Περιεχόμενα. ΜΕΡΟΣ Ι Εισαγωγή στη φυσιολογία: το κύτταρο και η γενική φυσιολογία

Transcript

1 ΜΕΡΟΣ Ι Εισαγωγή στη φυσιολογία: το κύτταρο και η γενική φυσιολογία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Λειτουργική οργάνωση του ανθρωπίνου σώματος και η ρύθμιση του «εσωτερικού περιβάλλοντος» 3 Τα κύτταρα είναι έμβιες μονάδες του οργανισμού 3 Εξωκυττάριο υγρό «Το εσωτερικό περιβάλλον» 3 Ομοιοστασία - Διατήρηση ενός σχεδόν σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος 3 Ρυθμιστικά συστήματα του ανθρώπινου σώματος 6 Περίληψη Ο αυτοματισμός του οργανισμού 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Το κύτταρο και οι λειτουργίες του 11 Η οργάνωση του κυττάρου 11 Η φυσική δομή του κυττάρου 12 Σύγκριση του ζωικού κυττάρου με τις προκυτταρικές μορφές ζωής 17 Τα λειτουργικά συστήματα του κυττάρου 18 Κυτταρική κίνηση 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Γενετικός έλεγχος της πρωτεϊνοσύνθεσης, της κυτταρικής λειτουργίας και της αναπαραγωγής του κυττάρου 27 Τα γονίδια στον πυρήνα του κυττάρου ρυθμίζουν την πρωτεϊνοσύνθεση 27 Ο κώδικας DNA στον πυρήνα του κυττάρου μεταφέρεται σε κώδικα RNA στο κυτταρόπλασμα του κυττάρου Η διεργασία της μεταγραφής 29 Σύνθεση άλλων ουσιών μέσα στο κύτταρο 33 Έλεγχος της λειτουργίας των γονιδίων και της βιοχημικής δραστηριότητας στα κύτταρα 33 Το γενετικό σύστημα του DNA ελέγχει την αναπαραγωγή του κυττάρου 36 Διαφοροποίηση του κυττάρου 39 Aπόπτωση Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος 39 Καρκίνος 40 ΜΕΡΟΣ ΙI Η φυσιολογία της κυτταρικής μεμβράνης, των νεύρων και των μυών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Διακίνηση ιόντων και μορίων διά μέσου της κυτταρικής μεμβράνης 45 Η κυτταρική μεμβράνη αποτελείται από μια λιπιδική διπλοστιβάδα με μεταφορικές πρωτεΐνες 45 Διάχυση 45 «Ενεργητική μεταφορά» ουσιών διαμέσου των μεμβρανών 52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Δυναμικά μεμβράνης και δυναμικά ενέργειας 57 Αρχές φυσικής των δυναμικών μεμβράνης 57 Μέτρηση του δυναμικού της μεμβράνης 58 Δυναμικό ηρεμίας της μεμβράνης των νευρώνων 59 Δυναμικό ενέργειας του νευρώνα 60 Αγωγή του δυναμικού ενέργειας 64 Αποκατάσταση της κλίσης της συγκέντρωσης των ιόντων νατρίου και καλίου μετά την ολοκλήρωση του δυναμικού ενέργειας Η σημασία του ενεργειακού μεταβολισμού 64 Η εμφάνιση «κορύφωσης δράσης» (οροπεδίου) σε ορισμένα δυναμικά ενέργειας 65 Ρυθμικότητα ορισμένων διεγέρσιμων ιστών Επαναλαμβανόμενη εκφόρτιση 65 Ιδιαιτερότητες της μετάδοσης της ώσης στις νευρικές οδούς 66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Η συστολή του σκελετικού μυός 69 Δομή και λειτουργία του σκελετικού μυός 69 Ο γενικός μηχανισμός της μυϊκής συστολής 71 Ο μοριακός μηχανισμός της μυϊκής συστολής 71 Ενεργειακά χαρακτηριστικά της μυϊκής συστολής 75 Χαρακτηριστικά της συστολής ολόκληρου του μυός 76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Διέγερση του σκελετικού μυός: Νευρομυϊκή διαβίβαση και σύζευξη διέγερσης-συστολής 83 Μετάδοση ώσεων από τις νευρικές απολήξεις στις σκελετικές μυϊκές ίνες: Η νευρομυϊκή σύναψη 83 Δυναμικό ενέργειας μυϊκής ίνας 86 Σύζευξη διέγερσης-συστολής 87 xiii

2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Διέγερση και συστολή του λείου μυός 91 Συστολή των λείων μυών 91 Ρύθμιση της συστολής από τα ιόντα ασβεστίου 93 Νευρικός και ορμονικός έλεγχος της συστολής των λείων μυών 95 ΜΕΡΟΣ ΙII Η καρδιά ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Μυοκάρδιο. Η λειτουργία της καρδιάς ως αντλία και η λειτουργία των καρδιακών βαλβίδων 101 Φυσιολογία του μυοκαρδίου 101 Ο καρδιακός παλμός/κύκλος 104 Η ρύθμιση της αντλητικής λειτουργίας της καρδιάς 109 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Ρυθμική διέγερση της καρδιάς 113 Το ειδικό σύστημα διέγερσης και αγωγής στην καρδιά 113 Ρύθμιση της διέγερσης και αγωγής της διέγερσης στην καρδιά 116 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Το φυσιολογικό ηλεκτροκαρδιογράφημα 119 Τα χαρακτηριστικά του φυσιολογικού ΗΚΓ 119 Ροή ηλεκτρικού ρεύματος γύρω από την καρδιά κατά τη διάρκεια του καρδιακού κύκλου 121 Ηλεκτροκαρδιογραφικές απαγωγές 122 Μέθοδοι καταγραφής ΗΚΓ 124 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Η ηλεκτροκαρδιογραφική ερμηνεία των διαταραχών του μυοκαρδίου και της στεφανιαίας κυκλοφορίας: Η ανυσματική ανάλυση του ΗΚΓ 125 Αρχές της ανυσματικής ανάλυσης του ΗΚΓ 125 Ανυσματική ανάλυση του φυσιολογικού ΗΚΓ 127 Μέσος ηλεκτρικός άξονας του κοιλιακού QRS Η σημασία του 130 Καταστάσεις που προκαλούν ανώμαλες ηλεκτρικές τάσεις στο σύμπλεγμα QRS 132 Παρατεταμένες και παράδοξες μορφές του συμπλέγματος QRS 133 Ρεύμα βλάβης 133 Διαταραχές του κύματος Τ 136 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 Οι καρδιακές αρρυθμίες και η ηλεκτροκαρδιογραφική τους ερμηνεία 139 Ο παθολογικός φλεβοκομβικός ρυθμός 139 Παθολογικοί ρυθμοί που οφείλονται σε αποκλεισμό της αγωγής της διέγερσης στις οδούς του ερεθισματαγωγού συστήματος της καρδιάς 140 Πρώιμες συστολές 142 Παροξυσμική ταχυκαρδία 144 Κοιλιακή μαρμαρυγή 144 Κολπική μαρμαρυγή 147 Πτερυγισμός των κόλπων 148 Καρδιακή ανακοπή 148 ΜΕΡΟΣ ΙV Η κυκλοφορία του αίματος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 Επισκόπηση του κυκλοφορικού συστήματος. Στοιχεία ιατρικής φυσικής για την πίεση, τη ροή και την αντίσταση 153 Φυσικά χαρακτηριστικά της κυκλοφορίας 153 Βασική θεωρία της λειτουργίας του κυκλοφορικού συστήματος 154 Σχέσεις μεταξύ πίεσης, ροής και αντίστασης 155 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Η διατασιμότητα των αγγείων και οι λειτουργίες του αρτηριακού και του φλεβικού συστήματος 163 Διατασιμότητα των αγγείων 163 Αρτηριακός σφυγμός 164 Οι φλέβες και οι λειτουργίες τους 167 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16 Μικροκυκλοφορία και λεμφικό σύστημα: H ανταλλαγή υγρών στα τριχοειδή, το μεσοκυττάριο υγρό και η ροή της λέμφου 173 Η δομή της μικροκυκλοφορίας και του τριχοειδικού συστήματος 173 Η ροή του αίματος στα τριχοειδή Αγγειοκινητικότητα 174 Η ανταλλαγή των θρεπτικών ουσιών, του νερού και άλλων ουσιών μεταξύ του αίματος και του μεσοκυττάριου υγρού 175 Μεσοκυττάριος χώρος και μεσοκυττάριο υγρό 176 Η διήθηση υγρού κατά μήκος των τριχοειδών καθορίζεται από την υδροστατική και την κολλοειδοσμωτική πίεση, καθώς και από τον συντελεστή της τριχοειδικής διήθησης 176 Λεμφικό σύστημα 180 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17 Τοπική και χυμική ρύθμιση της αιμάτωσης από τους ιστούς 185 Τοπική ρύθμιση της αιμάτωσης ανάλογα με τις ανάγκες των ιστών 185 Μηχανισμοί ρύθμισης της αιμάτωσης 185 Χυμική ρύθμιση της κυκλοφορίας 193 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18 Η νευρογενής ρύθμιση της κυκλοφορίας και η ταχεία ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης 195 Νευρογενής ρύθμιση της κυκλοφορίας 195 Ειδικά χαρακτηριστικά της νευρικής ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης 203 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19 Ο ρόλος των νεφρών στη μακροπρόθεσμη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και στην υπέρταση: Ολοκληρωμένο σύστημα ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης 205 Σύστημα υγρών νεφρών σώματος για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης 205 Σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης: Ο ρόλος του στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και στην υπέρταση 211 Περίληψη του ολοκληρωμένου, πολλαπλού συστήματος ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης 218

3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20 Καρδιακή παροχή, φλεβική επάνοδος και η ρύθμισή τους 221 Φυσιολογικές τιμές της καρδιακής παροχής κατά την ηρεμία και τη μυϊκή δραστηριότητα 221 Ρύθμιση της καρδιακής παροχής με τη φλεβική επάνοδο Ρόλος του μηχανισμού Frank-Starling της καρδιάς 221 Μέθοδοι μέτρησης της καρδιακής παροχής 231 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21 Μυϊκή αιμάτωση και καρδιακή παροχή κατά τη σωματική άσκηση Στεφανιαία κυκλοφορία και ισχαιμική νόσος της καρδιάς 233 Η αιμάτωση των σκελετικών μυών και η ρύθμισή της κατά τη σωματική άσκηση 233 Στεφανιαία κυκλοφορία 235 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 22 Καρδιακή ανεπάρκεια 243 Δυναμική της κυκλοφορίας στην καρδιακή ανεπάρκεια 243 Μονόπλευρη αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια 246 Ανεπάρκεια χαμηλής καρδιακής παροχής Καρδιογενής καταπληξία 246 Οίδημα σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια 247 Καρδιακή εφεδρεία 248 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 23 Καρδιακές βαλβίδες και καρδιακοί ήχοι δυναμική της βαλβιδικής και της συγγενούς καρδιακής διαταραχής 253 Καρδιακοί ήχοι 253 Παθολογική δυναμική της κυκλοφορίας σε βαλβιδική καρδιακή νόσο 256 Παθολογική δυναμική της κυκλοφορίας σε συγγενείς καρδιοπάθειες 257 Εφαρμογή εξωσωματικής κυκλοφορίας κατά τις καρδιακές επεμβάσεις 259 Υπερτροφία της καρδιάς σε βαλβιδικές και συγγενείς καρδιοπάθειες 259 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 24 Κυκλοφορική καταπληξία και η φυσιολογία της θεραπείας της 261 Φυσιολογικά αίτια καταπληξίας 261 Καταπληξία οφειλόμενη σε υπογκαιμία Αιμορραγική καταπληξία 262 Νευρογενής καταπληξία Αυξημένη ενδαγγειακή χωρητικότητα 267 Αναφυλακτική καταπληξία και ισταμινική καταπληξία 267 Σηπτική καταπληξία 267 Φυσιολογία της θεραπευτικής αγωγής της καταπληξίας 268 Αναστολή της κυκλοφορίας 269 ΜΕΡΟΣ V Νεφροί και σωματικά υγρά ΚΕΦΑΛΑΙΟ 25 Διαμερίσματα των σωματικών υγρών: Εξωκυττάρια και ενδοκυττάρια υγρά Οίδημα 273 Η πρόσληψη και η αποβολή των υγρών βρίσκονται σε ισορροπία υπό συνθήκες σταθερής κατάστασης 273 Διαμερίσματα σωματικών υγρών 274 Συστατικά του εξωκυττάριου και του ενδοκυττάριου υγρού 275 Μέτρηση του όγκου των υγρών στα διάφορα διαμερίσματα Η μέθοδος αραίωσης δείκτη 276 Καθορισμός όγκου συγκεκριμένων διαμερισμάτων των σωματικών υγρών 276 Ρύθμιση ανταλλαγής υγρού και ωσμωτικές ισορροπίες μεταξύ ενδοκυττάριου και εξωκυττάριου υγρού 277 Όγκοι και ωσμωτικότητες εξωκυττάριου και ενδοκυττάριου υγρού σε παθολογικές καταστάσεις 279 Διαλύματα γλυκόζης και άλλων ουσιών που χορηγούνται για θρεπτικούς λόγους 280 Κλινικές διαταραχές ρύθμισης του όγκου των υγρών: Υπονατριαιμία και υπερνατριαιμία 281 Οίδημα: Περίσσεια υγρού στους ιστούς 282 Υγρά σε «δυνητικούς χώρους» του σώματος 286 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 26 Το ουροποιητικό σύστημα: Λειτουργική ανατομία και παραγωγή των ούρων από τους νεφρούς 287 Πολλαπλές ομοιοστατικές λειτουργίες των νεφρών 287 Φυσιολογική ανατομία των νεφρών 288 Ούρηση 291 Η παραγωγή των ούρων πραγματοποιείται με σπειραματική διήθηση, σωληναριακή επαναρρόφηση και με σωληναριακή απέκκριση από τα ουροφόρα σωληνάρια 294 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 27 Σπειραματική διήθηση, νεφρική αιμάτωση και η ρύθμισή τους 297 Σπειραματική διήθηση Το πρώτο στάδιο παραγωγής ούρων 297 Παράγοντες που καθορίζουν τον ρυθμό της σπειραματικής διήθησης 298 Νεφρική αιμάτωση 301 Φυσιολογική ρύθμιση της σπειραματικής διήθησης και της νεφρικής αιμάτωσης 302 Αυτορρύθμιση της GFR και της νεφρικής αιμάτωσης 304 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 28 Σωληναριακή επαναρρόφηση και έκκριση 309 Η σωληναριαή επαναρρόφηση είναι εκλεκτική και ποσοτικά πολύ μεγάλη 309 Η σωληναριακή επαναρρόφηση περιλαμβάνει παθητικούς και ενεργητικούς μηχανισμούς 309 Επαναρρόφηση και έκκριση στα διάφορα τμήματα του νεφρώνα 314 Ρύθμιση της σωληναριακής επαναρρόφησης 320 Χρησιμοποίηση μεθόδων κάθαρσης του πλάσματος για εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας 325 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 29 Συγκέντρωση και αραίωση ούρων Ρύθμιση και αραίωση της ωσμωτικότητας και της συγκέντρωσης νατρίου στο εξωκυττάριο υγρό 329 Ο νεφρός απεκκρίνει περίσσεια νερού με την παραγωγή αραιών ούρων 329 Ο νεφρός κατακρατεί νερό με απέκκριση συμπυκνωμένων ούρων 330

4 Ειδικά χαρακτηριστικά της αγκύλης Henle που προκαλούν παγίδευση διαλυμένων ουσιών στη μυελώδη μοίρα των νεφρών 332 Ρύθμιση της ωσμωτικότητας και της συγκέντρωσης νατρίου του εξωκυττάριου υγρού 338 Σύστημα ανατροφοδότησης ωσμοϋποδοχέων ADH 338 Ρόλος της δίψας στη ρύθμιση της ωσμωτικότητας και της συγκέντρωσης νατρίου στο εξωκυττάριου υγρό 340 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 30 Νεφρική ρύθμιση του καλίου, του ασβεστίου, του φωσφόρου και του μαγνησίου. Ολοκλήρωση των νεφρικών μηχανισμών ρύθμισης του όγκου του αίματος και του εξωκυττάριου υγρού 345 Ρύθμιση της απέκκρισης καλίου και η συγκέντρωση καλίου στο εξωκυττάριο υγρό 345 Ρύθμιση της νεφρικής έκκρισης ασβεστίου και της συγκέντρωσης των ιόντων ασβεστίου στο εξωκυττάριο υγρό 351 Ρύθμιση της νεφρικής απέκκρισης μαγνησίου και της συγκέντρωσής του στο εξωκυττάριο υγρό 353 Ολοκλήρωση των νεφρικών μηχανισμών Ρύθμιση του εξωκυττάριου υγρού 353 Σημασία της πίεσης νατριούρησης και της διούρησης από πίεση στη διατήρηση της ισορροπίας νατρίου και υγρών στο σώμα 354 Κατανομή του εξωκυττάριου υγρού μεταξύ του διάμεσου χώρου και του αγγειακού συστήματος 356 Νευρικοί και ορμονικοί παράγοντες αυξάνουν την αποτελεσματικότητα της ανατροφοδοτικής ρύθμισης νεφρών-υγρών σώματος 356 Ρύθμιση της νεφρικής απέκκρισης από το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Τα αντανακλαστικά από τους αρτηριακούς τασεοϋποδοχείς και τους υποδοχείς χαμηλών πιέσεων 357 Ολοκληρωμένες αντιδράσεις στις μεταβολές της πρόσληψης νατρίου 359 Καταστάσεις που προκαλούν μεγάλη αύξηση του όγκου του αίματος και του εξωκυττάριου υγρού 359 Καταστάσεις που προκαλούν μεγάλη αύξηση του όγκου του εξωκυττάριου υγρού με φυσιολογικό όγκο αίματος 360 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 31 Ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας 363 Η συγκέντρωση των ιόντων υδρογόνου ρυθμίζεται με μεγάλη ακρίβεια 363 Οξέα και βάσεις Ορισμοί και σημασία 363 Άμυνα έναντι μεταβολών στη συγκέντρωση των ιόντων υδρογόνου: Ρυθμιστικά συστήματα, πνεύμονες και νεφροί 364 Η εξουδετέρωση των ιόντων υδρογόνου στα υγρά του σώματος 364 Το ρυθμιστικό σύστημα των διττανθρακικών 364 Ρυθμιστικό σύστημα φωσφορικών 366 Πρωτεΐνες: Σημαντικές ενδοκυττάριες ρυθμιστικές ουσίες 367 Ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας με την αναπνοή 367 Νεφρική ρύθμιση της οξεοβασικής ισορροπίας 369 Έκκριση ιόντων υδρογόνου και επαναρρόφηση διττανθρακικών ιόντων από τα νεφρικά σωληνάρια 369 Συνδυασμός περίσσειας ιόντων υδρογόνου με ρυθμιστικές ουσίες φωσφορικά και αμμωνία στο σωληνάριο Μηχανισμός παραγωγής «νέων» διττανθρακικών ιόντων 371 Ποσοτικός προσδιορισμός της νεφρικής οξεοβασικής απέκκρισης 373 Η νεφρική ανάταξη οξέωσης Αυξημένη απέκκριση ιόντων υδρογόνου και προσθήκη διττανθρακικών ιόντων στο εξωκυττάριο υγρό 374 Η νεφρική ανάταξη της αλκάλωσης Ελαττωμένη σωληναριακή έκκριση ιόντων υδρογόνου και αυξημένη απέκκριση διττανθρακικών ιόντων 375 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 32 Νεφροπάθειες και διουρητικά 381 Διουρητικά και μηχανισμός δράσης 381 Νεφρικές παθήσεις 384 Οξεία νεφρική βλάβη 384 Χρόνια νεφρική νόσος: Μη αναστρέψιμη ελάττωση του αριθμού των λειτουργικών νεφρώνων 385 ΜΕΡΟΣ VI Κύτταρα του αίματος, ανοσία και πήξη του αίματος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 33 Ερυθροκύτταρα, αναιμία και πολυκυτταραιμία 397 Eρυθροκύτταρα (Ερυθρά αιμοσφαίρια) 397 Αναιμίες 403 Πολυκυτταραιμία 404 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 34 Αντίσταση του σώματος στη λοίμωξη: I. Λευκοκύτταρα, κοκκιοκύτταρα, σύστημα μονοκυττάρων μακροφάγων και φλεγμονή 407 Λευκοκύτταρα (Λευκά αιμοσφαίρια) 407 Ουδετερόφιλα και μακροφάγα αμύνονται εναντίον λοιμώξεων 408 Κυτταρικό σύστημα μονοκυττάρων μακροφάγων (δικτυοενδοθηλιακό σύστημα) 410 Φλεγμονή: Ο ρόλος των ουδετερόφιλων και των μακροφάγων 411 Hωσινόφιλα 413 Bασεόφιλα 414 Λευκοπενία 414 Λευχαιμίες 414 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 35 Αντίσταση του σώματος στη λοίμωξη: ΙΙ. Ανοσία και αλλεργία 417 Επίκτητη (Προσαρμοστική) ανοσία 417 Αλλεργία και υπερευαισθησία 426 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 36 Ομάδες αίματος Μεταγγίσεις Μεταμοσχεύσεις ιστών και οργάνων 429 Η αντιγονικότητα προκαλεί ανοσολογικές αντιδράσεις του αίματος 429 Ομάδες αίματος του συστήματος Ο-Α-Β 429 Ομάδες αίματος Rh (Rhesus) 430 Μεταμόσχευση ιστών και οργάνων 432 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 37 Αιμόσταση και πήξη του αίματος 435 Οι διεργασίες της αιμόστασης 435 Μηχανισμός της πήξης του αίματος 436

5 Καταστάσεις που προκαλούν υπέρμετρη αιμορραγία στον άνθρωπο 441 Θρομβοεμβολικές καταστάσεις 442 Αντιπηκτικοί παράγοντες για κλινική χρήση 443 Δοκιμασίες πηκτικότητας του αίματος 443 ΜΕΡΟΣ VIΙ Αναπνοή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 38 Αερισμός των πνευμόνων 447 Μηχανική του αερισμού των πνευμόνων 447 Όγκοι και χωρητικότητες των πνευμόνων 450 Αερισμός των κυψελίδων 452 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 39 Πνευμονική κυκλοφορία, πνευμονικό οίδημα, πλευριτικό υγρό 457 Φυσιολογική ανατομία του κυκλοφορικού συστήματος των πνευμόνων 457 Πιέσεις της πνευμονικής κυκλοφορίας 457 Ο όγκος του αίματος που περιέχουν οι πνεύμονες 458 Η αιμάτωση των πνευμόνων και η κατανομή της 458 Η επίδραση των κλίσεων της πνευμονικής υδροστατικής πίεσης στην τοπική αιμάτωση των πνευμόνων 459 Η δυναμική των τριχοειδών των πνευμόνων 460 Πλευριτική συλλογή υγρού 462 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 40 Φυσικές αρχές της ανταλλαγής των αερίων. Η διάχυση του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα διά της αναπνευστικής μεμβράνης 465 Σύνθεση του κυψελιδικού αέρα και του ατμοσφαιρικού αέρα είναι διαφορετική 467 Η διάχυση αερίων διαμέσου της αναπνευστικής μεμβράνης 468 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 41 Η μεταφορά του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα και στα υγρά του σώματος 475 Η μεταφορά του οξυγόνου από τους πνεύμονες στους ιστούς του σώματος 475 Mεταφορά διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα 481 Αναπνευστικό πηλίκο ανταλλαγής 483 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 42 Ρύθμιση της αναπνοής 485 Αναπνευστικό κέντρο 485 Χημική ρύθμιση της αναπνοής 486 Το σύστημα των περιφερικών χημειοϋποδοχέων ως ρυθμιστής της αναπνευστικής δραστηριότητας Ο ρόλος του οξυγόνου στη ρύθμιση της αναπνοής 488 Η ρύθμιση της αναπνοής κατά τη μυϊκή δραστηριότητα 490 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 43 Aναπνευστική ανεπάρκεια Παθοφυσιολογία, διάγνωση, οξυγονοθεραπεία 495 Χρήσιμες μέθοδοι για τη μελέτη των αναπνευστικών παθήσεων 495 Παθοφυσιολογία χαρακτηριστικά ειδικών πνευμονικών παθήσεων 497 Υποξία και οξυγονοθεραπεία 500 Υπερκαπνία Περίσσεια διοξειδίου του άνθρακα στα υγρά του σώματος 501 Τεχνητή αναπνοή 501 ΜΕΡΟΣ VIIΙ Φυσιολογία της αεροπορίας, του διαστήματος και των καταδύσεων σε μεγάλο βάθος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 44 Φυσιολογία της αεροπορίας, του μεγάλου υψομέτρου και του διαστήματος 505 Επιδράσεις της χαμηλής πίεσης οξυγόνου στο σώμα 505 Επιδράσεις των δυνάμεων επιτάχυνσης στο σώμα κατά τις αεροπορικές και διαστημικές πτήσεις 509 «Τεχνητό κλίμα» σε αεροστεγές διαστημόπλοιο 510 Έλλειψη βαρύτητας στο διάστημα 511 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 45 Φυσιολογία των καταδύσεων σε μεγάλο βάθος και άλλων υπερβαρικών συνθηκών 513 Επίδραση της υψηλής μερικής πίεσης των αερίων στο σώμα 513 Κατάδυση με scuba (αυτόνομη υποβρύχια αναπνευστική συσκευή) 516 Ειδικά φυσιολογικά προβλήματα σε υποβρύχια 517 Θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο 517 ΜΕΡΟΣ ΙX Το νευρικό σύστημα: Α. Γενικές αρχές και φυσιολογία των αισθήσεων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 46 Οργάνωση του νευρικού συστήματος, βασικές λειτουργίες των συνάψεων και «νευροδιαβιβαστικές ουσίες» 521 Γενική δομή του νευρικού συστήματος 521 Τα κύρια επίπεδα λειτουργίας του κεντρικού νευρικού συστήματος 523 Σύγκριση του νευρικού συστήματος με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή 523 Συνάψεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα 524 Oρισμένα ειδικά χαρακτηριστικά συναπτικής διαβίβασης 534 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 47 Aισθητικοί υποδοχείς και νευρωνικά κυκλώματα για την επεξεργασία των πληροφοριών 537 Οι τύποι των αισθητικών υποδοχέων και τα αισθητικά ερεθίσματα που ανιχνεύουν 537 Μεταγωγή των αισθητικών ερεθισμάτων σε νευρικές ώσεις 537 Μετάδοση σημάτων διαφορετικής έντασης σε νευρικές οδούς Χωρική και χρονική άθροιση (άθροιση κατά διάστημα και άθροιση κατά χρόνο) 541 Μετάδοση και επεξεργασία νευρικών σημάτων σε συγκρότημα νευρώνων 542 Αστάθεια και σταθερότητα νευρωνικών κυκλωμάτων 546 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 48 Σωματικές αισθήσεις: I. Γενική οργάνωση, οι αισθήσεις της αφής και της θέσης των μελών του σώματος 549

6 Ταξινόμηση των σωματικών αισθήσεων 549 Ανίχνευση και μετάδοση των απτικών αισθήσεων 549 Οι αισθητικές οδοί για μετάδοση σημάτων σωματικών αισθήσεων προς το κεντρικό νευρικό σύστημα 550 Μετάδοση νευρικών ώσεων με το σύστημα οπισθίων δεσμών-έσω λημνίσκων 551 Μετάδοση αισθητικών σημάτων αδρής αφής με το σύστημα των προσθιοπλάγιων δεσμών 557 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 49 Σωματικές αισθήσεις: ΙΙ. Ο πόνος, η κεφαλαλγία και οι αισθήσεις θερμοκρασίας 561 Οι τύποι πόνου και τα χαρακτηριστικά τους Ταχύς πόνος και βραδύς πόνος 561 Υποδοχείς πόνου και η διέγερσή τους 561 Η διπλή αγωγή σημάτων πόνου προς το κεντρικό νευρικό σύστημα 562 Σύστημα καταστολής του πόνου («αναλγησία») στον εγκέφαλο και στον νωτιαίο μυελό 564 Αναφερόμενος πόνος 565 Ο σπλαγχνικός πόνος 566 Αισθήσεις θερμοκρασίας 569 ΜΕΡΟΣ X To νευρικό σύστημα: Β. Οι ειδικές αισθήσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 50 Ο οφθαλμός: I. Η οπτική της όρασης 575 Οι φυσικές αρχές της οπτικής 575 Το οπτικό σύστημα του οφθαλμού 578 Το σύστημα υγρών του οφθαλμού Το ενδοφθάλμιο υγρό 584 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 51 Ο οφθαλμός: ΙΙ. Η αισθητική λειτουργία του αμφιβληστροειδούς 587 Η ανατομία και η λειτουργία των διαφόρων δομικών στοιχείων του αμφιβληστροειδούς 587 Η φωτοχημεία της όρασης 589 Όραση των χρωμάτων 593 Η λειτουργία των νευρώνων του αμφιβληστροειδούς 594 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 52 Ο οφθαλμός: ΙΙΙ. Η νευροφυσιολογία της όρασης 601 Οι οπτικές οδοί 601 Οργάνωση και λειτουργία του οπτικού φλοιού 602 Η διέγερση των νευρώνων κατά την ανάλυση της οπτικής εικόνας 604 Οι κινήσεις των οφθαλμών και η ρύθμισή τους 605 Η ρύθμιση της προσαρμογής και της διαμέτρου της κόρης από το αυτόνομο νευρικό σύστημα 608 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 53 Η αίσθηση της ακοής 611 Το τύμπανο και το σύστημα των ακουστικών οσταρίων 611 Ο κοχλίας 612 Οι κεντρικοί μηχανισμοί για την ακοή 616 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 54 Οι χημικές αισθήσεις Η γεύση και η όσφρηση 621 Η αίσθηση της γεύσης 621 Η αίσθηση της όσφρησης 624 ΜΕΡΟΣ XI Το νευρικό σύστημα: Γ. Η νευροφυσιολογία της κίνησης και της ολοκλήρωσης της νευρικής λειτουργίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 55 Οι κινητικές λειτουργίες του νωτιαίου μυελού τα νωτιαία αντανακλαστικά 631 Οργάνωση του νωτιαίου μυελού για τις κινητικές λειτουργίες 631 Αισθητικοί υποδοχείς μυών Μυϊκές άτρακτοι και τενόντια σωμάτια Golgi Ο ρόλος τους στον έλεγχο των μυών 632 Το αντανακλαστικό κάμψης και τα αντανακλαστικά απόσυρσης 637 Το αντανακλαστικό της χιαστής έκτασης 638 Αλληλένδετη αναστολή και αλληλένδετη νεύρωση 638 Αντανακλαστικά στάσης και μετακίνησης του σώματος 639 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 56 Ο έλεγχος της κινητικής λειτουργίας από τον φλοιό και το στέλεχος του εγκεφάλου 643 Ο κινητικός φλοιός και η φλοιονωτιαία οδός 643 Έλεγχος της κινητικής λειτουργίας από το εγκεφαλικό στέλεχος 648 Οι αισθήσεις από την αίθουσα και η διατήρηση της ισορροπίας του σώματος 650 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 57 Η παρεγκεφαλίδα, τα βασικά γάγγλια και ο έλεγχος των κινήσεων 655 Η παρεγκεφαλίδα και οι κινητικές της λειτουργίες 655 Τα βασικά γάγγλια και οι κινητικές τους λειτουργίες 663 Ολοκλήρωση όλων των τμημάτων του συστήματος ελέγχου των κινήσεων 667 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 58 Ο εγκεφαλικός φλοιός, οι διανοητικές λειτουργίες του εγκεφάλου, η μάθηση και η μνήμη 669 Η φυσιολογική ανατομία του εγκεφαλικού φλοιού 669 Λειτουργίες ειδικών περιοχών του φλοιού 670 Η λειτουργία του εγκεφάλου κατά την επικοινωνία- Αίσθηση και παραγωγή λόγου 675 Οι λειτουργίες του μεσολοβίου και του προσθίου συνδέσμου για τη μεταφορά σκέψεων, μνημονικών εγγραμμάτων, δεξιοτεχνίας και άλλων πληροφοριών στο αντίθετο ημισφαίριο 676 Σκέψεις, συνείδηση και μνήμη 676 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 59 Οι μηχανισμοί συμπεριφοράς και κινήτρων του εγκεφάλου Το μεταιχμιακό σύστημα και ο υποθάλαμος 685 Ενεργοποιητικά συστήματα του εγκεφάλου 681 Το μεταιχμιακό σύστημα (ή δρεπανοειδές σύστημα) 684 Ο υποθάλαμος, μείζον κέντρο ελέγχου του μεταιχμιακού συστήματος 685 Ειδικές λειτουργίες των άλλων τμημάτων του μεταιχμιακού συστήματος 688 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 60 Kαταστάσεις εγκεφαλικής δραστηριότητας Ύπνος, εγκεφαλικά κύματα, επιληψία και ψυχώσεις 691

7 Ο ύπνος 691 Τα εγκεφαλικά κύματα 694 Επιληπτικοί σπασμοί και επιληψία 695 Ψυχωτική συμπεριφορά Ο ρόλος ειδικών νευροδιαβιβαστικών συστημάτων 698 Η νόσος Alzheimer Οι πλάκες από αμυλοειδές και η απώλεια διεργασίας της μνήμης 699 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 61 Το αυτόνομο νευρικό σύστημα και η μυελώδης μοίρα των επινεφριδίων 701 Γενική οργάνωση του αυτόνομου νευρικού συστήματος 701 Βασικά χαρακτηριστικά της λειτουργίας του συμπαθητικού και παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος 703 Αντανακλαστικά του αυτόνομου νευρικού συστήματος 709 Η διέγερση συγκεκριμένων οργάνων και η μαζική διέγερση, σε άλλες περιπτώσεις, από το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό σύστημα 709 Η φαρμακολογία του αυτόνομου νευρικού συστήματος 711 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 62 Η αιμάτωση και ο μεταβολισμός του εγκεφάλου και το εγκεφαλονωτιαίο υγρό 713 Αιμάτωση του εγκεφάλου 713 Το σύστημα του εγκεφαλονωτιαίου υγρού 716 Ο μεταβολισμός του εγκεφάλου 719 ΜΕΡΟΣ XII H φυσιολογία του γαστρεντερικού συστήματος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 63 Γενικές αρχές της λειτουργίας του γαστρεντερικού σωλήνα Κινητικότητα, νευρική ρύθμιση και αιμάτωση 723 Γενικές αρχές της κινητικότητας του γαστρεντερικού σωλήνα 723 Νευρικός έλεγχος της λειτουργίας του γαστρεντερικού σωλήνα Εντερικό νευρικό σύστημα 725 Ορμονικός έλεγχος της γαστρεντερικής κινητικότητας 727 Λειτουργικά είδη κίνησης του γαστρεντερικού σωλήνα 728 Αιμάτωση του γαστρεντερικού σωλήνα «Σπλαγχνική κυκλοφορία» 729 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 64 Προώθηση και ανάμειξη της τροφής στον γαστρεντερικό σωλήνα 733 Πρόσληψη της τροφής 733 Κινητικές λειτουργίες του στομάχου 735 Κινήσεις του λεπτού εντέρου 738 Κινήσεις του παχέος εντέρου 739 Άλλα αυτόνομα αντανακλαστικά που επηρεάζουν τη δραστηριότητα του παχέος εντέρου 741 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 65 Οι εκκριτικές λειτουργίες του γαστρεντερικού σωλήνα 743 Γενικές αρχές της έκκρισης στον γαστρεντερικό σωλήνα 743 Έκκριση σιέλου 745 Οισοφαγική έκκριση 746 Γαστρική έκκριση 746 Εκκριτική λειτουργία του παγκρέατος 750 Έκκριση της χολής από το ήπαρ 752 Εκκρίσεις από το λεπτό έντερο 755 Εκκρίσεις του παχέος εντέρου 756 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 66 Πέψη και απορρόφηση από τον γαστρεντερικό σωλήνα 757 Πέψη διαφόρων τροφών 757 Βασικές αρχές της απορρόφησης από τον γαστρεντερικό σωλήνα 760 Απορρόφηση από το λεπτό έντερο 761 Απορρόφηση από το παχύ έντερο: Σχηματισμός κοπράνων 764 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 67 Η φυσιολογία των διαταραχών του γαστρεντερικού συστήματος 767 Διαταραχές της κατάποσης και του οισοφάγου 767 Νόσοι του στομάχου 767 Διαταραχές του λεπτού εντέρου 769 Διαταραχές του παχέος εντέρου 770 Γενικές διαταραχές της γαστρεντερικής οδού 771 ΜΕΡΟΣ XIII Μεταβολισμός και θερμορρύθμιση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 68 Μεταβολισμός των υδατανθράκων και σύνθεση της τριφωσφορικής αδενοσίνης 775 Απόδοση ενέργειας από τις τροφές και η έννοια της «ελεύθερης ενέργειας» 775 Ρόλος της τριφωσφορικής αδενοσίνης στον μεταβολισμό 775 Κεντρικός ρόλος της γλυκόζης στον μεταβολισμό των υδατανθράκων 776 Μεταφορά της γλυκόζης μέσα από την κυτταρική μεμβράνη 776 Αποθήκευση γλυκογόνου στο ήπαρ και στους μύες 777 Απόδοση ενέργειας από το μόριο της γλυκόζης με τη γλυκολυτική οδό 778 Παραγωγή μεγάλου ποσό ATP με οξείδωση του υδρογόνου (Η διεργασία της οξειδωτικής φωσφορυλίωσης) 780 Περίληψη του σχηματισμού ΑΤΡ κατά τη διάσπαση της γλυκόζης 781 Αναερόβια απόδοσης ενέργειας «Αναερόβια γλυκόλυση» 781 Απόδοση ενέργειας από τη γλυκόζη με την οδό της φωσφορικής πεντόζης 782 Σχηματισμός υδατανθράκων από πρωτεΐνες και λίπη «Νεογλυκογένεση» 783 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 69 Mεταβολισμός των λιπιδίων 785 Βασική χημική δομή των τριγλυκεριδίων (ουδέτερα λίπη) 785 Μεταφορά των λιπιδίων στα υγρά του σώματος 785 Αποθέματα λίπους 787 Χρήση των τριγλυκεριδίων για απόδοση ενέργειας: παραγωγή τριφωσφορικής αδενοσίνης (ΑΤΡ) 787 Ρύθμιση της απόδοσης της ενέργειας από τα τριγλυκερίδια 790 Φωσφολιπίδια και χοληστερόλη 791 Αθηροσκλήρυνση 793 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 70 Μεταβολισμός των πρωτεϊνών 797 Μεταφορά και αποθήκευση των αμινοξέων 797

8 Λειτουργικοί ρόλοι των πρωτεϊνών του πλάσματος 799 Ορμονική ρύθμιση του μεταβολισμού των πρωτεϊνών 801 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 71 Το ήπαρ ως όργανο 803 Φυσιολογική ανατομία του ήπατος 803 Ηπατικό αγγειακό και λεμφικό σύστημα 803 Mεταβολικές λειτουργίες του ήπατος 805 Καθορισμός της χολερυθρίνης της χολής ως κλινικού διαγνωστικού μέσου 806 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 72 Διαιτητικές ισορροπίες, ρύθμιση της διατροφής, παχυσαρκία και ασιτία, βιταμίνες και ανόργανα στοιχεία 809 Η πρόσληψη και η έκλυση ενέργειας ισορροπούνται υπό συνθήκες σταθερής κατάστασης 809 Διαιτητικές ισορροπίες 809 Ρύθμιση της πρόσληψης τροφής και της αποθήκευσης ενέργειας 811 Παχυσαρκία 815 Λιμοκτονία, ανορεξία και καχεξία 817 Ασιτία 818 Βιταμίνες 818 Ο μεταβολισμός των ανόργανων στοιχείων 821 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 73 Eνεργειακός και μεταβολικός ρυθμός 825 Ρόλος της τριφωσφορικής αδενοσίνης ως «ενεργειακό νόμισμα» στον μεταβολισμό 825 Ρύθμιση της απελευθέρωσης ενέργειας στο κύτταρο 827 Μεταβολικός ρυθμός 828 Ενεργειακός μεταβολισμός Παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση της ενέργειας 829 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 74 Θερμορρύθμιση και πυρετός 833 Φυσιολογική θερμοκρασία σώματος 833 Η θερμοκρασία του σώματος ρυθμίζεται με την εξισορρόπηση της παραγωγής έναντι της απώλειας θερμότητας 833 Ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος Ρόλος του υποθαλάμου 837 Διαταραχές θερμορρύθμισης 841 ΜΕΡΟΣ XIV Ενδοκρινολογία και αναπαραγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 75 Εισαγωγή στην ενδοκρινολογία 847 Συντονισμός των λειτουργιών του σώματος με χημικούς αγγελιαφόρους 847 Χημική δομή και σύνθεση των ορμονών 847 Ορμονική έκκριση, μεταφορά και αποβολή από το αίμα 850 Μηχανισμός της ορμονικής δράσης 852 Μέτρηση της συγκέντρωσης των ορμονών στο αίμα 857 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 76 Ορμόνες της υπόφυσης και ο έλεγχός τους από τον υποθάλαμο 859 Η υπόφυση και η σχέση της με τον υποθάλαμο 859 Ρύθμιση των εκκρίσεων της υπόφυσης από τον υποθάλαμο 860 Φυσιολογικές λειτουργίες της αυξητικής ορμόνης 862 Οπίσθιος λοβός της υπόφυσης και η σχέση του με τον υποθάλαμο 867 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 77 Μεταβολικές ορμόνες του θυρεοειδούς αδένα 871 Παραγωγή και έκκριση των ορμονών του θυρεοειδούς αδένα 871 Φυσιολογική λειτουργία των θυρεοειδικών ορμονών 874 Ρύθμιση της έκκρισης των θυρεοειδικών ορμονών 877 Νόσοι του θυρεοειδούς 879 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 78 Ορμόνες των επινεφριδίων 883 Κορτικοστεροειδή: Αλατοκορτικοειδή, γλυκοκορτικοειδή και ανδρογόνα 883 Σύνθεση και έκκριση των επινεφριδιακών ορμονών 883 Λειτουργίες των αλατοκορτικοειδών Αλδοστερόνη 886 Λειτουργίες των γλυκοκορτικοειδών 889 Ανδρογόνα επινεφριδίων 895 Διαταραχές της επινεφριδιακής έκκρισης 895 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 79 Ινσουλίνη, γλυκαγόνη και σακχαρώδης διαβήτης 899 Φυσιολογική ανατομία του παγκρέατος 899 Η ινσουλίνη και οι μεταβολικές της επιδράσεις 899 Η γλυκαγόνη και οι λειτουργίες της 907 Η σωματοστατίνη αναστέλλει την έκκριση της γλυκαγόνης και της ινσουλίνης 908 Περίληψη της ρύθμισης της γλυκόζης του αίματος 909 Σακχαρώδης διαβήτης 909 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 80 Παραθορμόνη, καλσιτονίνη, ο μεταβολισμός του ασβεστίου και του φωσφόρου, η βιταμίνη D, τα οστά και τα δόντια 915 Σύνοψη της ρύθμισης του ασβεστίου και του φωσφόρου στο εξωκυττάριο υγρό και στο πλάσμα 915 Σχέση των οστών με το εξωκυττάριο ασβέστιο και τον φωσφόρο 917 Βιταμίνη D 920 Παραθορμόνη 922 Καλσιτονίνη 925 Περίληψη της ρύθμισης της συγκέντρωσης των ιόντων ασβεστίου 925 Παθοφυσιολογία των παραθυρεοειδών αδένων, βιταμίνη D, οστεοπάθειες 926 Φυσιολογία των δοντιών 928 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 81 Αναπαραγωγική και ορμονική λειτουργία του άρρενος (και η λειτουργία της επίφυσης) 931 Φυσιολογική ανατομία των γεννητικών οργάνων του άρρενος 939 Σπερματογένεση 931 Γενετήσια πράξη στον άνδρα 936 Τεστοστερόνη και άλλες γεννητικές ορμόνες του άρρενος 937

9 Διαταραχές της γενετήσιας λειτουργίας στον άνδρα 942 Στυτική δυσλειτουργία στον άντρα 943 Κωνάριο (επίφυση) Η επίδρασή του στη ρύθμιση της εποχικής γονιμότητας σε ορισμένα ζώα 943 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 82 Φυσιολογία του θήλεος πριν την εγκυμοσύνη και οι θηλυκές ορμόνες 945 Φυσιολογική ανατομία των γεννητικών οργάνων του θήλεος 945 Ωογένεση και ανάπτυξη των ωοθυλακίων στις ωοθήκες 945 Ορμονικό σύστημα στη γυναίκα 945 Μηνιαίος ωοθηκικός κύκλος και λειτουργία των γοναδοτροπινών 947 Λειτουργίες των ορμονών της ωοθήκης Οιστραδιόλη και προγεστερόνη 950 Ρύθμιση του μηνιαίου κύκλου στη γυναίκα Συνεργεία μεταξύ των ορμονών της ωοθήκης και του προσθίου λοβού της υπόφυσης 954 Διαταραχές των εκκρίσεων από τις ωοθήκες 957 Γενετήσια πράξη στη γυναίκα 957 Γονιμότητα στη γυναίκα 958 Ορμονική καταστολή της γονιμότητας «Το χάπι» 958 Παθολογικές καταστάσεις που προκαλούν στειρότητα στη γυναίκα 959 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 83 Κύηση και γαλουχία 961 Ωρίμαση και γονιμοποίηση του ωαρίου 961 Αρχική διατροφή του εντέρου 962 Ανατομία και λειτουργία του πλακούντα 963 Ορμονικοί παράγοντες στην κύηση 965 Ανταπόκριση του σώματος της μητέρας προς την κύηση 967 Τοκετός 969 Γαλουχία 971 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 84 Φυσιολογία του εμβρύου και του νεογνού 975 Αύξηση και λειτουργική ανάπτυξη του εμβρύου 975 Ανάπτυξη των οργανικών συστημάτων 975 Μεταβολισμός στο έμβρυο 976 Η προσαρμογή του νεογνού προς την εξωμήτρια ζωή 976 Ειδικά λειτουργικά προβλήματα στο νεογέννητο 979 Ειδικά προβλήματα των πρόωρων νεογνών 982 Αύξηση και ανάπτυξη του παιδιού 983 ΜΕΡΟΣ XV Η φυσιολογία της άθλησης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 85 Φυσιολογία της άθλησης 987 Η αθλήτρια και ο αθλητής 987 Οι μύες στην άθληση 987 Αναπνοή στην άθληση 992 Καρδιαγγειακό σύστημα κατά την άσκηση 993 Θερμοκρασία του σώματος κατά την άσκηση 995 Υγρά του σώματος και χλωριούχο νάτριο κατά την άσκηση 995 Φάρμακα και αθλητής 996 Η σωματική ευεξία παρατείνει τη ζωή 996 Ευρετήριο 999