωρηθεί ως ένας τρόπος παραγωγής τυροσίνης αλλά και ως ένας µηχανισµός παραγωγής ενέργειας µέσω γλυκονεογένεσης σε περίοδος σοβαρής έλλειψης πρωτεΐνης. Έτσι, ερµηνεύεται γιατί στον άνθρωπο η υδροξυλάση της φαινυλαλανίνης εντοπίζεται κυρίως στο ήπαρ. (McPhee 2000 & Karlson 1993). Πρέπει να επισηµάνουµε ότι φυσιολογικά δεν συµβαίνει απαµίνωση της φαινυλαλανίνης προς φαινυλ-πυροσταφυλικό οξύ, παρά µόνο σε περίπτωση που η συγκέντρωσή της στην κυκλοφορία υπερβεί τα 1,2 mmol/l. Ωστόσο, η παθογένεια των διαταραχών του κεντρικού νευρικού συστήµατος στη φαινυλκετονουρία σχετίζεται περισσότερο µε την ίδια τη φαινυλαλανίνη παρά µε τους µεταβολίτες της. Εκτός από την άµεση επίδραση των αυξηµένων επιπέδων φαινυλαλανίνης στην παραγωγή ενέργειας, στην πρωτεϊνοσύνθεση και στην οµοιόσταση των νευροδιαβιβαστών του αναπτυσσόµενου εγκεφάλου, η φαινυλαλανίνη µπορεί επίσης να αναστείλει τη µεταφορά ουδέτερων 14

15 αµινοξέων µέσω του αιµατο-εγκεφαλικού φραγµού, µε αποτέλεσµα µια επιλεκτική ανεπάρκεια αµινοξέων στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Εποµένως, φαίνεται ότι οι νευρολογικές εκδηλώσεις της φαινυλκετονουρίας είναι επακόλουθα µιας γενικής επίδρασης στο µεταβολισµό του κεντρικού νευρικού συστήµατος. (McPhee 2000 & Karlson 1993) Η παθοφυσιολογία του εκζέµατος που παρατηρείται στην µη αντιµετωπιζόµενη ή στην ατελώς αντιµετωπιζόµενη φαινυλκετονουρία, δεν είναι πλήρως κατανοητή. Το ανοιχτό χρώµα του δέρµατος είναι πιθανόν αποτέλεσµα της ανασταλτικής επίδρασης της περίσσειας φαινυλαλανίνης στην παραγωγή ντοπακινόνης από τα µελανινοκύτταρα (η παραγωγή ντοπακινόνης είναι η αντίδραση που καθορίζει το ρυθµό παραγωγής της µελανίνης). Περίπου το 90% των νεογνών µε υπερφαινυλαλανιναιµία που εντοπίζονται έχουν τυπική φαινυλκετονουρία που προκαλείται λόγω διαταραχής της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης. Από τα υπόλοιπα νεογνά, τα περισσότερα έχουν καλοήθη υπερφαινυλαλανιναιµία, κατά την οποία τα επίπεδα φαινυλαλανίνης στο πλάσµα κυµαίνονται µεταξύ 0.1-1mmol/l. Ωστόσο, περίπου το 1% των νεογνών µε εµµένουσα υπερφαινυλαλανιναιµία έχουν διαταραχές του µεταβολισµού της τετραϋδροβιοπτερίνης (ΒΗ 4 ), που είναι ένας στοιχειοµετρικός συµπαράγοντας στην αντίδραση της υδροξυλίωσης (σχήµα 2). (McPhee 2000 & Karlson 1993) 15

16 Αναγωγάση της διϋδροπτεριδίνης Πηγή: McPhee 2000 Η τετραϋδροβιοπτερίνη (ΒΗ 4 ) είναι συµπαράγοντας της υδροξυλάσης φαινυλαλανίνης, της τυροσίνης και της τρυπτοφάνης. Συνεπώς, διαταραχές στη βιοσύνθεση ή τον µεταβολισµό της ΒΗ 4 έχουν σαν αποτέλεσµα την ανεπάρκεια και των τριών αντιδράσεων υδροξυλίωσης. Η µη υδροξυλίωση της φαινυλαλανίνης έχει φαινοτυπικές συνέπειες που οφείλονται στην άθροιση υποστρώµατος, ενώ αντίθετα η µη υδροξυλίωση της τυροσίνης ή της τρυπτοφάνης έχει φαινοτυπικές συνέπειες που οφείλονται στην ανεπάρκεια τελικού προϊόντος. Επειδή, η ΒΗ 4 χρησιµεύει ως συµπαράγοντας στην υδροξυλίωση της τυροσίνης και της τρυπτοφάνης, διαταραχές του µεταβολισµού της προκαλούν όχι µόνο φαινυλκετονουρία αλλά ανεπάρκεια των κατεχολαµινεργικών και σεροτονινεργικών νευροϋποδοχέων. Αποτέλεσµα είναι η εµφάνιση σοβαρής νευρολογικής διαταραχής κατά την παιδική ηλικία που εκδηλώνεται µε υποτονία, αδράνεια και υποστροφή της ανάπτυξης. Τα νεογνά µε διαταραχές µεταβολισµού της ΒΗ 4 αντιµετωπίζονται µε διαιτητικό περιορισµό αλλά και µε χορήγηση συµπληρωµάτων ΒΗ 4 και 5-υδροξυτρυπτοφάνης. (McPhee 2000 & Karlson 1993) 16

17 1.2. Ετερογένεια και κλινική εικόνα της Φαινυλκετονουρίας Όλα τα παιδιά µε αυξηµένα επίπεδα φαινυλαλανίνης στο αίµα δεν πάσχουν από φαινυλκετονουρία. Υπάρχει µια οµάδα παιδιών που παρουσιάζουν µια καλοήθη κατάσταση που ονοµάζεται υπερ-φαινυλαλανιν-αιµία και τα οποία δεν έχουν ανάγκη θεραπείας, εφόσον δεν διατρέχουν κίνδυνο να εµφανίσουν διανοητική καθυστέρηση. (Παταργιάς 1998). Ανάλογα µε το είδος του ενζύµου που λειτουργεί ανεπαρκώς και την υπολειπόµενη δραστηριότητα του οι υπερφαινυλαλανιναιµίες µπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: 1. Απλή παροδική υπερφαινυλαλανιναιµία: περιγεννετική ανωριµότητα της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης που αποκαθιστάται µόνη της, συνήθως µέσα στον πρώτο µήνα ζωής. 2. Απλή επίµονη υπερφαινυλαλανιναιµία: µικρή ανεπάρκεια του ενζύµου υδροξυλάση της φαινυλαλανίνης. Τιµές φαινυλαλανίνης αίµατος εκτός δίαιτας 4-10 mg/dl. 3. Κλασσική φαινυλκετονουρία: µέτρια έως µεγάλη ανεπάρκεια της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης. Ανάλογα µε την ενζυµική δραστηριότητα διακρίνονται οι µορφές: i. Ελαφριά φαινυλκετονουρία: Τιµές φαινυλαλανίνης αίµατος εκτός δίαιτας mg/dl. ii. Μέτριας βαρύτητας φαινυλκετονουρία: Τιµές φαινυλαλανίνης αίµατος εκτός δίαιτας mg/dl. iii. Βαρεία φαινυλκετονουρία: Τιµές φαινυλαλανίνης αίµατος εκτός δίαιτας >20 mg/dl. 17

18 4. Άτυπη ή κακοήθης φαινυλκετονουρία: i. Ανεπάρκεια της δραστικότητας του ενζύµου ρεδουκτάση της δεϋδροπτεριδίνης (DHPR). iii. Αδυναµία της σύνθεσης της τετραϋδροβιοπτερίνης (ΒΗ 4 ). (Trahms 2000 & Francis DEM 2000) Πρέπει να σηµειωθεί ότι η συχνότητα εµφάνισης υπερφαινυλαλανιναιµιών ανά κατηγορία διαφέρει στον Ελληνικό παιδικό πληθυσµό (πίνακας 1), ενώ η κλασσική φαινυλκετονουρία είναι η πιο συχνή. (Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού 2001) Στην κλασσική φαινυλκετονουρία παρατηρείται µείωση της δραστικότητας της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης κατά 15-85%. Η υπολειπόµενη λειτουργικότητα του ενζύµου φαίνεται ότι συνδέεται άµεσα µε το είδος της µετάλλαξης και καθορίζει την ηµερήσια ανοχή του οργανισµού σε φαινυλαλανίνη καθώς και τα επίπεδα φαινυλαλανίνης αίµατος σε ελεύθερη δίαιτα. (Ogier de Baulny 2007). Πίνακας 1. Συχνότητα εµφάνισης υπερφαινυλαλανιναιµιών Όλες 1: γεννήσεις Απλή επίµονη υπερφαινυλαλανιναιµία 1: γεννήσεις Κλασσική φαινυλκετονουρία 1: γεννήσεις Ανεπάρκεια ΒΗ 4 1: γεννήσεις Ανεπάρκεια DHPR 1: γεννήσεις Πηγή: Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού,

19 Η νόσος της φαινυλκετονουρίας πρέπει να αντιµετωπίζετε άµεσα, αλλιώς µπορεί να προκληθεί βαριά νοητική καθυστέρηση, διαταραχές συµπεριφοράς µε στοιχεία αυτισµού, σπασµοί, χαρακτηριστικό δερµατικό έκζεµα και αποχρωµατισµό του δέρµατος, των µαλλιών και των µατιών. Στην περίπτωση των νεογνών η διαταραχή της φαινυλκετονουρίας παραµένει φαινοµενικά ασυµπτωµατική για µεγάλο χρονικό διάστηµα γιατί ο µεταβολισµός της µητέρας τα προστατεύει από τις υψηλές συγκεντρώσεις φαινυλαλανίνης κατά την ενδοµήτρια ζωή τους. (πίνακας 2) Μοναδική τους θεραπεία, ώστε να αποφευχθούν µη αναστρέψιµες εγκεφαλικές βλάβες, είναι η δίαιτα φτωχή σε φαινυλαλανίνη. Οφείλεται να τονιστεί η άµεση χορήγηση της συγκεκριµένης δίαιτας µετά τη γέννηση τους και οπωσδήποτε εντός του πρώτου τριµήνου της ζωής τους. (Karlson 1993, McPhee 2000 & Παταργιάς 1998, Ogier de Baulny 2007). Πίνακας 2. Συνέπειες της αυξηµένης πρόσληψης PHE σε ασθενείς µε PKU Επίπεδα φαινυλαλανίνης αίµατος > κ.φ Επίπεδα τυροσίνης αίµατος < κ.φ. (εκτός αν συνυπάρχει ενισχυµένη χορήγηση) Έκπτωση της νοητικής λειτουργίας ανάλογη µε την αύξηση των επιπέδων φαινυλαλανίνης Ποικίλες νευρολογικές διαταραχές Αυτιστική συµπεριφορά Σπασµοί ερµατικό έκζεµα Αποχρωµατισµός δέρµατος και µαλλιών Πηγή: Ogier de Baulny

