www. dionet.gr, πληροφορίες:

Transcript

1 ΔΗΩ

2 ΔΗΩ Κεντρικά γραφεία: Αριστοτέλους 38, 10433, Αθήνα, Τηλ: , φαξ: Περιφερειακά γραφεία: Μυτιλήνη, , Λάρισα, , Ηράκλειο, , Κρύα Βρύση, , Σπάρτη, Γραφεία ενημέρωσης και εκπρόσωποι σε: Αγρίνιο, Αίγιο, Αλεξανδρούπολη, Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα, Ρέθυμνο, Κόρινθο, Πύργο, Τρίπολη, Ιεράπετρα, Χανιά, Σέρρες, Κοζάνη, Βόλο, Κομοτηνή, Σάμο www. dionet.gr, πληροφορίες:

3 ΔΗΩ

4 ΔΗΩ

5 Η φυτοπροστασία της συμβατικής γεωργίας εστιάζεται κυρίως στη χημική μέθοδο με καταχρηστική κατά κανόνα εφαρμογή της, με αποτέλεσμα να επιδεινώνονται οι δυσάρεστες οικολογικές επιπτώσεις στο αγροοικοσύστημα και στον άνθρωπο. Μπροστά στην κρίση που διέρχεται η συμβατική γεωργία αναζητείται εδώ και 20 περίπου χρόνια ένανέο αυτόνομο, οικολογικά αξιόπιστο και κοινωνικά αποδεκτό αγροδιατροφικό σύστημα, ικανό να ελέγξει την αλληλεπίδραση της ανθρώπινης δράσης και του βιοφυσικού κόσμου, να εξοικονομήσει φυσικούς πόρους και ενέργεια και να διορθώσει τα οικολογικά ρήγματα που έχουν προκληθεί. Σύμφωνα με τους κανόνες που θέσπισε η Ευρωπαϊκή Ένωση για τη βιολογική γεωργία, η αντιμετώπιση των ασθενειών στα καλλιεργούμενα φυτά θα πρέπει να εστιαστεί: στην επιλογή των κατάλληλων ειδών και ποικιλιών με μειωμένη ευαισθησία στα παθογόνα. Στο κατάλληλο σύστημα αμειψισποράς και αγρανάπαυσης. Στην εφαρμογή μηχανικών μεθόδων. Στην προστασία των φυσικών ανταγωνιστών μικροοργανισμών με τη λήψη των κατάλληλων μέτρων. Στη διατήρηση ζωντανού του εδάφους με ισορροπημένη τη βιοκοινότητά του. Ένα τέτοιο έδαφος μπορεί να συνδράμει στην ανάπτυξη των ανταγωνιστών μικροοργανισμών και να βοηθήσει στην εκδήλωση των μηχανισμών άμυνας των φυτών. Στη μη εξόντωση αλλά στον έλεγχο και περιορισμό των παθογόνων σε επίπεδα που δεν ξεπερνούν το οικονομικό κατώφλι. Στην πρόληψη κυρίως και όχι στη θεραπεία μιας ασθένειας. Για την οικολογική φυτοπαθολογία ισχύει το αξίωμα καλύτερα να προλαμβάνεις παρά να θεραπεύεις. Στην τοπική και όχι στη γενικευμένη εφαρμογή ενός φυτοπροστατευτικού προϊόντος. Στην εφαρμογή προληπτικών ή θεραπευτικών επεμβάσεων με \ φυσικά προϊόντα. Στα πλαίσια αυτά, αν και διεθνώς έχει αναπτυχθεί ένα σημαντικό οπλοστάσιο, τεχνογνωσίας αλλά και εισροών που καθιστούν εφικτή στην πράξη και διευκολύνουν τη βιολογική γεωργία, οι δυνατότητες αυτές δεν είναι γνωστές ή διαθέσιμες στον Έλληνα βιοκαλλιεργητή. Ιδιαίτερα σημαντική έλλειψη που βαραίνει τη χώρα μας, είναι η απουσία ενός καταλόγου εισροών, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες, διαθέσιμου στους βιοκαλλιεργητές, που να περιλαμβάνει όλα τα πιστοποιημένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη βιολογική γεωργία, διευκολύνοντας στην πράξη την εφαρμογή της.

6

7 6 Επικαιρότητα 10 Σύγχρονες κατευθύνσεις στην οικολογική φυτοπαθολογία 16 Αποσπάσματα κοινοτικής νομοθεσίας για τη βιολογική καλλιέργεια 20 Εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά σκευάσματα σύμφωνα με τον κανονισμό 834/ Πράσινες σελίδες Τεύχος 57 Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος 2011 Τρίμηνη ~Εκδοση Ιδιοκτησία: Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ Αριστοτέλους 38, Αθήνα τηλ , fax Εκδότης - Υπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο Μιχάλης Κουλουρούδης Διευθυντής Σπύρος Σγούρος Δημόσιες σχέσεις Ελευθερία Γεωργιάδη Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Ε. Γεωργιάδη, Β. Μπούρμπος, Μ. Παπαηλιάκης, Μ. Πονηρός, Σ. Σγούρος, Μ. Χουλιάρα Καλλιτεχνική επιμέλεια και επιμέλεια παραγωγής ΙΔΕΟτυπο, Πραξιτέλους 15-19, Αθήνα τηλ Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία ΨΙΜΥΘΙ τηλ Κωδικός ΕΛΤΑ: 4638 Συνδρομή για 4 τεύχη (ετήσια) εσωτερικού: 24 ευρώ εξωτερικού: 32 ευρώ Συνδρομή Οργανισμών, εταιρειών, ιδρυμάτων κ.λπ.: 42 ευρώ Συνδρομή για 8 τεύχη (διετής) εσωτερικού: 42 ευρώ εξωτερικού: 58 ευρώ Συνδρομή Οργανισμών, εταιρειών, ιδρυμάτων κ.λπ.: 84 ευρώ Συνδρομή για πέντε έτη (20 τεύχη): 80 ευρώ Υπεύθυνη συνδρομών: Μαρία Χουλιάρα Το περιοδικό διατίθεται δωρεάν στους παραγωγούς, επιχειρηματίες που ελέγχονται και πιστοποιούνται από τον Οργανισμό ΔΗΩ. Ταχυδρομικές επιταγές Αριστοτέλους 38, Αθήνα * Οι διαφημίσεις εκφράζουν τον διαφημιζόμενο και δεν απηχούν κατ' ανάγκη τις απόψεις του περιοδικού. Η χρήση προϊόντων λίπανσης και φυτοπροστασίας στη βιολογική γεωργία θα πρέπει να γίνεται πάντα σύμφωνα με τις δια-τάξεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας. * Τα υλικά (χειρόγραφα, φιλμ, διαχωρισμοί κ.λπ.) που αποστέλλονται στο περιοδικό δεν επιστρέφονται.

