Β ΚΥΚΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ. Ρατσισμός

Transcript

1 Β ΚΥΚΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ ΤΑΞΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜ/ΜΟ: ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2017 ΚΑΘ/ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΑ Ζ. ΒΑΘΜΟΣ: /100, /20 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Ρατσισμός Ο ρατσισμός δεν είναι ένας και ενιαίος. Υπάρχουν, όμως, ορισμένα χαρακτηριστικά κοινά σε όλους τους ρατσισμούς. Έτσι, κάθε ρατσισμός στηρίζεται σε αρνητικά στερεότυπα, δηλαδή σε προκαταλήψεις για τις άλλες, τις ξένες φυλές. Ο ρατσιστής γνωρίζει ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους πολιτισμούς και στις επιμέρους κοινωνικές ομάδες. Όμως, τις διαφορές αυτές τις απολυτοποιεί, τις θεωρεί αναλλοίωτες και αιώνιες, ενώ τη δική του φυλή τη θεωρεί ανώτερη από όλες τις άλλες. Επιπλέον, θεωρεί ότι τα χαρακτηριστικά μιας ορισμένης ομάδας είναι ομοιογενή για όλα τα μέλη της. Δεν αναγνωρίζει δηλαδή ότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα μέλη ακόμα και της δικής του ομάδας-φυλής. Πρόκειται βεβαίως για πίστη και όχι για γνώση. Είναι αλήθεια ότι στο πλαίσιο των ομάδων οι πάντες σχηματίζουν θετικά στερεότυπα για τους δικούς τους (την έσω ομάδα) και προκαταλήψεις για τους τρίτους (την έξω ομάδα). Προκαταλήψεις διαμορφώνουμε όλοι από τα πρώτα στάδια της ανατροφής μας, εφόσον δεν μπορούμε να σχηματίσουμε ταυτότητα χωρίς τη διάκριση «εμείς - αυτοί». Αυτό συνέβαινε ανέκαθεν. Εκείνο όμως που δεν είναι αναπόφευκτο είναι η εμμονή και η καθήλωση κάποιου στις κληρονομημένες από το κοινωνικό του περιβάλλον προκαταλήψεις. Επομένως, ρατσιστής είναι εκείνος που δε δέχεται ποτέ να υποβάλει σε κριτική συζήτηση τις προκαταλήψεις του. Ο ρατσιστής δεν είναι απλώς δύσπιστος στο ένα ή το άλλο επιχείρημα, αλλά απορρίπτει τη χρήση του λόγου. Αυτό συμβαίνει, γιατί συνδέει τις υπαρκτές διαφορές με ορισμένες φαντασιακές, έτσι ώστε οι πρώτες να αποτελούν άλλοθι για τις δεύτερες. Ουσιαστικά, ο ρατσισμός δεν αποτελεί μια στάση που προέρχεται από μια πραγματική διαφορά με τους άλλους. Απεναντίας, ο ρατσισμός δημιουργεί μια αιτία προκειμένου να εκδηλωθεί. Ακόμα κι αν δεν υπάρχει η αιτία, θα εφευρεθεί. Η πίστη στην πρόταση «οι Εβραίοι σφάζουν παιδιά Χριστιανών» ή «όλοι οι Αλβανοί είναι εγκληματίες» είναι από λογική άποψη αστήρικτη. Από 1

2 ψυχολογική άποψη, όμως, εξηγείται, γιατί προσφέρει άλλοθι για την εκδήλωση επιθετικότητας απέναντι στις ομάδες-θύματα. Η υπερβολική έξαψη, η «υπερ-αντίδραση» με την οποία ο ρατσιστής απορρίπτει τον άλλο, δεν έχει καμιά σχέση με την εκάστοτε πραγματική αφορμή, όποτε κι αν αυτή δοθεί. Φυσικά, ο ρατσισμός συγγενεύει με την ξενοφοβία και τον εθνοκεντρισμό. Μάλιστα, πολλές φορές συνυπάρχει μαζί τους και διαμορφώνει μια κατάσταση συγκοινωνούντων δοχείων. Ωστόσο, η ξενοφοβία μπορεί να μη στηρίζεται σε μια ανορθολογική πίστη στη βιολογική ανωτερότητα της φυλής αλλά σε απλή άγνοια. Επίσης, ένας εθνικιστής μπορεί να υποτιμά τα άλλα έθνη. Όμως, δεν είναι απαραίτητο να επιθυμεί την εξαφάνισή τους. Η ιδιαιτερότητα του ρατσιστή έγκειται στο ότι εκτός από την πίστη του στη διαφορά της δικής του ανώτερης, καλής και καθαρής φυλής επιθυμεί την εξαφάνιση των άλλων, επιθυμεί την εξαφάνιση των διαφορών (ανεξάρτητα από το αν πραγματοποιεί την επιθυμία αυτή). Στις μέρες μας έχει αλλάξει και το περιεχόμενο του ρατσισμού. Σήμερα η έννοια της ράτσας έχει περιθωριοποιηθεί, μια και αποδείχτηκε το αντιεπιστημονικό υπόβαθρο του ρατσισμού. Στο πλαίσιο των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών ο ρατσισμός εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο. Αντί να διατυμπανίζει την ανωτερότητα της φυλής και την απόρριψη των άλλων, ο ρατσισμός εκφράζεται κυρίως με την απόλυτη αποδοχή των πολιτισμικών διαφορών. Η ανισότητα του ανώτερου και του κατώτερου αντικαθίσταται από την απόλυτη διάκριση ανάμεσα σε ανόμοιους και αναφομοίωτους, υποτίθεται, πολιτισμούς. Πυρήνας του ρατσισμού πλέον είναι η φοβία της διαπολιτισμικής επικοινωνίας. Η επιδεικτική περιφρόνηση για τους κατώτερους παραχωρεί τη θέση της στην έμμονη αποφυγή της επαφής με τους άλλους. Επομένως, εξαιτίας της μετατόπισης από τη «φυλή» στην «κουλτούρα» γίνεται πλέον λόγος για «νεο-ρατσισμό». Ν. Δεμερτζής, εφημ. Η Καθημερινή, (διασκευή). 2

3 Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ A. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου ( λέξεις). Μονάδες 25 Β1. Να συμφωνήσετε ή να διαφωνήσετε με το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων: -Οι προκαταλήψεις διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας -Ο ρατσιστής δέχεται να συζητήσει τις απόψεις του -Δεν υπάρχουν κοινά στοιχεία στα διάφορα είδη ρατσισμού -Ο ρατσισμός έχει κοινά στοιχεία με τον εθνικισμό -Ο ρατσισμός οφείλεται και σε ψυχολογικά αίτια Μονάδες 10 Β2.α. Να εντοπίσετε τέσσερις διαρθρωτικές λέξεις που να σηματοδοτούν διαφορετικές σχέσεις συνοχής στην πρώτη παράγραφο (Ο ρατσισμός...και όχι για γνώση) του κειμένου. β. Ποια σχέση συνοχής σηματοδοτεί η καθεμιά από τις διαρθρωτικές λέξεις που εντοπίσατε; Μονάδες 4 Β3. α.«όμως τις διαφορές τις άλλες» (1 η παράγραφος): Τι είδους σύνταξη χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και γιατί β. να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της. Μονάδες 5 Β4 α. Να γράψετε μία αντώνυμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: ομοιογενή, δύσπιστος, θύματα, απόρριψη, αποφυγή. Μονάδες 5 Β4. β. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου που είναι υπογραμμισμένες, με συνώνυμες, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα: αναλλοίωτες, άλλοθι, (θα)εφευρεθεί, ανορθολογική, μετατόπισης. Μονάδες 5 Β5. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στην τρίτη παράγραφο του κειμένου. Μονάδες 6 3

4 Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Σε ένα άρθρο λέξεων, που θα δημοσιευτεί στο περιοδικό του σχολείου σας, να αναφερθείτε στις συνέπειες του ρατσισμού και να προτείνετε τρόπους αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος. Μονάδες 40 4

5 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Το κείμενο αναφέρεται στο πρόβλημα του ρατσισμού. Αρχικά, ο συγγραφέας τονίζει πως τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις προς τους αλλοεθνείς, που είναι κοινά αίτια σε όλα τα είδη ρατσισμού, δημιουργούνται στα πρώτα στάδια ανατροφής κάποιου και είναι δυνατή η απόρριψή τους. Επίσης, οι ρατσιστές δημιουργούν αιτίες για αντίστοιχες επιθετικές συμπεριφορές ακόμα και αν δεν υπάρχουν. Μάλιστα ο ρατσισμός σχετίζεται με την ξενοφοβία και τον εθνικισμό, αλλά στον τελευταίο δεν επιδιώκεται η εξαφάνιση των άλλων φυλών. Σήμερα, τέλος, που οι θεωρίες περί φυλετικής ανωτερότητας έχουν καταρριφθεί εμφανίζεται ο νεορατσισμός στον οποίο απορρίπτονται οι άλλοι λόγω πολιτισμικών διαφορών. Β1. Λ Λ Λ Σ Σ Β2 α) όμως, έτσι, επιπλέον, δηλαδή, βεβαίως β) όμως: αντίθεση έτσι: αποτέλεσμα επιπλέον: προσθήκη δηλαδή: επεξήγηση βεβαίως: επιβεβαίωση Β3 α) Ενεργητική, γιατί θέλει να τονίσει υο Υποκείμενο(ο ρατσιστής). β) Όμως, οι διαφορές αυτές απολυτοποιούνται, θεωρούνται αναλλοίωτες και αιώνιες, ενώ η δική του φυλή θεωρείται ανώτερη απ όλες τις άλλες (από τον ρατσιστή). Β4 α) ανομοιογενή εύπιστος θύτες αποδοχή επιδίωξη 5

6 β) άφθαρτες (απαράλλακτες) δικαιολογία θα επινοηθεί παράλογη μετάβασης (μετακίνησης) Β5. «οι Εβραίοι σφάζουν παιδιά Χριστιανών», «όλοι οι Αλβανοί είναι εγκληματίες» : τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν αυτούσια λόγια κάποιων. (ευθύς λόγος). «υπερ-αντίδραση»: τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται για να δώσει έμφαση στη λέξη που τη δημιούργησε ο συγγραφέας. Γ. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ 6 Όλες αυτές οι αρνητικές καταστάσεις που προαναφέρθηκαν, επηρεάζουν εμφανώς όλο το φάσμα της ανθρώπινης δράσης και δημιουργούν δυσχερείς συνέπειες σε κάθε χώρο που ενεργοποιείται το άτομο, υπονομεύοντας την κοινωνική συνοχή και ομαλότητα. 1) Άμεσο επακόλουθο του ρατσισμού είναι η περιθωριοποίηση ατόμων ή ομάδων, που αντιμετωπίζονται αρνητικά, η «γκετοποίηση» και απομόνωσή τους. Παρεμποδίζεται, έτσι, η ισότιμη και δημιουργική συμμετοχή τους στο «κοινωνικό γίγνεσθαι», καθώς υπάρχουν κάποιοι που αρνούνται να τους θεωρήσουν ισάξια μέλη της κοινωνίας και, με τον τρόπο αυτόν, τους στερούν κάθε δυνατότητα να διαδραματίσουν ρόλο αποφασιστικό στις κοινωνικές εξελίξεις και να βελτιώσουν τον τρόπο και την ποιότητα ζωής τους. 2) Παράλληλα, κυριαρχεί το μίσος, η αδικία και περιφρονούνται κατά τρόπο κυνικό θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια «ποδοπατείται», «νομιμοποιείται» η αδικία, καταστρατηγείται η ελευθερία, γεγονότα που αποτελούν πλήγμα στον ανθρωπισμό μας. Υπονομεύεται η δημοκρατική λειτουργία των θεσμών και το όνειρο για έναν κόσμο ισότιμο καθίσταται ουτοπικό και εξωπραγματικό. 3) Συνακόλουθα, καταστρέφεται η υγεία των διαπροσωπικών σχέσεων. Κυριαρχεί η δυσπιστία, ο φόβος, η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα. Δεν μπορεί να υπάρξει αλληλοβοήθεια, αλληλεγγύη και αντί οι άνθρωποι να αναζητούν σημεία σύγκλισης, εφευρίσκουν λόγους διαχωρισμού. Αυτή η αλλοτρίωση από το συνάνθρωπο και η αδυναμία συνεργασίας όλων

7 των μελών της κοινωνίας, στέκονται τροχοπέδη στην προσπάθεια για άνοδο του βιοτικού επιπέδου, κοινωνική και πολιτισμική πρόοδο. Ο κόσμος μας οπισθοδρομεί σε χρόνους μεσαιωνικούς, που μόνο κατά τη διάρκειά τους θα μπορούσαν να έχουν απήχηση τέτοιες ιδέες και συμπεριφορές. 4) Μια άλλη συνέπεια του φαινομένου του ρατσισμού είναι ότι τροφοδοτεί φαινόμενα βίας και εγκληματικότητας. Ο άνθρωπος παύει ν αποτελεί «έλλογο» ον, εξαγριώνεται και μπορεί να φτάσει ακόμα και στα χειρότερα εγκλήματα. Η κτηνωδία του χιτλερικού ναζισμού εναντίον των Εβραίων αποτελεί κλασικό παράδειγμα για το πού μπορεί να οδηγηθεί ο άνθρωπος, όταν υποκινείται από ρατσιστικές αντιλήψεις και «πιστεύω». Από την άλλη, η αναζήτηση των στοιχειωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων από εκείνους που τα στερούνται, τους οδηγεί σε παρόμοιες συμπεριφορές και επιτείνει τα προβλήματα. 5) Τέλος, όταν ο ρατσισμός δεν αναφέρεται σε άτομα ή κοινωνικές ομάδες αλλά είναι εθνικός, οδηγεί στον εθνικισμό και δημιουργεί ανυπέρβλητα εμπόδια στις σχέσεις των λαών. Απουσιάζει ο διάλογος για την επίλυση των όποιων διαφορών, τα διακρατικά προβλήματα δεν επιλύονται, η συνεργασία σε όλα τα επίπεδα καθίσταται αδύνατη. Καλλιεργείται ψυχροπολεμικό κλίμα, καταστρατηγείται η διεθνής ισοτιμία και υπερισχύει το «δίκαιο του ισχυρού». 7 ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Απ όλα τα παραπάνω, γίνεται φανερό το μέγεθος του προβλήματος, αλλά και η σοβαρότητά του, παράγοντες που καθιστούν αναγκαία την άμεση λήψη μέτρων, στην κατεύθυνση της εξάλειψης ή έστω της ελαχιστοποίησης του προβλήματος. 1) Αρχικά, στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσαν να δράσουν αποφασιστικά οι πνευματικοί άνθρωποι, που, δυστυχώς, στις μέρες μας σιωπούν ή κενολογούν. Με το έργο τους, τις ιδέες τους, αλλά περισσότερο με τον τρόπο ζωής τους, μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αποκτήσουν κοινωνική συνείδηση, η οποία σχετίζεται με την αλλαγή της νοοτροπίας για τη ζωή και την τοποθέτηση του συλλογικού συμφέροντος πάνω απ το ατομικό. Σημαντική βοήθεια δύνανται να προσφέρουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που μπορούν κάλλιστα να διαδραματίσουν το ρόλο του πρωτοπόρου, στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης απέναντι σε θέματα ρατσιστικής βίας. 2) Η παιδεία, εξίσου, που ανέκαθεν αποτελούσε έναν απ τους αποτελεσματικότερους τρόπους για την απάλυνση των «ζωωδών» ενστίκτων του ανθρώπου, πρέπει να αποκτήσει ανθρωπιστικό

8 χαρακτήρα και να μην προσανατολίζεται μόνο προς την τεχνολογία. Βέβαια, η παροχή τεχνολογικών γνώσεων είναι ιδιαίτερα σημαντική και ωφέλιμη. Πιο ωφέλιμη, όμως, κρίνεται η δημιουργία ανθρώπων που θα διαπνέονται από ανθρωπιστικά ιδεώδη και που θα διαθέτουν την ωριμότητα και την πνευματική καλλιέργεια να κρίνουν τους συνανθρώπους τους με βάση την αξία τους και όχι με βάση προκατασκευασμένα σχήματα και στερεοτυπικές αντιλήψεις. 3) Επίσης, η ανάπτυξη των διεθνών σχέσεων σε επίπεδο επιστημονικό, πολιτικό, πολιτιστικό και κοινωνικό - οικονομικό, θα συμβάλει στην κυριαρχία του διεθνιστικού πνεύματος και, κατ επέκταση, στην ειρηνική και δημιουργική συνύπαρξη των λαών. Στην κατεύθυνση αυτήν μπορεί να οδηγήσει και η καλλιέργεια του διαλόγου, ως μοναδικού μέσου δίκαιης και ειρηνικής επίλυσης των διακρατικών διαφορών. Έτσι, τα κράτη και οι λαοί θα έρθουν κοντά και θα καταλάβουν πως είναι περισσότερα αυτά που τους ενώνουν από αυτά που τους χωρίζουν. 4) Σημαντικότατος, βέβαια, είναι και ο ρόλος της πολιτείας όσον αφορά στο πρόβλημα του ρατσισμού. Απαιτείται, λοιπόν, κρατική μέριμνα, τόσο για την παραδειγματική τιμωρία όσων παραφέρονται και βιαιοπραγούν, παρακινούμενοι απ τις ρατσιστικές τους απόψεις, όσο και για την προστασία ατόμων ή ομάδων που υφίστανται τέτοιου είδους διακρίσεις. Η πολιτεία δεν πρέπει να παρακολουθεί αδιάφορη τέτοια φαινόμενα, δεν πρέπει να τα συντηρεί και να τα υποδαυλίζει. Πρέπει να διασφαλίζει σε όλα τα μέλη της το αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα να ζουν ως άνθρωποι. 5) Όμως, η οξύτητα του προβλήματος επιτάσσει την αφύπνιση και δραστηριοποίηση όλων μας. Δεν ωφελούν οι αφορισμοί και τα ευχολόγια, που ουδέποτε οδήγησαν κάποιο πρόβλημα στη λύση του, ούτε η τήρηση ουδέτερης ή παθητικής στάσης. Εξάλλου, η ανοχή των απλών ανθρώπων είναι αυτή που θέτει στέρεα τις βάσεις του κακού. Πρέπει, λοιπόν, να αναλάβουμε ουσιαστική δράση, αποδοκιμάζοντας κάθε εκδήλωση ρατσισμού και αποφεύγοντας και οι ίδιοι τέτοιες ενέργειες στην καθημερινή μας ζωή. 8