Κύτταρα μορφολογικά όμοια που συμμετέχουν στην ίδια λειτουργία αποτελούν έναν ιστό. Διακρίνουμε τέσσερα είδη ιστών:

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΑΠΟ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Κύτταρα μορφολογικά όμοια που συμμετέχουν στην ίδια λειτουργία αποτελούν έναν ιστό. Διακρίνουμε τέσσερα είδη ιστών: 1. Επιθηλιακός: Έχει ρόλο προστατευτικό κυρίως (απομακρύνει βλέννα και σκόνη). Αν φέρει βλεφαρίδες σχηματίζει τον κροσσωτό επιθηλιακό ιστό. Κύτταρά του μπορούν να παράγουν αδένες (α. Εξωκρινείς: εκκρίνουν τα προϊόντα τους είτε έξω από το σώμα ή σε εσωτερικές κοιλότητες β. Ενδοκρινείς: εκκρίνουν τα προϊόντα τους κατευθείαν στο αίμα γ. Μεικτοί: περιλαμβάνουν εξωκρινή και ενδοκρινή μόρια). 2. Ερειστικός: Συνδέει δομές μεταξύ τους, προσφέρει στήριξη και προστασία. Αποτελείται από κύτταρα που βρίσκονται μέσα σε μεσοκυττάρια ουσία αποτελούμενη από κολλαγόνο ή ελαστίνη. Έχει τρία είδη: α. Συνδετικός (διακρίνεται σε χαλαρό που συναντάται στο δέρμα και σε πυκνό που συναντάται στους τένοντες και τις αρθρώσεις) β. Χόνδρινος (στέρεος και εύκαμπτος, τα κύτταρά του είναι οι χονδροβλάστες και συναντάται στους αρθρικούς χόνδρους) γ. Οστίτης (συναντάται στα οστά και αποτελείται από οστεοκύτταρα). Το αίμα θεωρείται ιδιαίτερος τύπος συνδετικού ιστού. 3. Μυϊκός: Αποτελείται από τις μυϊκές ίνες που συστέλλονται επιτρέποντας κινήσεις. Τα είδη του είναι α. Μυοκάρδιο (μόνο στα τοιχώματα τις καρδιάς και δεν υπακούει στην θέλησή μας) β. Λείος (επενδύει τοιχώματα και δεν υπακούει στην θέλησή μας) γ. Σκελετικός (συναντάται στους σκελετικούς μύες και υπακούει στην θέλησή μας). 4. Νευρικός: Αποτελείται από νευρικά και νευρογλοιακά κύτταρα. Ένα όργανο αποτελείται από διάφορους ιστούς και επιτελεί μια συγκεκριμένη λειτουργία. Όργανα που συνεργάζονται για την πραγματοποίηση μιας λειτουργίας αποτελούν ένα σύστημα οργάνων. Στο ανθρώπινο σώμα υπάρχει α. το πεπτικό σύστημα β. το κυκλοφορικό σύστημα γ. το αναπνευστικό σύστημα δ. το σύστημα των αισθητηρίων οργάνων ε. το νευρικό σύστημα ς. το σύστημα ενδοκρινών αδένων ζ. το ερειστικό σύστημα η. το μυϊκό σύστημα και θ. το αναπαραγωγικό σύστημα. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νευρικό σύστημα μαζί με το σύστημα ενδοκρινών αδένων συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος (ομοιόσταση), ελέγχοντας και συντονίζοντας τις λειτουργίες των υπόλοιπων συστημάτων του οργανισμού. Τα όργανά του είναι ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός (ΚΝΣ) και τα νεύρα (ΠΝΣ). Νευρώνες: Αποτελούνται από το κυτταρικό σώμα και τις αποφυάδες. Το πρώτο περιέχει τον πυρήνα και τα οργανίδια του κυττάρου. Οι νευρικές αποφυάδες διακρίνονται στους δενδρίτες (μικροί σε μήκος και με πολλές διακλαδώσεις) και τον νευρίτη ή νευράξονα (μήκος ως και ένα μέτρο, κάθε διακλάδωσή του καταλήγει στο τελικό κομβίο). Οι νευρώνες διακρίνονται σε α. αισθητικούς (μηνύματα από σώμα προς νωτιαίο μυελό και εγκέφαλο) β. κινητικούς (μηνύματα από εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό προς εκτελεστικά όργανα) και γ. ενδιάμεσους (βρίσκονται σε εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό και κατευθύνουν μηνύματα προερχόμενα από τους αισθητικούς). Νευρογλοιακά κύτταρα: Βοηθητικά κύτταρα που προμηθεύουν με θρεπτικά συστατικά το νευρώνα και χρησιμεύουν στην απορρόφηση και απομάκρυνση των άχρηστων ουσιών από αυτούς. ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΠΝΣ) Νεύρα: Αποτελούνται από δεσμίδες μακριών δενδριτών και νευραξόνων που συγκρατούνται με την βοήθεια συνδετικού ιστού. Τα κυτταρικά σώματα των νευρώνων των οποίων οι αποφυάδες συγκροτούν τα νεύρα βρίσκονται είτε στο ΚΝΣ ή στα γάγγλια. Τα νεύρα διακρίνονται σε α. αισθητικά (αποφυάδες αισθητικών νευρώνων) β. κινητικά (αποφυάδες κινητικών νευρώνων) και γ. μεικτά (αποφυάδες και των δύο ειδών). Στον άνθρωπο υπάρχουν 12 ζεύγη εγκεφαλικών νεύρων. Από τον νωτιαίο μυελό εκφύονται 31 ζεύγη νωτιαίων νεύρων. Νευρική οδός: Είναι η διαδρομή που ακολουθούν οι νευρικές ώσεις μέσα στο νευρικό σύστημα. Αυτές που μεταφέρουν ώσεις από το ΚΝΣ προς τα εκτελεστικά όργανα λέγονται κινητικές ή φυγόκεντρες, ενώ αυτές που μεταφέρουν ώσεις από την περιφέρεια προς το ΚΝΣ λέγονται αισθητικές ή κεντρομόλοι. Η απλούστατη νευρική

2 οδός είναι τα αντανακλαστικά, αυτόματες, δηλαδή ακούσιες απαντήσεις τις οποίες δίνει ο οργανισμός σε αλλαγές που πραγματοποιούνται μέσα ή έξω από το σώμα. Βοηθούν στην διατήρηση της ομοιόστασης. ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΚΝΣ) Αποτελείται από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Τα δύο αυτά όργανα περιβάλλονται από τρεις προστατευτικές μεμβράνες, τις μήνιγγες. Ανάμεσα στις δύο εσωτερικές κυκλοφορεί το εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Κυκλοφορεί επίσης στον κεντρικό νευρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού και στις κοιλίες του εγκεφάλου. Νωτιαίος μυελός: Είναι μια λεπτή, κυλινδρική σχεδόν στήλη νευρικού ιστού προστατευμένη μέσα στον σπονδυλικό σωλήνα. Περιέχει κέντρα αντανακλαστικών λειτουργιών και συνδέει τον εγκέφαλο με τα νωτιαία νεύρα. Η κεντρική περιοχή του αποτελείται από φαιά ουσία (αποτελείται από κυτταρικά σώματα) που περιβάλλεται από λευκή ουσία (αποτελείται από μακριούς νευράξονες). Εγκέφαλος: Αποτελείται από νευρώνες οι οποίοι δέχονται, επεξεργάζονται και μεταβιβάζουν ερεθίσματα. Εξειδικευμένες περιοχές του εγκεφάλου, τα κέντρα, είναι υπεύθυνες για τις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού. Ο εγκέφαλος χωρίζεται ανατομικά σε τρεις περιοχές: 1. Εγκεφαλικά ημισφαίρια: Αποτελούν το σημαντικότερο τμήμα του εγκεφάλου και παρουσιάζουν πολυάριθμες προεξοχές, τις έλικες, και αυλακώσεις, τις αύλακες. Οι βαθύτερες αύλακες ονομάζονται σχισμές. Η επιμήκης σχισμή χωρίζει το αριστερό από το δεξί ημισφαίριο. Άλλες σχισμές χωρίζουν το κάθε ημισφαίριο σε λοβούς (μετωπιαίος, βρεγματικός, κροταφικός και ινιακός). Τα εγκεφαλικά ημισφαίρια αποτελούνται από ένα εξωτερικό στρώμα φαιάς ουσίας, το φλοιό των ημισφαιρίων, ο οποίος συνίσταται κυρίως από σώματα νευρώνων. Αυτός είναι η μοναδική περιοχή του ΚΝΣ που είναι υπεύθυνη για τις συνειδητές λειτουργίες. 