8 Αυξανόμενη προτίμηση δείχνουν οι καταναλωτές στα βιολογικά προϊόντα παρά την κρίση Ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος κερδίζουν στις προτιμήσεις των καταναλωτών τα βιολογικά προϊόντα, παρά το γεγονός ότι είναι ακριβότερα από τα συμβατικά και παρά την οικονομική κρίση, η οποία έχει περιορίσει κατά πολύ τα έξοδα των νοικοκυριών. Άλλωστε τα διαδοχικά διατροφικά σκάνδαλα και η ανάγκη κατανάλωσης ποιοτικών και αγνών τροφίμων ιδίως όταν πρόκειται για τη διατροφή των παιδιών είναι μερικές από τις αιτίες που καθιστούν «ανελαστικές» τις εν λόγω δαπάνες. Χαρακτηριστικά είναι τα συμπεράσματα της ετήσιας έρευνας του Εργαστηρίου Marketing του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Κέντρου Αειφορίας με θέμα «Πράσινο Marketing: Περιβαλλοντικές Διαστάσεις του Marketing στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης», τα οποία δόθηκαν πρόσφατα στη δημοσιότητα. Ενδεικτικά αναφέρεται πως πάνω από τους μισούς καταναλωτές προτιμούν τα βιολογικά προϊόντα (συγκεκριμένα το 57,2%), τη στιγμή που το 52,3% δηλώνει ότι άλλαξε τη μάρκα του προϊόντος που αγόραζε επιλέγοντας ένα προϊόν φιλικό προς το περιβάλλον. Παρά τη στροφή που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ως προς την κατανάλωση βιολογικών προϊόντων, στοιχεία της Ε.Ε. αποδεικνύουν πως υπάρχουν ακόμα πολλές δυνατότητες ανάπτυξης της συγκεκριμένης αγοράς. Υπολογίζεται πως ο μέσος όρος κατανάλωσης βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα αποτιμάται στα 5,4 ευρώ κατά κεφαλήν, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρώπη των «15» είναι 36 ευρώ. Σημειώνεται πως στη Γερμανία, την Αυστρία και τη Δανία το ποσό αυτό διαμορφώνεται στα 80 ευρώ. Πάντως, αν και οι ρυθμοί ανάπτυξης της αγοράς βιολογικών προϊόντων τα προηγούμενα έτη θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν φρενήρεις, μιας και «έτρεχαν» με 25% σε ετήσια βάση, από το 2009 και μετά, και λόγω της οικονομικής κρίσης, παρατηρείται μια μικρή αύξηση ή τουλάχιστον στασιμότητα (το 2009 καταγράφηκε αύξηση κατά 6% στις πωλήσεις βιολογικών τροφίμων στην Ελλάδα). Ρουμανία: Στα 100 εκατ. ευρώ οι εξαγωγές βιολογικών προϊόντων το 2010 Σύμφωνα με το Romanian News Agency, ο Marian Cioceanu, πρόεδρος του Bio Romania, ανακοίνωσε στην BioFach ότι η Ρουμανία έκανε νέο ρεκόρ εξαγωγών στα βιολογικά προϊόντα, που άγγιξαν τα 100 εκατ. ευρώ για το Από τις πιο σημαντικές εξαγωγικές κατηγορίες ήταν οι ηλιόσποροι, το μέλι, τα φρούτα και τα λαχανικά, ως πρώτες ύλες. Ο κόσμος γίνεται βιολογικότερος Παρά την διαδεδομένη οικονομική κρίση, τα στατιστικά στοιχεία δίνουν αισιόδοξη εικόνα για τον κλάδο των βιολογικών παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, ο κλάδος των βιολογικών αξίζει σήμερα 18 δις ευρώ, και επέδειξε αύξηση 10% για το Από τις σημαντικότερες χώρες η Γερμανία, στην οποία ο κλάδος των βιολογικών αξίζει 5,8 δις ευρώ, και η Γαλλία, με 3 δις ευρώ, ενώ μεγάλη ανάπτυξη επιδεικνύει και η Αυστρία (30%), η Ολλανδία (20%) και το Βέλγιο (11%). Μόνη εξαίρεση στην εικόνα η Μ. Βρετανία, με μείωση του κλάδου κατά -13% για το Στην Ανατολική Ευρώπη παρατηρούμε μεγάλες αυξήσεις, κυρίως ως προς τις βιολογικές εκτάσεις, με την Τσεχία να επιδεικνύει αύξηση 11%, και την Πολωνία 7%. Στις ΗΠΑ, όπου η αύξηση στα συμβατικά τρόφιμα στο 2009 παρέμεινε κάτω από 2%, η αγορά των βιολογικών προϊόντων επέδειξε αύξηση της τάξης του 5%. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η βιολογική γεωργία επιδεικνύει αισθητή ανάπτυξη, με 5% αύξηση του κύκλου εργασιών σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, αγγίζοντας τα 37 δις ευρώ (55 δις δολάρια), σε 160 χώρες. Όσον αφορά τις εκτάσεις, η αύξηση ξεπερνά το 6%, καθώς πάνω από 372 εκατ. στρ. καλλιεργούνται βιολογικά από 1,8 εκατ. βιοκαλλιεργητές παγκοσμίως. Μετά από πτώση 20% το 2009, η σημερινή αύξηση στις εξαγωγές ήταν αποτέλεσμα της αύξησης των επιδοτήσεων στον κλάδο των βιολογικών, που τόνωσε τον αριθμό των βιοκαλλιεργητών στη χώρα. Όσο για την εγχώρια αγορά βιολογικών προϊόντων, θα μπορούσε να αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο, με υψηλότερες επιδοτήσεις κατά τη διάρκεια της μετάβασης. Σήμερα, η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων στην Ρουμανία βρίσκεται στο 1% της συνολικής κατανάλωσης, ενώ τα περισσότερα βιολογικά προϊόντα είναι εισαγόμενα. Ο αριθμός των βιοκαλλιεργητών αυξήθηκε από το 2009 στους το 2010, ενώ οι καλλιεργούμενες εκτάσεις ξεπερνούν τα στρ. Ο σημαντικότερος εξαγωγικός προορισμός ρουμανικών βιολογικών προϊόντων είναι η Γερμανία, και ακολουθεί η Ολλανδία, Δανία, Ιταλία και Αγγλία. ΔΗΩ

9 Αποτελέσματα του διαγωνισμού Biol Grecia 2011 Για έκτη συνεχή χρονιά, διοργανώθηκε ο διαγωνισμός πρόκρισης Βiol Grecia 2011, το Ελληνικό σκέλος του καταξιωμένου διαγωνισμού βιολογικών ελαιολάδων BIOL INTERNATIONAL. Ο διαγωνισμός πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του ΣΕΒΙΤΕΛ, με την παρουσία της Ιταλικής αντιπροσωπείας BIOL και την στήριξη του Οργανισμού ΔΗΩ στα πλαίσια του προγράμματος Biolmed. Tο Σάββατο 26 Μαρτίου 2011, στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα των γραφείων του Συνδέσμου (ΣΕΒΙΤΕΛ), η μεικτή οργανοληπτική επιτροπή γευσιγνωσίας ανέδειξε τα καλύτερα ελληνικά βιολογικά ελαιόλαδα για το Στην επιτροπή συμμετείχαν ο κος Βασίλης Καμβύσης, η κα Anna Neglia και ο κος Κωνσταντίνος Δρίτσας, ειδικοί γευσιγνώστες ελαιολάδου. Η συμμετοχή στο διαγωνισμό ήταν σημαντική αφού συμμετείχαν 32 ελαιόλαδα, από βιοκαλλιεργητές / παραγωγούς / τυποποιητές, πιστοποιημένους από ελληνικούς φορείς πιστοποίησης. Τα διαγωνιζόμενα βιολογικά παρθένα ελαιόλαδα, προήλθαν από τις μεγαλύτερες ελαιοκομικές ζώνες της χώρας όπως Μεσσηνία, Λακωνία, Κρήτη, Λέσβο, Ζάκυνθο. Την πρώτη διάκριση του Βiol Grecia απέσπασαν με ισοψηφία τα εκλεκτά ελαιόλαδα ΕΛΑΙΩΝΕΣ ΜΕΡΚΟΥΡΗ και AEGEAN GOLD ΡΑΦΤΕΛΛΗ ΠΡΩΤΟΥΛΗ ΜΑΡΙΑ. Αμέσως μετά στην δεύτερη θέση το ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ ΜΙΝΑ. Στην τρίτη θέση, το ελαιόλαδο MANI BLAUEL. Στην τέταρτη θέση ισοψήφισαν τα CORONE OLIVE OIL και TERRA CRETA KOLYMBARI. Μέλι και καλλιέργειες ΓΤΟ Σύμφωνα με τον γενικό εισαγγελέα Yves Bot, το μέλι που περιέχει γύρη αραβοσίτου της σειράς MON 810 αποτελεί τρόφιμο που παράγεται από ΓΤΟ και για τη διάθεσή του στην αγορά επιβάλλεται η χορήγηση έγκρισης. Σύμφωνα με την οδηγία 2001/18, η σκόπιμη ελευθέρωση ή διάθεση ΓΤΟ στην αγορά επιτρέπεται μόνον κατόπιν εγκρίσεως, ενώ σύμφωνα με τον κανονισμό 1829/2003, σε έγκριση υπόκεινται οι ΓΤΟ που προορίζονται για ανθρώπινη διατροφή, τα τρόφιμα που περιέχουν ή αποτελούνται ή παράγονται από ΓΤΟ. Στο ομόσπονδο κρατίδιο της Βαυαρίας, καλλιεργήθηκε σε ορισμένα αγροτεμάχια ο γενετικώς τροποποιημένος αραβόσιτος της σειράς MON 810 για ερευνητικούς σκοπούς, ο οποίος εγκρίθηκε το 1998 και διατίθεται στην αγορά από την εταιρεία Monsanto. Σε κοντινή απόσταση, βρίσκεται το ερασιτεχνικό οικολογικό μελισσοκομείο ου K. H. Bablok, που παράγει μέλι και γύρη (σε συμπληρώματα διατροφής). Το 2005 εντοπίστηκε DNA αραβοσίτου της σειράς MON 810 καθώς και γενετικώς τροποποιημένες πρωτεΐνες σε γύρη αραβοσίτου του οικολογικού μελισσοκομείου, αλλά και σε ορισμέ-να δείγματα μελιού, με αποτέλεσμα να προσφύγει στη δικαιοσύνη ο μελισσοκόμος K. H. Bablok. Ο γενικός εισαγγελέας Yves Bot αποφάνθηκε ότι τα μελισσοκομικά προϊόντα με ίχνη ΜΟΝ 810 αποτελούν προϊόντα που παράγονται από ΓΤΟ. Ανεξάρτητα αν η πρόσμειξη ήταν ηθελημένη ή μη, τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα ενέχουν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, και επομένως για τη διάθεσή τους στην αγορά επιβάλλεται η χορήγηση εγκρίσεως. Ο κατάλογος της IFOAM για το 2011 Κυκλοφόρησε ο Κατάλογος των μελών της IFOAM για το 2011, με περισσότερα από 750 μέλη σε 110 χώρες. Ο Κατάλογος της IFOAM είναι ένα αξιόλογο εργαλείο επικοινωνίας, που προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για επιχειρήσεις και φορείς του κινήματος της βιολογικής γεωργίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Για το πλήρες κείμενο του καταλόγου: org/ifoam-membership-directory-2011_small.pdf ΔΗΩ

