Γνώσεις νέων ενηλίκων σχετικά µε τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόµενα Νοσήµατα (ΣΜΝ) και η χρήση του προφυλακτικού ως µέσου προστασίας από τα ΣΜΝ

Transcript

1 ιεπιστηµονική Φροντίδα Υγείας (2011) Τόµος 3, Τεύχος 4, Γνώσεις νέων ενηλίκων σχετικά µε τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόµενα Νοσήµατα (ΣΜΝ) και η χρήση του προφυλακτικού ως µέσου προστασίας από τα ΣΜΝ Υφαντή Ε. 1, Γκέτσιος Ι. 2, Βουτσέλη. 3, Ζαγκότση Μ. 4, Γραµµατικού Μ. 5, Χαραλαµποπούλου Ν Επισκέπτρια Υγείας MSc, Γ.Ν. Καρπενησίου, 2. Επισκέπτης Υγείας, Γ.Ν. Καρπενησίου, 3. Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, 1 ο ηµοτικό Σχολείο Καρπενησίου, 4. Νοσηλεύτρια ΠΕ, Γ.Ν. Καρπενησίου, 5. Επισκέπτρια Υγείας, Γ.Ν. Καρπενησίου, 6. ιευθύνουσα Γ.Ν. Καρπενησίου ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή : H πρόληψη των σεξουαλικώς µεταδιδοµένων νοσηµάτων αποτελεί βασική συνιστώσα της αγωγής σεξουαλικής υγείας. Σκοπός: Είναι η διερεύνηση των γνώσεων νέων υγιών ενηλίκων σχετικά µε ζητήµατα σεξουαλικής υγείας και πρόληψης των ΣΜΝ.. Υλικό και µέθοδος: Χρησιµοποιήθηκε ερωτηµατολόγιο µε κλειστού τύπου ερωτήσεις. Στην έρευνα συµµετείχαν 85 εθελοντές νέοι υγιείς ενήλικες ηλικίας ετών, που αθλούνταν σε ιδιωτικό γυµναστήριο επαρχιακής πόλης. Αποτελέσµατα: Η έρευνα έδειξε ότι πενήντα εννιά άτοµα ήταν γυναίκες (69,4%) και είκοσι έξη άτοµα (30,6%) άνδρες. Ποσοστό 55,2% δήλωσαν ότι βρίσκονταν σε µόνιµη σχέση ή ήταν παντρεµένοι. Ένας στους πέντε περίπου δε χρησιµοποιούσε καθόλου προφυλακτικό ή το χρησιµοποιούσε σε λιγότερες από τις µισές επαφές. Το 39% δε γνώριζε ότι η ηπατίτιδα B και C κατατάσσονται σε ΣΜΝ, ενώ 93% γνώριζε ότι το AIDS είναι ΣΜΝ. Οι άνδρες ανέφεραν συχνότερα σεξουαλική επαφή µε αγνώστους χωρίς προφυλακτικό, συχνή εναλλαγή ερωτικών συντρόφων και «σεξ της µιας νύχτας» µε αγνώστους. Η ηλικία βρέθηκε ότι σχετίζεται αρνητικά µε τη συχνότητα χρήσης του προφυλακτικού. Συµπέρασµα : Σηµαντικό ποσοστό νέων ενηλίκων δε χρησιµοποιεί προφυλακτικό κατά τη σεξουαλική επαφή, ενώ οι άνδρες ακολουθούν λιγότερο ασφαλείς σεξουαλικές συµπεριφορές σε σχέση µε τις γυναίκες. ιαπιστώνεται διάσταση µεταξύ των γνώσεων σχετικά µε τα ΣΜΝ και τις σεξουαλικές συµπεριφορές των νέων ενηλίκων. Το γεγονός αυτό εγείρει ερωτηµατικά για την επιτυχία των υπαρχόντων προγραµµάτων πρόληψης των ΣΜΝ. Λέξεις-Κλειδιά: Σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα, νέοι ενήλικες, γνώσεις Υπεύθ. Αλ/φίας: Υφαντή Ελένη Ναυπάκτου19A Παγκράτι ΤΚ Λαµία Τηλ κιν: ifanti_eleni@yahoo.gr 173

2 Interscientific Health Care (2011) Vol 3, Issue 4, Young adults knowledge regarding Sexually Transmitted Diseases (STDs) and condom use as a means of protection against STD Ifanti E. 1, Getsios I. 2, Voutseli D 3, Zagotsi M. 4, Grammatikou M. 5, Charalambopoulou N Health Visitor MSc, General Hospital of Karpenisi, 2. Helath Visitor, General Hospital of Karpenisi, 3. Teacher of Physical Education, 1 st Primary School of Karpenisi, 4. Nurse General Hospital of Karpenisi, 5. Health Visitor, General Hospital of Karpenisi, 6. Head Nurse, General Hospital of Karpenisi