20 Τα φυσιολογικά επίπεδα φαινυλαλανίνης αίµατος είναι 2-3 mg/dl ( µmοl/l) ενώ αποδεκτά όρια ασφαλείας θεωρούνται τα επίπεδα 3,3-6,6 mg/dl ( µmοl/l). Ανεκτές τιµές φαινυλαλανίνης αίµατος θεωρούνται έως 6,6 mg/dl κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, mg/dl στην εφηβεία και <20 mg/dl µετά την ενηλικίωση. (Ogier de Baulny 2007). Τα κύτταρα πάσχουν λόγω της συσσώρευσης της φαινυλαλανίνης 20

21 2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΙΑΓΝΩΣH ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΦΑΙΝΥΛΚΕΤΟΝΟΥΡΙΑΣ (PKU) 2.1. ιάγνωση της Φαινυλκετονουρίας Υπάρχουν διάφορες µέθοδοι για τη διάγνωση της φαινυλκετονουρίας. Ο Προγεννητικός έλεγχος και η εύρεση των µελών µιας οικογένειας που φέρουν το µεταλλαγµένο γονίδιο (PAH) της PKU πραγµατοποιούνται µε τεστ DNA. Στα νεογέννητα, ο έλεγχος γίνεται εντός των πρώτων ηµερών ζωής (εκτός του πρώτου 24ώρου), όπου λαµβάνονται κάποιες σταγόνες αίµατος από την πτέρνα του βρέφους. Στη συνέχεια ελέγχεται το ποσοστό της φαινυλαλανίνης και σε περίπτωση που δεν είναι φυσιολογικό, πραγµατοποιούνται και άλλες εξετάσεις για τη διαπίστωση της PKU. (Παταργιάς 1998, Smith 1991). 21

22 Μια άλλη µέθοδος είναι το Guthrie τεστ, κατά το οποίο γίνεται καλλιέργεια του Bacillus subtilis σε άγαρ και στη συνέχεια προστίθεται αίµα. Αν το αίµα έχει υψηλή ποσότητα φαινυλαλανίνης παρατηρείται ανάπτυξη του βακτηρίου. Προσοχή πρέπει να δίνεται στην ύπαρξη αντιβιοτικών στο αίµα διότι µπορεί να µας οδηγήσει σε ψευδώς αρνητικά αποτελέσµατα. Συγκριτικά µε το Guthrie τεστ, οι αιµατολογικές εξετάσεις είναι πιο αξιόπιστες, πιο εύκολες και δεν επηρεάζονται από την ύπαρξη αντιβιοτικών. Τέλος εξετάσεις για την εύρεση φαινυλ-πυροσταφυλικού οξέως στα ούρα χρησιµοποιούνται για την επιβεβαίωση της ασθένειας καθώς και για την παρακολούθηση της θεραπείας µε τη δίαιτα της φαινυλαλανίνης. Πρέπει να τονισθεί ότι το Medical Research Council συνιστά η διάγνωση και η θεραπεία να ξεκινά µέσα στις πρώτες 20 ηµέρες της ζωής. (Παταργιάς 1998, Medical Research Council 1993, Smith 1991). Guthrie test 2.2. Θεραπεία της Φαινυλκετονουρίας Σκοπός της θεραπείας είναι η αποτροπή υπερβολικής συσσώρευσης φαινυλαλανίνης στο αίµα. Η χορήγηση της υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης θα αποτελούσε µια µέθοδο θεραπείας για τους ασθενείς µε φαινυλκετονουρία, αλλά αυτό δεν είναι εφικτό. Μια 22

23 εναλλακτική µέθοδος θεραπείας είναι η ελεγχόµενη χορήγηση φαινυλαλανίνης µε τη διατροφή, η οποία προτάθηκε από τον Bickel, ένα χρόνο µετά την ανακάλυψη της ασθένειας. Σε περίπτωση που η διατροφή αρχίσει αργότερα από το διάστηµα των τριών µηνών είναι ελάχιστες οι πιθανότητες ο ασθενής να αποκτήσει φυσιολογική νοηµοσύνη. Για παράδειγµα, σε κάποια ειδικά κέντρα για την PKU που διέκοψαν την δίαιτα σε παιδιά κάτω των 12 ετών για 4 χρόνια παρατηρήθηκε επιδείνωση του IQ, των νευρολογικών και νευροψυχολογικών προβληµάτων. (Παταργιάς 1998, Medical Research Council 1993). Η δίαιτα έχει κύριο στόχο την πρόσληψη φαινυλαλανίνης µε την τροφή στις ποσότητες που ανέχεται και χρειάζεται κάθε ασθενής (πίνακας 3). Οι ποσότητες ανοχής και ανάγκης ταυτίζονται εφόσον η φαινυλαλανίνη είναι ένα απαραίτητο αµινοξύ όπως και στα υγιή άτοµα, αλλά σε πολύ µικρότερες δόσεις. Η τυροσίνη όµως, εξαιτίας της αδυναµίας των ασθενών µε PKU να την συνθέσουν, µετατρέπεται σε άκρως απαραίτητο αµινοξύ, του οποίου οι ανάγκες καλύπτονται µόνο µέσω της τροφής. (Παταργιάς 1998 & Ogier de Baulny 2007). Πίνακας 3. Παράµετροι που καθορίζουν τις απαιτήσεις σε PHE Είδος µετάλλαξης-δραστικότητα υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης Ηλικία Ρυθµός ανάπτυξης Επάρκεια πρόσληψης πρωτεϊνών και θερµίδων Κατάσταση υγείας Πηγή: Ogier de Baulny

24 Είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι πρόσφατα εγκρίθηκε από τoν Οργανισµό Τροφών και Φαρµάκων (Food and Drug Administration-FDA) το Kuvan, ένα φάρµακο που µειώνει τα επίπεδα φαινυλαλανίνης στο αίµα και ενισχύει τη δράση του PAH ενζύµου, όταν υπάρχει (αποµένει στον οργανισµό) µία σχετική λειτουργία του. Φυσικά η δίαιτα της φαινυλαλανίνης δεν πρέπει να διακοπεί µε τη λήψη του φαρµάκου και πρέπει να συνεχιστούν οι διαγνωστικές αιµατολογικές εξετάσεις για τον έλεγχο των επιπέδων της φαινυλαλανίνης στο αίµα. (FDA 2007). Το Kuvan περιέχει µεγάλες ποσότητες (BH4, tetrahydrobiopterin) 24

25 3 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΙΑΙΤΑΣ PKU 3.1. Βασικές αρχές δίαιτας PKU Σκοπός της διατροφικής αγωγής στα παιδιά είναι: 1. Η πρόληψη υπερβολικής συσσώρευσης φαινυλαλανίνης µέσω της ρύθµισης πρόσληψης πρωτεΐνης σε συνδυασµό µε την υποκατάστασή της µε πρωτεΐνη ελεύθερη φαινυλαλανίνης. 2. Η πραγµατοποίηση φυσιολογικής ανάπτυξης των παιδιών καθώς και επάρκεια σε µικροθρεπτικά συστατικά. 3. Η εξασφάλιση µιας δίαιτας εύγευστης, ελαστικής και σύµφωνης µε το σύγχρονο τρόπο ζωής. (Shaw & Lawson 2001). Υπάρχουν πέντε στοιχεία κλειδιά που αφορούν την διαιτητική θεραπεία τα οποία είναι: 1. Περιορισµός της διαιτητικής φαινυλαλανίνης για την διατήρηση των επιθυµητών επιπέδων φαινυλαλανίνης αίµατος. Η φαινυλαλανίνη αποτελεί το 4%-6% της ολικής διαιτητικής πρωτεΐνης, επιπλέον τρόφιµα υψηλά σε πρωτεΐνη όπως κρέας, αυγά, ψάρι, τυρί, ξηροί καρποί και σόγια περιλαµβάνονται στη δίαιτα µόνο σε µικρές ποσότητες και συνεισφέρουν ελάχιστα στη συνολική ενεργειακή πρόσληψη. 2. Καθηµερινή κατανοµή φαινυλαλανίνης µε τη µέτρηση ποσότητας τροφίµων χαµηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη. 25

26 3. Ισοδύναµη κατανάλωση πρωτεΐνης ελεύθερης σε φαινυλαλανίνη µε ταυτόχρονη προσθήκη µίγµατος L-αµινοξέων που είναι ελεύθερο σε φαινυλαλανίνη και ενισχυµένο µε τυροσίνη. 4. ιατήρηση της φυσιολογικής πρόσληψης ενέργειας η οποία πρέπει να καλύπτεται από τρόφιµα χαµηλής περιεκτικότητας σε φαινυλαλανίνη και τρόφιµα ειδικής διατροφής που είναι πολύ φτωχά (ψωµί, ζυµαρικά και µπισκότα) ή ελεύθερα σε πρωτεΐνες. 5. Χορήγηση βιταµινών, µετάλλων και ιχνοστοιχείων µέσω του µίγµατος αµινοξέων ή ειδικών συµπληρωµάτων. (Shaw & Lawson 2001, Schweitzer-Krantz 2000). Πρέπει να σηµειωθεί ότι πρόσληψη της φαινυλαλανίνης και κατά συνέπεια της πρωτεΐνης µέσω της τροφής µειώνεται στα επίπεδα ανοχής του ασθενούς. Επιπλέον, η κάλυψη των αναγκών του ασθενούς για ποικιλία και όγκο τροφής γίνεται µε τα πολύ φτωχά ή ελεύθερα σε πρωτεΐνες κοινά και ειδικά τρόφιµα. (Schweitzer-Krantz, 2000) 3.2. Ισοδύναµα Φαινυλαλανίνης Η ανοχή των ασθενών µε PKU στη Φαινυλαλανίνη είναι µεταβλητή και εξαρτάται από το γενότυπο και την δραστικότητα του υπολειπόµενου γονιδίου. Συγκεκριµένα, για παιδιά µε κλασσική PKU τα επίπεδα φαινυλαλανίνης αίµατος πρέπει να διατηρούνται στα µmol/l, ενώ η πρόσληψη mg φαινυλαλανίνης είναι συνήθως ανεκτή. Στην βρεφική ηλικία οι απαιτήσεις σε φαινυλαλανίνη είναι υψηλότερες, έχει αναφερθεί ότι ιδανικά επίπεδα φαινυλαλανίνης αίµατος είναι µmol/l ενώ οι απαιτήσεις σε φαινυλαλανίνη ανά ηµέρα διαφέρουν ανάλογα µε την ηλικία (πίνακας 4). (Shaw & Lawson 2001). 26