10 Εκδήλωση για τα βιολογικά προϊόντα στα Πατήσια Το Σάββατο 26 Φεβρουαρίου 2011,ο Οργανισμός ΔΗΩ σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο για την Ποιότητα της Ζωής στα Πατήσια, διοργάνωσε εκδήλωση για τα βιολογικά προϊόντα, στα Κάτω Πατήσια (Ε. Καραβία 23). Ξεκίνησε η Αγορά Βιοκαλλιεργητών στην Καλαμάτα Στην εκδήλωση το κοινό είχε την ευκαιρία να προμηθευτεί φρέσκα φρούτα και λαχανικά, να ακούσει μουσική, να δοκιμάσει βιολογικούς μεζέδες και να ακούσει παρουσιάσεις για την βιολογική γεωργία. Η εκδήλωση οργανώθηκε στα πλαίσια του διεθνούς προγράμματος BIOLMED, όπου συμμετέχει ο Οργανισμός ΔΗΩ. Στόχος της εκδήλωσης ήταν η ανάπτυξη και η καθιέρωση τοπικών αγορών σαν ιδανικά σημεία πώλησης βιολογικών προϊόντων και η προώθηση της λειτουργίας ομάδων παραγωγών-καταναλωτών που θα βοηθήσουν στην ενδυνάμωση των τοπικών αγορών βιολογικών προϊόντων, αλλά και τους μικρούς παραγωγούς. Με τον τρόπο αυτό εξυγιαίνεται η αγορά και μεγιστοποιείται το όφελος και για τους παραγωγούς αλλά και τους καταναλωτές, καθώς επιτυγχάνονται: καλύτερες τιμές για παραγωγούς και καταναλωτές, χωρίς ενδιάμεσα κόστη άμεση επαφή και γνωριμία παραγωγού-καταναλωτή φρεσκάδα και η ταυτότητα των προϊόντων ενίσχυση του εισοδήματος των παραγωγών, των καταναλωτών και των τοπικών κοινωνιών συμβολή στην διατροφική αυτάρκεια των κατοίκων μιας περιοχής γνωριμία με τον τοπικό διατροφικό πολιτισμό και ανάπτυξη διατροφικής παιδείας μειωμένη ενεργειακή επιβάρυνση, λόγω της μικρής απόστασης που διανύουν τα τρόφιμα σύνδεση της πόλης με την ύπαιθρο ενίσχυση της συλλογικότητας των παραγωγών και των καταναλωτών μετεξέλιξη της αγοράς από οικονομικό σε κοινωνικό θεσμό Σε μια δύσκολη οικονομικά εποχή για τους καταναλωτές, ξεκίνησε τη λειτουργία της στην Καλαμάτα η αγορά βιολογικών προϊόντων. Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο η Δημοτική Αρχή δημιούργησε τη μεγαλύτερη αγορά βιολογικών προϊόντων στην Πελοπόννησο. Στα πλαίσια του ενδιαφέροντος της περιοχής για τα βιολογικά προϊόντα, έγινε και σχετική εκδήλωση στις 13 Απριλίου στο Διοικητήριο Καλαμάτας, με θέμα τη Βιολογική Γεωργία και Κτηνοτροφία. Με αφορμή την ομιλία του στην εκδήλωση αυτή, ο Γεν. Διευθυντής του Οργανισμού ΔΗΩ, κ. Σγούρος δήλωσε ότι η βιολογική γεωργία αποτελεί την ιδανική λύση για την γεωργία στην Μεσσηνία, ανοίγοντας πολλά υποσχόμενες προοπτικές. Η αγορά ξεκίνησε 9 Απριλίου στην Κεντρική Αγορά Καλαμάτας, και θα διεξάγεται κάθε Τετάρτη και Σάββατο. Στην αγορά θα μετέχουν βιοκαλλιεργητές και μεταποιητές που παράγουν βιολογικά προϊόντα, τα οποία θα ελέγχονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες για να διασφαλίζεται η ασφάλεια των καταναλωτών. Οι αγορές βιοκαλλιεργητών ήδη ξεπερνούν τις 40 σε όλη την Ελλάδα, και η επιτυχία με την οποία τις έχουν ανταμείψει οι καταναλωτές προδιαγράφει ένα αισιόδοξο μέλλον. 10 ΔΗΩ

11 Αναβάλλεται η απαγόρευση των νιτρικών στα βιολογικά αλλαντικά Η ιστορία ξεκίνησε πέρυσι, όταν η Επιτροπή έθεσε ως προθεσμία την 31η Δεκεμβρίου 2010 για την επανεξέταση της χρήσης νιτρικών με το ερώτημα της κατάργησής τους από τον κατάλογο των επιτρεπόμενων πρόσθετων υλικών στα βιολογικά τρόφιμα, σύμφωνα με τον κανονισμό ΕΚ 889/2008. Πολλές φωνές τότε ισχυρίστηκαν ότι κάτι τέτοιο θα ήταν μεγάλο πλήγμα για τη βιομηχανία αλλαντικών της ΕΕ. Τον περασμένο Νοέμβριο, η Κομισιόν ζήτησε από τα υπουργεία Γεωργίας των κρατώνμελών να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με την πρόοδο στον τομέα της έρευνας για την αντικατάσταση νιτρικών και νιτρωδών σε βιολογικά τρόφιμα. Ωστόσο, τα 16 κράτη-μέλη που τελικά απάντησαν στο ερωτηματολόγιο δήλωσαν ότι δεν ήταν σε θέση να αποσύρουν τη χρήση αυτών των πρόσθετων, επικαλούμενα την ασφάλεια και το χρώμα του κρέατος ως αιτίες αυτής της θέσης. Η Μόνιμη Επιτροπή για τη Βιολογική Γεωργία συναντήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα και σημείωσε τις ανησυχίες των κρατών μελών και την έλλειψη εναλλακτικών λύσεων. Για παράδειγμα, εκχυλίσματα φυτών πλούσια σε νιτρικά άλατα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για νομικούς και τεχνικούς λόγους, ενώ το θαλασσινό αλάτι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί λόγω ανησυχιών για την υγεία από την υπερβολική χρήση χλωριούχου νατρίου. Τελικά η Κομισιόν πρότεινε να επανεξεταστεί η χρήση των νιτρικών στο άμεσο μέλλον, το οποίο όμως δεν προσδιορίστηκε, και ίσως είναι σε 3-5 χρόνια. Συνέδριο βιολογικής γεωργίας και αγρο-οικοτουρισμού στη Ζάκυνθο Ο Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων ΔΗΩ διοργανώνει στην Ζάκυνθο, από τις 16 έως και τις 18 Σεπτεμβρίου 2011, το παγκόσμιο συνέδριο του AgriBioMediterraneo (ΑΒΜ), του μεσογειακού τμήματος της IFOAM, με θέμα «Βιολογική καλλιέργεια και Αγρο- Οικοτουρισμός στην Μεσόγειο». Βασικός στόχος του συνεδρίου είναι να ευαισθητοποιήσει το κοινό και να ενισχύσει τη σύνδεση μεταξύ της βιολογικής γεωργίας και του αγρο-οικοτουρισμού. Το συνέδριο θα καλύπτει θέματα που περιλαμβάνουν: βιολογική γεωργία, αγρο-οικοτουρισμό, βιοποικιλότητα, προστατευόμενες περιοχές, πολύ- Πάσχα χωρίς κόκκινα αυγά Χωρίς βαμμένα κόκκινα βιολογικά αυγά έμεινε φέτος η αγορά των βιολογικών προϊόντων. Σύμφωνα με την νομοθεσία για την βιολογική γεωργία και συγκεκριμένα, το άρθρο 27, παρ. γ) του Καν. (ΕΚ) 1254/2008, ο οποίος τροποποιεί τον ΚΑΝ. (ΕΚ) 889/2008, για τη παραδοσιακή διακοσμητική χρώση του κελύφους των βραστών αυγών, οι ελεγχόμενες και πιστοποιημένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην παρασκευή βαμμένων κόκκινων βιολογικών αυγών, θα πρέπει να εφοδιαστούν με σχετική άδεια από την αρμόδια αρχή (Δ/νση Βιολογικής Γεωργίας ΥΑΑΤ) που να επιτρέπει τη χρήση φυσικών χρωστικών και φυσικών ουσιών επικάλυψης. Ενώ λοιπόν σειρά φυσικών χρωστικών κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά, παρά τις σχετικές αιτήσεις που υποβλήθηκαν, η σχετική άδεια δεν δ ό θ η κ ε μέχρι σήμερα. Ο Οργανισμός ΔΗΩ αναγκαστικά προχώρησε σε πιστοποίηση μόνο του πασχαλινού τσουρεκιού, χωρίς δηλαδή τα κόκκινα αυγά που χρησιμοποιούνται για διακοσμητικούς λόγους. Ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή, έστω μελλοντικά δεν θα υπάρξουν παρόμοια προβλήματα γραφειοκρατικής φύσεως που αποτελούν τροχοπέδη για την βιολογική γεωργία και την ανάπτυξή της. λειτουργικότητα, άμεσες πωλήσεις, μεταποίηση στο αγρόκτημα, γαστρονομία, περιβαλλοντική εκπαίδευση, βιο-αρχιτεκτονική, κ.ά. Δεδομένου του έντονου ενδιαφέροντος για συμμετοχή στο συνέδριο από όλη τη Μεσόγειο, η οργανωτική επιτροπή ανακοίνωσε πρόσφατα την παράταση της υποβολής περιλήψεων για το συνέδριο. Για πληροφορίες, δηλώσεις συμμετοχής, και υποβολή περιλήψεων: ΔΗΩ 11