2. Στέλεχος: Συνδέει τα εγκεφαλικά ημισφαίρια με το νωτιαίο μυελό. Οι σημαντικότερες λειτουργικές περιοχές του είναι α. ο θάλαμος (οι ώσεις που προέρχονται από την περιφέρεια διοχετεύονται στις κατάλληλες περιοχές του φλοιού) β. ο υποθάλαμος (το κέντρο ομοιόστασης του οργανισμού και μέσο σύνδεσης του νευρικού συστήματος με αυτό των ενδοκρινών αδένων) και γ. ο προμήκης (περιλαμβάνει σημαντικά κέντρα του ΑΝΣ και βλάβη σε αυτόν συνεπάγεται θάνατο). 3. Παρεγκεφαλίδα: Αποτελείται από δύο ημισφαίρια που συνδέονται με μια δομή που λέγεται σκώληκας. Αποτελεί κέντρο ελέγχου και συντονισμού των κινήσεων των σκελετικών μυών και διατήρησης του μυϊκού τόνου και της ισορροπίας. Ανώτερες πνευματικές λειτουργίες: 1. Μνήμη: Είναι η ικανότητα αποθήκευσης και ανάκλησης των πληροφοριών. Πραγματοποιείται σε στάδια. Η βραχυπρόθεσμη μνήμη αφορά την παραμονή των πληροφοριών στον εγκέφαλο για λίγα μόνο λεπτά. Μπορεί να μετατραπεί σε μακροπρόθεσμη, η οποία σχετίζεται με μόνιμες δομικές και λειτουργικές αλλαγές στα νευρικά εγκεφαλικά κύτταρα. Το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την μετατροπή σχετίζεται με το είδος, την ένταση και την συχνότητα του ερεθίσματος. Υπερβολικά ευχάριστα ή υπερβολικά δυσάρεστα ερεθίσματα αποθηκεύονται πιο εύκολα σε αυτό το είδος μνήμης. Η μακροπρόθεσμη μνήμη περιλαμβάνει κυκλώματα νευρώνων που εντοπίζονται σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Σε περιπτώσεις τραυματισμού ή λόγω ασθενειών μπορεί να παρατηρηθεί αμνησία. 2. Μάθηση: Είναι η διαδικασία απόκτησης καινούργιας γνώσης που συμβάλλει στην προσαρμογή της συμπεριφοράς του ατόμου. Διακρίνονται διάφοροι τύποι όπως η εξοικείωση (η αναγνώριση ενός ερεθίσματος ως μη σημαντικού, με συνέπεια ο οργανισμός να μάθει να μην αντιδρά σε αυτό), η ευαισθητοποίηση (η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ένα επώδυνο ερέθισμα που έχει ως αποτέλεσμα την ταχύτερη αντίδραση), η συνειρμική μάθηση (ο συσχετισμός δύο ή περισσότερων ερεθισμάτων) και η αντίληψη (η δυνατότητα ανάκλησης από την μνήμη προηγούμενων εμπειριών και η χρήση τους για επίλυση προβλημάτων). 3. Συμπεριφορά: Είναι το σύνολο των απαντήσεων που δίνει ο οργανισμός στις μεταβολές του περιβάλλοντος. Διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η ενστικτώδης συμπεριφορά καθορίζεται άμεσα από το γενετικό υλικό.

3 ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΑΝΣ) Περιλαμβάνει κέντρα που εντοπίζονται στο ΚΝΣ και κινητικά νεύρα. Δρα συνεχώς ακούσια και οι λειτουργίες του ρυθμίζονται κυρίως από αντανακλαστικά. Εξαιτίας της επεξεργασίας των νευρικών ώσεων στα γάγγλια το ΑΝΣ είναι ανεξάρτητο από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Χωρίζεται σε δύο κλάδους, στο συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό. Αν και οι δύο νευρώνουν το ίδιο όργανο η λειτουργία τους είναι ανταγωνιστική. Το συμπαθητικό έχει γενικά σημαντικό ρόλο σε καταστάσεις έντασης. Το παρασυμπαθητικό ελέγχει της λειτουργίες του οργανισμού εν ηρεμία και τις επαναφέρει σε κανονικό ρυθμό μετά από στιγμές έντασης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ Υποδοχείς: Είναι τα μέσα συλλογής πληροφοριών που αφορούν την κατάσταση στο σώμα μας και τις μεταβολές στο φυσικό περιβάλλον. Οι αισθητήριοι υποδοχείς συνήθως είναι ευαίσθητοι σε έναν τύπο ερεθίσματος, και έτσι διακρίνουμε τέσσερα είδη τους α. τους χημειοϋποδοχείς (ανιχνεύουν αλλαγές στην συγκέντρωση χημικών ουσιών) β. τους θερμοϋποδοχείς (ανιχνεύουν αλλαγές στη θερμοκρασία) γ. τους φωτοϋποδοχείς (ανίχνευση φωτεινής ακτινοβολίας) και δ. τους μηχανοϋποδοχείς (ανιχνεύουν αλλαγές στην κίνηση, πίεση ή τάση). ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ Είναι το αποτέλεσμα ερμηνείας ερεθισμάτων που φτάνουν στον εγκέφαλο. Οι διαφορετικές αισθήσεις σχετίζονται με το μέρος του φλοιού του εγκεφάλου όπου αναλύονται οι νευρικές ώσεις. Διακρίνονται σε σωματικές και ειδικές. Σωματικές αισθήσεις: Είναι το αποτέλεσμα της ερμηνείας των νευρικών ώσεων που προέρχονται από υποδοχείς στα διάφορα μέρη του σώματος. Αυτοί οι υποδοχείς βρίσκονται στο δέρμα, στους μύες, στους συνδέσμους και στα σπλάχνα. Ο αριθμός των διάφορων ομάδων υποδοχέων διαφέρει σημαντικά. Τρία είδη σωματικών αισθήσεων είναι: 1. Πόνος: Οι υποδοχείς του είναι ελεύθερες νευρικές απολήξεις κατανεμημένες στο σώμα. Γίνεται διάκριση συνήθως ανάμεσα στον οξύ και τον χρόνιο πόνο. 2. Αφή & πίεση: Οι υποδοχείς τους είναι μηχανοϋποδοχείς κατανεμημένοι στο δέρμα και σε ιστούς των μυών και των συνδέσμων. Στο δέρμα βρίσκονται κυρίως σε άτριχες περιοχές. Στους συνδέσμους βρίσκονται υποδοχείς που είναι υπεύθυνοι για την ανίχνευση αλλαγών στην πίεση. 3. Θερμοκρασία: Οι υποδοχείς της είναι ελεύθερες νευρικές απολήξεις που είναι στο δέρμα και τους σκελετικούς μύες. Υπάρχουν δύο ομάδες τους: του θερμού και του ψυχρού. Ειδικές αισθήσεις: Τέσσερα είδη ειδικών αισθήσεων είναι: 1. Όραση: Ο οφθαλμικός βολβός αποτελείται από τον α. σκληρό χιτώνα (Είναι το λευκό του ματιού. Το πρόσθιο τμήμα του είναι ο κερατοειδής) β. χοριοειδή χιτώνα (Βρίσκεται εσωτερικά του σκληρού. Περιέχει χρωστικές που εμποδίζουν την ανάκλαση του φωτός μέσα στο μάτι. Το πρόσθιο τμήμα του είναι η ίριδα η οποία ρυθμίζει το εύρος της οπής στο κέντρο της) και γ. αμφιβληστροειδή χιτώνα (Ο εσωτερικός χιτώνας και περιέχει το φωτοϋποδεκτικά κύτταρα. Περιέχει τροποποιημένα νευρικά κύτταρα, οι απολήξεις των οποίων ονομάζονται ραβδία και κωνία). Εκεί που ο σκληρός ενώνεται με τον κερατοειδή ο χοριοειδής γίνεται παχύτερος και σχηματίζει το ακτινωτό σώμα. Πίσω από την κόρη βρίσκεται ο κρυσταλλοειδής φακός. Ανάμεσα στον φακό, την ίριδα και τον κερατοειδή βρίσκεται το υδατοειδές υγρό. Το κενό πίσω από τον φακό είναι γεμάτο με το υαλώδες σώμα. Τα ραβδία και κωνία συνδέονται με άλλα νευρικά κύτταρα των οποίων οι αποφυάδες σχηματίζουν το οπτικό νεύρο. 2. Ακοή: Το αφτί χωρίζεται ανατομικά σε τρία μέρη α. το εξωτερικό (Αποτελείται από το πτερύγιο και τον ακουστικό πόρο στο τέλος του οποίου βρίσκεται ο τυμπανικός υμένας) β. το μέσο (Αποτελείται από την τυμπανική κοιλότητα, η οποία είναι γεμάτη με αέρα, και τρία ακουστικά κοκαλάκια την σφύρα, τον άκμονα, ο οποίος συνδέεται μέσω της ωοειδούς θυρίδα στην ωοειδή μεμβράνη, και τον αναβολέα) και γ. το εσωτερικό (Αποτελείται από τον κοχλία, την αίθουσα και τους τρεις ημικύκλιους σωλήνες. Εσωτερικά του κοχλία υπάρχουν τρία κανάλια, το αιθουσαίο, το τυμπανικά και ο κοχλιακός πόρος Το υποδεκτικό όργανο της ακοής είναι το όργανο το Corti).