ABSTRACT Ιntroduction: Sexually Transmitted Diseases prevention is a substantial component of sexual health education Aim : It is to investigate young adults knowledge on sexual health issue and STD prevention. Material and method: Α questionnaire with closed type questions was used. 85 young volunteers adults attending a private gym center in a provincial town were enrolled in the study. Results: The research showed that fifty-nine persons were women (69.4%) and 26 persons were men (30.6%). 55.2% reported they were in a permanent relation or were married. One out of five reported no condom use or use it in less than half times.39% did not know that B and C hepatitis belong to STD, while 93% knew that AIDS is an STD. Men more frequently had sexual intercourse without condom, experience sexual partners changing and one night stands. Age was found negatively related to condom use frequency. Conclusion: a considerable percentage of young adults do not use condom during sexual intercourse, while men exhibit less safe sexual behavior in comparison with women. A discrepancy is noted between level of knowledge about STD and sexual behavior of young adults. This fact poses a question about success of the existing STD prevention programs. Keywords: sexually transmitted disease, knowledge, young adults ΕΙΣΑΓΩΓΗ H πρόληψη των σεξουαλικώς µεταδιδοµένων νοσηµάτων αποτελεί βασική συνιστώσα της αγωγής σεξουαλικής υγείας. Τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόµενα Νοσήµατα (ΣΜΝ)- (γνωστά και ως αφροδίσια νοσήµατα) απειλούν άµεσα τη σεξουαλική υγεία και σε πολλές περιπτώσεις ακόµα και την ίδια τη ζωή των ανθρώπων και µάλιστα στα πιο δηµιουργικά τους χρόνια. Παρά την εισαγωγή νέων θεραπευτικών µεθόδων και τις εκστρατείες ενηµέρωσης του κοινού διαπιστώνονται συχνά επιδηµιολογικές εξάρσεις ορισµένων ΣΜΝ (της σύφιλης κυρίως) σε κάποιες χώρες, ενώ νέα νοσήµατα προστίθενται στον κατάλογο των ΣΜΝ. 1,2 Ο όρος σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα αριθµεί πλέον αρκετές 174 λοιµώξεις που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς οι οποίοι δύναται να µεταδοθούν µεταδίδονται µε τη σεξουαλική επαφή και τις διάφορες σεξουαλικές πρακτικές. Το σύνδροµο της επίκτητης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας (ΑIDS) είναι σήµερα το πλέον επικίνδυνο ΣΜΝ, ενώ υπάρχουν και ΣΜΝ προκαλούµενα από άλλους ιούς (έρπης, κονδυλώµατα) που δεν επιδέχονται θεραπεία και µπορεί να αποδειχτούν ιδιαίτερα βασανιστικά για τους πάσχοντες. 1,2 Η αγωγή υγείας επιχειρεί να τροποποιήσει τις επικίνδυνες σεξουαλικές συµπεριφορές στοχεύοντας πρωτίστως στην ενηµέρωση του σεξουαλικά ενεργού πληθυσµού. Θεωρείται ότι η γνώση των παραγόντων Cor. Author: Ifanti Eleni Nafpaktou 19A Pagkrati Lamia Tel mob: ifanti_eleni@yahoo.gr