12 σύγχρονες κατευθύνσεις στην οικολογική φυτοπαθολογία του Δρ. Βαγγέλη Α. Μπούρμπου Γεωπόνου ερευνητή οικοτοξικολόγου Εισαγωγή Η οικολογική ή βιολογική ή οργανική γεωργία, κατάφερε επιτέλους να απεγκλωβιστεί από την απομόνωση στην οποία την είχαν οδηγήσει οι «αυθεντίες» των διαφόρων ανθρωποσοφιστικών και φιλοσοφικών ρευμάτων της. Έτσι μπόρεσε να δεθεί στο άρμα της σύγχρονης επιστήμης και να εξελιχθεί σήμερα σε ένα αειφορικό αγροδιατροφικό σύστημα, ικανό να υποκαταστήσει στο μέτρο του δυνατού την φθοροποιό του αγροοικοσυστήματος συμβατική ή σύγχρονη ή «επιστημονική» γεωργία. Είναι η μόνη μορφή γεωργίας, η οποία στηριζόμενη στην αρχή του ολισμού, της αντιμετώπισης και όχι της καταπολέμησης του φυτοπαράσιτου, καθώς και στην μακροχρόνια εμπειρία της παραδοσιακής καλλιέργειας, εισάγει νέα έννοια για την ασθένεια. Πράγματι στην οικολογική φυτοπαθολογία η ασθένεια δεν είναι το αποτέλεσμα της συνεπίδρασης του δίδυμου: φυτοπαράσιτο- φυτό ξενιστής. Αυτή η στενή αντίληψη, που απετέλεσε για πολύ μεγάλο διάστημα το «ευαγγέλιο» της συμβατικής φυτοπαθολογίας, οδήγησε στην μονομερή ανάπτυξη της φυτοφαρμακευτικής επιστήμης και στην αποκλειστική σχεδόν χρησιμοποίηση του ενεργειοβόρου και ξένου προς το φυσικό περιβάλλον πολυπλόκου δομής συνθετικού φυτοπροστατευτικού προϊόντος με όλες τις κατά κόρον επισημανθείσες δυσμενείς επιπτώσεις στη βιόσφαιρα. Η οικολογική φυτοπαθολογία θέλει την ασθένεια ως προϊόν αλληλεπίδρασης όλων των αβιοτικών και βιοτικών παραγόντων που εμπλέκονται στο συγκεκριμένο παθοοικοσύστημα. Η οικολογική αυτή διάσταση της ασθένειας επιτρέπει στις συνεπίκουρες της οικολογικής γεωργίας επιστήμες της οικολογικής χημείας, της μοριακής βιολογίας της ήπιας βιοτεχνολογίας και της αγροοικολογίας να μελετήσουν σε βάθος όλους αυτούς τους παράγοντες και να αναδείξουν μία πλειάδα από στρατηγικές,τεχνικές, μεθόδους και φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Έτσι ο οικοκαλλιεργητής με κατάλληλη επιμόρφωση θα είναι σε θέση να επιλέξει ό,τι ταιριάζει καλύτερα στην εκμετάλλευσή του, ώστε να επιτύχει το καλλίτερο οικονομικό αποτέλεσμα με το μικρότερο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος. Παράλληλα όμως η νέα αυτή θεώρηση της ασθένειας επιτρέπει να μελετηθούν τα οικολογικά ρήγματα που προκάλεσε η συμβατική φυτοπαθολογία και να αναπτυχθούν στη συνέχεια οι στρατηγικές που θα βοηθήσουν στην αποκατάστασή τους. Νέες κατευθύνσεις και προσανατολισμοί Η νέα αυτή θεώρηση της ασθένειας ενισχύει περισσότερο την προσπάθεια αναζήτησης σύγχρονων κατευθύνσεων για την αντιμετώπιση των φυτοπαθογόνων και φέρνει στο προσκήνιο νέα τεχνογνωσία και τεχνολογία στις χρησιμοποιούμενες μεθόδους. Ας δούμε μερικά παραδείγματα. 1. Στην οικολογική φυτοπροστασία σήμερα ακολουθείται η στρατηγική της λήψης άμεσων και ιδιαίτερα έμμεσων προφυλακτικών μέτρων. Κι αυτό γιατί ο οικοκαλλιεργητής δεν έχει την πολυτέλεια να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με την εύκολη και θεαματική λύση της χρησιμοποίησης του συνθετικού χημικού φυτοπροστατευτικού προϊόντος. 2. Βασική πρακτική αποτελεί επίσης η σχολαστική εφαρμογή των καλλιεργητικών μεθόδων οι οποίες θα πρέπει να αποβλέπουν όχι μόνο στη δημιουργία συνθηκών ευνοϊκών για την ανάπτυξη των καλλιεργούμενων φυτών, αλλά και στη μείωση του αρχικού μολύσματος των παθογόνων, στην καθυστέρηση της ανάπτυξής τους και στη διευκόλυνση στα φυτά να να αναπτύξουν τους αμυντικούς μηχανισμούς τους. Ακόμα θα πρέπει να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της ωφέλιμης και ανταγωνιστικής για τα παθογόνα μικροχλωρίδας και πανίδας και στον του χρόνου έκθεσης των φυτών στη δράση των παρασίτων. 3. Οι φυσικές μέθοδοι περιλαμβάνουν κατά κανόνα κατάλληλους χειρισμούς των αβιοτικών παραγόντων,ώστε να μειωθεί ο βαθμός εκδήλωσης της ασθένειας. Οι παράγοντες αυτοί είναι γνωστό ότι διαδραματίζουν βασικό ρόλο όχι μόνο στην ανάπτυξη του φυτού αλλά και στην παρουσία και ανάπτυξη τόσο του παθογόνου όσο και της ανταγωνιστικής μικροχλωρίδας και πανίδας. Αν ένας από τους παράγοντες αυτούς δεν είναι στο άριστο για την ανάπτυξη του φυτού, τότε το φυτό αυτό γίνεται ευπαθές στα παθογόνα. Ή ακόμα αν ένας παράγοντας δεν ευνοεί την ανάπτυξη της ανταγωνιστικής μικροβιοκοινότητας, τότε τα παθογόνα πολλαπλασιάζονται επικίνδυνα για το φυτό. Η θερμοκρασία είναι βασικός αβιοτικός παράγοντας ανάπτυξης των παθογόνων και των άλλων 12 ΔΗΩ

