Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΣΤΟ ΦΩΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΣΤΟ ΦΩΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ - ΤΟΜΕΑΣ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ: ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΑΡΛΟΒΑΣΙΤΟΥΚΟΝΙΑΡΗ ΑΝΝA ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ: Ι Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΣΤΟ ΦΩΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΜΑΡΙΑ Β. ΝΑΚΟΥ ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010

2 Η ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΩΤΙΟΥ ΦΩΤΙΟΣ ΦΩΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΝΗΜΑΤΟΥΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ AN.ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Η ΕΠΤΑΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΦΩΤΙΟΥ ΦΩΤΙΟΣ ΦΩΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΝΗΜΑΤΟΥΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΚΙΟΥΖΕΠΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΛΟΒΑΣΙΤΟΥ-ΚΟΝΙΑΡΗ ΑΝΝΑ ΛΑΥΡΕΝΤΙΑΔΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΕΓΟΣ ΘΩΜΑΣ ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ AN.ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ «Η έγκρισις της Διδακτορικής Διατριβής υπό της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης δεν υποδηλοί αποδοχήν των γνωμών του συγγραφέως» ( Νόμος 5343/32, άρθρο 202,2 και ν. 268/82, άρθρο 50,8) 2

3 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β. ΝΤΟΜΠΡΟΣ 3

4 Στον σύζυγό μου Δημήτρη, Στα παιδιά μου, Φώτη, Φιλομήλα, Φανή 4

5 Αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω, τις πιο θερμές μου ευχαριστίες στον επιβλέποντα ομότιμο Καθηγητή και δάσκαλό μου κ. Φώτιο Φωτίου, για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε αναθέτοντάς μου την εκπόνηση της παρούσας διατριβής ενώ με υπομονή και επιμονή βοήθησε στο συνολικό εγχείρημα της παρούσας μελέτης. Θερμές ευχαριστίες οφείλω στα μέλη τις τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής, Καθηγητή κ. Φωκά Κωνσταντίνο και Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Νηματούδη Ιωάννη για την πολύτιμη βοήθειά τους στην όλη προσπάθειά μου. Ιδιαίτερα ευχαριστώ και τα υπόλοιπα μέλη της επταμελούς εξεταστικής επιτροπής, τον Καθηγητή κ. Γκιουζέπα Ιωάννη, την Καθηγήτρια κ. Καρλοβασίτου-Κόνιαρη Άννα, τον Επίκουρο Καθηγητή κ. Λαυρεντιάδη Γρηγόριο και τον Επίκουρο Καθηγητή κ. Τέγο Θωμά για τις καίριες παρατηρήσεις και συμβουλές τους. Ευχαριστώ τέλος, εγκάρδια τον τεχνικό συνεργάτη του Εργαστηρίου Κλινικής Νευροφυσιολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ, κ. Γιαντσελίδη Χαράλαμπο και την κ. Χρύσα Λιθάρη για την πολύτιμη βοήθειά τους. 5

6 Πίνακας Περιεχομένων ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Ιστορικά στοιχεία 2. Επιδημιολογία 3. Διάγνωση και ταξινόμηση των συναισθηματικών διαταραχών 4. Κλινική Εικόνα 5. Διαφορική διάγνωση 6. Αιτιολογία των διαταραχών της διάθεσης Ψυχολογικοί παράγοντες Γενετικοί παράγοντες Απεικονιστικές μελέτες Νευροβιολογικοί παράγοντες 7. Πορεία- Πρόγνωση 8. Θεραπεία 9. Κορημετρία Κορημετρία και συναισθηματικές διαταραχές 10. Νευροανατομία της εννεύρωσης της κόρης του οφθαλμού 11. Συναίσθημα Στοιχεία νευροανατομίας και φυσιολογίας του Α.Ν.Σ. Στοιχεία νευροανατομίας και φυσιολογίας του μεταιχμιακού συστήματος Νευροφυσιολογία του συναισθήματος ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Μέθοδος και υλικό Υλικό Μέθοδος Συσκευές που αποτελούν το σύστημα της κορημετρίας Πρόγραμμα κορημετρικού συστήματος Πειραματική διαδικασία κορημετρίας 2. Αποτελέσματα Καταθλιπτικοί ασθενείς Διπολικοί ασθενείς 3. Στατιστική μελέτη 4. Συζήτηση- Συμπεράσματα 5. Περίληψη- Summary ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Μείζων Κατάθλιψη είναι η πιο συχνή ψυχική νόσος, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι σε 10 χρόνια θα αποτελεί, την δεύτερη αιτία λειτουργικής ανικανότητας μετά από την καρδιακή νόσο. Η διπολική διαταραχή έχει σοβαρές βιολογικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, ενώ ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι μεγάλος (σχεδόν 20%). Όλα τα προηγούμενα χρόνια έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να βρεθεί η αιτιοπαθογένεια των συναισθηματικών διαταραχών και η έρευνα έχει κατευθυνθεί σε πολλούς διαφορετικούς τομείς με σημαντικά αποτελέσματα που έχουν πλουτίσει τις γνώσεις μας γύρω από αυτές τις διαταραχές. Η παρουσία στην κατάθλιψη συμπτωμάτων από το αυτόνομο νευρικό σύστημα και μάλιστα το γεγονός ότι μπορεί αυτά να είναι ο λόγος που θα οδηγήσουν τον ασθενή στον γιατρό, μας οδηγούν στην ανάγκη για την διερεύνηση της σχέσης της κατάθλιψης και του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η Κορημετρία αποτελεί μέθοδο που μας δίνει τη δυνατότητα να μετρήσουμε τις μεταβολές του μεγέθους της κόρης υπό την επίδραση φωτεινών, οπτικών και ψυχοφυσιολογικών ερεθισμάτων, καθώς και κατά την διάρκεια γνωστικών διεργασιών. Η μελέτη της διαταραχής του αυτόνομου νευρικού συστήματος με την χρήση κορημετρίας σε διάφορες νόσους και διαταραχές έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η εκτίμηση των μεταβολών του μεγέθους της κόρης και της κινητικότητάς της σε ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη με μελαγχολικά στοιχεία και σε ασθενείς με διπολική διαταραχή τύπου Ι, με την μέθοδο της κορημετρίας, με έμφαση στη διερεύνηση των μεταβολών του αυτόνομου νευρικού συστήματος στις παραπάνω διαταραχές του συναισθήματος. Στο γενικό μέρος της διατριβής γίνεται αναφορά στα νεότερα δεδομένα που αφορούν τις συναισθηματικές διαταραχές, στις δομές που σχετίζονται με το συναίσθημα και την σημασία του αυτόνομου νευρικού συστήματος για την έκφρασή του, καθώς και στη μέθοδο της κορημετρίας και την εφαρμογή της στην μελέτη των συναισθηματικών διαταραχών. Στο ειδικό μέρος παρουσιάζεται η Μέθοδος, to Yλικό, οι συσκευές που αποτελούν το σύστημα της κορημετρίας, ως επίσης και η πειραματική διαδικασία της κορημετρίας. Επίσης παρουσιάζεται η στατιστική ανάλυση και τα τελικά αποτελέσματα και συμπεράσματα για τις δύο ομάδες ασθενών που μελετήθηκαν σε σχέση με τους υγιείς μάρτυρες. 7

8 ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 8

9 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Από την αρχαιότητα ακόμη βρίσκουμε αναφορές σε ψυχιατρικές διαταραχές, όπως του Ομήρου και τις αττικές τραγωδίες. Παραδείγματα, η μανιοκαταθλιπτική κρίση του Αίαντα και η ανάλογη διαταραχή του Ηρακλή μαινόμενου 1. Ο Ιατρομάντης Μελάμπους θεράπευσε από την μανία τους την Ιφινόη και την Ιφιάνασσα, κόρες του Προίτου, βασιλιά των Αργείων, ενώ η μελαγχολία του Οιδίποδα περιγράφεται από τους τραγικούς μας ποιητές2. Οι πρώτες προσπάθειες κατάταξης, διάγνωσης και θεραπείας της ψυχικής νόσου ανευρίσκονται στα κείμενα του Ιπποκράτη ( π.χ.), ο οποίος θεωρεί ότι η ψυχική νόσος προέρχεται από την διαντίδραση των τεσσάρων σωματικών χυμών (αίμα, μαύρη χολή, κίτρινη χολή και φλέγμα). Οι άνθρωποι κατατάσσονται σε τέσσερις ιδιοσυγκρασίες: αιματώδη, χολερική, μελαγχολική και φλεγματική. Ειδικότερα, ο Ιπποκράτης περιέγραψε την μελαγχολία (μαύρη χολή), ως μία κατάσταση αποστροφής από το φαγητό, απελπισίας, υπνηλίας, ευερεθιστότητας και ανησυχίας, και την μανία ως μια κατάσταση αυξημένης ενέργειας και ευφορίας. Ο Ιπποκράτης επίσης τοποθέτησε την αιτιολογία των συναισθηματικών διαταραχών στον εγκέφαλο: Ο άνθρωπος πρέπει να γνωρίζει ότι από τον εγκέφαλο και μόνο από τον εγκέφαλο προέρχονται οι ηδονές, οι χαρές, το γέλιο, τα αστεία, καθώς και οι λύπες, οι στεναχώριες, οι βαρυθυμίες και το κλάμα και γι αυτό ισχυρίζομαι ότι ο εγκέφαλος είναι ο διερμηνέας της συνείδησης3. Κατά την Ελληνορωμαϊκή περίοδο ο Γαληνός( μ.χ.) περιγράφει διαφορετικές μορφές κατάθλιψης: την γενικευμένη μορφή (κατά την οποία το αίμα πλημμυρίζει από μέλαινα χολή), την εγκεφαλική μορφή που θεωρούσε ότι αφορούσε μόνο τον εγκέφαλο και μια υποχονδριακή μορφή που περιελάμβανε και τα όργανα της άνω κοιλίας (υποχόνδριο). Την ίδια περίοδο, αναγνωρίζονται περιβαλλοντικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην μελαγχολία, όπως η κατανάλωση κρασιού, ο διαταραγμένος ύπνος και ο έρωτας, ενώ το φθινόπωρο είναι η εποχή που προδιαθέτει για μελαγχολία. Η μελαγχολική ιδιοσυγκρασία που κυριαρχείται από την μαύρη χολή και αποτελούσε προδιαθεσικό παράγοντα για μελαγχολία, περιγράφηκε ως ληθαργική, κατηφής και παραδομένη σε βασανιστικές βαθιές σκέψεις. Σήμερα αντιστοιχεί στην καταθλιπτική διαταραχή προσωπικότητας ή στην δυσθυμική διαταραχή. Ο Soranus της Εφέσσου, είχε ήδη παρατηρήσει την συνύπαρξη στοιχείων μανίας και μελαγχολίας κατά την διάρκεια του ίδιου 9

10 επεισοδίου, αυτό που σήμερα ονομάζουμε μεικτό επεισόδιο κατά DSMIV και ICD-10. Ο Αρεταίος της Καππαδοκείας (150 μ.χ.) θεωρεί ως κλασική μορφή της μανίας, την διπολική: ο ασθενής που πριν ήταν εύθυμος, ευφορικός, και υπερδραστήριος ξαφνικά έχει μια τάση για μελαγχολία γίνεται απαθής, θλιμμένος, σιωπηλός, διαμαρτύρεται και ανησυχεί για το μέλλον του και νιώθει ντροπή 4. Έτσι ο Αρεταίος θεωρείται ως ο άνθρωπος που συσχέτισε τις δύο κύριες συναισθηματικές καταστάσεις: Μου φαίνεται ότι η μελαγχολία είναι η αρχή και μέρος της μανίας. Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα παρατηρείται μεγάλη ανάπτυξη της Αραβικής Ιατρικής με κύριους αντιπροσώπους τον Πέρση Avicenna ( μ.χ.), ο οποίος επισημαίνει την σχέση μεταξύ μελαγχολίας και μανίας : το υλικό που αποτελεί το συναισθηματικό παράγοντα της μανίας είναι της ίδιας φύσης με αυτό που προκαλεί την μελαγχολία. Ο Avicenna περιέγραψε την μελαγχολία ως ένα καταθλιπτικό τύπο της συναισθηματικής διαταραχής στην οποία το άτομο μπορεί να γίνει καχύποπτο και να αναπτύξει διάφορους τύπους φοβίας 5. Την ίδια περίοδο ο άραβας Ishag Ibn Imran (10os αιώνας) συγκέντρωσε τις υπάρχουσες απόψεις για την μελαγχολία επισημαίνοντας την σχέση μεταξύ γενετικών παραγόντων ( προγενετική βλάβη ως αποτέλεσμα βλάβης του σπέρματος του πατέρα ) και συγκεκριμένης ιδιοσυγκρασίας. Ο Κωνσταντίνος ο Αφρικανός (11ος αιώνας), ιδρυτής της Ιατρικής Σχολής στο Σαλέρνο της νότιας Ιταλίας έγινε ονομαστός για τις ψυχιατρικές του γνώσεις, ιδίως σε περιπτώσεις μελαγχολίας με το σύγγραμμά του De Melancholia. Εικόνα 1 Κατά την σύγχρονη εποχή ο Robert Burton έγραψε την κλασική μονογραφία: Anatomy of Melancholy (εικόνα 1) που δημοσιεύτηκε το 1621, το πρώτο κείμενο αφιερωμένο αποκλειστικά στις συναισθηματικές 10

