Απόσταξη «Εμπλουτίζοντας το πνεύμα του οίνου»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Απόσταξη «Εμπλουτίζοντας το πνεύμα του οίνου»"

Transcript

1 Απόσταξη «Εμπλουτίζοντας το πνεύμα του οίνου» Στέφανος Κ. Ντούλας Χημικός MSc Med Υπεύθυνος ΕΚΦΕ Αγίων Αναργύρων

2 Διδακτικοί Στόχοι. Κατά τη διάρκεια του εν λόγω Project, οι μαθητές θα εθιστούν στο ομαδοσυνεργατικό πνεύμα και θα ενεργοποιήσουν τη δημιουργικότητά τους συμμετέχοντας, σχεδιάζοντας και περιγράφοντας τον τρόπο που εργάστηκαν. Παράλληλα θα νιώσουν τη χαρά της ανακάλυψης και της κατάκτησης της νέας γνώσης. Αναφορικά με τον γνωστικό τομέα με την περάτωση του Project και μέσα από τις διαδικασίες του οι μαθητές θα μπορούν : Να αναφέρουν τα μέρη μιας αποστακτικής συσκευής. Να περιγράφουν τη διαδικασία της απόσταξης. Να αναφέρουν τα στάδια παραγωγής τσίπουρου. Να απαριθμούν 4 τουλάχιστον περιοχές τις Ελλάδος που παράγουν τσίπουρο. Να αναφέρουν μερικές επιπτώσεις του αλκοόλ στον οργανισμό. Να συναρμολογούν μία αποστακτική συσκευή έχοντας στη διάθεσή τους, τα επί μέρους εξαρτήματα τα οποία τους έχουν προηγουμένως δοθεί. Ανίχνευση προϋπάρχουσας γνώσης. Η προϋπάρχουσα γνώση ανιχνεύεται με τη βοήθεια ερωτήσεων ή κάποιου ερωτηματολογίου το οποίο δίνουμε στους μαθητές. Τέτοιου είδους ερωτηματολόγιο μπορεί να έχει ως εξής: 1. Ποια βασική διαφορά γνωρίζετε ανάμεσα στην παραγωγή κρασιού και τσίπουρου; 2. Για ποιο λόγο γίνεται η απόσταξη; 3. Να αναφερθούν δύο εφαρμογές της απόσταξης. 4. Ποια είναι η πρώτη ύλη παραγωγής τσίπουρου; 5. Γράψτε δύο περιοχές της Ελλάδος που φημίζονται για την παραγωγή τσίπουρου ή τσικουδιάς. 6. Τι σημαίνει η ένδειξη 40 Vol που αναγράφεται σε φιάλη αλκοολούχου ποτού; - 1 -

3 Εισαγωγή Πως και γιατί γίνεται η απόσταξη; Όταν θερμαίνεται το κρασί (που είναι κατά κύριο λόγο διάλυμα νερού και αλκοόλης), τα πτητικά συστατικά που περιέχει αποκτούν μεγαλύτερη ενέργεια και είναι πιο εύκολο να εγκαταλείψουν το υγρό και να μετατραπούν σε ατμούς. Οι ατμοί αυτοί, λόγω του ότι η αλκοόλη είναι πιο πτητική εξατμίζεται πιο εύκολα από το νερό, είναι πιο πλούσιοι σε αλκοόλη από ότι σε νερό. Στη συνέχεια, όταν κρυώσουν και συμπυκνωθούν, δίνουν ένα υγρό που ονομάζεται απόσταγμα. Το απόσταγμα αυτό είναι πιο πλούσιο σε αλκοόλη σε σχέση με το κρασί που υπέστη την απόσταξη. Με την παραπάνω διαδικασία, μέσω της απόσταξης, παραλαμβάνεται ένα υγρό το οποίο έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αλκοόλη, από αυτή του υγρού που αποστάζεται. Δίνεται επίσης η δυνατότητα να διαχωριστεί ένα υγρό σε μέρη (κλάσματα), με διαφορετική χημική σύσταση

4 Περιγραφή και λειτουργία μιας αποστακτικής συσκευής. Το ζυμωμένο προς απόσταξη προϊόν, π.χ. το κρασί, μπαίνει σε ένα δοχείο, το βραστήρα ή καζάνι, όπου θερμαίνεται και εξατμίζεται. Οι ατμοί που σχηματίζονται, οδηγούνται λόγω διαφοράς πίεσης, μέσα από έναν κυλινδρικό σωλήνα (σύνδεσμο), στον ψυκτήρα, όπου ψύχονται υγροποιούνται και παραλαμβάνονται στο απόσταγμα. Ο ψυκτήρας είναι ένας σωλήνας βυθισμένος σε ένα δοχείο με νερό το οποίο συνεχώς ανανεώνεται, ώστε να διατηρείται πάντα σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία. Ο σωλήνας αυτός παλιότερα ήταν από χαλκό, σε μορφή σπείρας και ονομαζόταν σερπαντίνα. Σήμερα συνήθως αποτελείται από δύο κάθετους ευθείς σωλήνες από χάλυβα ή από γυαλί. Για την αποφυγή απωλειών, όλα τα επί μέρους τμήματα της αποστακτικής συσκευής είναι στεγανά συνδεδεμένα μεταξύ τους, ενώ η έξοδος του αποστάγματος είναι ελεύθερη για την αποφυγή δημιουργίας πιέσεων μέσα στην αποστακτική συσκευή. Το απόσταγμα που παραλαμβάνεται στην αρχή της απόσταξης λέγεται κεφαλή, το ενδιάμεσο μέρος (κλάσμα) αποτελεί την καρδιά, και τέλος παραλαμβάνεται η ουρά. Εάν δεν γίνει διαχωρισμός και το απόσταγμα παραληφθεί όλο μαζί, τότε λαμβάνεται η λεγόμενη σούμα. Το υπόλειμμα που μένει στο βραστήρα καζάνι, είναι άχρηστο όταν δεν περιέχει πλέον αλκοόλη. Είδη αποστακτικών συσκευών. Στη βιομηχανία οι αποστάξεις γίνονται σε αποστακτικά μηχανήματα που κατασκευάζονται αποκλειστικά από καθαρό χαλκό, με εξαίρεση τον ψυκτήρα που πρέπει να είναι κατασκευασμένος από ανοξείδωτο χάλυβα. Το πλεονέκτημα του χαλκού είναι ότι είναι καλός αγωγός της θερμότητας και εύκολος στην κατεργασία. Επιπρόσθετα έχει πολύ σημαντική ιδιότητα να σχηματίζει διάφορες δυσδιάλυτες ενώσεις με ανεπιθύμητα θειούχα συστατικά που περιέχουν τα προς απόσταξη ζυμωμένα υγρά, με αποτέλεσμα να τα απομακρύνει. Στην αγορά υπάρχουν μικρές χάλκινες αποστακτικές συσκευές με χωρητικότητα που ξεκινάει από το ένα λίτρο. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται προσοχή, διότι αυτές είναι συνήθως καλυμμένες εσωτερικά από κασσίτερο γανωμένες γεγονός που εμπλουτίζει το απόσταγμα με κασσίτερο που είναι επιβλαβής για την υγεία. Οι γυάλινες αποστακτικές συσκευές χρησιμοποιούνται κυρίως στα εργαστήρια, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για λόγους υγιεινής των προϊόντων. Μια γυάλινη αποστακτική συσκευή αποτελείται κυρίως: - 3 -

5 A. Από τον βραστήρα, μια πυρίμαχη γυάλινη σφαιρική φιάλη μέσα στην οποία μπαίνει τον προς απόσταξη υγρό, B. Από τον ψυκτήρα, που αποτελείται από ένα γυάλινο σωλήνα σε ευθεία ή σπειροειδή μορφή, που περιβάλλεται από έναν εξωτερικό γυάλινο σωλήνα. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται η διάταξη μιας γυάλινης αποστακτικής συσκευής. Όπως φαίνεται ο εσωτερικός σωλήνας του ψυκτήρα είναι ανοικτός στο πάνω και στο κάτω μέρος του. Στο επάνω μέρος δέχεται τους ατμούς και από το κάτω μέρος βγαίνει το απόσταγμα, που καταλήγει στον υποδοχέα. Τα ανοίγματα στο πλαϊνό μέρος του ψυκτήρα, έχουν προεξοχές στις οποίες μπορούν να συνδεθούν πλαστικοί σωλήνες. Ο ένας σωλήνας αφού συνδεθεί με μια βρύση, μεταφέρει το κρύο νερό στο χώρο ανάμεσα στον εσωτερικό και τον εξωτερικό γυάλινο σωλήνα, με αποτέλεσμα να ψύχονται και να υγροποιούνται οι θερμοί ατμοί που εισέρχονται στον εσωτερικό σωλήνα. Το νερό που εισέρχεται στον ψυκτήρα, εξέρχεται από το άλλο άνοιγμα και απορρίπτεται. Πείραμα 1. Απόσταξη με γυάλινη αποστακτική συσκευή

6 Η ποσότητα του προς απόσταξη υγρού που τοποθετείται στη σφαιρική φιάλη, είναι το ½ με ⅔ της συνολικής χωρητικότητας της φιάλης. Έστω ότι η χωρητικότητα της σφαιρικής φιάλης (βραστήρας) είναι 2 λίτρα. Εργαζόμαστε ως εξής: Τοποθετούμε ένα λίτρο υγρό προς απόσταξη (π.χ. κρασί) στο βραστήρα Τοποθετούμε το θερμόμετρο και ελέγχουμε τις υπόλοιπες συνδέσεις όπως φαίνεται στο παραπάνω σχήμα. Ανοίγουμε τη βρύση παροχής νερού σε μικρή παροχή. Όταν αρχίσει η απόσταξη θα πρέπει να δοκιμάσουμε τη μικρότερη δυνατή παροχή θερμότητας, με σκοπό να επιτύχουμε την υγροποίηση όλων των ατμών που εισέρχονται στον ψυκτήρα. Εάν η ψύξη δεν είναι αρκετή ένα μέρος των ατμών, που περιέχουν αλκοόλη, διαφεύγουν στην ατμόσφαιρα δημιουργώντας απώλειες. Εάν πάλι η θέρμανση είναι πολύ έντονη, τότε υπάρχει κίνδυνος να περάσει απ ευθείας υγρό στο απόσταγμα. Στην κατάληξη του ψυκτήρα τοποθετούμε μια κωνική φιάλη ή ένα γυάλινο ποτήρι, προκειμένου να συλλέξουμε το απόσταγμα Ανάβουμε το λύχνο και ρυθμίζουμε ώστε να έχει μπλε χρώματος φλόγα. Ο βρασμός αρχίζει μετά από λίγη ώρα. Ατμοί νερού και αλκοόλης ανεβαίνουν στα τοιχώματα της σφαιρικής φιάλης, περνούν στον ψυκτήρα, ψύχονται από το νερό της βρύσης και υγροποιούνται, και παραλαμβάνουμε το απόσταγμα. Μια τέτοια απόσταξη διαρκεί λιγότερο από μισή ώρα. Το τέλος μιας απόσταξης. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να ελέγχεται πότε πραγματικά μια απόσταξη έχει τελειώσει. Αυτό μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: A. Με υπολογισμό της αλκοόλης που περιείχε το προς απόσταξη υγρό και σύγκριση με την ποσότητα της αλκοόλης που συνολικά παρελήφθη με την απόσταξη. B. Με μέτρηση της περιεκτικότητας της αλκοόλης του υπολείμματος. Αυτό γίνεται αποστάζοντας εκ νέου το υπόλειμμα της απόσταξης. Η απόσταξη θεωρείται πλήρης όταν η περιεκτικότητα του υπολείμματος σε αλκοόλη είναι μικρότερη από 2%, οπότε η συνέχισή της είναι ασύμφορη. Η αλκοόλη αυτή του υπολείμματος μαζί με τις άλλες απώλειες της παραγωγικής διαδικασίας ονομάζονται φύρες και σε μια απόσταξη είναι περίπου 2-3%. Πείραμα 2. Μετατροπή μιας χύτρας ταχύτητας σε αποστακτική συσκευή

7 Μια χύτρα ταχύτητας, που χρησιμοποιείται στη μαγειρική, μπορεί πολύ απλά να μετατραπεί σε αποστακτική συσκευή, ως εξής: Αφαιρούμε τη βαλβίδα από το καπάκι Προσαρμόζουμε στην υποδοχή της βαλβίδας ένα σωλήνα από Teflon περίπου 10cm. Διαμορφώνουμε ένα χάλκινο σωλήνα (κουλούρα) μήκους περίπου 3m σε μορφή σπείρας (σερπαντίνα), προσέχοντας η κλίση του σωλήνα να έχει καθοδική μόνον πορεία. Συνδέουμε την άκρη του σωλήνα από Teflon με την άκρη του χάλκινου σωλήνα. Στο σημείο αυτό για καλύτερη σύνδεση μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σφικτήρες. Βυθίζουμε την σερπαντίνα σε έναν πλαστικό κουβά, και την περνάμε από μία τρύπα που ανοίγουμε με προσοχή στο κάτω πλευρικό μέρος του κουβά. Γεμίζουμε τον κουβά με κρύο νερό δημιουργώντας έτσι έναν αυτοσχέδιο ψυκτήρα. Το νερό αυτό κατά τη διάρκεια της απόσταξης θα ανανεώνεται από άλλο πιο κρύο, ενώ μπορεί να προστεθεί και λίγος πάγος. Όλα αυτά φαίνονται στην παρακάτω εικόνα: - 6 -

8 Παρατήρηση: Η συσκευή αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μια φθηνή λύση για την απόσταξη προς παραλαβή τσίπουρου, που θα αναπτυχθεί από τη δεύτερη ομάδα. Το τσίπουρο Το τσίπουρο είναι το απόσταγμα που λαμβάνεται από την απόσταξη των ζυμωμένων στέμφυλων των σταφυλιών (τα λεγόμενα τσίπουρα). Χρειάζεται προσοχή διότι, το μεγαλύτερο μέρος του τσίπουρου που κυκλοφορεί χύμα είναι διάλυμα αλκοόλης που περιέχει μικρή ποσότητα τσίπουρου, απόσταγμα κρασιού, απόσταγμα σταφυλιών ή ακόμα και διάλυμα αλκοόλης που αρωματίζεται με αιθέρια έλαια, ώστε να θυμίζει τσίπουρο. Το τσίπουρο στην Κρήτη το αποκαλούν τσικουδιά, ενώ σε άλλες περιοχές της Ελλάδος αποκαλείται ρακί. Σε κάθε περίπτωση όμως όλες αυτές οι ονομασίες αναφέρονται στο απόσταγμα των ζυμωμένων στέμφυλων, αυτό που οι περισσότεροι Έλληνες αποκαλούν τσίπουρο

9 Τι είναι τα τσίπουρα (ζυμωμένα ή αζύμωτα στέμφυλα). Για να φτιαχτεί τσίπουρο απαιτούνται τσίπουρα, δηλαδή τα στερεά που απομένουν από τη ρόγα όταν αφαιρεθεί ο χυμός της. Για να δώσουν όμως τα στερεά αυτά απόσταγμα, θα πρέπει να περιέχουν σάκχαρα, γεγονός που σημαίνει ότι πρέπει να έχουν ακόμα ποσότητα γλεύκους (μούστου), άρα δεν πρέπει να έχουν πιεστεί πλήρως, όπως π.χ. από ένα μηχανικό πιεστήριο. Αναλυτικότερα, πρώτη ύλη για την παρασκευή τσίπουρου είναι τα στέμφυλα, τα οποία προκύπτουν μετά το πάτημα των σταφυλιών για την παραλαβή κρασιού. Είναι δηλαδή η μάζα που απομένει μετά το πάτημα των σταφυλιών. Αποτελείται από κοτσάνια, κουκούτσια φλοιούς και περικλείει κάποιο ποσοστό αζύμωτου γλεύκους, ή ακόμα και κρασί. Τα στέμφυλα μπορεί να είναι αζύμωτα, ζυμωμένα και ημιζυμωμένα. (Ζύμωση είναι η αντίδραση μετατροπής των σακχάρων του μούστου σε αλκοόλη). Καθαριότητα του χώρου. Η παραγωγή τσίπουρου όπως και κάθε άλλου αλκοολούχου ποτού, απαιτεί απόλυτη καθαριότητα ώστε να αποφεύγονται ανεπιθύμητες καταστάσεις όπως διακοπή της ζύμωσης, ή άλλες ζυμώσεις πλην της αλκοολικής. Απαιτείται σχολαστική φροντίδα ώστε οτιδήποτε έρχεται σε επαφή με τις πρώτες ύλες να είναι απόλυτα καθαρό, όπως επίσης και ο περιβάλλον χώρος. Η καθαριότητα είναι επίσης αναγκαία για όλα τα σκεύη που θα έρθουν σε επαφή με τις προς - 8 -

10 απόσταξη πρώτες ύλες αλλά και με το απόσταγμα, ώστε αυτό να μην αποκτήσει δυσάρεστες οσμές. Προετοιμασία για την απόσταξη. Τα στέμφυλα μπορεί να έχουν ζυμωθεί κατά την παραμονή τους, μετά το πάτημα των σταφυλιών. Αν τα στέμφυλα δεν έχουν ζυμωθεί, τα αφήνουμε να ζυμωθούν. Η ζύμωση των στέμφυλων είναι πιο αργή από αυτήν του μούστου, και μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 30 ημέρες, διότι η μετακίνηση των ζυμών δεν είναι εφικτή όπως στην περίπτωση του μούστου. (Προφανώς η ζύμωση είναι απαραίτητη για τη δημιουργία αλκοόλης την οποία θα αποστάξουμε). Τα στέμφυλα τοποθετούνται σε δοχείο από ανοξείδωτο χάλυβα ή πολλές φορές και σε ένα ξύλινο βαρέλι αν η παραμονή είναι αρκετά μικρή. Τα ζυμωμένα υγρά διατηρούνται σε επαφή με τα στέμφυλα ώστε να παραλάβουν αρωματικές ενώσεις, που δίνουν το χαρακτηριστικό άρωμα στο τσίπουρο. Εικόνα: Δοχείο με στέμφυλα Η παραμονή όμως των στέμφυλων πριν την απόσταξη έχει και δύο μεγάλα μειονεκτήματα, που εγκυμονούν κινδύνους. Κατά πρώτον η παραμονή αυξάνει την περιεκτικότητα σε μεθανόλη η οποία είναι ανεπιθύμητη και επικίνδυνη για λόγους που θα αναφερθούν παρακάτω, και κατά δεύτερον αυξάνεται η πιθανότητα με την παραμονή να ξινίσουν, με αποτέλεσμα η αιθυλική αλκοόλη να μετατρέπεται σε οξικό οξύ δίνοντας οξικό αιθυλεστέρα ο οποίος καλύπτει όλες τις οσμές του αποστάγματος. Πρώτη απόσταξη. Η ποσότητα που αποστάζεται κάθε φορά εξαρτάται από το μέγεθος του βραστήρα. Για βραστήρα χωρητικότητας 2 λίτρων, λαμβάνεται ένα λίτρο στερεών και υγρών από το δοχείο με τα - 9 -

11 στέμφυλα και προστίθενται και 300ml νερού (το ⅓ του όγκου των στέμφυλων). Η προσθήκη αυτή του νερού γίνεται για να αποφευχθεί η υπερθέρμανση των στερεών εξαιτίας της θέρμανσης με γυμνή φλόγα κατά την πρώτη απόσταξη. Εικόνα: Καζάνι εν δράσει Από την πρώτη απόσταξη λαμβάνεται ένα απόσταγμα (σούμα) που αποτελεί το 15-20% του αρχικού όγκου και περιεκτικότητας 20-25vol. Στο σημείο αυτό συνήθως ακολουθεί δεύτερη απόσταξη για την παραλαβή αποστάγματος μεγαλύτερης περιεκτικότητας σε αλκοόλη. Δεύτερη απόσταξη. Κατά τη δεύτερη απόσταξη, αποστάζεται η σούμα που παρελήφθη κατά την πρώτη απόσταξη (περίπου 1 λίτρο). Από το δεύτερο αυτό απόσταγμα, τα πρώτα 10 ml είναι η κεφαλή (85 βαθμών περίπου), κατόπιν παραλαμβάνονται χωριστά τα επόμενα 200ml που αποτελούν την καρδιά (70 βαθμών), και τέλος παραλαμβάνονται 200ml περίπου ουρά (25 βαθμών). Για την παραλαβή κεφαλής, καρδιάς και ουράς μπορεί να χρησιμοποιηθεί βαθμονομημένη κωνική φιάλη, ώστε να μπορεί να υπολογιστεί ο όγκος του κάθε κλάσματος. Τα παραπάνω ποσοστά των κλασμάτων είναι ενδεικτικά και μπορούν να μεταβληθούν ανάλογα με τα επιθυμητά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του αποστάγματος. Έτσι, όσο πιο μικρό είναι το ποσοστό της καρδιάς, τόσο πιο ελαφρύ άρωμα θα έχει το απόσταγμα, ενώ όσο περισσότερο ποσοστό παραλαμβάνεται σαν καρδιά, τόσο πιο βαρύ άρωμα θα έχει

12 Εικόνα: Παραλαβή αποστάγματος Η καρδιά της δεύτερης απόσταξης, αφού αραιωθεί με νερό χωρίς χλώριο στους 40vol, είναι το τσίπουρο. Προφανώς, για μεγαλύτερη ποσότητα αποστάγματος, πρέπει να χρησιμοποιηθεί μεγαλύτερη ποσότητα πρώτης ύλης. Η κεφαλή και η ουρά του αποστάγματος, αν έχουν δυσάρεστα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, απορρίπτονται. Αυτός εξάλλου είναι ο λόγος για τον οποίο παραλαμβάνονται χωριστά. Εάν όμως δεν έχουν ελαττώματα μπορούν να συγκεντρωθούν και αν η ποσότητά τους είναι αρκετή, αποστάζονται εκ νέου, κρατώντας πλέον τη νέα καρδιά που θα προκύψει ή μπορούν να προστεθούν ως συμπληρωματικά υγρά, αντί του νερού στην επόμενη πρώτη απόσταξη. Στη δεύτερη απόσταξη, αν είναι επιθυμητό το απόσταγμα να έχει γεύση γλυκάνισου, προστίθενται (για τις παραπάνω δοσολογίες) 15 γραμμάρια γλυκάνισου. Προβλήματα και αντιμετώπισή τους. Α) Οσμές καμένου και τρόποι αποφυγής τους. Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα στην παραγωγή τσίπουρου, είναι οι οσμές καμένου που οφείλονται στην απ ευθείας θέρμανση του πυθμένα του βραστήρα, γεγονός που προκαλεί υπερθέρμανση των στερεών που βρίσκονται μέσα στο βραστήρα και ακουμπούν στον πυθμένα. Αυτή η υπερθέρμανση προκαλεί πυρόλυση και δημιουργεί οσμηρά συστατικά που μεταδίδουν στο απόσταγμα τη μυρωδιά του καμένου. Για την αποφυγή τέτοιων καταστάσεων χρησιμοποιούνται κυλινδρικοί και όχι σφαιρικοί βραστήρες, ώστε να μπορούν να δεχθούν ένα κυλινδρικό εσωτερικό πλέγμα, το οποίο παρεμποδίζει την επαφή των στερεών με τον πυθμένα. Εναλλακτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν βραστήρες με διπλά τοιχώματα, όπου μεταξύ των τοιχωμάτων κυκλοφορεί ατμός ο οποίος θερμαίνει τα εσωτερικά τοιχώματα, προκαλώντας το βρασμό του προς απόσταξη υγρού

13 Β) Η Μεθανόλη. Η μεθανόλη δεν είναι προϊόν της αλκοολικής ζύμωσης. Είναι μια αλκοόλη που προέρχεται από την υδρόλυση των πηκτινών, οι οποίες βρίσκονται στα στερεά μέρη του σταφυλιού, όπως και σε όλα τα φρούτα. Καθώς υδρολύονται σταδιακά από τα ένζυμα εμπλουτίζουν το κρασί σε μεθανόλη. Άρα ο χρόνος που μεσολαβεί μέχρι την απόσταξη των στέμφυλων, δεν πρέπει να είναι μεγάλος. Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων μεθανόλης, είναι επιζήμια για τον οργανισμό. Για την αποφυγή αρνητικών συνεπειών πρέπει να καταναλώνονται μικρές σχετικά ποσότητες αλκοολούχων ποτών και ιδιαίτερα τσίπουρου, που όπως και τα αποστάγματα φρούτων, έχει μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε μεθανόλη από τα άλλα αποστάγματα. Η άποψη που υποστηρίζουν πολλοί, ότι δηλαδή η μεθανόλη μειώνεται στο απόσταγμα αν απομακρυνθεί η κεφαλή δεν είναι σωστή. Κι αυτό γιατί η μεθανόλη με Σ.Ζ. 67,4 ο C σε υγρά με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλη είναι το ίδιο πτητική με την αιθανόλη, με Σ.Ζ. 78,4 ο C, και γι αυτό βρίσκονται στην ίδια περίπου αναλογία καθ όλη τη διάρκεια της απόσταξης. Στη βιομηχανία η μεθανόλη μπορεί να απομακρυνθεί με τη χρησιμοποίηση ειδικών αποστακτικών συσκευών. Πρόκειται για στήλες με πολλούς δίσκους που επιτρέπουν τις διαδοχικές αποστάξεις στην ίδια συσκευή, επιτυγχάνοντας το διαχωρισμό και την απομάκρυνση ενός σημαντικού μέρους μεθανόλης. Η μεθανόλη κατανέμεται στον οργανισμό ανάλογα με την περιεκτικότητα του κάθε ιστού σε νερό. Γι αυτό μεγάλες συγκεντρώσεις παρατηρούνται στο υαλώδες σώμα του οφθαλμού και στο οπτικό νεύρο, προκαλώντας βλάβες. Ιστορικά στοιχεία Το τσίπουρο στην Ελλάδα. Η απόσταξη στην Ελλάδα έχει βαθιές ρίζες και δεν έχει δυτική προέλευση, αλλά απ ευθείας από την Αίγυπτο. Στην Ελλάδα η πώληση των αποσταγμάτων στέμφυλων για απ ευθείας κατανάλωση ήταν απαγορευμένη μέχρι το Μόνο οι αμπελουργοί σε ορισμένες περιοχές είχαν το δικαίωμα να αποστάζουν, και να εμπορεύονται σε τοπικό επίπεδο τα στέμφυλα

14 Επιτρέπονταν η πώληση του αποστάγματος από στέμφυλα σε εταιρείες παραγωγής οινοπνεύματος, με σκοπό την παραγωγή οινοπνεύματος. Το απόσταγμα στέμφυλων στην Ελλάδα ονομάζεται τσίπουρο, ενώ ιδιαίτερα στην Κρήτη ονομάζεται τσικουδιά. Τα ίδια τα στέμφυλα λέγονται επίσης τσίπουρα, τσίκουδα ή και στράφυλα. Το τσίπουρο είναι συνδεδεμένο με την Ελληνική φιλοξενία, και αναντικατάστατο συνοδευτικό μεζέδων με έντονη γεύση. Παράδοση στο τσίπουρο ή στην τσικουδιά έχει η Κρήτη, η Θεσσαλία, η Μακεδονία και η Ήπειρος. Νομοθεσία. Μέχρι το 1988 το τσίπουρο παραγόταν αποκλειστικά από «διήμερους οινοπνευματοποιούς Α κατηγορίας», σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 8 του Κώδικα των νόμων περί Φορολογίας του Οινοπνεύματος. Οι διήμεροι οινοπνευματοποιοί είναι αμπελοκτήμονες παραγωγοί που ο νομοθέτης τους επέτρεπε να το παράγουν και να το εμπορεύονται τοπικά, με σκοπό την αύξηση του εισοδήματός τους. Σήμερα, από το 1988 και με την ψήφιση νόμου για την παραγωγή αποστάγματος στέμφυλων, επιτρέπεται η παραγωγή και η διάθεση αποστάγματος στέμφυλων σε όλη την Ελλάδα, κάτω από τις προϋποθέσεις που προβλέπει ο νόμος, ενώ ταυτόχρονα φορολογείται και απαγορεύεται η διάθεσή του χύμα. Η παραγωγή αλκοολούχων ποτών με απόσταξη ελέγχεται τόσο από το Γενικό Χημείο του Κράτους, όσο και από το τελωνείο, με σκοπό την επιβολή των αναλογούντων φόρων. Γι αυτό όσοι θέλουν να παράγουν αλκοολούχα ποτά με απόσταξη, έστω και σε μικρές ποσότητες, οφείλουν να ενημερώσουν τις αρμόδιες υπηρεσίες. Η παραγωγή αλκοολούχων ποτών για εμπορεία, οφείλει να γίνεται σύμφωνα με αυτά που ορίζει η νομοθεσία. Η νομοθεσία είναι αυστηρή, προκειμένου να προφυλάξει την υγεία των καταναλωτών, την ταυτότητα των προϊόντων, αλλά και να εξασφαλίσει τα έσοδα που προκύπτουν από τη φορολόγηση της καθαρής αλκοόλης. Η καθαρή αλκοόλη και η μέτρησή της στο απόσταγμα Αλκοολόμετρα. Η αλκοόλη του κρασιού και των υπόλοιπων αλκοολούχων ποτών είναι η αιθανόλη (CH3CH2OH). H αιθανόλη λέγεται και οινόπνευμα πνεύμα του οίνου επειδή σ αυτήν και μόνο οφείλονται οι ευεργετικές και όχι μόνο ιδιότητες του κρασιού (του οίνου)

15 Οι άνθρωποι ανακάλυψαν από παλιά ότι ο χυμός των σταφυλιών, ο μούστος, αν αφεθεί για μερικές εβδομάδες σε δροσερό μέρος, βράζει και μετατρέπεται σε ένα ποτό με ελάχιστα γλυκιά γεύση, αλλά πολύ ευχάριστο άρωμα, το κρασί. Αυτή η βιοχημική μετατροπή ονομάζεται αλκοολική ζύμωση και οφείλεται στη δράση μικροοργανισμών, των ζυμομυκήτων, που βρίσκονται στη φλούδα των σταφυλιών. Στο πατητήρι οι ζυμομύκητες μεταφέρονται στο μούστο όπου πολλαπλασιάζονται και καταναλώνουν ως τροφή τα σάκχαρα (C6H12O6) των σταφυλιών. Το τελικό αποτέλεσμα της αλκοολικής ζύμωσης είναι η μετατροπή των σακχάρων σε αιθανόλη με ταυτόχρονη παραγωγή και έκλυση (απελευθέρωση) διοξειδίου του άνθρακα ( CO2), όπως φαίνεται στην παρακάτω αντίδραση: C6H12O6 ζυμάση 2CH3CH2OH + 2CO2 Ζύμωση ονομάζεται γενικά η χημική μετατροπή ορισμένων οργανικών ενώσεων σε άλλες, με τη δράση των ενζύμων. Τα ένζυμα ή βιοκαταλύτες είναι οργανικές ενώσεις (πρωτεΐνες) που εκκρίνονται από μικροοργανισμούς -τους μύκητες που προαναφέρθηκαν. Η δράση των ενζύμων είναι απόλυτα εξειδικευμένη, δηλαδή κάθε ένζυμο καταλύει μία και μόνο αντίδραση. Στην αλκοολική ζύμωση το ένζυμο που καταλύει την αντίδραση είναι η ζυμάση και εκκρίνεται από τους ζυμομύκητες. Το κρασί περιέχει συνήθως 12%v/v αιθανόλη. Αυτή η περιεκτικότητα λέγεται αλκοολικός βαθμός. Συμβολίζεται πολλές φορές 12 vol ή και 12 ο και αναφέρεται στα ml της αιθανόλης που περιέχονται σε 100ml κρασιού (ή αλκοολούχου ποτού γενικότερα). Στην προκειμένη περίπτωση σημαίνει πως σε 100ml κρασιού περιέχονται 12ml καθαρής αιθανόλης - καθαρού οινοπνεύματος. Το τσίπουρο από την άλλη, ανάλογα με το βαθμό απόσταξης (αν δηλαδή έχει γίνει και δεύτερη απόσταξη ή όχι), έχει περιεκτικότητα που κυμαίνεται ανάμεσα στους 20 και τους 40 αλκοολικούς βαθμούς. Η μέτρηση του αλκοολικού βαθμού, γίνεται με ειδικά αραιόμετρα τα αλκοολόμετρα, που όταν βυθιστούν σε ένα καθαρό υδροαλκοολικό διάλυμα δείχνουν την περιεκτικότητα σε αλκοόλη. Επειδή ένα απόσταγμα θεωρείται ως καθαρό υδροαλκοολικό διάλυμα, η μέτρηση γίνεται με απ ευθείας βύθιση του αλκοολομέτρου στο απόσταγμα. Πολλές φορές αυτή η μέτρηση χρειάζεται διόρθωση ως προς τη θερμοκρασία και την περιεκτικότητα αζύμωτου σακχάρου, οπότε αν κανείς επιζητά ακρίβεια στα αποτελέσματά του, πρέπει προφανώς να προβεί στις εν λόγω διορθώσεις. Ο ρόλος του άμβυκα στην απόσταξη. Η παραγωγή και η ποιότητα των αλκοολούχων ποτών στη σημερινή εποχή, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό, από τον τύπο και την ποιότητα του χρησιμοποιούμενου άμβυκα. Ο τύπος του

16 άμβυκα στον οποίο θα αποσταχθούν τα στέμφυλα, εξαρτάται από την περιοχή. Για την παραγωγή αποσταγμάτων στέμφυλων, χρησιμοποιούνται άμβυκες διαφορετικών σχημάτων και μεγεθών. Η θέρμανση μπορεί να γίνει με γυμνή φλόγα ή ατμό. Ο τύπος του χρησιμοποιούμενου άμβυκα έχει μεγάλη σημασία. Όσο μικρότερος ο όγκος, τόσο μικρότερη η επαναρροή, και πιο γευστικό το εξερχόμενο προϊόν. Άμβυκας ασυνεχούς τύπου, επιτρέπει απομάκρυνση κεφαλών και ουρών. Άλλος τύπος άμβυκα δίνει απόσταγμα με μία μόνο απόσταξη. Μια τρίτη κατηγορία διαθέτει επιπλέον αποστακτική στήλη, για την απομάκρυνση ορισμένων ανεπιθύμητων συστατικών

17 Ακολουθούν χαρακτηριστικές εικόνες που μαρτυρούν την εξέλιξη στην «τεχνολογία» του άμβυκα

18 Η αιθανόλη στον ανθρώπινο οργανισμό. Η κατανάλωση αιθανόλης σε μικρές ποσότητες δημιουργεί ευχάριστη διάθεση. Αντίθετα, η κατανάλωσή της σε μεγάλες ποσότητες μειώνει κατά πολύ την απόδοση και τη διαύγεια της σκέψης. Έτσι μειώνεται δραματικά η ικανότητα συγκέντρωσης και αντίδρασης, ειδικά κατά την οδήγηση, οπότε ο κίνδυνος σοβαρών ατυχημάτων είναι μεγάλος. Η κατανάλωση πολύ μεγάλων ποσοτήτων αιθανόλης (200g) οδηγεί και στο θάνατο (αλκοολική δηλητηρίαση). Η συστηματική λήψη σημαντικών ποσοτήτων αιθανόλης προκαλεί εξάρτηση, και επιφέρει σοβαρές σωματικές και ψυχικές βλάβες, που συνιστούν το λεγόμενο αλκοολισμό. Για περιορισμό της κατανάλωσης, η αιθανόλη που χρησιμοποιείται στην παρασκευή αλκοολούχων ποτών έχει υψηλό φόρο κατανάλωσης. Αυτό δε γίνεται για την αιθανόλη που προορίζεται για οικιακή ή βιομηχανική χρήση. Η τελευταία είναι το γνωστό μπλε οινόπνευμα, το οποίο περιέχει και άλλες πρόσθετες ουσίες που καθιστούν την αιθανόλη ακατάλληλη για πόση. Το ποσοστό της αιθανόλης οινοπνεύματος- στον ανθρώπινο οργανισμό χαρακτηρίζεται ως ποσοστό αλκοολαιμίας και αναφέρεται σε 1L (1000ml) οργανικού υγρού. Π.χ. ποσοστό αλκοολαιμίας 0,5 ο /οο σημαίνει ότι υπάρχουν 0,5gr οινοπνεύματος ανά 1L (1000ml) οργανικού υγρού

19 Πείραμα. Μέτρηση αλκοολικού βαθμού. Σ αυτό το πείραμα επίδειξης οι μαθητές θα μετρήσουν τον αλκοολικό βαθμό ενός τσίπουρου, γνωστής περιεκτικότητας. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούν έναν ογκομετρικό κύλινδρο και ένα αλκοολόμετρο. Η μέτρηση μπορεί να διαφέρει λίγο από τον αναγραφόμενο αλκοολικό βαθμό, σε ποσοστό που εξαρτάται από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος, γεγονός που πρέπει να γίνει αντιληπτό από τους μαθητές και να συζητηθεί, με βάση αυτά που προαναφέρθηκαν στην παρουσίαση. Παρουσίαση Φωτογραφικού Υλικού και Video από εκδήλωση παραγωγής τσίπουρου. Στο σημείο αυτό η ομάδα παρουσιάζει βιντεοσκοπημένο ή φωτογραφικό υλικό από μία από τις εκδηλώσεις πολιτιστικού σωματείου, ενώ παράλληλα οι μαθητές, είναι σε θέση να περιγράψουν πιο αναλυτικά τη διαδικασία, αφού τη «βίωσαν» και παράλληλα είχαν την ευκαιρία να νιώσουν το βαθμό συναρμογής της διαδικασίας αυτής με την κουλτούρα του ελληνικού λαού. Αξίζει να σημειωθεί, πως στο τέλος της παρουσίασης θα μπορούσε το σύνολο της τάξης να παρευρεθεί σε μια τέτοια εκδήλωση για να δει από κοντά και στην πράξη αυτά που στο διάστημα αυτό μελετήθηκαν. Θα μπορούσε επίσης να πραγματοποιηθεί επίσκεψη στο αποστακτήριο κάποιας ποτοποιίας, για να δουν οι μαθητές το επίπεδο των οργανωμένων βιομηχανικών αποστάξεων αλλά και για να τις συγκρίνουν με τις πιο απλές και λιτές παραδοσιακές μεθόδους. Το πρόβλημα στην περίπτωση αυτή είναι ότι πρέπει να υπάρξει ένα μεγάλος αριθμός συνεννοήσεων πριν την επίσκεψη, πιθανόν γραπτή επικοινωνία, συνεννόηση με συναδέλφους συνοδούς, γεγονός που μειονεκτεί σε σχέση με την επίσκεψη στο χώρο μίας εκδήλωσης που μπορεί να γίνει εκτός ωρών σχολείου, χωρίς προβλήματα συνεννόησης με το φορεά. Εικόνα: Εκδήλωση παρασκευής τσίπουρου

20 Ερωτηματολόγιο ανατροφοδότησης της κατανόησης των μαθητών. 1. Στις ερωτήσεις που ακολουθούν, επιλέξτε τη σωστή απάντηση. Το τσίπουρο είναι: a) Απόσταγμα κρασιού b) Απόσταγμα στέμφυλων c) Προϊόν αλκοολικής ζύμωσης του χυμού των σταφυλιών. d) Απόσταγμα φρούτων. Η δεύτερη απόσταξη κατά την παραγωγή του τσίπουρου γίνεται για: a) Να απομακρυνθούν οι οσμές καμένου. b) Να αυξηθεί η περιεκτικότητα σε αλκοόλη. c) Να αυξηθεί η ποσότητα του παραγόμενου αποστάγματος. d) Όλα τα παραπάνω. 2. Να συμπληρωθούν τα κενά στο παρακάτω κείμενο. Ο ρόλος του.. στην αποστακτική συσκευή, είναι να ψύχει και να.. τους. του υγρού που βγαίνουν από το βραστήρα. Η απόσταξη δηλαδή είναι μια διαδικασία που μας επιτρέπει να υγρά με βάση τη διαφορά του. τους. 3. Έχοντας στη διάθεσή σας τα εξαρτήματα μιας γυάλινης αποστακτικής συσκευής, καθώς και την εικόνα της συναρμολογημένης συσκευής, συναρμολογήστε σωστά εντός 10 λεπτών την αποστακτική συσκευή, εργαζόμενοι ανά τέσσερις, προσέχοντας να μην σπάσετε κανένα σκεύος. 4. Αναφέρατε τέσσερις περιοχές της Ελλάδας που φημίζονται για την παραγωγή τσίπουρου. 5. Αναφέρατε τρεις επιπτώσεις της αλκοόλης στον ανθρώπινο οργανισμό ή στις αντιδράσεις του ατόμου που καταναλώνει αλκοόλ

21 Βιβλιογραφία 1. Karl Frey. Η μέθοδος Project, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη. 2. Ελένη Τερατόρη-Τσαλκατίδου. Η μέθοδος Project στη θεωρία και στην πράξη, Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη. 3. Αργύρη Ν. Τσακίρη. Ποτογραφία, Εκδόσεις Ψύχαλου. 4. Αργύρη Ν. Τσακίρη. Κάνω το δικό μου Τσίπουρο, Εκδόσεις Ψύχαλου 5. Αργύρη Ν. Τσακίρη. Κάνω το δικό μου κρασί, Εκδόσεις Ψύχαλου 6. Αργύρη Ν. Τσακίρη. Οινολογία, Εκδόσεις Ψύχαλου 7. Ebbing Gammon. Γενική Χημεία, Εκδόσεις Τραυλός 8. Μανουσάκης-Κεφαλλωνίτης-Χρηστίδης. Χημεία Β Λυκείου Γενικής Παιδείας, ΟΕΔΒ (ανάδοχος έργου Εκδόσεις Πατάκη) 9. Ν. Ηλιάδης Γ. Βουτσινός. Τεχνολογία για τους μαθητές Β Γυμνασίου, ΟΕΔΒ

Παρασκευή αιθανόλης-απόσταξη αλκοολούχου διαλύματος. Τεχνική της απόσταξης

Παρασκευή αιθανόλης-απόσταξη αλκοολούχου διαλύματος. Τεχνική της απόσταξης Παρασκευή αιθανόλης-απόσταξη αλκοολούχου διαλύματος Με τον όρο απόσταξη εννοείται η θέρμανση ενός υγρού μέχρι να εξατμισθεί, η συμπύκνωση των ατμών του με ψύξη και η συλλογή τους σε ένα άλλο δοχείο. Με

Διαβάστε περισσότερα

Η παρασκευή του Τσίπουρου. Τυπικό αποστακτήριο Τσίπουρου

Η παρασκευή του Τσίπουρου. Τυπικό αποστακτήριο Τσίπουρου Η παρασκευή του Τσίπουρου Τυπικό αποστακτήριο Τσίπουρου Αποστακτήριο στη Δυτική Μακεδονία Το τσίπουρο βγαίνει... Η πρώτη ύλη για την παρασκευή του Τσίπουρου (η μάζα) αποτελείται από τους φλοιούς των σταφυλιών,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ. Δραστηριότητα 1η. Αλκοολική ζύμωση με τη βοήθεια απλών υλικών.

ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ. Δραστηριότητα 1η. Αλκοολική ζύμωση με τη βοήθεια απλών υλικών. ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ Δραστηριότητα 1η Αλκοολική ζύμωση με τη βοήθεια απλών υλικών. Στόχοι Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι η αιθανόλη μπορεί να παρασκευαστεί με πρώτη ύλη σακχαρούχους χυμούς. Να μάθουν να γράφουν

Διαβάστε περισσότερα

Τσίπουρο Η πρώτη ύλη.

Τσίπουρο Η πρώτη ύλη. Ένα παραμύθι Η ιστορία του τσίπουρου είναι ένα παραμύθι. Ένα λαϊκό παραμύθι που άντεξε στο χρόνο και έφτασε μέχρι τις μέρες μας από στόμα σε στόμα. Κανένας δε ξέρει ποιος πρώτος το έφτιαξε, κανένας δεν

Διαβάστε περισσότερα

Παραγωγή Αποθήκευση & Διάθεση Τσικουδιάς & Ρακόμελου

Παραγωγή Αποθήκευση & Διάθεση Τσικουδιάς & Ρακόμελου Ένωση Ελλήνων Χημικών Περιφερειακό Τμήμα Κρήτης Παραγωγή Αποθήκευση & Διάθεση Τσικουδιάς & Ρακόμελου Ιωάννης Μ. Γαλανάκης Χημικός Μηχανικός Απόσταγμα Στεμφύλων Σταφυλιού Τσικουδιά Τσίπουρο Raki (Ρακί)

Διαβάστε περισσότερα

Ανώνυμα χύμα ποτά και αποστάγματα και δημόσια υγεία

Ανώνυμα χύμα ποτά και αποστάγματα και δημόσια υγεία Ημερίδα ΣΕΑΟΠ, «Ανώνυμα χύμα ποτά και αποστάγματα» Κίνδυνος για την υγεία του καταναλωτή - Κέρδη για τους λαθρέμπορους. Δευτέρα 4 Ιουνίου 2018 Ανώνυμα χύμα ποτά και αποστάγματα και δημόσια υγεία Πέτρος

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΜΙΓΜΑΤΩΝ (4 η εργαστηριακή άσκηση Β Γυμνασίου)

ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΜΙΓΜΑΤΩΝ (4 η εργαστηριακή άσκηση Β Γυμνασίου) 2 ο ΕΚΦΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Επιμέλεια: Ορφανάκη Πόπη Χημικός Φωτογραφίες: Κωτίτσας Αριστοτέλης Βιολόγος ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΜΙΓΜΑΤΩΝ (4 η εργαστηριακή άσκηση Β Γυμνασίου) 1. Διαχωρισμός μίγματος με διήθηση Με τη μέθοδο

Διαβάστε περισσότερα

Βασικέσ οδηγίεσ για την απόσταξη τσίπουρου

Βασικέσ οδηγίεσ για την απόσταξη τσίπουρου Βασικέσ οδηγίεσ για την απόσταξη τσίπουρου Το τσίπουρο παρασκευάζεται με την απόσταξη των στεμφύλων (στράφυλα ή τσίπουρα), δηλαδή από τα υπολείμματα των σταφυλιών που μένουν μετά το πάτημα και την εξαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΤΥΡΝΑΒΟΥ ΤΜΗΜΑ : B3 B ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012 2013 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΠΑΡΑ ΟΣΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ.

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΤΥΡΝΑΒΟΥ ΤΜΗΜΑ : B3 B ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012 2013 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΠΑΡΑ ΟΣΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΤΥΡΝΑΒΟΥ ΤΜΗΜΑ : B3 B ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012 2013 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ. ΠΑΡΑ ΟΣΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ Στην Ελλάδα άρχισε η

Διαβάστε περισσότερα

Ο αλκοολικός τίτλος % vol είναι % v/v. Η αλκοόλη, % vol, μετράται στους 20 o C. Γίνεται διόρθωση της αλκοόλης όταν η θερμοκρασία είναι διαφορετική

Ο αλκοολικός τίτλος % vol είναι % v/v. Η αλκοόλη, % vol, μετράται στους 20 o C. Γίνεται διόρθωση της αλκοόλης όταν η θερμοκρασία είναι διαφορετική ΟΙΝΟΣ ΑΛΚΟΟΛΗ Με απόσταξη 200 ml οίνου συλλέγονται 133-150 ml αποστάγματος. Για την εξουδετέρωση της οξύτητας του οίνου, για να μη ληφθούν στο απόσταγμα πτητικά οξέα (οξικό, ανθρακικό και θειώδες), στα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΤΑΞΗ N.KOKKINOΣ ΧΗΜΙΚΟΣ-ΟΙΝΟΛΟΓΟΣ

ΑΠΟΣΤΑΞΗ N.KOKKINOΣ ΧΗΜΙΚΟΣ-ΟΙΝΟΛΟΓΟΣ ΑΠΟΣΤΑΞΗ N.KOKKINOΣ ΧΗΜΙΚΟΣ-ΟΙΝΟΛΟΓΟΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ; Μια πειραματική τεχνική στην οποίαν ένα υγρό ή αέριο μίγμα δύο ή περισσότερων ουσιών διαχωρίζεται στα συστατικά του λόγω του διαφορετικού σημείου βρασμού

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις για την εργαστηριακή άσκηση ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ του Εργαστηρίου Ανάλυσης και Τεχνολογίας Τροφίμων Καθηγητής Ιωάννης Ρούσσης.

Σημειώσεις για την εργαστηριακή άσκηση ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ του Εργαστηρίου Ανάλυσης και Τεχνολογίας Τροφίμων Καθηγητής Ιωάννης Ρούσσης. Σημειώσεις για την εργαστηριακή άσκηση ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ του Εργαστηρίου Ανάλυσης και Τεχνολογίας Τροφίμων Καθηγητής Ιωάννης Ρούσσης Προσδιορισμοί Αλκοόλη Ολική οξύτητα Πτητική οξύτητα Ελεύθερος θειώδης ανυδρίτης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 5 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 17 Μαΐου 2009 Ώρα: 10:00 12:30 Προτεινόμενες Λύσεις θεμα - 1 (5 μον.) Στον πίνακα υπάρχουν δύο στήλες με ασυμπλήρωτες προτάσεις. Στο τετράδιο των απαντήσεών

Διαβάστε περισσότερα

Σύντομη περιγραφή του πειράματος. Διδακτικοί στόχοι του πειράματος

Σύντομη περιγραφή του πειράματος. Διδακτικοί στόχοι του πειράματος Σύντομη περιγραφή του πειράματος Α. Διάσπαση του ανθρακικού χαλκού με θέρμανση, (σε χαμηλότερη θερμοκρασία από ότι η διάσπαση του ανθρακικού ασβεστίου), προς οξείδιο του χαλκού και διοξείδιο του άνθρακα.

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στο Εργαστήριο

Εισαγωγή στο Εργαστήριο Εισαγωγή στο Εργαστήριο ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Οι κανόνες εργαστηριακής άσκησης αποβλέπουν στη σωστή λειτουργία του εργαστηρίου και κυρίως εξασφαλίζουν την ασφάλεια των εργαζομένων σε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 16 Μαΐου 2010 Ώρα : 10:00-12:30 Οδηγίες: 1) Το δοκίμιο αποτελείται από επτά (7) θέματα. 2) Να απαντήσετε σε όλα τα θέματα. 3)

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευή της αιθανόλης μέσω της αλκοολικής ζύμωσης της γλυκόζης και οξείδωση της παραγόμενης αλκοόλης με CuO.

Παρασκευή της αιθανόλης μέσω της αλκοολικής ζύμωσης της γλυκόζης και οξείδωση της παραγόμενης αλκοόλης με CuO. Σύντομη περιγραφή του πειράματος Παρασκευή της αιθανόλης μέσω της αλκοολικής ζύμωσης της γλυκόζης και οξείδωση της παραγόμενης αλκοόλης με CuO. Διδακτικοί στόχοι του πειράματος Στο τέλος αυτού του πειράματος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γ Γυμνασίου. «Μείωση των θερμικών απωλειών από κλειστό χώρο με τη χρήση διπλών τζαμιών»

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γ Γυμνασίου. «Μείωση των θερμικών απωλειών από κλειστό χώρο με τη χρήση διπλών τζαμιών» 3 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΒΡΙΛΗΣΣΙΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 2017 ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γ Γυμνασίου «Μείωση των θερμικών απωλειών από κλειστό χώρο με τη χρήση διπλών τζαμιών» του μαθητή Διονύση Κλαδά Μάιος 2017 1 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνος καθηγητής: M.Ed. Σκαμαγκούλης Κων/νος

Υπεύθυνος καθηγητής: M.Ed. Σκαμαγκούλης Κων/νος 6 0 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - Β ΛΥΚΕΙΟΥ - TMHMA B 1 Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 2014-2015 Ακολουθώντας τα χνάρια της παράδοσης: Από το σταφύλι στο τσίπουρο Υπεύθυνος καθηγητής: M.Ed. Σκαμαγκούλης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΟΙΝΟΥ

ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΟΙΝΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΟΙΝΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΟΥΣΣΗΣ Ο οίνος είναι αλκοολούχο ποτό που λαμβάνεται με ζύμωση χυμού σταφυλιών (γλεύκος, μούστος) Συστατικά Οίνου

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:.

Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. Ημερομηνία:. Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. Στην εικόνα α φαίνεται ένας «αποστακτήρας» που χρησιμοποιείται σε βιοτεχνίες για το διαχωρισμό του αλκοόλ ή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΕΡΡΩΝ 15 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών EUSO 2017 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΧΗΜΕΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συμμετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 10/12/2016

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΙΙ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Ιωάννης Πούλιος ΔΥΑΔΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ ΖΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ - 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 6 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 16 Μαΐου 2010 Ώρα : 10:00-12:30 Προτεινόμενες λύσεις ΘΕΜΑ 1 0 (12 μονάδες) Για τη μέτρηση της πυκνότητας ομοιογενούς πέτρας (στερεού

Διαβάστε περισσότερα

Xημεία β γυμνασίου. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

Xημεία β γυμνασίου. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Xημεία β γυμνασίου Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής 1. Ένα υγρό βρέθηκε με τη βοήθεια του ζυγού ότι έχει μάζα 22g και με τη βοήθεια ογκομετρικού κυλίνδρου ότι έχει όγκο 20 ml. Η πυκνότητά του είναι: α. 1,1

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευή σαπουνιού από ελαιόλαδο και υδροξείδιο του νατρίου.

Παρασκευή σαπουνιού από ελαιόλαδο και υδροξείδιο του νατρίου. Σύντομη περιγραφή του πειράματος Παρασκευή σαπουνιού από ελαιόλαδο και υδροξείδιο του νατρίου. Διδακτικοί στόχοι του πειράματος Στο τέλος αυτού του πειράματος θα πρέπει ο μαθητής: Να περιγράφει τον τρόπο

Διαβάστε περισσότερα

Πείραμα 1 ο. Προσδιορισμός Υγρασίας Τροφίμων

Πείραμα 1 ο. Προσδιορισμός Υγρασίας Τροφίμων Πείραμα 1 ο Προσδιορισμός Υγρασίας Τροφίμων Εισαγωγή Η μέτρηση της υγρασίας των τροφίμων είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τους παρακάτω λόγους: Απαιτήσεις νομοθεσίας: υπάρχουν θεσμοθετημένα όρια για τη μέγιστη

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών.

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών. 1. ΕΚΧΥΛΙΣΗ Η εκχύλιση είναι μία από τις πιο συνηθισμένες τεχνικές διαχωρισμού και βασίζεται στην ισορροπία κατανομής μιας ουσίας μεταξύ δύο φάσεων, που αναμιγνύονται ελάχιστα μεταξύ τους. Η ευρύτητα στη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΞΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΙΙ. Μ. Κροκίδα

ΚΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΞΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΙΙ. Μ. Κροκίδα ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ ΙΙ Μ. Κροκίδα ΚΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΞΗ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓ. ΣΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ Διαφορική (batch) Rectifying column Stripping column

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗ ΒΔΟΜΑΔΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΣΤΟΧΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

ΜΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗ ΒΔΟΜΑΔΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΣΤΟΧΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΓΡΑΦΕΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΩΝ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2007-2008 ΜΙΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗ ΒΔΟΜΑΔΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ ΣΤΟΧΟΙ

Διαβάστε περισσότερα

-H 2 H2 O R C COOH. α- κετοξύ

-H 2 H2 O R C COOH. α- κετοξύ Παραπροϊόντα αλκοολικής ζύµωσης Τα παραπροϊόντα της αλκοολικής ζύµωσης είναι χηµικές ενώσεις που προέρχονται είτε από τον ίδιο το µηχανισµό της αλκοολικής ζύµωσης, είτε από το µεταβολισµό της ζύµης, είτε

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας-Η βαθμονόμηση

Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας-Η βαθμονόμηση Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας-Η βαθμονόμηση Οι άνθρωποι προσπαθούν να εκτιμήσουν κατά προσέγγιση ή να μετρήσουν με ακρίβεια τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος, των διαφόρων σωμάτων ή και τη θερμοκρασία

Διαβάστε περισσότερα

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση

σημείο ζέσεως, σημείο τήξεως, σημείο πήξεως, εξάτμιση, εξάχνωση, συμπύκνωση, απόθεση 1.2 Καταστάσεις των υλικών Πρώτες σκέψεις: Η διπλανή φωτογραφία δείχνει ένα υδάτινο τοπίο. Το νερό βρίσκεται σε τρεις διαφορετικές καταστάσεις: ως αέριο, ως υγρό και ως στερεό. Τα διάφορα υλικά μπορούν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 1 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 17 Απριλίου, 2005 Ώρα: 10:00-12:30 Προτεινόµενες Λύσεις ΜΕΡΟΣ Α 1. (α) Από το δεύτερο σχήµα, επειδή ο ζυγός ισορροπεί, προκύπτει

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ Στόχοι των δραστηριοτήτων. Οι μαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση να: αναφέρουν διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αυξήσουμε τη θερμοκρασία διαπιστώσουν πειραματικά ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 8 Η. ΕΝΖΥΜΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΟΞΥΓΑΛΑΚΤΙΚΗΣ ΖΥΜΩΣΗΣ. Εργαστήριο Χημείας & Τεχνολογίας Τροφίμων

ΑΣΚΗΣΗ 8 Η. ΕΝΖΥΜΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΟΞΥΓΑΛΑΚΤΙΚΗΣ ΖΥΜΩΣΗΣ. Εργαστήριο Χημείας & Τεχνολογίας Τροφίμων ΑΣΚΗΣΗ 8 Η. ΕΝΖΥΜΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΟΞΥΓΑΛΑΚΤΙΚΗΣ ΖΥΜΩΣΗΣ Εργαστήριο Χημείας & Τεχνολογίας Τροφίμων ΕΝΖΥΜΑ ΖΥΜΩΣΗ ΟΞΥΓΑΛΑΚΤΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΝΖΥΜΑ Το κλειδί της φύσης για τη ζωή - κινούν τα πάντα,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ της 13ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1998 ΑΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ. ΜΕΡΟΣ Ι Κανονιστικές Διοικητικές Πράξεις

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ της 13ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1998 ΑΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ. ΜΕΡΟΣ Ι Κανονιστικές Διοικητικές Πράξεις Κ.Δ.Π. 263/98 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3279 της 13ης ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1998 ΑΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΕΡΟΣ Ι Κανονιστικές Διοικητικές Πράξεις Αριθμός 263 Οι παρόντες Κανονισμοί θα

Διαβάστε περισσότερα

Διάσπαση του ανθρακικού ασβεστίου με θέρμανση σε υψηλή θερμοκρασία προς οξείδιο του ασβεστίου και διοξείδιο του άνθρακα.

Διάσπαση του ανθρακικού ασβεστίου με θέρμανση σε υψηλή θερμοκρασία προς οξείδιο του ασβεστίου και διοξείδιο του άνθρακα. Σύντομη περιγραφή του πειράματος Διάσπαση του ανθρακικού ασβεστίου με θέρμανση σε υψηλή θερμοκρασία προς οξείδιο του ασβεστίου και διοξείδιο του άνθρακα. Διδακτικοί στόχοι του πειράματος Στο τέλος αυτού

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΑΛΛΑΚΤΕΣ ΜΠΟΪΛΕΡ ΖΕΣΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΧΡΗΣΗΣ Μέρος 1 ο.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΕΣ ΜΠΟΪΛΕΡ ΖΕΣΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΧΡΗΣΗΣ Μέρος 1 ο. 1 ΕΝΑΛΛΑΚΤΕΣ ΜΠΟΪΛΕΡ ΖΕΣΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΧΡΗΣΗΣ Μέρος 1 ο. Οι ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου για ζεστό νερό χρήσης, ήταν η αρχική αιτία της επινόησης των εναλλακτών θερμότητας. Στους εναλλάκτες ένα θερμαντικό

Διαβάστε περισσότερα

«Οίνος, ο αγαθός δαίμονας» Το αγαπημένο ποτό των αρχαίων μας προγόνων. Ο σύντροφος στις χαρές και τις στενοχώριες μας.

«Οίνος, ο αγαθός δαίμονας» Το αγαπημένο ποτό των αρχαίων μας προγόνων. Ο σύντροφος στις χαρές και τις στενοχώριες μας. «Οίνος, ο αγαθός δαίμονας» Το αγαπημένο ποτό των αρχαίων μας προγόνων. Ο σύντροφος στις χαρές και τις στενοχώριες μας. Μαρία Κορωνίδου Φαίδρα Μπάζε Χριστίνα Μωραΐτη Ειρήνη Ποιμενίδου Χρήστος Κοσμάς Για

Διαβάστε περισσότερα

Άρης Ασλανίδης Πρότυπα Πειραματικά Γυμνάσια Οδηγός προετοιμασίας για τα Φυσικά

Άρης Ασλανίδης Πρότυπα Πειραματικά Γυμνάσια Οδηγός προετοιμασίας για τα Φυσικά Άρης Ασλανίδης Πρότυπα Πειραματικά Γυμνάσια Οδηγός προετοιμασίας για τα Φυσικά Ε Δημοτικού 5 Υλικά σώματα Μαθαίνω χρήσιμες πληροφορίες του Βιβλίου Μαθητή Παντού γύρω μας υπάρχει ύλη. Η ύλη μπορεί να είναι

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική Α Γυμνασίου Υποστηρικτικό υλικό ΦΕ 4 και 5

Φυσική Α Γυμνασίου Υποστηρικτικό υλικό ΦΕ 4 και 5 Φυσική Α Γυμνασίου Υποστηρικτικό υλικό ΦΕ 4 και 5 ΕΚΦΕ Νέας Ιωνίας Μαρίνα Στέλλα Φύλλο Εργασίας 4 Μετρήσεις Θερμοκρασίας Η Βαθμονόμηση Διδακτικοί στόχοι να αντιληφθούν τη διαφορά μεταξύ της εκτίμησης (

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: ΧΗΜΕΙΑ. Εργαστηριακή άσκηση: Ο Ξ Ε Ι Δ Ω Σ Η Α Ι Θ Α Ν Ο Λ Η Σ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΘΗΤΗ ΤΑΞΗ B' ΛΥΚΕΙΟΥ. Ον/νυμο: Τμήμα: Ημ/νια:

Μάθημα: ΧΗΜΕΙΑ. Εργαστηριακή άσκηση: Ο Ξ Ε Ι Δ Ω Σ Η Α Ι Θ Α Ν Ο Λ Η Σ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΘΗΤΗ ΤΑΞΗ B' ΛΥΚΕΙΟΥ. Ον/νυμο: Τμήμα: Ημ/νια: ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΘΗΤΗ Ον/νυμο: Τμήμα: Ημ/νια: ΤΑΞΗ B' ΛΥΚΕΙΟΥ Μάθημα: ΧΗΜΕΙΑ Εργαστηριακή άσκηση: Ο Ξ Ε Ι Δ Ω Σ Η Α Ι Θ Α Ν Ο Λ Η Σ Θωμάς Kρεμιώτης 1 από 6 ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ α/α ΟΡΓΑΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 5 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ B ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 17 Μαΐου 2009 Ώρα: 10:00 12:30 Οδηγίες: 1) Το δοκίμιο αποτελείται από οκτώ (8) θέματα. 2) Απαντήστε σε όλα τα θέματα. 3) Επιτρέπεται η χρήση μόνο μη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΑΚΧΑΡΩΝ ΣΤΟ ΓΛEYKOΣ

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΑΚΧΑΡΩΝ ΣΤΟ ΓΛEYKOΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΣΑΚΧΑΡΩΝ ΣΤΟ ΓΛEYKOΣ Τα σάκχαρα είναι το σημαντικότερο συστατικό του γλεύκους, καθώς η περιεκτικότητά του σε αυτά καθορίζει τον αλκοολικό βαθμό του οίνου που θα προκύψει μετά την αλκοολική

Διαβάστε περισσότερα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Μάθημα 6 6.1. SOS: Τι ονομάζεται διάλυμα, Διάλυμα είναι ένα ομογενές μίγμα δύο ή περισσοτέρων καθαρών ουσιών. Παράδειγμα: Ο ατμοσφαιρικός αέρας

Διαβάστε περισσότερα

MAΘΗΜΑ 5 ο ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΣΤΕΡΟΠΟΙΗΣΗ

MAΘΗΜΑ 5 ο ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΣΤΕΡΟΠΟΙΗΣΗ MAΘΗΜΑ 5 ο ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΣΤΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ξικός αιθυλεστέρας ή Οξικό αιθύλιο Δρα. Κουκουλίτσα Αικατερίνη Χημικός Εργαστηριακός Συνεργάτης Τ.Ε.Ι Αθήνας ckoukoul@teiath.gr ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΚΑΡΒΟΞΥΛΙΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 2 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 16 Απριλίου 26 Ώρα : 1:3-13: Οδηγίες: 1)Το δοκίµιο αποτελείται από τρία (3) µέρη. Και στα τρία µέρη υπάρχουν συνολικά δώδεκα (12)

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2012-2013 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ :Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 07/06/13 ΒΑΘΜΟΣ:...

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2012-2013 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ :Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 07/06/13 ΒΑΘΜΟΣ:... ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2012-2013 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ ΤΑΞΗ :Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 07/06/13 ΒΑΘΜΟΣ:... ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ :...ΤΜΗΜΑ :...Αρ:... Βαθμολογία εξεταστικού δοκιμίου

Διαβάστε περισσότερα

1. Ταυτοποίηση μιας άγνωστης χημικής ένωσης

1. Ταυτοποίηση μιας άγνωστης χημικής ένωσης Σκοπός 1. Ταυτοποίηση μιας άγνωστης χημικής ένωσης Σκοπός αυτής της εργαστηριακής άσκησης είναι να μάθετε να δίνετε έμφαση στη σημασία της παρατήρησης κατά την εκτέλεση ενός πειράματος. Παρατήρηση, γενικά,

Διαβάστε περισσότερα

«Τσίπο π υρο υρ το τ αμα μ ρτ ρ ω τ λ ω ό λ» Δευτέρα 22/6/2015 1

«Τσίπο π υρο υρ το τ αμα μ ρτ ρ ω τ λ ω ό λ» Δευτέρα 22/6/2015 1 «Τσίπουρο το αμαρτωλό» Δευτέρα 22/6/2015 1 Διήμεροι: 30.000 άδειες /έτος 5.000-6.000 άμβυκες /έτος, Παραγόμενο προϊόν : Κατά δήλωση 2.735.627 λίτρα άνυδρα ή 6.839.098 λίτρα 40% vol. Εκτίμηση πραγματικής

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ Σχολική Χρονιά ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ - ΤΑΞΗ Β. Ονοματεπώνυμο μαθητή/τριας:...

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ Σχολική Χρονιά ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ - ΤΑΞΗ Β. Ονοματεπώνυμο μαθητή/τριας:... ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ Σχολική Χρονιά 2014-2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΧΗΜΕΙΑ - ΤΑΞΗ Β Ονοματεπώνυμο μαθητή/τριας:... Τμήμα:... :... Βαθμός/Ολογράφως:... Χρόνος: 2 ώρες Φυσική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΧΗΜΕΙΑΣ Σύμφωνα με την εγκύκλιο του ΥΠΠΕΘ (με Αρ. Πρωτ. 150022/Δ2/15-9-2016) Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1. 1.1 Γνωριμία με το εργαστήριο του Χημικού Από τον εργαστηριακό οδηγό να χρησιμοποιηθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΛΑΝΙΤΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2014 2015 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ (Μονάδες 65/100) ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΧΡΟΝΟΣ:10:30 12:30 (Φυσική-Χημεία) ΒΑΘΜΟΣ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΩΣ:.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ. Προκριματικός Διαγωνισμός για τη 15 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2017 Εξέταση στη Χημεία Σάββατο 10/12/2016

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ. Προκριματικός Διαγωνισμός για τη 15 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2017 Εξέταση στη Χημεία Σάββατο 10/12/2016 Ε.Κ.Φ.Ε. Αγίων Αναργύρων Προκριματικός Διαγωνισμός για τη 15 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2017 Εξέταση στη Χημεία Σάββατο 10/12/2016 Ονοματεπώνυμα μελών ομάδας 1).... 2).... 3).... Σχολείο:...

Διαβάστε περισσότερα

Όργανα και συσκευές εργαστηρίου Χημείας

Όργανα και συσκευές εργαστηρίου Χημείας Όργανα και συσκευές εργαστηρίου Χημείας Τα βασικά όργανα και συσκευές ενός εργαστηρίου Χημείας, τα οποία απαιτούνται για τις εργαστηριακές δραστηριότητες του παρόντος φύλλου εργασίας, είναι τα ακόλουθα:

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες οξέων και βάσεων

Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες οξέων και βάσεων ΕΚΦΕ Δωδεκανήσου Γυμνάσιο Ιαλυσού Τάξη Γ Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες οξέων και βάσεων Β.Βελεχέρης ΕΚΦΕ Δωδεκανήσου Γυμνάσιο Ιαλυσού Τάξη Γ Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΑΙΘΑΝΟΛΗΣ (Πείραμα 1 εργαστηριακού οδηγού-β Λυκείου Γενικής Παιδείας)

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΑΙΘΑΝΟΛΗΣ (Πείραμα 1 εργαστηριακού οδηγού-β Λυκείου Γενικής Παιδείας) 2o ΕΚΦΕ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Επιμέλεια: Ορφανάκη Πόπη - Χημικός Φωτογραφίες: Κωτίτσας Αριστοτέλης - Βιολόγος ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΑΙΘΑΝΟΛΗΣ (Πείραμα 1 εργαστηριακού οδηγού-β Λυκείου Γενικής Παιδείας) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΠΟΥΝΙΟΥ. Η εργαστηριακή αυτή άσκηση πραγματοποιήθηκε στο ΕΚΦΕ Ιωαννίνων

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΠΟΥΝΙΟΥ. Η εργαστηριακή αυτή άσκηση πραγματοποιήθηκε στο ΕΚΦΕ Ιωαννίνων ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΠΟΥΝΙΟΥ Η εργαστηριακή αυτή άσκηση πραγματοποιήθηκε στο ΕΚΦΕ Ιωαννίνων 1/3/2013 και 6/3/2013 Μάντζιου Μαρία χημικός ΣΤΟΧΟΙ Στο τέλος του πειράματος αυτού θα πρέπει να μπορείς:

Διαβάστε περισσότερα

Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά: οι καλοί και οι κακοί αγωγοί της θερμότητας

Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά: οι καλοί και οι κακοί αγωγοί της θερμότητας Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά: οι καλοί και οι κακοί αγωγοί της θερμότητας Το διδακτικό αντικείμενο Η επίδραση της παροχής θερμότητας στα διάφορα υλικά μπορεί να έχει διαφορετικά αποτελέσματα. Για

Διαβάστε περισσότερα

08/03/2018 Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:.

08/03/2018 Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. 08/03/2018 Όνομα και Επώνυμο:.. Όνομα Πατέρα: Όνομα Μητέρας: Δημοτικό Σχολείο: Τάξη/Τμήμα:. Θέμα 1ο Σύμφωνα με επιστημονικές ανακοινώσεις η «μέση» θερμοκρασία του πλανήτη μας, προς τον οποίο ρέει διαρκώς

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΑΝΟΝΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΟΡΓΑΝΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Σήματα που υποδηλώνουν τον βαθμό επικινδυνότητας των χημικών ουσιών εκρηκτικό πολύ εύφλεκτο (F) τοξικό (Τ)

Διαβάστε περισσότερα

Στο διπλανό σχήμα το έμβολο έχει βάρος Β, διατομή Α και ισορροπεί. Η δύναμη που ασκείται από το υγρό στο έμβολο είναι

Στο διπλανό σχήμα το έμβολο έχει βάρος Β, διατομή Α και ισορροπεί. Η δύναμη που ασκείται από το υγρό στο έμβολο είναι Ερωτήσεις θεωρίας - Θέμα Β Εκφώνηση 1η Στο διπλανό σχήμα το έμβολο έχει βάρος Β, διατομή Α και ισορροπεί. Η δύναμη που ασκείται από το υγρό στο έμβολο είναι α) β) γ) Λύση Εκφώνηση 2η Στο διπλανό υδραυλικό

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της μεθόδου: MAΘΗΜΑ 7 ο MEΘΟ ΟΙ ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΚΧΥΛΙΣΗ

Αρχή της μεθόδου: MAΘΗΜΑ 7 ο MEΘΟ ΟΙ ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΚΧΥΛΙΣΗ MAΘΗΜΑ 7 ο MEΘΟ ΟΙ ΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΚΧΥΛΙΣΗ Αρχή της μεθόδου: Η μέθοδος στηρίζεται στις διαφορετικές διαλυτότητες των ουσιών σε δύο μη μιγνυομένους διαλύτες Δρα. Κουκουλίτσα Αικατερίνη Χημικός

Διαβάστε περισσότερα

Η φυσική με πειράματα Α Γυμνασίου

Η φυσική με πειράματα Α Γυμνασίου Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών Γυμνασίου Δρεπάνου Η φυσική με πειράματα Α Γυμνασίου Φύλλο Εργασίας 5 Από τη Θερμότητα στη θερμοκρασία Η θερμική Ισορροπία Επεξεργασία-Απαντήσεις των δραστηριοτήτων και των

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 19 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΕΡΙΑ Είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο, κινούνται πολύ γρήγορα και συγκρούονται μεταξύ τους και με τα τ

Μάθημα 19 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΕΡΙΑ Είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο, κινούνται πολύ γρήγορα και συγκρούονται μεταξύ τους και με τα τ Μάθημα 19 ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΣΤΑ ΑΕΡΙΑ Είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο, κινούνται πολύ γρήγορα και συγκρούονται μεταξύ τους και με τα τοιχώματα του δοχείου που τα περιέχει Σε προηγούμενα μαθήματα αναφερθήκαμε

Διαβάστε περισσότερα

1. Παρατήρηση βρασμού του νερού μέσω των αισθητήρων.

1. Παρατήρηση βρασμού του νερού μέσω των αισθητήρων. Εισηγητές, οι συνεργάτες του ΕΚΦΕ : Γαβρίλης Ηλίας, Χημικός Βράκα Ελένη, Φυσικός Α. ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ 1. Παρατήρηση βρασμού του νερού μέσω των αισθητήρων. 2. Σύσταση του ατμοσφαιρικού αέρα Σκοπός Να

Διαβάστε περισσότερα

EUSO 2017 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 10/12/2016

EUSO 2017 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Σέρρες 10/12/2016 15 η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών EUSO 2017 ΤΟΠΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ:. Μαθητές/τριες που συμμετέχουν: (1) (2) (3) Σέρρες 10/12/2016 Σύνολο μορίων:..... Στόχοι Μικροσκοπική

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοργανισμοί και συνθήκες αποστείρωσης

Μικροοργανισμοί και συνθήκες αποστείρωσης Εργαοιηριακήβ άσκηση Μικροοργανισμοί και συνθήκες αποστείρωσης Σιόχοί ίου πειράμαιοε Το πείραμα αυτό στοχεύει να σε φέρει σε επαφή με την εργαστηριακή μέθοδο μικροβιακών καλλιεργειών. Επίσης θα διαπιστώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Από πού προέρχεται η θερμότητα που μεταφέρεται από τον αντιστάτη στο περιβάλλον;

Από πού προέρχεται η θερμότητα που μεταφέρεται από τον αντιστάτη στο περιβάλλον; 3. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Ένα ανοικτό ηλεκτρικό κύκλωμα μετατρέπεται σε κλειστό, οπότε διέρχεται από αυτό ηλεκτρικό ρεύμα που μεταφέρει ενέργεια. Τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της ηλεκτρικής ενέργειας είναι

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική Εργασία Β ΓΕΛ Γέρας

Ερευνητική Εργασία Β ΓΕΛ Γέρας Ερευνητική Εργασία Β ΓΕΛ Γέρας ΘΈΜΑ: ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΠΟΤΑ ΥΠΌΘΕΜΑ: ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΠΟΤΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ "Αλκοολούχα ποτά" ονομάζονται όλα τα ποτά που περιέχουν αιθυλική αλκοόλη (οινόπνευμα) γεωργικής προέλευσης, σε οποιοδήποτε

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 2η. Παρασκευή Αραίωση διαλύματος

Άσκηση 2η. Παρασκευή Αραίωση διαλύματος Άσκηση 2η Παρασκευή Αραίωση διαλύματος 2 Θεωρητικό μέρος Η ύλη διαχωρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες: Τις καθαρές ουσίες (στοιχεία, χημικές ενώσεις) Τα μίγματα (δύο ή περισσότερες καθαρές ουσίες) Τα μίγματα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΛΙΜΟΥ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΛΙΜΟΥ 1 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΛΙΜΟΥ ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ EUSO 2015 ΧΗΜΕΙΑ 6 - Δεκεμβρίου - 2014 Ερρίκος Γιακουμάκης Χημικός 2 1 η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Ανίχνευση κατιόντων ή ανιόντων που υπάρχουν σε

Διαβάστε περισσότερα

Transmission of an established geographical indication of spirit drinks

Transmission of an established geographical indication of spirit drinks Transmission of an established geographical indication of spirit drinks Σχέδιο - Τελευταία αποθήκευση στις 18/02/2015 15:40 από null I. ΤΕΧΝΙΚΌΣ ΦΆΚΕΛΟΣ 1.Ονομασία και τύπος a. Ονομασία(-ες) προς καταχώριση

Διαβάστε περισσότερα

3009 Σύνθεση του trans- 5-νορβορνενο-2,3-δικαρβοξυλικού οξέος από φουµαρικό οξύ και κυκλοπενταδιένιο

3009 Σύνθεση του trans- 5-νορβορνενο-2,3-δικαρβοξυλικού οξέος από φουµαρικό οξύ και κυκλοπενταδιένιο 3009 Σύνθεση του trans- 5-νορβορνενο-2,3-δικαρβοξυλικού οξέος από φουµαρικό οξύ και κυκλοπενταδιένιο 170 C 2 C 10 H 12 C 5 H 6 (132.2) (66.1) + COOH COOH HOOC COOH C 5 H 6 (66.1) C 4 H 4 O 4 (116.1) C

Διαβάστε περισσότερα

1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2017

1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2017 1ο και 2ο ΕΚΦΕ Ηρακλείου ΤΟΠΙΚΟΣ ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - EUSO 2017 Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2017 Διαγωνισμός στη Χημεία (Διάρκεια 1 ώρα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΘΗΤΩΝ 1)... ΣΧΟΛΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 6: Λευκή Οινοποίηση (3/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος

Οινολογία Ι. Ενότητα 6: Λευκή Οινοποίηση (3/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Οινολογία Ι Ενότητα 6: Λευκή Οινοποίηση (3/3), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλίθρακα Τίνα Μαθησιακοί Στόχοι Πνευματικό πιεστήριο γλευκοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Τάξη B Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες των διαλυμάτων

Τάξη B Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες των διαλυμάτων Τάξη B Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στις ιδιότητες των διαλυμάτων Β.Βελεχέρης ΕΚΦΕ Δωδεκανήσου Γυμνάσιο Ιαλυσού ΣΤΑΔΙΟ Ι Εισαγωγή - Υπολογισμοί Τάξη Β Εργαστηριακές ασκήσεις χημείας στα διαλύματα Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ : ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΝΟ: 3. Θέμα : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΣΙΠΟΥΡΟΥ & ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΩΝ. Dr ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΤΡΩΤΟΣ

ΜΑΘΗΜΑ : ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΝΟ: 3. Θέμα : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΣΙΠΟΥΡΟΥ & ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΩΝ. Dr ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΤΡΩΤΟΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΝΟ: 3 Θέμα : ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΣΙΠΟΥΡΟΥ & ΑΠΟΣΤΑΓΜΑΤΩΝ Dr ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΤΡΩΤΟΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ ΤΕΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΜΗΜΑ:... Αρ...

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΜΗΜΑ:... Αρ... ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ - ΠΛΑΤΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΒΑΘΜΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 16/6/2014 Αριθμητικά ΒΑΘΜΟΣ:..... ΤΑΞΗ: Β ΧΡΟΝΟΣ: 2 ώρες Ολογράφως:...

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος: Πήλινη κανάτα με νερό-μεταφορά ενέργειας Θέματα: Πήλινη κανάτα με νερό, μεταφορά ενέργειας. Ηλικία: χρονών μαθητές

Τίτλος: Πήλινη κανάτα με νερό-μεταφορά ενέργειας Θέματα: Πήλινη κανάτα με νερό, μεταφορά ενέργειας. Ηλικία: χρονών μαθητές Plan Τίτλος: Πήλινη κανάτα με νερό-μεταφορά ενέργειας Θέματα: Πήλινη κανάτα με νερό, μεταφορά ενέργειας Διάρκεια: : 90 λεπτά (2 μαθήματα) Ηλικία: 14-15 χρονών μαθητές Διαφοροποίηση: Οι πιο ικανοί μαθητές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστηµών Aγίων Αναργύρων Υπεύθυνος Εργαστηρίου : Χαρακόπουλος Καλλίνικος Επιµέλεια Παρουσίαση : Καραγιάννης Πέτρος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Β ΤΑΞΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 2 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ Α ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 16 Απριλίου 2006 Ώρα: 10:30 13.00 Προτεινόµενες Λύσεις ΜΕΡΟΣ Α 1. α) Η πυκνότητα του υλικού υπολογίζεται από τη m m m σχέση d

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 4. ΟΥΣΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΙΓΜΑΤΑ Δύο η περισσότερες ουσίες μαζί φτιάχνουν ένα μείγμα

Μάθημα 4. ΟΥΣΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΙΓΜΑΤΑ Δύο η περισσότερες ουσίες μαζί φτιάχνουν ένα μείγμα Μάθημα 4 ΟΥΣΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΙΓΜΑΤΑ Δύο η περισσότερες ουσίες μαζί φτιάχνουν ένα μείγμα Στο προηγούμενο μάθημα διαπιστώσαμε πειραματικά ότι το χώμα είναι ένα μείγμα. Στο μάθημα αυτό θα μελετήσουμε περισσότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ

ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΝΩΣΗ ΚΥΠΡΙΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 10 Η ΠΑΓΚΥΠΡΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Κυριακή, 11 Μαΐου 2014 Ώρα : 10:00-12:30 Οδηγίες: 1) Το δοκίμιο αποτελείται από έντεκα (11) θέματα και δέκα (10) σελίδες. 2) Να απαντήσετε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Φύλλο Εργασίας 5 ο Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία

ΦΥΣΙΚΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Φύλλο Εργασίας 5 ο Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία ΦΥΣΙΚΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Φύλλο Εργασίας 5 ο Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία Φύλλο Εργασίας 5ο: Από τη Θερμότητα στη Θερμοκρασία Η Θερμική Ισορροπία Στόχος μας είναι: να διακρίνουμε τη διαφορά

Διαβάστε περισσότερα

Η μπύρα συναντάται σε πολλές διαφορετικές παραλλαγές και είδη. Αναφορές για την αρχαία Αίγυπτο και την Μεσοποταμία, περίπου το 4000 π.χ.

Η μπύρα συναντάται σε πολλές διαφορετικές παραλλαγές και είδη. Αναφορές για την αρχαία Αίγυπτο και την Μεσοποταμία, περίπου το 4000 π.χ. Η μπύρα συναντάται σε πολλές διαφορετικές παραλλαγές και είδη. Αναφορές για την αρχαία Αίγυπτο και την Μεσοποταμία, περίπου το 4000 π.χ. Η Βιομηχανία παραγωγής μπύρας είναι σήμερα πολύ αναπτυγμένη περιλαμβάνοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Ο «ΚΥΚΛΟΣ» ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Ο «ΚΥΚΛΟΣ» ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Ο «ΚΥΚΛΟΣ» ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6 Τι πρέπει να γνωρίζεις Θεωρία 6.1 Να αναφέρεις τις τρεις φυσικές καταστάσεις στις οποίες μπορεί να βρεθεί ένα υλικό σώμα. Όπως και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ( Ε.Κ.Φ.Ε ) ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Θέμα: ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΝΟΥΚΛΕΪΚΩΝ ΟΞΕΩΝ (DNA ΚΑΙ RNA AΠΟ ΦΥΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ) Μέσος χρόνος πειράματος: 45 λεπτά Α. ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ Εργαλεία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ. Πειραματική διάταξη. Ζύμωση και Οινοποιεία. Β Λυκείου Κεφάλαιο 3 Ενότητα 3.4 Σελ. 110-111

ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ. Πειραματική διάταξη. Ζύμωση και Οινοποιεία. Β Λυκείου Κεφάλαιο 3 Ενότητα 3.4 Σελ. 110-111 ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ Πειραματική διάταξη Ζύμωση και Οινοποιεία Β Λυκείου Κεφάλαιο 3 Ενότητα 3.4 Σελ. 110-111 1 Εισαγωγή Η Αλκοολική Ζύμωση είναι ένα περίπλοκο φαινόμενο με πολλά ενδιάμεσα στάδια που μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Ο όγκος ενός σώματος εκφράζει το μέρος του χώρου που καταλαμβάνει αυτό το σώμα.

Ο όγκος ενός σώματος εκφράζει το μέρος του χώρου που καταλαμβάνει αυτό το σώμα. ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΓΚΟΥ Τι εκφράζει ο όγκος ενός σώματος; Ο όγκος ενός σώματος εκφράζει το μέρος του χώρου που καταλαμβάνει αυτό το σώμα. Όπως το μήκος και η επιφάνεια, έτσι και ο όγκος είναι ένα φυσικό μέγεθος

Διαβάστε περισσότερα

Οινολογία Ι. Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (1/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος

Οινολογία Ι. Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (1/3), 1ΔΩ. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου. Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Οινολογία Ι Ενότητα 7: Ερυθρή Οινοποίηση (1/3), 1ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής Του Ανθρώπου Διδάσκοντες: Κοτσερίδης Γιώργος Καλλίθρακα Τίνα Μαθησιακοί Στόχοι Εκχύλιση συστατικών Οινοποιητής

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 4η. Ανίχνευση χημικών της καθημερινής ζωής

Άσκηση 4η. Ανίχνευση χημικών της καθημερινής ζωής Άσκηση 4η Ανίχνευση χημικών της καθημερινής ζωής 2 Θεωρητικό μέρος Αναλυτική Χημεία ονομάζεται ο κλάδος της Χημείας που αναπτύσσει και εφαρμόζει μεθόδους, όργανα και στρατηγικές για να δώσει πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

Τοπικά παραδοσιακά τρόφιμα : Oίνος OΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΟΙΝΩΝ

Τοπικά παραδοσιακά τρόφιμα : Oίνος OΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΟΙΝΩΝ Τοπικά παραδοσιακά τρόφιμα : Oίνος OΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΟΙΝΩΝ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΤΣΕΡΙΔΗΣ Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου Τοπικά Παραδοσιακά

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΣΤΗΛΗ : Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Σκεφθείτε και δικαιολογήσετε τη σωστή απάντηση κάθε φορά)

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΣΤΗΛΗ : Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Σκεφθείτε και δικαιολογήσετε τη σωστή απάντηση κάθε φορά) ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΣΤΗΛΗ : Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής (Σηµείωση: Σκεφθείτε και δικαιολογήσετε τη σωστή απάντηση κάθε φορά) Η απόσταξη στηρίζεται στη διαφορά που υπάρχει στη σύσταση ισορροπίας των

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΖΥΜΩΤΙΚΗ ΑΠΟΛΑΣΠΩΣΗ ΤΟΥ ΓΛΕΥΚΟΥΣ

ΠΡΟΖΥΜΩΤΙΚΗ ΑΠΟΛΑΣΠΩΣΗ ΤΟΥ ΓΛΕΥΚΟΥΣ ΠΡΟΖΥΜΩΤΙΚΗ ΑΠΟΛΑΣΠΩΣΗ ΤΟΥ ΓΛΕΥΚΟΥΣ Τα γλεύκη που προορίζονται για τη παραγωγή λευκών οίνων, πρέπει απαραίτητα να διαυγάσουν πριν την έναρξη της αλκοολικής ζύμωσης, προκειμένου να αποκτήσουν και διατηρήσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ Ι & ΙΙ Εργαστηριακή Άσκηση 4: ΚΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΞΗ

ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ Ι & ΙΙ Εργαστηριακή Άσκηση 4: ΚΛΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΑΞΗ Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΙΙ: Σχεδιασμού, Ανάλυσης & Ανάπτυξης Διεργασιών και Συστημάτων ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ & ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΩΝ Διευθυντής: Ι.

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργικά Μηχανήματα (Εργαστήριο)

Γεωργικά Μηχανήματα (Εργαστήριο) Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Γεωργικά Μηχανήματα (Εργαστήριο) Ενότητα 3 : Γεωργικός Ελκυστήρας Σύστημα Ψύξεως Δρ. Δημήτριος Κατέρης Εργαστήριο 3 ο ΣΥΣΤΗΜΑ ΨΥΞΗΣ Σύστημα ψύξης

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή Άσκηση 1 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ

Εργαστηριακή Άσκηση 1 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ Εργαστηριακή Άσκηση 1 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ Εισαγωγή Τα θρεπτικά υλικά περιέχουν τις κατάλληλες ενώσεις για την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των μικροοργανισμών. Οι ετερότροφοι οργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Πανελλαδικών

Θέματα Πανελλαδικών Θέματα Πανελλαδικών 2000-2015 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Κεφάλαιο 7 Περιεχόμενα Περιεχόμενα 1 Κεφάλαιο 1 ο Το γενετικό υλικό Θέμα 1 ο 2 Θέμα 2 ο 8 Θέμα 3 ο 12 Θέμα

Διαβάστε περισσότερα