13 Βερτιτσιλλίωση της ελιάς ωφελίμων μικροοργανισμών. Χρησιμοποιείται ως φωτιά για την καταστροφή φυτικών τμημάτων με προσβολή, στη θερμοθεραπεία για την αντιμετώπιση των διαφόρων ασθενειών στο σπόρο και στα άλλα πολλαπλασιαστικά τμήματα, στην ηλιοθέρμανση ή την θέρμανση με γεωθερμικό νερό των εδαφών, ώστε να περιοριστεί με την παρατεταμένη δράση το μολυσματικό δυναμικό των παθογόνων και να ευνοηθεί η ανταγωνιστική μικροχλωρίδα και πανίδα και στην παστερίωση και όχι αποστείρωση του εδάφους με θερμό ατμό. Η θερμοθεραπεία για παράδειγμα με νερό στους 45 0 C για 2-3 λεπτά σε συνδυασμό με ευγενόλη από το αρτυματικό φυτό του μοσχοκαρφιού συνιστά μια αποτελεσματική μέθοδο αντιμετώπισης των μετασυλλεκτικών μυκητολογικών ασθενειών στα μήλα. Η εναλλαγή της οξύτητας του εδάφους προς το πολύ όξινο με τη βοήθεια θείου ή προς το αλκαλικό με τη γεωργική άσβεστο μειώνει αντίστοιχα τις προσβολές από τους Verticillium dahliae, Phytophthora spp., Botrytis cinerea και Fusarium spp. και Plasmadiophora brassica. 4. Η σύγχρονη επιστήμη διανοίγει ευοίωνες προοπτικές για την εφαρμογή των βιολογικών και των ήπιων βιοτεχνολογικών και βιοχημικών μεθόδων στην οικολογική φυτοπαθολογία Πολύ μάλιστα περισσότερο αφού η ολιστική θεώρηση του παθοοικοσυστήματος βοήθησε τα μέγιστα στην ανάπτυξη σύγχρονων κατευθύνσεων. Η στρατηγική ανάπτυξης ανταγωνιστών μικροοργανισμών στη ριζόσφαιρα και φυλλόσφαιρα των καλλιεργούμενων φυτών έφερε στο προσκήνιο και στην πρακτική εφαρμογή τα γνωστά ως PGPR (Plant Growth Promoting Rhizobacteria) ή YIB (Yield Increasing Bacteria). Κυκλοφορούν σήμερα πολλά βιολογικά σκευάσματα με βάση ανταγωνιστές μικροοργανισμούς. Τελευταία παρουσιάζουν ιδιαίτερο πρακτικό ενδιαφέρον και αρχίζουν να βρίσκουν ευρεία εφαρμογή τα προϊόντα με βάση τος ανταγωνιστές μικροοργανισμούς Muscador albus, Trichoderma spp., Bacillus subtilis, Bacillus pumilus (στέλεχος QST 2808). Η υποβοήθηση της ανταγωνιστικής μικροχλωρίδας με ειδικούς διεγέρτες (χιτίνη, ασπαραγίνη, οργανική ουσία), η αξιοποίηση των φυσικών ή τεχνητών ανθεκτικών εδαφών, του φαινομένου της μεταδόσιμης υπομολυσματικότητας, της διασταυρωτής φυτοπροστασίας και της επαγόμενης διασυστηματικής αντοχής αποτελούν κορυφαίες σύγχρονες κατευθύνσεις στην οικολογική φυτοπαθολογία. Στην περίπτωση της επαγόμενης αντοχής έχουν βρεθεί μικροοργανισμοί και φυσικές ουσίες με τη βοήθεια της οικολογικής βιοχημείας που θα προκαλέσουν πραγματική επανάσταση. Έτσι η μελέτη των βιοχημικών διεργασιών της μόλυνσης οδήγησε στην παρασκευή φυτοπροστατευτικών προϊόντων με βάση τις χαρπίνες, το σαλυκιλικό οξύ, τα VA φυτικά προϊόντα, τα εκχυλίσματα των φυτών Rheum officinale, Isatis tinctoria και Forsythia suspensa, του Chenopodium seratium και Hosta plantaginea, τη μυκολαμιναράνη που παράγεται από το κυτόπλασμα του Phytophthora megasperma, την λαμιναρίνη από τα φύκια, την ελισιτίνη από τους μύκητες τη χιτοζάνη από τη χιτίνη των οστρακοδέρμων, το δισαγχαρίτη τριχαλόζη που υπάρχει στους καρπούς των φυτών στα βακτήρια και τους μύκητες και το β- αμινοβουτυρικό οξύ από τα φυτά, που έχουν εξαιρετική διεγερτική του αμυντικού συστήματος των φυτών δράση. ΔΗΩ 13

14 Η χρήση ανθεκτικών καλλιεργούμενων ποικιλιών και υποκειμένων είναι η καλύτερη λύση για την οικολογική αντιμετώπιση των ασθενειών των φυτών και βρίσκει σήμερα ευρεία εφαρμογή. Σοβαρές ασθένειες όπως οι ιώσεις, οι βακτηριώσεις αλλά και πολλές μυκητολογικές αντιμετωπίζονται με τη χρήση ανθεκτικών καλλιεργούμενων ποικιλιών και υποκειμένων. Χρειάζεται όμως προσοχή γιατί η ανθεκτικότητα πολλές φορές μπορεί να χαθεί ύστερα από την πρωτοεγκατάσταση άλλων παθογόνων ή κάτω από υψηλή μολυσματική πίεση. Η αλληλοπάθεια εξαιτίας του ρόλου που διαδραματίζει στη διατήρηση της βιοϊσορροπίας σε ένα φυσικό ή τροποποιημένο οικοσύστημα αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την οικολογική φυτοπαθολογία. Είναι ολοφάνερο πως στο αγροοικοσύστημα υπάρχουν τόσο στους οργανισμούς όσο και στην πεδόσφαιρα, υδρόσφαιρα και ατμόσφαιρα πολλά αλληλοχημικά με πολύτιμες για την αντιμετώπιση των ασθενειών των φυτών ιδιότητες. Η γεωργική επιστήμη θα μπορούσε με τη συνδρομή της μοριακής βιολογίας να αναπτύξει μια σειρά από προϊόντα που θα βοηθήσουν στην επίλυση πολλών φυτοπαθολογικών προβλημάτων. Οι βασικοί άξονες αξιοποίησης της αλληλοπάθειας στην οικολογική φυτοπαθολογία εστιάζονται: Ρήο το φαρμακευτικό στη χρησιμοποίηση αλληλοπαθητικών οργανισμών ή τμημάτων ή κοπριάς τους για τον έλεγχο των παθογόνων στα καλλιεργούμενα φυτά. Στην ανάπτυξη τεχνικών απόληψης και χρησιμοποίησης των αλληλοχημικών ως βιοφυτοπροστατευτικών προϊόντων. Στην αναζήτηση αλληλοχημικών με διεγερτικές για το σύστημα αυτοάμυνας των φυτών ιδιότητες. Στη μείωση των συνιστώμενων δόσεων των συνθετικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων λόγω του συνεργισμού ή της ενδυνάμωσης με τα αλληλοχημικά. Στη δημιουργία με τη γενετική βελτίωση οργανισμών με αυξημένη παραγωγή αλληλοχημικών με φυτοπροστατευτικές ιδιότητες. Για την αντιμετώπιση των ασθενειών στα καλλιεργούμενα φυτά ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιπτώσεις της μικτής καλλιέργειας, της αμειψισποράς και αγρανάπαυσης, της ενσωμάτωσης στο έδαφος φυτών που περιέχουν αλληλοχημικά, της χρησιμοποίησης αιθέριων ελαίων και κλασμάτων τους ή εκχυλισμάτων των φυτών και αλληλοπαθητικών ουσιών και του συνεργισμού των φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Αρκεί να αναφερθεί η βιοαπολύμανση με τη χρησιμοποίηση φυτικών υπολειμμάτων φυτών του γένους Brassica και ιδιαίτερα του ινδικού σιναπιού Brassica juncea από τα οποία με υδρόλυση των glycosinalates με τη βοήθεια του ενζύμου μυροσινάση παράγονται μεταξύ των άλλων ισοθειοκυανικές ενώσεις και νιτρίλια και ιδιαίτερα το allyl isothiocyanate με ανάλογες με τη δραστική ουσία του metam sodium απολυμαντικές ιδιότητες. Ακόμα το αιθέριο έλαιο από τα σπέρματα της ροδακινιάς (Prunus percica) περιέχει τη βενζαλδεϋδη που αποτελεί υποσχετική για την υποκατάσταση του βρωμιούχου μεθυλίου λύση. Το αλληλοχημικό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε αποθηκευτικούς χώρους για την αντιμετώπιση των μετασυλλεκτικών ασθενειών. Στο έδαφος διασπάται σε προϊόντα ατοξικά και μπορεί να ελέγξει με καλή αποτελεσματικότητα τα παθογόνα Fusarium oxysporum, Rhizoctonia solani, Pythium aphanidermatum και Sclerotinia minor. Η αύξηση της οξύτητας του εδάφους με τη χρήση του δεν αποτελεί πρόβλημα αφού 2 εβδομάδες αργότερα επανέρχεται στα προηγούμενα επίπεδα. Ιδιαίτερης σημασίας είναι επίσης και οι νέες δραστικές ουσίες οι φαινυλοπυρρόλες, προϊόντα δευτερογενούς μεταβολισμού του βακτήριου Pseudomonas pyrrocinia που παρεμποδίζουν το μεταβολισμό της γλυκόζης και οι στρομπιλουρίνες που απαντούν στους βασιδιομύκητες (Strobilurus tenacellus, Oudemansiella mucida, Myxococcus fulvus κ.λπ.) και δρουν παρεμποδιστικά της αναπνοής στα μιτοχόνδρια των παθογόνων. 14 ΔΗΩ

