ΥΠΝΩΣΗ Όλα όσα θέλετε να ξέρετε για την επιστημονική ύπνωση Μέρος Α

Transcript

1 ΥΠΝΩΣΗ Όλα όσα θέλετε να ξέρετε για την επιστημονική ύπνωση Μέρος Α Ανδρέας Αρματάς 1

2 Για εσάς που λαμβάνετε το newsletter, αυτό το e-book έχει σκοπό να σας πληροφορήσει για την επιστημονική ύπνωση και να αποκαταστήσει την παραπληροφόρηση που δυστυχώς κυριαρχεί. Στοχεύοντας στην καλύτερη δυνατή κατανόηση, έχουν συμπεριληφθεί πραγματικά περιστατικά. Για να διατηρηθεί η εμπιστευτικότητα, έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές σε προσωπικά στοιχεία πελατών. Επιπλέον, έχουν γίνει συγχωνεύσεις ιστοριών που μοιράζονταν παρόμοιες δυσκολίες και κοινούς στόχους έτσι ώστε, μαζί με την αλλαγή προσωπικών στοιχείων, να μην υπάρχει καμία δυνατότητα ταυτοποίησης. Μπορείτε να το μοιραστείτε ηλεκτρονικά με όσους επιθυμείτε αρκεί να διατηρήσετε το έντυπο στην αρχική του μορφή αλλά παρακαλώ μην το ανεβάσετε στο ίντερνετ. Αυτό είναι το πρώτο μέρος και σύντομα ακολουθεί και το δεύτερο με ακόμη περισσότερες πληροφορίες. Ελπίζω να σας ικανοποιήσει. 2

3 Περιεχόμενα Μέρος Α Λίγη ιστορία 4 Τι είναι η ύπνωση 11 Οι υποβολές 18 Η ύπνωση στο άγχος. 23 Ύπνωση και πανικός.. 30 Δεν μπορώ να το ξεπεράσω. 39 Νικώντας τις φοβίες.. 48 Βιβλιογραφία. 62 Βιογραφικό.. 64 Βιβλία.. 65 Επικοινωνία. 67 3

4 Λίγη ιστορία... Το ενδιαφέρον για την ύπνωση στο χώρο της υγείας δεν είναι πρόσφατος. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η ιστορία της ύπνωσης φτάνει στην αρχαιότητα. Πιστεύεται ότι η αρχαίοι Έλληνες προκαλούσαν υπνωτικά φαινόμενα, πιθανώς εν αγνοία τους, κατά τη διάρκεια διάφορων τελετών και δραστηριοτήτων. Στα Ασκλήπεια, για παράδειγμα, που ήταν λατρευτικοί ναοί και θεραπευτικά κέντρα κατά τον 6 ο και 5 ο προ-χριστού αιώνα, κατέφευγε πλήθος κόσμος για να θεραπευτεί από ψυχιατρικές, κυρίως, ασθένειες και οι ιερείς πετύχαιναν εντυπωσιακά αποτελέσματα. Πάντως η σύγχρονη εποχή της ύπνωσης - που έδωσε και το έναυσμα για έρευνα - ξεκινά το 18 ο αιώνα στο Παρίσι με τον Franz Mesmer ( ). Ο Μεσμερισμός: Ο Mesmer ήταν Αυστριακός γιατρός που πίστευε στην επιρροή της σελήνης και των πλανητών στην υγεία του ανθρώπου, στα παγκόσμια μαγνητικά υγρά στο υγιές σώμα, και στην ύπαρξη μαγνητικών υγρών σε όλους τους ζωικούς οργανισμούς (ζωικός μαγνητισμός). Θεωρούσε ότι οι αρρώστιες εκδηλώνονταν όταν μπλοκάρεται και εμποδίζεται η κυκλοφορία αυτών των υγρών κι ότι η θεραπεία ερχόταν με την αποκατάσταση της κυκλοφορίας τους στο σώμα. Αρχικά χρησιμοποιούσε μαγνήτες για αυτό το σκοπό αλλά αργότερα πίστευε ότι μπορούσε να πετύχει το ίδιο χρησιμοποιώντας τα χέρια και τα μάτια του. Είναι γνωστός για τα περάσματα με τα χέρια πάνω από το σώματα των ασθενών του. Πίστευε, επίσης, στο μαγνητισμό άψυχων αντικειμένων και ουσιών, όπως το νερό, το δέντρο και το σίδηρο. Έτσι εξηγείται η 4

5 χρησιμοποίηση σιδερένιων ράβδων με τις οποίες άγγιζε τους ασθενείς για να δεχτούν την μαγνητική ροή. Επιπλέον, οι ασθενείς έπιναν από το μαγνητισμένο νερό ή άγγιζαν το μαγνητισμένο δέντρο για προκληθεί η ίαση. Μάλιστα, σε ένα δωμάτιο, ο Mesmer, έφτιαξε έναν λουτήρα, από το οποίο προεξείχαν σιδερένιες ράβδοι, και το γέμισε με μαγνητισμένο νερό κι άλλες μαγνητικές ουσίες, όπως ρινίσματα σιδήρου. Έτσι μπορούσε να τους θεραπεύει ομαδικά. Αυτό ήταν μόνο για τους πλούσιους όμως. Για τους φτωχούς, που δεν είχαν αυτή την πολυτέλεια, υπήρχε το μαγνητισμένο δέντρο. Tο πρώτο επιστημονικό πείραμα και το τέλος του Mesmer: Οι επιτυχίες του Mesmer ήταν πολλές. Με την φήμη του να εξαπλώνεται συστάθηκε επιτροπή να ερευνήσει κατά πόσο ευσταθούσαν οι ισχυρισμοί του. Έγιναν διάφορα πειράματα. Ένα από αυτά συμπεριλάμβανε τον μαγνητισμό ενός από τα δέντρα της αυλής του Mesmer. Ένα νεαρό αγόρι που δεν γνώριζε πιο από τα δέντρα είχε μαγνητιστεί έπρεπε να τα αγγίξει όλα. Το αγόρι κατέρρευσε όταν άγγιξε το 4 ο κατά σειρά δέντρο αλλά δεν ήταν αυτό που μαγνητίστηκε. Η επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι καθοριστικό ρόλο στις αντιδράσεις των ασθενών είχαν οι πεποιθήσεις και η φαντασία τους κι όχι κάποιος ζωικός μαγνητισμός. Ο Mesmer άρχισε να χάνεται από το προσκήνιο... Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ασθενείς του Mesmer αντιδρούσαν στη μαγνητική ροή αρκετά έντονα. Πάθαιναν κάτι σαν κρίση με σπασμούς! Ίσως επειδή έτσι αντέδρασε ο πρώτος του ασθενής και οι υποψήφιοι ασθενείς πήγαιναν στη θεραπεία αναμένοντας να αντιδράσουν με τον ίδιο τρόπο, κάτι που τελικά έκαναν. Αυτό άρχιζε να αλλάζει όταν ο Puségur, που υπήρξε μαθητής του Mesmer (λέγεται ότι δεν ήταν ιδιαίτερα ικανοποιημένος από τον 5

6 δάσκαλο του) επέστρεψε στα μέρη του κι άρχιζε να εφαρμόζει αυτά που έμαθε σε έναν χωρικό, τον Victor Race. Ο Victor Race δεν γνώριζε τίποτα για τον μεσμερισμό και άρα δεν είχε ιδέα για τις αντιδράσεις των άλλων σε αυτή τη θεραπεία. Προς έκπληξη του Puségur, o Victor όχι απλά δεν έπαθε την κρίση του αλλά έμοιαζε σαν να κοιμόταν, ακόμα και όταν μιλούσε. Η ύπνωση και τα χειρουργεία της εποχής: Εν τω μεταξύ, στην Αγγλία αυξανόταν το ενδιαφέρον για τον μεσμερισμό. Ο John Elliotson ( ) ήταν ένας διακεκριμένος Άγγλος γιατρός που έχασε τη θέση του στο πανεπιστήμιο επειδή ασχολήθηκε με αυτό το θέμα. Για 13 χρόνια κυκλοφορούσε το περιοδικό Ζoist όπου περιγράφονται χειρουργικές επεμβάσεις με τις τεχνικές του Mesmer. Ένας Άγγλος χειρουργός που δούλευε στην Ινδία, ο James Esdaile ( ) περιέγραψε πολυάριθμες χειρουργικές επεμβάσεις με τον ίδιο τρόπο. Αλλά περίπου την ίδια εποχή άρχισαν να χρησιμοποιούνται τα χημικά αναισθητικά και έτσι αυτή η ιδιότητα του μεσμερισμού σύντομα ξεχάστηκε. Ο όρος ύπνωση γεννιέται: Ο James Braid ( ), ένας Άγγλος χειρουργός, εισήγαγε τον όρο ύπνωση από την λέξη ύπνος. Όταν αργότερα παρατηρήθηκε ότι δεν έχει σχέση με τον ύπνο, ο όρος ύπνωση είχε ήδη καθιερωθεί και παρέμεινε ως τις μέρες μας. Ο Braid πρωτοξεκίνησε την τεχνική του να κοιτάς σε ένα σημείο μέχρι να κλείσουν τα μάτια που χρησιμοποιείται σε διάφορες παραλλαγές μέχρι σήμερα, ενώ δήλωνε ότι η ύπνωση είναι μια ψυχολογική κατάσταση, αποτέλεσμα των υποβολών. Δεν ήταν όμως ο πρώτος που ανέφερε κάτι τέτοιο. Το είχε κάνει πιο πριν ο 6

7 Πορτογάλος J. C. Faria ( ) αλλά επειδή ήταν ιερέας τα επιχειρήματα του δεν έπεισαν. Η θέση της ύπνωσης στον επιστήμη οφείλεται κυρίως στον J. M. Charcot ( ) ο οποίος ήταν ένας από τους πλέον διακεκριμένους νευρολόγους της εποχής του και ο διευθυντής της νευρολογικής κλινικής Salpêtirière στο Παρίσι. Ο Charcot ανέπτυξε τη θεωρία ότι η ύπνωση είναι παρόμοια με την υστερία κι ότι είναι το αποτέλεσμα νευροπαθολογικής κατάστασης. Είχε μάλιστα καταφέρει να προκαλέσει μη οργανικές παραλύσεις και η παρουσίαση του έργου του στους γιατρούς της εποχής τον έκαναν διάσημο. Από τον Charcot επηρεάστηκε και ο Freud. Χρησιμοποίησε την ύπνωση στη θεραπεία του αλλά δεν ήταν ιδιαίτερα καλός, είχε έναν εξουσιαστικό τρόπο υπνοθεραπείας, και τελικά την απέρριψε. Κύριος αντίπαλος του Charcot ήταν ο H. Bernheim ( ) του πανεπιστημίου Nancy. Ο Bernheim επηρεάστηκε από τον γιατρό Liébault που είχε μεγάλη επιτυχία στη θεραπεία με υποβολή κατά την ύπνωση. Υποστήριζε ότι η ύπνωση είναι το αποτέλεσμα υποβολής κι επέμεινε ότι μπορούν και οι φυσιολογικοί άνθρωποι να υπνωτιστούν. Η διαμάχη τους ήταν έντονη αλλά οι απόψεις του Bernheim έτυχαν μεγαλύτερης αποδοχής και τελικά επικράτησαν. Για να μην κουράσω με την ιστορία, υπήρξαν κι άλλοι σπουδαίοι επιστήμονες που με την ενασχόληση τους βοήθησαν να μάθουμε περισσότερα για τον κλάδο. Στην δεκαετία του 30 ο Clark Hull ξεκίνησε το πρώτο, μεγάλης κλίμακας, ερευνητικού προγράμματος για την ύπνωση. Ενώ ο μαθητής του ο ψυχίατρος Milton Erickson, γνωστός για τη δημιουργικότητα του, ανέπτυξε πρωτοποριακές και δημιουργικές τεχνικές που βοήθησαν την ύπνωση να γίνει πιο αποδεκτή στον 7

8 κλινικό τομέα. Από το 1950 και μετά, το ενδιαφέρον αναζωπυρώθηκε τόσο κλινικά όσο και ερευνητικά. Η διαμάχη για το τι είναι ύπνωση: Η ύπαρξη διαφορετικών απόψεων για το τι είναι ύπνωση συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Η μεγαλύτερη διαμάχη σχετίζεται με τη φύση της ύπνωσης. Είναι ή δεν είναι μια μοναδική κατάσταση που διαφέρει από όλες τις άλλες; Από τη μια υπάρχουν εκείνοι που θεωρούν ότι η ύπνωση είναι όντως μια διαφορετική κατάσταση της συνείδησης. Αυτή η θεωρία, δεν είχε αμφισβητηθεί από κανέναν, μέχρι που ήρθε κυρίως ο Τ. Χ. Barber να ταράξει τα νερά. Ο Barber - ο οποίος παρεμπιπτόντως κατάγεται από την Σαμοθράκη - αμφισβήτησε αυτή τη θεωρία και υποστήριξε ότι οι συμπεριφορές της ύπνωσης είναι αποτέλεσμα παραγόντων, όπως οι προσδοκίες, οι πεποιθήσεις, το κίνητρο για αλλαγή, η σχέση με τον θεραπευτή και το πως αιτιολογούμε και ερμηνεύουμε τις συνθήκες. Κατέληξε ότι μπορούμε να προκαλέσουμε υπνωτικά φαινόμενα χωρίς ύπνωση. Η αμφισβήτηση του Barber έδωσε ώθηση στην υπνωτική έρευνα και στις έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ των ειδικών. Επιπλέον, υπάρχει και μια στροφή για την ανακάλυψη της νευροφυσιολογίας της ύπνωσης η οποία φαίνεται να διαφέρει από άλλες εμπειρικές καταστάσεις όπως η χαλάρωση και ο διαλογισμός. Η ύπνωση στις ημέρες μας: Κανένα άλλο θεραπευτικό εργαλείο δεν έχει ερευνηθεί τόσο πολύ και δεν έχει περάσει τόσες διακυμάνσεις όσο η ύπνωση. Έχει κατά καιρούς θεωρηθεί επικίνδυνη, μυστικιστική, θεραπευτική. Έχει καταπολεμηθεί, χλευαστεί, και απορριφθεί. Για να φτάσει στις 8

9 ημέρες μας, μετά από πληθώρα ερευνών, να θεωρείται ένα χρήσιμο θεραπευτικό μέσο με ευρεία εφαρμογή. Διδάσκεται, πλέον, σε πανεπιστήμια, σε ιατρικές σχολές και σε τμήματα ψυχολογίας. Έχουν ιδρυθεί, και συνεχίζεται να ιδρύονται, επιστημονικές εταιρείες που αφιερώνονται στη μελέτη της. Πολλά νοσοκομεία την ενσωματώνουν προς όφελος των ασθενών τους σε χώρες όπως η Αγγλία, η Αμερική, η Ιταλία, η Σουηδία και η Αυστραλία. Ακολουθεί ένας ενδεικτικός κατάλογος: Σε νοσοκομεία που συνδέονται με το Πανεπιστήμιου του Harvard, η ύπνωση χρησιμοποιείται για την γρηγορότερη μετεγχειρητική ανάρρωση και τη μείωση της παραμονής στο νοσοκομείο. Έρευνα τους έδειξε ότι η χρήση μιας απλής ύπνωσης μείωσε σημαντικά τη διάρκεια σε χειρουργικές επεμβάσεις, ενώ συσχετίστηκε με λιγότερες επιπλοκές και μειωμένη χρήση φαρμάκου. Όλα αυτά τα οφέλη μειώνουν κατά πολύ τις δημόσιες δαπάνες. Η παιδιατρική ύπνωση έχει εκτεταμένη εφαρμογή στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Παίδων του Πανεπιστημίου της Minnesota στις ΗΠΑ. Η ύπνωση εφαρμόζεται στο St John s Hospital της Αγγλίας για τον πιο ανώδυνο τοκετό της εγκύου. Η ύπνωση συμπεριλαμβάνεται στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Chicago, ενώ ιατροί της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Manchester εφαρμόζουν με πολύ καλά αποτελέσματα την ύπνωση στο σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου. Η ύπνωση εφαρμόζεται στο κέντρο εγκαυμάτων του Πανεπιστημίου Washington. 9

10 Στο Beth Israel Deaconess Medical Center στην Βοστόνη, η ύπνωση διευκολύνει ασθενείς με αγγειακά και νεφρικά προβλήματα να αντιμετωπίσουν επώδυνες ιατρικές διαδικασίες To Εθνικό Σύστημα Υγείας στο Sheffield της Αγγλίας προσφέρει εξειδικευμένες υπηρεσίες ύπνωσης στους πάσχοντες από καρκίνο ενώ πολλές εφαρμογές της θα συναντήσετε στο νοσοκομείο Mount Sinai της Αμερικής 10

11 Τι είναι η ύπνωση; Υπάρχουν πολλές απόψεις αλλά δεν έχουμε καταλήξει σε κανένα κοινά αποδεκτό όρο. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να δώσουμε, αντί για τον ορισμό, μια περιγραφή τόσο της διαδικασίας όσο και του βιώματος της ύπνωσης. Η ύπνωση, λοιπόν, είναι το αποτέλεσμα ή η κατάσταση που θα βιώσετε αφού αποφασίσετε να ακολουθήσετε τις προτάσεις που θα υποβάλλει ο θεραπευτής με σκοπό συγκεκριμένες αλλαγές στο πώς αισθάνεστε, σκέφτεστε, αντιλαμβάνεστε ή/και συμπεριφέρεστε. Οι προτάσεις που θα σας υποβάλλει ο θεραπευτής για να υπάρξουν οι συγκεκριμένες αλλαγές είναι οι, γνωστές σε όλους μας, υποβολές: και όπως κάθεσαι στην θέση σου εδώ και νιώθεις ασφαλής, έτσι και όταν θα κάθεσαι στην θέση σου εκεί στο αεροπλάνο Η ύπνωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διαχείριση των συμπτωμάτων όπως για την ανακούφιση από τον σωματικό πόνο ή διερευνητικά για τον προσδιορισμό πιθανών αιτιών και λύσεων στο αντιμετωπιζόμενο πρόβλημα. Μπορεί θεωρητικά να φαίνονται σαν δυο διαφορετικές στρατηγικές αλλά στην κλινική πρακτική αυτές οι δύο προσεγγίσεις χρησιμοποιούνται συχνά μαζί. Πώς γίνεται η ύπνωση: Υπάρχουν διάφοροι τρόποι ύπνωσης. Οι τυπικές μέθοδοι επιδιώκουν τη μετατόπιση και την εστίαση της προσοχής σε κάποιο σημείο. Το σημείο εστίασης μπορεί να είναι εξωτερικό ή εσωτερικό. 11

12 Αν σας ζητηθεί να κοιτάτε ένα σημείο στο τοίχο ( ή το χέρι σας ή οποιοδήποτε αντικείμενο), τότε χρησιμοποιείται ένα εξωτερικό σημείο εστίασης. Παράδειγμα: Όταν είσαι έτοιμη, απλά κοιτάς το δεξί σου χέρι. Δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτε άλλο.. από τα κοιτάς ένα σημείο στο δεξί χέρι τίποτα άλλο από να κοιτάς το ίδιο σημείο όσο θα σου μιλώ Και είναι ωραίο να μη χρειάζεται να κάνεις τίποτε άλλο Και όσο θα κοιτάς το ίδιο σημείο και θα ακούς τη φωνή μου, παρατήρησε πώς τα μάτια αρχίζουν να νυστάζουν, το σώμα να χαλαρώνει Και αφού κλείσεις τα μάτια, παρατήρησε πως το χέρι μπορεί να αρχίσει να νοιώθει πιο ανάλαφρο τα δάκτυλα έτοιμα να ξεκολλήσουν και είναι ωραίο να ξεκολλάς και να ελευθερώνεσαι (συνεχίζουμε την χαλάρωση και καθοδηγούμε μέχρι το χέρι να νοιώσει τόσο ελαφρύ ώστε να αρχίσει να σηκώνεται μόνο του..) Αν σας ζητηθεί απλά να κλείσετε τα μάτια σας και να συγκεντρωθείτε στη χαλάρωση του σώματος σας ή να φέρετε στο νου σας μια εικόνα ή λέξη που σας ηρεμεί και σε αυτή να συγκεντρωθείτε, τότε η ύπνωση ξεκινά με εσωτερικό σημείο εστίασης. Παράδειγμα: Κάτσε αναπαυτικά και όταν είσαι έτοιμος, απλά κλείνεις τα μάτια σου ξέροντας ότι έχεις πλήρη έλεγχο και μπορείς να φροντίζεις τον εαυτό σε όλη τη διάρκεια φροντίζοντας την άνεση σου την ασφάλεια σου το πόσο βαθειά θα μπεις σε ύπνωση... Παρατήρησε πως ήδη έχει αρχίσει να γίνεται πιο ρυθμική η αναπνοή σου με κάθε σου εκπνοή βγαίνει όλη η 12

13 ένταση...και μου μίλησες για ένα χώρο που σε ηρεμεί.. που σε απορροφά (συνεχίζουμε εμβαθύνοντας την χαλάρωση και χρησιμοποιώντας εικόνες και φράσεις που εμβαθύνουν την εμπειρία). Η εικόνα του ειδικού με την άσπρη ποδιά να κρατάει το εκκρεμές και να υπνωτίζει είναι δυστυχώς μια γνώριμη αλλά λανθασμένη εικόνα. Η εστίαση της προσοχής είναι γενικά ο κοινός παρανομαστής, είτε ξεκινήσετε με το εκκρεμές είτε σας ζητηθεί να κοιτάξετε ένα σημείο στο τοίχο ή ένα αντικείμενο, είτε απλά σας ζητηθεί να χαλαρώσετε και να συγκεντρωθείτε στο συναίσθημα. η δύναμη και η ικανότητα δεν είναι κανενός παρά μόνο δική σας Τι συμβαίνει στην ύπνωση: Όσο αρχίζει η εστίαση της προσοχής, μειώνεται η περιφερειακή ικανότητα. Είστε προσηλωμένοι σε αυτό που κάνετε και δίνετε λιγότερη σημασία στο περίγυρο σας. Εν τω μεταξύ, η κριτική ικανότητα και η λογική δέχεται να αφήσει για λίγο τον αυστηρό μονοπώλιο της. Έτσι, γίνεται ευκολότερο να δεχτείτε και να βιώσετε τη θεραπευτική παρέμβαση του ειδικού ακόμα κι αν φαίνεται να αντιτίθεται στη λογική σας. Αν σας έλεγα την ώρα που πονούσατε να κάνετε χρήση της φαντασίας σας για να πάψετε να νιώθετε τον πόνο μπορεί να το θεωρούσατε παράλογο. Στην ύπνωση, όμως, θα ήσασταν πιο δεκτικοί στην ιδέα. Θα χρησιμοποιούσατε τη δημιουργικότητα σας, τη φαντασία σας και τις καθοδηγίες μου για να το καταφέρετε. 13

14 Δεν περιγράφουν όλοι την εμπειρία της ύπνωσης με τον ίδιο τρόπο. Μερικοί περιγράφουν την εμπειρία τους σαν μια διαφορετική κατάσταση συνείδησης (altered states of consciousness). Άλλοι, περιγράφουν την ύπνωση σαν μια φυσιολογική κατάσταση εστιασμένης προσοχής και απορρόφησης κατά τη διάρκεια της οποίας αισθάνονται ήρεμοι και χαλαροί. Ενώ υπάρχουν κι εκείνοι που δεν νιώθουν κάτι το διαφορετικό κατά τη διάρκεια της ύπνωσης. Θεραπευτικά αποτελέσματα μπορούν να υπάρχουν ανεξάρτητα από το πώς βιώνεται. Γιατί ύπνωση; Σε μετανάλυση ερευνών για την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας, η προσθήκη της ύπνωσης στη ψυχοδυναμική ή στη γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία βρέθηκε ότι αυξάνει την αποτελεσματικότητα της. Η προσωπική μου εμπειρία δείχνει ότι πολύ αμφισβητούν την ικανότητα τους να μπουν σε ύπνωση και όταν βλέπουν ότι τελικά τα καταφέρνουν, η ύπνωση γίνεται το μέσο ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης τους. Άλλωστε η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και τις ικανότητες μας τότε αλλάζει, όταν καταφέρνουμε πράγματα που δεν πιστεύαμε ότι μπορούσαμε για να ανακαλύψουμε ότι μπορούμε. Το σημαντικότερο όμως για την επιτυχία της ύπνωσης είναι η σχέση του θεραπευτή και του πελάτη. Ο σημαντικότερος παράγοντας για μια επιτυχή υπνοθεραπευτική δουλειά είναι η σχέση που βασίζεται στην συνεργασία, στο συναίσθημα της εμπιστοσύνης και στον σεβασμό του θεραπευτή για τις ανάγκες και τις επιθυμίες του πελάτη. 14

15 Η ύπνωση αυξάνει τον έλεγχο, δεν τον αφαιρεί. Η εμπειρία της ύπνωσης επηρεάζεται και πολλές φορές εμποδίζεται από τις φοβίες και ανησυχίες που συχνά έχουμε λόγω της συχνής παραπληροφόρησης. Αντίθετα με αυτά που ίσως έχετε δει στην τηλεόραση, στον κινηματογράφο ή έχετε διαβάσει σε περιοδικά και βιβλία, όταν είστε σε ύπνωση έχετε πλήρη έλεγχο και δεν θα κάνετε κάτι που δεν θέλετε. Αντιθέτως, η ύπνωση είναι τεχνική αυτοελέγχου και άρα ενισχύει τον έλεγχο και την αυτονομία σας (αυτός άλλωστε είναι και ο στόχος κάθε ψυχοθεραπείας). Μπορεί να είστε απορροφημένοι αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχετε συνείδηση του τι συμβαίνει. Ακόμα κι αν ο θεραπευτής σας ξεχάσει και φύγει ενώ είστε σε ύπνωση, δύο πράγματα θα συμβούν. Ή θα σας πάρει ο ύπνος - ιδίως αν είστε κουρασμένοι - ή θα τερματίσετε την ύπνωση μόνοι σας μετά από λίγο. Αν και η ύπνωση δεν σχετίζεται με τον ύπνο, μπορεί να οδηγήσει εκεί. Γι αυτό χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση προβλημάτων ύπνου. Δεν είναι λίγες οι φορές που στην διάρκεια αυτούπνωσης το βράδυ, κάποιοι αποκοιμιούνται πριν την ολοκληρώσουν. Όταν η ύπνωση γίνεται υπό τις καθοδηγίες του θεραπευτή, ονομάζεται ετερούπνωση ενώ όταν η διαδικασία ξεκινά και τελειώνει από τον πελάτη, ονομάζεται αυτούπνωση. Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι, στην ουσία, όλη η ύπνωση είναι αυτούπνωση. Εσείς οδηγείτε το αυτοκίνητο και ο θεραπευτής είναι ο συνοδηγός που προτείνει ποια κατεύθυνση να πάρετε για να φτάσετε στο προορισμό σας. Εσείς αποφασίζετε αν τελικά θα ακολουθήσετε τη κατεύθυνση που θα σας προταθεί, πόσο γρήγορα θα φτάσετε στον προορισμό σας και αν θέλετε να φτάσετε στο συγκεκριμένο προορισμό. 15

16 Η ύπνωση σας επιτρέπει να βιώσετε πιο εύκολα τις διάφορες υποβολές αλλά δεν θα σας πιέσει να το κάνετε. Άλλωστε, δεν διαφέρει πολύ από άλλες καθημερινές εμπειρίες όπως το να χαθείτε σε ένα καλό βιβλίο, σε μια ονειροπόληση ή να απορροφηθείτε σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Υπάρχουν, όμως, κάποιοι ειδικοί που πιστεύουν ότι η υπνωτική κατάσταση είναι μοναδική και διαφορετική από όλες τις άλλες. Η ύπνωση είναι τεχνική: Η ύπνωση δεν είναι είδος θεραπείας όπως είναι η γνωσιακή η ή συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία αλλά μια διαδικασία που διευκολύνει τη πρωταρχική στρατηγική. Επειδή η ύπνωση είναι μια τεχνική και δεν είναι θεραπεία από μόνη της πρέπει να χρησιμοποιείται από ειδικευμένους επιστήμονες υγείας και να χρησιμοποιείται στα πλαίσια της ειδικότητας τους. Είναι σαν να εκπαιδευόμαστε για να κάνουμε καλές τομές στο χειρουργείο. Μπορεί τελικά να γίνουμε ιδιαίτερα προικισμένοι στις τομές αλλά αυτό δεν μας κάνει ικανούς να χειρουργήσουμε. Χωρίς την ειδικότητα δεν θα ξέρουμε πώς να εκτιμήσουμε την κατάσταση, τι να αφαιρέσουμε, τι να κρατήσουμε και τι να αλλάξουμε με αποτέλεσμα να θέτουμε σε κίνδυνο τον ασθενή. Να έχετε υπόψη το παράδειγμα του χειρουργείου όταν βλέπετε την λέξη υπνοθεραπευτής δίπλα σε όνομα χωρίς αναφορά σε κάποια ειδικότητα υγείας. Η ύπνωση είναι μια από τις πολλές τεχνικές που χρησιμοποιείται σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα. Χρησιμοποιείται στον έλεγχο του πόνου, στην κατάθλιψη, στο άγχος και στο στρες, στη διακοπή επιβλαβών συνηθειών, στις ψυχοσεξουαλικές διαταραχές, στη ψυχοσωματική ιατρική και σε πολλά άλλα ψυχολογικά και ιατρικά προβλήματα. 16

17 Μπορεί να είναι εντυπωσιακό το εύρος των εφαρμογών της, δεν είναι όμως πανάκεια και δεν κάνει για όλους και για όλα. Η απόφαση να χρησιμοποιηθεί στο θεραπευτικό σας πρόγραμμα χρειάζεται να γίνει σε συνεργασία με τον ειδικό που έχει εκπαιδευτεί κατάλληλα στη χρήση της ύπνωσης αλλά και στους περιορισμούς της. 17

18 Οι υποβολές Όπως θα θυμάστε, οι υποβολές είναι οι προτάσεις που θα σας υποβάλει (και όχι επιβάλει) ο θεραπευτής για να βιώσετε τις συγκεκριμένες αλλαγές που θέλετε. Αυτό που πιθανώς να μη γνωρίζετε είναι ότι η ύπνωση δεν είναι πάντοτε απαραίτητη για να έχει επιρροή η υποβολή. Οι υποβολές έχουν την ιδιότητα να δουλεύουν ανεξάρτητα - απλά κατά την ύπνωση ενισχύονται. Υποβαλλόμαστε καθημερινά με ποικίλους τρόπους χωρίς τη μεσολάβηση της ύπνωσης. Σας έχει τύχει να ξύνετε κάποιος μπροστά σας για πολύ ώρα και να σας πιάσει φαγούρα; Το ξέρετε ότι η πιο συνηθισμένη μη λεκτική υποβολή είναι το χασμουρητό; Ένας να χασμουρηθεί στην παρέα και ακολουθούν οι υπόλοιποι. Όταν ήμουν φοιτητής στην Αμερική, έμενα στη πανεπιστημιούπολη όπου ο Ερυθρός Σταυρός έστηνε κέντρο αιμοληψίας δυο φορές το χρόνο. Πήγα, λοιπόν, να δώσω αίμα και μόλις τελείωσα ακολούθησε η κλασσική διαδικασία: με οδήγησαν στο τραπέζι όπου μου πρόσφεραν χυμό πορτοκάλι και ένα κομμάτι πίτσα. Εκεί φυσικά ήταν και άλλοι αιμοδότες. Ήμασταν περίπου 5-6 άτομα και λέγαμε τα δικά μας για να περάσει η απαιτούμενη ώρα και να φύγουμε. Κάποια στιγμή φέρνουν μια κοπέλα η οποία ήταν λίγο χλωμή. Ενώ έτρωγε μαζί μας, ψέλλισε ότι δεν αισθανόταν ιδιαίτερα καλά. Πριν ολοκληρώσει την πρόταση της, τα μάτια γύρισαν προς τα πάνω και λιποθύμησε. Ήρθαν άμεσα οι νοσοκόμοι και τη βοήθησαν. Δεν πρόλαβε όμως να συνέλθει αυτή και βλέπω την άλλη φοιτήτρια, η οποία ήταν μια χαρά, να πέφτει ξερή. Άρχιζε μετά να χλομιάζει ο άντρας δίπλα μου και ζαλίζεται ενώ ο άλλος μάζεψε τα πράγματα του και έφυγε τρέχοντας. Δυνατό πράγμα η υποβολή. 18

19 Είδη υποβολής: Αυτές οι υποβολές είναι μη λεκτικές και βασίζονται στην εικόνα: στην προκειμένη περίπτωση να βλέπεις κάποιον να χασμουριέται, να ξύνεται ή να λιποθυμάει. Η υποβολή μπορεί, επίσης, να βασιστεί στο γραπτό λόγο. Πόσες φορές έχουμε διαβάσει κάποιο βιβλίο που μας γεμίζει με αισιοδοξία και μας δίνει φτερά. Βέβαια, μπορεί να συμβεί και το αντίθετο. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Κυριάκου. Μετά από ένα έντονο επεισόδιο πανικού αγόρασε ένα βιβλίο ψυχοπαθολογίας που προοριζόταν για ειδικούς. Επηρεάστηκε και υιοθέτησε τα περισσότερα από τα συμπτώματα που διάβασε. Κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί διαβάζοντας το εσώκλειστο φυλλάδιο με τις παρενέργειες των φαρμάκων. Εκεί που ήσασταν μια χαρά, σαν να νιώθετε κάπως Οι πιο κοινές υποβολές είναι του προφορικού λόγου. Όταν κάποιος σας πει ότι φαίνεστε χλωμοί, μπορεί να το νιώσετε μετά από λίγο. Αν μάλιστα σας το πουν πολλοί, το πιο πιθανό είναι να αρχίζετε να μην νιώθετε καλά. Ένα απλό σχόλιο μπορεί να αλλάξει τη διάθεση σας και να την κάνει θετικότερη ή αρνητικότερη. Μην υποτιμάτε τη δύναμη του λόγου. Πείτε σε έναν μαθητή ότι μπορεί να τα καταφέρει και να αποδίδει καθημερινά καλύτερα και αυξάνετε την πίστη στον εαυτό του, που με τη σειρά του κινεί τη διαδικασία για περισσότερο διάβασμα, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται κάθε μέρα. Σας λέει ο γιατρός την ώρα που σας συστήνει ένα φάρμακο...πάρε αυτό και θα γίνεις καλά... και πράγματι γίνεστε - τόσο που νοιώθετε καλύτερα πριν επιδράσει το φάρμακο! Ακόμα και οι ειδικοί υποτιμούν τη δύναμη της υποβολής. Η 25χρονη Μαρία έβλεπε έναν θεραπευτή επειδή είχε κρίσεις πανικού. Πήγαινε καλύτερα και τα έντονα επεισόδια άγχους άρχιζαν 19

20 να αραιώνουν. Ήρθε το καλοκαίρι και ο θεραπευτής θα έφευγε διακοπές. Της υπενθύμισε ότι η θεραπεία της πάει καλά και - με όλη την καλή του διάθεση - της είπε ότι αν τύχει και πάθει πανικό όσο λείπει να τον πάρει στο κινητό του τηλέφωνο. Δεν χρειάστηκε να περιμένει πολύ. Την ίδια νύχτα, η Μαρία έπαθε τον πανικό που ο ίδιος της υπέβαλε έμμεσα. Σκεφτείτε τον Γιάννη που χτύπησε άσχημα το πόδι του σε ατύχημα. Ο ιατρός κοίταξε την ακτινογραφία και είπε «το έχεις συνθλίψει αγόρι μου το πόδι, κομμάτια έχει γίνει». Καταλαβαίνετε γιατί ο πόνος χειροτέρεψε μετά από αυτή την περιγραφή; Άμεσες και έμμεσες υποβολές: Οι υποβολές είναι άμεσες και έμμεσες. Οι άμεσες υποβολές είναι ξεκάθαρες και οι ευθείς. Μπορούν να πάρουν μια μορφή εξουσιαστική ή ελαστική. Οι εξουσιαστικές μοιάζουν λίγο με διαταγή και απλά σας λένε τι πρόκειται να βιώσετε:......θα μετρήσω μέχρι το τρία και όταν πω τρία θα χαλαρώσεις ολοκληρωτικά.... Οι ελαστικές υποβολές, είναι λιγότερο αυστηρά αποτυπωμένες:...θα μετρήσω μέχρι το τρία κι όταν πω τρία μπορείς να χαλαρώσεις όσο βαθειά θελήσεις... Στην εποχή μας χρησιμοποιούμαι συχνότερα τις ελαστικές υποβολές ενώ τις άλλες τις εφαρμόζουμε ανάλογα με τις συνθήκες. Αρχικά όλοι χρησιμοποιούσαν άμεσες υποβολές αλλά ο Μilton Erickson έκανε ευρέως γνωστές τις έμμεσες. Υποστήριζε ότι ο θεραπευτής δεν χρειάζεται να είναι ευθείς στις υποβολές του και μπορεί να χρησιμοποιεί προτάσεις ή ιστορίες όπου η υποβολή κρύβεται ή υπονοείται :... πολλά άτομα ανακαλύπτουν ότι όταν μετράω, χαλαρώνουν βαθειά με κάθε αριθμό

21 Ο θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει κάποιον να χαλαρώσει χωρίς να αναφέρει τη λέξη χαλάρωση. Αρκεί να περιγράψει ή να ζητήσει από τον πελάτη να περιγράψει αγαπημένες δραστηριότητες, αγαπημένα τοπία ή πολύτιμες προσωπικές στιγμές και η χαλάρωση έρχεται σαν φυσικό επακόλουθο. Το ίδιο ισχύει για όλα τα συναισθήματα. Αν ο καθηγητής θέλει να αυξήσει τη αρτηριακή πίεση των μαθητών του αρκεί να τους πει να βγάλουν μια κόλλα χαρτί για να γράψουν διαγώνισμα-έκπληξη. Δεν έχει ανάγκη από τεχνικές. Η αρνητική υποβολή: Τέλος υπάρχει και η αγαπημένη μου αρνητική υποβολή. Λες σε κάποιον τι να μην κάνει για να κάνει ακριβώς αυτό που του είπες να μην κάνει. Με βάση αυτή την ιδιότητα λέμε σε άτομο με αϋπνίες να προσπαθήσει εκείνη τη νύχτα να μην κοιμηθεί. Τονίζουμε ότι είναι ύψιστης σημασίας για τη θεραπεία του να παραμείνει ξαπλωμένος στο κρεβάτι και να προσπαθήσει να μην τον πάρει ο ύπνος. Και προσπαθεί ο ταλαίπωρος, προσπαθεί πολύ, αλλά δεν αντέχει. Αποκοιμιέται. Στριφογυρίζει κάτι αρνητικό στο νου σας. Απευθύνεστε στην οικογένεια ή στους φίλους σας για βοήθεια. Μην το σκέφτεσαι, σας λένε κι εσείς προσπαθείτε να κάνετε ακριβώς αυτό. Έλα όμως που καταφέρνετε το αντίθετο. Μην κοιτάς λέει ο γιατρός στον φοβισμένο ασθενή την ώρα της αιμοληψίας και ο ασθενής δρα σαν να του είπε να κοιτάξει. Η μαμά θα πάει τον μικρό Γιωργάκη στις κούνιες. Τον ετοιμάζει και τον πάει τουαλέτα πριν φύγουν. Με το που φεύγουν από το σπίτι, η μαμά κάνει το λάθος και ρωτάει τον Γιωργάκη: Εντάξει, αγάπη μου, έτοιμος; δεν θες τσίσα έτσι; Πήγαμε, δεν θες άλλο τώρα τσίσα; Και του ξανάρχονται του Γιωργάκη! 21

22 Με λίγα λόγια, οι υποβολές χρησιμοποιούνται ηθελημένα ή μη και μπορούν να επηρεάσουν τις συμπεριφορές μας. Εκμεταλλευόμενοι αυτή την ιδιότητα των υποβολών, μπορούμε να δημιουργήσουμε την αλλαγή ή την εμπειρία που επιθυμούμε. Και η ύπνωση έχει την δυνατότητα να βοηθήσει. Μην ξεχνάτε ότι η αλλαγή είναι αναπόφευκτη. Τουλάχιστον, ας διαλέξετε εσείς τι αλλαγές θέλετε. Αν δεν το κάνετε εσείς, θα το κάνει κάποιος άλλος για εσάς. 22

23 Η ύπνωση στο άγχος Άγχος έχουμε όλοι. Άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο. Το άγχος συμβάλλει στην δημιουργία, διατήρηση και στην επιδείνωση πλείστων ψυχολογικών και σωματικών προβλημάτων. Εμπεριέχεται πια στο λεξιλόγιο των παιδιών αφού ταλαιπωρεί ακόμα και τις μικρές ηλικίες. Το νιώθουμε σε οποιαδήποτε απαίτηση πάνω στο σώμα ή στο μυαλό μας. Όταν πιστεύουμε ότι μπορούμε να ανταπεξέλθουμε, τότε το θεωρούμε πρόκληση. Θα νιώσουμε την πίεση αλλά εμπεριέχει και ικανοποίηση. Όταν, όμως, εκτιμήσουμε ότι δεν θα μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε σε αυτό που ζητείται, τότε αρχίζει το άγχος που επιβαρύνει Το άγχος είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της σύγχρονης ζωής. Σε πολλές καταστάσεις, όχι μόνο είναι λογικό να υπάρχει αλλά και ωφέλιμο. Πόσοι θα διαβάζαμε αν δεν είχαμε το άγχος της αξιολόγησης, πόσοι θα πηγαίναμε στην ώρα μας στην δουλειά και πόσοι θα προετοιμαζόμασταν για πιθανές μελλοντικές δυσκολίες αν απουσίαζε το άγχος; Άλλωστε, δεν προκαλούν στρες μόνο τα δυσάρεστα γεγονότα αλλά και τα ευχάριστα. Θυμηθείτε το πρώτο σας φιλί, το πρώτο σας ραντεβού ή την πρώτη μέρα στην πρώτη σας δουλειά. 23

24 Η ύπνωση ως εργαλείο διαχείρισης άγχους Η ύπνωση και η εκπαίδευση στην αυτούπνωση μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμα εργαλεία στην διαχείριση του άγχους, στην μείωση της έντασης και στην χαλάρωση του νου και του σώματος έτσι ώστε να λειτουργούμε με μεγαλύτερη σύνεση και αποτελεσματικότητα. Η υπνοθεραπεία θα προσανατολισθεί στo σωματικό επίπεδο, στο νοητικό επίπεδο και στην συμπεριφορά. Στο σωματικό για να επιφέρει το συναίσθημα της χαλάρωσης, στο νοητικό για να αλλάξει τον τρόπο σκέψης και αντίληψης και στο συμπεριφοριστικό για να προτείνει και να ενισχύσει αποτελεσματικότερες αντιδράσεις και δράσεις. Βέβαια, προσαρμόζεται στις ανάγκες του πελάτη και τις ιδιαίτερες ανάγκες του. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΗΛΙΑ Ο Ηλίας ήρθε ελπίζοντας ότι η ύπνωση θα βοηθούσε στο γενικευμένο άγχος του. Εξηγώ την ύπνωση για να είμαι σίγουρος ότι δεν έχει λανθασμένες ιδέες για το πώς θα δουλέψουμε και ξεκινώ με μια απλή εισαγωγή για να εξοικειωθεί με τη διαδικασία. Του δόθηκαν διάφορες επιλογές και προτίμησε η ύπνωση να ξεκινήσει με χαλάρωση. «...Αφού κάτσεις αναπαυτικά...όταν είσαι έτοιμος... απλά αφήνεις τα μάτια σου να κλείσουν... Δώσε στον εαυτό την πολυτέλεια του να μην κάνει απολύτως τίποτα... επέτρεψε τον εαυτό σου να νιώθει όλο και πιο αναπαυτικά... όλο και πιο ήρεμα... Σε όλη τη διάρκεια έχεις φυσικά πλήρη έλεγχο... και μπορείς... αν το θελήσεις...να ανοίξεις τα μάτια σου όποια στιγμή το αποφασίσεις... και με την ίδια ευκολία να τα ξανακλείσεις... μπαίνοντας ακόμα βαθύτερα στην ηρεμία, στην 24

25 ύπνωση σου...όσο εξερευνείς τη ικανότητα... να μπαίνεις βαθύτερα σε ηρεμία... θα παρατηρήσεις ότι οι όποιοι θόρυβοι θα ακούγονται όλο και πιο ψιθυριστά...και με κάθε εκπνοή... βγαίνει όλη η ένταση... και ανακουφίζεσαι... τίποτα δε χρειάζεται να ενοχλεί την επιθυμία σου... για βαθύτερη εμπειρία της ύπνωσης και όλα όσα θα αρχίσει να σου προσφέρει...» Συνήθως αξιοποιούμε μέρη ή δραστηριότητες που ηρεμούν τον πελάτη. Η αγάπη του Ηλία ήταν η θάλασσα και ενσωματώθηκε στην διαδικασία....είσαι στο χώρο σου στην θάλασσα που διάλεξες... Νιώθεις την ζεστή άμμο στις πατούσες σου την επιθυμία να ξαπλώσεις σε αυτήν αφήνοντας τον εαυτό σου να σε ζεστάνει ο ήλιος Το αεράκι σχηματίζει μικρά κύματα, όπως μου περιέγραψες ότι σου αρέσουν και βλέπεις τα κύματα να έρχονται και να φεύγουν...(να σημειωθεί ότι οι τελίτσες δείχνουν απλά ότι κατά τη διάρκεια της ομιλίας υπάρχουν παύσεις). Από το ιστορικό είχε προκύψει η ενασχόληση του με την εξερεύνηση του βυθού και την αξιοποιούμε για να εμβαθύνουμε την εμπειρία αλλά και να μεταδώσουμε τα πρώτα θεραπευτικά μηνύματα....και θέλεις να μπεις στη θάλασσα, να κάνεις τη βουτιά σου σηκώνεσαι, πλησιάζεις και μπαίνεις στη θάλασσα. Νιώθεις πιο ελεύθερος πηγαίνεις πιο βαθιά ανακαλύπτεις ομορφιές που δεν γνώριζες ότι υπήρχαν και όσο βαθιά μπαίνεις τόσο καταλαβαίνεις ότι μπορείς να ηρεμείς να ξεχνιέσαι όπως όταν κάνεις τις βουτιές σου χωρίς όμως να 25

26 τις κάνεις...συνέχισε έτσι να μπαίνεις ακόμα βαθύτερα... ακόμα πιο ήρεμα μην ξέροντας τι άλλα θα ανακαλύψεις και θα φέρεις μαζί σου στην επιφάνεια ξέροντας πώς ότι φέρεις είναι δικό σου Όπως βλέπετε, χρησιμοποιούμε τα ενδιαφέροντα του Ηλία για να δημιουργήσουμε το συναίσθημα της χαλάρωσης και της ασφάλειας αλλά και να μεταδώσουμε μηνύματα που θέλουμε να ενσωματώσει. Δεν αρκεί να λέμε να χαλαρώσει ή να του πούμε ότι χρειάζεται να χαλαρώσει. Αυτό το γνωρίζει και ο ίδιος. Αυτό που χρειάζεται είναι να βοηθηθεί έτσι ώστε να βιώσει συνειδητά αυτή την εμπειρία και να μπορεί μετά να την δημιουργεί μόνος του. Το θεραπευτικό περιεχόμενο. Επειδή αυτή η συνεδρία με ύπνωση ήταν η πρώτη για τον Ηλία, κρατήθηκε απλή και λιτή....μπορείς να είσαι πιο ήρεμος μέσα σου, αντιμετωπίζοντας τα έξω σου και η απόδειξη ότι μπορείς είναι αυτή η στιγμή που κατάφερες να νιώσεις περισσότερο ήρεμα μέσα σε λίγα λεπτά χρησιμοποιώντας τις δικές σου δυνάμεις Και όταν νιώθεις ένταση μπορείς να νιώσεις όπως νιώθεις τώρα...κάνοντας απλά (δόθηκαν οι κατάλληλες οδηγίες) Εν τω μεταξύ, ο Ηλίας μεγάλωσε με μια μητέρα έντονα αγχώδη η οποία δεν έχανε την ευκαιρία να του μεταφέρει την αίσθηση ότι παραμονεύει ο κίνδυνος. Τι κάνεις όταν νιώθεις ότι στην επόμενη γωνία μπορεί να βρίσκεται η απειλή; Είσαι σε ετοιμότητα και σε 24ωρη επιφυλακή. Δεν ησυχάζεις. Ο στόχος στην διάρκεια της διαδικασίας είναι ο Ηλίας να καταλάβει ότι μπορεί να κρατήσει την ικανότητα να είναι σε 26

27 ετοιμότητα για να νιώθει προστατευμένος αλλά ταυτόχρονα να μπορεί να χαλαρώνει και να απολαμβάνει τις χαρές που θέλει....έχεις αποδείξει στον εαυτό σου ότι είσαι ιδιαίτερα ικανός στο να προστατεύεις στον εαυτό σου.. (εξιστορούνται προσωπικά παραδείγματα) Σου το έμαθαν καλά αλλά και εσύ ήσουν πολύ καλός μαθητής και είμαι σίγουρος ότι σαν καλός μαθητής θα μάθεις σύντομα κι άλλα Γιατί να μη κρατήσεις την ικανότητα σου να είσαι σε επιφυλακή; Να την κρατήσεις όσο χρειάζεται για να νιώσεις ασφαλής και όχι παραπάνω και συγχρόνως να μπορείς να είσαι ήρεμος... Να είσαι ήρεμος γνωρίζοντας πως όταν χρειαστεί να είσαι σε ετοιμότητα θα τα καταφέρεις μια χαρά όπως άλλωστε το έχεις αποδείξει καιρό τώρα Συνεχίζουμε με αναφορές σε στιγμές από το παρελθόν που ήταν πιο ήρεμος ή σε καταστάσεις που τις χειρίστηκε περισσότερε ήρεμα από ότι περίμενε. Το παρελθόν έχει πολλά καλά (όχι μόνο κακά) να μας δείξει και να μας υπενθυμίσει και είναι κρίμα να μην αξιοποιείται θετικά. Συχνά διαλέγουμε να τελειώσουμε την ύπνωση με συγκεκριμένες συμβουλές και κατευθύνσεις που τις ονομάζομαι μετα-υπνωτικές υποβολές ή/και με μια προβολή στο μέλλον. Στην προκειμένη περίπτωση, έγινε ενσωμάτωση των μετα-υπνωτικών υποβολών σε μια μελλοντική προβολή πώς θα είναι όταν θα έχει πια πετύχει τον στόχο του, φέρνοντας κατά νου συγκεκριμένα παραδείγματα και πιθανά σενάρια. Πριν τελειώσουμε μπορούμε να προσθέσουμε την υποβολή της αυτό-ύπνωσης. Λέμε, δηλαδή, ότι μπορεί πλέον να ολοκληρώνει την ίδια διαδικασία της ύπνωσης μόνος του και περιγράφουμε την διαδικασία που θα ακολουθήσει. 27

28 Παρόλο που αυτή η διαδικασία είναι από τις απλούστερες, όταν κλείνετε τα μάτια έρχεστε πιο κοντά στην αλήθεια σας αποκτώντας μια πιο κοντινή επαφή με τις ανάγκες και τα συναισθήματα σας. Αυτό μπορεί να συμβεί ακόμα και στην απλή χαλάρωση. Όπως στη περίπτωση της Μαρίας, επαγγελματικής συμβούλου. Ήθελε απλά να έχει την εμπειρία της ύπνωσης. Όμως, με το που ξεκίνησε η διαδικασία, ξεκίνησαν τα δάκρυα. Συνεχίσαμε ψυχοθεραπευτικά κατά την διάρκεια της ύπνωσης, μετατρέποντας σε πλεονέκτημα την απρόσκλητη συγκίνηση της. Γι αυτό είναι προτιμότερο η πρώτη σας επαφή με την ύπνωση να είναι με κάποιον ειδικό. Αυτούπνωση Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να προστεθεί η αυτούπνωση στο θεραπευτικό πρόγραμμα του πελάτη. Στην αυτούπνωση, ο θεραπευόμενος μαθαίνει να ξεκινά την υπνωτική διαδικασία μόνος του και να αυτοκαθοδηγείται με τις κατάλληλες υποβολές. Αυτό συνήθως επιτυγχάνεται αφού πρώτα γίνει υπό τη καθοδήγηση του ειδικού. Ο πελάτης συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία της θεραπείας του και η υπνοθεραπεία συνεχίζεται στο σπίτι και δεν περιορίζεται μόνο στο γραφείο. Ενισχύονται και ανανεώνονται καθημερινά οι υποβολές και οι επιθυμητές κατευθύνσεις ενώ ο θεραπευόμενος αρχίζει να ανακαλύπτει τις δυνάμεις και τις δεξιότητες του. Όταν ο πελάτης καθοδηγεί τον εαυτό του σε ύπνωση, ενδυναμώνεται η ανεξαρτησία του ενώ ενισχύεται η πίστη στον εαυτό του και στην ικανότητα να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Έχοντας πλέον ένα τρόπο να συμβάλλει στις αλλαγές που επιθυμεί να δημιουργήσει, δεν νιώθει έρμαιο των καταστάσεων. 28

29 «Δεν χρειάζεται να πάει στον πόλεμο χωρίς όπλο, αν και στη πορεία θα συνειδητοποιήσει ότι δεν χρειάζεται να πάει καν σε πόλεμο» 29

30 Ύπνωση και Πανικός Αν ρωτήσετε κάποιον που έχει περάσει κρίσεις πανικού, δεν θα δυσκολευτεί καθόλου να τις περιγράψει. Είναι τόσο έντονες, που δεν ξεχνιούνται εύκολα. Ο φόβος που προκαλεί, οδηγεί τα άτομα να επισκέπτονται γιατρούς, ιδίως καρδιολόγους, και να ζητούν δεύτερη, τρίτη ή περισσότερες γνώμες χωρίς να πείθονται ότι μπορεί κάτι τόσο έντονο να είναι ψυχογενές. Τα συμπτώματα ενός επεισοδίου πανικού μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τρία επίπεδα: στο σωματικό, στο νοητικό και στις αντιδράσεις μας, αν και για τη επίσημη διάγνωση λαμβάνουμε υπόψη μόνο το σωματικό και νοητικό. Α. Σωματικό 1) ταχυπαλμία, έντονος παλμός. 2) δυσκολία στην αναπνοή, αίσθηση πνιξίματος. 3) εφίδρωση. 4) τρέμουλο. 5) πόνος ή ενόχληση στο στήθος. 6) αίσθηση ναυτίας. 7) ζάλη, αίσθηση λιποθυμίας ή ότι δεν βαστούν τα πόδια. 8) μουδιάσματα (κυρίως στα άκρα). 9) έξαψη ή ρίγος. 10) η αίσθηση ότι το περιβάλλον γύρω μου είναι ξένο, ότι δεν είναι αληθινό (αποπραγματοποίηση) ή σαν να μην είμαι εγώ, σαν να συμβαίνει σε κάποιον άλλον (αποπροσωποποίηση). 30

31 Β. Νοητικό (αυτά που σκεφτόμαστε) 1) ο φόβος ότι θα χάσω τον έλεγχο ή ότι θα τρελαθώ. 2) ο φόβος ότι θα πεθάνω. Γ. Οι Αντιδράσεις μας 1) η επιθυμία για φυγή (π.χ. να το βάλω στα πόδια και να επιστρέψω στην ασφάλεια του σπιτιού μου. 2) η προσπάθεια να κρατηθώ από κάποιον ή κάτι για να μη πέσω. 3) η επιθυμία να με καθησυχάσει κάποιος ότι δεν κινδυνεύω (π.χ. πηγαίνοντας στο νοσοκομείο, τηλεφωνώντας τον γιατρό ή φίλους για επιβεβαίωση ότι είμαι καλά). Αν έχετε ταυτόχρονα 4 ή περισσότερα συμπτώματα από το σωματικό και νοητικό επίπεδο τότε λέμε ότι έχετε ένα πλήρες επεισόδιο πανικού. Αν υπάρχουν 2-3 συμπτώματα, τότε το επεισόδιο πανικού ονομάζεται επεισόδιο περιορισμένης συμπτωματολογίας. Τι προκαλεί τον πανικό; Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που σχετίζονται με τα επεισόδια πανικού. Κάποια ιατρικά προβλήματα μοιράζονται παρόμοια συμπτώματα με τον πανικό όπως υπερθυρεοειδισμός, η υπογλυκαιμία, η στέρηση ή η κατάχρηση ουσιών και οι καρδιακές αρρυθμίες. Γι αυτό πρώτα γίνονται οι απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις για να αποκλειστούν οι οργανικοί παράγοντες. Οι ξαφνικές απώλειες ή αλλαγές. Για παράδειγμα, η απώλεια της δουλειάς, ο θάνατος αγαπημένου προσώπου ή η αναγκαστική μετακόμιση σε άλλη πόλη μπορούν να αποτελέσουν την αφορμή για το πρώτο επεισόδιο πανικό. 31

32 Οι κρίσεις πανικού συνοδεύουν συχνά τις φοβίες και τις τραυματικές εμπειρίες. Άλλωστε το πρώτο επεισόδιο πανικού είναι από μόνο του μια τραυματική εμπειρία. Πολλές φορές οι κρίσεις πανικού είναι το αποτέλεσμα του να μην εκφραζόμαστε, να καταπνίγουμε τα συναισθήματα μας και να αγνοούμε τις ανάγκες μας. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε άτομα που δεν έχουν μάθει να διεκδικούν ή νιώθουν ότι δεν αξίζουν να το κάνουν. Είναι τέτοιος ο ρυθμός της εποχής μας και τόσες οι πιέσεις που δεχόμαστε σε καθημερινή βάση που είναι εύλογο το στρες και η ένταση να είναι σε επίπεδα ικανά κάποιες φορές να προκαλέσουν πανικό. Το ίδιο συμβαίνει, όπως αναφέρθηκα, όταν καταπίνουμε τα συναισθήματα μας. Το μπαλόνι ολοένα μεγαλώνει Το παράδειγμα με το μπαλόνι 1 Φανταστείτε ότι κρατάτε ένα μπαλόνι ξεφούσκωτο και παίρνετε μια καρφίτσα και το τρυπάτε. Τι συμβαίνει; Όσο κι αν το τρυπάτε δεν συμβαίνει απολύτως τίποτα. Ακόμα κι αν το φουσκώσετε λίγο και κάνετε το ίδιο, δεν θα παρατηρηθεί τίποτε το ιδιαίτερο. Αν όμως το φουσκώσετε μέχρι τέρμα, ίσα που θα το ακουμπήσει η καρφίτσα και το μπαλόνι θα εκραγεί. Τι φταίει; Όχι η καρφίτσα. Αυτό που φταίει είναι η πίεση που μαζεύτηκε. Η καρφίτσα απλά επίσπευσε το γεγονός, γιατί το μπαμ θα γινόταν, ούτως ή άλλως, αν το μπαλόνι συνέχιζε να φουσκώνει. Η καρφίτσα μπορεί να είναι ο σερβιτόρος που δεν σας σέρβιρε όπως περιμένατε, ο σύζυγος που αμέλησε κάτι που ζητήσατε ή το μποτιλιάρισμα γυρίζοντας από τη δουλειά. Είναι η αφορμή. 1 Το παράδειγμα με το μπαλόνι το έχω διαβάσει πριν πολλά χρόνια στην πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη όταν ήμουν φοιτητής. Δυστυχώς δεν θυμάμαι ούτε όνομα συγγραφέα ούτε τίτλο βιβλίου. 32

33 Ο πανικός έχει προστατευτική δράση Ο πανικός είναι ένας απόλυτα φυσιολογικός κι απαραίτητος μηχανισμός. Στην ουσία, σας δίνει την επιπλέον δύναμη να αντιμετωπίσετε τον κίνδυνο, μαχόμενοι ή τρέποντας σε φυγή. Είναι νύχτα, έχετε ξαπλώσει και πάνω που σας παίρνει ο ύπνος ακούτε ένα θόρυβο. Συνειδητοποιείτε ότι κάποιος θέλει να εισβάλλει στο σπίτι. Ταράζεστε, αρχίζει η ταχυκαρδία, ο παλμός γίνεται έντονος και το σώμα σας είναι γενικά σε υπερδιέγερση. Είναι η λεγόμενη αντίδραση μάχης και φυγής. Η δύναμη σας εκείνη τη στιγμή ενισχύεται. Έτσι αν το βάλετε στα πόδια θα τρέξετε ταχύτερα από κάθε άλλη φορά ενώ αν συγκρουστείτε με τον εισβολέα, η σωματική σας δύναμη θα είναι ενισχυμένη, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα να αμυνθείτε αποτελεσματικά. Δεν χρειάζεται να είναι πραγματικός ο κίνδυνος Η αντίδραση μάχης και φυγής έχει την ιδιαιτερότητα να μην ενεργοποιείται μόνο όταν πραγματικά κινδυνεύετε αλλά και όταν νομίζετε ότι κινδυνεύετε. Δεν κάνει ιδιαίτερες διακρίσεις μεταξύ πραγματικού και φανταστικού. Είναι σαν να έχετε ένα συναγερμό στο σπίτι για να σας προστατεύει από κινδύνους αλλά μπερδεύεται με αποτέλεσμα να ενεργοποιείται με το παραμικρό και άνευ λόγου. Όταν ο μηχανισμός ενεργοποιείται, το σώμα βιώνει την εμπειρία μιας επικίνδυνης κατάστασης. Από την στιγμή που δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, παρερμηνεύετε αυτό που βιώνετε σωματικά σαν την απειλή. Έτσι, στις ταχυκαρδίες και στον έντονο παλμό μπορεί να αντιδράσετε με τι σκέψη ότι θα πάθετε έμφραγμα, στην δυσκολία αναπνοής ότι πάθετε ασφυξία, στην αίσθηση ζάλης ότι θα λιποθυμήσετε (και ότι θα γίνετε ρεζίλι) και στην αυξημένη ένταση με τον φόβο ότι θα χάσετε τον έλεγχο. 33

34 Το περιεχόμενο της ύπνωσης και οι μετα-υπνωτικές υποβολές αποσκοπούν στην αντικατάσταση των αντιδράσεων μας (οι οποίες μεγαλώνουν τον πανικό) με πιο ενδεδειγμένες κινήσεις, να αλλάξουν τον τρόπο αυτοσυνομιλίας (και να μην τρομάζουμε τον εαυτό μας δημιουργώντας έναν δεύτερο φόβο) και στην αλλαγή της αναπνοής (σωματικό επίπεδο). Ο ΑΓΧΩΜΕΝΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ Ο Βασίλης ήταν ένας μαθητής της δευτέρας λυκείου με τις πιέσεις των μαθημάτων και της καλής επίδοσης και με όλες τις επιπρόσθετες ανησυχίες της ηλικίας του. Οι ελεύθερες ώρες του λίγες και πάντα με το άγχος να είναι στην ώρα του και να τα βγάλει πέρα. Κάποια μέρα, καθοδόν σε σημαντικό μάθημα βρέθηκε σε μποτιλιάρισμα. Ο κίνδυνος καθυστέρησης ήταν ορατός. Ξαφνικά άρχισε να νιώθει έντονο παλμό, ταχυκαρδία, δυσκολία στην αναπνοή και νόμιζε ότι θα πεθάνει. Αυτές οι εκδηλώσεις επαναλαμβάνονταν συχνότερα. Με την παρότρυνση των γονιών του ήρθε σχετικά νωρίς και ήταν πιο εύκολη η αντιμετώπιση του. Έγινε η καθιερωμένη διάλεξη για το τι είναι ο πανικός για να κατανοήσει την λογική της ύπαρξης του. Έμαθε μια απλή αλλά αποτελεσματική άσκηση αναπνοής την οποία θα μπορούσε να εφαρμόζει οπουδήποτε με ευκολία και εστιάσαμε στις σκέψεις του. Κατάλαβε ότι τρόμαζε τον εαυτό του και δημιουργούσε αυτό που λέμε δεύτερο φόβο. Είναι σύνηθες να μην υφίστανται πια τα προβλήματα που οδήγησαν στον πρώτο πανικό αλλά ο πελάτης να έχει μπει σε μια «πανικοφοβία». Φοβάται αυτό που πέρασε και φοβάται μην το πάθει ξανά. Αυτός ο φόβος ανεβάζει την ένταση που από μόνη της δημιουργεί τις συνθήκες για επιπλέον συμπτώματα πανικού. Αυτά ερμηνεύονται σαν επιβεβαίωση του αρχικού φόβου, με αποτέλεσμα ο φόβος να 34

35 ενισχύεται ακόμα περισσότερο και να δημιουργεί πιο έντονα συμπτώματα πανικού Ένας φαύλος κύκλος μόλις ξεκίνησε. Για τον Βασίλη, τρεις ήταν οι κυρίαρχες σκέψεις που σχετίζονταν με τον πανικό. Α) Θα πάθω ασφυξία Β) Θα πάθω έμφραγμα Γ) Θα τρελαθώ Πρόθυμος στην ιδέα της ύπνωσης, έκατσε στην πολυθρόνα και ξεκίνησε την διαδικασία. Στην διάρκεια της ύπνωσης, ενημερώθηκε ότι μπορεί να μιλάει χωρίς αυτό να του αφαιρέσει τίποτα από την εμπειρία του. «Μπορείς να μου μιλάς στην ύπνωση παραμένοντας βαθιά σε ύπνωση μη σου φανεί παράξενο ότι όσο θα μου μιλάς θα μπαίνεις βαθύτερα μπορεί να μην το καταλαβαίνεις στην διάρκεια της ύπνωσης και να το καταλάβεις αργότερα όταν βγεις πόσο βαθιά σε ύπνωση έχεις μπει» Πολύ σύντομα, ξεκίνησε ο διάλογος: -όπως είπαμε, όσο θα μιλάμε, όσο θα μιλάς, μπορείς να μπαίνεις ακόμα βαθύτερα στην ύπνωση, όσο βαθιά χρειάζεσαι για να νιώθεις ασφαλής. Νιώθεις ασφαλής; -Ναι. -Νιώθεις πιο ήρεμος; -Ναι. -Ωραία, είναι μια απόδειξη ότι τελικά μπορείς να νιώθεις ήρεμος κι ασφαλής. Βλέπεις ότι τελικά μπορείς; -Ναι. 35

36 -Τελικά, δεν ήταν τίποτα άλλο από την πίεση που μαζεύτηκε μέσα σου όλο αυτόν τον καιρό. Σαν να φούσκωσε το μπαλόνι. Τώρα που ξέρεις, πάμε λίγο πίσω στο χρόνο. Στη πρώτη στιγμή που έπαθες τον πανικό, τότε που δεν ήξερες αυτά που ξέρεις τώρα και είχες φοβηθεί πολύ Πάμε πίσω, ξέροντας ότι είσαι ασφαλής εδώ μαζί μου. - Είμαι στο λεωφορείο. Έχει πολύ κίνηση. Πηγαίνω στο μάθημα κι έχω αργήσει. Ξέρω ότι δεν θα προλάβω. Δεν νιώθω καλά, αρχίζει να χτυπά γρήγορα η καρδιά μου και δεν μπορώ να αναπνεύσω. Δεν είμαι καλά, κάτι έχω. Φοβάμαι... -Πού βρίσκεται σε κλίμακα από 1 έως 10 (είχαμε μιλήσει για τις κλίμακες πριν την ύπνωση), με δέκα τον χειρότερο; -Δέκα -Σου υπενθυμίζω, ότι εσύ είσαι εδώ μαζί μου τώρα και είσαι απόλυτα ασφαλής. Πήγαινε δίπλα του και πες του ότι έρχεσαι από το μέλλον και ότι τελικά δεν θα συμβεί αυτό που φοβόταν -Θέλει να κλάψει -Κάτσε δίπλα του κι ας τον να κλάψει, να ξεφουσκώσει το μπαλόνι. -(Δακρύζει) -Πώς νιώθει; -Ξαλαφρωμένος αν και ανήσυχος ακόμα -Που έχει κατέβει στην κλίμακα; -Στο 7 -Μπράβο, ήδη ξεκινάς να κατεβαίνεις στην κλίμακα. Τα πας μια χαρά. Εξήγησε του όσα ξέρεις, όσα έμαθες, όσα είπαμε. Ότι είναι η πίεση που μαζεύτηκε και ότι όταν μαζεύεται η πίεση, μπορεί να την αφήνεις να βγαίνει ήρεμα με την ειδική αναπνοή που έμαθες και ότι άλλο χρειάζεται να ακούσει. Επανέλαβε τα όσες φορές θέλει. Όταν τελειώσεις, κουνάς το κεφάλι για να ξέρω. -(μετά από σχεδόν ένα λεπτό) 36

37 -Που βρίσκεται τώρα στη κλίμακα; -4 -Είσαι ικανοποιημένος με το 4; -Ναι θέλω λίγο ακόμα. -Τι χρειάζεται για αυτό το λίγο ακόμα; -Να μείνω εκεί για λίγο μαζί του. Λίγο χρόνο -Έχεις όσο χρόνο χρειάζεσαι στην ύπνωση για να του μεταφέρεις τις καινούργιες σου γνώσεις, γιατί στην ύπνωση ο λίγος χρόνος μπορεί να φανεί τόσο μεγάλος, όσο μεγάλος χρειάζεται και έχεις όσα λεπτά χρειάζεσαι όταν ο χρόνος είναι αρκετός για να πετύχεις αυτά που θες, κουνάς το κεφάλι ή μου λες. -(μετά από λίγο) Είμαστε εντάξει; -Ναι -Που είσαι στη κλίμακα Είσαι ικανοποιημένος; -Ναι. -Ωραία, άσε τον να συνεχίσει ήρεμα το ταξίδι του τώρα που ξέρει πια, κι εσύ εδώ μαζί μου, ικανοποιημένος με τις καινούργιες σου γνώσεις και πόσο αποτελεσματικά της έχεις ήδη εφαρμόσει. -(κουνά το κεφάλι καταφατικά) -Κάθε φορά, λοιπόν, που θα νιώθεις να ανεβαίνει η ένταση, θα θυμάσαι ότι μαζεύτηκε πίεση μέσα σου και απλά χρειάζεται διέξοδο. Και με την τεχνική της αναπνοής που έμαθες, θα ξεφουσκώνεις το μπαλόνι, θα ελευθερώνεις την πίεση.. αλλά τώρα πια το κάνεις εσύ, εσύ ελέγχεις την κατάσταση. -(κουνά καταφατικά το κεφάλι) -Κάντο τώρα άλλη μια φορά για να δεις. 37

38 -(μετά από λίγο) - ότι είσαι ασφαλής μπορεί να έρχονται κάποιες αρνητικές σκέψεις αλλά όσο θα εξασκείσαι στην ύπνωση, θα παρατηρήσεις ότι (δουλέψαμε το κομμάτι των σκέψεων) Συνεχίσαμε με μελλοντική αναδρομή. Καθοδηγήθηκε στο κοντινό μέλλον, να φαντάζεται τον εαυτό του να βιώνει τα πρώτα σημάδια του πανικού και να το αντιμετωπίζει αποτελεσματικά. Έγινε μια επανάληψη των υποβολών και τερματίσαμε την ύπνωση. Δουλέψαμε κάποια άλλα στοιχεία της προσωπικότητας του που τον κάνουν πιο ευάλωτο σε πανικούς, διορθώσαμε κάποιους λάθους χειρισμούς ενώ έμαθε να κάνει αυτούπνωση για μεγαλύτερη ενίσχυση των αποτελεσμάτων. Όσο βελτιωνόταν, αραίωνε τις αυτουπνώσεις όσο και τις συνεδρίες. Το τελευταίο μας ραντεβού ήταν σε ένα μήνα όπου απλά επιβεβαιώθηκε ότι δεν με είχε πλέον ανάγκη. Τελευταία φορά που μου τηλεφώνησε ήταν να μου πει ότι πέρασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. 38

39 Δεν μπορώ να το ξεπεράσω Η Ελένη όπως κάθε πρωί πήρε το αυτοκίνητο της και κατευθύνθηκε για τη δουλειά. Σε μισή ώρα θα ήταν στο γραφείο αν κάποιος δεν παραβίαζε τον κόκκινο σηματοδότη. Η σύγκρουση ήταν δυνατή αλλά ευτυχώς γλίτωσε με μερικές θλάσεις. Αν και ήταν πλέον ασφαλής, η ίδια δεν το ένιωθε. Δυσκολευόταν να κοιμηθεί και δεν μπορούσε να βγάλει από το μυαλό της την εικόνα του αυτοκίνητου να έρχεται κατά πάνω της. Κάθε της προσπάθεια να ξαναπιάσει τιμόνι προκαλούσε πανικό. Η ταινία στην τηλεόραση με τις σκηνές καταδίωξης, οι ειδήσεις που αναφέρονταν σε τροχαία ατυχήματα, ένα απότομο φρενάρισμα, ένας δυνατός χτύπος που έμοιαζε με σύγκρουση, ξυπνούσαν τον τρόμο του ατυχήματος και το ζούσε σαν να συνέβαινε εκείνη τη στιγμή. Επίσημα - αφού περάσει η διάρκεια ενός μηνός - η Ελένη βιώνει το σύνδρομο του μετατραυματικού άγχους. Είναι απόλυτα ανθρώπινο μετά από μια τραυματική εμπειρία να υπάρχει ταραχή και να χρειάζεται χρόνο για να ξεπεραστεί. Τις φορές όπου ο χρόνος κυλά χωρίς σημάδια βελτίωσης ενίοτε και επιδείνωσης - τότε η κατάσταση χρήζει τη βοήθεια ενός ειδικού. Κάποιες τραυματικές εμπειρίες παρότι παύουν να υπάρχουν βρίσκουν έναν άλλο τρόπο να συνεχίζονται. Ποιο γεγονός θεωρείται τραυματικό; Οποιοδήποτε γεγονός από το οποίο νιώθετε ότι κινδυνεύει είτε η δική σας η ζωή και σωματική ακεραιότητα είτε των αγαπημένων σας προσώπων: το παιδί σας, ο σύζυγος, ο γονιός ή κάποιος φίλος. 39

40 Κυριαρχεί ο έντονος φόβος, ο τρόμος και η αίσθηση της ανημποριάς. Συχνά, είναι το συναίσθημα ότι δεν μπορώ να κάνω απολύτως τίποτα που πονά περισσότερο. Ο διαρρήκτης που εισβάλλει στο σπίτι, ο κλέφτης που με την απειλή όπλου ληστεύει, η αρπαγή της τσάντας στο δρόμο, η σεξουαλική επίθεση, η κακοποίηση, η απαγωγή είναι μερικά από τα πολλά παραδείγματα. Μπορεί να είναι κάποια κατάσταση που σχετίζεται με την καταστροφή του σπιτιού ή της κοινότητας σας όπου και πάλι υπάρχει η αίσθηση του κινδύνου και της απειλής. Η καταστροφή μπορεί να είναι αποτέλεσμα φυσικών φαινομένων όπως είναι οι σεισμοί, οι πλημμύρες, οι τυφώνες ή να είναι καθαρά από ανθρώπινη (αν)ευθύνη όπως είναι οι τρομοκρατικές ενέργειες. Ίσως τελικά να μην εμπλέκεστε σε τίποτα από όλα αυτά. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναπτύσσουν το μετατραυματικό σύνδρομο επειδή έτυχε να είναι μάρτυρες κάποιας τραυματικής εμπειρίας, όπως μιας επίθεσης ή ενός ατυχήματος. Το ίδιο, αν και λιγότερο συχνά, ισχύει ακόμα κι αν είστε έμμεσα μάρτυρας, να μην βρίσκεστε, δηλαδή, στο τόπο του συμβάντος. Θα έχετε παρατηρήσει ότι γινόμαστε καθημερινά, με τη βοήθεια της τηλεόρασης, έμμεσοι μάρτυρες της καταστροφής άμαχων πληθυσμών, πολύνεκρων ατυχημάτων και ισοπεδωτικών φυσικών φαινομένων. Χαρακτηριστικά του μετατραυματικού συνδρόμου: Χαρακτηριστικό του μετατραυματικού συνδρόμου είναι η έντονη αλλαγή που υφίσταται η ψυχοσυναισθηματική μας κατάσταση. Συναισθήματα και συμπεριφορές που δεν υπήρχαν πριν, τώρα κυριαρχούν κι εμποδίζουν την ομαλή καθημερινή λειτουργία μας. Παρότι αυτό που συνέβη έχει αντικειμενικά τελειώσει, το βιώνουμε καθημερινά. Συνεχίζεται μέσα μας με την ίδια ένταση. Μνήμες, εικόνες και σκέψεις μπορεί να εισβάλλουν οποιαδήποτε 40

41 στιγμή της ημέρας και να το ξαναζήσουμε από την αρχή. Όλοι έχουμε περάσει κάποια αρνητικά γεγονότα τα οποία περιστασιακά θυμόμαστε. Αυτές οι μνήμες όμως είναι διαφορετικές γιατί τις θυμόμαστε αποστασιοποιημένα και τις αισθανόμαστε σαν κάτι που συνέβη παλιά και έχει τελειώσει. Στο μετατραυματικό σύνδρομο, οι μνήμες, αν και εμπεριέχουν κάτι που συνέβη παλιά, βιώνονται στο εδώ και τώρα με την ίδια αγωνία και τρόμο. Η ταλαιπωρία δεν περιορίζεται μόνο την ημέρα αλλά μπορεί να συνεχιστεί και την νύχτα με τους εφιάλτες, κλέβοντας άλλη μία διέξοδο για ηρεμία και ξεκούραση. Αρχίζουμε να αποφεύγουμε οτιδήποτε που ενδεχομένως μπορεί να μας θυμίζει την τραυματική εμπειρία: πρόσωπα, καταστάσεις, τοπία και δραστηριότητες. Αποφεύγουμε να το συζητούμε, να το σκεφτόμαστε και να νιώσουμε οτιδήποτε σχετίζεται με το τραύμα. Μερικοί το καταφέρνουμε τόσο καλά που δεν θυμόμαστε σημαντικά κομμάτια της εμπειρίας μας. Σταδιακά χάνεται η διάθεση ενώ δεν δίνεται η ανάλογη σημασία σε σημαντικά ζητήματα όπως είναι η φροντίδα της οικογένειας ή οι ευθύνες της δουλειάς. Πιθανώς να αποξενωθούμε ενώ σε κάποιους θα φανεί σαν να έχουν χάσει τις δεξιότητες τους. Για παράδειγμα, ο καλός τραγουδιστής φαλτσάρει, η επίδοση του αριστούχου μαθητή κατρακυλά και το παιδί ξαναβρέχει το ρούχο του. Κυριαρχεί μια γενική απαισιοδοξία αλλά ταυτόχρονα είμαστε σε υπερδιέγερση. Δυσκολευόμαστε να κοιμηθούμε και να συγκεντρωθούμε, εκνευριζόμαστε ευκολότερα ενώ είμαστε τόσο στην πρίζα που με το παραμικρό θόρυβο «τιναζόμαστε». Όλα αυτά συχνά οδηγούν σε άλλα προβλήματα που ονομάζουμε δευτερογενή όπως, μεταξύ άλλων, φοβίες, διαταραχή πανικού, 41