Έγραψαν για τον Άκοβο. Από το «Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821»

Transcript

1 Έγραψαν για τον Άκοβο Από το «Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821» Ακοβος : Ορεινό χωριό στην νοτιοδυτική άκρη της Αρκαδίας, όπου εγκαταστάθηκε για ένα διάστηµα ο Θ. Κολοκοτρώνης, αφού πρώτα είχε µόνιµα εγκατασταθεί ο θείος του Αναγνώστης Κολοκοτρώνης. Ό ίδιος ο Θ. Κολοκοτρώνης διηγείται: «Μανθάνοντας, ότι ο θείος µου έκαµεν αποικίαν εις τον Άκοβο εφύγαµε και επήγαµεν εκεί... Έγινα είκοσι χρονών, υπανδρεύθηκα και επήρα ενός πρώτου προεστού του Λονταρίου, τον οποίον τον χάλασε ένας πασάς εις το Ανάπλι. Έκτισα σπίτια, επήρα προικιό ελιές, αµπέλι, έγινα νοικοκύρης, εφύλαγα και το βιλαέτι. Εστεκόµαστε πάντοτε µε το τουφέκι. Μας εφθόνησαν οι Τούρκοι και ήθελαν να µας σκοτώσουν, δεν ηµπορούσαν όµως γιατί ο τόπος ήτον σε άκρη». Πάνω Μαχαλάς Ακόβου.

2 Από την «Εγκυκλοπαίδεια ΧΑΡΗ ΠΑΤΣΗ» Επιµέλεια-Παρουσίαση: Αντώνης Σωφρονάς Αρχικό κείµενο της εγκυκλοπαίδειας από τον Σταύρο Πολυχρονόπουλο. Ακοβος : Χ. έδρα οµων. Κοιν. της επαρχίας Μεγαλόπολης του Νοµού Αρκαδίας. Υπάγεται στο ειρηνοδικείο Φαλαισίας, στο Πρωτοδικείο Τρίπολης, στον σταθµό χωροφυλακής υρραχίου, στην Εκπαιδευτική περιφέρεια Μεγαλόπολης και στην Μητρόπολη Γόρτυνος-Μεγαλόπολης. Περιλαµβάνει και τον συνοικισµό Γούπατα, που βρίσκεται µια ώρα Β. από τον Άκοβο και έχει 20 αγροτικές οικογένειες. Την ονοµασία Άκοβος την πήρε κατά την Φραγκοκρατία από τα πηγαία νερά του. Απέχει από τη Μεγαλόπολη 6 ώρες µε τα πόδια, και από το Λεοντάρι 4. Έχει υψόµετρο 620µ. Ό Άκοβος, κατά το 1834, ανήκε στον ήµο υρραχίου και κατά το 1840 περιελήφθη στον ήµο Φαλαισίας. Με το ιάταγµα της αναγνωρίσθηκε ως Κοινότητα του Νοµού Αρκαδίας και διατηρείται µέχρι σήµερα. Από τα υπάρχοντα στοιχεία ο πληθυσµός του χωριού ήταν το 1851 κάτοικοι 107. Το 1861 κάτ Το 1907, Το 1920, 810. Το 1940 κάτ Τό 1971 κάτ. Χ. 306 κοιν Ιστορία: Στην περιοχή του Ακόβου ο Κολοκοτρώνης είχε το ληµέρι του κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Στην περιοχή επίσης του Ακόβου και στη θέση Τραµπάλα κατά τον Ιούλιο τού 1825 ο Θ. Κολοκοτρώνης είχε στήσει ενέδρα στα στρατεύµατα του Ιµπραήµ, που προχωρούσαν από τη Μεσσηνία προς την Τριπολιτσά και προξένησε σ' αυτά σηµαντικές καταστροφές. Ο οικίσκος στον Άγιο Γεώργιο που παρασκευάζεται το «κουρµπάνι». Το κουρµπάνι: Στον Άκοβο σώζεται ένα έθιµο, που ονοµάζεται «Το κουρµπάνι του Ακόβου». Το έθιµο αυτό συνδέεται µε το παρακάτω γεγονός: Γύρω στα 1700 δύο χωρικοί από την Κορώνη Πυλίας ονειρεύτηκαν πως στον. αυλόγυρο του εξωκκλησιού Αη-Γιώργης, που, βρίσκεται στα. του χωριού Άκοβος της Φαλαισίας και σε απόσταση µισή ώρα από αυτό, υπήρχε θαµµένος

3 θησαυρός, που σύµφωνα µε το όνειρο, έπρεπε να µοιραστεί εξ ίσου µε τον ηµήτρη Καρούτσο από το χωριό Άκοβο. Ένα πρωί οι δύο χωρικοί έφτασαν στην περιοχή του Ακόβου και αφού εξακρίβωσαν µε κόπο την τοποθεσία που τους ενδιέφερε, ξέθαψαν τον θησαυρό και χωρίς να ειδοποιήσουν τον Καρούτσο φόρτωσαν τα χρήµατα στα άλογα και πήραν τον δρόµο της επιστροφής. Αλλά ο θεός αγαπά τον κλέφτη αγαπά και τον νοικοκύρη. Έπιασε µία ψιλή βροχή και οι δύο χωρικοί αναγκάστηκαν να καταφύγουν στο προαύλιο της εκκλησίας, όπου και αποκοιµήθηκαν. Τα άλογά τους όµως, φορτωµένα όπως ήταν, κατευθύνθηκαν στον Άκοβο και σταµάτησαν έξω από την αυλή του Καρούτσου, ο οποίος έµεινε κατάπληκτος µπροστά στο πολύτιµο φορτίο του. Ύστερα από αρκετή ώρα έφτασαν και οι δύο χωρικοί οδηγηµένοι από τα ίχνη των αλόγων τους. «Την ανάγκην φιλοτιµίαν ποιούµενοι» είπαν το µυστικό στον Καροϋτσο, µε τον οποίο µοίρασαν τα χρήµατα σε τρία ίσα µέρη. Όταν έφυγαν οι Κορωναίοι από τον Άκοβο, ο Καρούτσος έµπλεξε σε µία επικίνδυνη περιπέτεια. Βρήκε τον µπελά του από τους γείτονες και κυρίως από τον παπά του χωριού, του οποίου το σπίτι βρισκόταν ακριβώς επάνω από το δικό του, και είχε παρακολουθήσει όλη την διαδικασία της µοιρασιάς των χρηµάτων. Ο παπάς λοιπόν µε 2-3 άλλους αξίωσαν µερίδιο, αλλιώς θα πρόδιδαν το µυστικό στις τουρκικές αρχές. Ο Καρούτσος όµως δεν υποχώρησε στις πιέσεις και έθαψε τα χρήµατα στο υπόγειο του σπιτιού του. Έπειτα από µερικές µέρες ένα τούρκικο απόσπασµα τον οδήγησε στις φυλακές του Λεονταρίου, όπου, παρά τα βασανιστήρια στα όποια υποβλήθηκε, δεν είπε τίποτε για τον θησαυρό. Ό Καρούτσος έµεινε 28 χρόνια κλεισµένος στο σκοτεινό µπουντρούµι κρατώντας µε πείσµα το µυστικό του. Πάνω στον 29 ο χρόνο δόθηκε η διαταγή της θανατικής του εκτέλεσης ανήµερα του Αη-Γιωργιού. Την νύχτα πριν από την εκτέλεση του, ο µελλοθάνατος Καρούτσος, προσευχήθηκε στον Αη- Γιώργη παρακαλώντας τον να τον γλιτώσει και έταξε πως θα σφάζει κάθε χρόνο στην µνήµη του ένα βόδι, το οποίο θα το µοιράζει αποκλειστικά στους ξένους προσκυνητές τού εξωκκλησιού του Ακόβου. Και το θαύµα έγινε. Την ίδια στιγµή κάποια δύναµη αόρατη άνοιξε την πόρτα της φυλακής και ο µελλοθάνατος δραπέτευσε χωρίς να τον αντιληφθεί κανένας από τους φρουρούς. Την αυγή η φρουρά, ανοίγοντας το κελλί του Καρούτσου για να τον παραδώσει στους δήµιους, διαπίστωσε ότι ήταν άδειο. Ο κρατούµενος είχε γίνει άφαντος, ενώ οι κλειδαριές της πόρτας ήσαν άθικτες. Αµέσως τότε ένα απόσπασµα µε ανιχνευτικά σκυλιά κατευθύνθηκε προς τον Άκοβο περνώντας από τα χωριά Φραγκόβρυση, Ανεµοδούρι και Σπανέικα. Λίγο έξω από τα Σπανέικα τα σκυλιά πλησίασαν τον δραπέτη τόσο πολύ, που ο δύστυχος αναγκάστηκε να χωθεί στην κουφάλα ενός γέρικου πουρναριού που βρέθηκε µπροστά του. Τα σκυλιά όµως σταµάτησαν εκεί γαβγίζοντας και ασφαλώς θα τον έπιαναν οι Τούρκοι, που στο µεταξύ είχαν φτάσει πολύ κοντά, αν δεν συνέβαινε κάτι το απίστευτο. Στην κρίσιµη στιγµή ένας κόρακας πέταξε και στάθηκε σ' ένα κλαρί του πουρναριού. Οι Τούρκοι, νοµίζοντας πως τα σκυλιά γαβγίζουν το πουλί, πυροβόλησαν και σκότωσαν τον αθώο κόρακα και έτσι ο δραπέτης γλίτωσε. 'Όταν αποµακρύνθηκε το απόσπασµα, ο έντροµος Καρούτσος ξετρύπωσε από το καταφύγιό του, και αφού περιπλανήθηκε αρκετό καιρό µέσα στους λόγγους και στα βουνά, παρουσιάστηκε µία µέρα στον παπά του χωριού Σπανέϊκα που εργαζόταν σε κάποιο χωράφι

4 του. Μόλις ο ανύποπτος λευίτης αντίκρισε τον Καρούτσο το έβαλε στα πόδια, γιατί τον πήρε για φάντασµα. Τέτοια εντύπωση έδινε ο άνθρωπος µε την σκελετωµένη µορφή του και τα µακριά µαλλιά του που σκέπαζαν το σώµα του σαν του προβάτου. Όταν ο παπάς έµαθε την περιπέτειά του και τα βάσανά του, τον συµπόνεσε και τον συντήρησε για κάµποσο καιρό στο σπίτι του. Και σαν οι συνθήκες το επέτρεψαν, ο Καρούτσος πήγε στον Άκοβο, ξέθαψε το θησαυρό από το υπόγειο του σπιτιού του, ασχολήθηκε µε διάφορες δουλειές και σε λίγα χρόνια έγινε ο πρώτος νοικοκύρης του χωριού. εν ξέχασε όµως το τάµα που είχε κάνει όταν ήταν στη φυλακή. Κάθε χρόνο, στην µνήµη του προστάτη του Αη-Γιώργη, έσφαζε ένα βόδι στο προαύλιο του εξωκκλησιού, το έβραζε εκεί και µοίραζε από ένα κοµµάτι σε κάθε ξενοχωρίτη προσκυνητή. Οι ντόπιοι απαγορευόταν να φάνε από αυτό. Είναι φανερό πως ο Καρούτσος έκανε την διάκριση αυτή, γιατί είχε παράπονο από τους συντοπίτες του που τον πρόδωσαν στους Τούρκους. Αυτά είναι το ιστορικό του «κουρµπανιού», που είναι λέξη τουρκική και σηµαίνει θυσία. Στην διαθήκη του ο Καρούτσος άφησε εντολή να εκπληρώνεται κάθε χρόνο το τάµα από τους απογόνους του, σύµφωνα µε τον τρόπο και την τάξη που αυτός όρισε. Στα παλιότερα χρόνια το βόδι του Αη-Γιωργιού αγοραζόταν αρκετούς µήνες πριν από την γιορτή του Αγίου και σ'όλο αυτό το διάστηµα έβοσκε ελεύθερα στα κτήµατα του χωριού, χωρίς κανένας να το εµποδίσει, γιατί εθεωρείτο ιερό. Λένε µάλιστα ότι δεν έκανε ζηµιές στα σπαρτά αν και δεν το επιτηρούσε κανείς. Πολλά διηγούνται για το έθιµο του «κουρµπανιού». Κάποτε ένας χωρικός από τον Άκοβο, περιφρονώντας τους κανονισµούς του εθίµου, θέλησε να φάει από το κρέας του βοδιού αυτού. Προτού όµως προλάβει να το δοκιµάσει, ένας κόρακας όρµησε ξαφνικά και άρπαξε το κοµµάτι από τα χέρια του. Αυτό φυσικά θεωρήθηκε κακός οιωνός και από τότε ο «φόβος φυλάει τα έρηµα». Μία χρονιά, στην περίοδο της γερµανικής κατοχής, δεν είχε αγοραστεί το βόδι για την καθιερωµένη θυσία. Την παραµονή λοιπόν του Αη-Γιωργιού πολλοί κάτοικοι διαµαρτυρήθηκαν και πρότειναν να γίνει έρανος για την εξοικονόµηση των χρηµάτων της αγοράς του βοδιού. Τότε κάποιος πετάχτηκε και είπε: «Ωχ αδελφέ! εδώ δεν έχοµε αραποσίτι να φάµε και θα αγοράσουµε κουρµπάνι;». Την ίδια στιγµή ένα αστροπελέκι έσκισε στα δύο το κωδωνοστάσιο της εκκλησίας. Αυτό το φαινόµενο χαρακτηρίστηκε σαν θαύµα και το βόδι του Αγίου βρέθηκε στο άψε-σβήσε. Αξιοσηµείωτο είναι ότι το έθιµο διατηρήθηκε έως σήµερα και συνεχίζεται κάθε χρόνο του Αη-Γιωργιού, στο «πανηγυράκι τ'ακόβου», όπου συγκεντρώνονται πολλοί προσκυνητές από τα γύρω χωριά υρράχι, Γιαννέικα, Νιχώρι κ.ά. Το βόδι το διαθέτει η εκκλησία µε χρήµατα που προέρχονται από την εισφορά των Ακοβιτών.

5 Ο εισπράτων τις εισφορές για το κουρµπάνι. Θεόδωρος Λ. Τζιαµουράνης. Στο τέλος της θείας λειτουργίας ένας επίτροπος φωνάζει: «Χώρια οι ντόπιοι, χώρια οι ξένοι για να µοιράσουµε το κουρµπάνι». Επειδή συνήθως το σφαχτό δεν είναι µεγάλο εφαρµόζονται και άλλοι περιορισµοί κατά τη διανοµή. Απαγορεύεται όχι µονάχα στους ντόπιους να φάνε, αλλά και σ' εκείνους που έχουν πάρει γυναίκα από τον Άκοβο και ας κατοικούν σε άλλο χωριό. Φυσικά η «πενία τέχνας κατεργάζεται». Σχετικά µε την περίπτωση των περιορισµών κατά την διανοµή είναι και το παρακάτω σατιρικό τραγούδι που διατηρείται µε την προφορική παράδοση στην Πολιανή: Νύχτα ο Κατσόκος κίνησε και στον Αη-Γιώργη πάει τα τσαµαντάνια φόρεσε κι' αµέσως προσκυνάει Οι επίτροποι ετρέξανε τού δώσανε στασίδι και σαν εσχόλασ' η εκκλησιά του πρόσφεραν παγίδι Παράµερα στεκότανε και ο Μουτσολοσταύρος που ήταν λεβέντης ξακουστός µα ήταν λίγο µαύρος του άνοιξε η όρεξη να φάει µεζέδες δέκα µα είχε από τον Άκοβο παρµένη την γυναίκα! Κι' ο Νικολάκης έξυπνος πού ξερε την δουλειά του ένα σακούλι γιόµισε να φαν και τα παιδιά του. Σχετικά µε τους απογόνους του Καρούτσου, ονοµαστότερος υπήρξε ο εγγονός του ηµήτρης Καρούτσος, ο οποίος στην περίοδο της τουρκοκρατίας είχε θέση Μοραγιάννη. Από τις τρεις θυγατέρες του η Αικατερίνη παντρεύτηκε τον Θ. Κολοκοτρώνη, τον γέρο του Μοριά, που τότε ήταν αρµατωλός του Λεονταρίου. Ή Σοφία έγινε γυναίκα του Σταµατέλλου ή Σταµατελλόπουλου, µε τον οποίο γέννησε τον Νικηταρά. Και η τρίτη, η Μαρία, πήρε τον ηµήτρη Κάρτωνα, από τον

6 Αµφορό Άλφείας, γνωστό κοτζαµπάση της εποχής εκείνης. Εκκλησίες: Ό Άκοβος έχει πολλές εκκλησίες. Κυριότερη από αυτές είναι το εξωκκλήσι (µοναστήρι) της Αγίας Σολωµονής, που βρίσκεται µία ώρα Ν. από το χωριό. Κατά την εποχή της τουρκοκρατίας ήταν «κρυφό σχολειό» και σ' αυτό έµαθε γράµµατα, ανάµεσα σ' άλλους, και ο Γρηγόριος ικαίος ή Παπαφλέσσας. Αρχαιότητες: Στo βουνό Άγιος Ηλίας Α. από το χωριό σώζονται ερείπια αρχαίου φρουρίου και σκόρπια τεµάχια από αγγεία διαφόρων εποχών. Ασχολία των κατοίκων: Οι κάτοικοι ασχολούνται µε την γεωργία και την κτηνοτροφία.επειδή όµως το έδαφος είναι άγονο, µεταναστεύουν κυρίως στην Καλαµάτα και στην Αθήνα, όπου µε την εργατικότητά τους έχουν προοδεύσει πολύ. Στην Καλαµάτα είναι εγκατεστηµένες 200 οικογένειες από τον Άκοβο και υπάρχει εκεί µεγάλος ξεχωριστός συνοικισµός µε το όνοµα «Ακοβίτικα». Στην Αθήνα οι Ακοβίτες έχουν δικό τους σύλλογο µε την επωνυµία «Σύλλογος Ακοβιτών ο Άγιος Γεώργιος». Τα «µαρτίνια» επί το έργον. Ιστορικά πρόσωπα, ευεργέτες: Από τον Άκοβο κατάγεται ο Νικόλαος Παπαδόπουλος. Ευεργέτες του Ακόβου αναδείχτηκαν οι Ακοβίτες της Αµερικής, που µετά τη γερµανική κατοχή έκτισαν στη γενέτειρα τους πρότυπο δηµοτικό σχολείο. Ό,τι κι αν είχε το χασε: γυναίκα, βιός, παιδιά του τίποτε δεν τ απόµεινε στερνή παρηγοριά πέταξ η έννοια από το νου κ η ελπίδ απ την καρδιά του κι η υποµονή εµαρµάρωσε στα στήθη του βαριά. Όπως τα λείψανα περνούν, περνάει αργά ο καιρός του

7 και ζει δίχως ο δύστυχος να ξέρει το γιατί µες στην ταβέρνα οληµερίς µε το ποτήρι εµπρός του του κάκου εκεί κι ανώφελα τη λησµονιά ζητεί. Καταραµένε κάπελα και κλέφτη ταβερνιάρη τί το νερώνεις το κρασί και πίνω απ το ξανθό και πίνω απ το κόκκινο κι από το γιοµατάρι κι από το σώσµα το τραχύ, πίνω και δε µεθώ. εν ήλθα για ξεφάντωµα µήτε για πανηγύρι ήλθα να βρω τη λησµονιά στο θάνατο κοντά... Κι ο κάπελας γεµίζοντας και πάλι το ποτήρι µε θλιβερό περίγελο στα λόγια του απαντά: Τί φταίω εγώ αν τα δάκρυα που απελπισµένος χύνεις, πέφτουν µες στο ποτήρι σου σταλαγµατιές θολές και το νερώνουν το κρασί κι αδύνατο το πίνεις; Τί φταίω εγώ κι αν δεν µεθάς, τί φταίω εγώ κι αν κλαίς; ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΟΛΕΜΗΣ

8 Άρθρο από το περιοδικό «ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ» Από τα περιοδικά που φθάνουν στα γραφεία µας όλα πολύ καλά και ιδιαίτερα προσεγµένα- ξεχωρίσαµε τα ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ, για το φακό της δικής µας κριτικής. Το εξώφυλλό του µε την εικόνα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, τράβηξε την προσοχή µας. Και όταν µπήκαµε στις σελίδες του, είδαµε ότι και η ύλη του έχει αντίστοιχο, και ανάλογο µε της εικόνας του εξωφύλλου, βάρος. Εκδίδεται από το Σύλλογο των Ακοβιτών Αθήνας Πειραιά εδώ και 20 χρόνια. Έχει ως τίτλο του, το όνοµα της γενέτειρας των µελών του Συλλόγου. Ένα ιστορικό χωριό της επαρχίας Μεγαλοπόλεως του Νοµού Αρκαδίας µε 150 περίπου σήµερα κατοίκους, που απέχει 35 χιλιόµετρα από την Μεγαλόπολη και λιγότερα (28) από την Καλαµάτα. Οι 80 σελίδες αυτού του περιοδικού είναι γεµάτες πατρίδα, γεµάτες ΑΚΟΒΟ, µε την ιστορία του και τους ανθρώπους που γέννησε. Αυτούς, που σήµερα διαπρέπουν στην Ελλάδα και το εξωτερικό, εκείνους που πρόσφεραν στους αγώνες της πατρίδας για την λευτεριά. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης δεσπόζει στις σελίδες του. Ο λόγος του στην Πνύκα στις 8 του Οκτώβρη του 1832 που παρουσιάζει ο Αντώνης Ν. Σωφρονάς, η καταγραφή της µέρας του θανάτου του από τον ιατρό Παναγιώτη Παυλάκη µε τα τελευταία του λόγια στον γυιό του Γενναίο στις «σου αφήνω τόσους φίλους όσα φύλλα έχουν τα κλαριά και φρόντισε να τους φυλάξεις», οι µικρές ιστορίες και τα αποφθέγµατά του που γράφει ιστοριοδίφης Ν. Παπαγεωργίου και εκείνο το δηµοτικό τραγούδι των Κολοκοτρωναίων: «Καβάλα πάν στην εκκλησιά, καβάλα προσκυνάνε, καβάλα παίρνουν αντίδωρο απ του παπά το χέρι και δεν καταδέχονται τη γης να την πατήσουν» γεµίζουν περηφάνεια και εθνική ανάταση, τον Έλληνα αναγνώστη. Τα ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ καταγράφουν τα σηµερινά προβλήµατα του ΑΚΟΒΟΥ σε αριθµητική σειρά (αναφέρονται 22), περιεκτικά, προτρεπτικά και όπου χρειάζεται επικριτικά, αναδείχνουν τα τοπία φυσικού κάλλους και οµορφιάς της ευρύτερης περιοχής του, και δηµοσιεύουν άρθρα µε γνώµες, απόψεις και προτάσεις, για την κοινωνία, την επιστήµη, την Εκκλησία, την ιστορία, την ζωή και την παράδοση στον ΑΚΟΒΟ, γραµµένα από εκλεκτά τέκνα του Αρκαδικού χωριού. Μπράβο στον Σύλλογο των Ακοβιτών, δόξα στην ιστορία του χωριού τους και στα τέκνα του. Μακάρι να χουν πολλούς µιµητές. (Γ.Β.Σ) εν θα µάθεις τίποτα για το σήµερα, αν δεν θέλεις να δεις το χθες

9