11 διαταραχές. Ο Burton συνέδεσε συγκεκριμένες μορφές της κατάθλιψης με πιο ήπιες εκφράσεις της μανίας (με τα σημερινά δεδομένα, την διπολική τύπου ΙΙ διαταραχή από την οποία φαίνεται ότι και ο ίδιος υπέφερε). Σύμφωνα με τον Burton η μελαγχολία μπορεί να αντιμετωπιστεί με υγιεινή διατροφή, αρκετό ύπνο, μουσική και ικανοποιητική εργασία, καθώς και με συζήτηση με έναν φίλο6. Ο Γάλλος αλιενιστής Jean-Phillipe Esquirol (1840) μαθητής του Pinel, τόνισε ιδιαίτερα τον συναισθηματικό παράγοντα για την αιτιολογία των ψυχικών διαταραχών και απομόνωσε τις καταθλιπτικές αντιδράσεις από τις υπόλοιπες ψυχικές νόσους 7. Η επιρροή του Esquirol οδήγησε άλλους ευρωπαίους ψυχιάτρους να προτείνουν πιο ήπιες καταστάσεις της μελαγχολίας, χωρίς παραληρητικές ιδέες, που αργότερα κατηγοριοποιήθηκαν ως απλές μελαγχολίες και τελικά ως πρωτοπαθείς καταθλίψεις. Τέτοιες περιγραφές τελειοποιήθηκαν υπό τον Αγγλοσαξονικό ψυχιατρικό όρο «συναισθηματικές διαταραχές» που επινοήθηκε από τον Βρετανό Ψυχίατρο Henry Maundsley ( ). Το 1854 ο Jean Farlet περιέγραψε την «κυκλική τρέλα» (la folie circulaire) και την ίδια χρονιά ο Baillarger περιέγραψε την «τρέλα με διπλή μορφή» (la folie double forme), ουσιαστικά το ίδιο πράγμα, τονίζοντας ότι τα μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια δεν αποτελούν διαφορετικές κρίσεις, αλλά διαφορετικά στάδια της ίδιας κρίσης 8. Ο Mendel ήταν ο πρώτος που όρισε την «υπομανία» ενώ την ίδια εποχή ο Γερμανός ψυχίατρος Kahlbaum περιέγραψε τις κυκλικές διαταραχές χρησιμοποιώντας τον όρο «κυκλοθυμία». Τον 20ο αιώνα ο Emil Kraepelin ( ), ο οποίος προσπάθησε να αναπτύξει την ψυχιατρική με βάση την νευροφυσιολογική ψυχολογία του Wundt πρότεινε τον διαχωρισμό της μανιοκαταθλιπτικής ψύχωσης από την πρώιμη άνοια9, τονίζοντας ότι τα σημεία που ξεχωρίζουν τις δύο διαταραχές, είναι η περιοδική ή επεισοδιακή μορφή, η πιο καλοήθης πορεία και το οικογενειακό ιστορικό της μανιοκατάθλιψης. Ο Adolf Meyer ( ), ο οποίος κυριάρχησε στην ψυχιατρική σκέψη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού κατά την διάρκεια του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, επινόησε τον όρο ψυχοβιολογία για να τονίσει ότι οι ψυχολογικοί και βιολογικοί παράγοντες επιδρούν στην ψυχοβιολογία της κατάθλιψης και άλλων ψυχικών νόσων. Ο Meyer επίσης πρότεινε να χρησιμοποιείται ο όρος κατάθλιψη αντί για τον όρο μελαγχολία10. Ο Γερμανός ψυχίατρος Kurt Schneider χρησιμοποίησε πρώτος τους όρους ενδογενή κατάθλιψη και αντιδραστική κατάθλιψή το 1920 με τον τελευταίο όρο να αναφέρεται στην ύπαρξη αντίδρασης σε ευχάριστα ερεθίσματα και αλλαγή της διάθεσης και όχι στην αντίδραση σε εξωτερικά γεγονότα που έχουν ως συνέπεια την κατάθλιψη. Ωστόσο αυτός ο διαχωρισμός χρησιμοποιήθηκε λανθασμένα με τον δεύτερο 11

12 τρόπο11.οι όροι μονοπολική και διπολική διαταραχή χρησιμοποιήθηκαν πρώτη φορά από τον Karl Leonhard το Η διατύπωση της ψυχαναλυτικής θεωρίας από τον Sigmund Freud ( ) και η επέκτασή της από τους μεταγενέστερους ψυχαναλυτές επικράτησε μέχρι την δυναμική είσοδο της ψυχοφαρμακολογίας στο προσκήνιο, αρχικά με τα παράγωγα λιθίου που πρωτοχρησιμοποιήθηκαν από τον Αυστραλό ψυχίατρο John Frederick Joseph Cade και στην συνέχεια στα τέλη της δεκαετίας του 1950 με τα αντικαταθλιπτικά. Στα μέσα του 20ου αιώνα οι ερευνητές υπέθεσαν ότι η κατάθλιψη οφείλεται σε χημική ανισορροπία στους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου, θεωρία που βασίστηκε στις παρατηρήσεις που έγιναν τη δεκαετία του 1930 για τις επιδράσεις της ρεσερπίνης και της ισονιαζίδης στην μεταβολή των επιπέδων των μονοαμινών και στην αλλαγή που επέφεραν στα καταθλιπτικά συμπτώματα13. 12

13 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι η Μείζων Καταθλιπτική διαταραχή είναι η τέταρτη σε σειρά αιτία που οδηγεί σε λειτουργική ανικανότητα και διατύπωσε την εκτίμηση ότι το 2020 η κατάθλιψη θα αποτελεί παγκοσμίως τη δεύτερη αιτία λειτουργικής ανικανότητας μετά την καρδιακή νόσο. Σύμφωνα με τους Kessler και McGanagle (National Comorbidity Survey) η Μείζων Καταθλιπτική διαταραχή είναι η πιο συχνή ψυχική νόσος και μια από τις πιο συχνές και με μεγαλύτερο κόστος στην λειτουργικότητα από όλες τις νόσους14. Ο κίνδυνος ανάπτυξης της Μείζονος Καταθλιπτικής διαταραχής σε όλη την διάρκεια ζωής είναι 10-25% στις γυναίκες και 5-12% στους άνδρες, και σε κάθε στιγμή ο επιπολασμός είναι 5-9% στις γυναίκες και 2-3% στους άνδρες15. Ο επιπολασμός ζωής για την Μείζονα Καταθλιπτική διαταραχή βρέθηκε ότι είναι 6,7%, για την δυσθυμία 3,6%, και για την διπολική διαταραχή τύπου Ι 0,8% 16.Ο επιπολασμός ζωής για την κατάθλιψη σύμφωνα με μια έρευνα διαφέρει από χώρα σε χώρα και κυμαίνεται από 3% στην Ιαπωνία ως 17% στις Η.Π.Α. Στις περισσότερες χώρες ο αριθμός των ανθρώπων που θα υποφέρουν από κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της ζωής τους κυμαίνεται μεταξύ 8-12%17. Ανάμεσα σε 6 χώρες ο επιπολασμός εξαμήνου της κατάθλιψης βρέθηκε 17%. Από αυτό το ποσοστό 6,9% αφορά την μείζονα κατάθλιψη και 1,8% την ελάσσονα κατάθλιψη18. Ο επιπολασμός ζωής για το μανιακό επεισόδιο είναι 0,8% και για την υπομανία 0,5%. Σύμφωνα με την δεύτερη ανάλυση των στοιχείων της Εθνικής Επιδημιολογικής Έρευνας των Η.Π.Α. (US National Epidemiological Catchment Area), το νέο εύρημα της έρευνας είναι η συμμετοχή ασθενών με υποσυνδρομικά μανιακά συμπτώματα [subsyndromal manic symptoms (SSM) group] με αποτέλεσμα να αυξήσουν τον επιπολασμό ζωής για το διπολικό φάσμα σε 6,4% (το SSM group αποτελεί το 5,1%)19. O επιπολασμός ζωής (και 12μήνου) εκτιμήθηκε ότι είναι 1% (0,6%) για την διπολική Ι διαταραχή (ΒΡ-Ι), 1,1%(0,8%) για την διπολική ΙΙ διαταραχή (ΒΡ-ΙΙ) και 2,4% (1,4%) για την υποουδική διπολική διαταραχή (BPD).(Η υποουδική BPD ορίζεται ως υποτροπιάζουσα υπομανία χωρίς μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο ή με λιγότερα συμπτώματα από αυτά που απαιτούνται για να οριστεί η υπομανία)20. Πληθυσμιακές μελέτες έχουν δείξει επανειλημμένως, ότι η μείζων κατάθλιψη έχει διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες σε σχέση με τους 13

14 άνδρες, αν και είναι ασαφείς οι λόγοι που συμβαίνει αυτό21. Είναι πιο πιθανό το πρώτο καταθλιπτικό επεισόδιο να συμβεί μεταξύ των ηλικιών 30 και 40 και υπάρχει μια δεύτερη μικρότερη αύξηση στην συχνότητα μεταξύ των ηλικιών 50 και Αντίθετα με την μονοπολική κατάθλιψη και τη δυσθυμία, η διπολική Ι διαταραχή έχει ίση κατανομή στα δύο φύλλα. Ωστόσο η ταχεία εναλλαγή εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες παρά στους άνδρες και οι γυναίκες έχουν μια τάση να εμφανίζουν περισσότερα καταθλιπτικά επεισόδια. Επίσης, το πρώτο επεισόδιο στις γυναίκες είναι πιο συχνά καταθλιπτικό, ενώ στους άνδρες είναι μανιακό23. Στους άνδρες τα μανιακά επεισόδια εμφανίζονται στην ίδια συχνότητα ή και σε μεγαλύτερη από τα καταθλιπτικά επεισόδια. Η διπολική διαταραχή σχετίζεται με υψηλό κίνδυνο αυτοκτονίας καθ όλη την διάρκεια ζωής(19%), συννοσηρότητα με κατάχρηση ουσιών(60%), και υψηλό ποσοστό κοινωνικών αγχογόνων καταστάσεων, όπως το διαζύγιο, που οδηγούν σε χαοτική μορφή ζωής. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας στην διάρκεια της ζωής για άτομα με διαταραχή της διάθεσης είναι 10-15%24. Το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των Η.Π.Α., υπολογίζει ότι 10 εκατομμύρια άτομα το χρόνο εμφανίζουν κατάθλιψη. Το οικονομικό φορτίο από αυτή τη νόσο περιλαμβάνει το κόστος θεραπείας, την απώλεια σε παραγωγικότητα και το κόστος από την νοσηρότητα ή το θάνατο. Στην πραγματικότητα η κατάθλιψη έχει μεγαλύτερη επίπτωση στον ασθενή, σε σχέση με άλλα χρόνια νοσήματα όπως η υπέρταση, ο διαβήτης, η αρθρίτιδα και οι πνευμονικές νόσοι, με βάση τη σωματική και κοινωνική λειτουργικότητα, την λειτουργικότητα σε διάφορους ρόλους της καθημερινής ζωής, το υποκειμενικό αίσθημα ευεξίας του ασθενή και το αναφερόμενο σωματικό άλγος25. 14

15 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΩΝ Η ποικιλομορφία και οι διαφορετικές θεωρίες της αιτιολογίας των συναισθηματικών διαταραχών έχουν οδηγήσει σε διάφορες ταξινομήσεις (ενδογενής έναντι αντιδραστικής κατάθλιψης, ψυχωτική έναντι νευρωτικής κατάθλιψης κτλ.)για να καταλήξουμε σήμερα σε δύο κύρια συστήματα ταξινόμησης το DSM-IV-R και το ICD-10 που βασίζονται κατά κύριο λόγο στα συμπτώματα και στην κλινική εικόνα. Για λόγους συντομίας και επειδή στην Ελλάδα χρησιμοποιείται κυρίως το DSM-IV, παρουσιάζονται παρακάτω οι πίνακες με τα κριτήρια των συναισθηματικών διαταραχών κατά DSM-IV και ειδικότερα για το μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο και το μανιακό επεισόδιο, καθώς και τους προσδιοριστές των μελαγχολικών στοιχείων της κατάθλιψης με τα οποία κυρίως ασχοληθήκαμε. Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο Α. Πέντε (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα ήταν παρόντα κατά την διάρκεια της ίδιας περιόδου δύο εβδομάδων και αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή στην προηγούμενη λειτουργικότητα. Τουλάχιστον το ένα από τα συμπτώματα είναι είτε (1) καταθλιπτική διάθεση είτε (2) απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης. Σημείωση: Μη συμπεριλαμβάνετε συμπτώματα που είναι σαφές ότι οφείλονται σε γενική σωματική διαταραχή, ή ασύμβατες με τη διάθεση παραληρητικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις. (1) καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν καθημερινά, όπως φαίνεται είτε από την υποκειμενική αναφορά (π.χ. αισθάνεται θλίψη ή κενό) είτε με την παρατήρηση των άλλων (π.χ. φαίνεται ευσυγκίνητος) Σημείωση: Στα παιδιά και στους εφήβους μπορεί να είναι ευερέθιστη διάθεση. (2) έντονη ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες, ή σχεδόν όλες, τις δραστηριότητες στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν καθημερινά (όπως φαίνεται είτε από την υποκειμενική εκτίμηση είτε με την παρατήρηση των άλλων) (3) σημαντική απώλεια βάρους ενώ δεν είναι σε δίαιτα, ή αύξηση του βάρους (π.χ. μεταβολή πάνω από 5% του σωματικού βάρους σε ένα μήνα), ή ελάττωση ή αύξηση της όρεξης σχεδόν καθημερινά. Σημείωση: Στα παιδιά λάβετε υπόψη την αποτυχία στην πρόληψη του αναμενόμενου βάρους. (4) αυπνία ή υπερυπνία σχεδόν καθημερινά 15

16 (5) ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν καθημερινά (παρατηρήσιμη από τους άλλους, όχι απλώς υποκειμενικά αισθήματα ανησυχίας ή επιβράδυνσης) (6) κόπωση ή απώλεια της ενεργητικότητας σχεδόν καθημερινά (7) αισθήματα αναξιότητας ή υπέρμετρης ή απρόσφορης ενοχής (τα οποία είναι δυνατόν να είναι παραληρητικά) σχεδόν καθημερινά (όχι απλώς αυτομομφή ή ενοχή επειδή είναι ασθενής) (8) ελαττωμένη ικανότητα να σκεφτεί ή να συγκεντρωθεί, ή αναποφασιστικότητα, σχεδόν καθημερινά (είτε από την υποκειμενική εκτίμηση είτε με την παρατήρηση των άλλων) (9) επανερχόμενες σκέψεις θανάτου (όχι μόνο φόβος θανάτου), επανερχόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο, ή μία απόπειρα αυτοκτονίας, ή ένα συγκεκριμένο σχέδιο να αυτοκτονήσει Β. Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια ενός Μικτού Επεισοδίου Γ. Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής, ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας Δ. Τα συμπτώματα δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (π.χ. ουσία κατάχρησης, φάρμακα) ή γενικής σωματικής κατάστασης (π.χ. υποθυρεοειδισμός) Ε. Τα συμπτώματα δεν εξηγούνται καλύτερα με Πένθος, δηλαδή μετά την απώλεια αγαπημένου προσώπου τα συμπτώματα επιμένουν για περισσότερο από 2 μήνες ή χαρακτηρίζονται από έντονη λειτουργική έκπτωση, νοσηρή ενασχόληση με αισθήματα αναξιότητας, αυτοκτονικό ιδεασμό, ψυχωσικά συμπτώματα ή ψυχοκινητική επιβράδυνση Μανιακό επεισόδιο Α. Διακριτή περίοδος παθολογικά και επίμονα ανεβασμένης, διαχυτικής, ή ευερέθιστης διάθεσης, η οποία διαρκεί τουλάχιστον μια εβδομάδα (ή οποιασδήποτε διάρκειας αν είναι απαραίτητη η νοσηλεία). Β. Κατά την διάρκεια της περιόδου της διαταραχής της διάθεσης, τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα έχουν επιμείνει (τέσσερα αν η διάθεση είναι μόνον ευερέθιστη) και ήταν παρόντα σε σημαντικό βαθμό: (1) επαυξημένη αυτοεκτίμηση ή αίσθημα μεγαλείου (2) μειωμένη ανάγκη για ύπνο (π.χ. νιώθει ότι αναπαύθηκε μετά από μόνο 3 ώρες ύπνου) (3) μεγαλύτερη ομιλητικότητα από ό,τι συνήθως, ή πίεση να συνεχίσει να μιλά (4) φυγή ιδεών ή υποκειμενική αίσθηση ότι οι σκέψεις καλπάζουν 16

17 (5) περίσπαση της προσοχής (δηλαδή η προσοχή έλκεται πάρα πολύ εύκολα από ασήμαντα ή άσχετα εξωτερικά ερεθίσματα) (6) αύξηση της στοχοκατευθυνόμενης δραστηριότητας (κοινωνικά, στην εργασία ή στο σχολείο, ή σεξουαλικά) ή ψυχοκινητική διέγερση (7) υπέρμετρη εμπλοκή σε ευχάριστες δραστηριότητες που έχουν μεγάλη πιθανότητα για οδυνηρές συνέπειες (π.χ. διενεργεί χωρίς περιορισμούς υπερβολικές αγορές, σεξουαλικές αδιακρισίες, ή ανόητες επιχειρησιακές επενδύσεις Γ. Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια ενός Μικτού Επεισοδίου Δ. Η διαταραχή της διάθεσης είναι αρκετά βαριά ώστε να προκαλεί έντονη έκπτωση στην επαγγελματική λειτουργικότητα ή στις συνήθεις κοινωνικές δραστηριότητες ή στις σχέσεις με τους άλλους ή να κάνει απαραίτητη τη νοσηλεία για την πρόληψη βλάβης στον εαυτό ή στους άλλους, ή υπάρχουν ψυχωσικά στοιχεία. Ε. Τα συμπτώματα δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (π.χ. υπερθυρεοειδισμός) Σημείωση: Τα μανιακόμορφα επεισόδια, που είναι σαφές ότι προκαλούνται από σωματική αντικαταθλιπτική αγωγή (π.χ. φάρμακα, ηλεκτροσπασμοθεραπεία, φωτοθεραπεία), δεν θα πρέπει να συνυπολογίζονται στη διάγνωση της Διπολικής Ι Διαταραχής. Προσδιοριστής Μελαγχολικών Στοιχείων Με Μελαγχολικά Στοιχεία (μπορεί να εφαρμοστεί στο τρέχον ή τελευταίο Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο σε Μείζονα Καταθλιπτική Διαταραχή και σε Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο σε Διπολική Ι ή ΙΙ Διαταραχή μόνον αν είναι ο πιο πρόσφατος τύπος επεισοδίου της διάθεσης) Α. Ένα από τα ακόλουθα που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της βαρύτερης περιόδου του τρέχοντος επεισοδίου: (1) απώλεια της ευχαρίστησης σε όλες, ή σχεδόν όλες, τις δραστηριότητες (2) απώλεια της απαντητικότητας σε συνήθως ευχάριστα ερεθίσματα (δεν αισθάνεται πολύ καλύτερα, ούτε προσωρινά, όταν συμβαίνει κάτι καλό) Β. Τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα: (1) διακριτή ποιότητα καταθλιπτικής διάθεσης (δηλαδή η καταθλιπτική διάθεση βιώνεται σαν διακριτά διαφορετική από το είδος του αισθήματος που βιώνεται μετά τον θάνατο αγαπημένου προσώπου) (2) η κατάθλιψη είναι κατά κανόνα χειρότερη το πρωί 17

18 (3) πρώιμη πρωινή αφύπνιση (τουλάχιστον 2 ώρες πριν τη συνήθη ώρα αφύπνισης) (4) έντονη ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση (5) σημαντική ανορεξία ή απώλεια βάρους (6) υπέρμετρη ή απρόσφορη ενοχή 18

19 ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Καταθλιπτικές Διαταραχές Η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από το καταθλιπτικό συναίσθημα ( affect), το οποίο όμως επειδή αποτελεί την εξωτερική έκφραση της διάθεσης δεν είναι πάντοτε παρών, ενώ η καταθλιπτική διάθεση (mood) που αποτελεί τον εσωτερικό συναισθηματικό τόνο είναι στις περισσότερες περιπτώσεις παρούσα, επηρεάζει την συμπεριφορά του ατόμου και ο εξεταστής μπορεί να νιώσει θλίψη, ενώ ο ασθενής δεν την αναφέρει. Επίσης το άτομο παρουσιάζει ανηδονία σε δραστηριότητες που πριν ήταν ευχάριστες, ενώ μπορεί να νιώθει άγχος με την μορφή ευερεθιστότητας, εσωτερικής ανησυχίας ή ακόμα και κρίσεων πανικού. Οι ασθενείς συχνά εκφράζουν αισθήματα και σκέψεις ενοχής, αναξιότητας, παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και βλέπουν τον εαυτό τους, τους άλλους και τον κόσμο με απαισιοδοξία, με αποτέλεσμα να αναγνωρίζουν μόνο τα αρνητικά και να παραβλέπουν τα θετικά. Συχνά παραπονούνται για διαταραχές της μνήμης, ωστόσο πρόκειται για υποκειμενικές εντυπώσεις που οφείλονται σε δυσκολία συγκέντρωσης, λόγω της έντονης ενασχόλησης με τις καταθλιπτικές τους σκέψεις. Αυτή η κατάσταση μπορεί να δώσει την εντύπωση άνοιας, γνωστή και ως καταθλιπτική ψευδοάνοια ή ανοϊκό σύνδρομο κατάθλιψης. Στην κατάθλιψη τα γνωστικά ελλείμματα έχουν πιο οξεία έναρξη, ενώ μπορεί να υπάρχει ημερήσια διακύμανση των γνωστικών διαταραχών που ακολουθεί την διακύμανση της διάθεσης. Η κατάθλιψη μπορεί να περιλαμβάνει ψυχωτική συμπτωματολογία,κυρίως παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις το περιεχόμενο των οποίων μπορεί να είναι σύμφωνο με τη συναισθηματική διάθεση (το άτομο μπορεί να πιστεύει ότι τον καταδιώκουν για τα λάθη του, ή να έχει μηδενιστικές παραληρητικές ιδέες καταστροφής), ή ασύμφωνο με την συναισθηματική διάθεση (ιδέες μεγαλείου, διωκτικό ή θρησκευτικό παραλήρημα κτλ).μελέτες δείχνουν ότι το 16-54% των καταθλιπτικών ασθενών έχουν ψυχωτικά συμπτώματα, ενώ η συχνότητα της ψύχωσης γίνεται μεγαλύτερη σε καταθλιπτικούς ασθενείς που νοσηλεύονται26. Οι καταθλιπτικοί παρουσιάζουν επίσης μείωση της ενεργητικότητάς τους με αποτέλεσμα η απόδοσή τους στην εργασία, στο σχολείο, στις οικογενειακές τους υποχρεώσεις να μειώνεται και να φτάνουν σε σημείο να μην φροντίζουν την εμφάνιση ή την υγιεινή τους, ενώ δεν κάνουν σχέδια για το μέλλον. Γι αυτό το λόγο η απόπειρα αυτοκτονίας (η πιο 19

20 σοβαρή επιπλοκή της κατάθλιψης) συμβαίνει συνήθως μετά την συμπτωματική βελτίωση, όταν ο ασθενής ανακτά την ενεργητικότητά του, χωρίς να έχει όμως τροποποιηθεί η θεώρηση της ζωής του. Συχνή είναι και η παρουσία σωματικών συμπτωμάτων στην κατάθλιψη, όπως κεφαλαλγίες, μυϊκοί πόνοι, ταχυκαρδία, δύσπνοια, οπισθοστερνικό άλγος ή γαστρεντερικά συμπτώματα. Τα σωματικά ενοχλήματα είναι από τα πιο συχνά συμπτώματα κατάθλιψης στις αναπτυσσόμενες χώρες σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας27. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιείται ο όρος συγκεκαλυμμένη κατάθλιψη. Η διαταραχή του αυτόνομου νευρικού συστήματος είναι σημαντική στην κατάθλιψη και παράγει συμπτώματα συχνά βασανιστικά για τον ασθενή. Έτσι η διαταραχή του ύπνου μπορεί να συνίσταται σε δυσκολία του ατόμου να κοιμηθεί (αρχική αϋπνία), σε αφύπνιση κατά την διάρκεια της νύχτας και δυσκολία να ξανακοιμηθεί (μέση αϋπνία ), και σε αφύπνιση νωρίς το πρωί (τελική αϋπνία),η αντίθετα το άτομο να έχει υπερυπνία. Συχνή είναι και η διαταραχή της όρεξης (ανορεξία ή πιο σπάνια αύξηση της όρεξης), ενώ ιδιαίτερα ενοχλητικό σύμπτωμα αποτελεί η ελάττωση της σεξουαλικής διάθεσης, που μειώνει ακόμα περισσότερο την ήδη χαμηλή αυτοεκτίμηση του ασθενούς. Επίσης οι καταθλιπτικοί ασθενείς αναφέρουν ένα αίσθημα κόπωσης και εξάντλησης, με αποτέλεσμα να αναστέλλεται ακόμα περισσότερο οποιαδήποτε δραστηριότητά τους. Τέλος οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάζουν ψυχοκινητική επιβράδυνση, η οποία εκδηλώνεται με αργό και φτωχό λόγο, σκυφτό και αργό βάδισμα και μειωμένη σωματική δράση που μπορεί να φτάσει να μοιάζει με κατατονία, ή αντίθετα ψυχοκινητική διέγερση, η οποία κυρίως εμφανίζεται σε ηλικιωμένα άτομα και εκδηλώνεται με ανησυχία, τράβηγμα μαλλιών, έντονο βηματισμό, στριφογύρισμα των χεριών και φωνές. Διπολικές Διαταραχές-Μανία Η υπερθυμία είναι το κύριο χαρακτηριστικό των διπολικών ασθενών και μπορεί να κυμαίνεται από ευθυμία, ευφορία και ενθουσιασμό, συναισθήματα που μεταδίδονται στους γύρω τους και στον θεραπευτή, μέχρι την ευερέθιστη διάθεση που εκφράζεται με δυσφορία, εκνευρισμό, επιθετικότητα ή ανεξέλεγκτη διέγερση και βία. Η αντίληψη του εαυτού είναι διαταραγμένη, με αυξημένη αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση και υπερεκτίμηση των ικανοτήτων που μπορεί να φτάσει μέχρι το σημείο παραληρητικών ιδεών μεγαλείου. Έτσι ο ασθενής μπορεί να πιστεύει ότι έχει ιδιαίτερη σχέση με τον θεό, ότι θα σώσει τον κόσμο, ότι είναι σημαντικός τραγουδιστής ή ηθοποιός, ή ότι διώκεται από τις μυστικές υπηρεσίες, ενώ μπορεί να υπάρχουν και 20