15 Brassica juncea Strobilurus tenacellus 5. Στον τομέα των λοιπών φυτοπροστατευτικών προϊόντων ιδιαίτερη σημασία αποκτά η χρησιμοποίηση του ιονισμένου με ιόντα χαλκού ψεκαστικού διαλύματος που μειώνει τη χρησιμοποιούμενη δόση του χαλκού και του θείου στο ένα τρίτο. Ανάλογη είναι και η περίπτωση των λιγνανών που είναι πολύ γνωστές για την τοξική στα φυτοπαράσιτα και συνεργιστική στα φυτοπροστατευτικά προϊόντα δράση. Μερικές από αυτές παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως η σησαμίνη του Piper longum, η κουμπεμπίνη του Piper cubena, η ντιλλαπιόλη του Piper adunctum, η σησαρταμίνη του Artemisia absynthium, η ποδοφυλλοτοξίνη του Atriscus sp., η μυριστικίνη του Pasticana sativa. Αρχίζει να αποκτά ιδιαίτερο πρακτικό ενδιαφέρον η αξιοιποίηση του φαινομένου της φυτομεταλλοθεραπείας. Ετσι σήμερα έγιναν αντικείμενο βαθιάς μελέτης τα διτανθρακικά άλατα του νατρίου και του καλίου οι σαλυκιλικές ενώσεις. Αξίζει τέλος να αναφερθεί η χρήση του γάλακτος και του διαλυτοποιημένου στο νερό όζοντος που αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την οικολογική φυτοπαθολογία. Προβλήματα Προοπτικές Είναι πια διαπιστωμένο πως η οικολογική φυτοπαθολογία με τη συνεχή έρευνα έχει σήμερα στη διάθεσή της συσσωρεμένη τεχνογνωσία. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που αποδείχνουν πως μπορεί να βγει από τη σφαίρα του μύθου στην οποία την θέλει εγκλωβισμένη μία μερίδα επιστημόνων που γοητεύεται από τα αποτελέσματά της, αλλά διστάζει να την οδηγήσει στο προσκήνιο της πραγματικότητας. Σε πολλές πράγματι χώρες παρά τις πολύμορφες εγγενείς αδυναμίες η τεχνογνωσία αυτή μετουσιώνεται σε πράξη προς όφελος των οικοκαλλιεργητών. Στη χώρα μας πρέπει να ομολογηθεί πως δεν έγιναν, πολλά πράγματα. Είναι γνωστό πως, πέραν των άλλων παραγόντων, οι μακρο και μικροκλιματικές, καθώς και οι εδαφικές συνθήκες των περιοχών, στις οποίες εφαρμόζεται ή πρόκειται να εφαρμοστεί η οικολογική γεωργία προδιαγράφουν και τις τεχνικές, τις μεθόδους και τα μέσα, που πρέπει να χρησιμοποιήσει η οικολογική φυτοπαθολογία. Αυτό σημαίνει πως είναι αναγκαία η βαθιά μελέτη τόσο της οικολογίας του συγκεκριμένου αγροοικοσυστήματος, όσο και της συμπεριφοράς των φυτοπροστατευτικών προϊόντων ιδιαίτερα εκείνων που μεταφέρονται από άλλες γεωργικές ζώνες. Η θέσπιση κανόνων από την ΕΕ για την εφαρμογή της οικολογικής φυτοπαθολογίας είναι ελλειμματική. Τα προτεινόμενα φυτοπροστατευτικά μέσα αποτελούν τη «χρυσή τομή» εξισορρόπησης των απόψεων των ρευμάτων που διέτρεχαν την περίοδο εκείνη την οικολογική γεωργία. Ακόμα πως τα μέσα αυτά ήταν προορισμένα για τα κράτη μέλη της Βόρειας Ευρώπης, στα οποία πρωτοαναπτύχθηκε η οικολογική γεωργία με όλες τις εκφάνσεις της. Έτσι πολλά από τα αυτά ήταν άγνωστα και με αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητα για τις μεσογειακές χώρες της ΕΕ. Χρειάζεται προς την κατεύθυνση αυτή συνεχής ανανέωση του καταλόγου των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, ώστε να συμπεριληφθούν και νέα που προήλθαν από την επιστημονική και τεχνολογική έρευνα. Δεν μπορεί να είναι έξω από τον κατάλογο προϊόντα που βασίζονται στην αλληλοπάθεια, στην ανταγωνιστική μικροχλωρίδα και πανίδα και στη διέγερση του μηχανισμού αυτοάμυνας των φυτών. Είναι ανάγκη ακόμα να θεσπιστούν κανόνες και προϋποθέσεις χρησιμοποίησης των απλών χημικών και με μικρή τοξικότητα στο περιβάλλον φυτοπροστατευτικών μέσων. Ήδη για το χαλκό έγινε το πρώτο βήμα. Ανάλογη πρωτοβουλία πρέπει να εκδηλωθεί και για τα άλλα φυτοπροστατευτικά προϊόντα. Η ανάπτυξη μεθόδων εφαρμογής τους ή η χρησιμοποίηση φυσικών ουσιών διέγερσης της δράσης τους θα επέτρεπε τη μείωση της συνιστώμενης δόσης τους. Η μικρή ζήτηση λόγω της μικρής έκτασης που καταλαμβάνει η οικολογική γεωργία, η χρονοβόρα και χρηματοβόρα διαδικασία συμπλήρωσης του ΔΗΩ 15

16 φακέλου και η δυσκολία διασφάλισης της πατέντας των οικολογικών φυτοπροστατευτικών μέσων αποτρέπει τους οίκους παρασκευής να ασχοληθούν με τον τομέα αυτό. Ανάλογη είναι και η απροθυμία των οίκων αυτών για την τυχόν επέκταση της έγκρισης χρησιμοποίησης ενός σκευάσματος σε άλλες καλλιέργειες. Το θείο για παράδειγμα απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από το οπλοστάσιο του καλλιεργητή για την αντιμετώπιση των ζωικών εχθρών εξαιτίας της υποκατάστασής του από άλλα πολυθεσικά και διασυστηματικά φυτοφάρμακα. Η κατάσταση αυτή αποστερεί από τον οικοκαλλιεργητή από τα νέα φυτοπροστατευτικά προϊόντα και παρεμβάλλει εμπόδια για την παραπέρα επέκταση της οικολογικής γεωργίας. Η ανάληψη πρωτοβουλίας στα πλαίσια της ΕΕ για τη χάραξη ενιαίας στρατηγικής άρσης του προβλήματος αυτού είναι επιτακτική. Για τα φυσικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα,τα οποία χρησιμοποιούνται χωρίς παρενέργειες εδώ και πολλά χρόνια, θα πρέπει να αναζητηθούν απλές και συνοπτικές διαδικασίες προκειμένου να χαρακτηριστούν ως φυτοπροστατευτικά μέσα. Ένα φυτικό εκχύλισμα που χρόνια τώρα βρίσκει εφαρμογή σε άλλους τομείς, η διττανθρακική σόδα που χρησιμοποιείται στη μαγειρική και στην παρασκευή οδοντοπαστών το γάλα και η ασπιρίνη δεν μπορεί να χρεωθεί όλη τη διαδικασία που απαιτείται για μία νέα δραστική ουσία. Η μεσογειακή λεκάνη με το τυπικό μεσογειακό κλίμα διαμορφώνει ιδιαίτερα παθοοικοσυστήματα. Ανάλογα με την περιοχή και την εποχή δημιουργούνται ευνοϊκές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των παθογόνων. Κρίνεται σκόπιμη η δημιουργία οργάνου από μέλη ειδικούς επιστήμονες του μεσογειακού τμήματος του IFOAM και της φυτοπαθολογικής μεσογειακής εταιρείας για την κατάρτιση καταλόγων επιτρεπόμενων στην οικολογική φυτοπαθολογία προϊόντων. Η ίδια επιτροπή θα μπορούσε να υποδείξει και τα προϊόντα δικλείδες ασφαλείας που θα μπορούσαν ενδεχόμενα να χρησιμοποιηθούν σε εξαιρετικές και επείγουσες περιπτώσεις. Η δημιουργία τέλος στελεχών εκλαΐκευσης και μεταλαμπάδευσης της τεχνογνωσίας της οικολογικής φυτοπαθολογίας, η ανάπτυξη της έρευνας στον τομέα αυτό και η θέσπιση πραγματικών κινήτρων προώθησης της οικολογικής γεωργίας θα πρέπει να αποτελέσει βασική προτεραιότητα για κάθε κράτος μέλος και ιδιαίτερα για την Ελλάδα. Έτσι θα αποφευχθεί η ανισοβαρής μεταχείριση της οικολογικής έναντι της συμβατικής γεωργίας. Η γοητεία για την οικολογική αντιμετώπιση των ασθενειών θα πρέπει κάποτε να μετεξελιχθεί σε τόλμη και αποφασιστικότητα. Σημείωση: Η πολυπληθής βιβλιογραφία βρίσκεται στα χέρια του συντάκτη του άρθρου. 16 ΔΗΩ