27 Πίνακας 4. Απαιτήσεις φαινυλαλανίνης/ηµέρα στην βρεφική ηλικία Ηλικία Ποσότητα φαινυλαλανίνης 0-3 µηνών mg/kg Σ.Β. 4-6 µηνών mg/kg Σ.Β µηνών mg/kg Σ.Β. 1-2 ετών mg/kg Σ.Β. 2-3 ετών mg/kg Σ.Β. 4-6 ετών mg/kg Σ.Β. 7-8 ετών 15 mg/kg Σ.Β. Πηγή: (Shaw & Lawson, 2001) Μετά το πρώτο έτος οι απαιτήσεις σε φαινυλαλανίνη µειώνονται ανά κιλό σωµατικού βάρους το ίδιο στους άνδρες και τις γυναίκες µε PKU. Για τα περισσότερα τρόφιµα 50 mg φαινυλαλανίνης ισοδυναµούν µε 1gr πρωτεΐνης, όσον αφορά τα φρούτα και τα λαχανικά η περιεκτικότητά τους σε φαινυλαλανίνη κυµαίνεται µεταξύ mg/100gr (π.χ. πράσα, µανιτάρια, κουνουπίδι) και επιτρέπονται ελεύθερα, ενώ σε κάποια άλλα όπως µπρόκολο, λάχανο, γλυκοπατάτα πρέπει να γίνεται µέτρηση της φαινυλαλανίνης ανά µερίδα (πίνακας 5). Έχει αποδεχθεί ότι σε όλα τα φρούτα και τα λαχανικά η συγκέντρωση της φαινυλαλανίνης είναι λιγότερη από 75 mg/100gr µε αποτέλεσµα η κατανάλωσή τους να µην αυξάνει τα επίπεδα της φαινυλαλανίνης στο πλάσµα. Όµως τα λαχανικά µε περιεκτικότητα φαινυλαλανίνης mg συστήνεται να καταναλώνονται σε µικρές ποσότητες. Θεωρείται πιθανόν ότι τα παιδιά που ακολουθούν αυστηρή δίαιτα είναι προτιµότερο να καταναλώνουν 27

28 βασικά τρόφιµα όπως τα δηµητριακά πρωινού, το ρύζι, το καλαµπόκι, τα φασόλια. Θεωρητικά µερικά τρόφιµα µπορούν να καταναλώνονται εναλλακτικά, όµως τρόφιµα υψηλά σε πρωτεΐνη µπορούν να είναι ανεκτά µόνο σε µικρές ποσότητες. (Shaw & Lawson, 2001) Πίνακας 5. Περιεκτικότητα φρούτων και λαχανικών σε φαινυλαλανίνη και πρωτεΐνη ΦΡΟΥΤΑ & ΦΑΙΝΥΛΑΛΑΝΙΝΗ ΠΡΩΤΕΙΝΗ ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ (mg/100gr) gr/100gr ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΦΑΙΝΥΛΑΛΑΝΙΝΗ 50-75mg/100gr Σταφίδες Ελεύθερα Μπανάνες gr/ισοδύναµο Πράσα Ελεύθερα Σουλτανίνες Ελεύθερα Μανιτάρια Ελεύθερα Αβοκάντο gr/ ισοδύναµο ΦΑΙΝΥΛΑΛΑΝΙΝΗ mg/100gr Μπρόκολο gr/ ισοδύναµο Σπαράγγι µερίδα/ηµέρα Κουνουπίδι Ελεύθερα Λαχανάκια gr/ ισοδύναµο Βρυξελλών Γλυκοπατάτα gr/ανταλλαγή Πηγή: (Shaw & Lawson 2001) Πολλά παιδιά δυσκολεύονται να δεχθούν την απόκλιση ορισµένων τροφίµων από την διατροφή τους και πολλές φορές µπορεί να καταφύγουν σε κρυφή κατανάλωσή τους. 28

29 Επιπρόσθετα, αν κάποιο παιδί καταναλώνει συνήθη τρόφιµα όπως ψωµί, µπισκότα ή σοκολάτα υπάρχει η δυνατότητα να αντικατασταθούν µε ισοδύναµα τρόφιµα χαµηλά σε πρωτεΐνη. Η βασική λίστα τροφίµων που περιέχουν 50 mg φαινυλαλανίνης αναφέρονται στον πίνακα 6. Πρέπει να σηµειωθεί ότι τα τρόφιµα που καταναλώνουν οι παιδιατρικοί ασθενείς µε PKU είναι απαραίτητο να ζυγίζονται εκτός αν το βάρος αναγράφεται στην συσκευασία. (Shaw & Lawson 2001). Πίνακας 6. Τρόφιµα που περιέχουν 50 mg φαινυλαλανίνης Τρόφιµο Ποσότητα Τρόφιµο Ποσότητα ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΑΜΥΛΟ Γάλα πλήρες 30 ml Πατάτες ωµές 55 g Κρέµα γάλακτος 30% 40ml Πατάτες βραστές 75 g Τυρί κρέµα 12 g Πατάτες ψητές 40 g Γιαούρτι 3.5% 13 g Πατάτες chips 30 g ΦΡΟΥΤΑ Κροκέτες πατάτας 10 g Μπανάνα 111 g Φασόλια φούρνου 20 g Μήλα 1250 g Καλαµπόκι 55 g Πορτοκάλια 333 g Ρύζι ωµό 15 g Σταφύλια 150 g Ρύζι µαγειρεµένο 45 g Αβοκάντο 55 g Ψωµί όλα τα είδη 10 g Αχλάδια 55 g Kellogg s Corn flakes 15 g ΛΑΧΑΝΙΚΑ Kellogg s Frosties 20 g Τοµάτα ωµή 223 g Weetabix 10 g Μπρόκολο ωµό 45 g Bran flakes 10 g 29

30 Φασολάκια µαγειρεµένα 100 g ΣΝΑΚ Σπανάκι µαγειρεµένο 25 g Σοκολάτα κουβερτούρα 20 g Pop corn 50 κοµµάτια ΚΡΕΑΣ Bacon (πολύ λιπαρό) Μοσχάρι µαγειρεµένο 30 g 4 g Πηγή: (Trahms 2000 & Shaw- Lawson 2001) Πολύ σηµαντική είναι η κατανοµή της πρόσληψη φαινυλαλανίνης κατά την διάρκεια της ηµέρας. Έχει αποδειχθεί ότι όταν το 50% και το 75% της συνολικής ηµερήσιας ανοχής σε φαινυλαλανίνη δίνεται µία φορά, η συγκέντρωσή της στο πλάσµα αυξάνεται πάνω από 10%-18% και 8%-26% αντίστοιχα. (Trahms 2000 & Shaw- Lawson 2001) Υποκατάσταση Πρωτεΐνης Η υποκατάσταση πρωτεΐνης µπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε έξι οµάδες: 1. Υδρολυµένη πρωτεΐνη σε σκόνη 2. Αµινοξέα σε σκόνη µε ή χωρίς υδατάνθρακες χωρίς βιταµίνες και µέταλλα 3. Αµινοξέα σε σκόνη µε µικρότερη ποσότητα υδατανθράκων, µε βιταµίνες και µέταλλα 4. Αµινοξέα σε σκόνη µε υδατάνθρακες µε ή χωρίς λίπη, βιταµίνες και µέταλλα 5. Αµινοξέα σε κάψουλες και ταµπλέτες χωρίς πρόσθετους υδατάνθρακες, βιταµίνες και µέταλλα 6. Αµινοξέα σε µπάρες χωρίς βιταµίνες και µέταλλα (Shaw & Lawson, 2001, παράρτηµα 1) 30

31 Πρέπει να σηµειωθεί ότι στα παιδιά µε PKU είναι απαραίτητη η υποκατάσταση πρωτεΐνης, επιπλέον η ανεπάρκεια της µπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα φαινυλαλανίνης στο πλάσµα αλλά και το ρυθµό ανάπτυξής τους. Έτσι, η υποκατάσταση πρωτεΐνης πρέπει: 1. Να οδηγεί σε αύξηση της συγκράτησης αζώτου 2. Να βελτιώνει την ανοχή στη φαινυλαλανίνη 3. Να βοηθά στην πρόληψη της ανισορροπίας αµινοξέων Η κατευθυντήρια γραµµή σχετικά µε τις απαιτήσεις πρωτεΐνης ανά κιλό σωµατικού βάρος στους παιδιατρικούς ασθενείς µε PKU παρουσιάζεται στον πίνακα 7. (Shaw & Lawson 2001) Πίνακας 7. Κατευθυντήρια γραµµή για τις απαιτήσεις σε πρωτεΐνη Ηλικία Αµινοξέα (g/kg Σ.Β./ηµέρα) Συνολική πρωτεΐνη (g/kg Σ.Β./ηµέρα) > Πηγή: (Shaw & Lawson, 2001) Επιπρόσθετα, συστήνεται η υποκατάσταση πρωτεΐνης να γίνεται ηµερησίως στα γεύµατα σε τρείς δόσεις. Γενικά η πρωτεΐνη δίνεται κατά προσέγγιση ανάλογα µε την ανοχή σε φαινυλαλανίνη και αντικαθίσταται µε προσθήκη υδατανθράκων έτσι ώστε να περιοριστεί η οξείδωση της λευκίνης και να αυξηθεί η πρωτεϊνική σύνθεση. Συνήθως τα υποκατάστατα πρωτεΐνης διαλύονται στο νερό, έχουν πικρή γεύση και το τελικό προϊόν είναι υπεροσµωτικό διάλυµα (π.χ. XP Maxamaid, αραίωση 1:5 dilution, οσµωτικότητα 968 mosmol/kg H 2 O). 31

Τί είναι η φαινυλκετονουρία?

Τί είναι η φαινυλκετονουρία? Οι παρακάτω πληροφορίες σκοπό έχουν να σας βοηθήσουν να καταλάβετε τη δίαιτα του φαινυλκετονουρικού παιδιού, ώστε να είστε περισσότερο σίγουροι και λιγότερο αγχωμένοι εσείς και οι γονείς όταν το παιδί

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Καλοκαιρινό CAMP Ποδοσφαίρου για παιδιά ηλικίας 6-14 ετών. Φρέσκα Φρούτα. Μπανάνα, νεκταρίνια κ.α. Παστέλι. Μπάρες Δημητριακών

1 ο Καλοκαιρινό CAMP Ποδοσφαίρου για παιδιά ηλικίας 6-14 ετών. Φρέσκα Φρούτα. Μπανάνα, νεκταρίνια κ.α. Παστέλι. Μπάρες Δημητριακών Menu 16-Ιουνίου έως 4-Ιουλίου 2014 1 ο Καλοκαιρινό CAMP Ποδοσφαίρου για παιδιά ηλικίας 6-14 ετών Συσκευασμένο κοκτέιλ Φρούτων σε χυμό. Ροδάκινο, Αχλάδι, Σταφύλι, Ανανάς,Κεράσι, Παπάγια σε χυμό φρούτων.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑ TON ΠΑΤΕΡΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΣΟΥ ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΗΤΕΡΑ. Ζήτησε από τους γονείς σου να απαντήσουν σης παρακάτω ερωτήσεις.

ΠΑ TON ΠΑΤΕΡΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΣΟΥ ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΗΤΕΡΑ. Ζήτησε από τους γονείς σου να απαντήσουν σης παρακάτω ερωτήσεις. ΠΑ TON ΠΑΤΕΡΑ ΣΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΣΟΥ m Ζήτησε από τους γονείς σου να απαντήσουν σης παρακάτω ερωτήσεις ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΗΤΕΡΑ Καπνίζεις; Αν καπνίζεις, πόσα τσιγάρα την ημέρα καπνίζεις; Πόσες φορές

Διαβάστε περισσότερα

Δέσποινα Μάλλη Φρειδερίκη Ραχμανίδου Σοφία Ντούνη Χαρά Μπροτζάκη

Δέσποινα Μάλλη Φρειδερίκη Ραχμανίδου Σοφία Ντούνη Χαρά Μπροτζάκη Δέσποινα Μάλλη Φρειδερίκη Ραχμανίδου Σοφία Ντούνη Χαρά Μπροτζάκη Η διατροφή αποτελεί μοναδικό παράγοντα για την ανάπτυξη του σώματος, την καλή λειτουργία του, την διατήρηση της υγείας και την προστασία

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή στην καλαθοσφαίριση

Διατροφή στην καλαθοσφαίριση Διατροφή στην καλαθοσφαίριση Υγεία & βελτίωση της αθλητικής απόδοσης Α.Ο. ΠΡΩΤΕΑΣ Αγγελοπούλου Μαντώ Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής Διατροφή η σημαντικότερη διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΩΝ ΚΥΠΡΟΥ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΩΝ ΚΥΠΡΟΥ Ανακοίνωση Συνδέσμου Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου για την Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη (14 Νοεμβρίου 2018) Τι είναι ο Διαβήτης Φετινό Θέμα: «Ο διαβήτης αφορά κάθε οικογένεια» Ο διαβήτης είναι μια αυτοάνοση

Διαβάστε περισσότερα

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ Ασβέστιο Συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου Βρέφη 0-12 μηνών Παιδιά 1-3 ετών Παιδιά 4-8 ετών Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών Ενήλικες 19-50 ετών Ενήλικες > 50 ετών Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή στο παιδί και τον έφηβο Παραλείψεις και υπερβολές. Γιώτα Καφρίτσα

Διατροφή στο παιδί και τον έφηβο Παραλείψεις και υπερβολές. Γιώτα Καφρίτσα Διατροφή στο παιδί και τον έφηβο Παραλείψεις και υπερβολές Γιώτα Καφρίτσα ΔΗΛΩΣΗ Δηλώνω ότι δεν έχω καμία σχέση με εταιρείες που προωθούν υποκατάστατα μητρικού γάλακτος, μπιμπερό, πιπίλες κατά παράβαση

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακής Διατροφής

Μεσογειακής Διατροφής mini Οδηγός Μεσογειακής Διατροφής Γιατί Μεσογειακή Διατροφή; Η μεσογειακή διατροφή αναφέρεται στον τρόπο διατροφής των λαών που ζουν σε περιοχές που αναπτύσσονται γύρω από τη Μεσόγειο. Οι επιστημονικές

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ ΕΦΗΒΕΙΑ- ΑΝΑΓΚΕΣ v Επιτάχυνση ρυθμού ανάπτυξης v Ωρίμανση και αύξηση ιστών v Αποκτά το 20% του ύψους και το 50% του βάρους του ενήλικα, ενώ οι μύες, ο όγκος του αίματος και γενικά

Διαβάστε περισσότερα

Ιδέες για ένα σωστό πρωινό

Ιδέες για ένα σωστό πρωινό Ιδέες για ένα σωστό πρωινό Υγιεινή Διατροφή Ισορροπία Ποικιλία Μέτρο Ομάδες τροφίμων Γάλα-γαλακτοκομικά προϊόντα (γιαούρτι) Φρούτα-απλοί υδατάνθρακες Λαχανικά (κυρίως πράσινα φυλλώδη) Ψωμί-αμυλώδη τρόφιμα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 1 ο. Οι διατροφικές ανάγκες των παιδιών ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΑΘΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. 1.1 Ανακαλύπτοντας τις διατροφικές ανάγκες

ΜΑΘΗΜΑ 1 ο. Οι διατροφικές ανάγκες των παιδιών ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΑΘΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ. 1.1 Ανακαλύπτοντας τις διατροφικές ανάγκες ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΑΘΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΣΕ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΟΜΑ ΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΤΆ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ ΜΑΘΗΜΑ 1 ο Οι διατροφικές ανάγκες των

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο. Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ. Εκπαίδευση στην πυραμίδα της υγιεινής διατροφής ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο. Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ. Εκπαίδευση στην πυραμίδα της υγιεινής διατροφής ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΣΕ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΤA ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΜΕ 4 ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφικές συστάσεις για νεαρούς αθλητές. Μέγιστη απόδοση στις διαδοχικές προπονήσεις. Άννα Ευλογημένου Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Διατροφικές συστάσεις για νεαρούς αθλητές. Μέγιστη απόδοση στις διαδοχικές προπονήσεις. Άννα Ευλογημένου Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Διατροφικές συστάσεις για νεαρούς αθλητές. Μέγιστη απόδοση στις διαδοχικές προπονήσεις. Άννα Ευλογημένου Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Πότε και τι να τρώμε πριν την προπόνηση 1. Ένα μεγάλο γεύμα

Διαβάστε περισσότερα

Φαμίσης Κωνσταντίνος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα

Φαμίσης Κωνσταντίνος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΗΣ ΜΚ 0501, Διάλεξη 13η Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Φαμίσης Κωνσταντίνος Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΙΚΡΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΧΤΙΖΟΥΝ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ..

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΙΚΡΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΧΤΙΖΟΥΝ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ.. ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΙΚΡΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΧΤΙΖΟΥΝ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ.. Γνωρίζοντας τις ομάδες τροφίμων μέσω της πυραμίδας... Τα τρόφιμα τα οποία καταναλώνουμε και κυρίως

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 9 - Σύνταξη διαιτολογίου

Κεφάλαιο 9 - Σύνταξη διαιτολογίου Κεφάλαιο 9 - Σύνταξη διαιτολογίου Σύνοψη Στο παρόν κεφάλαιο θα γίνει μια αναλυτική περιγραφή της διαδικασίας σύνταξης ενός διαιτολογίου. Θα περιγραφεί βήμα-βήμα ο τρόπος με τον οποίο ο διαιτολόγος σχεδιάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΓΑΛΩΝΟΝΤΑΣ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΣΩΣΤΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

ΜΕΓΑΛΩΝΟΝΤΑΣ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΣΩΣΤΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΜΕΓΑΛΩΝΟΝΤΑΣ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΣΩΣΤΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ Η ΣΥΝΕΧΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Τα παιδιά ρυθμίζουν τη λήψη τροφής έτσι ώστε να ταιριάζει με τις σωματικές ανάγκες σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

Η φαινυλκετονουρία,γνωστή και ως PKU έχει αναγνωριστει για πρώτη φορά από τον γιατρό Asbjørn Følling στη Νορβηγία το 1934. Η φαινυλκετονουρία (PKU)

Η φαινυλκετονουρία,γνωστή και ως PKU έχει αναγνωριστει για πρώτη φορά από τον γιατρό Asbjørn Følling στη Νορβηγία το 1934. Η φαινυλκετονουρία (PKU) Η φαινυλκετονουρία,γνωστή και ως PKU έχει αναγνωριστει για πρώτη φορά από τον γιατρό Asbjørn Følling στη Νορβηγία το 1934. Η φαινυλκετονουρία (PKU) μπορεί να ορισθεί ως μια σπάνια μεταβολική διαταραχή

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει η Ράνια Σαμαρά, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Γράφει η Ράνια Σαμαρά, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Γράφει η Ράνια Σαμαρά, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Σε προηγούμενα άρθρα μιλήσαμε για τη σχέση σωστής διατροφής και αθλητισμού, διακρίναμε τη σημαντικότητα του ρόλου που διαδραματίζει και επικεντρωθήκαμε

Διαβάστε περισσότερα

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών;

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών; ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Τι είναι οι πρωτεϊνες; Η ονομασία πρωτεϊνες προέρχεται από το ρήμα πρωτεύω και σημαίνει την εξαιρετική σημασία που έχουν οι πρωτεϊνες για την υγεία του ανθρώπινου σώματος. Από την εποχή των Ολυμπιακών

Διαβάστε περισσότερα

16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ : Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής. 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας

16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ : Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής. 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας 16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ : Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας Η διατροφή σημαντικός παράγοντας υγείας!! ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΛΗΡΟΝΟ ΜΙΚΟΤΗΤΑ ΥΓΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΝΘΥΓΕΙΝΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ Ποιά είναι η

Διαβάστε περισσότερα

Υγιεινή. Πρωτεΐνες. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών

Υγιεινή. Πρωτεΐνες. Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών Υγιεινή Πρωτεΐνες Λεοτσινίδης Μιχάλης Καθηγητής Υγιεινής Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Πατρών Αποτελούνται από αμινοξέα ενωμένα με πεπτιδικούς δεσμούς. Μέση σύσταση: Ν: 16 % C: 50 % H: 7 % O: 22 % S: 0,5-3%

Διαβάστε περισσότερα

10 Healthy Lifestyle Tips for Adults

10 Healthy Lifestyle Tips for Adults 10 Healthy Lifestyle Tips for Adults 07 June 2017 1. Καταναλώνετε ποικιλία τροφίμων 2. Βασίστε τη δίαιτά σας σε άφθονα τρόφιμα που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες 3. Αντικαταστήστε τα κορεσμένα με τα ακόρεστα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ 9 μητέρες από την Καρδίτσα 33 μητέρες από την Θεσσαλονίκη 58 παιδιά (6 μηνών έως 6 χρονών) Εγκαταστάσεις του ΤΕΙ Διατροφής- Διαιτολογίας (Καρδίτσα) Ιατρείο κα Πατσούρου (Θεσσαλονίκη)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Διατροφή στην εφηβεία και στις εξετάσεις: ποια τρόφιµα βελτιώνουν τη µνήµη, τη συγκέντρωση και την πνευµατική απόδοση Δρ. Αρετή Τσόγκα Επιστηµονική Συνεργάτιδα Τοµέα Διατροφής

Διαβάστε περισσότερα

Τόνια Μαχαίρα MSc Sports Nutrition. Διαιτολόγος ΠΑΕ Παναθηναϊκού

Τόνια Μαχαίρα MSc Sports Nutrition. Διαιτολόγος ΠΑΕ Παναθηναϊκού Τόνια Μαχαίρα MSc Sports Nutrition Διαιτολόγος ΠΑΕ Παναθηναϊκού Διατροφή Γενετική Ύπνος Δεξιότητες Απόδοση Προπόνηση Εξαρτήματα Ψυχολογία Σωστή διατροφή Υγιή ανάπτυξη Διατήρηση ιδανικού σωματικού βάρους

Διαβάστε περισσότερα

Οικιακή Οικονομία Τάξη: Γ Γυμνασίου ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Θέμα: Ισοδύναμα Τροφών Τάξη: Γ Γυμνασίου Ημερομηνία: 04/03/08 Χρόνος: 40

Οικιακή Οικονομία Τάξη: Γ Γυμνασίου ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Θέμα: Ισοδύναμα Τροφών Τάξη: Γ Γυμνασίου Ημερομηνία: 04/03/08 Χρόνος: 40 ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Θέμα: Ισοδύναμα Τροφών Ημερομηνία: 04/03/08 Χρόνος: 40 Στόχοι: Οι μαθητές να: Να επεξηγούν τι είναι τα ισοδύναμα τροφών και να αποδέχονται οπτικά το μέγεθος της 1 μερίδας Είναι σε θέση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ Πληροφοριακά σας λέμε.. Η διατροφή του σύγχρονου ανθρώπου έχει αλλάξει θεαματικά τις τελευταίες 3-4 δεκαετίες με αποτέλεσμα να εγκαταλειφτεί η παραδοσιακή Μεσογειακή

Διαβάστε περισσότερα

WHOLE: Ευζωία και υγιεινές επιλογές για ηλικιωμένους και τους φροντιστές τους

WHOLE: Ευζωία και υγιεινές επιλογές για ηλικιωμένους και τους φροντιστές τους WHOLE: Ευζωία και υγιεινές επιλογές για ηλικιωμένους και τους φροντιστές τους Αυξάνοντας τη πρόσληψη θερμίδων Αυτό το δελτίο διατροφικών πληροφοριών προορίζεται μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΚΟΠΟΥ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΙΤΛΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΚΟΠΟΥ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Έρευνα σχετικά με τις θερμίδες και τα συντηρητικά τροφίμων ευρείας κατανάλωσης, την αναγραφή τους στις συσκευασίες καθώς και παρατηρήσεις και συμπεράσματα από την έρευνα. Αλεξάνδρα Κατωπόδη Θεοδώρα Μπούτση

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή & εγκυμοσύνη. Νικ. Α. Βιτωράτος, MD Β Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Δ/ντής: Καθηγητής Γ.Κ.

Διατροφή & εγκυμοσύνη. Νικ. Α. Βιτωράτος, MD Β Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Δ/ντής: Καθηγητής Γ.Κ. Διατροφή & εγκυμοσύνη Νικ. Α. Βιτωράτος, MD Β Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Δ/ντής: Καθηγητής Γ.Κ. Κρεατσάς Κύρια χαρακτηριστικά της διατροφής Η διατροφή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ

Η ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ Διατροφή για την Αύξηση του Μυϊκού Όγκου Πολλοί αθλητές επιθυμούν την αύξηση της μυϊκής τους μάζας επιδιώκοντας να βελτιώσουν την αθλητική τους ικανότητα. Για να επιτευχθεί ο στόχος της άυξησης του μυϊκού

Διαβάστε περισσότερα

«Διατροφικές οδηγίες για να διώξεις τα ψωμάκια και τη κοιλιά», από την Νικόλ Τσιάνη, Κλινική Διαιτολόγο Διατροφολόγο, BSc και το logodiatrofis.gr!

«Διατροφικές οδηγίες για να διώξεις τα ψωμάκια και τη κοιλιά», από την Νικόλ Τσιάνη, Κλινική Διαιτολόγο Διατροφολόγο, BSc και το logodiatrofis.gr! «Διατροφικές οδηγίες για να διώξεις τα ψωμάκια και τη κοιλιά», από την Νικόλ Τσιάνη, Κλινική Διαιτολόγο Διατροφολόγο, BSc και το logodiatrofis.gr! H ισορροπημένη διατροφή και η άσκηση, διώχνουν τα περιττά

Διαβάστε περισσότερα

Mάθημα:Oικιακή Οικονομία

Mάθημα:Oικιακή Οικονομία Mάθημα:Oικιακή Οικονομία Ώρα για δράση... ΟΜΑΔΑ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΩΝ Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: 1. Το...γάλα υπερέχει από όλα τα είδη γάλακτος. 2. Το... γάλα περιέχει κακάο,το οποίο εμποδίζει

Διαβάστε περισσότερα

I) ΒΗΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟΥ

I) ΒΗΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟΥ ΣΥΝΤΑΞΗ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟΥ I) ΒΗΜΑΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟΥ a) Υπολογισμός της θερμιδικής πρόσληψης του ατόμου και της πρόσληψης θρεπτικών συστατικών (έλεγχος επάρκειας) Με τη λήψη: 1.Διαιτολογικού ιστορικού

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Μαρία Μπασκίνη-Αρσένη, MSc, RD Κλινική ιαιτολόγος, Ειδική ιατροφολόγος Εσπερινό Λύκειο Αµπελοκήπων 11 εκεµβρίου 2014 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και ηλικιωμένοι

Διατροφή και ηλικιωμένοι Διατροφή και ηλικιωμένοι Η διατροφή αποτελεί τη σημαντικότερη ανάγκη για τη διατήρηση της ανθρώπινη ζωής σε όλα τα στάδιά της. Το είδος και η ποσότητα της τροφής που χρειάζεται ο άνθρωπος εξαρτάται από

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των

Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των μεσογειακών χωρών που συμπεριλαμβάνονταν στη Μελέτη των

Διαβάστε περισσότερα

Οι αθλητές επιτυγχάνουν μέγιστη απόδοση με προπόνηση και σωστό διαιτολόγιο που περιλαμβάνει ποικιλία τροφών. Οι αθλητές ωφελούνται περισσότερο από

Οι αθλητές επιτυγχάνουν μέγιστη απόδοση με προπόνηση και σωστό διαιτολόγιο που περιλαμβάνει ποικιλία τροφών. Οι αθλητές ωφελούνται περισσότερο από ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΑΘΛΗΤΩΝ Οι αθλητές επιτυγχάνουν μέγιστη απόδοση με προπόνηση και σωστό διαιτολόγιο που περιλαμβάνει ποικιλία τροφών. Οι αθλητές ωφελούνται περισσότερο από την ποσότητα των υδατανθράκων που αποθηκεύονται

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ. Σαλάτες: Σε κάθε γεύμα (μεσημεριανό, βραδινό) επιλέξετε και σερβίρετε μια από τις ποιο κάτω σαλάτες:

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ. Σαλάτες: Σε κάθε γεύμα (μεσημεριανό, βραδινό) επιλέξετε και σερβίρετε μια από τις ποιο κάτω σαλάτες: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Πρόγευμα Λευκά δημητριακά πρωινού (χωρίς αποξηραμένα φρούτα και ξηρούς καρπούς) Σοκολατούχα δημητριακά πρωινού Κρύο ημι-αποβουτυρωμένο γάλα (2% λιπαρά) Κίτρινο τυρί χαμηλών λιπαρών

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της διατροφής στη διαμόρφωση μέγιστης οστικής μάζας

Ο ρόλος της διατροφής στη διαμόρφωση μέγιστης οστικής μάζας Σύμφωνα με τους ειδικούς, σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης παίζει η σωστή διατροφή σε συνδυασμό με άσκηση και υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Ο ρόλος της διατροφής στη

Διαβάστε περισσότερα

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού Οι καλοκαιρινοί μήνες αποτελούν ιδανική περίοδο για την υιοθέτηση της αποκαλούμενης «μεσογειακής διατροφής». Η μεσογειακή διατροφή, η οποία πήρε το όνομά της από τον τρόπο διατροφής των λαών της Μεσογείου,

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή Άσκηση. Διατροφή & παιδική Ηλικία

Εργαστηριακή Άσκηση. Διατροφή & παιδική Ηλικία Εργαστηριακή Άσκηση Διατροφή & παιδική Ηλικία UK Department of Health ανά ημέρα 1-3y 4-6y 7-10y Ενέργεια (kcal/kg) 95,8 91,6 Αγόρια 78 61 Κορίτσια 71 61 Πρωτεΐνη (g/kg) 0,94 0,83 0,80 tips Συστάσεις 1-3