21 ακουστικές και οπτικές ψευδαισθήσεις. Επίσης οι διπολικοί ασθενείς παρουσιάζουν αλλοιωμένη αντίληψη διάφορων αισθήσεων, με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνονται τα χρώματα πιο ζωηρά να παρουσιάζουν υπερακουσία, ενώ συχνά παρατηρείται διάσπαση προσοχής από ποικίλα και τυχαία ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Το παράδοξο είναι ότι εμφανίζουν υπερπροσεξία, παρατηρώντας και σχολιάζοντας τα πάντα, χωρίς όμως να τα επεξεργάζονται λογικά και με κριτική σκέψη. Ο λόγος είναι ταχύς (λογόρροια), πιεστικός, γεμάτος λογοπαίγνια και ανέκδοτα ή αντίθετα γεμάτος κατηγορίες και υβριστικά σχόλια, ενώ και ο γραπτός λόγος χαρακτηρίζεται από ανάλογη έλλειψη συνοχής. Οι ασθενείς μιλούν δυνατά, είναι δύσκολο να τους διακόψει κανείς, και η ταχύτητα αλλαγών από το ένα θέμα στο άλλο και της παραγωγής ιδεών (ιδεοφυγή) μπορεί να είναι τόσο μεγάλη που να φτάσει σε σημείο αποδιοργανωμένου και ασυνάρτητου λόγου. Oι ασθενείς παρουσιάζουν επίσης αυξημένη δραστηριότητα, μπορεί να εργάζονται πολλές ώρες, να αναλαμβάνουν επιπλέον καθήκοντα, να καθαρίζουν όλη την ώρα το σπίτι χωρίς να κουράζονται ή να ξοδεύουν αλόγιστα χρήματα. Άλλες φορές μπορεί να τηλεφωνούν γνωστούς και φίλους όλη την νύχτα, να φοράνε ρούχα σε έντονα χρώματα και σχέδια, να βάφονται έντονα και να παρουσιάζουν μια υπέρμετρη οικειότητα με όλους. Οι κοινωνικές αναστολές καταργούνται και σε συνδυασμό με την έλλειψη κριτικής ικανότητας, οι ασθενείς οδηγούνται σε δραστηριότητες που μπορεί να έχουν οδυνηρές συνέπειες. Έτσι μπορεί να ξοδέψουν ολόκληρες περιουσίες, να εμφανίζουν παθολογική ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια, να οδηγούν επικίνδυνα προκαλώντας πολλές φορές ατυχήματα, να εμπλέκονται σε καβγάδες ή να παρουσιάζουν αχαλίνωτη σεξουαλική συμπεριφορά. Κατά καιρούς μπορεί να παλινδρομούν και να παίζουν με τα ούρα και τα κόπρανά τους. Η αυξημένη ενεργητικότητα που νιώθουν και η μειωμένη ανάγκη για ύπνο τους οδηγεί σε μερόνυχτα χωρίς ύπνο μέχρι την ολοκληρωτική εξάντλησή τους. Η όρεξή τους είναι αυξημένη, ωστόσο συνήθως χάνουν βάρος επειδή παραλείπουν να τρέφονται σωστά. Η εναισθησία λείπει συνήθως, με αποτέλεσμα να αρνούνται θεραπεία και να δυσκολεύουν έτσι το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό κατά την νοσηλεία τους. Κάτι το οποίο έχει ενδιαφέρον είναι η σύνδεση των συναισθηματικών διαταραχών και της δημιουργικότητας. Έτσι γνωστοί καταθλιπτικοί είναι ο Mark Twain 28, o Tennessee Williams 29, η Sylvia Plath, o Ernest Hemingway, o Vincent Van Gogh, o Winston Churchill, o Fyodor Dostoyevsky, o Ingmar Bergman 30 και o Woody Allen. Γνωστοί διπολικοί είναι ο Edgar Alan Poe, o Edvard Munch, o Graham Greene, o Mel Gibson, η Virginia Wolf και ο Λόρδος Βύρωνας. 21

22 ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Μείζων καταθλιπτική διαταραχή Η διαφορική διάγνωση της Μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής θα γίνει κυρίως από τις ακόλουθες διαταραχές: Διαταραχή της διάθεσης οφειλόμενη σε Γενική ιατρική κατάσταση: 1.Νευρολογικά αίτια: α. Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια : ιδιαίτερα των βασικών γαγγλίων. β. Άνοιες: Περισσότερο από το ένα τρίτο των ασθενών με Νόσο Alzheimer έχουν συμπτώματα κατάθλιψης 31, 32, 33 και το ένα πέμπτο εμφανίζουν μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο34. γ. Νόσος του Parkinson : η κατάθλιψη μπορεί να μιμηθεί τον παρκινσονισμό, καθώς μπορεί να συνοδεύεται από ανέκφραστο προσωπείο, φτωχά ρυθμιζόμενη φωνή και ελάττωση των εκούσιων κινήσεων 35, όπως επίσης και από επιβράδυνση της σκέψης και της προσοχής και διαταραχή του ύπνου36. δ. Επιληψίες : ιδιαίτερα του κροταφικού λοβού, οπότε και εμφανίζονται συναισθηματικές και συγκινησιακές διαταραχές37. ε. Σκλήρυνση κατά πλάκας : συνοδεύεται συχνά από συμπτώματα κατάθλιψης ή διπολικής διαταραχής, ενώ είναι γνωστή η σκληρυντική ευφορία (euphoria sclerotica), με τους ανεξέλεγκτους κλαυθμούς και γέλωτες. ζ. Άλλα νευρολογικά νοσήματα και καταστάσεις όπως : όγκοι εγκεφάλου, τραύματα, λοιμώξεις, ημικρανίες, Νόσος του Huntington, Νόσος του Wilson και υδροκέφαλος. η. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε μια ακόμα νευρολογική κατάσταση που μπορεί να αποτελέσει μια μορφή συγκαλυμμένης κατάθλιψης, την απροσωδία του λόγου, δηλαδή την έλλειψη ικανότητας μεταφοράς ή κατανόησης συναισθηματικών ή άλλων αποχρώσεων του λόγου και της συμπεριφοράς που οφείλεται σε βλάβη του κέντρου της κινητικής προσωδίας του λόγου (μη επικρατούν ημισφαίριο) Έτσι εάν αυτοί οι ασθενείς αναπτύξουν κατάθλιψη, είναι δυνατόν αυτοί οι ασθενείς να μην φαίνονται θλιμμένοι αλλά ευερέθιστοι38. 2.Λοιμώδεις νόσοι και Φλεγμονώδεις παθήσεις α. Σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (AIDS) β. Λοιμώδης μονοπυρήνωση (ιδιαίτερα σε εφήβους με κατάθλιψη) γ. Πνευμονία (ιογενής και βακτηριακή) 22

23 δ. Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, αρτηρίτιδα Sjorgen ε. Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης ζ. Φυματίωση 3.Ενδροκρινικά αίτια α. Νόσος του Cushing, Νόσος του Addison β. Παραθυροειδικές διαταραχές γ. Επιλόχεια κατάθλιψη δ. Θυροειδικές διαταραχές ε. Υπεραλδοστερινισμός ζ. Καταστάσεις που συνδέονται με την έμμηνη ρύση 4.Άλλες παθήσεις α. Καρκίνος (ιδιαίτερα του παγκρέατος) β. Καρδιοπνευμονική νόσος γ. Πορφυρία δ. Ουραιμία ε. Ελλείψεις βιταμινών (Β12, C, Φυλλικού, νιασίνης, θειαμίνης) 5. Φάρμακα α. Αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη β. Αντιβακτηριδιακά και αντιμυκητιασικά γ. Αντιυπερτασικά και καρδιολογικά δ. Αντινεοπλασματικά ε. Νευρολογικά και ψυχιατρικά ζ. Στεροειδή και ορμόνες Διαφορική διάγνωση της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής από άλλες ψυχικές διαταραχές : 1. Διαταραχές της διάθεσης α. Διπολική διαταραχή τύπου Ι β. Διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ γ. Κυκλοθυμική διαταραχή δ. Δυσθυμική διαταραχή ε. Καταθλιπτική διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (Ελάσσων καταθλιπτική διαταραχή, Υποτροπιάζουσα βραχεία καταθλιπτική διαταραχή, Προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή, Μεταψυχωτική διαταραχή της σχιζοφρένειας) ζ. Διαταραχή της διαταραχής οφειλόμενη σε ουσίες 23

24 2.Διαταραχές πρόσληψης τροφής α. Ψυχογενής ανορεξία β. Ψυχογενής βουλιμία 3. Αγχώδεις διαταραχές α. Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή β. Μικτή αγχώδης καταθλιπτική διαταραχή γ. Διαταραχή πανικού δ. Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες ε. Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή 4. Διαταραχή προσαρμογής με καταθλιπτική διάθεση 5. Διαταραχές λόγω χρήσης αλκοόλ 6.Σχιζοφρένεια,σχιζοφρενικόμορφη διαταραχή, σχιζοσυναισθηματική διαταραχή 7.Σωματόμορφες διαταραχές (ιδιαίτερα σωματοποιητική διαταραχή) 8. Πένθος Διπολική διαταραχή Μανιακά συμπτώματα που οφείλονται σε γενική ιατρική κατάσταση 1. Νευρολογικές διαταραχές α. Νόσος του Huntington β. Μετεγκεφαλιδική νόσος του Parkinson γ. Νόσος του Wilson δ. Όγκοι του εγκεφάλου ε. Σκλήρυνση κατά πλάκας ζ. Προϊούσα γενική παράλυση η. Ιογενής εγκεφαλίτιδα θ. Κροταφική επιληψία ι. Σύνδρομο Klein-Levin κ. Τραύματα του εγκεφάλου λ. Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια 2. Συστηματικά νοσήματα α. Ουραιμία και αιμοκάθαρση β. Yπερθυροειδισμός γ. Πελλάγρα δ. Καρκινοειδές ε. Παρανεοπλασματικό σύνδρομο ζ. Ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 24

25 η. Επιλόχειος μανία 3. Φάρμακα Αμφεταμίνες, βρωμοκρυπτίνη, κοκαίνη, κορτικοστεροειδή, κυκλοσπορίνη, ψευδαισθησιογόνα, λεβοντόπα, ισονιαζίδη, μεθυλφαινιδάτη, οπιούχα κ.ά. Διαφορική διάγνωση της διπολικής διαταραχής από άλλες ψυχικές διαταραχές 1. Διαταραχή της διάθεσης προκαλούμενη από ουσίες 2. Μείζων καταθλιπτική διαταραχή και Δυσθυμική διαταραχή 3. Διπολική διαταραχή ΙΙ 4. Κυκλοθυμική διαταραχή 5. Σχιζοφρένεια, σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, παραληρητική διαταραχή 6. Διαταραχή Ελαττωματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητας 7. Διπολική διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς 25

26 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ Όπως ισχύει για τις περισσότερες ψυχικές διαταραχές, η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική και δεν έχει απομονωθεί ένας συγκεκριμένος παράγοντας. Οι αιτιολογικοί παράγοντες μπορεί να είναι γενετικοί, νευροβιολογικοί και ψυχολογικοί. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Υπάρχουν πολλές μελέτες που υποστηρίζουν ότι τα γεγονότα της ζωής και ψυχοπιεστικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην κατάθλιψη. Άλλωστε, ένα από τα πιο σταθερά ευρήματα, είναι η σχέση ανάμεσα στην απώλεια ενός γονέα πριν την ηλικία των 11 ετών και την αυξημένη συχνότητα εμφάνισης κατάθλιψης. Ψυχοδυναμικές θεωρίες Ο Freud μίλησε πρώτος για την απώλεια και τον ρόλο της στην αιτιοπαθογένεια της κατάθλιψης. Στο κλασικό του έργο «Πένθος και Μελαγχολία» (1917) αναφέρει ότι η μελαγχολία αποτελεί αντίδραση στην απώλεια ενός αγαπημένου αντικειμένου. Αυτή η απώλεια μπορεί να είναι πραγματική ή φαντασιωσική. Η μελαγχολία συνδέεται κατά κάποιο τρόπο με μια απώλεια του αντικειμένου άγνωστη στη συνείδηση, σε αντιδιαστολή με το πένθος, όπου τίποτα από όσα αφορούν την απώλεια δεν είναι ασυνείδητο. Έτσι η κατάθλιψη αποτελεί έκφραση οργής προς τον εαυτό κατόπιν ενδοβολής ενός αντικειμένου που έχει χαθεί. Η μανία δεν έχει διαφορετικό περιεχόμενο από την μελαγχολία, οι δυο παθήσεις παλεύουν ενάντια στο ίδιο «σύμπλεγμα», κατά πάσα πιθανότητα όμως, στην περίπτωση της μελαγχολίας το Εγώ έχει υποκύψει σ αυτό, ενώ στην περίπτωση της μανίας έχει κυριαρχήσει πάνω του ή το έχει απομακρύνει39. Μεταγενέστερες θεωρίες έχουν συνδέσει την κατάθλιψη με τις στοματικές (Αbraham, Rado, Fenichel) και τις ναρκισιστικές (Kohut, Bibring) ανάγκες της προσωπικότητας, με την αδυναμία του εγώ (Bibring), με αυστηρό υπερεγώ (Beres) ή με μειωμένη αυτοεκτίμηση (Zetzel) 40. Η Klein μίλησε για την «καταθλιπτική θέση», ως βασικό στάδιο της αναπτυξιακής πορείας του βρέφους. Η Klein θεωρούσε ότι αιτία της κατάθλιψης ήταν η αδυναμία διαπραγμάτευσης αυτής της θέσης και η καθήλωση στο επίπεδο αυτό41. H κατάθλιψη περιγράφεται επίσης ως αμυντική αντίδραση συντήρησης/απόσυρσης (Engel, Schmale)42. 26

27 Γνωσιακή Θεωρία Σύμφωνα με την υπόθεση της γνωστικής εξειδίκευσης του Beck τα καταθλιπτικά άτομα παρουσιάζουν πρωταρχικά στο γνωστικό τους περιεχόμενο θέματα απώλειας, ήττας και αποτυχίας. Ο Beck έχει επισημάνει ιδιαίτερα την «αρνητική τριάδα» στα καταθλιπτικά άτομα : μια ξεκάθαρη και σταθερή τάση να περιγράφουν τους εαυτούς τους, το μέλλον τους και τον κόσμο σχεδόν αποκλειστικά με αρνητικούς όρους43. Σύμφωνα με το γνωστικό μοντέλο, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές των ανθρώπων επηρεάζονται από την αντίληψή τους για τα γεγονότα. Με αρχή την παιδική ηλικία, οι άνθρωποι αναπτύσσουν συγκεκριμένες πεποιθήσεις για τους εαυτούς τους, για τους άλλους ανθρώπους και τον κόσμο τους. Αυτές οι πυρηνικές πεποιθήσεις αντιμετωπίζονται ως απόλυτες αλήθειες και ως ο τρόπος που τα πράγματα είναι. Οι αρνητικές πυρηνικές πεποιθήσεις μπορεί να έρθουν στην επιφάνεια μόνο σε περιόδους ψυχολογικής πίεσης. Οι πυρηνικές πεποιθήσεις των ασθενών μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στο χώρο της αίσθησης του αβοήθητου (helpnessness), στο χώρο της αναξιότητας κάποιου να αγαπηθεί (unlovability) ή και στα δυο. Όταν μια πυρηνική πεποίθηση ενεργοποιηθεί, ο ασθενής μπορεί εύκολα να επεξεργαστεί πληροφορίες που την υποστηρίζουν, αλλά συνήθως αποτυγχάνει να αναγνωρίσει ή διαστρέφει πληροφορίες που είναι αντίθετες44. Συμπεριφορική θεωρία Οι πρώτες συμπεριφορικές θεωρίες αντιλαμβάνονται την κατάθλιψη ως την μείωση της συμπεριφοράς λόγω περιβαλλοντικών αλλαγών (Skinner 1953, Ferster 1966). Ο Costello (1972) θεώρησε την κατάθλιψη ως αποτέλεσμα της απώλειας της θετικής ενίσχυσης. Ο Lewinsohn επίσης είπε ότι η κατάθλιψη, ιδιαίτερα η δυσφορία του ασθενούς μπορεί να οφείλεται σε μειωμένη συχνότητα θετικής ενίσχυσης45. Aκόμα ένας παράγοντας που συντελεί στη συντήρηση της παθολογίας, θεωρείται η μαθημένη αβοηθητότητα, σύμφωνα με την οποία η κατάθλιψη προκύπτει επειδή ο ασθενής θεωρεί ότι το αποτέλεσμα δεν μπορεί να επηρεαστεί από την προσπάθεια του ίδιου46. Διαπροσωπική θεωρία Η διαπροσωπική θεωρία αναπτύχθηκε την δεκαετία του 1970 από τους Gerald Klerman και Myrna Weissman και βασίστηκε στο έργο του Adolph Meyer, Harry Stack Sullivan και αργότερα του John Bowlby. Βασική της υπόθεση είναι ότι η κατάθλιψη τείνει να πυροδοτείται από 27