17 ΔΗΩ 17

18 αποσπάσματα κοινοτικής νομοθεσίας για τη βιολογική καλλιέργεια ΚΑΝΟΝIΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 834/2007 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛIΟΥ της 28ης Ιουνίου 2007 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Άρθρο 3 Στόχοι Η βιολογική παραγωγή επιδιώκει τους ακόλουθους γενικούς στόχους: α) τη δημιουργία ενός συστήματος αειφόρου διαχείρισης της γεωργίας το οποίο: i) σέβεται τα συστήματα και τους κύκλους της φύσης και διατηρεί και βελτιώνει την υγεία του εδάφους, του νερού, των φυτών και των ζώων και την ισορροπία μεταξύ αυτών ii) συμβάλλει σε υψηλό επίπεδο βιοποικιλότητας iii) κάνει υπεύθυνη χρήση των ενεργειακών και των φυσικών πόρων, όπως το νερό, το έδαφος, οι οργανικές ύλες και ο ατμοσφαιρικός αέρας iv) ανταποκρίνεται σε υψηλού επιπέδου πρότυπα μεταχείρισης των ζώων και, ειδικότερα, ικανοποιεί τις ιδιαίτερες ανάγκες συμπεριφοράς των διαφόρων ειδών ζώων β) την παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας γ) την παραγωγή ευρείας ποικιλίας τροφίμων και άλλων γεωργικών προϊόντων που να ανταποκρίνεται στην καταναλωτική ζήτηση για προϊόντα παραγόμενα με διεργασίες που δεν βλάπτουν το περιβάλλον, την ανθρώπινη υγεία, την υγεία των φυτών και των ζώων και τις συνθήκες διαβίωσής τους. Άρθρο 4 Γενικές αρχές Η βιολογική παραγωγή βασίζεται στις ακόλουθες αρχές: α) κατάλληλος σχεδιασμός και διαχείριση των βιολογικών διεργασιών βάσει οικολογικών συστημάτων που χρησιμοποιούν φυσικούς πόρους στο εσωτερικό του συστήματος με μεθόδους που: i) χρησιμοποιούν ζώντες οργανισμούς και μηχανικές μεθόδους παραγωγής ii) αφορούν εδαφικές φυτοκαλλιέργειες και ζωική παραγωγή ή πρακτική ιχθυοκαλλιέργειας η οποία συμμορφώνεται προς την αρχή της αειφόρου εκμετάλλευσης της αλιείας iii) αποκλείουν τη χρήση ΓΤΟ και προϊόντων που παράγονται από ή με ΓΤΟ εξαιρουμένων των κτηνιατρικών φαρμακευτικών προϊόντων iv) βασίζονται σε αξιολόγηση του κινδύνου, και στη χρήση προληπτικών και προφυλακτικών μέτρων, εφόσον απαιτείται β) περιορισμός της χρήσης εξωτερικών υλικών. Όταν τα εξωτερικά υλικά είναι απαραίτητα, ή ελλείψει των κατάλληλων πρακτικών και μεθόδων διαχείρισης που αναφέρονται στο στοιχείο α), τα υλικά αυτά περιορίζονται σε: i) υλικό βιολογικής παραγωγής ii) φυσικές ουσίες ή ουσίες που παράγονται με φυσικό τρόπο iii) ανόργανα λιπάσματα χαμηλής διαλυτότητας γ) αυστηρός περιορισμός της χρήσης συνθετικών χημικών υλικών στις εξαιρετικές περιπτώσεις όταν: i) δεν υπάρχουν οι κατάλληλες πρακτικές διαχείρισης και ii) εφόσον δεν διατίθενται στην αγορά τα εξωτερικά υλικά που αναφέρονται στο στοιχείο β) και iii) η χρήση εξωτερικών υλικών που αναφέρονται στο στοιχείο β) συμβάλλει στη δημιουργία απαράδεκτων περιβαλλοντικών επιπτώσεων δ) όπου συντρέχει περίπτωση, προσαρμογή, στο πλαίσιο του παρόντος κανονισμού, των κανόνων της βιολογικής παραγωγής λαμβάνοντας υπόψη την υγειονομική κατάσταση, τις περιφερειακές κλιματικές διαφορές και τις τοπικές συνθήκες, τα στάδια ανάπτυξης και τις ειδικές κτηνοτροφικές πρακτικές. Άρθρο 5 Ειδικές αρχές που εφαρμόζονται στη γεωργία Επιπλέον των γενικών αρχών που διατυπώνονται στο άρθρο 4, η βιολογική γεωργία βασίζεται στις ακόλουθες ειδικές αρχές: α) διατήρηση και βελτίωση της ζωής που φιλοξενεί το έδαφος και της φυσικής γονιμότητας, της σταθερότητας και της βιοποικιλότητας του εδάφους, και αποτροπή και καταπολέμηση της συμπίεσης και της διάβρωσης του εδάφους, και καλλιέργεια των φυτών πρωτίστως μέσω του εδαφικού οικοσυστήματος β) ελαχιστοποίηση της χρήσης μη ανανεώσιμων πόρων και υλικών εξωτερικών προς την εκμετάλλευση γ) ανακύκλωση των αποβλήτων και των παραπροϊόντων ζωικής και φυτικής προέλευσης μέσω εισροής τους στη φυτική και τη ζωική παραγωγή δ) συνεκτίμηση της τοπικής ή περιφερειακής οικολογικής ισορροπίας στις αποφάσεις που αφορούν την παραγωγή ε) διατήρηση της υγείας των ζώων ενθαρρύνοντας τη φυσική ανοσοποιητική άμυνα του ζώου καθώς και την επιλογή των κατάλληλων φυλών και κτηνοτροφικών πρακτικών στ) διατήρηση της υγείας των φυτών με προληπτικά μέτρα, όπως η επιλογή κατάλληλων ειδών και ποικιλιών ανθεκτικών στα παράσιτα και τις ασθένειες, κατάλληλης αμειψισποράς, μηχανικών και φυσικών μεθόδων και η προστασία των φυσικών εχθρών των παρασίτων ζ) κτηνοτροφία προσαρμοσμένη στην εκμετάλλευση και τη γη η) διατήρηση υψηλού επιπέδου συνθηκών διαβίωσης των ζώων, το οποίο ανταποκρίνεται στις ειδικές ανάγκες των συγκεκριμένων ειδών 18 ΔΗΩ

19 θ) παραγωγή βιολογικών κτηνοτροφικών προϊόντων από ζώα τα οποία, σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, από τη γέννηση ή την εκκόλαψή τους, εκτράφηκαν σε βιολογικές εκμεταλλεύσεις ι) επιλογή φυλών με γνώμονα την ικανότητα προσαρμογής των ζώων στις τοπικές συνθήκες, τη ζωτικότητά τους και την αντοχή τους σε ασθένειες ή προβλήματα υγείας ια) σίτιση των ζώων με βιολογικές ζωοτροφές αποτελούμενες από συστατικά που είναι προϊόντα βιολογικής γεωργίας και από φυσικές ουσίες μη γεωργικής προέλευσης ιβ) εφαρμογή κτηνοτροφικών πρακτικών που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και τους φυσικούς μηχανισμούς άμυνας κατά των ασθενειών, ιδίως με τακτική άσκηση και πρόσβαση σε υπαίθριους χώρους και, ανάλογα με την περίπτωση, σε βοσκοτόπους ιγ) αποκλεισμός της εκτροφής ζώων με τεχνητή πολυπλοειδία ιδ) όσον αφορά την υδατοκαλλιέργεια, διαφύλαξη της βιοποικιλότητας των φυσικών υδατικών οικοσυστημάτων, της υγείας του υδάτινου περιβάλλοντος και της ποιότητας του περιβάλλοντος υδατικού και χερσαίου οικοσυστήματος ιε) σίτιση των υδρόβιων οργανισμών με ζωοτροφές που είναι προϊόντα αειφόρου εκμετάλλευσης της αλιείας, όπως ορίζονται στο άρθρο 3 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2371/2002 του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2002, για τη διατήρηση και βιώσιμη εκμετάλλευση των αλιευτικών πόρων στο πλαίσιο της κοινής αλιευτικής πολιτικής (1) ή με βιολογικές ζωοτροφές αποτελούμενες από συστατικά που είναι προϊόντα βιολογικής γεωργίας και από φυσικές ουσίες μη γεωργικής προέλευσης. [...] Άρθρο 12 Κανόνες φυτικής παραγωγής 1. Για τη βιολογική φυτική παραγωγή, επιπλέον των γενικών κανόνων γεωργικής παραγωγής που καθορίζονται στο άρθρο 11, ισχύουν οι ακόλουθοι κανόνες: α) η βιολογική φυτική παραγωγή χρησιμοποιεί τεχνικές άροσης και καλλιέργειας που διατηρούν ή αυξάνουν τις οργανικές ύλες του εδάφους, βελτιώνουν τη σταθερότητα και τη βιοποικιλότητά του και αποτρέπουν τη συμπίεση και τη διάβρωσή του β) η γονιμότητα και η βιολογική δραστικότητα του εδάφους διατηρούνται και βελτιώνονται με πολυετή αμειψισπορά που περιλαμβάνει ψυχανθή και άλλες καλλιέργειες χλωρής λίπανσης, και με τη διασπορά κόπρου ζώων ή οργανικών υλών, αμφοτέρων κατά προτίμηση λιπασματοποιημένων, από βιολογική παραγωγή γ) επιτρέπεται η χρήση βιοδυναμικών παρασκευασμάτων δ) επιπροσθέτως, λιπάσματα και βελτιωτικά εδάφους επιτρέπεται να χρησιμοποιούντα μόνο εφόσον έχουν εγκριθεί για χρήση σε βιολογικές παραγωγές δυνάμει του άρθρου 16 ε) δεν χρησιμοποιούνται ανόργανα αζωτούχα λιπάσματα στ) όλες οι εφαρμοζόμενες τεχνικές φυτικής παραγωγής αποτρέπουν ή ελαχιστοποιούν τη συμβολή στη μόλυνση του περιβάλλοντος ζ) η πρόληψη των ζημιών που προκαλούνται από βλαβερούς οργανισμούς, ασθένειες και ζιζάνια βασίζεται πρωτίστως στην προστασία από τους φυσικούς εχθρούς, στην επιλογή ειδών και ποικιλιών, στην αμειψισπορά και στις καλλιεργητικές τεχνικές και σε θερμικές διεργασίες η) σε περίπτωση που έχει εντοπισθεί απειλή για τις καλλιέργειες, επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται φυτοπροστατευτικά προϊόντα μόνον εφόσον έχουν εγκριθεί για χρήση σε βιολογικές παραγωγές δυνάμει του άρθρου 16 θ) για την παραγωγή προϊόντων εκτός σπόρων και αγενούς φυτικού πολλαπλασιαστικού υλικού, χρησιμοποιούνται μόνον σπόροι και πολλαπλασιαστικό υλικό που έχουν παραχθεί με βιολογική μέθοδο. Προς τούτο, το μητρικό φυτό, στην περίπτωση των σπόρων, και το γονικό φυτό, στην περίπτωση του αγενούς πολλαπλασιαστικού υλικού, έχουν παραχθεί σύμφωνα με τους κανόνες του παρόντος κανονισμού τουλάχιστον επί μία γενεά ή, προκειμένου για πολυετείς καλλιέργειες, επί δύο καλλιεργητικές περιόδους ι) προϊόντα καθαρισμού και απολύμανσης στη φυτική παραγωγή χρησιμοποιούνται μόνο εφόσον έχουν εγκριθεί για χρήση σε βιολογικές παραγωγές δυνάμει του άρθρου Η συλλογή άγριων φυτών που φύονται φυσιολογικά σε φυσικούς χώρους, δάση και γεωργικές εκτάσεις και μερών των φυτών αυτών, θεωρείται βιολογική μέθοδος παραγωγής, υπό τον όρο ότι: α) για τουλάχιστον μία τριετία πριν από τη συλλογή, δεν είχαν χρησιμοποιηθεί στις εν λόγω εκτάσεις άλλα προϊόντα πλην εκείνων που έχουν εγκριθεί για χρήση σε βιολογικές παραγωγές δυνάμει του άρθρου 16 β) η συλλογή δεν θίγει τη σταθερότητα του φυσικού ενδιαιτήματος ή τη διατήρηση των ειδών στην περιοχή συλλογής. 3. Τα μέτρα που απαιτούνται για την εφαρμογή των κανόνων παραγωγής του παρόντος άρθρου θεσπίζονται σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 37 παράγραφος 2. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 889/2008 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 5ης Σεπτεμβρίου 2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων όσον αφορά τον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ, ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Φυτική παραγωγή Άρθρο 3 Διαχείριση του εδάφους και λίπανση 1. Όταν οι διατροφικές ανάγκες των φυτών δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθούν με τα μέτρα τα οποία προβλέπονται στο άρθρο 12 παράγραφος 1 στοιχεία α), β) και γ) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007, στην βιολογική παραγωγή μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο τα αναφερόμενα στο παράρτημα Ι του παρόντος κανονισμού λιπάσματα και βελτιωτικά του εδάφους και μόνο στο βαθμό που είναι απαραίτητα. Οι επιχειρήσεις ΔΗΩ 19

