OS PRONOMES RELATIVO INTERROGATIVOS E INDEFINIDOS SINTAXE DA ORACIÓN DE RELATIVO. O INFINITIVO E A SÚA SINTAXE.

Transcript

1 EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO GREGO 1º BACHARELATO 11º QUINCENA OS PRONOMES RELATIVO INTERROGATIVOS E INDEFINIDOS SINTAXE DA ORACIÓN DE RELATIVO. O INFINITIVO E A SÚA SINTAXE. 1º.- O PRONOME RELATIVO É o pronome que serve como introdutor das oracións subordinadas adxectivas ou de relativo. O paradigma do relativo máis frecuente en grego é o seguinte: ὅς, ἥ, ὅ. ὅς, ἥ, ὅ SINGULAR PLURAL Nominativo ός ἥ ὅ οἵ αἳ ἅ Acusativo ὅν ἥν ὅ οὕς ἅς ἅ Xenitivo οὗ ἥς οὗ ὧν Dativo ᾥ ᾗ ᾧ οἵς αἵς οἵς Como pode comprobarse o pronome relativo é moi similar ao artigo, pero levando todas espírito áspero xunto ao acento, e sen tau inicial τ-. So se producen cambios no nominativo masculino e o neutro, xa que ao perder a tau inicial o neutro, diferénciase do masculino engadíndolle a este un sigma ς. O grego emprega co mesmo valor outros relativos que poden ser: - ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ, que non é máis que o relativo anterior ao que se lle engade a partícula περ, que ten un matiz expresivo ou enfático precisamente o que. Para declinalo hai que respectar as desinencias do relativo antes de περ. - ὅστις, ἥτις, ὅ τι, que non é máis que un pronome relativo composto polo relativo e o indefinido τις, τι, declinándose ambos elementos. A declinación deste indefinido verémola a continuación. 2º.- PRONOMES INTERROGATIVOS Ε ΙΝDEFINIDOS. Amosan dúas formas moi semellantes: - ο interrogativo τίς, τί: que, quen - o indefinido τις, τι: alguén, algún, algo Dispoñen de dúas terminacións: a primeira para masculinos e femininos e a segunda para os neutros. Seguen a declinación dos temas en nasal da 3º declinación, salvo nos nominativos singulares. A diferencia entre ambos reside en que un é tónico, e leva acento, mentres que o outro é átono e non o leva. Polo tanto o indefinido nunca pode encabezar unha oración e sempre vai enclítico.

2 EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO τίς, τί / τις, τι SINGULAR PLURAL Nominativo τίς - τις τί - τι τίνες - τίνες τίνα τινα Acusativo τίνα - τινα τί - τι τίνες τινες τίνα τινα Xenitivo τίνος - τινος τίνων τινων Dativo τίνι - τινι τίσι(ν) τισι(ν) Tanto este indefinido como os outros aluden de forma vaga e imprecisa a alguén ou a algo non coñecido. Os outros máis frecuentes son: ἕκαστος, -η, -ον οὐδείς, οὐδεμία, οὐδέν μηδείς, μηδεμία, μηδέν ἀλλος, -η, -ον οὐδέτερος, -α, -ον ἕτερος, -α, -ον cada un, cada unha, cada un ninguén, ningunha, nada outro, outra ningún (de dous) o outro (de dous) 3º.- A SINTAXE DA ORACIÓN DE RELATIVO. O pronome relativo ὅς, ἥ, ὅ, do que xa estudamos antes a súa declinación, é o que serve para substituír a un nome ou substantivo, que é o seu antecedente, e evitar así a súa reiteración ao introducir dentro dunha oración principal unha oración subordinada adxectiva ou de relativo. Vexamos o seu funcionamento en galego para podermos comprender mellor logo o seu emprego en latín. Queremos dicir estas dúas ideas: Chamei o neno / O neno trouxo os xoguetes, pero queremos evitar repetir o nome neno, e xunguir as dúas oracións nunha. Conseguirémolo facendo que unha delas sexa unha subordinada adxectiva ou de relativo dentro da outra. Temos dúas posibilidades: A. Chamei ao neno (que trouxo os xoguetes). B. O neno (que chamei) trouxo os xoguetes. Nos dous casos o substantivo neno é o antecedente do pronome relativo, que o substitúe dentro da oración subordinada adxectiva ou de relativo, que aparece delimitada dentro da principal mediante parénteses. Este pronome cumpre dentro da subordinada dúas funcións: por unha banda serve de NEXO entre as dúas oracións, subordinando unha a outra. por outra cumpre dentro da oración subordinada a función que cumpriría ese nome que está sendo substituído, polo tanto: - na oración A o que é o EITO igual que en O neno trouxo os xoguetes, o neno é o EITO. - na oración B o que é o C.DIRECTO igual que en Chamei o neno, o neno é o C.DIRECTO.

3 EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO O que sucede en grego é que a forma do relativo ten tres posibilidades en canto a xénero e dúas en canto a número, e catro en canto ao caso, e estas tres características han de gardar unha serie de regras de concordancia: 1º.- o pronome relativo deberá ir no mesmo xénero e número que o seu antecedente. 2º.- o pronome relativo deberá estar declinado no caso que lle corresponda segundo a función sintáctica que desempeñe na oración subordinada e que NON ten por que coincidir coa do seu antecedente. Vexamos unha serie de exemplos en latín para comprendelo mellor: A árbore é fermosa Tὸ δένδρον καλόν ἐστι A árbore (que da froitos) é fermosa A árbore da froitos Τὸ δένδρον (ὅ καρποὺς φέρει) καλόν ἐστι Τὸ δένδρον καρποὺς φέρει nom s n O home ten un cabalo Ὁ ἄνθρωπος ἵππον ἔχει O home guía o cabalo Ὁ ἄνθρωπος τὸν ἵππον ἄγει CD Ο home ten un cabalo (ao que quía) Ὁ ἄνθρωπος ἵππον ἔχει (ὅν ἄγει) ac s m Atracción do relativo. Chámase así ao fenómeno que sucede cando en ocasións o pronome relativo grego non respecta o caso en que debe ir expresado en relación á función que desempeñe na oración subordinada de relativo. Isto sucede nas ocasións en que o antecedente vai expresado nos casos dativo ou xenitivo, que provocan que o pronome relativo vaia expresado no seu mesmo caso. Exemplo: Οἱ νόμοι ἀρχή εἰσι τῆς ἐλευθερίας (ἧς ἔχουσιν οἱ Ἕλληνες) As leis son a orixe da liberdade (que teñen os gregos) onde o pronome relativo en función de CD tería que vir expresado en acusativo ἥν pero aparece en xenitivo ἧς, por atracción do caso do antecedente (τῆς ἐλευθερίας) Sustantivación da oración de relativo. En ocasións a oración subordinada de relativo carece de antecedente. Nestes casos a oración SUSTANTÍVASE, sustituíndo toda ela a este antecedente ausente e realizando na oración principal a mesma función sustantiva que faría o antecedente ausente. Nestes casos de sustantivación o pronome relativo introductor soe ofrecer a forma composta ὅστις, ἥτις, ὅ τι. Οὐκ ἔστιν (ὅστις πάντως εὐδαιμονεῖ) - Non existe (quen é plenamente feliz) (Ὅν οἱ θεοὶ φιλοῦσιν), ἀποθνῄσκει νέος - (Ao que aman os deuses), morre novo

4 EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO º.- O INFINITIVO Morfoloxía.- o infinitivo é a primeira das formas nominais do verbo que imos estudar este curso. O infinitivo equivale a un substantivo verbal neutro indeclinable, é dicir, ten varias formas en función dos seus valores temporais que estudaremos a continuación, pero non presentan declinación casual. Existen catro infinitivos en grego, un por cada valor temporal: infinitivo de presente, infinitivo de futuro, infinitivo de aoristo e infinitivo de perfecto. Este último non o vamos estudar agora, xa que aínda non vimos a tema de perfecto. Cada un deles presenta ademais formas nas tres voces: activa, media e pasiva. Ofrecemos de seguido un cadro coas formas que explicaremos logo polo miúdo. Activa Medio Pasiva Presente λύ-ειν λύ-ε-σθαι Futuro λύ-σ-ειν λύ-σ-ε-σθαι λύ-θή-σ-ε-σθαι Aoristo λῦ-σ-αι λύ-σα-σθαι λύ-θῆ-ναι OBSERVACIÓNS AO CADRO 1.- INFINITIVOS DE PRESENTE.- engade as desinencias de infinitivo activo ειν directamente á raíz, e a de infinitivo medio-pasivo σθαι mediante a vogal de enlace ε do mesmo xeito que o fan as formas persoais. Traduciríanse polos nosos infinitivos de presente galegos activo (desatar), reflexivo (desatarse) e pasivo (ser desatado) 2.- INFINITIVOS DE FUTURO.- comparte as mesmas desinencias que o tema de presente: ειν para a voz activa, e σθαι para a media e a pasiva, e diferéncianse dos de presente en que engaden o sufixo temporal sigma σ entre a raíz e a desinencia no caso da voz activa, e entre a raíz e a vogal de enlace no caso sa voz media. No caso do infinitivo de futuro pasivo conxúgase engadindo o mesmo sufixo θη que nas formas persoais, entre a raíz e o marca sigmática de futuro. Ao carecermos dunha forma semellante en galego ou castelán debemos traducilo por unha perífrase modal de obrigación haber de desatar ou haber de ser desatado. 3.- INFINITIVOS DE AORISTO.- so comparte coas formas anteriores a desinencia de media σθαι, que se engade ao sufixo temporal de aoristo σα semellante ao das formas personais. Pero amosa desinencias propias de aoristo para a voz activa αι, que se engade á raíz tras a marca de aoristo sigmático σ, e de voz pasiva ναι, que se engade ao sufixo de pasiva θη coma nas formas persoais. Cómpre sinalar un feito evidente no cadro, pero que por obvio pode pasar desapercibido: os infinitivos de aoristo NON PRECISAN AUMENTO. Expresan unha acción pasada e rematada ou perfectiva, polo que deberían traducirse en galego pola perífrase verbal ter desatado/ter sido desatado, ou en castelán polo seu infinitivo de pretérito haber desatado/haber sido desatado.

5 EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO O verbo defectivo εἰμι so ten dúas formas de infinitivo: - infinitivo de presente activo: εἶναι - infinitivo de futuro medio: ἔσεσθαι Sintaxe do infinitivo.- o infinitivo en grego, do mesmo xeito que o latino, constrúe dous tipos de oracións subordinadas: as oracións de infinitivo concertado e as oracións de infinitivo non concertado. Ademais o infinitivo pode substantivarse mediante a anteposición do artigo Oracións de INFINITIVO CONCERTADO.- Reciben ese nome porque a súa característica definitoria consiste en que o infinitivo NON presenta EITO, ou ben compárteo co verbo principal; dito doutro xeito, o do verbo principal, e o do infinitivo son o mesmo. Aínda que poden aparecer outros tempos, este tipo de construccións NON CONCERTADAS adoitan utilizar o infinitivo de presente, xa que o infinitivo funciona básicamente como substantivo. Exemplos: Νόμιζω [πιστοὺς φίλους ἔχειν] CD - Creo [ter bos amigos] - o verbo principal é νόμιζω co seu elíptico ἐγώ - eu - a oración de infinitivo funciona como CD do verbo principal. - o infinitivo comparte o do verbo principal e leva CD - Καλόν ἐστιν [ἐν τῇ µάχῃ ἀποθνῄσκειν] - É fermoso [morrer na batalla] - o verbo principal é ἐστιν - a oración de infinitivo funciona como do verbo principal - o infinitivo expresa unha acción xenérica, ou impersoal, sen. As oracións de infinitivo concertado funcionan coma EITO en: oracións principais co verbo SUM e valor atributivo/copulativo: Καλόν ἐστιν [ἐν τῇ µάχῃ ἀποθνῄσκειν] - É fermoso [morrer na batalla] cando o verbo principal expresa idea de licitude, conveniencia, necesidade ou sentimento χρή, δεῖ... que se expresan sempre en 3º singular impersoal. Δεῖ [τῆν αλεθέιαν λέγειν] - Convén dicir a verdade. As oracións de infinitivo concertado adoita funciona coma C DIRECTO en: verbos que expresan vontade, ou esperanza: βούλομαι, νόμιζω, ἐθελω... Νόμιζω [πιστοὺς φίλους ἔχειν] - Creo [ter bos amigos] verbos que expresan un acto de fala (verbum dicendi): λέγω, κελεύω... Ὁ ἄνθρωπος λέγει [εὐδαίμων εἶναι] - O home di [estar feliz] Oracións de INFINITIVO NON CONCERTADO.- o infinitivo funciona como verbo e vén sendo o núcleo dunha oración completiva. Ofrece unha estrutura máis complexa que a anterior, xa que neste caso o infinitivo leva o seu propio EITO que vai ir expresado en acusativo.

6 EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO Exemplo: Νόμιζω [αὐτὸν πιστοὺς φίλους ἔχειν] CD Creo [que el ten bos amigos] o verbo principal (νόμιζω) leva o seu propio elíptico ἐγώ - eu o verbo en infinitivo (ἔχειν) leva o seu en acusativo (αὐτὸν) toda a [oración de infinitivo] funciona como CD do verbo principal. Neste tipo de oracións de infinitivo adoitan aparecer calquera tempo: presente, aoristo ou futuro, pero os seus valores á hora de seren traducidos van depender do tempo do verbo principal. A relación entre ambos pode ser de simultaneidade, anterioridade ou posterioridade. - SIMULTANEIDADE.- a acción expresada polo infinitivo sucede ao mesmo tempo que a acción do verbo principal. O infinitivo ha de ser de presente. λέγει [τοὺς νόμους ἄρχειν ἐν τῇ πόλει] - Dicimos que as leis gobernan a polis εἴπεν [τοὺς νόμους ἄρχειν ἐν τῇ πόλει] Dixo que as leis gobernaban a polis λέξει [τοὺς νόμους ἄρχειν ἐν τῇ πόλει] - Dirá que as leis gobernen a polis - ANTERIORIDADE.- a acción expresada polo infinitivo é pretérita, ou pasada, respecto ao tempo do verbo principal. Expresaraa un infinitivo de aoristo. λέγει [τοὺς νόμους ἄρξαι ἐν τῇ πόλει] - Dicimos que as leis gobernaron a polis εἴπεν [τοὺς νόμους ἄρξαι ἐν τῇ πόλει] Dixo que as leis gobernaran a polis λέξει [τοὺς νόμους ἄρξαι ἐν τῇ πόλει] - Dirá que as leis habían gobernar a polis - POSTERIORIDADE.- a acción expresada polo infinitivo é futura, aínda ha de ocorrer respecto ao tempo do verbo principal. O infinitivo de futuro é quen a expresa. λέγει [τοὺς νόμους ἄρξειν ἐν τῇ πόλει] - Dicimos que as leis gobernarán a polis εἴπεν [τοὺς νόμους ἄρξειν ἐν τῇ πόλει] Dixo que as leis gobernarían a polis λέξει [τοὺς νόμους ἄρξειν ἐν τῇ πόλει] - Dirá que as leis han gobernar a polis Oracións de INFINITIVO SUBSTANTIVADO.- o infinitivo funciona como un substantivo, xa que vai acompañado do artigo na súa forma neutra, que permite sinalar o caso no que vai funcionando ese infinitivo. Como no resto de situacións, ese infinitivo pode ir acompañado á súa vez de complementos verbais. Exemplos: [Τὸ πολλὰ γιγνώσκειν] ἀναγκαίον ἐστίν [O coñecer moitas cousas] é necesario Οὗτος ὁ ἄνθρωπος θαυμάζεται [διὰ τὸ εὖ λέγειν] CC Ese home é admirado [por falar ben] CC

7 EPAPU OURENSE GREGO 1º BACHARELATO CURSO ACTIVIDADES 1º.- Completa a oración co pronome relativo que creas convinte e tradúceas: - Ἡμεῖς εὐδαιμονίζομεν σε, ἄφθονος εἶ - Οὐ λέγεις ἡμιν πᾶν τι βουλόμεθα - Οὐ μεταφυτεύω δένδρον παλαίτατον ἐστι - Βίος βίου δεὶται οὐκ ἔστι βίος - Φεῦγε τὸν ἄνθρωπον ἦθος πονερόν ἐστιν - Τὸ τέκνον τὰ γράμματα καλά ἐστιν ἀστραγάλους λαμβάνει - Ἆρα πείθεις τοὺς θεοὺς δῶρα φέρεις 2º.- Constrúe oracións compostas xunguindo ambas oracións simples mediante un pronome relativo. - Οἱ ἄνθρωποι πείθουσι τοὺς θεούς + δῶρα φέρουσιν τοῖς θεοὶς - Τὸ τέκνον ἀστραγάλους ἔλαβεν + τὸ τοὺ τέκνου ὄνομα Φίλιππός ἐστιν - Τὰ δένδρα τῷ ἀδελφῷ ἐστι + λαμβάνω τοὺς τὼν δένδρων καρπούς 3º.- Analiza e traduce as seguintes oracións construídas co pronome relativo: - Οἰδίπους εἰς τὸν ἀπόλλωνος ναὸν ἔπεμψεν ἄγγελλον ὅς ἐπύθετο τὴν Πυθίαν διὰ τὶ τὸ ἄστυ Καδμεῖον ὁ λοιμὸς ἔχθιστος διέφθειρεν. - Ἐν Ὀλυμπίᾳ ὁ Φειδίας ἄγαλμα τῷ θέῷ ἐποίησεν, ὅ οὐδενὶ ἄλλῳ ἔργῳ ὅμοιον ἦν τὸ κάλλος. - Πρίαμος, βασιλεὺς τῆς Τροίας, Ἑκαβεν τὴν Δύμαντος ἐγάμησε ἥ ἐγέννησεν πρῶτον μὲν Ἕκτορα. 4º.- Analiza e traduce as seguintes oracións de infinitivo, explicando por que se trata de INFINITIVOS CONCERTADOS, NON CONCERTADOS ou SUBSTANTIVADOS. - Δεῖ τὸ λέγειν τῆν ἀλεθειαν. - Χρὴ μανθάνειν τὴν ἱστορίαν. - Θέλω πιστεύειν τοῖς ἀνθρώποις. - Νομίζομεν μένειν εἴκοσιν ἡµέρας ἐν Δελφοῖς. - Ὁ στρατηγός κελεύει τοὺς Ἕλληνας παρασκευάζειν στρατόν μέγιστον. - Λέγω ὑµᾶς πολλὰ χρήματα ἔχειν. - Μέναδρος ἐνόμιζε τοὺς γέροντας δὶς παῖδας εἶναι. - Δεῖ τοὺς πολίτας πιστεύειν τοῖς νόμοις. - Χρὴ ποιεῖν ὅρερ ὁ θεὸς κελεύει. - Αἰσχρόν ὲστι τὸ κραπεῖν τοὺς ἀσθένεῖς. - Σωκράτες υσμβουλεύει τῷ Ξενοφῶντι ἥκειν εὶς Δελφούς. - Οὐδε ἥλιον οὐδε σελήνην νομίζω θεοὺς εἶναι. - Ἐστι ῥᾴδιον τὸ εἰδέναι τὸν καιρόν. - Ἀξίω τοὺς γείτονας μάρτυρας εἶναι τῶν δικῶν. - Οἱ πρυτάνεις ἔθελον ἀποδίδοναι εἰς τὴν Βουλὴν περὶ τούτων πραγμάτων.