28 διαπροσωπικές κρίσεις και αποτελείται από τρία στοιχεία : την δημιουργία των συμπτωμάτων, τις κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις και την προσωπικότητα του ασθενούς. Οι βασικές προβληματικές διαπροσωπικές περιοχές που μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο της θεραπείας είναι το πένθος, οι διαπροσωπικές συγκρούσεις, η μετάβαση ρόλου και τα διαπροσωπικά ελλείμματα47, 48. ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Μελέτες οικογενειών Αυτές οι μελέτες χρησιμεύουν στη διερεύνηση του οικογενούς χαρακτήρα των διαταραχών της διάθεσης και στον υπολογισμό του κινδύνου νόσησης, της πιθανότητας δηλαδή να νοσήσει κάποιος όταν διανύει την ηλικία νόσησης της κάθε νόσου49. Έτσι σύμφωνα με πολλές μελέτες, οι πρώτου βαθμού συγγενείς ( γονείς, αδέλφια, παιδιά) του ασθενούς που πάσχει από διπολική διαταραχή εμφανίζουν κίνδυνο νόσησης 7,6% για διπολική και 12,3% για μονοπολική διαταραχή. Οι συγγενείς του ασθενούς που πάσχει από μονοπολική διαταραχή εμφανίζουν κίνδυνο νόσησης 2,3% και 13,6% αντίστοιχα. Ο κίνδυνος νόσησης στον γενικό πληθυσμό θεωρείται ότι ανέρχεται σε 1% για την διπολική και σε 4% για την μονοπολική διαταραχή. Παιδιά δύο διπολικών γονέων εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο να εκδηλώσουν τη διαταραχή, που κυμαίνεται μεταξύ 44-74%50, 51, 52,ενώ αν ο ένας γονέας πάσχει από διπολική διαταραχή τότε ο κίνδυνος για το παιδί να αποκτήσει μονοπολική ή διπολική διαταραχή της διάθεσης είναι γύρω στο 28%53. Σύμφωνα με κάποιες άλλες μελέτες οι συγγενείς πρώτου βαθμού των ασθενών με μονοπολική κατάθλιψη έχουν κίνδυνο για μονοπολική κατάθλιψη της τάξης του 5,5%-28,4% και για διπολική διαταραχή της τάξης του 0,7%-8,1%, ενώ οι συγγενείς πρώτου βαθμού των ατόμων με διπολική διαταραχή έχουν κίνδυνο για διπολική διαταραχή της τάξης του 4,1%-14,6% και για μονοπολική κατάθλιψη 5,4%-14% 54, 55. Συγγενείς πρώτου βαθμού ασθενών με συναισθηματική διαταραχή και πρώιμη ηλικία έναρξης της νόσου, παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συχνότητα έναρξης, ασθενών με ηλικία έναρξης άνω των 40 ετών την μικρότερη, και εκείνοι με ενδιάμεση ηλικία έναρξης, ανάλογη συχνότητα56. 28

29 Μελέτες διδύμων Οι μελέτες διδύμων έχουν δείξει βαθμό συμφωνίας (concordance rate) στους μονοζυγωτικούς διδύμους για την διπολική διαταραχή που κυμαίνεται μεταξύ 33%-90% και στους διζυγωτικούς 5%-25%, ενώ για την μείζονα κατάθλιψη 50% για τους μονοζυγωτικούς διδύμους και 10%25% για τους διζυγωτικούς διδύμους. Μονοζυγωτικοί δίδυμοι που μεγάλωσαν χωριστά εμφανίζουν τον ίδιο περίπου βαθμό συμφωνίας για τη διαταραχή με εκείνους που μεγάλωσαν μαζί, γεγονός που τονίζει ιδιαίτερα τη σημασία της γενετικής συμμετοχής στην οικογενή εκδήλωση της διαταραχής57. Βέβαια, αν επρόκειτο αποκλειστικά για γενετικό χαρακτηριστικό, θα έπρεπε η συμφωνία στους μονοζυγωτικούς διδύμους να ήταν 100%, αφού φέρουν το ίδιο γενετικό υλικό. Από τις μελέτες όμως διαπιστώθηκε μικρότερος βαθμός συμφωνίας για την διαταραχή, πράγμα που σημαίνει ότι και μη γενετικοί παράγοντες (περιβαλλοντικοί και άλλοι) παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στη φαινοτυπική έκφραση της διαταραχής58. Μελέτες υιοθεσίας Οι μελέτες αυτές δείχνουν αυξημένη επίπτωση των συναισθηματικών διαταραχών στους βιολογικούς γονείς υιοθετημένων ασθενών που πάσχουν από συναισθηματική διαταραχή σε σχέση με τους θετούς γονείς, αυξημένη επίπτωση σε υιοθετημένους με βιολογικούς γονείς πάσχοντες από συναισθηματική διαταραχή σε σχέση με υιοθετημένους των οποίων οι βιολογικοί γονείς ήταν ψυχικά υγιείς και αυξημένη επίπτωση σε αδέλφια υιοθετημένων ασθενών με βιολογικούς γονείς πάσχοντες σε σχέση με υιοθετημένους ασθενείς των οποίων οι γονείς ήταν υγιείς. Μοριακές μελέτες Έχουν γίνει πολλές μελέτες που εξέτασαν την σύνδεση μεταξύ των διαταραχών της διάθεσης και γενετικών δεικτών ή συγκεκριμένων γονιδίων, ιδιαίτερα μετά την χρήση ενός πιο ειδικού τύπου γονιδιακής ανάλυσης που αφορά τον πολυμορφισμό περιορισμένου μήκους τμημάτων του DNA ( RFLPs). Έτσι ως γενετικοί δείκτες έχουν χρησιμοποιηθεί η αχρωματοψία, η έλλειψη της γλυκοζο-6-φωσφορικής αφυδρογονάσης (G6PD), το σύστημα ομάδων αίματος ΑΒΟ, τα αντιγόνα ιστοσυμβατότητας HLA, ο υπολειπόμενος χαρακτήρας Χ και το χρωμόσωμα 11(11ρ15) 59, 60. Σύμφωνα με μια μελέτη η ποικιλία στο γονίδιο του μεταφορέα της σεροτονίνης (5-ΗΤΤ) επηρεάζει τις πιθανότητες στα άτομα που βίωσαν πολύ στρεσσογόνα γεγονότα στη ζωή 29

30 τους, να πάθουν κατάθλιψη. Ειδικότερα η κατάθλιψη μπορεί να ακολουθήσει τέτοια γεγονότα, αλλά φαίνεται πιο πιθανό να εμφανιστεί σε άτομα με ένα ή δύο κοντά αλληλόμορφα του 5-ΗΤΤ γονιδίου Ωστόσο κανένα από τα αποτελέσματα των ερευνών δεν επιβεβαιώθηκαν στη συνέχεια, γεγονός που δεν ακυρώνει βέβαια τον καθοριστικό ρόλο των γενετικών παραγόντων στην αιτιοπαθογένεια των συναισθηματικών διαταραχών. ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ Κατάθλιψη Η νευροανατομία της κατάθλιψης έχει μελετηθεί με τη χρησιμοποίηση τεχνικών δομικής και λειτουργικής απεικόνισης. Παρόλο που δεν υπάρχει συνέπεια στα αποτελέσματα ερευνών με MRI, οι μετα-αναλύσεις έδειξαν ότι υπάρχουν ενδείξεις για μείωση του όγκου του ιππόκαμπου και αύξηση του αριθμού των υπέρπυκνων εκφυλίσεων62,63. Αρκετές μετααναλύσεις έχουν επιβεβαιώσει ότι ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη έχουν όγκους ιππόκαμπου 5%-8% μικρότερους των υγιών μαρτύρων 64, 65, 66. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, η δομική MRI των καταθλιπτικών ατόμων έχει δείξει μειωμένο όγκο του ιππόκαμπoυ 67, 68,των βασικών αμυγδαλοειδών πυρήνων69,των κερκοφόρων πυρήνων70, του μετωπιαίου φλοιού71 και του υπό γόνυ (subgenual) προμετωπιαίου φλοιού72,73. Γενικά, τα μνημονικά ελλείμματα της κατάθλιψης έχουν συνδεθεί με 74,75 δυσλειτουργία του ιππόκαμπου. Ωστόσο άλλες έρευνες δεν έδειξαν σημαντικές διαφορές στον όγκο του ιππόκαμπου σε νέους (<60 ετών) ασθενών με μείζονα κατάθλιψη76. Μπορεί να υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ κατάθλιψης και της νευρογέννεσης του ιππόκαμπου77,που αποτελεί το κέντρο της διάθεσης και της μνήμης. Η απώλεια των νευρώνων του ιππόκαμπου παρουσιάζεται σε μερικούς καταθλιπτικούς και συνδέεται με διαταραχές στην μνήμη και ελαττωμένη διάθεση. Τα φάρμακα που αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, οδηγούν στην ενεργοποίηση της νευρογέννησης και στην αύξηση της ολικής μάζας του ιππόκαμπου. Αυτή η αύξηση μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της διάθεσης και της μνήμης78,79. Ο Sheline και συνεργάτες ανέφεραν στην έρευνά τους, ότι οι ασθενείς με υποτροπιάζουσα κατάθλιψη έχουν μικρότερο όγκο φαιάς ουσίας στον ιππόκαμπο και περιέγραψαν μια αρνητική σχέση με την αθροιστική διάρκεια της νόσου61. Αυτό το εύρημα επαναλήφθηκε στη συνέχεια και σε μεγαλύτερο δείγμα ασθενών80. Επίσης, οι γηριατρικοί καταθλιπτικοί 30

31 ασθενείς παρουσιάζουν μικρότερους όγκους δεξιού και αριστερού ιππόκαμπου81. Σε μια μετα-ανάλυση 12 μελετών ο όγκος του ιππόκαμπου βρέθηκε σταθερά και σημαντικά μειωμένος σε ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη σε σχέση με τους μάρτυρες και αυτή η μείωση ήταν αμφοτερόπλευρη με μια ελαφρώς μεγαλύτερη μείωση στον όγκο του δεξιού ιππόκαμπου82. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι ο βαθμός της μείωσης του όγκου του ιππόκαμπου είναι ανάλογος με τον αριθμό και την διάρκεια των καταθλιπτικών επεισοδίων που δεν έλαβαν θεραπεία83. Σε καταθλιπτικούς εσωτερικούς ασθενείς ο όγκος του ιππόκαμπου σχετίζεται με τη διάρκεια της νόσου πριν την εισαγωγή στο νοσοκομείο σύμφωνα με τον Colla και συνεργάτες 84. Ακόμα και μετά από την αποδρομή του επεισοδίου, οι ασθενείς με υποτροπιάζουσα μείζονα κατάθλιψη έχουν δείξει μικρότερο όγκο ιππόκαμπου σε σχέση με τους μάρτυρες85. Σύμφωνα με την έρευνα του Frodl και συνεργατών, οι άρρενες ασθενείς με πρώτο επεισόδιο μείζονος κατάθλιψης έχουν σημαντικά μικρότερους συνολικούς όγκους και όγκους φαιάς ουσίας του αριστερού ιππόκαμπου σε σχέση με τους αντίστοιχους υγιείς άρρενες μάρτυρες. Στην ίδια έρευνα βρέθηκε σημαντικά μικρότερος όγκος λευκής ουσίας στον ιππόκαμπο και σε άνδρες και σε γυναίκες ασθενείς με πρώτο επεισόδιο σε σχέση με τους αντίστοιχους μάρτυρες. Η λευκή ουσία του ιππόκαμπου συνιστάται από ίνες που τον συνδέουν με άλλες δομές του μεταιχμιακού συστήματος που είναι γνωστές ως το κύκλωμα του Papez. Αλλαγές σε αυτές τις συνδέσεις μπορεί να οδηγήσουν σε γνωστικές και συναισθηματικές διαταραχές στην κατάθλιψη. Επομένως στρεσσογόνα γεγονότα της ζωής ή άλλοι βιολογικοί παράγοντες που επηρεάζουν την νευρωνική ανάπτυξη (όπως προ-, πέρι-,ή μεταγεννητικές λοιμώξεις), μπορεί να τροποποιήσουν δομές του ιππόκαμπου και έτσι να καταστήσουν κάποια άτομα πιο επιρρεπή στην ανάπτυξη καταθλιπτικών διαταραχών86. Σε σχέση με τα άτομα με μικρό οικογενειακό ρίσκο για ανάπτυξη κατάθλιψης, τα άτομα με υψηλό ρίσκο έχουν μειωμένο όγκο ιππόκαμπου, γεγονός που υποδεικνύει ότι οι νευροανατομικές ανωμαλίες που σχετίζονται με την κατάθλιψη μπορεί να προηγούνται της έναρξης και να επηρεάζουν την ανάπτυξη και πορεία αυτής της διαταραχής87. Μελέτες με fmri βρήκαν μια μείωση στην επικοινωνία μεταξύ αμυγδαλοειδούς σώματος και της έλικας του προσαγωγίου 88. Αποτέλεσμα αυτής της απώλειας της επικοινωνίας μπορεί να είναι η αποτυχία της έλικας του προσαγωγίου να υπηρετήσει τον ανασταλτικό ρόλο που έχει στην συναισθηματική ρύθμιση 89,με αποτέλεσμα την περαιτέρω διαταραχή στην κινητοποίηση και το συναίσθημα90. Η απεικόνιση PET ασθενών με μείζονα κατάθλιψη σε κατάσταση ηρεμίας έχει δείξει μειωμένη rcbf ή μειωμένο μεταβολισμό στον 31

32 κερκοφόρο πυρήνα91,92, στο φλοιό του πρόσθιου προσαγωγίου93 και του κάτω βρεγματικού φλοιού 94, καθώς επίσης και στις πλαγιοπίσθιες και μέσες ραχιαίες πλευρές του προμετωπιαίου φλοιού 95 και αυξημένο μεταβολισμό ή rcf στο αμυγδαλοειδές σώμα, στο θάλαμο και στην κοιλιακή πλευρά του προμετωπιαίου φλοιού96. Σε άλλες μελέτες με PET τα γνωστικά ελλείμματα της κατάθλιψης έχουν αποδοθεί σε δυσλειτουργία του προμετωπιαίου φλοιού και των συνδέσεων με το ραβδωτό σώμα97 και σε υπολειτουργία της έλικας του προσαγωγίου98. Το δυναμικό σύνδεσης (binding potencial) του υποδοχέα της σεροτονίνης 5ΗΤ1Α μειώθηκε στον μεσοκροταφικό φλοιό και στους πυρήνες της ραφής στους καταθλιπτικούς ασθενείς σε σχέση με τους μάρτυρες χρησιμοποιώντας απεικόνιση με ΡΕΤ 99. Η χρησιμοποίηση αντικαταθλιπτικών δεν αλλάζει αυτές τις αλλαγές στη σύνδεση των 5ΗΤΙΑ υποδοχέων100. Η απεικόνιση μέσω αξονικής τομογραφίας εκπομπής απλού φωτονίου (SPECT) των καταθλιπτικών ασθενών σε κατάσταση ηρεμίας έχει δείξει μειωμένη rcbf του πρόσθιου κροταφικού φλοιού, του φλοιού του πρόσθιου προσαγωγίου και του κάτω μετωπιαίου φλοιού 101,102. Σε μια μελέτη με SPECT βρέθηκαν μειωμένες τιμές σε γλυκόζη και γαμινοβουτηρικό οξύ σε ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη που ήταν συμβατές με τα αποτελέσματα από μεταθανάτιες ιστοπαθολογικές μελέτες, γεγονός που υποδεικνύει, ότι η πυκνότητα των γλοιικών κυττάρων μειώθηκε στις ίδιες περιοχές στην κατάθλιψη103. Διπολική διαταραχή Έρευνες με CT έχουν βρει μειωμένο ολικό μέγεθος της παρεγκεφαλίδας σε διπολικούς ασθενείς104.ατροφία της παρεγκεφαλίδας βρέθηκε σε ασθενείς με πολλαπλά προηγούμενα επεισόδια συναισθηματικής διαταραχής σε σχέση με ασθενείς με πρώτο επεισόδιο μανίας ή με υγιείς μάρτυρες που εξετάστηκαν με MRI105. Μια μελέτη με MRI δείχνει μείωση στον όγκο του σκώληκα της παρεγκεφαλίδας106. Ορισμένες μελέτες έχουν βρει ανατομικές διαφορές σε περιοχές όπως η αμυγδαλή107,108,ο ιππόκαμπος ο προμετωπιαίος λοβός, το πρόσθιο μέρος του προσαγωγίου, ο έσω θάλαμος και τα βασικά γάγγλια109. Σε μια μεταανάλυση 98 ερευνών με MRI ή CT βρέθηκε ότι οι πλάγιες κοιλίες των ασθενών με διπολική διαταραχή είναι κατά μέσο όρο 17% μεγαλύτερες σε σχέση με τους μάρτυρες και οι ασθενείς είχαν 2,5 φορές περισσότερο πιθανότητα να παρουσιάσουν περιοχές υπέρπυκνης λευκής ουσίας 110. Άλλοι ερευνητές εκτιμούν ότι η διεύρυνση των κοιλιών εμφανίζεται στο 10-31% των ασθενών με διπολική διαταραχή111. Μια ερευνητική ομάδα με επικεφαλή τον Strakowski συνέκρινε μεγάλες εγκεφαλικές περιοχές 32

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια ρ ZΩΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ Νευρολόγος ιευθύντρια ΕΣΥ Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια µορφή κατάθλιψης,

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι η κατάθλιψη;

Τι είναι η κατάθλιψη; Τι είναι η κατάθλιψη; Στην καθημερινή ζωή με τον όρο κατάθλιψη εννοούμε μια κατάσταση θλίψης και μελαγχολίας, αυτό συνήθως είναι παροδικό και μάλλον οφείλεται σε κάτι σχετικά ασήμαντο και επουσιώδες. Η

Διαβάστε περισσότερα

Κατάθλιψη: ορισμός, συμπτώματα, αίτια, αντιμετώπιση, πρόληψη

Κατάθλιψη: ορισμός, συμπτώματα, αίτια, αντιμετώπιση, πρόληψη Εσπερινό ΕΠΑΛ Αγρινίου 26-01-2016 Κατάθλιψη: ορισμός, συμπτώματα, αίτια, αντιμετώπιση, πρόληψη Παλαιοδήμου Ε., ψυχολόγος Κέντρο Ημέρας για Παιδιά με Αναπτυξιακές Διαταραχές, Εταιρία Ψυχικής Υγείας Παιδιού

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Κώστας Νικολάου ψυχίατρος Παρουσίαση βασισμένη στο: BPSD Educational Pack, International Psychogeriatric Association (IPA) 2002 Τα Συμπεριφορικά και Ψυχολογικά συμπτώματα

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην Εφηβεία

Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην Εφηβεία Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην Εφηβεία Β. Α. Παπαγεωργίου MD, Med, Δρ. Α.Π.Θ. Παιδοψυχίατρος - TEACCH Consultant τ. Επίκουρος Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής Οι Δ.Π.Τ. Δεν είναι απλώς αποκλίνουσες διατροφικές

Διαβάστε περισσότερα

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου

Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Αποκατάσταση Καρδιοπαθούς Ασθενούς Ο ρόλος του Ψυχιάτρου Πανταζής Α. Ιορδανίδης Διδάκτωρ Ψυχιατρικής Α.Π.Θ Καθηγητής Ψυχολογίας & Διατροφής, ΑΤΕΙ Ιορδανίδης,, 10/3/11 1 ρ.πανταζής Ιορδανίδης, 10/3/11 2

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΙΛΑ ΕΛΕΝΗ Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διάγνωση: είναι η πολύπλοκη διαδικασία αναγνώρισης και ταυτοποίησης μιας διαταραχής που γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

Κατάθλιψη. Κατάθλιψη

Κατάθλιψη. Κατάθλιψη Κατάθλιψη Παρόλο που η κατάθλιψη είναι μια από τις πιο κοινές ψυχικές διαταραχές, υπάρχει ακόμη κάποια σύγχυση στο ευρύ κοινό σχετικά με το τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος πάσχει από κατάθλιψη.

Διαβάστε περισσότερα

Διπολική διαταραχή μανιοκατάθλιψη,

Διπολική διαταραχή μανιοκατάθλιψη, ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ο όρος ψυχική διαταραχή περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος προβλημάτων που έχουν σχέση με την ψυχική κατάσταση και την συμπεριφορά ενός ατόμου. Οι διάφορες ψυχικές διαταραχές εκδηλώνονται

Διαβάστε περισσότερα

Βασιλόπουλος Φ. Στέφανος. Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. Πανεπιστήμιο Πατρών

Βασιλόπουλος Φ. Στέφανος. Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. Πανεπιστήμιο Πατρών Βασιλόπουλος Φ. Στέφανος Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. Πανεπιστήμιο Πατρών Τις τελευταίες δεκαετίες, η παιδική και εφηβική κατάθλιψη έχει μετατραπεί σε ένα υπαρκτό πρόβλημα που ταλανίζει τους νέους. Τα ποσοστά

Διαβάστε περισσότερα

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας;

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας; Σχιζοφρένεια Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Η σχιζοφρένεια, μια πνευματική ασθένεια που προκαλεί διαταραχή στον τρόπο που σκέφτεται το άτομο, επηρεάζει περίπου το 1% του πληθυσμού. Συνήθως ξεκινά από τα τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ. Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς

Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ. Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς Αλκοόλ, Εθεβεία & Εγκέθαλορ Γιώργος Παναγής Πανεπιστήμιο Κρήτης Τμήμα Ψυχολογίας Εργαστήριο Νευροεπιστημών & Συμπεριφοράς Κατανάλωση οινοπνευματωδών στους Έλληνες μαθητές (2011) Στην Ελλάδα, τα αγόρια

Διαβάστε περισσότερα

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου

Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Μεταιχμιακό Σύστημα του Εγκεφάλου Άρθρο του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟY ΤΙΓΓΙΝΑΓΚΑ, MT, CST, MNT Το μεταιχμιακό σύστημα ελέγχει το κύκλωμα του χρόνιου πόνου και των συναισθημάτων, ενώ συνδέεται με τα βαθύτερα τμήματα του

Διαβάστε περισσότερα

Αιτιοπαθογένεια της νόσου

Αιτιοπαθογένεια της νόσου Νόσος ALZHEΪMER Η νόσος Alzheϊmer είναι η συνηθέστερη & περισσότερο σημαντική εκφυλιστική πάθηση του εγκεφάλου. Μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε περίοδο της ενήλικης ζωής & κυρίως σε άτομα άνω των 50

Διαβάστε περισσότερα

Παιδαγωγικά. Ενότητα ΣΤ: Διαχείριση Σχολικής Τάξης. Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας

Παιδαγωγικά. Ενότητα ΣΤ: Διαχείριση Σχολικής Τάξης. Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Παιδαγωγικά Ενότητα ΣΤ: Διαχείριση Σχολικής Τάξης Ζαχαρούλα Σμυρναίου Σχολή Φιλοσοφίας Τμήμα Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Περιεχόμενα ενότητας Συναισθηματική Νοημοσύνη Μαθησιακές Δυσκολίες, Αποκλίνουσες

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Περιστατικού. Αυτοκτονικός Ιδεασμός και Κατάθλιψη στην Ήπια Νοητική Διαταραχή. Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος

Παρουσίαση Περιστατικού. Αυτοκτονικός Ιδεασμός και Κατάθλιψη στην Ήπια Νοητική Διαταραχή. Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος Παρουσίαση Περιστατικού Αυτοκτονικός Ιδεασμός και Κατάθλιψη στην Ήπια Νοητική Διαταραχή Διαμαντίδου Αλεξάνδρα, Ψυχολόγος Δημογραφικά Στοιχεία Ηλικία:65 ετών Εκπαίδευση: 6 έτη Επάγγελμα: Μοντελίστ Τόπος

Διαβάστε περισσότερα

Πώς μπορούν να συμβάλλουν οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην Καρδιαγγειακή νόσο

Πώς μπορούν να συμβάλλουν οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην Καρδιαγγειακή νόσο Πώς μπορούν να συμβάλλουν οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην Καρδιαγγειακή νόσο Ανδρέας Φλωράκης Βιολόγος, Ψυχίατρος, PhD, Γ.Ν. Ελευσίνας Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία Σεμινάρια Εργασίας Θεσσαλονίκη 2 ος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η αυτοκτονική συµπεριφορά ορίζεται ως η συµπεριφορά, κατά την οποία το άτοµο θέλει να κάνει κακό στον εαυτό του µε σκοπό να δώσει ένα τέλος στη ζωή του. ιαχωρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια

Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο. Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια Ψυχικές διαταραχές στην περιγεννητική περίοδο Δέσποινα Δριβάκου Ψυχολόγος Msc Οικογενειακή θεραπεύτρια με τον όρο περιγεννητική περίοδος αναφερόμαστε στο χρονικό διάστημα της κύησης, της λοχείας και των

Διαβάστε περισσότερα

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού

χρόνιου πόνου κι των συναισθημάτων. Μάλιστα, μεγάλο μέρος αυτού Το μαιτεχμιακό σύστημα συνδέεται με τμήματα του μετωπιαίου κι κροταφικού λοβού ( τμήματα των εγκεφαλικών ημισφαιρίων,ονομασμένα σύμφωνα με το κρανιακό οστό που τα καλύπτει). Το ίδιο σχετίζεται με τον έλεγχο

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά

Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά είναι η πιο κοινή αιτία άνοιας μια κατάσταση που επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας

Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας Ενότητα 6:Κατάθλιψη: Συναισθηματικά, Σωματικά, Γνωσιακά, Συμπεριφορικά Συμπτώματα Μαίρη Γκούβα 1 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΙΔΩΝ «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ Γιώργος Γιαννακόπουλος, Ειδ. Παιδοψυχίατρος Στρογγυλό Τραπέζι: «Οι διάφορες διαστάσεις της Διασυνδετικής-

Διαβάστε περισσότερα

Είναι υποειδικότητα της ψυχιατρικής που διαμεσολαβεί μεταξύ της ψυχιατρικής και υπόλοιπης ιατρικής Αντικείμενο της ο ασθενής του γενικού νοσοκομείου