4 3. Ισορροπία: Οι υποδοχείς της είναι α. οι ακουστικές ακρολοφίες (αποτελούνται από τριχοφόρα κύτταρα οι βλεφαρίδες των οποίων είναι στερεωμένες σε ζελατινώδη ουσία) και β. οι ακουστικές κηλίδες (το ίδιο με τις ακουστικές ακρολοφίες). Οι νευρικές ώσεις μεταφέρονται αρχικά στον προμήκη και μετά στην παρεγκεφαλίδα που ρυθμίζει αντανακλαστικά την ισορροπία του σώματος. 4. Όσφρηση & γεύση: Οι υποδοχείς τους είναι χημειοϋποδοχείς και διεγείρονται από χημικές ουσίες. Το αισθητήριο της όσφρησης είναι ο οσφρητικός βλεννογόνος που καλύπτει εσωτερικά το πάνω μέρος της ρινικής κοιλότητας. Οι νευρικές ώσεις μεταφέρονται μέσω του οσφρητικού νεύρου στην βάση του κροταφικού λοβού. Τα αισθητήριά της γεύσης είναι οι γευστικοί κάλυκες, που βρίσκονται στην γλώσσα, στον ουρανίσκο και τον φάρυγγα. Οι νευρικές ώσεις μεταφέρονται στον βρεγματικό λοβό. Τέσσερα είδη γεύσεων αναγνωρίζει η γλώσσα, το πικρό, ξινό, αλμυρό και γλυκό. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς (εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια του σώματος) και οι ενδοκρινείς (εκκρίνουν τις ορμόνες, οι οποίες εισέρχονται μέσω των τριχοειδών στην κυκλοφορία του αίματος). Υπάρχουν και αδένες με διπλή δράση, οι οποίοι λέγονται μεικτοί. Ορμόνες: Είναι χημικές ουσίες μηνύματα που αν και φτάνουν σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού διεγείρουν μόνο τα λεγόμενα κύτταρα στόχους. Αυτές μαζί με το νευρικό σύστημα ρυθμίζουν τη λειτουργία του οργανισμού. Ενώ το νευρικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την γρήγορη ρύθμιση, οι ορμόνες είναι υπεύθυνες για την ρύθμιση αλλαγών που απαιτούν χρόνο. Ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους διακρίνονται σε α. πεπτιδικές (Δεν εισέρχονται στο κύτταρο αλλά προσκολλώνται σε υποδοχείς της κυτταρικής μεμβράνης και ενεργοποιούν της λειτουργίες του. Εδώ ανήκουν οι αμίνες, οι πρωτεΐνες και τα πεπτίδια) και β. στεροειδείς (Εισέρχονται στον πυρήνα του κυττάρου και ενεργοποιούν πρωτεϊνοσύνθεση. Δρουν πιο αργά από τις άλλες). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Μέσω του κυκλοφορικού συστήματος γίνεται η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών στα κύτταρα των ιστών και η απομάκρυνση από αυτά των αχρήστων ουσιών. Αποτελείται από την καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία και το αίμα που κυκλοφορεί μέσα σε αυτά. Καρδιά: Βρίσκεται ανάμεσα στους δύο πνεύμονες πίσω από το στέρνο. Έχει κωνικό σχήμα και αποτελείται από μυϊκό ιστό, το μυοκάρδιο. Αποτελείται από δύο κόλπους (χωρίζονται με το μεσοκολπικό διάφραγμα) και δύο κοιλίες (χωρίζονται με το μεσοκοιλιακό διάφραγμα). Μεταξύ τους υπάρχουν βαλβίδες που καθορίζουν την μονόδρομη ροή του αίματος σε κάθε σύσπαση της καρδιάς, η οποία λειτουργεί αναρροφητικά, συγκεντρώνοντας το αίμα από όλα τα τριχοειδή του σώματος μέσω των φλεβών και συμπιεστικά, στέλνοντας το αίμα στα τριχοειδή όλου του σώματος. Το αίμα κινείται από τους κόλπους στις κοιλίες. Από την αριστερή κοιλία εισέρχεται στην αορτή και κινείται προς την περιφέρεια του σώματος, ενώ από την δεξιά κοιλία εισέρχεται στην πνευμονική αρτηρία και κατευθύνεται προς τους πνεύμονες. Η δυνατότητα της καρδιάς αύξησης του ρυθμού λειτουργίας της επειδή το σώμα απαιτεί περισσότερο αίμα ονομάζεται αυτορρύθμιση. Αιμοφόρα αγγεία: Το κυκλοφορικό σύστημα περιλαμβάνει τρία είδη αγγείων: 1. Αρτηρίες: Έχουν παχύτερα τοιχώματα και περισσότερο μυϊκό ιστό από τις φλέβες. Κάθε φορά που διοχετεύεται αίμα στις αρτηρίες τα τοιχώματά τους διευρύνονται και αυτό ονομάζεται σφυγμός. Οι μεγαλύτερες αρτηρίες του σώματος είναι η πνευμονική αρτηρία και η αορτή, και όλες οι άλλες παρακλάδια αυτών των δύο. 2. Φλέβες: Είναι περισσότερες από τις αρτηρίες και δεν εμφανίζουν σφυγμό. Ανά πάσα στιγμή πάνω από τα 2/3 του αίματος βρίσκονται στις φλέβες και τα φλεβίδια. 3. Τριχοειδή: Είναι πολυπληθέστερα των άλλων αγγείων και έχουν διάμετρο ακριβώς όση για να περάσει ένα ερυθρό αιμοσφαίριο την φορά. Μέσω των τοιχωμάτων τους τα οποία συνίστανται από ένα στρώμα επιθηλιακού ιστού, το ενδοθήλιο, γίνεται η ανταλλαγή των ουσιών και του οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα ανάμεσα στους ιστούς.