3 κινδύνου για ΣΜΝ και των συνεπειών της εµφάνισης της νόσου µπορούν να αυξήσουν την αντίληψη του κινδύνου (µεταβολή της στάσης) και µε αυτό τον τρόπο να λειτουργήσουν αποτρεπτικά για συµπεριφορές που εκθέτουν το άτοµο στον κίνδυνο µετάδοσης ενός ΣΜΝ, όπως είναι η µη χρήση προφυλακτικού σε ευκαιριακές σεξουαλικές σχέσεις (µεταβολή πρακτικής). 3 Ωστόσο, οι διάφορες παρεµβάσεις προς αυτήν την κατεύθυνση δεν απέδωσαν τα αναµενόµενα και επίγνωση του κινδύνου δε συνοδεύεται απαραίτητα και από αποφυγή της επικίνδυνης συµπεριφοράς. Έτσι, η συνεπής χρήση του προφυλακτικού, το οποίο και προτείνεται ως το κύριο µέσο πρόληψης των ΣΜΝ παραµένει χαµηλή σε απόλυτους αριθµούς. 4,5,6 Για παράδειγµα, στην Ισπανία πάνω από το µισό (56%) του σεξουαλικώς ενεργού πληθυσµού δεν είχε χρησιµοποιήσει προφυλακτικό «στην πιο πρόσφατη περιστασιακή ερωτική επαφή των τελευταίων 12 µηνών, 7 ενώ στη χώρα µας δηµοσκοπήσεις µε αντιπροσωπευτικά δείγµατα αθηναϊκού πληθυσµού έχουν δείξει ότι το 59,7% όσων είχαν περιστασιακές σχέσεις, εναλλάσσοντας ερωτικούς συντρόφους, κατά το τελευταίο δωδεκάµηνο δεν είχαν χρησιµοποιήσει συστηµατικά προφυλακτικό. 8 Έρευνες µεταξύ φοιτητών έδειξαν ότι περισσότεροι από τους µισούς φοιτητές δε χρησιµοποιούν προφυλακτικό, ανεξάρτητα αν πρόκειται για περιστασιακές ή µόνιµες σεξουαλικές σχέσεις. 8,9 Οι περιστασιακές σχέσεις και η εναλλαγή σεξουαλικών συντρόφων είναι παγκοσµίως συχνότερη στους άνδρες, ενώ συχνά ο κίνδυνος µετάδοσης ΣΜΝ συνδέεται µόνο µε σεξουαλικές πρακτικές αυξηµένου κινδύνου, µε αποτέλεσµα η κολπική επαφή να θεωρείται ασφαλής και από τα δύο φύλα. 10 Παράλληλα, έχει διαπιστωθεί ότι οι γνώσεις των νέων σχετικά µε τα ΣΜΝ είναι µάλλον αποσπασµατικές και δείχνουν µια επιδερµική προσέγγιση του θέµατος τόσο από πλευράς των νέων, όσο και από πλευρά µερίδας των επαγγελµατιών υγείας. 9,11 Σκοπός αυτής της µελέτης είναι να διερευνηθούν οι γνώσεις νέων υγιών ενηλίκων ανδρών και γυναικών σχετικά µε ζητήµατα σεξουαλικής υγείας και πρόληψης των ΣΜΝ. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΣ Εργαλείο της έρευνας αποτέλεσε ένα ερωτηµατολόγιο µε κλειστού τύπου ερωτήσεις που περιελάµβανε δύο µέρη. Το πρώτο µέρος αναφερόταν στα δηµογραφικά χαρακτηριστικά των συµµετεχόντων και το δεύτερο στα σεξουαλικά µεταδιδόµενα νοσήµατα. Στο δεύτερο µέρος 9 υποερωτήσεις συγκρότησαν την κλίµακα ασφαλούς σεξουαλικής συµπεριφοράς, όπου µεγαλύτερη βαθµολογία σήµαινε και ασφαλέστερη συµπεριφορά. Το ερωτηµατολόγιο βασίστηκε σε ερωτηµατολόγια κέντρων σεξουαλικής υγείας από τον Ελλαδικό χώρο αλλά και διεθνώς. 12,13 Στην έρευνα συµµετείχαν 85 νέοι υγιείς ενήλικες ηλικίας ετών πελάτες ενός ιδιωτικού γυµναστηρίου επαρχιακής πόλης. Προϋποθέσεις συµµετοχής τους στην έρευνα ήταν να είναι υγιείς, αρτιµελείς, η ηλικία τους να κυµαίνεται µεταξύ 18 και 45 ετών και να µην είναι χρήστες ουσιών. Η συµµετοχή ήταν εθελοντική µετά από προηγούµενη ενηµέρωση των συµµετεχόντων για το σκοπό της έρευνας και την ανώνυµη συµπλήρωση του σχετικού ερωτηµατολογίου. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Εφαρµόστηκε περιγραφική και επαγωγική στατιστική. ηµιουργήθηκαν µεγαλύτερες υποοµάδες µε βάση τα δηµογραφικά στοιχεία, ώστε να υπάρχει ικανός αριθµός ατόµων σε κάθε κατηγορία απαντήσεων και να διευκολυνθεί η στατιστική σύγκριση. Οι ηλικιακές οµάδες διαχωρίστηκαν µε βάση τη διάµεση τιµή σε οµάδα µικρότερη ή ίση των 26 ετών και οµάδα > 26 ετών (47). Η κανονικότητα των κατανοµών ελέγχθηκε µε τη δοκιµασία Shapiro Wilk. Χρησιµοποιήθηκε η δοκιµασία χ 2 για ποιοτικές µεταβλητές και ο παραλλαγές της (διόρθωση συνεχείας του Υates, δοκιµασία λόγου πιθανοφάνειας (likelihood ratio), αναλόγως ενδείξεων. Για συνεχείς µεταβλητές εφαρµόστηκε η στατιστική δοκιµασία t-test. Ο συντελεστής εσωτερικής αξιοπιστίας α Cronbach για την κλίµακα ασφαλούς σεξουαλικής συµπεριφοράς ήταν ίσο µε 0,93. Η στατιστική ανάλυση των αποτελεσµάτων έγινε µε το στατιστικό πακέτο SPSS ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Εξ αυτών, πενήντα εννιά άτοµα ήταν γυναίκες (69,4%) και 26 άτοµα (30,6%) άνδρες. Ποσοστό 55,2% δήλωσαν ότι βρίσκονταν σε µόνιµη σχέση ή ήταν παντρεµένοι, ενώ 44,7% ανέφεραν ότι ήταν ελεύθεροι ή είχαν περιστασιακές σχέσεις (πίνακας 1).Λιγότερο από το ήµισυ των ατόµων του δείγµατος γνώριζε ότι απλός έρπητας, η γονόρροια και η τριχοµονάδωση ανήκουν στα ΣΜΝ, ενώ το 39% δε γνώριζε ότι η ηπατίτιδα B και C κατατάσσονται σε ΣΜΝ. Το ποσοστό είναι υψηλό για το AIDS (93%) (πίνακας 2). Ένας στους πέντε περίπου δε χρησιµοποιούσε καθόλου προφυλακτικό ή το χρησιµοποιούσε σε λιγότερες από τις µισές επαφές, ενώ πάντα ή σε περισσότερες από τις µισές επαφές χρησιµοποιούσε προφυλακτικό ποσοστό 67,5% (πίνακας 3). Οι άνδρες ανέφεραν στατιστικά σηµαντικά µεγαλύτερο αριθµό σεξουαλικών συντρόφων συγκριτικά µε τις γυναίκες (12±5 έναντι 3±1 αντίστοιχα, p<0,001). Υψηλότερο ποσοστό ατόµων ηλικίας µεγαλύτερης των 26 ετών (25/52) γνώριζαν ότι η ηπατίτιδα B και C ανήκουν στα ΣΜΝ, σε σχέση µε τα άτοµα ηλικίας µικρότερης των 26 2 ετών(26/33)( X c =5,11, p=0,024). Στην κλίµακα ασφαλούς συµπεριφοράς, µε ελάχιστο την τιµή 9 και µέγιστο το 45 η βαθµολογία ήταν 26,58±6,87. Υψηλότερο ποσοστό ανδρών και µε στατιστικά σηµαντική διαφορά συγκριτικά µε τις γυναίκες αναφέρει σεξουαλική επαφή µε αγνώστους χωρίς προφυλακτικό, συχνή εναλλαγή ερωτικών συντρόφων και «σεξ της µιας νύχτας» µε αγνώστους (πίνακας 4). Η ηλικία βρέθηκε ότι σχετίζεται αρνητικά µε τη συχνότητα χρήσης του προφυλακτικού σε ένα µοντέλο γραµµικής παλινδρόµησης προσαρµοσµένο ως προς τον αριθµό των σεξουαλικών συντρόφων, την ασφαλή σεξουαλική συµπεριφορά το φύλο και την οικογενειακή κατάσταση (πίνακας 5). ΣΥΖΗΤΗΣΗ Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της παρούσας έρευνας, οι νέοι ενήλικες διαθέτουν στο σύνολό τους αρκετές γνώσεις σχετικά µε τα ΣΜΝ και τις δυνατότητες πρόληψής τους. Ωστόσο, επιµέρους ερωτήσεις αποκαλύπτουν ότι σεβαστό ποσοστό νέων ανθρώπων έχει άγνοια κρίσιµων ζητηµάτων, όπως το 175

4 Πίνακας 1. ηµογραφικά χαρακτηριστικά του δείγµατος Ν % Φύλο Άνδρες 26 30,6 Γυναίκες 59 69,4 Σύνολο ,0 Οικογενειακή κατάσταση Ελεύθερος /η 28 32,9 Σε περιστασιακή σχέση 10 11,8 Σε µόνιµη σχέση 27 31,8 Παντρεµένος/η 20 23,5 Σύνολο ,0 Τόπος διαµονής Πρωτεύουσα 33 38,8 Επαρχία Σύνολο ,2 100,0 Πίνακας 2. Γνώση Σεξουαλικών Μεταδιδόµενων Νοσηµάτων Νόσοι Θεώρηση ως ΣΜΝ Ν % Τα χλαµύδια 60 70,6 HIV/ AIDS 79 92,9 Ο απλός έρπητας 37 43,5 Η γονόρροια 36 42,4 Η τριχοµονάδωση 25 29,4 Η ηπατίτιδα Β και C 52 61,2 Η σύφιλη 63 74,1 Τα κονδυλώµατα 57 67,1 γεγονός ότι οι ηπατίτιδες B και C ή ο απλός έρπητας µεταδίδονται µε τη σεξουαλική επαφή. Σχεδόν όλοι γνώριζαν ότι το AIDS ανήκει στα ΣΜΝ, αλλά οι περισσότεροι αγνοούσαν ότι η γονόρροια είναι ΣΜΝ, γεγονός που πιθανόν αντικατοπτρίζει την επιδηµιολογική µεταβολή στη συχνότητα των ΣΜΝ στο τελευταίο τέταρτο του περασµένου αιώνα, µε την εµφάνιση νέων ΣΜΝ και την υποχώρηση της συχνότητας άλλων ΣΜΝ που κάποτε ήταν µάστιγα. Φαίνεται ότι η επίγνωση της επικινδυνότητας µιας σεξουαλικής συµπεριφοράς και των δυνατοτήτων πρόληψης ενός ΣΜΝ δε συνοδεύεται απαραίτητα και µε την υιοθέτηση ασφαλούς σεξουαλικής συµπεριφοράς, ιδιαίτερα στους άνδρες και στις µικρότερες ηλικίες. Οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι το προφυλακτικό παρέχει ικανοποιητική προστασία από τα ΣΜΝ, ωστόσο αρκετοί δεν το χρησιµοποιούν συστηµατικά. Η συχνότητα χρήσης του προφυλακτικού ελαττώνεται στις µεγαλύτερες ηλικίες, γεγονός που δε δείχνει να σχετίζεται µε την οικογενειακή κατάσταση, ενώ ασφαλέστερη σεξουαλική συµπεριφορά παρατηρείται επίσης στις µικρότερες ηλικίες. 14 Πρόσφατη µελέτη στις ΗΠΑ αναφέρει παρόµοια ευρήµατα µε τη χρήση του προφυλακτικού να είναι συχνότερη µεταξύ ατόµων εφηβικής και µετεφηβικής ηλικίας σε σχέση µε ενήλικες µεγαλύτερης ηλικίας, καθώς και µεταξύ των µαύρων και των ισπανόφωνων σε σχέση µε άτοµα άλλων εθνικοτήτων, ενώ µόνο 17 % των Αµερικανών φοιτητών χρησιµοποιεί συστηµατικά προφυλακτικό και πάνω από το 50% δεν έχει χρησιµοποιήσει ποτέ. 15, Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι οι γυναίκες που βρίσκονται σε µόνιµη σχέση ή είναι παντρεµένες έχουν 40% περισσότερες πιθανότητες να µη χρησιµοποιούν προφυλακτικό σε περίπτωση ευκαιριακής σχέσης συγκριτικά µε τις εργένισσες. 17 Το χαµηλό µορφωτικό επίπεδο και η µεγαλύτερη ηλικία έχουν συσχετιστεί µε µικρότερη χρήση του προφυλακτικού. Επειδή όµως µεγαλύτερη ηλικία και χαµηλό µορφωτικό επίπεδο συσχετίζονται συχνά στις ανεπτυγµένες χώρες, η περιορισµένη χρήση του προφυλακτικού έχει αποδοθεί και στον παράγοντα χαµηλό µορφωτικό επίπεδο. 17 Παρόλα αυτά, οι µεγαλύτερης ηλικίας νέοι ενήλικες στην παρούσα µελέτη γνώριζαν καλύτερα και µε στατιστικά σηµαντική διαφορά από τους µικρότερης ηλικίας ενήλικες ότι οι ηπατίτιδες Β και C µεταδίδονται και µε τη σεξουαλική οδό. Επισηµαίνεται ότι οι άνδρες ανέφεραν ότι ακολουθούσαν περισσότερο ριψοκίνδυνες σεξουαλικές συµπεριφορές από τις γυναίκες στην παρούσα µελέτη, παρά την πιθανότητα µετάδοσης ΣΜΝ. Οι άνδρες εξακολουθούν να συνευρίσκονται σεξουαλικά µε αγνώστους, χωρίς προφυλακτικό και να έχουν συχνή εναλλαγή σεξουαλικών συντρόφων. Παρόλο που τα περισσότερα ζητήµατα που σχετίζονται µε τα ΣΜΝ δύσκολα θα χαρακτηρίζονταν σήµερα ως «ταµπού» στις συζητήσεις µεταξύ των σεξουαλικών συντρόφων, η επίπτωση στη σεξουαλική συµπεριφορά είναι µικρή, καθώς αυτή δε διαφοροποιείται σηµαντικά σε σχέση µε το παρελθόν, ειδικά στους άνδρες. Πολλοί νέοι άνδρες υποτιµούν

5 Πίνακας 3. Χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή Συχνότητα Ν % Πάντα 39 48,75 Σε περισσότερες από τις µισές επαφές 15 18,75 Περίπου στις µισές επαφές 11 13,75 Σε λιγότερες από τις µισές επαφές 8 10 Ποτέ 7 8,75 Πίνακας 4. ιαφορές σε σεξουαλικές συµπεριφορές υψηλού κινδύνου για µετάδοση ΣΜΝ µεταξύ ανδρών και γυναικών Ερώτηση Σεξουαλική επαφή µε αγνώστους χωρίς προφυλακτικό, χ 2 =8,266, Ποτέ δεν το Συνεχίζω να το Φύλο Σταµάτησα Σύνολο έκανα κάνω Άνδρες Γυναίκες p=0,016 Συχνή εναλλαγή ερωτικών συντρόφων χ 2 =8,266, p<0,001 Άνδρες Γυναίκες Το «σεξ» της µιας νύχτας µε αγνώστους χ 2 =35,682,p<0,001 Άνδρες Γυναίκες τον κίνδυνο για ΣΜΝ ακολουθώντας συµπεριφορές υψηλού κινδύνου. Πολλά προγράµµατα ενθαρρύνουν την αποχή και την καθυστέρηση έναρξης των επαφών και τη χρήση προφυλακτικού, επιτυχία δε φαίνεται να υπάρχει µόνο ως προς το σκέλος της αναβολής της έναρξης των σεξουαλικών επαφών σε µικρή ηλικία, ενώ φαίνεται να ενισχύεται και η χρήση του προφυλακτικού, χωρίς ωστόσο να διαφοροποιούνται αισθητά οι σεξουαλικές πρακτικές. 6,10,16 Παρά τις διαφοροποιήσεις στις σεξουαλικές συµπεριφορές και πρακτικές στις διάφορες χώρες διαπιστώνονται ορισµένες γενικές τάσεις που αφορούν τους νέους ενήλικες. 18 Παρατηρείται λοιπόν συχνά το φαινόµενο σεξουαλικά ενεργοί νέοι άνθρωποι να γνωρίζουν πολλά για την πρόληψη των σεξουαλικώς µεταδιδοµένων νοσηµάτων, αλλά να ακολουθούν σεξουαλικές συµπεριφορές υψηλού κινδύνου. Η διάσταση αυτή µεταξύ πεποιθήσεων και πρακτικής εφαρµογής συναντάται σε αναπτυσσόµενες και ανεπτυγµένες χώρες. Σε κοινωνίες όπου η πρόσβαση στην πληροφόρηση για τις σεξουαλικές συµπεριφορές υψηλού κινδύνου είναι απρόσκοπτη, λίγες επιδηµιολογικές µελέτες έχουν διερευνήσει το κατά πόσο η επίγνωση του κινδύνου µεταφράζεται και σε αποφυγή της αντίστοιχης επικίνδυνης συµπεριφοράς. Έχει διαπιστωθεί διάσταση γνώσεων και πρακτικής, γεγονός που εν µέρει έχει αποδοθεί στο διαφορετικό τρόπο µε τον οποίο αντιλαµβάνονται οι αποδέκτες της αγωγής υγείας την έννοια του κινδύνου και τις προτεραιότητες που θέτουν για τους εαυτούς τους. 17 Η αποτίµηση της σεξουαλικής ευχαρίστησης και των συνοδών κινδύνων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, µεταξύ των οποίων η προσωπικότητα του ατόµου το κοινωνικό και µορφωτικό του επίπεδο. Από την άλλη µεριά, τα προγράµµατα αγωγής υγείας οφείλουν να παρέχουν εµπεριστατωµένες και σαφείς πληροφορίες για το τι συνιστά κίνδυνο και ποιες πρακτικές προφύλαξης συστήνονται ώστε να επιτυγχάνεται σεξουαλική ικανοποίηση µε ασφαλή τρόπο. Το προφυλακτικό παραδοσιακά θεωρείται ως µέσο αντισύλληψης και η περιορισµένη του χρήση στις σκανδιναβικές χώρες έχει συνδεθεί µε την αύξηση στη 177

6 Πίνακας 5. Συχνότητα χρήσης προφυλακτικού και ηλικία Εξαρτηµένη µεταβλητή : συχνότητα χρήσης προφυλακτικού( 1=πάντα, 5 =ποτέ) R=0,443, p=0,007 B t p (σταθερά) -,389 -,372,711 Αριθµός σεξουαλικών συντρόφων -,011 -,495,622 Ασφαλής σεξουαλική συµπεριφορά,034 1,494,139 Ηλικία,076 3,651,000 Φύλο -,494-1,308,195 Οικογενειακή κατάσταση,158,508,613 χρήση της ορµονικής αντισύλληψης. 11 Επίσης η κολπική επαφή θεωρείται µικρής επικινδυνότητας, γεγονός που µπορεί να υποβαθµίζει τη σηµασία του προφυλακτικού ως µέσου προστασίας από τα ΣΜΝ. 17 Ως προς την αποτελεσµατικότητα των διαφόρων µεθόδων παρέµβασης, πράγµατι υπάρχει κάποια αποτελεσµατικότητα, όπως προκύπτει από τον περιορισµό της εναλλαγής των σεξουαλικών συντρόφων και τη χρήση αντισυλληπτικών µεθόδων, ωστόσο η χρήση αλκοόλ και ουσιών πριν από τη σεξουαλική επαφή και η συχνότητα του στοµατικού έρωτα γνωρίζουν άνθηση. Τα ποσοστά επικίνδυνων σεξουαλικών συµπεριφορών είναι µεγαλύτερα στις αναπτυσσόµενες χώρες. 19 Σε όλο τον κόσµο αναµένεται οι άνδρες να έχουν µια έντονη ετεροφυλική σεξουαλική δραστηριότητα, ενώ η σεξουαλική συµπεριφορά των γυναικών αναµένεται περισσότερο συντηρητική, γεγονός που καθορίζει σε πολλές περιπτώσεις την επικοινωνία των δύο φύλων σε σεξουαλικά ζητήµατα και την επικρότηση ή απόρριψη σεξουαλικών συµπεριφορών. Η αποδοκιµασία από µέρους των γονέων και η διαβίωση µε την οικογένεια έχουν συνδυαστεί µε συντηρητικότερη σεξουαλική συµπεριφορά. 20 Η µονογαµία είναι ο κυρίαρχος τύπος σεξουαλικής συµπεριφοράς και η εναλλαγή ερωτικών συντρόφων συναντάται περισσότερο στις ανεπτυγµένες χώρες και στους άνδρες. Οι περισσότεροι είναι παντρεµένοι ή σε µόνιµη σχέση και οι παντρεµένοι έχουν εντονότερη σεξουαλική δραστηριότητα. H σεξουαλική δραστηριότητα σε νεαρούς εργένηδες τείνει να είναι περιστασιακή και είναι συχνότερη στις βιοµηχανοποιηµένες κοινωνίες. 21 Στην παρούσα µελέτη δε ζητήθηκαν στοιχεία για το µορφωτικό επίπεδο των συµµετεχόντων, πληροφορία που θα µπορούσε να έχει βοηθήσει στην αρτιότερη ερµηνεία των δεδοµένων. Επίσης, δεν καταγράφηκε η συχνότητα του αγοραίου έρωτα, όποτε δεν µπορεί να αποκλειστεί το γεγονός ερωτήσεις που αφορούσαν στην εναλλαγή και τον αριθµό συντρόφων στους έχοντες περιστασιακές σχέσεις, να περιέκλειαν και ανάλογες περιπτώσεις. Το δείγµα της µελέτης αποτελούσαν πελάτες ιδιωτικού γυµναστηρίου επαρχιακής πόλης, ενώ δεν υπήρχαν στοιχεία σχετικά 178 µε τις σεξουαλικές προτιµήσεις και την ελευθεριότητα στις σεξουαλικές πρακτικές ή την προσωπικότητα των συµµετεχόντων, οπότε η γενίκευση των αποτελεσµάτων σε επίπεδο γενικού πληθυσµού πρέπει να αντιµετωπίζεται µε επιφυλακτικότητα. Συνοψίζοντας τα ευρήµατα της παρούσας µελέτης σηµαντικό ποσοστό νέων ενηλίκων δε χρησιµοποιεί προφυλακτικό κατά τη σεξουαλική επαφή και νέοι ενήλικες άνδρες φαίνεται πως ακολουθούν λιγότερο ασφαλείς σεξουαλικές πρακτικές σε σχέση µε τις γυναίκες. ιαπιστώνεται διάσταση µεταξύ γνώσεων σχετικά µε τα ΣΜΝ και τις σεξουαλικές συµπεριφορές των νέων ενηλίκων. Το γεγονός αυτό εγείρει ερωτηµατικά για την επιτυχία των υπαρχόντων προγραµµάτων πρόληψης των ΣΜΝ και συνηγορεί υπέρ του επανασχεδιασµού τους σε νέες βάσεις, µε ρεαλιστικούς στόχους και σαφή µηνύµατα προς τους νέους ανθρώπους, χωρίς απαραίτητα να αποκηρύσσονται κάποιες σεξουαλικές πρακτικές, αλλά να τονίζονται τα ζητήµατα που σχετίζονται µε την ασφαλή εφαρµογή τους, µακριά από προκαταλήψεις και σύµφωνα µε τα νεότερα επιστηµονικά δεδοµένα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Κατούλης Α, Κουµανιάκη Ε, Καλαποθάκη Β. Επιδηµιολογία Σεξουαλικώς Μεταδιδόµενων Νοσηµάτων, στο Αφροδισιολογία, εκδ. Μ. Παρισιάνου, Αθήνα, Στρατηγός Ι, Τζάλα Ε, Χασάπη Β. Επιδηµιολογική πορεία επιλεγµένων σεξουαλικώς µεταδιδοµένων νοσηµάτων στην Ελλάδα στη διάρκεια των 23 ετών( ). Ελληνική Επιθεώρηση ερµατολογίας-αφροδισιολογίας 2000, 11 : United Nations General Assembly Special Session [UNGASS] Stockholm: United Nations General Assembly Special Session on HIV/AIDS; UNGASS Country Progress Report 2010: Sweden. 4. Held JP, Cournoyer CR, Held CA, Chilgren RA. Sexual attitude reassessment. A training seminar for health professionals. Minn Med 1974, 57, Somers CL, Paulson SE. Students' perceptions of parent-adolescent closeness and communication about sexuality: relations with sexual knowledge, attitudes, and behaviors. J Adolesc. 2000, 23:

7 6. Sommers CL, Paulson SE. Relatious with sexual Knowledge, attitudes, and behaviours. J Adolesc 2000,23: Kirby DB, Laris BA, Rolleri LA. Sex and HIV education programs: their impact on sexual behaviors of young people throughout the world.j Adolesc Health. 2007, 40: WHO/UNAIDS. Epidemiological fact sheets on HIV/AIDS and sexually transmitted diseases. Geneva, Switzerland, Ηλιάδου Μ. Σεξουαλική συµπεριφορά και νέοι. Νοσηλευτική 2008, 47: Χατζηµιχαηλίδου Σ, Παναγοπούλου Ε, Νιάκας.Γνώσεις για τα σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2010, 27: Lazarus JV, Moghaddassi M, Godeau E, Ross J, Vignes C, et al. A multilevel analysis of condom use among adolescents in the European Union. Public health. 2009;123: Lazarus JV, Moghaddassi M, Godeau E, Ross J, Vignes C, et al. A multilevel analysis of condom use among adolescents in the European Union. Public health. 2009,123: Οργανισµός Νεολαίας Κύπρου. Ινστιτούτο Αναπαραγωγικής Ιατρικής Κύπρου. Έρευνα για την υγεία στις διαφυλικές σχέσεις και τη σεξουαλικότητα. Λευκωσία, Νοέµβριος Βαλάρη Χρύσα. ιερεύνηση των στάσεων και των απόψεων φοιτητών νοσηλευτικής και επαγγελµατιών νοσηλευτών πάνω σε θέµατα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας. Μεταπτυχιακή Εργασία. Λάρισα Reece M, Herbenick D, Schick V, Sanders SA, Dodge B, Fortenberry JD.Condom use rates in a national probability sample of males and females ages 14 to 94 in the United States. J Sex Med. 2010, 7 Suppl 5: Simkins LD.Update on AIDS and sexual behavior of college students: seven years later. Psychol Rep 1994, 74: UNAIDS/WHO (2002) AIDS epidemic update Shapiro J, Radecki S, Charchian A, Josephson V. Sexual behaviour and AIDS-related knowledge among community college students in Orange County, California. J Commun Health 1999;1: Leval A, Sundström K, Ploner A, Arnheim Dahlström L, Widmark C, Sparén P. Assessing Perceived Risk and STI Prevention Behavior: A National Population-Based Study with Special Reference to HPV. PLoS One. 2011;6:e Gerressu M, Stephenson JM. Sexual behaviour in young people. Curr Opin Infect Dis. 2008,21: Ahern NR, Kiehl EM. Adolescent sexual health & practice--a review of the literature: implications for healthcare providers, educators, and policy makers. Fam Community Health. 2006,29: Buhi ER, Goodson P. Predictors of adolescent sexual behavior and intention: a theory-guided systematic review.j Adolesc Health. 2007, 40: Wellings K, Collumbien M, Slaymaker E, Singh S, Hodges Z, Patel D, Bajos N. Sexual behaviour in context: a global perspective.lancet. 2006, 368: