ΤΓΥΡΟΝΕ ΟΤΣΟΠΙΕ ΚΑΙ ΑΡΥΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ

Transcript

1 ΤΓΥΡΟΝΕ ΟΤΣΟΠΙΕ ΚΑΙ ΑΡΥΙΣΕΚΣΟΝΙΚΗ Ζ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΟΥΖ: EΝΑ ΣΑΞΗΓΗ ΣΖΝ ΑΡΥΗΣΔΚΣΟΝΗΚΖ ΟΤΣΟΠΗΑ ΓΗΓΑΚΧΝ: ΝΗΚΟΛΑΟ ΗΧΝ ΣΔΡΕΟΓΛΟΤ ΠΟΤΓΑΣΖ: ΜΠΑΡΓΑΚΟ ΔΤΑΓΓΔΛΟ ΑΜ: Διάλογοι Φιλοζοθίας και Αρχιηεκηονικής: Έννοιες και θεωρίες από ηην Αναγέννηζη έως ηην Αποδόμηζη

2 Γενικά Ο όροσ Ο όξνο νπηνπία πξσηνεκθαλίδεηαη ην 1516 ζην έξγν ηνπ θηιόζνθνπ Thomas More. Πξνέξρεηαη από ηελ ειιεληθή ιέμε "ηόπνο" κε ην πξόζεκα "νπ" θαη ζπκβνιίδεη ηνλ κε ππάξρνληα ηόπν. Thomas More, νπηνπία. Γενικά Ο More επηδίσθε ηε δεκηνπξγία ελόο ηέιεηνπ θνηλσληθνύ ζπζηήκαηνο μεθηλώληαο από ηηο αξρέο ηεο δηθαηνζύλεο, ηεο ηζόηεηαο θαη ηεο αδειθόηεηαο, έλα θνηλσληθό ζύζηεκα ζεκειησκέλν ζηηο αλζξσπηζηηθέο αξρέο κε ζθνπό λα θαηαπνιεκεζεί ε αδηθία. Χο νπηνπία ραξαθηεξίζηεθε θαη ε Αηιαληίδα ηνπ Πιάησλα ζηελ «Πνιηηεία», ε νπνία παξά ηνλ αξηζηνθξαηηθό ηεο ραξαθηήξα πεξηέρεη θνηλνθηεκνληθέο αληηιήςεηο. ηνπο λεόηεξνπο ρξόλνπο ζηε ζθαίξα ηεο πνιηηηθήο νπηνπίαο θηλείηαη ηόζν ε «Πνιηηεία ηνπ ήιηνπ» ηνπ Tommaso Campanella (1602), όζν θαη ε «Νέα Αηιαληίδα» ηνπ Francis Bacon (1623). Γεληθά ε νπηνπία αλαθέξεηαη ζε κηα ππνζεηηθή ηδαληθή θνηλσλία, έρεη ρξεζηκνπνηεζεί όκσο θαη γηα λα πεξηγξάςεη πξαγκαηηθέο θνηλσλίεο πνπ ηδξύζεθαλ κε ζθνπό ηελ εθαξκνγή νπηνπηθώλ ηδεώλ. Σν επίζεην «νπηνπηθόο» αλαθέξεηαη ζε θαινπξναίξεηεο (θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο ή πνιηηηθέο) αιιά απίζαλεο πξνηάζεηο, ή ηνπιάρηζηνλ ζε πξνηάζεηο πνπ είλαη πάξα πνιύ δύζθνιν λα εθαξκνζηνύλ. Πνιιέο θνξέο ε νπηνπία δείρλεη έλα δξόκν, κηα πνξεία, έλα όξακα πνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κειινληηθά, όηαλ αιιάμνπλ νη ηζηνξηθέο ζπλζήθεο, νη νπνίεο ζην παξόλ ηελ θάλνπλ λα κνηάδεη κε «νπ ηόπν». Γηα απηό ν ξόινο ηεο νπηνπίαο είλαη πεξηζζόηεξν θνηλσληθνπξαθηηθόο παξά γλσζηηθόο: ν νπηνπηζηήο εμεγείξεηαη ελαληίνλ απηνύ πνπ ππάξρεη θαη ππνδεηθλύεη δπλαηόηεηεο ππέξβαζεο εθεί όπνπ ε ςπρξή ινγηθή δελ βιέπεη αθόκα δηέμνδν. Ζ Νέα Αηιαληίδα ηνπ Francis Bacon, καδί κε ηελ Οπηνπία (1516) ηνπ Sir Thomas More θαη ηελ Πνιηηεία ηνπ ήιηνπ (1602) ηνπ Tommaso Campanella, απνηεινύλ ηελ ηξηάδα ησλ θνξπθαίσλ έξγσλ νπηνπίαο ηεο Αλαγέλλεζεο. Πξόηππό ηνπο, ε Πνιηηεία ηνπ Πιάησλα. Γξαθηζηηθή αλαπαξάζηαζε ηεο Αηιαληίδαο. Ζ πνιηηεία ηνπ Ήιηνπ ηνπ Ηηαινύ θηινζόθνπ Tommaso Campanella. Francis Bacon, ε λέα Αηιαληίδα.

3 Ουτοπική ςκζψη και αρχιτεκτονική Ουτοπικοί οραματιςμοί Ζ νπηνπηθή ζθέςε δελ άξγεζε λα εκθαληζηεί θαη ζηελ αξρηηεθηνληθή. Οη αξρηηέθηνλεο, από ηελ πεξίνδν ηνπ λενθιαζηθηζκνύ, είραλ εθθξάζεη κε πξαγκαηνπνηήζηκεο πξαθηηθέο κε ραξαθηεξηζηηθή πεξίπησζε απηή ηνπ Piranesi. Καηά ηνλ 18ν αη. νη αζηηθνί νξακαηηζκνί ηνπ Boullee κε ην «Κελνηάθην ηνπ Isaac Newton» θαη ηνπ Claude-Nicolas Ledoux κε ηελ «Ηδαληθή Πόιε» απνηέιεζαλ πξνηάζεηο ησλ νπνίσλ ν νπηνπηθόο ραξαθηήξαο νθεηιόηαλ ζηελ αλεπάξθεηα θαηαζθεπαζηηθήο ππνδνκήο γηα ηελ πινπνίεζε ηνπο. Μεηέπεηηα, ζηηο αξρέο ηνπ 19νπ αη. νπηνπηθέο πξνηάζεηο παξνπζηάζηεθαλ από ηνπο Robert Owen θαη Charles Fourier, ελώ ζηα ηέιε ηνπ ίδηνπ αηώλα θάλνπλ ηελ εκθάληζε ηνπο «Ζ Κεπνύπνιε» ηνπ Ebenezer Howard θαη «Ζ Βηνκεραληθή Πόιε» ηνπ Tony Gamier. Με ην πέξαζκα ζηνλ εηθνζηό αηώλα, θαη ηελ πεξίνδν αθκήο ηνπ Μνληεξληζκνύ, αίζζεζε πξνθαιεί ε πνιενδνκηθήο θιίκαθαο πξόηαζε ηνπ Le Corbusier γηα ην Αιγέξη ην 1930 ελώ αξθεηά αξγόηεξα, ην 1962 ν Buckminster Fuller κε ηνλ γεσδαηηηθό ζόιν πάλσ από ην θέληξν ηνπ Μαλράηαλ εηζάγεη έλα θαηλνύξγην ύθνο ζηνπο νπηνπηθνύο νξακαηηζκνύο. Παξάιιεια, ν Ηαπσληθόο Μεηαβνιηζκόο κε ηηο νξακαηηθέο κεγαδνκέο ηνπ θαηά ηε δεθαεηία ηνπ '60 ζπγρξνλίδεηαη θαη αιιειεπηδξά κε ηηο νπηνπηθέο πξνηάζεηο πνπ ζα παξνπζηαζηνύλ ζηελ ζπλέρεηα ηεο έξεπλαο απηήο. Ζ ηδαληθή πόιε ηνπ Claude-Nicolas Ledoux. Robert Owen Charles Fourier (πάλσ θαη θάησ εηθόλα) Ζ θεπνύπνιε ηνπ Ebenezer Howard (επάλσ εηθόλα) Σν πξώην ζρέδην ηνπ θελνηαθίνπ ηνπ Νεύησλα από ηνλ Boullee. Σν δεύηεξν ζρέδην ηνπ Boullee.* Campo Marzio, Piranesi. *(Σν θελνηάθην ηνπ Νεύησλα. Φέξεηαη λα αλαπαξηζηά ηε γε, πεξηγξάθνληαο ηνλ ειηνθεληξηθό θόζκν ηνπ Κνπέξληθνπ.) Ζ βηνκεραληθή πόιε ηνπ Garnier.

4 Κοινωνικοπολιτικό κλίμα Το κλίμα τησ εποχήσ Από ηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο ηνπ '50 ε Δπξώπε αξρίδεη λα αλνηθνδνκείηαη. Με ηελ βηνκεραληθή αλάπηπμε θαη ηελ ηερλνινγηθή άλνδν εκθαλίδεηαη έλα θιίκα αηζηνδνμίαο. Όζνλ αθνξά ζηελ αξρηηεθηνληθή, ην Μνληέξλν θίλεκα πεξλάεη ζην πεξηζώξην κεηά ηε δξηκύηαηε θξηηηθή πνπ δέρεηαη από ηελ νκάδα TeamX ζην ηειεπηαίν CIAMX ζην Dubrounic ην Με απηήλ ηελ αλαηξνπή ε αξρηηεθηνληθή ζθέςε απνδεζκεύεηαη από ηελ νξζνινγηζηηθή αληίιεςε ηνπ Μνληεξληζκνύ θαη ν δηάινγνο δηεπξύλεηαη. ε απηά ηα πιαίζηα θαη βαζηζκέλεο ζηελ εμηδαλίθεπζε ηεο ηερλνινγία, θάλνπλ ηελ εκθάληζε ηνπο ε Spatial city Yona Friedman θαη ε New Babylon ηνπ Constant. Απηέο νη δύν νπηνπηθέο πνιενδνκηθέο πξνηάζεηο θάλνπλ ηελ παξαδνρή όηη ε πςειή ηερλνινγία είλαη κειινληηθά δεδνκέλε, νπόηε ππό απηή ηε ζπλζήθε είλαη ελ δπλάκεη πξαγκαηνπνηήζηκεο. Λίγα ρξόληα αξγόηεξα, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ '60, ε ηερλνινγηθή απηή άλνδνο έρεη ήδε θαζηεξώζεη ηνπο λόκνπο ηεο παξαγσγήο θαη ηεο θαηαλάισζεο. Ζ θνηλσλία, πνπ αζπλαίζζεηα ηνπο έρεη απνδερηεί, κεηαηξέπεηαη ζηαδηαθά ζε κία θαηαλαισηηθή θνηλσλία, ρσξίο λα ην ζπλεηδεηνπνηεί. Δλαξκνληζκέλε ζε απηή ηε θαηάζηαζε θαη κέζα ζε έλα θιίκα όπνπ ε Pop Art αληηδξνύζε εηξσληθά απέλαληη ζηηο θνηλσληθέο δνκέο πνπ δηακόξθσλαλ ηα κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο, εκθαλίδεηαη ε αγγιηθή νκάδα Archigram θαη πξνηείλεη λέν-θνπηνπξηζηηθέο απόςεηο πνπ ζπλδένληαη ζηελά κε ην έξγν ηνπ ακεξηθαλνύ αξρηηέθηνλα Buckminster Fuller, ρξεζηκνπνηώληαο ζην όξακα ηνπο ηελ πςειή ηερλνινγία. Οη αξλεηηθέο επηπηώζεηο ηεο ηερλνινγίαο δελ αξγνύλ λα θάλνπλ ηελ εκθάληζε ηνπο. Από ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '60 έλαο λένο θύθινο αζηάζεηαο αλαζηαηώλεη ηελ θνηλσλία. Ζ θιηκάθσζε ηνπ ςπρξνύ πνιέκνπ, κεηαμύ ηεο Ακεξηθήο θαη ηεο νβηεηηθήο έλσζεο, έρεη ρσξίζεη ηνλ θόζκν ζε δύν ζθαίξεο επηξξνήο θαη εληείλεη ην θόβν ελόο ππξεληθνύ πνιέκνπ. Ζ θξίζε ηεο Κνύβαο (1962), ν πόιεκνο ζην Βηεηλάκ ( ), αιιά θαη ην γεληθεπκέλν ζπληεξεηηθό πλεύκα πξνθαινύλ ηελ αληίδξαζε ηεο θνηλσλίαο. Απηή εθθξάδεηαη καδηθά από ηνπο λένπο ηεο επνρήο κε ην αληηπνιεκηθό θίλεκα, ην θίλεκα ησλ Hippies θαη ηελ ζεμνπαιηθή απειεπζέξσζε. Παξάιιεια ην θνηηεηηθό θίλεκα ζην Παξίζη ην Μάε ηνπ '68 έρεη αλαηαξάμεη ηελ θνηλσλία, παίξλνληαο δηαζηάζεηο επαλάζηαζεο. Μέζα ζε ιίγα ρξόληα, ε ηδησηηθή θαη δεκόζηα δσή έρεη αιιάμεη ξηδηθά. Μαδί ηεο, ε ηερλνινγία θαη ν θαηαλαισηηθόο πνιηηηζκόο ηίζεληαη ππό ακθηζβήηεζε. Μέζα ζε απηά ηα πιαίζηα, ην 1966 εκθαλίδνληαη από ηελ Ηηαιία νη νκάδεο Superstudio θαη Archizoom, παξνπζηάδνληαο ηηο αξλεηηθέο νπηνπηθέο πξνηάζεηο ηνπο, γηα λα αζθήζνπλ θξηηηθή ζηηο άμηεο ηεο πιηζηηθήο θαη θαηαλαισηηθήο επνρήο ηνπο. Ο γαησδεηηθόο ζόινο ηνπ Buckminster Fuller (1962). Tν Συνεχές Μνημείο ησλ Superstudio Archigram.

5 Χαρακτηριςτικζσ ουτοπικζσ προτάςεισ Αξρηθά νη Yona Friedman θαη Constant παξνπζηάδνπλ νπηνπηθέο πξνηάζεηο ηηο νπνίεο ζεσξνύλ ελ δύλακε πξαγκαηνπνηήζηκεο, νη Archigram κε ηε ρξήζε πςειήο ηερλνινγίαο αζρνινύληαη πεξηζζόηεξν κε εηξσληθέο εθδνρέο επηζηεκνληθήο θαληαζίαο παξά κε ην ζρεδηαζκό ιύζεσλ πνπ ζα ήηαλ ηθαλέο λα πξαγκαηνπνηεζνύλ θαη λα αθνκνησζνύλ από ηελ θνηλσλία, ελώ νη Superstudio θαη νη Archizoom παξνπζηάδνπλ κία νπηνπία θαζαξά θξηηηθή. Μέλνληαο θπξίσο ζην θαηά πόζν κε-νπηνπηθέο ή ηνπιάρηζηνλ επνηθνδνκεηηθέο είλαη νη πξνηάζεηο πνπ θαηαηεζήθαλ ζην δεύηεξν κηζό ηνπ πξνεγνύκελνπ αηώλα αιιά θαη ζην θαηά πόζν έρνπλ ζρέζε κεηαμύ ηνπο αιιά θαη κε ηε κνλαδηθή νπηνπηθή πξόηαζε Έιιελα αξρηηέθηνλα, απηή ηεο Ζιεθηξνληθήο Πνιενδνκίαο ηνπ Σάθε Εελέηνπ ζα αλαιπζνύλ νη πξνηάζεηο ησλ Friedman θαη Constant θαη ζα γίλεη κηα ζύληνκε παξνπζίαζε ηεο πξόηαζεο ηνπ Σ. Εελέηνπ. Ζ αλάιπζε ησλ πξνηάζεσλ γίλεηαη κε ρξνλνινγηθή ζεηξά έηζη ώζηε λα γίλεη δηαθξηηό, πσο επεξεάζηεθε ν θαζέλαο από ηα πνιηηηθά θαη θνηλσληθά γεγνλόηα ηεο πεξηόδνπ 1956 κε 1974 πνπ έιαβαλ ρώξν νη πξνηάζεηο. Πεξίπησζε 2: Yona Friedman Πεξίπησζε 3: Σ. Εελέηνο Πεξίπησζε 1: Constant

6 Constant New Babylon Περίπτωςη 1 Σελ ίδηα πεξίνδν κε ηνλ Yona Friedman, ν Constant Nieuwenhuys, έλαο Οιιαλδόο θαιιηηέρλεο, επεμεξγάδεηαη κία άιιε πνιενδνκηθή νπηνπία ηελ New Babylon. ε απηήλ ηελ νπηνπηθή πξόηαζε, ν Constant βαζίδεηαη ζηε ρξήζε ηεο πςειήο ηερλνινγίαο θαη ηνπ απηνκαηηζκνύ σο ηα κνλαδηθά κέζα παξαγσγήο αγαζώλ, γηα λα απαιείςεη ηελ αλζξώπηλε εξγαζία θαη λα απνδώζεη έηζη, ηελ παγθόζκηα, θαζνιηθή θαη ηζόηηκε ειεπζεξία κεηαμύ ησλ αλζξώπσλ. Γεδνκέλεο ηεο ξαγδαίαο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο ηεο επνρήο ηνπ, ν ίδηνο ππνζηεξίδεη όηη δελ απνηειεί νπηνπία αιιά κία κειινληηθή πξόβιεςε. Ζ επεμεξγαζία ηεο New Babylon είλαη ζηαδηαθή από ην 1956 έσο ην 1969 θαη αθνινπζεί ηελ εμειηθηηθή πνξεία ηνπ Constant απνηππώλνληαο ηηο αιιειεπηδξάζεηο ηνπ κε ηνλ θνηλσληθό ηνπ πεξίγπξν θαη ηηο θνηλσληθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο ηεο επνρήο ηνπ. Από ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ '40, σο λένο θαιιηηέρλεο κε επαλαζηαηηθή αληίιεςε, ν Constant, ζπκκεηέρεη ζε νκάδεο θαη ξεύκαηα θαιιηηερλώλ πνπ αλαδεηνύλ ηε γλήζηα θαη αλαηξεπηηθή παξνπζία ηεο ηέρλεο ζηελ δσή. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 1948 ππήξμε ηδξπηηθό κέινο ηεο νκάδαο Cobra, ε νπνία όκσο κεηά από ηέζζεξα ρξόληα αμηόινγεο δξαζηεξηόηεηαο, ζε κία θξίζε λα πξνζδηνξίζεη ηελ πνιηηηθή ηεο δξάζε θαη ηαπηόηεηα, δηαιύεηαη ην ην Πξώην Παγθόζκην πλέδξην Διεύζεξσλ Καιιηηερλώλ πνπ έγηλε ζηελ Alba ηεο Ηηαιίαο, ην 1956 αθνύεη γηα πξώηε θνξά ηελ έλλνηα ηεο εληαίαο πνιενδνκίαο θαη ζηξέθεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ πξνο απηήλ ηελ θαηεύζπλζε θάλνληαο ηηο πξώηεο ζθέςεηο από ηηο νπνίεο ζα πξνθύςεη κεηέπεηηα ε New Babylon. Σελ ίδηα ρξνληά εηζρσξεί ζην Κίλεκα γηα έλα Φαληαζηαθό Bauhaus θαη θαηόπηλ, ην 1958 γίλεηαη κέινο ηεο Καηαζηαζηαθήο Γηεζλνύο ε νπνία ζρεκαηίδεηαη κεηά ηελ ζπγρώλεπζε ηεο Λεηηξηζηηθήο Γηεζλνύο, ηνπ Κηλήκαηνο γηα έλα Φαληαζηαθό Bauhaus θαη ηεο Φπρνγεσγξαθηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Λνλδίλνπ. To 1960, ν Constant παξαηηήζεθε από ηελ Καηαζηαζηαθή Γηεζλή αιιά ζπλερίδεη λα αζρνιείηαη κε ηε New Babylon θαη ηελ άλνημε ηνπ ίδηνπ ρξόλνπ εθζέηεη ηα πξώηα κνληέια ζηε Van de Loo Gallery ζηελ πόιε Essen ηεο Γεξκαλίαο. Μεηά ηελ έθζεζε απηή αξρίδεη ηελ γξαπηή πεξηγξαθή ηεο New Babylon ζε έλα ρεηξόγξαθν κε ηίηιν "New Babylon - Skizze zu einer Kultur" (New - Babylon: Πεξηγξάθνληαο έλα Πνιηηηζκό) ην νπνίν νινθιεξώλεηαη ην 1965 ρσξίο πνηέ όκσο λα εθδνζεί. Μέζα ζε απηό ην θείκελν ν Constant απνηππώλεη ηελ δσή ζηε New Babylon ηόζν από ηελ άπνςε ηεο δξαζηεξηόηεηαο θαη ηεο ζπκβίσζεο ησλ θαηνίθσλ ηεο, όζν θαη από ηελ άπνςε ηνπ ρώξνπ θαη ηεο θαηαζθεπήο ηεο. The New Babylon, η οσηοπική ιδέα ηοσ Ολλανδού καλλιηέτνη.

7 Yona Friedman Spatial City Τα ζτέδια ηοσ Friedman Περίπτωςη 2 «Σα ζεκειηώδε ραξαθηεξηζηηθά ηεο θνπηνπξηζηηθήο αξρηηεθηνληθήο ζα αθνξνύλ ηελ παξνδηθόηεηα θαη ηελ παιαίσζε», έγξαςε ν Filippo Tommaso Marinetti ην 1914 ζην «καληθέζην ηεο θνπηνπξηζηηθήο αξρηηεθηνληθήο». «Σα ζπίηηα καο ζα δηαξθνύλ πνιύ ιηγόηεξν από όηη εκείο. Κάζε γεληά ζα πξέπεη λα ρηίζεη ηελ πόιε ηεο». Οη θνπηνπξηζηέο είραλ δερηεί ηελ ηδέα όηη ε ηερλνινγία βξίζθεηαη ζε κία θαηάζηαζε δηαξθνύο αιιαγήο. Πεξηζζόηεξν από ζαξάληα ρξόληα αξγόηεξα ν γελλεκέλνο ζηελ Οπγγαξία αξρηηέθηνλαο Yona Friedman, πξνβιέπνληαο θαη ν ίδηνο όηη ηα δεκνγξαθηθά γεγνλόηα θαη νη λέεο ζπλήζεηεο ηεο δσήο, αιιάδνπλ δηαξθώο, ιεηηνπξγώληαο ελάληηα ζε κηα ζηαηηθή ύπαξμε, πξόηεηλε θάηη αθόκα πην ξηδνζπαζηηθό: Κάζε δεκηνπξγία πνπ ζηεξίδεηαη ζε αηώληνπο θαλόλεο πξέπεη λα ππόθεηηαη ζε κεηαζρεκαηηζκό θαη αλαλέσζε. Σν πην κεγάιν εκπόδην ζε κηα ηέηνηα «γεληθή ζεσξία θηλεηηθόηεηαο,» όπσο ν Friedman ην είδε, ήηαλ ε αθακςία ηνπ ρηηζκέλνπ πεξηβάιινληνο. Ζ θαηνηθία, νη ρώξνη εξγαζίαο, θαη νη ππεξεζίεο έηεηλαλ λα επηβηώζνπλ πεξηζζόηεξν από ηνπο ζρεδηαζηέο ηνπο θαζώο επίζεο θαη από ηε ρξήζε ηνπο, ιόγσ ηνπ ηξόπνπ κε ηνλ νπνίν είραλ θαηαζθεπαζηεί. Πξόηεηλε, έηζη, (1958) κηα «θηλεηή αξρηηεθηνληθή», απνζθνπώληαο όρη ζε κηα αξρηηεθηνληθή θηλνύκελσλ κεξώλ αιιά επειημίαο, έλα επκεηάβιεην ζύζηεκα ην νπνίν ζα ελζσκάησλε θαη ζα πξνζέθεξε πξνζαξκνζηηθόηεηα ζηηο λέεο ρξήζεηο. Ζ θξηηηθή έξεπλα ηνπ Friedman πξνέθπςε από ηελ πξνηειεπηαία ζπλεδξίαζε ηνπ CΗAM ζην Dubrovnik ην 1956, ζην νπνίν παξεπξέζεθε. Καηά ηε δηάξθεηα απηνύ ηνπ ζπλεδξίνπ ν κνληεξληζκόο ηέζεθε ππό ακθηζβήηεζε, ραξαθηεξίζηεθε μεπεξαζκέλνο, αθνύ παξήγαγε κόλν ζηαηηθά ζρέδηα ηα νπνία ήηαλ αθαηάιιεια γηα ηηο λέεο ζθαηξηθέο πξαγκαηηθόηεηεο. Θεώξεζε όηη νη ζπδεηήζεηο ζρεηηθά κε ηηο έλλνηεο «ηεο θηλεηηθόηεηαο,» «ηεο εμέιημεο,» «ηεο αύμεζεο θαη αιιαγήο», θάπνηα από ηα ζέκαηα ηα νπνία πξνσζήζεθαλ έληνλα από ηνπο Team 10, ήηαλ πάξα πνιύ αζαθή. Ζ έλλνηα ηεο θηλεηήο αξρηηεθηνληθήο ήηαλ ε ζπκβνιή ηνπ Friedman ζην δέθαην δηεζλέο ζπλέδξην, έδσζε έκθαζε ζηε ζρέζε ηνπ θνηλσληθνύ δπλακηθνύ θαη ηεο αξρηηεθηνληθήο, θαη πξόηεηλε ζηνπο αξρηηέθηνλεο λα ζπκπεξηιάβνπλ απηή ηελ ζρέζε ζηε ζθέςε ηνπο γηα ην κέιινλ. ηα ηέιε ηνπ 1957, ίδξπζε ην d'etudes d' Architecture Groupe Mobile (GEAM), ζην νπνίν ζπκκεηείραλ αξρηηέθηνλεο από ηε Γαιιία, ηελ Οιιαλδία, ηελ Πνισλία, θαη ην Ηζξαήι. Σελ ίδηα ρξνληά ζπλέηαμε έλα ρεηξόγξαθν ζην νπνίν παξνπζίαδε ηηο ηδέεο ηνπ. Μεηαμύ ησλ αλαγλσζηώλ, ήηαλ ν Le Corbusier, o Jacob Bakema, θαη ν θνηλσληνιόγνο Roger Caillois, ν νπνίνο είρε αλαπηύμεη ζπγγελείο ζεσξίεο γηα ην παηρλίδη θαη ηνλ ειεύζεξν ρξόλν. Ο Friedman νινθιήξσζε ην ρεηξόγξαθν ηνπ δύν έηε αξγόηεξα θαη ην δεκνζίεπζε κε δηθή ηνπ πξσηνβνπιία πξνζειθύνληαο έηζη ην ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ αξθεηώλ αξρηηεθηόλσλ

8 Η ηλεκτρονική πολεοδομία του Τ. Ζενζτου ( ) Περίπηωζη 3 ε κία επνρή όπνπ ηα απνηειέζκαηα ηεο κνληέξλαο πνιενδνκίαο θαη ηνπ νξζνύ ιόγνπ είραλ δηαθαλεί αξθεηά θαζαξά, δηακνξθώλνληαο ξηδηθά ηηο δσέο εθαηνκκπξίσλ αλζξώπσλ, από ηα ζύκαηα ησλ παγθνζκίσλ πνιέκσλ σο ηα ζύκαηα ηεο απνκόλσζεο κέζα ζηε ζύγρξνλε πόιε, ε νκάδα ησλ θαηαζηαζηαθώλ αλαιακβάλεη έλαλ νπζηαζηηθό αληίινγν. Πξνβάιινπλ κηα ξηδνζπαζηηθή άπνςε γηα ηε δσή ζηελ πόιε θαηά ηεο ιεηηνπξγηθόηεηαο θαη ηνπ νξζνινγηζκνύ ππέξ ηεο πνίεζεο θαη ηεο θαληαζίαο, ζηνηρείσλ πνπ έρνπλ εθιείςεη από ηε κνληέξλα δσή. Βαζηθόηεξα κέιε ηεο νκάδαο ν Guy Debord, o Constant θαη ν Asger Jorn. Ο Constant ήδε από ην 53 είρε απνξξίςεη ηε δσγξαθηθή θαη δελ μαλαγύξηζε ζηα κνπζεία, παξά ην Μάην ηνπ 59, κε κηα αηνκηθή έθζεζε ηνπ κε ηίηιν Αηκόζθαηξα κηαο Πόιεο ηνπ Μέιινληνο. Σν κνληέιν απηό έγηλε έλα από ηα θεληξηθά ζηνηρεία ηεο Νέαο Βαβπιώλαο. Ο δσγξάθνο είρε κεηαζρεκαηηζηεί ζε έλα ηύπν θαηαζηαζηαζηή αξρηηέθηνλα. Μέζα ζε έλα πεξηβάιινλ γεκάην από ηνπο πξνγόλνπο ησλ Καηαζηαζηαθώλ ν Σάθεο Εελέηνο ζπνπδάδεη αξρηηεθηνληθή ζηελ Ecole des Beaux-Arts ζην Παξίζη. ηε Γαιιία κέλεη σο ην 56, νπόηε θαη εγθαηαιείπεη ην Παξίζη θαη κηα ζίγνπξε θαξηέξα γηα λα κεηαβεί ζηελ Διιάδα. Σν 1962 ν Εελέηνο παξνπζίαζε γηα πξώηε θνξά ηελ κειέηε ηνπ γηα ηελ «Ζιεθηξνληθή πνιενδνκία» ελώ ην 1966 ζην Δ' Παλειιήλην Αξρηηεθηνληθό πλέδξην αλαθνηλώζεθε κία εθαξκνγή ηεο γηα ηελ Αζήλα. Οη ηδέεο ηνπ γηα ηελ πόιε ηνπ κέιινληνο, νη νπνίεο μεθίλεζαλ ην 1952, θηλνύληαη ζην ίδην πιαίζην κε απηέο ησλ μέλσλ ζπλαδέιθσλ ηνπ. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50' κειέηεζε ηα πξνβιήκαηα ησλ πόιεσλ θαη αληηιήθζεθε πνιύ ζύληνκα όηη ε δηαδηθαζία πνιενδνκηθήο αλάπηπμεο -κε ηελ νξηδόληηα επέθηαζε ηνπ αζηηθνύ ηζηνύ-ελζσκαησκέλε ζε έλα εκπνξεπκαηηθό ηξόπν παξαγσγήο ηνπ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο, πξνθαινύζε κόληκεο θαηαζηξνθέο θαη αιινηώζεηο ζην κνλαδηθό θαη πεπεξαζκέλν ζε κέγεζνο θπζηθό πεξηβάιινλ. Ζ κειέηε ηνπ Εελέηνπ αθνξά ζε κηα πόιε βαζηζκέλε ζηα ηειεπηαία ηερλνινγηθά επηηεύγκαηα, ηόζν σο πξνο ηελ θαηαζθεπή ηεο, όζν θαη πξνο ην βαζκό επηξξνήο ηεο ηερλνινγίαο επάλσ ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ αλζξώπσλ. Ζ ηερλνινγία εδώ παίξλεη ζεηηθή ρξεία, βνεζώληαο θαη απνδεζκεύνληαο ηνπο πνιίηεο πρ. από ηηο επαλαιακβαλόκελεο βηνκεραληθέο δηαδηθαζίεο. Σν ίδην ηζρύεη θαη γηα ηνπο πνιίηεο ηεο Νέαο Βαβπιώλαο: έρνπλ ζηε δηάζεζε ηνπο νηηδήπνηε κπνξεί λα εμππεξεηήζεη ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο Δλσηηθήο Πνιενδνκίαο θαη λα ηνπο απνδεζκεύζεη από άρξεζηεο εξγαζίεο. Απηή είλαη κηα κόλν από ηηο πνιιέο ζπγθιίζεηο ησλ δύν πξνηάζεσλ. Το όραμα ηοσ αρτιηέκηονα

9 ε κηα δεύηεξε αλάγλσζε όκσο κπνξεί θαλείο λα θαηαιάβεη πσο δηαθέξνπλ ξηδηθά κεηαμύ ηνπο. ηεξίδνληαη ζε κηα θνηλή ηερλνινγία, ζηελ ηερλνινγηθή αηρκή ηεο επνρήο ηνπο. Οη ιύζεηο πνπ πξνηείλνληαη έρνπλ παξόκνηεο δπλαηόηεηεο. Παξόια απηά νη δεκηνπξγνί ηνπο, βιέπνπλ ζηελ θάζε κηα δηαθνξεηηθά πξάγκαηα, πνπ πξνθύπηνπλ από ηε δηαθνξεηηθή εθθίλεζε ηνπ θαζελόο, αιιά θαη από ην ζθνπό ζηνλ νπνίνλ νδεγνύλ ηηο πξνηάζεηο ηνπο. Ζ θεληξηθή ηδέα ηεο «Ζιεθηξνληθήο Πνιενδνκίαο» είλαη ε δεκηνπξγία ελόο εθηεηακέλνπ ζπζηήκαηνο αλαξηεκέλσλ από θαιώδηα επηπέδσλ, πνπ ζα θηινμελήζνπλ ηεο δξαζηεξηόηεηεο ηεο πόιεο θαη ηδηαίηεξα ηελ θαηνηθία, επάλσ από ηελ πξνζηαηεπόκελε θαη ειεύζεξε θύζε. Οη ηερλνινγίεο ηεο επηθνηλσλίαο ζα επηηξέπνπλ ηε γεληθεπκέλε δηαζύλδεζε αλζξώπσλ θαη θνηλσληθώλ νκάδσλ. Ζ εθηεηακέλε εθαξκνγή ηειε-εξγαζίαο, ηειε-δηαρείξηζεο, ηειε-ηαηξηθήο, ηειε-εθπαίδεπζε, ζα μαλανξγαλώζεη ην αλζξώπηλν πεξηβάιινλ πξνο ηελ θαηεύζπλζε ηεο ειεύζεξεο επηθνηλσλίαο θαη δεκηνπξγηθήο απαζρόιεζεο. Ζ πξόηαζε ηνπ Εελέηνπ έρεη ζηνηρεία πξσηνηππίαο θαη ραξαθηήξα απηνλνκίαο, εληνύηνηο παξνπζηάδεη νκνηόηεηεο κε άιιεο νπηνπηθέο πξνηάζεηο ηεο επνρήο ηνπ. Ζ "πόιε πάλσ από ηελ πόιε" απνηειεί βαζηθό ζηνηρείν ηεο ηδέαο ηνπ Friedman, ηνπ νπνίνπ ε κειέηε γηα ηελ Spatial city ζπλέπεζε ρξνληθά κε απηήλ ηεο ειεθηξνληθήο πνιενδνκίαο ηνπ Εελέηνπ. Οη πξνηάζεηο θαίλεηαη λα έρνπλ αξθεηέο νκνηόηεηεο, σζηόζν ν Εελέηνο δηαθσλεί κε ηελ ζπλύπαξμε βηνκεραλίαο θαη θαηνηθίαο πνπ ππάξρεη ζηελ Spatial city. ύκθσλα κε ηνλ ίδην, δελ ζα ππάξρεη θαλέλαο απνιύησο ιόγνο λα ζπλππάξμνπλ όηαλ επηθξαηήζνπλ νη ηερλνινγίεο ηεο επηθνηλσλίαο. Δπίζεο ην ζηνηρείν ηεο κεηαβνιήο ζηνλ ρξόλν θαη ν ρξόλνο σο εξγαιείν ζρεδηαζκνύ, πεξηέρεηαη ζηηο πξνηάζεηο ηνπ Ηαπσληθνύ κεηαβνιηζκνύ, νη νπνίεο όπσο ζεσξεί ν Εελέηνο, ιύλνπλ ηνπηθά κόλν ην πξόβιεκα ησλ κεγαινππόιεσλ. Σέινο ζηε κειινληηθή ηνπ πόιε θαληάδεηαη ηνλ άλζξσπν κε δηαθνξεηηθό ηξόπν από όηη ν Constant ηνλ Homo Ludens. ε αληίζεζε κε ηελ New Babylon, ζηελ "ειεθηξνληθή πνιενδνκία" ζα ππάξρεη ν Γηαδξαζηηθόο Άλζξσπνο ν νπνίνο ζα έρεη ηε δπλαηόηεηα λα κεηαβάιιεη ην ρώξν κε ηελ βνήζεηα δηαδξαζηηθώλ πεξηβαιιόλησλ πνπ ζπλδπάδνληαη κε ηειεδξαζηεξηόηεηεο. Κνηλόο ηόπνο ησλ ζεσξηώλ ηνπο είλαη ε πίζηε ζε κηα αηαμηθή θνηλσλία, κηα πην βηώζηκε πόιε θαη έλα άζηθην πεξηβάιινλ. Κνηλόο ηόπνο ζπλάληεζεο είλαη αθόκα θαη ε ξηδνζπαζηηθόηεηα κε ηελ νπνία αληηκεησπίδεη ν θαζέλαο θάπνηα δεηήκαηα. Οη δύν πξνηάζεηο, παξάιιεια κε ηελ ηερλνινγηθή εμέιημε, βιέπνπλ κηα επηζηξνθή ηνπ αλζξώπηλνπ γέλνπο ζηηο ξίδεο ηνπ. Ο Εελέηνο δηαβιέπεη ηελ απαιιαγή από ηα δηάθνξα ζπκπιέγκαηα πνπ πξνέθπςαλ κέζα ζηηο ζύγρξνλεο θνηλσλίεο ηεο απνκόλσζεο. Ο Constant πξνηείλεη ηελ επηζηξνθή ζε έλαλ πξσηόγνλν λνκαδηζκό αξραίν ραξαθηεξηζηηθό ησλ αλζξώπσλ. Σειηθά ε πξόηαζε ηνπ Constant έρεη έλα ραξαθηήξα πην ξνκαληηθό, ρσξίο ηόζν αλαιπηηθή ζθέςε γύξσ από ην «πώο» αιιά πεξηζζόηεξν γύξσ από ην ίδην ην απνηέιεζκα. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε έληνλε αίζζεζε ηεο αηκόζθαηξαο πνπ έρνπλ νη καθέηεο ηνπ. Ο Εελέηνο, πεξηζζόηεξν ξεαιηζηήο, κειεηά αλαιπηηθόηεξα ην ζύζηεκα πνπ πξνηείλεη. Ο Εελέηνο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60' ζπλερίδεη λα επεμεξγάδεηαη ηελ "ειεθηξνληθή πνιενδνκία", θαη ην 1962 ζέινληαο λα δώζεη ιύζε ζην πξόβιεκα ηεο αύμεζεο ηνπ πιεζπζκνύ, πξόηεηλε έλα πνιενδνκηθό ηζηό ρσξίο όξηα, σο κία θαηαζθεπή πνπ ηείλεη λα θαιύςεη όιε ηε γε. Αξγόηεξα ην 1971 κειεηάεη ηελ κνλάδα ηεο θαηνηθίαο σο έλα ζπλδπαζκό βηνκεραλνπνίεζεο θαη επειημίαο, πνπ ζα πξόζθεξα ζηνλ θάηνηθν ηελ δπλαηόηεηα ζπλαξκνινγεί ηα ζηνηρεία ηεο, δηακνξθώλνληαο έηζη ηνλ πξνζσπηθό ηνπ ρώξν.

10 Βιβλιογραφία - Πηγζσ Βιβλιογραθία: Γεκήηξεο Φηιηππίδεο, Νενειιεληθή Αξρηηεθηνληθή, Δθδόζεηο Μέιηζζα Εήζεο Κνηηώλεο, Ζ ηξέια ηνπ ηόπνπ, Δθδόζεηο Δθθξεκέο Διέλε Καιαθάηε - Γεκήηξεο Παπαιεμόπνπινο, Σάθεο Υ. Εελέηνο Φεθηαθά Οξάκαηα θαη Αξρηηεθηνληθή, Δθδόζεηο LIBRO Σάθεο Υ. Εελέηνο , Έθδνζε «Αξρηηεθηνληθώλ Θεκάησλ» Πηγές: &Itemid= Μερικοί από ηοσς πρωηαγωνιζηές, Τάκης Ζενέηος, Ebenezer Howard, Buckminster Fuller. Αζήλα, 2012