5 Πίεση του αίματος: Σε κάθε συστολή της καρδιάς η πίεση του αίματος στις αρτηρίες λέγεται συστολική ή μέγιστη πίεση, ενώ σε κάθε διαστολή διαστολική ή ελάχιστη. Η παθολογική αύξηση της αρτηριακή πίεσης λέγεται αρτηριακή υπέρταση ενώ η μείωση αρτηριακή υπόταση. Αίμα: Πρόκειται για έναν πολύ εξειδικευμένο ιστό. Οι λειτουργίες του είναι α. να μεταφέρει οξυγόνο και διοξείδιο του άνθρακα από και προς τους ιστούς β. να εμποδίζει την απώλεια υγρών με την διαδικασία της πήξης και γ. να συμβάλλει στον έλεγχο της ποσότητας νερού και χημικών ουσιών και στην διατήρηση της θερμοκρασίας αποτελούμενο από πολλά είδη κυττάρων, τα οποία διακρίνονται σε τέσσερις ομάδες: 1. Ερυθροκύτταρα: Έχουν σχήμα αμφίκοιλου δίσκου εξαιτίας της απουσίας πυρήνα. Το κυτταρόπλασμά τους περιέχει αιμοσφαιρίνη, η οποία είναι μια εξειδικευμένη πρωτεΐνη υπεύθυνη για την μεταφορά του οξυγόνου. Παράγονται στον ερυθρό μυελό των οστών. 2. Λευκοκύτταρα: Είναι εμπύρηνα και παίζουν ρόλο στην άμυνα του οργανισμού. Διακρίνονται στα α. κοκκιώδη (περιέχουν κοκκία στο κυτταρόπλασμά τους και περιλαμβάνουν τα βασεόφιλα, ηωσινόφιλα και ουδετερόφιλα) και β. μη κοκκιώδη (περιλαμβάνουν τα λεμφοκύτταρα και τα μονοκύτταρα, που διαφοροποιούνται και γίνονται μακροφάγα). 3. Αιμοπετάλια: Μικροσκοπικά θραύσματα κυττάρων που στερούνται πυρήνα και παίζουν πολύ σημαντικό στην πήξη του αίματος. 4. Πλάσμα: Είναι το υγρό μέρος του αίματος που περιέχει τις παραπάνω ουσίες και πρωτεΐνες, οι οποίες χωρίζονται σε α. αλβουμίνες (καθιστούν το αίμα κολλώδες και θολό) β. σφαιρίνες (βοηθούν στην καταστροφή μικροοργανισμών) γ. ινωδογόνο (βοηθά στην πήξη του αίματος) και δ. συμπλήρωμα (αντιμετωπίζει του παθογόνους μικροοργανισμούς). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12: ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Το αναπαραγωγικό σύστημα του άντρα: Αποτελείται από τους όρχεις, οι οποίοι αρχίζουν την ανάπτυξη στην εμβρυϊκή ζωή μέσα στην κοιλιακή χώρα όπου υπάρχει θερμοκρασία 34 ο. Τα σπερματοζωάρια ωριμάζουν και αποθηκεύονται στην επιδιδυμίδα, η οποία ενώνεται με τον σπερματικό πόρο. Ο προστάτης, οι δύο βολβουρηθραίοι αδένες και η σπερματοδόχος κύστη εκκρίνουν ουσίες που μαζί με τα σπερματοζωάρια αποτελούν το σπέρμα. Οι όρχεις είναι αδένες και η εξωκρινής μοίρα τους παράγει τα σπερματοζωάρια και η ενδοκρινής τη τεστοστερόνη. Το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας: Αποτελείται από τις ωοθήκες που έχουν σχήμα αμυγδάλου και βρίσκονται μία σε κάθε πλευρά στο πάνω της λεκάνης, τους ωαγωγούς που εκτείνονται από τις ωοθήκες προς την μήτρα, το κάτω μέρος της οποίας καταλήγει στον κόλπο. Κατά την εφηβεία οι ωοθήκες αρχίζουν να παράγουν οιστρογόνα και προγεστερόνη, ορμόνες που παίζουν σημαντικό ρόλο στον εμμηνορρυσιακό κύκλο. Σπερματογένεση: Τα πρόδρομα γεννητικά κύτταρα, τα σπερματογόνια, το οποία έχουν 46 χρωμοσώματα διαιρούνται σε σπερματοκύτταρα, και μετά με μειωτική πλέον διαίρεση στις σπερματίδες. Αυτές τελικά μετατρέπονται σε σπερματοζωάρια, το καθένα από τα οποία αποτελείται από την κεφαλή, το ενδιάμεσο σώμα και την ουρά. Ωογένεση: Τα πρόδρομα γεννητικά κύτταρα, τα ωογόνια αυξάνονται σε μέγεθος με την συσσώρευση θρεπτικών ουσιών και μετατρέπονται σε ωοκύτταρα. Ύστερα, κάθε 28 μέρες ένα ωοθυλάκιο αναπτύσσεται εναλλάξ σε κάθε ωοθήκη, και το ωοκύτταρο διαιρείται μειωτικά και μας δίνει το ωάριο, με 23 χρωμοσώματα. Γονιμοποίηση: Είναι ο μηχανισμός κατά τον οποίο δύο απλοειδείς γαμέτες συντήκονται και δίνουν ένα διπλοειδές κύτταρο από το οποίο θα προέλθει ο νέος οργανισμός. Το ωάριο που βρίσκεται στους ωαγωγούς γονιμοποιείται από μόνο ένα σπερματοζωάριο και μετά μεταλλάσσεται ώστε να μην μπορεί να εισέλθει άλλο. Οι πυρήνες των δύο απλοειδών γαμετών συντήκονται και προκύπτει ένα διπλοειδές κύτταρο, το ζυγωτό, με 46 χρωμοσώματα. Τοκετός: Περιλαμβάνει τρία στάδια. Στο πρώτο η γυναίκα αισθάνεται ελαφριές περιοδικές συσπάσεις και πόνους στο κατώτερο τμήμα της κοιλιάς. Στο δεύτερο οι συσπάσεις της μήτρας παρουσιάζονται κάθε 1-2 λεπτά. Προβάλλει πρώτα το κεφάλι του νεογνού. Μετά την γέννηση συσπάσεις της μήτρας προκαλούν την αποκόλληση του πλακούντα, και με την εξώθησή του τελειώνει και το τρίτο στάδιο.

6 Πολλαπλή κύηση: Τα δίδυμα μπορούν να προέρχονται από δύο διαφορετικά ωάρια που γονιμοποιούνται και δίνουν δύο διαφορετικά ζυγωτά. Από αυτά προκύπτουν δύο άτομα που μοιάζουν σαν συνηθισμένα αδέρφια, και λέγονται διζυγωτικά ή διωικά δίδυμα. Σε περιπτώσεις όπου προκύπτουν δίδυμα από ένα και μόνο ωάριο τα αδέρφια μοιάζουν καταπληκτικά μεταξύ τους και ανήκουν υποχρεωτικά στο ίδιο φύλο. Λέγονται μονοζυγωτικά δίδυμα. Η σωστή ανάπτυξη του εμβρύου επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, περιβαλλοντικούς και κληρονομικούς. Στους πρώτους συμπεριλαμβάνονται χημικές ουσίες, παθογόνοι μικροοργανισμοί καθώς και παράγοντες που έχουν σχέση με τον τρόπο ζωής της εγκύου (κάπνισμα, ναρκωτικά, διατροφή). Όσον αφορά τους κληρονομικούς παράγοντες, για να μειώνονται οι πιθανότητες για ένα παιδί με κληρονομική ασθένεια οι γονείς πρέπει να ελέγχονται. Θηλασμός: Ο μαστός έχει ημισφαιρικό σχήμα και αποτελείται από λοβούς. Στην διάρκεια της εγκυμοσύνης αυτοί οι λοβοί αυξάνονται σε αριθμό και μέγεθος. Αμέσως μετά τον τοκετό η υπόφυση παράγει προλακτίνη η οποία ενεργοποιεί την παραγωγή γάλατος. Όταν το μωρό θηλάζει οι νευρικές απολήξεις στην θηλαία άλω ερεθίζονται και η υπόφυση παράγει ωκυτοκίνη. Στειρότητα: Είναι η αδυναμία σύλληψης. Η ανδρική στειρότητα οφείλεται σε ανεπαρκή παραγωγή σπερματοζωαρίων ή στην παραγωγή μεγάλου ποσοστού αυτών ανωμάλων. Μπορεί να ευθύνεται γι αυτό η υψηλή θερμοκρασία στην περιοχή των όρχεων, χημικές ενώσεις, ακτινοβολίες και ασθένειες. Η γυναικεία στειρότητα οφείλεται στην ανεπάρκεια παραγωγής ωαρίων και στην απόφραξη των σαλπίγγων. Έλεγχος γεννήσεων: Οι μέθοδοι αντισύλληψης διακρίνονται σε: 1. Φυσικές: Περιλαμβάνουν την διακεκομμένη συνουσία και την ημερολογιακή μέθοδο. 2. Μηχανικές: Περιλαμβάνουν το διάφραγμα, το αυχενικό κάλυμμα, το προφυλακτικό και τις ενδομήτριες συσκευές. 3. Ορμονικές: Περιλαμβάνουν τα αντισυλληπτικά χάπια. 4. Χημικές: Περιλαμβάνουν τα διάφορα χημικά σπερματογόνα σε μορφή κρέμας, αφρού ή ζελέ. 5. Χειρουργικές ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΕΡΕΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Περιλαμβάνει τα οστά τα οποία συνδεόμενα στις αρθρώσεις σχηματίζουν τον σκελετό. Μερικές από τις λειτουργίες του είναι να στηρίζει το σώμα και να καθορίζει την μορφή του, να σχηματίζει κοιλότητες προσφέροντας προστασία σε όργανα, να συνεργάζεται με τους μύες και να συμβάλλει στην κίνηση, να παράγει αίμα στον ερυθρό μυελό των οστών και να αποθηκεύει άλατα, κυρίως φώσφορο και ασβέστιο. Μυελός των οστών: Βρίσκεται στον μυελώδη αυλό των μακρών οστών και στις μυελοκυψέλες της σπογγώδους ουσίας. Ο ερυθρός μυελός των οστών είναι αιμοποιητικό όργανο και αρχίζει να παράγει ερυθροκύτταρα προς το τέλος της εμβρυϊκής ζωής, οπότε και βρίσκεται σε όλα τα οστά, από την παιδική ηλικία και μετά όμως μετατρέπεται σε ωχρό μυελό. Άρθρωση: Είναι η σύνδεση δύο η περισσότερων οστών με την συμμετοχή ενός μαλακότερου ιστού. Στη συνάρθρωση ο μαλακότερος ιστός παρεμβάλλεται μεταξύ των δύο οστών, ενώ στη διάρθρωση τα περιβάλλει. Η δεύτερη αποτελείται από κύρια μέρη και επικουρικά. Τα κύρια είναι α. οι αρθρικές επιφάνειες που είναι οι επιφάνειες των οστών που έρχονται σε επαφή β. ο αρθρικός θύλακος που περιβάλλει τα οστά κοντά στις αρθρικές επιφάνειες και γ. η αρθρική κοιλότητα που βρίσκεται ανάμεσα στις αρθρικές επιφάνειες και στον αρθρικό θύλακο. Τα επικουρικά είναι α. οι σύνδεσμοι που συγκροτούν τα αρθρούμενα οστά μεταξύ τους β. οι επιχείλιοι χόνδροι που περιβάλλουν τα άκρα της αρθρική επιφάνειας και αυξάνουν το μέγεθός της και γ. οι διάρθριοι χόνδροι ή αλλιώς μηνίσκοι που βρίσκονται σε ορισμένες αρθρικές κοιλότητες.

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΜΥΪΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Μυϊκός ιστός: Είναι ο βασικότερος ιστός του μυϊκού συστήματος και χαρακτηρίζεται από την ικανότητα συστολής του. Υπάρχουν τρία είδη του: 1. Σκελετικός: Αποτελείται από μακριές κυλινδρικές μυϊκές ίνες που φέρουν γραμμώσεις οι οποίες σχηματίζουν μυϊκές δέσμες περιβαλλόμενες από πυκνό συνδετικό ιστό και των οποίων η συστολή γίνεται ηθελημένα. Ανάλογα με την μορφολογία τους διακρίνονται σε σφιγκτήρες, πλατείς και μακρούς. Ένας μυς αποτελείται από ένα κεντρικό τμήμα, την γαστέρα και από δύο άκρα, τις προσφύσεις, κάθε μία από τις οποίες συνίσταται από τον τένοντα που συνδέει τον μυ με το οστά. Το ένα άκρο, η κατάφυση συνδέεται με το οστό που ο μυς αυτός κινεί ενώ η έκφυση με αυτό που δεν κινείται. 2. Καρδιακός: Βρίσκεται μόνο στην καρδιά. Είναι μορφικά παρόμοιος με τον σκελετικό αλλά δεν υπακούει στην θέλησή μας. 3. Λείος: Επενδύει τοιχώματα αγγείων και του γαστρεντερικού σωλήνα. Αποτελείται από ατρακτοειδείς ίνες χωρίς γραμμώσεις και δεν υπακούει στην θέλησή μας.