20 διατηρούν έγγραφα που αποδεικνύουν την ανάγκη χρησιμοποίησης του προϊόντος. 2. Η συνολική ποσότητα ζωικής κόπρου, όπως ορίζεται στην οδηγία 91/676/ΕΟΚ του Συμβουλίου (7) για την προστασία των υδάτων από την νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης, που διασπείρεται στην εκμετάλλευση πρέπει να μην υπερβαίνει τα 170 χιλιόγραμμα αζώτου ετησίως ανά εκτάριο χρησιμοποιήσιμης γεωργικής γης. Το όριο αυτό ισχύει μόνο στην χρήση κοπριάς αγροκτήματος, αποξηραμένης κοπριάς αγροκτήματος και αφυδατωμένης κοπριάς πουλερικών, κομποστοποιημένων ζωικών περιττωμάτων, περιλαμβανομένων της κόπρου πουλερικών, της κομποστοποιημένης ζωικής κοπριάς και των υγρών ζωικών περιττωμάτων. 3. Οι εκμεταλλεύσεις βιολογικής παραγωγής μπορούν να συνάπτουν γραπτές συμφωνίες συνεργασίας αποκλειστικά με άλλες εκμεταλλεύσεις και επιχειρήσεις οι οποίες συμμορφώνονται με τους κανόνες βιολογικής παραγωγής, με σκοπό τη διασπορά πλεονάζουσας κόπρου βιολογικής παραγωγής. Το ανώτατο όριο που αναφέρεται στην παράγραφο 2 υπολογίζεται βάσει του συνόλου των μονάδων βιολογικής παραγωγής που συμμετέχουν σε αυτή την συνεργασία. 4. Επιτρέπεται η χρήση των κατάλληλων παρασκευασμάτων μικροοργανισμών για τη βελτίωση της συνολικής κατάστασης του εδάφους ή της διαθεσιμότητας θρεπτικών ουσιών στο έδαφος ή στις καλλιέργειες. 5. Για την ενεργοποίηση των οργανικών λιπασμάτων επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται κατάλληλα παρασκευάσματα με βάση φυτά ή παρασκευάσματα μικροοργανισμών. Άρθρο 4 Απαγόρευση της υδροπονικής παραγωγής Απαγορεύεται η υδροπονική παραγωγή. Άρθρο 5 Διαχείριση παρασίτων, ασθενειών και ζιζανίων 1. Όταν δεν είναι δυνατή η επαρκής προστασία των φυτών από επιβλαβείς οργανισμούς και ασθένειες με την λήψη των μέτρων τα οποία προβλέπονται στο άρθρο 12 παράγραφος 1 στοιχεία α), β), γ) και ζ) και σύμφωνα με το άρθρο 12 στοιχείο η) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007, επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται μόνο προϊόντα που αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙ του παρόντος κανονισμού, στη βιολογική γεωργία. Οι επιχειρήσεις τηρούν έγγραφα που αποδεικνύουν την ανάγκη χρησιμοποίησης του προϊόντος. 2. Για προϊόντα που χρησιμοποιούνται σε παγίδες και διανομείς, με εξαίρεση τις συσκευές φερομόνης, οι παγίδες ή/και διανομείς δεν εκλύουν τις ουσίες στο περιβάλλον και αποτρέπουν την επαφή ανάμεσα στις ουσίες και τις καλλιέργειες. Μετά την χρήση, πραγματοποιείται ασφαλής συλλογή και διάθεση των παγίδων. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I Λιπάσματα και βελτιωτικά του εδάφους που αναφέρονται στο άρθρο 3 παράγραφος 1 Σημειώσεις: A: επιτρέπονται βάσει του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 και η έγκριση ανανεώθηκε με το άρθρο 16 παράγραφος 3 στοιχείο γ) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 B: που επιτρέπονται δυνάμει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 834/2007 Έγκριση Ονομασία Περιγραφή, απαιτήσεις σύνθεσης, όροι χρήσης Α Προϊόν που αποτελείται αποκλειστικά από μείγματα περιττωμάτων ζώων και φυτική ύλη Σύνθετα προϊόντα ή προϊόντα που περιέχουν αποκλειστικά τα στοιχεία που (στρωμνή ζώων). Η προέλευση από εντατικοποιημένη εκτροφή απαγορεύεται περιλαμβάνονται στον ακόλουθο κατάλογο: Κοπριά αγροτικών ζώων Α Αποξηραμένη κοπριά και αφυδατωμένη Η προέλευση από εντατικοποιημένη εκτροφή απαγορεύεται κοπριά πουλερικών Α Κομποστοποιημένα ζωικά περιττώματα, Η προέλευση από εντατικοποιημένη εκτροφή απαγορεύεται συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποιημένης κοπριάς πουλερικών καθώς και της κοπριάς αγροτικών ζώων Α Υγρά απεκκρίματα ζώων Χρήση μετά από ελεγχόμενη ζύμωση ή/και κατάλληλη αραίωση. Η προέλευση από εντατικοποιημένη εκτροφή απαγορεύεται Α Οικιακά απορρίμματα που έχουν υποστεί Προϊόν που παράγεται από διαχωριζόμενα οικιακά απορρίμματα που έχουν υποστεί λιπασματοποίηση ή ζύμωση λιπασματοποίηση ή αναερόβια ζύμωση για παραγωγή βιοαερίου Οικιακά απορρίμματα μόνο φυτικής και ζωικής προέλευσης Μόνον όταν παράγονται σε αποδεκτό από το κράτος μέλος κλειστό και ελεγχόμενο σύστημα συλλογής. Μέγιστη συγκέντρωση σε mg/kg ξηράς ύλης: κάδμιο: 0,7 χαλκός 70 νικέλιο 25 μόλυβδος 45 ψευδάργυρος 200 υδράργυρος: 0,4 70 χρώμιο (σύνολο): 70 χρώμιο (VI): 0 Α Τύρφη Χρήση που περιορίζεται στη φυτοκομία (κηπευτικά, ανθοκομία, δενδροκομία, φυτώρια) 20 ΔΗΩ