Διαβάστε περισσότερα

Μενού Εβδομάδας του Πάσχα

Μενού Εβδομάδας του Πάσχα Μενού Εβδομάδας του Πάσχα Τρίτη του Πάσχα Κυρίως πιάτο : ψαροκροκέτες ψητές* με ρύζι : βραστά λαχανικά (πατάτα, καρότο, κολοκύθι) 447 θερμίδες 14 γρ. 75 γρ 9 γρ. 2,5 γρ. 4,5 γρ. 1 γρ. 0,7 γρ. 155 θερμίδες

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπώνυμο: Διεύθυνση: Email: Β. ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ: Γ. ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΡ

Α. ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπώνυμο: Διεύθυνση: Email: Β. ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ: Γ. ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΠΟΡ Α. ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπώνυμο: Ημερ/νια Γεννήσεως: Διεύθυνση: Τηλ. οικίας: Email: Οικογενειακή κατάσταση: Τ.Κ.: Κινητό: Β. ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ: Βάρος: Ύψος: Περίμετρος καρπού: Περίμετρος μέσης: Περίμετρος

Διαβάστε περισσότερα

ΣτέφηΚαλλή,ΜSc,PHN Kλινικήδιαιτολόγος-διατροφολόγος

ΣτέφηΚαλλή,ΜSc,PHN Kλινικήδιαιτολόγος-διατροφολόγος ΣτέφηΚαλλή,ΜSc,PHN Kλινικήδιαιτολόγος-διατροφολόγος Σταδιακή αλλά σταθερή απώλεια της νεφρικής λειτουργίας που οδηγεί σε ουραιμία ΚατάταξητηςΧΝΑσεΣτάδια 1-5βάσειGFR. Θαεστιάσουμεστιςεξήςενότητες: i)κακήθρέψησεασθενείςμεχνα&

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΙΙ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΙΙ ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΙΙ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ : «ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ» ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ : Κα ΚΥΠΑΡΙΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

«Γιατί καταναλώνω γλυκά και τι μπορώ να κάνω», από την Χριστίνα Έλενα Δρακοπούλου, Κλινική Διαιτολόγο- Διατροφολόγο, RD, MSc, και το Iatronet.gr!

«Γιατί καταναλώνω γλυκά και τι μπορώ να κάνω», από την Χριστίνα Έλενα Δρακοπούλου, Κλινική Διαιτολόγο- Διατροφολόγο, RD, MSc, και το Iatronet.gr! «Γιατί καταναλώνω γλυκά και τι μπορώ να κάνω», από την Χριστίνα Έλενα Δρακοπούλου, Κλινική Διαιτολόγο- Διατροφολόγο, RD, MSc, και το Iatronet.gr! Τα γλυκά περιέχουν αρκετές θερμίδες. Καθώς τα περισσότερα

Διαβάστε περισσότερα

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις:

Επιπλέον η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει στις παρακάτω παθολογικές καταστάσεις: Γράφει: Φανή Πρεβέντη, MSc Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Το σώμα μας περιέχει μεγάλες ποσότητες ασβεστίου. Συγκεκριμένα, το ασβέστο είναι υπεύθυνο για το 1,5-2% του σωματικού μας βάρους. Είναι το

Διαβάστε περισσότερα

Καλοκαίρι και δίαιτα; Πώς θα τα καταφέρω χωρίς να πάρω κιλά;

Καλοκαίρι και δίαιτα; Πώς θα τα καταφέρω χωρίς να πάρω κιλά; Καλοκαίρι και δίαιτα; Πώς θα τα καταφέρω χωρίς να πάρω κιλά; Κατερίνα Πέλκα BSc (Honrs) Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος Τομεάρχης Διαιτητικής ΙΙΕΚ ΞΥΝΗ pelka@logodiatrofis.gr Οι διακοπές είναι αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Μενού 1 ης εβδομάδας. Δευτέρα. Διατροφική ανάλυση

Μενού 1 ης εβδομάδας. Δευτέρα. Διατροφική ανάλυση Μενού 1 ης εβδομάδας Δευτέρα Κυρίως πιάτο : κοτόπουλο (φιλέτο μπούτι, χωρίς πέτσα και κόκαλο) με πατάτες στο φούρνο : αγγούρι και ντομάτα Τυρί : φέτα 497 θερμίδες 28,5 γρ. 39 γρ. 2 4,45 γρ. 14,2 γρ. 3,28

Διαβάστε περισσότερα

Αντιοξειδωτικά στην διατροφή μας

Αντιοξειδωτικά στην διατροφή μας Χάρις Μαραθεύτη Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος τηλ: 99-720235 email: harismaratheftis@hotmail.com Αντιοξειδωτικά στην διατροφή μας Τα τελευταία 50 χρόνια οι διατροφικές μας συνήθειες άλλαξαν δραστικά.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ» ΘΕΜΑ : «Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ»

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ» ΘΕΜΑ : «Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ» - 1 - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ» ΘΕΜΑ : «Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ» Ο άνθρωπος προσλαμβάνει από το περιβάλλον του τροφές σε στερεά και υγρή μορφή. Τις επεξεργάζεται και ένα μέρος αυτών το παρακρατεί ενώ το υπόλοιπο

Διαβάστε περισσότερα

Π Α Π Α Γ Ι Α Ν Ν Η Ο.

Π Α Π Α Γ Ι Α Ν Ν Η Ο. ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Παχυσαρκία σημαίνει υπέρμετρη αύξηση του σωματικού λίπους σε ποσοστό τέτοιο, ώστε να δυσχεραί- νει την υγεία του ανθρώπου. Η παιδική & εφηβική παχυσαρκία συνήθως διατηρείται και στην

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή;

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε μία μεγάλη έρευνα, γνωστή ως η μελέτη των 7 χωρών, όπου μελετήθηκαν οι διατροφικές συνήθειες ανθρώπων από τις εξής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 3: ΗΠΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΗΠΑΤΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Κάλυψη των ενεργειακών αναγκών Πρόληψη της απώλειας βάρους Ενίσχυση προγράμματος αποκατάστασης ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Μενού 2 ης εβδομάδας. Δευτέρα. Διατροφική ανάλυση. Κυρίως γεύμα : φιλέτο ψαριού (γλώσσα) στον φούρνο* Σαλάτα : πατατοσαλάτα με μαυρομάτικα

Μενού 2 ης εβδομάδας. Δευτέρα. Διατροφική ανάλυση. Κυρίως γεύμα : φιλέτο ψαριού (γλώσσα) στον φούρνο* Σαλάτα : πατατοσαλάτα με μαυρομάτικα Μενού 2 ης εβδομάδας Δευτέρα : φιλέτο ψαριού (γλώσσα) στον φούρνο* : πατατοσαλάτα με μαυρομάτικα 194 20 γρ. - 12 γρ. 1,9 γρ. 7,5 γρ. 1,6 γρ. - 1,2 γρ. 323 9,8 γρ. 48,4 γρ. 2,77 γρ. 9,4 γρ. 6,6 γρ. 0,95

Διαβάστε περισσότερα

Ξεκινήστε με C. Εμπλουτίστε τη διατροφή σας με αντιοξειδωτικά

Ξεκινήστε με C. Εμπλουτίστε τη διατροφή σας με αντιοξειδωτικά Ο οργανισμός ενός καπνιστή δέχεται συνεχώς τη βλαπτική δράση του τσιγάρου, είναι φυσικό, λοιπόν, να έχει και διαφορετικές διατροφικές ανάγκες από τον οργανισμό ενός μη καπνιστή. Υπάρχουν τροφές που μειώνουν

Διαβάστε περισσότερα

Τρώει το παιδί σας σωστά;

Τρώει το παιδί σας σωστά; Τρώει το παιδί σας σωστά; Προσφορά σε συνεργασία µε την εταιρεία Iakovos Photiades Foodstuff Suppliers Ltd Τα θεμέλια για την υγεία του παιδιού σας αρχίζουν από την καλή διατροφή Η καλή διατροφή δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στερεών τροφών- θηλασμός μετά τους 6 μήνες ζωής. Ι.Σωματική ανάπτυξη του βρέφους κατά τον πρώτο χρόνο ζωής

Εισαγωγή στερεών τροφών- θηλασμός μετά τους 6 μήνες ζωής. Ι.Σωματική ανάπτυξη του βρέφους κατά τον πρώτο χρόνο ζωής Εισαγωγή στερεών τροφών- θηλασμός μετά τους 6 μήνες ζωής Ι.Σωματική ανάπτυξη του βρέφους κατά τον πρώτο χρόνο ζωής Το μοτίβο σωματικής ανάπτυξης στα βρέφη που θηλάζουν είναι αρκετά διαφορετικό από τα βρέφη

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή & Καλοκαιρινές διακοπές!

Διατροφή & Καλοκαιρινές διακοπές! Διατροφή & Καλοκαιρινές διακοπές! Έφτασε η εποχή που περιμέναμε με ανυπομονησία για να ξεκουραστούμε και να περάσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο στην παραλία! Τι είναι αυτό που πρέπει να κάνουμε,

Διαβάστε περισσότερα

Μηδενική Δίαιτα: Η πιο αυστηρή Δεν γίνεται πρόσληψη ενέργειας Οργανισμός καταφεύγει σε αποθήκες του: Λίπος Πρωτεΐνες Γλυκογόνο

Μηδενική Δίαιτα: Η πιο αυστηρή Δεν γίνεται πρόσληψη ενέργειας Οργανισμός καταφεύγει σε αποθήκες του: Λίπος Πρωτεΐνες Γλυκογόνο Μηδενική Δίαιτα: Η πιο αυστηρή Δεν γίνεται πρόσληψη ενέργειας Οργανισμός καταφεύγει σε αποθήκες του: Λίπος Πρωτεΐνες Γλυκογόνο 1 Γλυκογόνο: επαρκεί για μια ημέρα για ανάγκες εγκεφάλου -> Πρωτεΐνη: για

Διαβάστε περισσότερα

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία.

Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Αρχικά θα πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι η παχυσαρκία. Παχυσαρκία είναι η παθολογική αύξηση του βάρους του σώματος, που οφείλεται σε υπερβολική συσσώρευση λίπους στον οργανισμό. Παρατηρείται γενικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΣΟΤΟΛΟΓΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΙΑΙΤΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ

ΠΟΣΟΤΟΛΟΓΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΙΑΙΤΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΠΟΣΟΤΟΛΟΓΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΙΑΙΤΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΕΙ ΟΣ ΤΡΟΦΙΜΟΥ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΣΧΟΛΙΑ ΓΑΛΑ Γάλα φρέσκο 180-200 ml 124 6,4 9,6 6,8 Γάλα εβαπορέ ¼ κουτιού 158 8.6 11.3 9 Προκειµένου να καλύπτονται

Διαβάστε περισσότερα

Πιο συγκεκριμένα, επιτρεπόμενα προς πώληση είδη στα σχολικά κυλικεία είναι: - Φρέσκα φρούτα-λαχανικά ανάλογα µε την εποχή (π.χ.

Πιο συγκεκριμένα, επιτρεπόμενα προς πώληση είδη στα σχολικά κυλικεία είναι: - Φρέσκα φρούτα-λαχανικά ανάλογα µε την εποχή (π.χ. Σε ισχύ τίθεται η νέα υπουργική απόφαση, η οποία αφορά, μεταξύ άλλων, τον καθορισμό των ειδών που διατίθενται στα κυλικεία των δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή & Εξετάσεις. Γιατί είναι μια ιδιαίτερη περίοδος οι εξετάσεις Αυξημένο stress Ανάγκη για υψηλές αποδόσεις Ενίσχυση της μνήμης Μεγάλες αντοχές

Διατροφή & Εξετάσεις. Γιατί είναι μια ιδιαίτερη περίοδος οι εξετάσεις Αυξημένο stress Ανάγκη για υψηλές αποδόσεις Ενίσχυση της μνήμης Μεγάλες αντοχές Διατροφή & Εξετάσεις Γιατί είναι μια ιδιαίτερη περίοδος οι εξετάσεις Αυξημένο stress Ανάγκη για υψηλές αποδόσεις Ενίσχυση της μνήμης Μεγάλες αντοχές Αυξημένο stress οδηγεί σε Διατροφικές επιθέσεις H ορμόνη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

ΠΕΡΙΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΕΡΙΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 6 η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ 1 2 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΝΗΠΙΟΥ Νηπιακή ονομάζεται η πρώτη από τις τρεις περιόδους της παιδικής ηλικίας, από το 1ο έως και

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 6: ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΑ ΤΕΛΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Η νεφρική υποκατάσταση (αιμοδιάλυση) οδηγεί στις ακόλουθες απώλειες: αμινοξέων (2gr/ώρα διάλυσης) και γλουταμίνης

Διαβάστε περισσότερα

Γνωρίστε τα νηστίσιμα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 14 Φεβρουάριος :44

Γνωρίστε τα νηστίσιμα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 14 Φεβρουάριος :44 Γράφει: Κωνσταντίνου Κρήνη, Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος Τα λαχανικά, τα όσπρια, οι πατάτες, τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, οι ξηροί καρποί, οι ελιές, τα φρούτα, τα θαλασσινά, ο ταραμάς, τα τουρσί ανήκουν

Διαβάστε περισσότερα

«Οι Top Τροφές για απώλεια βάρους!», από την Μαργαρίτα Μυρισκλάβου Τελειοφ. Διαιτολόγο Διατροφολόγο και το logodiatrofis.gr!

«Οι Top Τροφές για απώλεια βάρους!», από την Μαργαρίτα Μυρισκλάβου Τελειοφ. Διαιτολόγο Διατροφολόγο και το logodiatrofis.gr! «Οι Top Τροφές για απώλεια βάρους!», από την Μαργαρίτα Μυρισκλάβου Τελειοφ. Διαιτολόγο Διατροφολόγο και το logodiatrofis.gr! Γνωρίζεις ποιες είναι οι τροφές που θα σε βοηθήσουν στην απώλεια βάρους; Δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ Σειρά Α Ιούνιος (Το γραπτό αποτελείται από 5 σελίδες)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ Σειρά Α Ιούνιος (Το γραπτό αποτελείται από 5 σελίδες) (Το γραπτό αποτελείται από 5 σελίδες) ΜΕΡΟΣ Α (60 Μονάδες) Να απαντήσετε και στις ΕΚΑ ερωτήσεις. Η κάθε ερώτηση βαθμολογείται με έξι μονάδες. 1. Nα επεξηγήσετε τα πιο κάτω είδη τραπεζικών καρτών, δίνοντας

Διαβάστε περισσότερα

Θέλετε να «κόψετε» το κρέας;

Θέλετε να «κόψετε» το κρέας; > της Νεκταρίας Καρακώστα Θέλετε να «κόψετε» το κρέας; Για λόγους οικονομικούς, ηθικούς, θρησκευτικούς, λόγους υγείας και περιβαλλοντικούς, χιλιάδες καταναλωτές αναζητούν τρόπους και λύσεις σε μια προσπάθεια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΛΕΥΡΩΝ ΜΕ ΦΟΛΙΚΟ ΟΞΥ ΠΙΘΑΝΗ ΩΡΟΛΟΓΙΑΚΗ ΒΟΜΒΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ. (filic acid, folic acid, folacin, vitamin B9, vitamin Bc, vitamin M)

ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΛΕΥΡΩΝ ΜΕ ΦΟΛΙΚΟ ΟΞΥ ΠΙΘΑΝΗ ΩΡΟΛΟΓΙΑΚΗ ΒΟΜΒΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ. (filic acid, folic acid, folacin, vitamin B9, vitamin Bc, vitamin M) Ο ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΛΕΥΡΩΝ ΜΕ ΦΟΛΙΚΟ ΟΞΥ ΠΙΘΑΝΗ ΩΡΟΛΟΓΙΑΚΗ ΒΟΜΒΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ (filic acid, folic acid, folacin, vitamin B9, vitamin Bc, vitamin M) ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ ΦΟΛΙΚΟ ΟΞΥ (mcg/100g) Δημητριακά

Διαβάστε περισσότερα

Κληρονοµικά νοσήµατα και καταστάσεις που οφείλονται σε γονιδιακές µεταλλάξεις

Κληρονοµικά νοσήµατα και καταστάσεις που οφείλονται σε γονιδιακές µεταλλάξεις Κληρονοµικά νοσήµατα και καταστάσεις που οφείλονται σε γονιδιακές µεταλλάξεις ΤΡΟΠΟΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΣΩΝ ΑΥΤΟΣΩΜΙΚΗ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣ ΑΥΤΟΣΩΜΙΚΗ ΥΠΟΛΕΙΠΟΜΕΝΗ ΦΥΛΟΣΥΝ ΕΤΗ ΥΠΟΛΕΙΠΟΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΗΜΑ, ΒΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ 1 ος στόχος: 2 ος στόχος: ξέχασες το πρόγευμα σου! 3 ος στόχος:

ΒΗΜΑ, ΒΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ 1 ος στόχος: 2 ος στόχος: ξέχασες το πρόγευμα σου! 3 ος στόχος: ΒΗΜΑ, ΒΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ 1 ος στόχος: Προσπάθησε να τρως 5 μερίδες φρούτα και λαχανικά τη μέρα. Αν δεν σου αρέσουν στην αρχή, δοκίμασε να τα καταναλώσεις σαν: Μικρά κομματάκια πιπεριάς, μανιταριών

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ Οι τροφές αυτές βρίσκονται στη βάση της διατροφικής πυραμίδας, είναι πλούσιες σε σύνθετους υδατάνθρακες, βιταμίνες της ομάδας Β, πρωτεΐνες,

ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ Οι τροφές αυτές βρίσκονται στη βάση της διατροφικής πυραμίδας, είναι πλούσιες σε σύνθετους υδατάνθρακες, βιταμίνες της ομάδας Β, πρωτεΐνες, ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ Οι τροφές αυτές βρίσκονται στη βάση της διατροφικής πυραμίδας, είναι πλούσιες σε σύνθετους υδατάνθρακες, βιταμίνες της ομάδας Β, πρωτεΐνες, άπεπτες φυτικές ίνες, σίδηρο και άλλα

Διαβάστε περισσότερα

«Τι να κάνουμε για να χάσουμε τα κιλά των εορτών;», από τον Κλινικό Διαιτολόγο-Βιολόγο Χάρη Δημοσθενόπουλο και το dimosthenopoulos.gr!

«Τι να κάνουμε για να χάσουμε τα κιλά των εορτών;», από τον Κλινικό Διαιτολόγο-Βιολόγο Χάρη Δημοσθενόπουλο και το dimosthenopoulos.gr! «Τι να κάνουμε για να χάσουμε τα κιλά των εορτών;», από τον Κλινικό Διαιτολόγο-Βιολόγο Χάρη Δημοσθενόπουλο και το dimosthenopoulos.gr! Οι γιορτές είθισται να συνδυάζονται με υπερκατανάλωση φαγητού η οποία,

Διαβάστε περισσότερα

g w w n lf o o d p l a.h d a.g

g w w n lf o o d p l a.h d a.g g w. or w w coo n lf o o d p l a et. ww w.efa d.o.eufic.org w ww w ww.h d a.g r rg Θυμάσαι πώς ήταν όταν μάθαινες ποδήλατο; Το πιο σημαντικό ήταν να μάθεις να κρατάς ισορροπία. Όταν κρατούσες ισορροπία,

Διαβάστε περισσότερα

Μέχρι σήµερα γνωρίζατε ότι η κατανάλωση ψωµιού είναι µία απολαυστική και θρεπτική συνήθεια. Από σήµερα η αγαπηµένη σας αυτή καθηµερινή συνήθεια µπορεί να παρέχει στον οργανισµό ακόµη περισσότερα θρεπτικά

Διαβάστε περισσότερα

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΔΙΑΒΗΤΗΣ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΔΙΑΒΗΤΗΣ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C. MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Στόχοι για την αντιμετώπιση του Γνώση Δεξιότητες Πηγές Υποστήριξη

Διαβάστε περισσότερα

Project Α Τετραμήνου Διατροφή και Εφηβεία

Project Α Τετραμήνου Διατροφή και Εφηβεία Project Α Τετραμήνου Διατροφή και Εφηβεία Ομάδα Α Δαληδάνου Δήμητρα Κουτσιλιανίδης Γιώργος Λύρατζη Ανθή Ομάδα Β Ράπτης Χρήστος Κουσίδης Παναγιώτης Δούκας Θανάσης Μιχαηλίδου Μάγδα Μπαλάση Ελευθερία Ομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Σχ. έτος 2015-2016 Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ.

Διαβάστε περισσότερα

Βιταμίνες/ Συμπληρώματα Διατροφής

Βιταμίνες/ Συμπληρώματα Διατροφής Βιταμίνες/ Συμπληρώματα Διατροφής e-catalogue 2012 Βιταμίνες Μέταλλα & Ιχνοστοιχεία Αμινοξέα & Πρωτεΐνες Απαραίτητα Λιπαρά Οξέα Πεπτικά/Προβιοτικά Βοηθήματα Βιταμίνες Οι βιταμίνες είναι απαραίτητες για

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές ενεργειακές απώλειες κατά την εφηβεία Ανάπτυξη Τυπικές ηµερήσιες δραστηριότητες Ιδιαίτερες δραστηριότητες για το συγκεκριµένο άθληµα.

Βασικές ενεργειακές απώλειες κατά την εφηβεία Ανάπτυξη Τυπικές ηµερήσιες δραστηριότητες Ιδιαίτερες δραστηριότητες για το συγκεκριµένο άθληµα. ιατροφή στην εφηβεία και άθληση-ενεργειακή ισορροπία και πρόσληψη Ηµεροµηνία δηµοσίευσης: 17 Φεβρουαρίου 2003 Τα διαιτολόγιο ενός νεαρού αθλητή θα πρέπει αρχικά να είναι επαρκές σε θερµίδες αλλά και σε

Διαβάστε περισσότερα

Μενού Μεγάλης Εβδομάδας

Μενού Μεγάλης Εβδομάδας Μενού Μεγάλης Εβδομάδας Μ. Δευτέρα Κυρίως πιάτο : κοτόπουλο (φιλέτο μπούτι, χωρίς πέτσα και κόκαλο) με πατάτες στο φούρνο : αγγούρι και ντομάτα Τυρί : φέτα 497 θερμίδες 28,5 γρ. 39 γρ. 3 γρ. 23 γρ. 4,45

Διαβάστε περισσότερα

Βρεφικά γάλατα για ειδικές καταστάσεις. Dr Καραγκιόζογλου- Λαμπούδη Θωμαή Παιδογαστρεντερολόγος Καθηγήτρια Κλινικής Διατροφής ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης

Βρεφικά γάλατα για ειδικές καταστάσεις. Dr Καραγκιόζογλου- Λαμπούδη Θωμαή Παιδογαστρεντερολόγος Καθηγήτρια Κλινικής Διατροφής ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης Βρεφικά γάλατα για ειδικές καταστάσεις Dr Καραγκιόζογλου- Λαμπούδη Θωμαή Παιδογαστρεντερολόγος Καθηγήτρια Κλινικής Διατροφής ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης Δεν αναφερόμαστε σε εμπλουτισμό που γίνεται για ν ανταποκριθούν

Διαβάστε περισσότερα

Δίαιτα ελεύθερη γαλακτοκοµικών

Δίαιτα ελεύθερη γαλακτοκοµικών Ενημερωτικό Φυλλάδιο Δίαιτα ελεύθερη γαλακτοκοµικών Για την έναρξη ή διακοπή της δίαιτας ακολουθήστε τις οδηγίες του γιατρού Αλλεργία στο αγελαδινό γάλα Είναι η συχνότερη αλλεργία στα παιδιά. Η ευαισθησία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΒΟΣ. Ψυχολογία: Αύξηση σωματικών αλλαγών. Επιθυμία έκφρασης. Διάθεση ανεξαρτητοποίησης. Επιθυμία συμμετοχής σε ένα σύνολο

ΕΦΗΒΟΣ. Ψυχολογία: Αύξηση σωματικών αλλαγών. Επιθυμία έκφρασης. Διάθεση ανεξαρτητοποίησης. Επιθυμία συμμετοχής σε ένα σύνολο ΕΦΗΒΟΣ Ψυχολογία: Αύξηση σωματικών αλλαγών Επιθυμία έκφρασης Διάθεση ανεξαρτητοποίησης Επιθυμία συμμετοχής σε ένα σύνολο Ενδιαφέρον για εξωτερική εμφάνιση Διατροφή+ Έφηβος: Ανθυγιεινά Πάθη Λανθασμένες

Διαβάστε περισσότερα

Λειτουργικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από κοιλιακό άλγος ή δυσφορία και διαταραχή στις συνήθειες του εντέρου χωρίς την παρουσία δομικών ανωμαλιών

Λειτουργικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από κοιλιακό άλγος ή δυσφορία και διαταραχή στις συνήθειες του εντέρου χωρίς την παρουσία δομικών ανωμαλιών Λειτουργικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από κοιλιακό άλγος ή δυσφορία και διαταραχή στις συνήθειες του εντέρου χωρίς την παρουσία δομικών ανωμαλιών ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΥΠΟΙ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ Το ΣΕΕ διαγιγνώσκεται

Διαβάστε περισσότερα

Διαιτητικές οδηγίες για το ΣΔ. Κατευθυντήριες οδηγίες για τη Διαχείριση του Διαβητικού Ασθενούς

Διαιτητικές οδηγίες για το ΣΔ. Κατευθυντήριες οδηγίες για τη Διαχείριση του Διαβητικού Ασθενούς ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΤΡΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΕΤΑΡΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 Αναστάσιος Κουτσοβασίλης, Μαρία

Διαβάστε περισσότερα

Θέµατα ιάλεξης ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΛΙΠΩΝ- Λίπη και αθηροσκλήρυνση. Μεσογειακή ίαιτα. Λίπη και αθηροσκλήρυνση: Ο ρόλος της άσκησης

Θέµατα ιάλεξης ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΛΙΠΩΝ- Λίπη και αθηροσκλήρυνση. Μεσογειακή ίαιτα. Λίπη και αθηροσκλήρυνση: Ο ρόλος της άσκησης MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΛΙΠΩΝ- ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Θέµατα ιάλεξης Ο ρόλος της διατροφής στην εµφάνιση ασθενειών της καρδιάς Επίδραση

Διαβάστε περισσότερα

για καλή υγεία χωρίς παχυσαρκία

για καλή υγεία χωρίς παχυσαρκία 5 4 3 2 1 πάμε για καλή υγεία χωρίς παχυσαρκία ΕΥ ΖΗΝ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ 2009 Ελένη Τσιακλή 5 φρούτα και λαχανικά την ημέρα Είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και ανόργανα άλατα. εν έχουν πολλές

Διαβάστε περισσότερα

«Υπάρχουν τρόφιμα που καίνε το λίπος;», από την Τσαμπίκα Κοντόγιαννου, Διαιτολόγο Διατροφολόγο, BSc και το logodiatrofis.gr!

«Υπάρχουν τρόφιμα που καίνε το λίπος;», από την Τσαμπίκα Κοντόγιαννου, Διαιτολόγο Διατροφολόγο, BSc και το logodiatrofis.gr! «Υπάρχουν τρόφιμα που καίνε το λίπος;», από την Τσαμπίκα Κοντόγιαννου, Διαιτολόγο Διατροφολόγο, BSc και το logodiatrofis.gr! Πολλές φορές κατά τη διάρκεια μίας δίαιτας αναρωτιόμαστε αν υπάρχουν τρόφιμα

Διαβάστε περισσότερα

Όπως δημοσιεύθηκε αρχικά στο MedicalLand.gr και αναδημοσιεύθηκε από το ArxizoDiaita.gr.

Όπως δημοσιεύθηκε αρχικά στο MedicalLand.gr και αναδημοσιεύθηκε από το ArxizoDiaita.gr. Η Στρατιωτική Δίαιτα Όπως δημοσιεύθηκε αρχικά στο MedicalLand.gr και αναδημοσιεύθηκε από το ArxizoDiaita.gr. Έχει χαρακτηριστεί ως «στρατιωτική δίαιτα» ή «δίαιτα των 3 ημερών» και είναι ένα καθημερινό

Διαβάστε περισσότερα

Τα αμινοξέα ωστόσω επιτελούν πολλαπλούς ρόλους πέρα της συμμετοχής τους στη διάπλαση του μιυκού συστήματος. Συγκεκριμένα τα αμινοξέα:

Τα αμινοξέα ωστόσω επιτελούν πολλαπλούς ρόλους πέρα της συμμετοχής τους στη διάπλαση του μιυκού συστήματος. Συγκεκριμένα τα αμινοξέα: Γράφει: Φανή Πρεβέντη, MSc, Κλινική διαιτολόγος - Διατροφολόγος Ο όρος αμινοξέα χρησιμοποιείται ευρέως στους αθλητικούς κύκλους και όχι αδίκως. Τα αμινοξέα αποτελούν βασικό συστατικό των μυών, η διάπλαση

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Πρεβέντη Φανή, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Γράφει: Πρεβέντη Φανή, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Γράφει: Πρεβέντη Φανή, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Η φράουλα είναι ένα από τα πιο γευστικά και θρεπτικά φρούτα της άνοιξης. Σαν φυτό, η φράουλα είναι πολυετές, έρπον κυρίως αλλά και αναρριχώμενο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΠΑΝΑΝΑ. 16/11/2011 Νομικού Ζωή 1

ΜΠΑΝΑΝΑ. 16/11/2011 Νομικού Ζωή 1 ΜΠΑΝΑΝΑ 16/11/2011 Νομικού Ζωή 1 Ιστορία της μπανάνας Το όνομα της μπανάνας προέρχεται από την αραβική λέξη banan που σημαίνει δάκτυλο. Ευδοκιμεί κυρίως σε τροπικό κλίμα, ενώ η συλλογή της γίνεται ενώ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ Α ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΕΡΑ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΙ ΝΗΣΟΥ ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ Εργασία από τους μαθητές της Α1 στα πλαίσια του μαθήματος Αγωγή Ζωής. Δασκάλα: Χρυσοβαλάντω Θουκυδίδου Σχολική Χρονιά: 2015-2016 Οι

Διαβάστε περισσότερα

Αύξηση παραγωγής ουρίας γίνεται : Όταν υπάρχει περίσσεια αµµωνίας (που πρέπει να αποβληθεί από τον οργανισµό). ηλαδή όταν αυξάνει ο ρυθµός

Αύξηση παραγωγής ουρίας γίνεται : Όταν υπάρχει περίσσεια αµµωνίας (που πρέπει να αποβληθεί από τον οργανισµό). ηλαδή όταν αυξάνει ο ρυθµός Αύξηση παραγωγής ουρίας γίνεται : Όταν υπάρχει περίσσεια αµµωνίας (που πρέπει να αποβληθεί από τον οργανισµό). ηλαδή όταν αυξάνει ο ρυθµός αποικοδόµησης τωναµινοξέων. Με αυξηµένο ρυθµός αποικοδόµησης αµινοξέων

Διαβάστε περισσότερα