Είναι υποειδικότητα της ψυχιατρικής που διαμεσολαβεί μεταξύ της ψυχιατρικής και υπόλοιπης ιατρικής Αντικείμενο της ο ασθενής του γενικού νοσοκομείου Είναι υποειδικότητα της ψυχιατρικής που διαμεσολαβεί μεταξύ της ψυχιατρικής και υπόλοιπης ιατρικής Αντικείμενο της ο ασθενής του γενικού νοσοκομείου που αντιμετωπίζει ψυχικά προβλήματα λόγω της σωματικής

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΤΗ ΝΟΣΟ ALZHEIMER (AD) Δρ Βασίλειος Δ. Στεργίου Ψυχίατρος

Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΤΗ ΝΟΣΟ ALZHEIMER (AD) Δρ Βασίλειος Δ. Στεργίου Ψυχίατρος Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΤΗ ΝΟΣΟ ALZHEIMER (AD) Δρ Βασίλειος Δ. Στεργίου Ψυχίατρος ΑΜΕΣΗ ΣΧΕΣΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΑΝΟΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ «Η ασθενής κάθεται στο κρεβάτι με έκφραση απελπισμένη» Alois Alzheimer Κατάθλιψη Ήπια

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχωτικές διαταραχές και θεραπευτική αντιμετώπιση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 10 Ιούλιος :29

Ψυχωτικές διαταραχές και θεραπευτική αντιμετώπιση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 10 Ιούλιος :29 Γράφει: Νικόλαος Βακόνδιος, Ψυχολόγος Η λέξη «ψύχωση» είναι μία λέξη η οποία χρησιμοποιείται υπερβολικά συχνά από τον κόσμο με λάθος νόημα και περιεχόμενο. Στο κείμενο αυτό, γίνεται μία προσπάθεια να δοθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΙΙ ΓΑΤΣΙΑ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΙΙ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΜΙΙΙ ΓΑΤΣΙΑ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΙΙ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜIV ΜΗΛΙΩΝΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΙΙΙ ΓΑΤΣΙΑ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΙΙ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Παγκόσμια Ημέρα Alzheimer Η Παγκόσμια Ημέρα Αlzheimer γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Σεπτεμβρίου. Σκοπόs: ευαισθητοποίηση της

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ. Ευανθία Σούμπαση. Απαρτιωμένη Διδασκαλία

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ. Ευανθία Σούμπαση. Απαρτιωμένη Διδασκαλία Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ Ευανθία Σούμπαση Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΠΕΔΙΟ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η επιστήμη που ασχολείται με τον προσδιορισμό της λειτουργικής κατάστασης του εγκεφάλου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΑ ΕΘΝΟΣ ΣΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

ΕΝΑ ΕΘΝΟΣ ΣΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Νοέμβριος 2017 ΕΝΑ ΕΘΝΟΣ ΣΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Κωνσταντίνα Πρασσά Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια Υπ. Διδάκτωρ Ψυχολογίας-Πάντειο Πανεπιστήμιο Μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Θετικής Ψυχολογίας (Ε.Ε.ΘΕ.ΨΥ.) Θλίψη Άγχος

Διαβάστε περισσότερα

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer

ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ. Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΜΕ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Αυδίκου Κωνσταντίνα Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc Ελεωνόρα Κυριαζοπούλου Νευρολόγος, MSc Ελληνική Εταιρία Νόσου Alzheimer ΠΡΟΦΙΛ ΑΣΘΕΝΟΥΣ γυναίκα 62 ετών εκπαίδευση: 6 έτη ιδιωτική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ, 12:15-13:30 Μ.Μ. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014

ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ, 12:15-13:30 Μ.Μ. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014 ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ, 12:15-13:30 Μ.Μ. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014 3/4/2014 Παρουσίαση με θέμα: «DSM-V: Διαγνωστικά κριτήρια των παιδοψυχιατρικών διαταραχών»

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχική Υγεία της Αναπαραγωγής

Εισαγωγή στην Ψυχική Υγεία της Αναπαραγωγής Εισαγωγή στην Ψυχική Υγεία της Αναπαραγωγής Γιάννης Ζέρβας Π.Μ.Σ. «Έρευνα στη Γυναικεία Αναπαραγωγή» Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Τμήμα Μαιευτικής Τ.Ε.Ι. Αθηνών Outline Προεμμηνορυσιακή Δυσφορική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ BURN OUT

ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ BURN OUT ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ BURN OUT ΥΠΕΡΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΚΥΠΑΡΙΣΗ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ : ΣΚΛΑΒΟΥ ΜΕΛΑΧΡΙΝΗ ΣΚΟΤΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΛΑΡΙΣΑ 2011 Σύμφωνα με

Διαβάστε περισσότερα

ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑ Μια ψυχιατρική περίληψη

ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑ Μια ψυχιατρική περίληψη ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑ Μια ψυχιατρική περίληψη Prof. George Ikkos Dr. Susie Lingwood Απόδοση: Επιμέλεια: Καλλιόπη Νικολάου Ειδικ. Ψυχίατρος Στάθης Παναγούλιας Ψυχίατρος-Δ/ντής Ε.Σ.Υ. Απρίλιος 2013 Εισαγωγή Το

Διαβάστε περισσότερα

Η κλινική έκφραση των συναισθηματικών διαταραχών

Η κλινική έκφραση των συναισθηματικών διαταραχών Η κλινική έκφραση των συναισθηματικών διαταραχών Γεώργιος Ν. ΧριστοδούΛου Πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, Πρόεδρος του Δ.Σ. του Κέντρου Ψυχικής Υγιεινής ε τον όρο συναισθηματικές διαταραχές,

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι φόβος και τι φοβια;

Τι είναι φόβος και τι φοβια; ΦΟΒΟΙ - ΦΟΒΙΕΣ Τι είναι φόβος και τι φοβια; Φόβος: η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που δημιουργείται απέναντι σε πραγματικό κίνδυνο, ή απειλή. Φοβία: ο επίμονος φόβος που παγιδεύει το άτομο περιορίζοντας

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Σχολικό έτος: 2013-2014 Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα. Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ.

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα. Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ. Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και καρδιαγγειακά νοσήματα Κ. Γαργάνη, Δ. Παπαδοπούλου, Κ. Καραγιαννάκη: Αιμοδυναμικό Εργαστήριο «ΓΝ Γ. Παπανικολάου» Η καρδιά αποτελεί το κέντρο της νόησης και των συναισθημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Αντώνης Φανουριάκης Μονάδα Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Αθήνα, 01/02/2016

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπεία των ψυχικών διαταραχών

Θεραπεία των ψυχικών διαταραχών Στην Κλινική ΒΕΡΕΣΙΕ προτείνεται θεραπεία των ψυχιατρικών διαταραχών άγχους, κατάθλιψης, φοβίες, κρίσεις πανικού, ψυχαναγκασμοί, σχιζοφρένειας, γεροντικής άνοιας άλτζχαιμερ- τόσο στην Κλινική όσο και ως

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ. Νατάσα Βασιλάκη, Μ.Α., Πτυχιούχος Κλινικής Ψυχολογίας

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ. Νατάσα Βασιλάκη, Μ.Α., Πτυχιούχος Κλινικής Ψυχολογίας ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Νατάσα Βασιλάκη, Μ.Α., Πτυχιούχος Κλινικής Ψυχολογίας 1 Συναισθηματικές Διαταραχές ή Διαταραχές της Διάθεσης Διάθεση (mood) Τι είναι Βασικοί τύποι Συναισθηματικών Διαταραχών

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου

Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας Αγγελίνα Κατριβάνου Απαρτιωμένη Διδασκαλία Αναπτυξιακές Διαταραχές της Παιδικής Ηλικίας I. Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές II. III. Ειδικές Αναπτυξιακές Διαταραχές

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά γάγγλια. Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας

Βασικά γάγγλια. Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Βασικά γάγγλια Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Ιεραρχία κινητικού ελέγχου ΠΡΟΘΕΣΗ Αναμετάδοση της πληροφορίας Εξειδίκευση της θέσης και της κίνησης για να εκτελεστεί η πρόθεση δράσης

Διαβάστε περισσότερα

Τα ναρκωτικά μπορούν να διακριθούν σε ομάδες με διάφορους τρόπους: για παράδειγμα νόμιμες (νομικά αποδεκτές) και παράνομες (απαγορευμένες) ουσίες.

Τα ναρκωτικά μπορούν να διακριθούν σε ομάδες με διάφορους τρόπους: για παράδειγμα νόμιμες (νομικά αποδεκτές) και παράνομες (απαγορευμένες) ουσίες. Τι είναι ναρκωτικά; Τα ναρκωτικά είναι ουσίες που επιδρούν στον εγκέφαλο και γι' αυτό προκαλούν εθισμό. Οι άνθρωποι που τα χρησιμοποιούν θέλουν να βιώσουν τις συνέπειες των ναρκωτικών. Ορισμένα φάρμακα

Διαβάστε περισσότερα

Συναισθηματικές Διαταραχές

Συναισθηματικές Διαταραχές Συναισθηματικές Διαταραχές Μαρία Σκώκου Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διαταραχή του συναισθήματος ως κυρίαρχη ψυχοπαθολογική εκδήλωση ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ιστορικά στοιχεία Ομήρου Ιλιάδα: Αίας Ιπποκράτης, Γαληνός:

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία της διατροφής

Ψυχολογία της διατροφής ΚαλλιOΠη ΕμμανουηλIδου Ψυχολογία της διατροφής Πώς οι διατροφικές συνήθειες αντανακλούν τον συναισθηματικό μας κόσμο Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος Εισαγωγή Η διατροφή στη ζωή μας Πώς σχετίζεται η επιστήμη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΟΙΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ

ΑΝΟΙΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΑ. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ Δ.Α. ΚΑΖΗΣ ΕΠΙΚ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ 3Η ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΠΘ ΝΟΣ «Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ» Άνοια Ύπνος Αποφρακτική άπνοια Ορισμοί

Διαβάστε περισσότερα

είναι μια ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, μια αναπηρία που εμποδίζει τα άτομα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν, ακούν και γενικά αισθάνονται.

είναι μια ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, μια αναπηρία που εμποδίζει τα άτομα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν, ακούν και γενικά αισθάνονται. Β έτος ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Σοφία Μπάτσιου Απρίλιος 2012 είναι μια ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, μια αναπηρία που εμποδίζει τα άτομα να κατανοούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Ιατρικής Ψυχιατρική Κλινική

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Ιατρικής Ψυχιατρική Κλινική ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Ιατρικής Ψυχιατρική Κλινική Διευθυντής: Αν. Καθηγητής Φ. Γουρζής ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ακ. Έτος 2013-2014 Πάτρα, 2013 Επιστημονικό Προσωπικό Ψυχιατρικής Κλινικής Διευθυντής:

Διαβάστε περισσότερα

Επιστημονικές Εκδόσεις Σειρά: «Κλινική ψυχολογία - ψυχοθεραπεία» Διεύθυνση: Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι

Επιστημονικές Εκδόσεις Σειρά: «Κλινική ψυχολογία - ψυχοθεραπεία» Διεύθυνση: Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι Επιστημονικές Εκδόσεις Σειρά: «Κλινική ψυχολογία - ψυχοθεραπεία» Διεύθυνση: Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι Μετάφραση: Λιζέττα Κονσουλίδου Επιμέλεια μετάφρασης: Χρύσα Ξενάκη Εξώφυλλο: Ντίνα Κόφφα ISBN 978-960-9405-21-8

Διαβάστε περισσότερα

Από τον Κώστα κουραβανα

Από τον Κώστα κουραβανα Από τον Κώστα κουραβανα Περιεχόμενα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Ορμονικοί-Γονιδιακοί-παράγοντες Επιπτώσεις στην υγεία Θεραπεία-Δίαιτα Γενικός ορισμός παχυσαρκίας Παχυσαρκία είναι κλινική κατάσταση στην

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας Α' Λυκείου με θέμα: Μάριος Μ., Α'2. Νόσος του Πάρκινσον

Εργασία Βιολογίας Α' Λυκείου με θέμα: Μάριος Μ., Α'2. Νόσος του Πάρκινσον Εργασία Βιολογίας Α' Λυκείου με θέμα: Μάριος Μ., Α'2 Νόσος του Πάρκινσον Τρόπος αντιμετώπισης νόσου Πάρκινσον. Η νόσος του Πάρκινσον (Parkinson) είναι νευροεκφυλιστική ασθένεια της μέλαινας ουσίας με συχνότητα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής

Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής 1 Απόσπασμα από το βιβλίο «Πως να ζήσετε 150 χρόνια» του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά Κεφάλαιο 6 Το τέλος της εποχής της Γενετικής Υπάρχει ένα δεδομένο στη σύγχρονη ιατρική που λειτουργεί όπως λειτουργούσε στην

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφικές Διαταραχές. Από τους μαθητές: Άγγελος Γεωλδάσης Άρτεμις Αναγνώστου Γρηγόρης Καρδάμης Γιάννος Ζώτε

Διατροφικές Διαταραχές. Από τους μαθητές: Άγγελος Γεωλδάσης Άρτεμις Αναγνώστου Γρηγόρης Καρδάμης Γιάννος Ζώτε Διατροφικές Διαταραχές Από τους μαθητές: Άγγελος Γεωλδάσης Άρτεμις Αναγνώστου Γρηγόρης Καρδάμης Γιάννος Ζώτε Τι είναι οι διατροφικές διαταραχές; Οι ψυχογενείς διατροφικές διαταραχές αναπτύσσονται ως εξωτερικά

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ) Αγγελίνα Κατριβάνου

Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ) Αγγελίνα Κατριβάνου Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ) Αγγελίνα Κατριβάνου Απαρτιωμένη Διδασκαλία Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ) Ψυχογενής Ανορεξία (ΨΑ) Ψυχογενής Βουλιμία (ΨΒ) Επεισοδιακή Υπερφαγία (ΕΥ) 15% ΨΑ ΨΒ 1 % ΨΒ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Ιατρικής Ψυχιατρική Κλινική

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Ιατρικής Ψυχιατρική Κλινική ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Ιατρικής Ψυχιατρική Κλινική Διευθυντής: Καθηγητής Φ. Γουρζής ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ακ. Έτος 2014-2015 Πάτρα, 2014 Επιστημονικό Προσωπικό Ψυχιατρικής Κλινικής Διευθυντής: Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Φίλιππος Γουρζής Απαρτιωμένη Διδασκαλία Εισαγωγή στην Ψυχιατρική 21 ος αιώνας μεγάλη πρόοδος των συναφών επιστημών: Νευροεπιστήμες, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία Προηγήθηκε περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

Επιλόχειος κατάθλιψη

Επιλόχειος κατάθλιψη ΕΠΙΛΟΧΕΙΟΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ Επιλόχειος κατάθλιψη «Γιατί νιώθω έτσι; Τι μου συμβαίνει;» Είναι η σκέψη που, πολύ συχνά, βασανίζει τη νέα μαμά, η οποία λίγες μέρες μετά τη γέννηση του μωρού της αρχίζει να έχει κακή

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Πορεία, Πρόγνωση και Θεραπεία. Φίλιππος Γουρζής Καθηγητής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Πορεία, Πρόγνωση και Θεραπεία. Φίλιππος Γουρζής Καθηγητής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Πορεία, Πρόγνωση και Θεραπεία Φίλιππος Γουρζής Καθηγητής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών Πορεία, Πρόγνωση Η πορεία είναι κρίσιμος παράγοντας για την εκτίμηση των κοινωνικών συνεπειών, του κόστους,

Διαβάστε περισσότερα

Για να μπορέσουν να κατανοήσουν πλήρως τη νέα κατάσταση και να αποδεχτούν πως είναι οριστική, θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες.

Για να μπορέσουν να κατανοήσουν πλήρως τη νέα κατάσταση και να αποδεχτούν πως είναι οριστική, θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες. Όταν οι γονείς χωρίζουν-οι συνέπειες ενός διαζυγίου στα παιδιά. Ο χωρισμός των δύο γονέων, θεωρείται ένα από τα πιο στρεσσογόνα συμβάντα για όλα τα μέλη που αποτελούν μια οικογένεια. Τα παιδιά βιώνουν

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά γάγγλια. Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Μάρτιος 2017

Βασικά γάγγλια. Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Μάρτιος 2017 Βασικά γάγγλια Απ. Χατζηευθυμίου Αν. Καθηγήτρια Ιατρικής Φυσιολογίας Μάρτιος 2017 Ιεραρχία κινητικού ελέγχου ΠΡΟΘΕΣΗ Αναμετάδοση της πληροφορίας Εξειδίκευση της θέσης και της κίνησης για να εκτελεστεί

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

Α)Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ

Α)Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΤΙΤΛΟΣ: ΝΕΕΣ ΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ (Δ.Π.Τ.) Προεδρείο: Φ.Γονιδάκης, Ι.Μιχόπουλος Κλάδος Δ.Π.Τ. της Ε.Ψ.Ε. Επιμέρους ομιλίες: Α) «Η ανθεκτικότητα στις Δ.Π.Τ.» Ομιλητής: Ε.Τσιγκαροπούλου

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφικές Διαταραχές. Κεφάλαια 7 8

Διατροφικές Διαταραχές. Κεφάλαια 7 8 Διατροφικές Διαταραχές Κεφάλαια 7 8 7. Πώς να βοηθήσουμε τα άτομα που υποφέρουν από Ψυχογενή Ανορεξία Στόχος η πάσχουσα να τρέφεται κανονικά ώστε να αποκατασταθεί το φυσιολογικό της βάρος. Ο στόχος αυτός

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές Διάθεσης. Γιώργος Ανωγειανάκις καθηγητής Φυσιολογίας, Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ

Διαταραχές Διάθεσης. Γιώργος Ανωγειανάκις καθηγητής Φυσιολογίας, Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διαταραχές Διάθεσης Γιώργος Ανωγειανάκις καθηγητής Φυσιολογίας, Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Μαρία Καραγιαννίδου, Ψυχολόγος, B.Sc. Middlesex Univ., M.Sc. Univ. of Sheffield Βασίλειος Παπαλιάγκας, Ιατρός, Διδάκτωρ

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ

ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ ΝΟΣΟΣ PARKINSON : ΜΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΩΝ Η νόσος του Parkinson είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη, εκφυλιστική νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος, είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΑΝΘΙΑ ΣΟΥΜΠΑΣΗ ΑΠΑΡΤΙΩΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

ΕΥΑΝΘΙΑ ΣΟΥΜΠΑΣΗ ΑΠΑΡΤΙΩΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΥΑΝΘΙΑ ΣΟΥΜΠΑΣΗ ΑΠΑΡΤΙΩΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Εισαγωγή Ψυχική διαταραχή : αφορά τον τρόπο με τον οποίο το άτομο σκέπτεται, συμπεριφέρεται προς τους άλλους, και σχετίζεται με τον εαυτό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ. Λειτουργία των νεφρών. Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΝΕΦΡΟΥ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η προοδευτική, μη αναστρέψιμη μείωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία προκαλείται από βλάβη του νεφρού ποικίλης αιτιολογίας. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΛΟΥ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη της Κατάθλιψης από τους Δήμους κατά τα πρωτόκολλα του Π.Ο.Υ.

Πρόληψη της Κατάθλιψης από τους Δήμους κατά τα πρωτόκολλα του Π.Ο.Υ. Πρόληψη της Κατάθλιψης από τους Δήμους κατά τα πρωτόκολλα του Π.Ο.Υ. Ορέστης Γιωτάκος, Ψυχίατρος (MSc, PhD), Πρόεδρος ΑΜΚΕ «obrela» Επιστημονικός Συνεργάτης ΚΕΠ Υγείας 1 στους 3 περίπου Ευρωπαίους, πάσχει

Διαβάστε περισσότερα

Η Ψυχοπαθολογία ασθενών σε Κέντρο αποκατάστασης

Η Ψυχοπαθολογία ασθενών σε Κέντρο αποκατάστασης Πτυχιακή Εργασία 2013 ΘΕΜΑ : Η Ψυχοπαθολογία ασθενών σε Κέντρο αποκατάστασης Φοιτήτρια : Καψαλάκη Άρτεμη Επόπτης καθηγητής : Περιτογιάννης Βάιος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : Βιβλιογραφικό μέρος Κέντρο αποκατάστασης Ψυχοπαθολογία

Διαβάστε περισσότερα

Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµα

Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµα Ψυχοδιεγερτικά Παραισθησιογόνα Ηρεµιστικά ναρκωτικά Κάποιες ναρκωτικές ουσίες δρουν µόνο στο βιολογικό υπόστρωµα και άλλες δρουν σε βιολογικό και σε ψυχικό επίπεδο συγχρόνως, προκαλούν αλλαγές στις σωµατικές

Διαβάστε περισσότερα

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση,

Στον χρόνιο αλκοολισμό, παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση, Αλκοολισμός ΟΡΙΣΜΟΣ Ο όρος αναφέρεται για πρώτη φορά από έναν Ολλανδό γιατρό στα τέλη της δεκαετίας του 1840, ενώ αναλύθηκε σε νόσο το 1972 από το γιατρό John Coakley Lettson. Αλκοολισμός σημαίνει δηλητηρίαση

Διαβάστε περισσότερα

Κρίσεις πανικού!!!! Η διαταραχή πανικού κρίσεις πανικού

Κρίσεις πανικού!!!! Η διαταραχή πανικού κρίσεις πανικού Κρίσεις πανικού!!!! Η διαταραχή πανικού (ΔΠ) είναι μια αγχώδης διαταραχή που εκδηλώνεται με ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα. Είναι μια από τις πιο συχνές ψυχικές παθήσεις κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΗ: ΣΕΥΠ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ. Υπεύθυνος καθηγητής: Κουτσογιάννης Κωνσταντίνος

ΣΧΟΛΗ: ΣΕΥΠ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ. Υπεύθυνος καθηγητής: Κουτσογιάννης Κωνσταντίνος ΣΧΟΛΗ: ΣΕΥΠ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Υπεύθυνος καθηγητής: Κουτσογιάννης Κωνσταντίνος ΠΑΤΡΑ 2008 Σπουδάστριες: Κατσαρού Αγγελική Κατσαρού Βασιλική Μερεκούλια Βασιλική

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Διαχειρίζομαι το στρες, απολαμβάνω τη ζωή!!! Πίζγα Ασπασία, Ψυχολόγος MSc Διαχείριση του Στρες & Προαγωγή Υγείας

Διαχειρίζομαι το στρες, απολαμβάνω τη ζωή!!! Πίζγα Ασπασία, Ψυχολόγος MSc Διαχείριση του Στρες & Προαγωγή Υγείας Διαχειρίζομαι το στρες, απολαμβάνω τη ζωή!!! Πίζγα Ασπασία, Ψυχολόγος MSc Διαχείριση του Στρες & Προαγωγή Υγείας Ας ξεκινήσουμε με ένα σύντομο τεστ Για κάθε δήλωση που συμφωνείτε προσθέτετε 1 βαθμό. 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΓΕΝΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ; ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΣ ΣΤΟ ΝΑ ΤΙΣ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΝ;

ΨΥΧΟΓΕΝΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ; ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΣ ΣΤΟ ΝΑ ΤΙΣ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΝ; ΨΥΧΟΓΕΝΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ; ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΣ ΣΤΟ ΝΑ ΤΙΣ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΝ; Ζούμε σε μια εποχή όπου η εικόνα μας και το πώς μας βλέπουν οι άλλοι φαίνεται να είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 10: Μελέτη του Εγκεφάλου Θεματική Ενότητα 10: Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις μεθόδους μελέτης του εγκεφάλου. Λέξεις κλειδιά:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΒΕΙΑ...HEAVEN OR HELL?

ΕΦΗΒΕΙΑ...HEAVEN OR HELL? ΖΑΝΝΕΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΛ. ΠΕΙΡΑΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ : 2017-2018 ΕΦΗΒΕΙΑ...HEAVEN OR HELL? Φέτος οι μαθητές της ομάδας μας ασχολήθηκαν με ένα σημαντικό και γνωστό σε όλους μας θέμα, την εφηβεία.

Διαβάστε περισσότερα

02/06/15. Όταν αισθανθούμε ότι κάτι μας απειλεί ο οργανισμός μας ετοιμάζεται για το σύνδρομο Fight or Flight, δηλαδή παλεύω ή φεύγω.

02/06/15. Όταν αισθανθούμε ότι κάτι μας απειλεί ο οργανισμός μας ετοιμάζεται για το σύνδρομο Fight or Flight, δηλαδή παλεύω ή φεύγω. Αντιμετωπίζοντας το στρες για μια χαρούμενη και δημιουργική ζωή Το στρες μπορεί από εχθρός μας να γίνει σύμμαχος Ένα ποσοστό άγχους είναι αναγκαίο στη ζωή μας γιατί μας βοηθάει να ενεργοποιηθούμε και να

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΠΡΩΤΟΓΕΡΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΠΡΩΤΟΓΕΡΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ ΠΡΩΤΟΓΕΡΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ Σωµατόµορφες διαταραχές: οµάδα ψυχικών παθήσεων που παρουσιάζονται µε τη µορφή σωµατικών συµπτωµάτων, για τα οποία δεν µπορεί να δοθεί επαρκής παθοφυσιολογική ερµηνεία. Κοινή

Διαβάστε περισσότερα

«Η ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ»

«Η ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ» ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΉΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «Η ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ» ΡΑΓΚΑΒΑ ΕΥΓΕΝΙΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοπαθολογία Ενηλίκων

Ψυχοπαθολογία Ενηλίκων 1 Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Ψυχοπαθολογία Ενηλίκων Ενότητα 3 : Διαταραχές Διάθεσης Σιαφάκα Βασιλική 2 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα Λογοθεραπείας Ψυχοπαθολογία

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΥΠΝΟΣ αναζωογόνηση του οργανισμού επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητα επηρεάζει τη σωματική και διανοητική υγεία ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ τακτική,

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητας ή Υπερκινητική Διαταραχή

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητας ή Υπερκινητική Διαταραχή Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητας ή Υπερκινητική Διαταραχή Δρ. Αναστασία Κουμούλα Παιδοψυχίατρος Συντ. Διευθύντρια Τμ. Ψυχιατρικής Παιδιών & Εφήβων Διευθύντρια ψυχιατρικού Τομέα Σισμανόγλειο

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές συμπεριφοράς ανοϊκών

Διαταραχές συμπεριφοράς ανοϊκών Επιστημονικό Συμπόσιο ALCOVE Αθήνα 12 & 13 Οκτωβρίου 2012 Διαταραχές συμπεριφοράς ανοϊκών ασθενών που φροντίζονται στο σπίτι Ελένη Μαργιώτη Κλινική Νευροψυχολόγος Συντονίστρια Κέντρου Ημέρας Αμαρουσίου

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑ

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣ/ΚΗ ΙΙ ΥΠ. ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ : ΚΥΠΑΡΙΣΗ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΕΥΡΙΚΗ ΑΝΟΡΕΞΙΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΜΑΥΡΙΔΟΥ ΠΑΡΘΕΝΑ ΛΑΡΙΣΑ 2010 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Απαρτιωμένη Διδασκαλία

Απαρτιωμένη Διδασκαλία Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ψυχιατρική συνέντευξη αποτελεί θεμελιώδη διαδικασία στην άσκηση της Ψυχιατρικής. Κατά τη διάρκειά της οικοδομείται η θεραπευτική σχέση ιατρού-ασθενούς, η οποία οδηγεί

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΚΑΥΚΙΑ ΘΕΟΔΩΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ 1 ο Μάθημα Προγραμματισμένα μαθήματα 2/10, 9/10, 16/10, 23/10, 30/10, 6/11, 13/11, 20/11, 27/11, 4/12, 11/12,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας..

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. 3. ΙΣΤΟΡΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πρωτόγονη και αρχαία περίοδος. Ελληνική και Ρωμαϊκή περίοδος.. Μεσαίωνας.. 8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Α 1. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ Φύση και έννοια της αναπηρίας Η συνειδητοποίηση της αναπηρίας.. Η στάση της οικογένειας απέναντι στο παιδί με αναπηρία Στάσεις της

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα