M Y T I Λ H N H ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ETOΣ OΒ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ APIΘ. 11

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : Ἡ ἀπελευθέρωση τῆς Λέσβου τό Π. Μ. Σωτήρχου: Ἐγκώµιον στήν συνείδησιν Ἱεροµονάχου Γρηγορίου: Ἡ βίωσις τοῦ Μυστηρίου τῆς Πίστεως..260 Γ. Π. Σωτηρίου: Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος Ἁγ. Γρηγορίου Θεολόγου: Ἡ Φιλοπτωχεία Εὐµορφίας Σάββα: Ἱστορικό Ἱ.Ν. Ἁγ. Γεωργίου Πολιχνίτου.243 : Ἡ Ἱ. Μονή Κοιµήσεως Θεοτόκου. : αµανδρίου : Εἰδήσεις-Σκέψεις-Παρατηρήσεις : Χρονικά M Y T I Λ H N H ETOΣ OΒ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ APIΘ. 11

2 Ἡ Μυτιλήνη τήν 8η Νοεμβρίου Ἡ ὑποδοχή τοῦ Ἑšηνικοῦ Στόλου. Ἔκφρασις Ἐθνικῆς ὑπερηφάνειας καί εὐγνωμοσύνης τῶν Λεσβίων στόν ἐλευθερωτή Ναύαρχο Π. Κουντουριώτη. (Ἀπό τό 1912).

3 ΕΤΟΣ ΟΒ ΑΡΙΘ. 11 ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007 Ἱστορικές Σελίδες Προσφώνησις γενοµένη πρός τόν ἐπανακάµψαντα ἐκ τοῦ ἐσωτερικοῦ τῆς νήσου ἐλευθερωτήν στρατόν Ἐλευθέρα μέν ἡ κτίσις γνωρίζεται υἱοί δέ φωτός οἱ πρίν ἐσκοτισμένοι. Δεδοξασμένοι Ἐλευθερωταί, Ἡ περικαλλεστάτη κατά Αἰγαῖον κτίσις, κτίσις ἐκπάγλως προικισθεῖσα ὑπό τοῦ Δημιουργοῦ μέ καλλονάς ἐξαισίας καί ὑπέροχα θέλγητρα, ἡ μυροβόλος καί 1. Τοῦ τότε πρωτοσυγκέλλου Βασ. Κομβοπούλου ἐκπροσώπου τοῦ τότε Μητροπολίτου Κυρίλλου.Ἐδημοσιεύθη εἰς τά Μυτιληναϊκά φύλλα «Λέσβος» καί «Λαϊκός Ἀγών».

4 εὔανδρος Λέσβος, ἐλευθέρα σήμερον γνωριζομένη διά τῶν ἀγώνων καί τοῦ Τιμίου σας αἵματος, πλέκει ἀπό μυρίοσμα τῆς καρδίας ἄνθη τόν ἀμαράντινον τῆς δόξης σας στέφανον. «Οἱ δέ πρίν ἐσκοτισμένοι» ἡμεῖς, οἱ χθές καί πρώην ὑπό ζυγόν σκοτίας τυραννίας στένοντες, ἐλεύθεροι νῦν γενόμενοι, «υἱοί φωτός» καί τέκνα ἐλεύθερα τῆς φωτοδότιδος Μητρός Ἑλλάδος διά τῆς τόλμης, τῆς στρατηγικῆς ἱκανότητος, τῆς γενναιότητος καί ἀνδρείας σας ἀναδεικνύωμεν, ῥαίνομεν μέ δάκρυα ἐνδομύχου χαρᾶς καί ἀϊδίου εὐγνωμοσύνης τήν τροπαιοῦχον ταύτην καί θριαμβευτικήν σας ἐπάνοδον εἰς τήν πρωτεύουσαν τῆς ὡραίας μας νήσου πόλιν καί ἀναπέμπομεν ὁλόθερμον καί ὁλόψυχον ἀδελφικήν εὐχήν: Τήν πάναγνον ταύτην σημαίαν τοῦ φωτός καί τῆς Ἐλευθερίας, μέ τήν ὁποίαν ἐξηγνίσατε τήν νῆσον μας, νά ἀνυψώσητε νικηφόρως καί ἀλλαχοῦ τῆς Ἑλληνικῆς Ἀνατολῆς καί νά καθαγιάσητε μέ αὐτήν καί ἄλλα ἀλύτρωτα πολλά τμήματα τῆς μιᾶς, μεγάλης, ἑνιαίας καί ἀδιαιρέτου Ἑλληνικῆς Πατρίδος. Καλῶς μᾶς ἤλθετε, γενναῖοι λυτρωταί μας. Νά μᾶς ζήσετε.

5 ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟΝ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Μικρόν ἐγκώµιον στήν Συνείδησιν Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΦΥΛΑΚΟΣ ΑΓΓΕΛΟΥ Τοῦ συνεργάτου μας Π.Μ. ΣΩΤΗΡΧΟΥ Ἐάν θά ρωτοῦσε κάποιος, γιατί πρέπει νά εἴμαστε εὐγνώμονες στόν Θεόν καί πρέπει νά τόν εὐχαριστοῦμε συνεχῶς γιά ὅλα ὅσα μᾶς ἔδωσε καί συνεχίζει νά μᾶς δίνη, κατά τό ἐν παντί εὐχαριστεῖτε τοῦτο γάρ θέλημα Θεοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εἰς ὑμᾶς (Α Θεσ. Ε 18) τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, εὔκολα θά μποροῦσε νά ἀπαντήση κανείς, ὅτι θά ἔπρεπε νά εὐχαριστοῦμε γιά ὅλα ὅσα αἰσθανόμαστε μέ τίς αἰσθήσεις μας, δηλαδή τά ὑλικά πράγματα, καί γιά ὅσα γνωρίζουμε καί νοοῦμε πνευματικά, δηλαδή τά νοητά πράγματα. Περισσότερον ὅμως ἀπό αὐτά, καί πρίν ἀπό αὐτά, θά ἔπρεπε νά ξεχωρίσουμε τά τρία πρῶτα καί μέγιστα ἀγαθά, πού δέν εἶναι ὑλικά ἤ νοητά, μᾶλλον θά λέγαμε ὅτι συνδέονται καί μέ τίς δύο αὐτές κατηγορίες ἀγαθῶν, ὅπως συνδέεται καί κάθε ἄνθρωπος, πού εἶναι πλασμένος ἀπό σῶμα καί ψυχή. Πρῶτα ἀπό σῶμα καί ὕστερα ἀπό ψυχή, ὅπως ἔπραξε καί ὁ Δημιουργός, πού ἔπλασε πρῶτα τό σῶμα καί ὕστερα ἔδωσε ψυχή στό δημιούργημά του. Γι αὐτό καί ἀνάλογος εἶναι ὁ βηματισμός καί ἡ ἀνάπτυξη τοῦ ἀνθρώπου μέσα στήν ζωή. Τά τρία λοιπόν, πρῶτα καί μέγιστα ἀγαθά, πού ξεχωρίζουν σέ κάθε ἄνθρωπον εἶναι: Πρῶτον ἡ

6 ὕπαρξη, δεύτερον ἡ ἐλευθερία τοῦ προσώπου του, δηλαδή τῆς ψυχῆς του, καί τρίτον ἡ συνείδηση. Ὄχι ἡ νοητική, ἀλλά ἡ ἠθική συνείδηση, πού διαχωρίζει τό σωστό ἀπό τό λάθος. Κορυφαῖα γεγονότα καί τά τρία, ἡ ὕπαρξη, ἡ ἐσωτερική ἐλευθερία καί ἡ συνείδηση. Δῶρα μοναδικά καί ἀναντικατάστατα. Τά δύο πρῶτα συνθέτουν τήν ὀντολογία τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῶ τό τρίτον, ἡ συνείδηση, προστατεύει τήν ὑπόσταση τοῦ ἀνθρώπου καί τόν προφυλάσσει ἀπό τίς παγίδες, πού μάχονται τήν πορεία του. Χάρις στήν ἠθική συνείδηση, πού γεννᾶ τίς ἀκατανίκητες τύψεις καί ὁδηγεῖ σωστά τόν ἄνθρωπον, τόν σώζει ἀπό κρίσιμα περάσματα καί λάθη καί ἀδυναμίες, ἔστω καί τήν τελευταία στιγμή, ὅπως ἔγινε καί μέ τόν ληστή πού μετανόησε πάνω στόν σταυρό. Ἡ ἠθική συνείδηση, πού εἶναι φυτεμένη σέ κάθε ἀνθρώπινη ψυχή καί δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό γνώσεις καί ὅποια κοσμική μόρφωση γιά νά λειτουργήση πλήρως καί στόν πιό ἀγράμματον ἄνθρωπον, εἶναι ἕνας πνευματικός μηχανισμός θεοδώρητος, πού ξεχωρίζει αὐτόματα καί χωρίς καμμίαν ἄλλη βοήθεια τό καλό ἀπό τό κακό, τό ἄδικο ἀπό τό δίκαιο, τό ἀληθινό ἀπό τό ψεύτικο, τό ἔντιμο ἀπό τό ἄτιμο, τό σωστό ἀπό τό λάθος καί ἀνάλογα εἰδοποιεῖ τήν ψυχή, μέ τίς λεγόμενες τύψεις δηλαδή ἡ συνείδηση χτυπᾶ τήν ψυχή καί τήν ἐλέγχει μέ τρόπον ἔντονον καί ἀνυπόφορον, ὥστε νά μή ἔχει προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις καί νά μή δικαιολογῆ τά ἀδικαιολόγητα καί λέγει, ὅτι δέν ἤξερε ὅτι αὐτό, πού ἔκανε ἦταν ἄδικο καί πονηρό καί ἀντίθετο μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Δημιουργός ἔχει ριζώσει μέσα στήν ψυχή κάθε ἀνθρώπου τήν δίψα τῆς ἀγάπης, ὡς κυρίαρχη δύναμη, πού τήν πολεμᾶ, τήν μολύνει, τήν νοθεύει, τήν ξεστρατίζει ἡ πονηρία μέ δολιότητα καί τήν ὁδηγεῖ στήν ματαιοφροσύνη καί τά πάθη τοῦ κόσμου. Καί τότε ἡ ἀγάπη ἀπό δύναμη γίνεται ἀδυναμία καί φιλαυτία καί ἁρπαγή καί φιληδονία. Τότε ἡ ψυχή δέν θέλει νά ἀγαπᾶ, ἀλλά νά τήν ἀγαποῦν οἱ ἄλλοι. Τότε δαιμονίζεται, τυφλώνεται καί ξεχνᾶ καί τόν Θεόν καί τόν ἑαυτόν της καί γίνεται ὄργανον πονηρίας καί φορέας τοῦ κακοῦ. Ἡ συνείδηση ὅμως, ὅσον καί ἄν

7 σκεπασθῆ μέ τίς στάχτες καί τά χώματα τῆς ματαιότητος, βρίσκει τρόπον νά ξεπεταχτῆ σάν σπίθα καί νά ξυπνήση στήν ψυχή τίς ἐνοχές καί τίς τύψεις γιά τά λάθη της καί νά γίνη ἀφετηρία δακρύων καί μετανοίας ἀληθινῆς. Πόσοι καί πόσοι δέν ἄλλαξαν καί δέν μετανόησαν, ἔστω καί καθυστερημένα, καί δέν ὁμολόγησαν καί δέν ἀνεγνώρισαν τά ἐγκλήματά τους, εἴτε στόν Ἐξομολόγο τους, εἴτε στό Δικαστήριον, εἴτε ἀλλοῦ... Ἔτσι θά μποροῦσε νά λεχθῆ, ὅτι ἡ συνείδηση δόθηκε ὡς φρουρός τῆς ψυχῆς καί ὡς ἄγρυπνος φύλακας τῆς ἀνθρώπινης πορείας, μέσα στήν τρικυμία τοῦ κόσμου, ὅπου εἶναι ἀδύνατον στόν καθένα καί νά γνωρίση ἀκριβῶς ποιό εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ τήν κάθε στιγμή καί νά ἔχει διδαχθῆ τήν ὀρθή Πίστη σέ ὅλα τά καθέκαστά της καί νά ἔχει ἀνατραφῆ σέ ἀνάλογο περιβάλλον. Γι αὐτό καί ἡ φωνή τῆς συνειδήσεως εἶναι δυνατή καί κοφτερή καί ἀνυπόφορη, ἀνάλογα μέ τίς παραβάσεις τοῦ ἀνθρώπου, ὥστε νά μή τίς ἀντέχει ὁ ἔνοχος καί νά ὁδηγεῖται, ἀργά ἤ γρήγορα, στήν μετάνοια. Μέ τόν τρόπον αὐτόν ἡ συνείδηση γίνεται, ὄχι μόνον φρουρός τῆς ψυχῆς καί φύλακας τῆς ζωῆς μας, ἀλλά καί ὁδηγός μετανοίας, ὥστε ὁ ἄνθρωπος νά μή φύγη ἀπό αὐτήν τήν ζωήν τῆς δοκιμασίας μέ τό βάρος μεγάλων ἁμαρτημάτων, ἀλλά νά ζητήση τό θεῖον ἔλεος γιά τόν καθαρισμό του καί τήν ἑτοιμασίαν του γιά τήν ἀτελεύτητον αἰωνιότητα. Τό Μέγα Ἔλεος, πού μᾶς ἔδωσε ὁ Χριστός μέ τήν Σταυρική του Θυσία εἶναι γι αὐτόν τόν κόσμον, ὅπου παλεύουμε νά ἐπιτύχουμε τήν ὑπακοή στό θεῖον θέλημα. Διότι αὐτό εἶναι τό ἄθλημά μας σ αὐτήν τήν ζωή: Νά κάνουμε αὐτό, πού δέν ἔκαναν οἱ Πρωτόπλαστοι. Νά ἀναγνωρίσουμε τήν εὐθύνη τῆς παρακοῆς μας καί νά ὑπακούσουμε στήν ἐντολή τῆς ἀγάπης. Γι αὐτό καί μᾶς δόθηκε, ὡς μέγα στήριγμα, ἡ ἠθική συνείδηση, ὥστε νά μᾶς συγκρατῆ μέσα στά ὅρια τῆς καλῆς πορείας, γιά νά σκεφτόμαστε, νά αἰσθανόμαστε καί νά ἐνεργοῦμε σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἡ ἀγάπη. Ἄν αὐτό τό ἐπιτύχουμε, τότε θά βρεθοῦμε στήν κορυφή τοῦ ὄρους Θαβώρ, ὅπου οἱ τρεῖς Μαθητές εἶδαν τόν Θεάνθρωπον

8 μεταμορφωμένον, μέσα στήν ἀπερίγραπτη δόξα του καί ἔπεσαν κάτω συγκλονισμένοι ἀπό τό θέαμα. Γιατί ἡ δόξα, πού θά γνωρίσουν, ὅσοι θά σωθοῦν, εἶναι ἀπερίγραπτα συγκλονιστική, μοναδική καί ἀληθινά θεϊκή. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες μᾶς διδάσκουν νά προσέχουμε πολύ τήν φωνή τῆς συνειδήσεώς μας, διότι ἡ φωνή αὐτή εἶναι ἡ φωνή τοῦ ἄ- γρυπνου Φύλακος Ἀγγέλου, πού συνοδεύει τόν καθένα μας, ἀπό τήν γέννησή του ὥς τήν ἔξοδό του ἀπό αὐτόν τόν κόσμο. Δέν εἶναι δηλαδή, ἕνας ἀπρόσωπος τυπικός μηχανισμός, ἀλλά μιά ζωντανή, ἄμεσα προσωπική σχέση μέ τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, γιατί ὁ Θεός ἔδωσε πρόσωπον σέ κάθε ἄνθρωπον, ἀφοῦ τοῦ πρόσφερε τήν δική του εἰκόνα. Ἔχει λοιπόν καί ἡ συνείδηση ὀντολογική ἀξία καί σημασία καί μᾶς προστατεύει χωρίς νά τό καταλαβαίνουμε, ὅπως δέν ἀντιλαμβανόμαστε καί τήν παρουσία καί τήν ἀδιάκοπη βοήθεια τοῦ Φύλακος Ἀγγέλου, πού ἔχει ὁ καθένας μας. Ὁ Μ. Μακάριος μάλιστα, ἔχει γράψει καί μιά ὡραιότατη Εὐχή (προσευχή) στόν Φύλακα Ἄγγελον, πού ἀρχίζει μέ τίς λέξεις: Ἅγιε Ἄγγελε, ὁ ἐφεστώς τῆς ἀ- θλίας μου ψυχῆς καί ταλαιπώρου μου ζωῆς καί μπορεῖ νά τήν βρῆ ὁ ἐνδιαφερόμενος στό Μικρό Ἀπόδειπνον καί εἶναι πολύ ψυχωφελής γιά ὅσους τήν λένε καθημερινά καί προσπαθοῦν νά ἔχουν ζωντανή τήν αἴσθηση καί τῆς συνειδήσεως καί τῆς παρουσίας τοῦ Φύλακος Ἀγγέλου, πού χαίρει ὅταν προχωροῦμε πνευματικά καί λυπᾶται ἀληθινά ὅταν παραδινόμαστε στήν ματαιότητα. Πῶς νά μήν χαιρόμαστε γιά τό μέγα τοῦτο δῶρον τῆς συνειδήσεως καί πῶς νά μήν εὐχαρι-

9 στοῦμε τόν Θεόν ὁλοκαρδίως, πού μᾶς θωρακίζει μέ τέτοιον θώρακα, παρά τήν ἀναξιότητα καί τήν ἀχαριστία μας ἀπέναντί του; Πῶς δέν ἀντιλαμβανόμαστε τήν μεγάλη αὐτή τριάδα τῶν θείων δώρων, πού προαναφέραμε, τῆς ὑπάρξεως, τῆς ἐλευθερίας καί τῆς συνειδήσεως καί δέν ἐξυμνοῦμε ταπεινά τήν συνείδηση, λέγοντας: Χαῖρε, μονάκριβον καί σωτήριον, χαῖρε θεοδώρητον καί μοναδικόν δώρημα τῆς συνειδήσεως τῆς ψυχῆς, πού μᾶς προστατεύεις καί μᾶς ὁδηγεῖς στήν αἰωνιότητα τῆς θείας ἀγάπης. Χάριζέ μου πάντοτε τήν εἰρήνη καί τήν γαλήνη, πού μόνον ἐσύ ξέρεις νά δίνης, μέ τά χέρια τῆς Θείας Χάριτος, καί μή μέ ἐγκαταλείψης ποτέ, ὡς τήν τελευταία στιγμή τῆς γήϊνης ζωῆς μου: Δοξασμένος νά εἶναι πάντοτε ὁ Χριστός, πού σέ φύτεψε μέσα μου καί εὐλογημένη ἡ χάρη του, πού σκεπάζει πλούσια ὅλες τίς ταπεινές ψυχές. Γι αὐτό καί εἶναι γνωστή ἡ λαϊκή ἔκφραση, πού λένε συχνά οἱ ἁπλοί ἄνθρωποι, ὅταν θέλουν νά ὑποστηρίξουν ὅτι ἔπραξαν καλῶς καί δικαίως σέ κάποια περίπτωση: Ἐγώ, ἔχω ἥσυχη τήν συνείδησή μου. Δηλαδή δέν μέ ἐλέγχει ὁ Φύλακας Ἄγγελος, πού ἔχω μέσα μου. Μακάρι, αὐτό τό κριτήριον τῆς ἥσυχης συνείδησης νά σκεπάζη καί νά κατευθύνη τήν ζωή ὅλων μας, ὥστε νά λέμε στόν Φύλακα Ἄγγελον: «Καί πρέσβευε ὑπέρ ἐμοῦ πρός τόν Κύριον, τοῦ ἐπιστηρίξαι με ἐν τῷ φόβῳ αὐτοῦ καί ἄξιον ἀναδεῖξαί με δοῦλον τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος». Διότι ἡ ἀγάπη καί ἡ ἥσυχη συνείδηση ἀποτελοῦν τήν τήρηση τοῦ θείου θελήματος καί ἔτσι στηριζόμαστε στόν φόβο τοῦ Θεοῦ, πού δέν εἶναι ὁ φόβος τῆς τιμωρίας, ἀλλά ἡ ἄμεση καί πλήρης ἔκφραση ἀγάπης, σεβασμοῦ καί ὁλοκληρωτικῆς ἀφοσιώσεως στόν Θεόν. Ἀληθινά μέγα τό δῶρον τῆς συνειδήσεως, ἀληθινή γέφυρα σωτηρίας, διότι ὅλα τά δῶρα τοῦ Θεοῦ, ὅπως καί ἡ συνείδηση, εἶναι μεγάλα, τέλεια, σωτήρια καί ἀπερίγραπτα. Καί ἀφοῦ ἡ συνείδηση εἶναι ἕνα ἀπό αὐτά τά ἀπερίγραπτα δῶρα τοῦ Θεοῦ πρέπει κι ἐγώ νά σταματήσω ἐδῶ τήν περιγραφή της, πού προσπάθησα νά κάνω μέ αὐτό τό μικρόν καί πενιχρόν ἐγκώμιόν της.

10 Συνέχεια ἀπό προηγούμενο τεῦχος Η ΒΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ Ἱεροµονάχου Γρηγορίου Ἱ. Κουτλουµουσιανόν Κελλίον Ἁγ. Ἰωάννου Θεολόγου, Ἁγ. Ὄρους 3. Παραδείγµατα πιστῶν Γιά νά κατανοήσουμε καλύτερα τί εἶναι ἡ πίστη, εἶναι χρήσιμο νά ἀναφερθοῦμε σέ κάποια παραδείγματα πιστῶν ἀνθρώπων. Θά ἀναφερθοῦμε σέ δύο πρόσωπα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης πού ἰδιαίτερα προβάλλονται ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο ὡς παραδείγματα πίστεως: τόν πατριάρχη Ἀβραάμ καί τόν προφήτη Μωϋσῆ. Ἀπό τήν Καινή Διαθήκη θά ἐπιλέξουμε τόν ἑκατόνταρχο, τόν ὁποῖο ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἐγκωμιάζει γιά τήν πίστη του. α. Παράδειγμα πατριάρχου Ἀβραάμ Γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος γιά τόν Πατριάρχη: Μέ τήν πίστη ὁ Ἀβραάμ ὑπήκουσε στήν κλήση τοῦ Θεοῦ νά φύγη στόν τόπο τόν ὁποῖον ἔμελλε νά κληρονομήση καί ἔφυγε χωρίς νά ξέρη ποῦ πηγαίνει. Μέ τήν πίστη κατοίκησε τήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας σάν ξένος σέ μιά ξένη χώρα... διότι περίμενε τήν πόλη μέ τά στερεά θεμέλια, τῆς ὁποίας ἀρχιτέκτων καί δημιουργός εἶναι ὁ Θεός... Μέ τήν πίστη προσέφερε ὁ Ἀβραάμ τόν Ἰσαάκ ὅταν δοκιμάσθηκε. Θά ἐξετάσουμε τρία περιστατικά ἀπό τήν ζωή τοῦ Πατριάρχου στά ὁποῖα δο κιμάζεται ἡ πίστη του στόν Θεό. Τήν πρώτη φορά τοῦ ζητήθηκε νά ἐγκαταλείψη τήν χώρα του καί νά μεταβῆ σέ τόπο ἄγνωστο. Εἶπε Κύριος τῷ Ἀβραάμ: Ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καί ἐκ τῆς συγγενείας σου καί ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου καί δεῦρο εἰς τήν γῆν, ἥν ἄν σοι δείξω. Καί ποιήσω σε εἰς ἔθνος μέγα καί εὐλογήσω σε καί μεγαλυνῶ τό ὄνομά σου καί ἔσῃ εὐλογημένος. Λέγει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Πρόσεξε πῶς ἐξ ἀρχῆς γυμνα-

11 ζόταν ἀπό τόν Θεό ὁ δίκαιος Ἀβραάμ νά προτιμᾶ τά ἀφανῆ ἀπό τά φανερά καί τά μέλλοντα ἀπό τά χειροπιαστά». Καί πῶς ἐνήργησε ὁ Ἀβραάμ; Ἔθεσε ἀμέσως σέ ἐφαρμογή τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, χωρίς νά δειλιάση καθόλου. Τό μόνο πού τόν ἐνδιέφερε ἦταν νά ὑπακούση στό πρόσταγμα τοῦ Θεοῦ. Τό δεύτερο γεγονός στό ὁποῖο δοκιμάσθηκε ἡ πίστη τοῦ Πατριάρχου ἦταν ὅταν ὁ Κύριος τοῦ ἀνήγγειλε τήν γέννηση τοῦ Ἰσαάκ. Δέν σκέφθηκε καθόλου ὁ Πατριάρχης πῶς ἦταν δυνατόν νά γεννήσουν δύο ἡλικιωμένοι καί μάλιστα μία στείρα γυναῖκα. Ἀλλά ἐ πίστευσεν Ἀβραάμ τῷ Θεῷ καί ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην. Θεωρήθηκε ἀπό τόν Θεό δίκαιος ὁ Πατριάρχης, ἐπειδή πίστεψε στήν ὑπόσχεσή Του καί δέν ἐπέτρεψε στήν ἀνθρώπινη λογική νά γίνη ἐμπόδιο τῆς πίστεώς του. Μᾶς προτρέπει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Ἄς διδασκόμαστε κι ἐμεῖς ἀπό τόν Πατριάρχη νά πιστεύουμε σ αὐτά πού εἶπε ὁ Θεός. Νά ἔχουμε πεποίθηση στίς ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ χωρίς νά ἀκολουθοῦμε τούς δικούς μας λογισμούς, καί νά δείχνουμε ὅλη τήν ἀφοσίωσή μας στόν Θεό. Διότι αὐτό καί δικαίους θά μᾶς καταστήση καί θά μᾶς βοηθήση νά ἐπιτύχουμε σύντομα τίς ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ». Ἡ ἀκλόνητη ὅμως πίστη τοῦ π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Ἀβραάμ ἀναδείχθηκε κατ ἐξοχήν ὅταν ὁ Θεός τοῦ ζήτησε νά θυσιάση τόν υἱό του Ἰσαάκ: Ἐγένετο μετά τά ρήματα ταῦτα ὁ Θεός ἐπείρασε τόν Ἀβραάμ καί εἶπεν αὐτῷ Ἀβραάμ, Ἀβραάμ. Ὁ δέ εἶπεν ἰδού ἐγώ. Καί εἶπε λαβέ τόν υἱόν σου τόν ἀγαπητόν, ὅν ἠγάπησας, τόν Ἰσαάκ, καί πορεύθητι εἰς τήν γῆν τήν ὑψηλήν καί ἀνένεγκον αὐτόν ἐκεῖ εἰς ὁλοκάρπωσιν ἐφ ἕν τῶν ὀρέων, ὧν ἄν σοι εἴπω. Πῶς ἀπάντησε ὁ Ἀβραάμ στήν καινούργια δοκιμασία τῆς πίστεώς του; «Τίποτε δέν τάραξε τόν Ἀβραάμ, ἤ μᾶλλον τόν τάραξε, διότι ὑπέφερε σάν

12 ἄνθρωπος, δέν ὑπέφερε ὅμως ἀπό ἁμαρτία. Συνταρασσόταν ὡς πατέρας, ἀλλά δέν καταποντιζόταν, διότι νικοῦσε ἡ πίστη του... Δέν τό εἶπε οὔτε στήν Σάρρα, ἐπειδή φοβόταν μήπως ἐμποδίση τό μυστήριο πού ἐπιτελοῦνταν». Προχωρεῖ ὁ Πατριάρχης πρός τόν τόπο τῆς θυσίας. Κάποια στιγμή ὁ Ἰσαάκ ρωτᾶ: «Πατέρα, ἔχουμε φωτιά καί ξύλα. Ποῦ εἶναι ὅμως τό πρόβατο γιά τήν θυσία;» Καί ὁ Ἀβραάμ τοῦ ἀπαντᾶ: «Ὁ Θεός θά φροντίση παιδί μου γιά τό πρόβατο τῆς θυσίας». Λέγει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Ὁ Ἰσαάκ προσφωνεῖ τόν Ἀβραάμ πατέρα καί ἐκεῖνος πάλι υἱό, καί αὐτά τά ὀνόματα ἦταν προσωρινά, ἀφοῦ ἐπρόκειτο νά ἀπογυμνωθοῦν ἀπό τήν σημασία τους. Σκέψου τί ὑπέφερε ὁ Αβραάμ ὅταν ἀποκαλοῦνταν πατέρας ἀπό τόν Ἰσαάκ τόν ὁποῖο ἐπρόκειτο νά σφάξη. Πῶς δέν κόπηκαν τά γόνατά του;... Πῶς δέν σάλεψε τό μυαλό του ἀκούγοντας αὐτά ἀπό τόν υἱό του Ἰσαάκ; Καί ὅμως, ἑτοίμασε τήν θυσία, ἔδεσε τόν Ἰσαάκ, καί πῆρε τό μαχαίρι στό δεξί του χέρι γιά νά σφάξη τόν υἱό του». Ποιό ἦταν τό ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς ἀπίστευτης πίστης; «Τό ὅτι δέχθηκε νά προσφέρη γιά σφαγή τόν Ἰσαάκ δέν ἔγινε μόνο ἰσχυρή μαρτυρία καί ἀπόδειξη τῆς πίστεως τοῦ Ἀβραάμ, ἀλλά ὑπῆρξε καί αἰτία γιά τήν ὁποία ὁ Χριστός γεννήθηκε ἀπό τό σπέρμα του, χάρη στόν Ὁποῖο εὐ - λογήθηκαν ὅλες οἱ φυλές τῆς γῆς καί ἐκπληρώθηκε ἡ ἐπαγγελία τοῦ Θεοῦ. Διότι κατά κάποιο τρόπο ὁ Θεός ἔγινε χρεώστης σ αὐτόν πού ἔδωσε γιά τόν Θεό τόν μονογενῆ καί γνήσιο υἱό του. Χρεώστης νἀ ἀντιδώση γι αὐτόν καί τήν πρός αὐτόν ἐπαγγελία, τόν δικό Του μονογενῆ καί γνήσιο Υἱό». β. Παράδειγμα προφήτου Μωϋσέως Ἕνα δεύτερο παράδειγμα ἀκλονήτου πίστεως πού προβάλλει ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἶναι ὁ προφήτης Μωϋσῆς. Γράφει στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή: Μέ τήν πίστη ὁ Μωϋσῆς, ὅταν μεγάλωσε, ἀρνή-

13 θηκε νά ὀνομάζεται υἱός τῆς θυγατρός τοῦ Φαραώ, διότι προτίμησε μᾶλλον νά ὑποφέρη μαζί μέ τόν λαό τοῦ Θεοῦ, παρά νά ἔχη τήν πρόσκαιρη ἀπόλαυση ἁμαρτωλῶν πραγμάτων. Ἐθεώρησε μεγαλύτερο πλοῦτο ἀπό τούς θησαυρούς τῆς Αἰγύπτου τόν ὀνειδισμό τοῦ Χριστοῦ, καθ ὅσον ἀπέβλεπε στήν ἀνταπόδοση. Μέ τήν πίστη ἄφησε τήν Αἴγυπτο, χωρίς νά φοβηθῆ τόν θυμό τοῦ βασιλέως, διότι ἔδειξε καρτερία, σάν νά ἔβλεπε τόν ἀόρατο Θεό. Ὁ προφήτης Μωϋσῆς θεώρησε μεγάλη ἁμαρτία τό ὅτι, ἐνῶ κακοπαθοῦσαν οἱ ὁμοεθνεῖς του, αὐτός απελάμβανε τά ἀγαθά τοῦ κόσμου. Προτίμησε, λοιπόν, νά ζήση μέ κακουχίες καί περιφρονήσεις γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ καί τῶν ἀδελφῶν του. Καί αὐτό τό ἔκαμε ἐπειδή εἶχε πίστη δυνατή καί ἔβλεπε πάντοτε στή ζωή του παρόντα τόν ἀόρατο Θεό. Θέτοντας ὡς πρότυπο πίστεως τόν Προφήτη ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέγει: «Ἄν κι ἐμεῖς βλέπουμε πάντοτε νοερά τόν Θεό, καί στρέφουμε πάντα σ Αὐτόν τήν σκέψη μας, ὅλα θά μᾶς φανοῦν εὔκολα, ὅλα ὑποφερτά, ὅλα θά τά ὑπομείνουμε χωρίς δυσκολία, ὅλα θά τά ξεπεράσουμε... Μᾶς φαίνονται ὅλα δύσκολα, διότι δέν ἔχουμε τήν μνήμη τοῦ Θεοῦ ὅπως πρέπει, δηλαδή δέν Τόν φέρνουμε συνεχῶς στήν σκέψη μας. Δίκαια λοιπόν, θά μποροῦσε νά μᾶς πῆ Μέ ξέχασες ἐσύ, θά σέ ξεχάσω κι ἐγώ. Ἔτσι γίνεται διπλό τό κακό, διότι καί ἐμεῖς λησμονοῦμε τόν Θεό καί ὁ Θεός ἐμᾶς... Εἶναι μεγάλο πρᾶγμα τό νά μᾶς θυμᾶται ὁ Θεός, εἶναι μεγάλο ὅμως καί τό νά Τόν θυμόμαστε ἐμεῖς. Αὐτό τό δεύτερο μᾶς κάμνει νά προτιμοῦμε τά ἀγαθά (τά πραγματικά ἀπό τά μάταια), ἐνῶ τό πρῶτο μᾶς βοηθᾶ στόν ἀγῶνα νά τά κερδίσουμε καί φέρνει τό ποθητό ἀποτέλεσμα». Ἡ πίστη πού ἔδειξε ὁ προφήτης Μωϋσῆς, πρίν ἀκόμη δῆ τά ὅσα θαυμαστά ἐργάσθηκε ὁ Θεός στόν περιούσιο λαό Του, εἶναι ἔλεγχος γιά μᾶς. «Ἄν χρειάζονταν πίστη οἱ ὑποθέσεις τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, πού ἀπεῖχαν ἀπό αὐτές τῆς Καινῆς ὅσο ἀπέχει ἡ γῆ ἀπό τόν οὐρανό, πολύ περισσότερο χρειάζεται πίστη ἡ γνώση τῶν τόσο ὑψηλῶν δογμάτων» πού ἔχουν παραδοθῆ σέ μᾶς τούς Χριστιανούς.

14 η ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ 1600 χρόνια ἀπό τήν κοίµησή του Γ. Π. Σωτηρίου Δέν θά μπορέσουν ποτέ αὐτές οἱ λίγες φτωχικές γραμμές οὔτε μιά ἀμυδρή εἰκόνα νά σκιαγραφήσουν τῆς μεγάλης καί ἀνυπερβλήτου καί θείας προσωπικότητος τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Μιά ζωή γεμάτη φῶς, γεμάτη ἀλήθεια, δρᾶσι, ἀγάπη, συμπόνοια, ἠ θική ἀνωτερότητα, ψυχικό μεγαλεῖο, ἄφθαστη πνευματική διαύγεια, λόγο θεόπνευστο, δέν μπορεῖ νά ἱστορηθῆ μέ χέρια ἀδέξια καί νά κλεισθῆ σέ λίγες λέξεις. Σάν ἕνα φωτεινό μετέωρο μέ ὁλόχρυσο πνευματικό φῶς μεσουράνησε στόν ὁρίζοντα τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ κόσμου γενικώτερα. Φώτισε καί θέρμανε μέ τήν θερμότητα τῶν λόγων του, μέ τόν ὁλόφωτο χαρακτῆρα του, μέ τήν θερμό τητα τῆς πίστεώς του, μέ τό φῶς τοῦ ἁγίου παραδείγματος τῆς ζωῆς του. Ἕνας ἀπ τούς «τρεῖς μεγίστους φωστῆ ρας τῆς τρισηλίου Θεότητος», ὅπως τόν ὠνόμασε ἡ Ἐκκλησία, ἐξακολουθεῖ νά φωτίζη μέ τό ἄδυτον φῶς πού πηγάζει καί θά πηγάζη ἀπ τά Θεόπνευστα συγγράμματά του. Ποιός θά περίμενε πώς τό ὀρφανό παιδάκι τῆς Ἀντιοχείας θά γινότανε ὁ Χρυσόστομος τῆς ἱστορίας! Ποιός θά περίμενε νά ἰδῆ μία μάνα νά ἀφοσιωθῆ, χήρα εἴκοσι χρόνων, στήν ἀνατροφή τοῦ παιδιοῦ της μέ τόσο θαυμαστά ἀποτελέσματα! Κι ὅμως, καί Ἐθνικοί ἀκόμα ὡμολόγησαν πώς ἡ Ἀνθούσα, ἡ Χριστιανή αὐτή μάνα, ἔθεσε τίς βάσεις στήν ἀνατροφή τοῦ Ἰωάννου. Ὁ Λιβάνιος, βλέποντας τήν διαγωγή τοῦ Ἰωάννου, ἔλεγε μέ θαυμασμό: «Οἷαι παρά Χριστιανοῖς γυναῖκες εἰσίν». Σπούδασε φιλολογία καί ρητορική στήν Ἀντιόχεια κι ἄρχισε νά δικηγορῆ μέ ἀφάνταση ἐπιτυχία, «δεινός ὤν λέγειν καί πείθειν καί τούς κατ αὐτόν ὑπερβάλλων ρήτορας». Κι ὅμως ἐγκατέλειψε σύντομα τά Νομικά, γιά νά φοιτήση στή Θεολογική Σχολή τῆς Ἀντιοχείας. Ἐκεῖ βρῆκε τή θεία

15

16 ἀπόλαυσι πού ζητοῦσε καί ποθοῦσε τό πνεῦμα του. Ἡ μελέτη τῆς Γραφῆς, καί ἡ προσευχή ἦταν ἡ τροφή του καί τό ψυχικό του ἀνέβασμα. Τρία χρόνια ἔζησε ἀσκητική ζωή μελέτης στό σπίτι του κι ἄλλα τέσσερα μέ τό ράσο τοῦ μοναχοῦ σ ἕνα βουνό κοντά σ ἕνα Σῦρο ἀσκητή. Δέν μπόρεσε ὅμως νά παραμείνη περισσότερο. Ἀρρώστησε καί ξανακατέβηκε στήν Ἀντιόχεια. Τότε χειροτονήθηκε πρεσβύτερος καί ἔδωσε ὅλη τήν ψυχή του, ὅλη τήν ἀγάπη του στόν λαό τοῦ Θεοῦ. Πάνω ἀπό τρεῖς χιλιάδες φτωχῶν, ἀπροστατεύτων καί ἀρρώστων συντηροῦσε τότε μέ τήν προσωπική φροντίδα του ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἀντιοχείας. Ὅταν ἀπέθανεν ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ὅλος ὁ χριστιανικός κόσμος ἔστρεψε τήν προσοχήν του στόν Ἰωάννη. Μόνο οἱ Χριστιανοί τῆς Ἀντιοχείας δέν ἤθελαν νά ἀκούσουν ὅτι θἄφευγε ὁ Ἰωάννης ἀπό τόν τόπο τους. Ἀλλ οὔτε καί ὁ ἴδιος ζητοῦσε ἀξιώματα. Μέ δόλο τόν ὡδήγησαν στήν Κωνσταντινούπολι καί ἐκεῖ ἠναγκάσθη νά δεχθῆ τό ἀξίωμα τοῦ Πατριάρχου. Σκληροί ὅμως ἀγῶνες τόν περίμεναν. Ἡ ἐκλογή του ἐκίνησε τόν φθόνο τῶν ὑποψηφίων. Σκευωρίες καί συκοφαντίες οἱ πιό ἀπίθανες ἀκούστηκαν εἰς βάρος του. Ὑπέθαλψαν τήν ἐχθρότητα τῶν ἀνακτόρων ἐναντίον του, καί πρίν περασουν πέντε χρόνια ἀπ τήν ἐκλογή του κατάφεραν νά τόν ἐξορίσουν. Ὁ λαός τόν ἐλάτρευε. Ἔκλαψε καί πόνεσε γιά τήν ἄδικη ἐξορία τοῦ Ἁγίου Πατριάρχου. Δέν θά μποροῦσε ποτέ νά φαντασθῆ πώς μιά παράνομη ἐξορία θά ἔκλεινε αὐτό τό στόμα πού παρηγοροῦσε καί δίδασκε, πού δρόσιζε καί ζωογονοῦσε τίς ψυχές μέ τά χρυσᾶ λόγια τοῦ Χριστοῦ. Γι αὐτό τόν ἔλεγαν Χρυσόστομο! Ὅσο κι ἄν προσπάθησε ὁ λαός νά ματαιώση τήν ἐξορία τοῦ Ἁγίου, στάθηκε ἀδύνατο. Μέ θανάτους, σφαγές, πυρκαϊές, πλήρωναν οἱ πιστοί Χριστιανοί τήν προσπάθειά τους νά σώσουν τόν Ἅγιον. Ἕνα ἄγριο στρατιωτικό ἀπόσπασμα συνέλαβε νύχτα, κρυφά ἀπ τόν λαό, τόν Ἅγιο καί τόν ἀνάγκασε νά βαδίση τόν δρόμο τῆς ἐξορίας. Τόπος τῆς ἐξορίας εἶχεν ὁρισθῆ ἡ Κουκουσός τῆς Ἀρμενίας. Ἄρρωστος μέ πυρετό ὁ Ἅγιος βάδισε ἑβδομήντα ἡμέρες. Ἀπό ἐκεῖ ἔστελνε γράμματα καί παρηγοροῦσε τούς φίλους του ἐπισκόπους καί τόν λαό, αὐτός γιά τήν ἐξορία του. Μά ἡ ἀνθρώπινη κακία δέν ἱκανοποιήθηκε. Οἱ ἐχθροί του ἐνήργησαν καί ἐπέτυχαν νά μεταφερθῆ ἀκόμη μακρύτερα. Στήν Πιτυοῦντα «τόπον πανέρημον», στήν ἀνατολική πλευρά τοῦ Πόντου. Ἄρρωστος, χωρίς καμμιά περι-

17 ποίησι, παίρνει τόν δρόμο τῆς ἐξορίας. Κάθε βῆμα καί μαρτύριο, κάθε ἀναπνοή καί πόνος. Κι ἀκόμα πιό πικρές οἱ βλαστήμιες τῶν στρατιωτῶν. Κι ὅμως πικρός λόγος ἤ παράπονο δέν ἀνέβηκε στά χείλη τοῦ Ἁγίου. «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν», τόν ἄκουγαν σιγά νά λέγη ὅσοι τόν πλησίαζαν. Ἕνα ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Βασιλίσκου κοντά στά Κόμμανα βρέθηκε στόν δρόμο τους κι ἐκεῖ ἀναγκάσθηκαν νά περάσουν τήν νύχτα. Σωριάσθηκε σέ μιά γωνιά πάνω στίς πλάκες τοῦ ναοῦ ὁ Ἅγιος. Εἶδε τά χαρωπά πρόσωπα τῶν Ἁγίων στίς εἰκόνες πού ἦταν γύρω του. Εἶδε μπροστά του τόν Ἅγιον Βασιλίσκον νά τοῦ λέγη: «Θάρσει, ἀδελφέ Ἰωάννη, αὔριον γάρ ἅμα ἐσόμεθα». Τό πρόσωπό του ἔλαμψε. Πῆρε τή χαρωπή ἔκφρασι, πού εἶχε ὅταν βρισκότανε στό θρόνο του καί δίδασκε. Ἐδόξασε τόν Θεόν γιά ὅλα καί παρέδωκε τήν ψυχή του σ Ἐκεῖνον, πού ὁλόκληρη τήν ζωή του ἀφιέρωσε. Σέ θρῆνον ἀναλύθηκε ὁ πιστός λαός τοῦ Βυζαντίου ὅταν ἔμαθε πώς ἔχασε τόν Πατέρα του στήν ἐξορία. Θρῆνος καί πόνος ψυχικός, πού δέν θεραπεύτηκε παρά ἔπειτα ἀπό τριανταένα χρόνια, ὅταν μέ βασιλικές τιμές ἔφεραν τά λείψανά του στό Βυζάντιο. Λίγη ἡ ζωή του, μεγάλο ὅμως τό ἔργο του. Γεννήθηκε τό 345. Ἔγινε πατριάρχης τό 397. Ἐξωρίσθηκε τό 403. Πέθανε τό 407. Ἄφησε κληρονομία στόν χριστιανικό κόσμο ἀνεκτίμητη, τά πολύτιμα καί ἀνυπέρβλητα συγγράμματά του, πού διαβάζοντάς τα, αὐθόρμητα ἀνεβαίνουν στά χείλη τά λόγια μέ τά ὁποῖα τόν ἐγκωμίασε ἡ Ἐκκλησία! «Ἡ τοῦ στόματός σου καθάπερ πυρσός ἐκλάμψασα χάρις τήν Οἰκουμένην ἐφώτισεν». Ἀπολυτίκον, Ἦχος πλ. δ Ἡ τοῦ στόματός σου καθάπερ πυρσός ἐκλάμψασα χάρις τήν οἰκουμένην ἐφώτισεν, ἀφιλαργυρίας τῷ κόσμῳ θησαυρούς ἐναπέθετο, τό ὕψος ὑμῖν τῆς ταπεινοφροσύνης ὑπέδειξεν ἀλλά σοῖς λόγοις παιδεύων, πάτερ Ἰωάννη Χρυσόστομε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.

18 Ἐπί τῇ μνήμη τοῦ Ἁγίου (9 Νοεμβρίου) Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος ὡς Ἱεροκήρυξ Εὐβοίας σέ μιά Ἐθνική ἑορτή τοῦ 1891

19 Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου Η Φιλοπτωχεια Εἶναι, λοιπόν, συνετοί ἐκεῖνοι, πού, μήν ἔχοντας ἐμπιστοσύνη στά τωρινά, φροντίζουν νά ἐξασφαλιστοῦν γιά τό μέλλον. Ἐπειδή ἡ ἀνθρώπινη εὐημερία εἶναι ἄστατη καί μεταβλητή, ἀγαποῦν τήν καλοσύνη, πού δέν χάνεται, γιά νά κερδίσουν τουλάχιστο τό ἕνα ἀπό τά τρία: ἤ νά μήν κάνουν τίποτα τό κακό, ἐπειδή ἡ καλοσύνη τούς προκαλεῖ τή συμπάθεια τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος πολλές φορές εὐεργετεῖ στόν οὐρανό τούς εὐσεβεῖς γιά τίς ἐπίγειες ἀγαθοεργίες τους ἤ νά ἔχουν θάρρος ἐνώπιόν τοῦ Θεοῦ, ἐπειδή κακοπάθησαν ὄχι γιά κάποια κακία, ἀλλά γιά κάποιον ἄλλο σκοπό ἤ, τέλος, ὄντας φιλάνθρωποι, νά ἀπαιτοῦν ἀπό τό Θεό σάν ὀφειλόμενη τή φιλανθρωπία, τήν ὁποία ἔδειξαν πρῶτα ἐκεῖνοι στούς φτωχούς, ἐνεργώντας ἔξυπνα. «Ἄς μήν καυχιέται ὁ σοφός τή σοφία του, λέει ὁ Κύριος, μήτε ὁ δυνατός γιά τή δύναμή του μήτε ὁ πλούσιος γιά τόν πλοῦτο του» (Ἱερ. 9:23), ἔστω κι ἄν ἔχουν φτάσει στό ὕψιστο σημεῖο σοφίας, δυνάμεως ἤ πλούτου. Ἐγώ, ὅμως, θά προσθέσω κι ἐκεῖνα πού ἀκολουθοῦν: Ἄς μήν καυχιέται μήτε ὁ περίβλεπτος γιά τή δόξα του μήτε ὁ γερός γιά τήν ὑγεία του μήτε ὁ ὄμορφος γιά τήν ὀμορφιά του μήτε ὁ νέος γιά τά νιάτα του μήτε, κοντολογίς, ἄλλος κανένας γιά ὁ,τιδήποτε ἀπ ὅσα παινεύονται στόν κόσμο τοῦτο καί προξενοῦν τήν ὑπε-

20 270 O ΠOIMHN ρηφάνεια. Ἀλλά, ὅποιος καυχιέται, μόνο γι αὐτό ἄς καυχιέται, γιά τό ὅτι γνωρίζει καί ζητάει τό Θεό, ὑποφέρει μαζί μ ἐκείνους πού ὑποφέρουν καί ἀποθέτει τίς ἐλπίδες του γιά τά καλά στό μέλλον. Γιατί τά τωρινά ἀγαθά εἶναι ρευστά καί πρόσκαιρα. Συνεχῶς μετακινοῦνται καί πηγαίνουν ἀπό τόν ἕνα στόν ἄλλο, ὅπως ἡ μπάλα στό ποδόσφαιρο. Καί δέν ὑπάρχει τίποτα πιό σίγουρο γιά τόν ἄνθρωπο πού τά κατέχει, ἀπό τό ὅτι θά τά χάσει μέ τό χρόνο ἤ ἀπό τό φθόνο. Ἀπεναντίας, τά μελλοντικά ἀγαθά εἶναι σταθερά καί μόνιμα. Ποτέ δέν χάνονται, ποτέ δέν πηγαίνουν ἀπό τόν ἕνα στόν ἄλλο, ποτέ δέν διαψεύδουν τίς ἐλπίδες ὅσων τά ἐμπιστεύονται. «Ποιός εἶναι σοφός, γιά νά τά καταλάβει αὐτά;» (Ὠσ. 14:10). Ποιός θ ἀδιαφορήσει γιά τά ἐφήμερα καί θά προσέξει τά μόνιμα; Ποιός θά συλλογιστεῖ ὅτι τά τωρινά θά περάσουν; Ποιός θ ἀναλογιστεῖ ὅτι τά ἀναμενόμενα θά μείνουν; Ποιός θά ξεχωρίσει τά πραγματικά ἀπ τά φαινομενικά, γιά ν ἀκολουθήσει τά πρῶτα καί νά περιφρονήσει τά δεύτερα; Ποιός θά ξεχωρίσει τήν ἐπίγεια διαμονή ἀπό τήν ἐπουράνια πολιτεία, τήν παροικία ἀπό τήν κατοικία, τό σκοτάδι ἀπό τό φῶς, τή λάσπη τοῦ βυθοῦ ἀπό τά ἅγια χώματα, τή σάρκα ἀπό τό πνεῦμα, τό Θεό ἀπό τόν κοσμοκράτορα διάβολο, τή σκιά τοῦ θανάτου ἀπό τήν αἰώνια ζωή; Ποιός θά ἐξαγοράσει μέ τά παρόντα τό μέλλον, μέ τόν φθαρτό πλοῦτο τόν ἄφθαρτο, μέ τά ὁρατά τά ἀόρατα; Μακάριος, λοιπόν, εἶναι ἐκεῖνος πού τά διακρίνει αὐτά, χωρίζει μέ τό μαχαίρι τοῦ Λόγου τό καλύτερο ἀπό τό χειρότερο, ἀνυψώνεται μέ τήν καρδιά του, ὅπως λέει κάπου ὁ ἱερός Δαβίδ (Ψαλμ. 83:6), φεύγει μ ὅλη του τή δύναμη μακριά ἀπό τήν κοιλάδα τούτη τῆς ὀδύνης, ἐπιδιώκει τά ἀγαθά πού βρίσκονται στόν οὐρανό, σταυρώνεται γιά τόν κόσμο μαζί μέ τό Χριστό, ἀνασταίνεται μαζί μέ τό Χριστό, ἀνεβαίνει στά ἐπουράνια σκηνώματα μαζί μέ τό Χριστό καί γίνεται κληρονόμος τῆς ἀληθινῆς ζωῆς, πού δέν μεταβάλλεται ποτέ πιά.

21 O ΠOIMHN 271 Ἄς ἀκολουθήσουμε τό Λόγο, ἄς ἐπιδιώξουμε τήν οὐράνια ἀπόλαυση, ἄς ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τήν ἐπίγεια περιουσία. Ἄς κρατήσουμε ἀπό τά γήινα μόνον ὅσα εἶναι καλά, ἄς σώσουμε τίς ψυχές μας μέ ἐλεημοσύνες, ἄς δώσουμε ἀπό τά ὑπάρχοντά μας στούς φτωχούς, γιά νά γίνουμε πλούσιοι σέ αἰώνια ἀγαθά. Δῶσε κάτι καί στήν ψυχή, ὄχι στή σάρκα μονάχα. Δῶσε κάτι καί στό Θεό, ὄχι στόν κόσμο μονάχα. Πάρε κάτι ἀπ τήν κοιλιά καί δῶσ το στό πνεῦμα. Πάρε κάτι ἀπ τή φωτιά, πού κατακαίει τά γήινα, καί ξεμάκρυνέ το ἀπό τή φλόγα. Ἅρπαξε κάτι ἀπό τόν τύραννο κι ἐμπιστέψου το στόν Κύριο. Δῶσε λίγο σ Ἐκεῖνον, πού σοῦ ἔχει προσφέρει τό πολύ. Δῶσε τα καί ὅλα ἀκόμα σ Ἐκεῖνον, πού σοῦ τά ἔχει χαρίσει ὅλα. Ποτέ δέν θά ξεπεράσεις στή γενναιοδωρία τό Θεό, ἔστω κι ἄν χαρίσεις ὅλα σου τά ὑπάρχοντα, ἔστω κι ἄν προσθέσεις σ αὐτά καί τόν ἴδιο σου τόν ἑαυτό. Γιατί καί τοῦ ἑαυτοῦ σου ἡ προσφορά στό Θεό ἰσοδυναμεῖ μέ ἀπόκτηση. Ὅσα κι ἄν προσφέρεις, ἐκεῖνα πού μένουν εἶναι περισσότερα. Καί δέν θά δώσεις τίποτα δικό σου, γιατί ὅλα τά ἔχεις πάρει ἀπό τό Θεό. Ἄς μή γίνουμε, ἀγαπητοί μου φίλοι καί ἀδελφοί, κακοί διαχειριστές τῶν ἀγαθῶν πού μᾶς δόθηκαν. Ἄς μήν κοπιάζουμε γιά νά θησαυρίζουμε καί ν ἀποταμιεύουμε, ἐνῶ ἄλλοι ὑποφέρουν ἀπό τήν πείνα. Ἄς μιμηθοῦμε τόν ἀνώτατο καί κορυφαῖο νόμο τοῦ Θεοῦ, πού στέλνει τή βροχή σέ δικαίους καί ἀδίκους καί ἀνατέλλει τόν ἥλιο ἐπίσης γιά ὅλους. Αὐτός ἔκανε τή γῆ εὐρύχωρη γιά ὅλα τά χερσαῖα ζῶα, δημιούργησε πηγές, ποτάμια, δάση, ἀέρα γιά τά φτερωτά καί νερά γιά τά ὑδρόβια, καί ἔδωσε σ ὅλα τά ὄντα ἄφθονα τά ἀπαραίτητα γιά τή ζωή τους στοιχεῖα, χωρίς νά τά περιορίζει καμιά ἐξουσία, χωρίς νά τά καθορίζει κανένας γραπτός νόμος, χωρίς νά τά ἐμποδίζουν σύνορα. Καί αὐτά τά στοιχεῖα τά παρέδωσε κοινά καί πλούσια, χωρίς διάκριση ἤ περικοπή, τιμώντας τήν ὁμοιότητα τῆς φύσεως μέ τήν ἰσότητα τῆς δωρεᾶς καί δείχνοντας τόν πλοῦτο τῆς ἀγαθότητός Του. Οἱ ἄνθρωποι, ὅμως, ἀφότου ἔβγαλαν ἀπό τή γῆ τό χρυσάφι,

22 272 O ΠOIMHN τό ἀσήμι καί τά πολύτιμα πετράδια, ἀφότου ἐφτιαξαν ροῦχα μαλακά καί περιττά καί ἀφότου ἀπέκτησαν ἄλλα παρόμοια πράγματα, πού ἀποτελοῦν αἰτίες πολέμων καί ἐπαναστάσεων καί τυραννικῶν καθεστώτων, κυριεύθηκαν ἀπό παράλογη ὑπεροψία. Ἔτσι, δέν δείχνουν εὐσπλαχνία στούς δυστυχισμένους συνανθρώπους τους καί δέν θέλουν οὔτε μέ τά περίσσια τους νά δώσουν στούς ἄλλους τά ἀναγκαῖα. Τί βαναυσότητα! Τί σκληρότητα! Δέν σκέφτονται, ἄν ὄχι τίποτ ἄλλο, πώς ἡ φτώχεια καί ὁ πλοῦτος, ἡ ἐλευθερία καί ἡ δουλεία καί τ ἄλλα παρόμοια, ἐμφανίστηκαν στό ἀνθρώπινο γένος μετά τήν πτώση τῶν πρωτοπλάστων, σάν ἀρρώστιες πού ἐκδηλώνονται μαζί μέ τήν κακία καί πού εἶναι δικές της ἐπινοήσεις. Ἀρχικά, ὅμως, δέν ἔγιναν ἔτσι τά πράγματα, λέει ἡ Γραφή (Ματθ. 19:8), ἀλλά Ἐκεῖνος πού ἔπλασε ἐξαρχῆς τόν ἄνθρωπο, τόν ἄφησε ἐλεύθερο, αὐτεξούσιο συγκρατημένο μόνο ἀπό τό νόμο τῆς ἐντολῆς καί πλούσιο μέσα στόν παράδεισο τῆς τρυφῆς. Αὐτή τήν ἐλευθερία κι αὐτόν τόν πλοῦτο θέλησε νά χαρίσει καί χάρισε ὁ Θεός, μέσω τοῦ πρώτου ἀνθρώπου, καί στό ὑπόλοιπο ἀνθρώπινο γένος. Ἐλευθερία καί πλοῦτος ἦταν μόνο ἡ τήρηση τῆς ἐντολῆς. Φτώχεια ἀληθινή καί δουλεία ἦταν ἡ παράβασή της. Μετά τήν παράβαση, λοιπόν, ἐμφανίστηκαν οἱ φθόνοι καί οἱ φιλονικίες καί ἡ δολερή τυραννία τοῦ διαβόλου, πού παρασύρει πάντα μέ τή λαιμαργία τῆς ἡδονῆς καί ξεσηκώνει τούς πιό τολμηρούς ἐνάντια στούς πιό ἀδύνατους. Μετά τήν παράβαση, τό ἀνθρώπινο γένος χωρίστηκε σέ διάφορες φυλές μέ διάφορα ὀνόματα καί ἡ πλεονεξία κατακερμάτισε τήν εὐγένεια τῆς φύσεως, ἀφοῦ πῆρε καί τό νόμο βοηθό της. Ἀπό τά φυλλάδια «Ἡ Φωνή τῶν Πατέρων» τῆς Ἱ.Μ. Παρακλήτου, Ὠρωποῦ Ἀττικῆς.

23 Παραδόσειςκαί μνῆμες Ἱστορικό τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Πολιχνίτου Γ ΕὐμορφίαςΣάββα, φιλολόγου Ἱερή σιγή! Κανείς δέν σάλευε. Ἀπό τήν Ὡραία Πύλη πρόβαλλε θαμπά ὁ Ἐσταυρωμένος μέ τό ἀκάνθινο στεφάνι, μέ αἱματοστάλαχτα τά χέρια καί τά πόδια ἀπό τά καρφιά. Πάνω ἀπό τό ἁπλό τέμπλο πρόβαλε τό λάβαρο τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, στολισμένο ἀκόμα μέ τά λούλουδα τῆς ἄνοιξης. Ἡ Πλατυτέρα πάνω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα ἄνοιγε διάπλατα, καλωσυνάτα τά χέρια της καί γινόταν ἡ προεξάρχουσα τῆς ἁπλῆς ἐκείνης καί πένθιμης ἀκολουθίας. Ἡ γυναίκα στύλωσε ἐπάνω της τά δακρυσμένα της μάτια. Ἡ Πλατυτέρα τῶν Οὐρανῶν ἔνιωθε πιό καλά ἀπό κάθε ἄλλον τόν πόνο της, Ἐκείνη πού εἶχε βιώσει τό Σταυρικό Μαρτύριο τοῦ Υἱοῦ της. Ὁ ἱερέας ἔβαλε εὐλογητός. Τά χαμηλόφωνα ἐξόδια ἄσματα, πού ἔ ψαλλε ὁ ἴδιος ἤχησαν παρήγορα στά ὦτα τῶν παρισταμένων καί ἁπάλυναν τόν πόνο. Ἀπό στήθους εἶπε ὁ ἱερέας τό ἀνάγνωσμα καί μετά τό Εὐαγγέλιο. Ἀκούστηκε καθαρά ὁ λόγος τοῦ Κυρίου: «Μή θαυμάζετε τοῦτο ὅτι ἔρ χεται ὥρα, ἐν ᾗ πάντες οἱ ἐν τοῖς μνημείοις ἀκούσονται τῆς φωνῆς Αὐ τοῦ καί ἐκπορεύσονται οἱ τά ἀγαθά ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς». Δάκρυα κύλησαν στίς παρειές τῆς γυναίκας. «Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι», ψιθύρισαν τά χείλη της. Ὁ ἱερέας εὐχήθηκε μυστικά: «Αἰωνία σου ἡ μνήμη, ἀξιομακάριστε καί ἀείμνηστε ἀδελφέ ἡμῶν», εἶπε καί μέ σπουδή συμπλήρωσε: «Δεῦτε τελευταῖον ἀσπασμόν». Ἔσκυψε πρῶτος καί ἀσπάστηκε τήν Ἁγία Κεφαλή. Ἀκολούθησε ἡ γυναίκα. Καταφίλησε μέ δάκρυα τά σταυρωμένα χέρια, τά δεμένα μέ τό βυσσινί μαντήλι της. Ἔδωσαν καί οἱ ἄλλοι τόν ἀσπασμόν τους μέ δέος.

24 Ὁἱερέας ξεκλείδωσε σιγά τήν πόρτα κοίταξε ἔξω ἐρευνητικά καί βγῆκε. Οἱ τέσσερες ἔπιασαν γερά τό ξύλινο κλινάριο μέ τόν κεκοιμημένο τό σήκωσαν ὅσο μποροῦσαν πιό ψηλά εἰς ἔνδειξιν τιμῆς καί μετά τό ἀκούμπησαν κάτω, κράτησαν τίς ἄκρες τοῦ σεντονιοῦ μέ τόν μάρτυρα καί βγῆκαν ἔξω ἀπό τόν ναό. Ἡ συνοδεία πλησίασε τά θεμέλια τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Τά φαναράκια δυνάμωσαν τό φῶς τους πού ἔπεσε κοκκινωπό στό σῶμα καί στήν κεφαλή τοῦ Προεστοῦ. Ὁ Ἱερέας, βιβλικός μέσα στό ἡμίφως τῶν φαναριῶν, ἔτεινε τά χέρια του πρός τόν Οὐρανό καί δεήθηκε μέ κατάνυξη γιά τόν Νέο Ἱερό Ναό, γιά τόν μάρτυρα. Ἅγιος ὁ Ναός Σου, Κύριε, θαυμαστός ἐν δικαιοσύνη... εἶπε εὐλογώντας τά θεμέλια τοῦ Νέου Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καί προσβλέποντας πρός τόν μάρτυρα πρόσθεσε «Μακάριος ὅν ἐξελέξω καί προσελάβου κατασκηνώσει ἐν ταῖς αὐλαῖς Σου» καί μέ μία κίνηση τοῦ χεριοῦ του ἔδειξε ἕνα βαθύ κοίλωμα τῆς γῆς κοντά στά «θεμέλια» ἐνῶ ἔλεγε τό Τρισάγιον. Τά δύο παλικάρια ἔπιασαν τίς ἄκρες τῆς σινδόνας καί μέ προσοχή ἀπίθωσαν τό μάρτυρα στήν ἀγκακλιά τῆς γῆς καί ἔμειναν νά στέκουν ἀκίνητοι σάν τιμητική φρουρά στόν μεγάλο Ἄρχοντα. Ἡ γυναίκα ἐκείνη τή στιγμή ἄθελά της ἔνιωσε τό παράξενο ἐκεῖνο συναίσθημα, πού ποτέ πρίν δέν τό εἶχε νιώσει στή ζωή της, παρά μόνο ἐκείνη τή μοναδική νύχτα, ὅτι ἦταν ἡ ἀρχόντισσα τοῦ τόπου, χάρις στή θυσία τοῦ μεγάλου Ἄρχοντά της. Ναί, ἦταν γεγονός ἀναντίρρητο αὐτό πού ἡ διαίσθησή της τῆς ἐμήνυσε. Ἡ γυναίκα τοῦ θυσιασμένου Προεστοῦ ἦταν πλέον ἡ ἀδιαφιλονίκητη ἀρχόντισσα τοῦ Πολιχνίτου. Ἡ ἐνάρετη καί εὐγενική ἐκείνη γυναίκα, συγκινημένη βαθειά ἀπό εὐγνωμοσύνη, δάκρυσε καί μυροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν ἄναψε ἀπό τό φανάρι τό ἁγιοκέρι της, ἔβγαλε γρήγορα ἀπό τό ταγάρι τό γαλάζιο μπουκάλι μέ τό μυρωμένο λάδι καί τό κρασί καί τό ἔδωσε στόν ἱερέα καί ἐκεῖνος τό ἔρριχνε σταυροειδῶς στό σῶμα τοῦ μάρτυρα ψιθυρίζοντας «Ραντιεῖς με ὑσσώπῳ καί καθαρισθήσομαι Πλυνεῖς με καί ὑπέρ χιόνα λευκανθήσομαι». Καί ὕστερα πῆρε χῶμα μέ τό χέρι του καί τό ἔρριξε σταυροειδῶς ἐπάνω στόν Κεκοιμημένο. «Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καί τό πλήρωμα αὐτῆς...», συμπλήρωσε. Τό χῶμα ἔπεσε ἁπαλό πάνω στόν μάρτυρα πού ἔγινε ὁ ἀκοίμητος φύλακας ἄγγελος τοῦ ναοῦ στούς αἰῶνες.

25 Τή στιγμή ἐκείνη ἡ σεμνή συνοδεία μετά μεγάλης χαρᾶς καί ἔκστασης ἄκουσε τόν καλό της ποιμένα νά ψάλλῃ ἕνα αὐτοσχέδιο ἀσματικό ὕμνο πρός τόν μάρτυρα, πού ὁ Θεός ἀναμφίβολα θά ἔτασσε μεταξύ τῶν Ἁγίων. «Ὁ μάρτυς Θεόδωρος ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τό στέφος ἐκομίσατο τῆς ἀφθαρσίας ἐκ Σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν εὐχαῖς καί εὐλογίαις τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ τροπαιοφόρου καί μεγαλομάρτυρος ἐθεμελίωσε γάρ αὐτῷ Ναόν ἐν Πολιχνίτῳ μεγαλειώδη καί περίτρανον. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστέ ὁ Θεός, σῶσον τάς ψυχάς ἡμῶν». Ὕστερα εὐχήθηκε. «Μετά τῶν Ἁγίων ἀνάπαυσον Χριστέ τήν ψυχήν τοῦ δούλου Σου». Μιά μυρωδιά οὐράνιου μοσχολίβανου πλημμύρισε πάλι τόν ἀέρα. Ἡ συνοδεία σταυροκοπήθηκε μέ δέος. Δάκρυα χαρᾶς ἀπερίγραπτης ἔλαμψαν τώρα στά μάτια τῆς γυναίκας. Μετά ὁ ἱερέας τοῦ Θεοῦ ἔστρεψε ἱκετευτικά τά βλέμματά του πρός τόν Οὐρανό καί εἶπε τό τοῦ ψαλμωδοῦ. «Ἐδοκίμασας ἡμᾶς ὁ Θεός... ἔθου θλίψεις ἐπί τό νῶτον ἡμῶν, ἐπεβίβασας ἀνθρώπους ἐπί τάς κεφαλάς ἡμῶν». Σίγησε ἀπότομα καί συνέχισε θριαμβευτικά «Ἀναστήτω ὁ Θεός καί διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροί αὐτοῦ...» καί ἀπευθυνόμενος πρός τή συνοδεία σάν νά ἦταν Πάσχα εἶπε: «Χριστός Ἀνέστη» καί ὅλοι μέ ἕνα στόμα θαρρεῖς, ἀπάντησαν στήν ἰδιωματική τους γλῶσσα «Ἀληθινῶς ὁ Κύριος». «Καί ἡ Ἑλλάς ἀναστήσεται» συμπλήρωσε μέ ἀξιοζήλευτη πίστη. «Καί ἡ Ἑλλάς», ἀπάντησαν μέ τήν ἴδια βαθειά πίστη οἱ ἐκλεκτοί τῆς νύχτας ἐκείνης, ἐνῶ δέχονταν τήν εὐλογία του. Τά δύο φαναράκια πέταξαν δύο σπίθες καί ἔσβησαν μία ἀστραπή φώτισε τόν τόπο καί ἕνας κεραυνός συγκλόνισε τήν γῆ. Τά δάκρυα τοῦ οὐρανοῦ ἄρχισαν νά κυλοῦν ἀργά-ἀργά. «Γῆ ἐσείσθη καί γάρ οἱ οὐρανοί ἔσταξαν ἀπό προσώπου τοῦ Θεοῦ...» ψέλλισε μέ συγκίνηση ὁ ποιμήν ὁ καλός τῶν προβάτων, ὁ ἁγνός μιμητής τοῦ Κυρίου καί μπῆκε στό ναό τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καί Ἑλένης γιά τή Θεία Εὐχαριστία εἰς μνήμην τοῦ μάρτυρος Προεστοῦ τοῦ καλῶς ἐθλήσαντος καί στεφανωθέντος. Θυμόταν τώρα ὅτι ἐκεῖνος εἶχε ρίξει τό σπόρο στήν ψυχή τοῦ Θεόδωρου καί ἐκείνη, γῆ ἀγαθή, καρποφόρησε. Ὁ ἴδιος τώρα θά γινόταν ὁ συνεχιστής. Πρόσφορο καί κόκκινο κρασί ὑπῆρχε στό ἱερό. «Ὁ ζῆλος τοῦ οἴκου Σου κατέφαγέ με» ψιθύρισε εὐλαβικά καί ἄρχισε τόν Ὄρθρο.

26 ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ Δαµανδρίου Ἱστορικά στοιχεῖα Ἡπροσφάτως ἐπανασυσταθεῖσα, Μονή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Δαμανδρίου εἶναι ἕνα ἀπό τά πλέον ἐνδιαφέροντα ἐκκλησιαστικά μνημεῖα τῆς Λέσβου, ἐξαιτίας τοῦ τοιχογραφικοῦ διάκοσμου τοῦ καθολικοῦ της, στό ὁποῖο ἀντικατοπτρίζεται ἡ μακρόχρονη ἱστορία τοῦ μοναστηριοῦ, ἡ ὁποία σύμφωνα μέ μιά ἀπό τίς θεωρίες γιά τήν ἵδρυσή του φτάνει ὡς τή Βυζαντινή ἐποχή. Δυστυχῶς στό σημεῖο αὐτό οἱ ἱστορικές πληροφορίες εἶναι ἐξαιρετικά περιορισμένες, μέ ἀποτέλεσμα νά μήν ὑπάρχει ὁμοφωνία ὡς πρός τό χρόνο ἱδρύσεως τοῦ μοναστηριοῦ, γιά τό ὁποῖο πάντως γίνεται γενικά ἀποδεκτό ὅτι ἦταν χτισμένο μέσα στά ὅρια ἑνός ζωντανοῦ παλαιότερου οἰκισμοῦ, στόν ὁποῖο ὀφείλει καί τήν ὀνομασία του. Ἡ παράδοση αὐτή βασίζεται στό ὅτι τό χωριό μέ τό ὄνομα Δαμάνδριον ἀναφερόταν σέ μή σωζόμενο πλέον χειρόγραφο κώδικα τῆς Μητροπόλεως Μυτιλήνης, ὁ ὁποῖος

27 κάλυπτε τή χρονική περίοδο ἀπό τό 1567 ἕως τό 1652, ὅπως ἀναφέρει ὁ Σταυράκης Ἀναγνώστου στό ἔργο του «Ἡ Λεσβιάς ᾠδή». Οἱ ἀπόψεις ὅμως διΐστανται ὡς πρός τήν περίοδο λειτουργίας τοῦ Μοναστηριοῦ καί τό χαρακτήρα του, τό ἄν δηλαδή ἐπρόκειτο γιά ἀστικό μοναστήρι ἤ ἐνοριακό ναό. Ἡ πρώτη ἀπ αὐτές στηρίζεται στήν ὕπαρξη ἐρειπίων Βυζαντινοῦ οἰκισμοῦ σέ μικρή ἀπόσταση ἀπό τή μονή καί ἀποδέχεται ὅτι τό Δαμάνδριον ὑπῆρχε ἤδη ἀπό τή Βυζαντινή ἐποχή καί ἦταν ἀστικό μοναστήρι. Σύμφωνα μέ τή δεύτερη ἄποψη τό Δαμάνδριο ἦταν ἔνοριακός ναός τοῦ χωριοῦ, πού διαλύθηκε τόν 17ο αἰώνα. Μετά τήν ἐρήμωση τοῦ χωριοῦ, οἱ μοναχοί τῆς γειτονικῆς Μονῆς τοῦ Αγίου Γεωργίου (ἡ ὁποία ἔπαψε νά ὑφίσταται) ἐγκαταστάθηκαν στό μοναστήρι καί ἀξιοποίησαν τόν Ναό τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου ὡς καθολικό τῆς Νέας Μονῆς. Οἱ ἑλληνόγλωσσες ἀρχειακές πηγές (τουλάχιστον ὅσες μέχρι στιγμῆς ἔχουν ἐκδοθεῖ) δέν παρέχουν στοιχεῖα γιά τήν ἱστορία τοῦ Μοναστηριοῦ. Τό κενό καλύπτεται ἐλάχιστα ἀπό ὀθωμανικά ἀρχεῖα, καθώς πρόσφατα γνωστοποιηθέντα κατάστιχα περιλαμβάνουν ἀναφορές στή φορολόγησή του, παρέχοντάς μας τήν ἀπόδειξη λειτουργίας τῆς Μονῆς σέ δύο διαφορετικές περιόδους, στίς ὁποῖες χρονολογοῦνται. Τό πρῶτο εἶναι τό φορολογικό κατάστιχο τοῦ 1548 καί τό δεύτερο ἀντίστοιχο ἔγγραφο τοῦ Ἀπό τή μελέτη τῶν στοιχείων του καταδεικνύεται ὅτι κατά τήν ἐνδιάμεση περίοδο ἡ μονή αὔξησε σημαντικά τήν περιουσία της, κάτι πού ἐπιβεβαιώνεται ἀπό κατάστιχο «τῶν χωραφίων τοῦ μοναστηρίου Δαμάνδρι» μέ ἡμερομηνία 10 Ὀκτωβρίου 1768, τό κείμενο τοῦ ὁποίου ἔχει ἀντιγραφεῖ στόν Κώδικα Β τῆς Μητροπόλεως Μυτιλήνης (φ. 36 r) τήν 1η Ὀκτωβρίου τοῦ Δέν γνωρίζουμε μέχρι πότε διήρκεσε ἡ περίοδος τῶν παχέων ἀγελάδων γιά τή μονή. Στά μέσα τοῦ 19ου αἰώνα πάντως ἡ ἀδελφότητα καί ἡ γενικότερη κατάστασή της παρουσιάζεται ἰσχνή. Τό 1863 ὁ Γεώργιος Ἀριστείδης γράφει στό βιβλίο του «Τετραλογία πανηγυρική» ὅτι στή μονή διέμενε τότε ἕνας ἱερομόναχος καί δύο-τρεῖς μοναχοί, παρουσιάζοντας ἔτσι τήν εἰκόνα τῆς καταπτώσεως τοῦ μοναστηριοῦ, πού τελικά ὁδήγησε στήν ἐρήμωσή του. Στό ἀρχεῖο τοῦ Μητροπολί-

28 τη Μυτιλήνης καί μετέπειτα Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Καλλινίκου σώθηκε μάλιστα ἀντίγραφο «Ἀρχιερατικοῦ Ἀποδεικτικοῦ γράμματος» μέ ἡμερομηνία 1 Σεπτεμβρίου 1845, στό ὁποῖο καταγράφεται ἡ πολύτιμη πληροφορία ὅτι ἀπό τότε τό μοναστήρι εἶχε χάσει τήν ἀδελφότητά του καί προκειμένου νά ἀποφευχθεῖ ἡ παντελής ἐρήμωσή του ἀποφασίστηκε νά ἐνοικιάζεται σέ κάποιον ἱερωμένο πού ἀναλάμβανε τήν ὑποχρέωση νά συντηρεῖ τά κτίρια. Τό ἴδιο ἔγγραφο εἶναι ἐνοικιαστήριο τοῦ Δαμανδρίου, στό ὁποῖο μεταξύ ἄλλων ἀναφέρεται ὅτι συνηθιζόταν ἀπό τούς προκατόχους τοῦ Καλλίνικου» νά ἐνοικιάζεται εἰς Ἱερωμένους ἐφ ὅρου ζωῆς αὐτῶν διά τήν διηνεκή αὐτοῦ συντήρησιν καί παντοτινήν διάρκειαν ἐπί καλῇ καταστάσει, τήν ὁποίαν ἐνοικιαζόμενον ἐτησίως δέν ἤθελεν ἔχει ἕνεκα τοῦ προσκαίρου τῶν ἐνοικιαστῶν, ἀφορώντων μόνον τό ἴδιον συμφέρον καί οὐχί τοῦ Μονυδρίου, ὡς παρετηρήθη πολυχρονίως παρά τῶν προκατόχων, οἱ ὁποῖοι ἠκολούθησαν τόν τρόπον τοῦτον τῆς ἐνοικιάσεως συμφερότερον, ἐγκριθέντα καί παρά τῆς Ἐκκλησίας». Γιά τήν ἱστορία ἄς ἀναφερθεῖ ὅτι μέ τό συγκεκριμένο ἔγγραφο τό Δαμάνδρι ἐνοικιάζεται στόν ἱερομόναχο Προκόπιο, ὁ ὁποῖος ὑποχρεοῦται νά ἀποδίδει κάθε χρόνο στήν Μητρόπολη ποσό ἑπτακοσίων ἑβδομήντα γροσίων. Τά ἡμίμετρα δέν ἀπέδωσαν καρπούς καί τό μοναστήρι διαλύθηκε. Ἡ ἐρήμωσή του ἀνάγκασε τό 1933 τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νά χαρακτηρίσει τό Δαμάνδρι Μητροπολιτικό Ἀγρόκτημα, ὁρίζοντας ταυτόχρονα ὅτι τά ἔσοδα ἀπό τή διαχείρισή του θά διατίθενται σέ ἀγαθοεργίες. Ἀργότερα ἡ Μητρόπολη ἀξιοποίησε τούς χώρους στεγάζοντας γηροκομεῖο, τό ὁποῖο λειτούργησε ἀπό τό 1958 μέχρι τά μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1980, παρέχοντας φιλοξενία σέ πολυάριθμους ἡλικιωμένους τῆς γύρω περιοχῆς. Τά τελευταῖα χρόνια ἡ μονή ἐπανασυστήθηκε καί λειτούργησε ὡς γυναικεῖο μοναστήρι, συνεχίζοντας μία ἱστορία αἰώνων. Τέλος ἀπό τό 2005 λειτουργεῖ ὡς ἀνδρικό μέ τρεῖς μοναχούς.

29 Μορφολογικά στοιχεῖα Ὁπλέον ἐντυπωσιακός μάρτυρας τῆς ἱστορίας αὐτῆς εἶναι τό ἴδιο τό καθολικό της μιά μονόχωρη ξυλόστεγη κεραμοσκεπής βασιλική μικρῶν διαστάσεων (μήκους 10,10 καί πλάτους 4,50 μ.), ἱστορημένη μέ ἀξιόλογες τοιχογραφίες, ἀπό τίς ὁποῖες σώζεται μέρος τοῦ προγράμματος τοῦ νάρθηκα, τοῦ κυρίως ναοῦ καί τοῦ ἱεροῦ βήματος. Δυστυχῶς ἡ κατάσταση τοῦ μνημείου εἶναι κακή καί ἀπαιτεῖ τήν ἄμεση παρέμβαση εἰδικῶν. Μεγάλο μέρος τοῦ εἰκονογραφικοῦ προγράμματος ἔχει καταστραφεῖ ἀπό τήν ἀδυσώπητη ὑγρασία, ἐνῶ πολλές τοιχογραφίες βρίσκονται σέ ὁριακή κατάσταση παθολογίας. Θεματολογικά οἱ παραστάσεις δέν παρουσιάζουν πρωτοτυπία ἀλλά ἀκολουθοῦν παλαιότερα πρότυπα. Ἡ ἱστόρηση τοῦ ναοῦ χρονολογεῖται στό δεύτερο μισό τοῦ 16ου αἰώνα καί ἐκφράζεται ἡ ἄποψη ὅτι εἶναι ἔργο δύο διαφορετικῶν τεχνητῶν, δασκάλου καί μαθητῆ. Ὁ αὔλειος χῶρος τῆς Ἱ. Μονῆς.

30 Τό στοιχεῖο αὐτό ὁδηγεῖ στό συμπέρασμα, ὅτι οἱ ζωγράφοι προέρχονταν ἀπό τήν Βόρειο Ελλάδα καί ἴσως ἀπό τό Ἅγιο Ὄρος. Σέ κάποια σημεῖα οἱ τοιχογραφίες ἔχουν ἐπιζωγραφισθεῖ, πιθανότατα ἀπό τόν Χιώτη ζωγράφο Μιχαήλ Χωματζᾶ, ὁ ὁποῖος ἔχει χαράξει στό βόρειο τοῖχο τοῦ κυρίως ναοῦ τήν ἐπιγραφή: «1733 Μιχαήλ Χωματζᾶς ἐν Χίῳ τάχα καί ζωγράφος». Στή δεκαετία τοῦ 1930 ἔγιναν ἐργασίες συντηρήσεως τοῦ καθολικοῦ, κατά τήν διάρκεια τῶν ὁποίων ἀποκαλύφθηκαν οἱ τοιχογραφίες τοῦ κυρίως ναοῦ κάτω ἀπό στρῶμα ἀσβεστοκονιάματος. Οἱ τοιχογραφίες τοῦ νάρθηκα παραμένουν ἀκόμα κάτω ἀπό τά νεότερα ἐπιχρίσματα, περιμένοντας τήν ἀποκάλυψη καί τή μελέτη τους. Ἀξιόλογα ἐπίσης στιοχεῖα τοῦ καθολικοῦ εἶναι τό πλακόστρωτο δάπεδό του, ὁρισμένες ἀπό τίς πλάκες τοῦ ὁποίου φέρουν ἀνάγλυφη διακόσμηση. Τό ξυλόγλυπτο τέμπλο τοῦ ναοῦ ἀποτελεῖ συναρμολόγηση διαφόρων τμημάτων ἀπό τέμπλα ἄλλων ναῶν τῆς περιοχῆς. Τά ἐπί μέρους κομμάτια ἀνήκουν σέ διαφορετικές τεχνοτροπίες κατασκευῆς καί διακοσμήσεως καί προέρχονται ἀπό διαφορετικές χρονικές περιόδους, ἀπό τίς ὁποῖες εἶναι δυνατό νά ἐντοπισθοῦν τοὐλάχιστον τέσσερις. Τό τέμπλο ἔφερε παλαιότερα δύο ἀξιόλογες φορητές εἰκόνες, τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας στόν τύπο τῆς Ὁδηγήτρας, ἔργα τοῦ 16ου καί 17ου αἰώνα ἀντίστοιχα. Ἡ πρώτη ἀπό αὐτές μεταφέρθηκε πρίν ἀρκετές δεκαετίες στό ναό τῆς Παναγίας στήν Ἁγιάσο, τό τέμπλο τοῦ ὁποίου κοσμεῖ μέχρι σήμερα. Ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ὁδηγήτρας, ὁ Σταυρός καί τά λυπηρά τοῦ τέμπλου ἔχουν μεταφερθεῖ στό Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο τῆς Μυτιλήνης, ὅπου καί ἐκτίθενται.

31 Ἡ Ἐθνική µνήµη Μέ πολλές καί θερµές ἐκδηλώσεις ἡ Παννελήνιος Ὁ µοσπονδία Μικρασιατικῶν Σωµατείων ἐτόνωσε τήν Ἐθνική µνήµη τῶν Ἐλλήνων ἐπί τῇ ἐπετείῳ τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς καί τῆς Γενοκτονίας τοῦ Μικρασιατικοῦ Ἑλληνισµοῦ. Τόν παρελθόντα Σεπτέµβριον ἐκδηλώσεις ἔλαβον χώραν εἰς διαφόρους πόλεις καί ἔδωκεν εἰς αὐτάς ἰδιαιτέραν θερµότητα ἡ ἐσχάτως δηµιουργηθεῖσα ἀντίδρασις τῆς ἐθνικῆς µας συνειδήσεως, ἐξ ἀφορµῆς τοῦ ἀποσυρθέντως εὐτυχῶς βιβλίου τῆς Ἱστορίας ἀπό τά ἑλληνικά Σχολεῖα. Χρειάζεται ἐπαγρύπνησις. Κάψαµε τήν Ἑλλάδα Οἱ δαιµονιζόµενοι ἄλλων ἐποχῶν πολλάκις ἔπιπτον εἰς τό πῦρ καί πολλάκις εἰς τό ὕδωρ καθοδηγούµενοι ὑπό τοῦ πονηροῦ πνεύµατος. Εἰς τήν ἐποχήν µας ὁ διάβολος ἐπιστρατεύει ὄργανα καί διά τήν καταστροφήν διά πυρός τοῦ περιβάλλοντος, ἐκτός βεβαίως τῶν ἄλλων ψυχικῶν πυρκα ῶν πού φέρουν στήν ψυχή τῶν ἀνθρώπων τά ὑπ αὐτοῦ ὑποκινούµενα πάθη. Μήπως ἀντί τῆς λήψεως ἄλλων µέτρων θά ἔπρεπε καί εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη νά ἐπιστρατευθοῦµε ὅλοι µας, Πολιτεία, Ἐκκλησία, Οἰκογένεια, ἄτοµα διά τήν ἐν Χριστῷ ἀγωγήν, τήν ὁποίαν τόσον περιφρονήσαµεν; Ὁδηγούµεθα εἰς ἀφανισµόν Σύµφωνα µέ ὅσα ἀναφέρονται στό ὁµόφωνο πόρισµα τῆς διακοµµατικῆς Κοινοβουλευτικῆς Ἐπιτροπῆς τοῦ 1993, ἡ πρώτη δηµογραφική ἐξασθένηση τῆς Ἑλλάδος κατά τούς κλασικούς χρόνους ὁδήγησε τόν Ἑλληνισµό σέ ὑποταγή αἰώνων στούς Ρωµαίους. Ἡ δεύτερη, πού σηµειώθηκε κατά τούς βυζαντινούς χρόνους, εὐθύνεται γιά τήν ὑποδούλωση στούς ὀθωµανούς Τούρκους, πού λίγο ἔλειψε να καταλήξει σέ ὁλοκληρωτικό ἀφανισµό. Ἡ τρίτη δηµογραφική γήρανση παρατηρεῖται στίς µέρες µας: Τό 2030 ἡ Ἑλλάδα θά κατοικεῖται κατά 39,1% ἀπό ἄτοµα 65 ἐτῶν καί ἄνω (Εὐρωπα κή Στατιστική Ὑπηρεσία). Μποροῦµε νά προλάβουµε τίποτε; Ποτέ δέν εἶναι ἀργά, λένε οἱ εἰδικοί καί προτείνουν νά δοθοῦν οἰκονοµικά κίνητρα γιά τήν ἐνθάρρυνση τῆς πολυτεκνίας. Ἡ ριζική λύση, βέβαια, θά ἦταν ἡ πνευµατική ἀντιµετώπιση, σύµφωνα καί µέ τόν ἱστορικό Πολύ-

32 βιο. Ἀναφερόµενος στούς Ἕλληνες τῆς ἐποχῆς του λίγα χρόνια πρίν τήν ὑποταγή στούς Ρωµαίους γράφει (36ο βιβλίο): «Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν στραφεῖ στήν ἀλαζονεία, στήν ἀγάπη τῶν χρηµάτων καί στήν τεµπελιά καί δέν θέλουν οὔτε νά παντρευτοῦν καί, ἐάν παντρευτοῦν, κάνουν ἕνα ἤ τό πολύ δύο παιδιά, γιά νά τούς ἀφήσουν πλούσια κληρονοµιά καί νά τά ἀνατρέφουν σπαταλώντας χρήµατα». Σᾶς θυµίζει τίποτε; Ἀπό τό Περιοδ. «Ἀπολύτρωσις» Ὁ καθηγητής Ἀνδρέας Τζάκης ὉΚαθηγητής Ἀνδρέας Τζάκης εἶναι πιστός χριστιανός. Μέ παρρησία ὁµολογεῖ: «Μέ ἔχει βοηθήσει ὁ Θεός». Ἡ Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουµενικοῦ Πατριαρχείου τιµώντας τόν ἄνθρωπο καί τόν ἐπιστήµονα τοῦ ἀπένειµε τόν τίτλο τοῦ Μεγάλου Ἄρχοντα τοῦ Πατριαρχείου. Χαρακτηριστική εἶναι καί ἡ ἀπάντηση πού ἔδωσε στή δηµοσιογράφο, ὅταν τόν ρώτησε, «ἐάν ἔχουµε τό δικαίωµα νά παρεµβαίνουµε στά σχέδια τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἀσθενῆ συνάνθρωπό µας». Ἀπάντησε: «Νοµίζω πώς ὅ,τι γίνεται γιά τή διατήρηση καί τή βελτίωση τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι θέληµα Θεοῦ. Γιατί ὁ Θεός µᾶς ἔχει δώσει τή δυνατότητα νά µεταβάλλουµε τήν κατάσταση προτρέποντάς µας κατακυριεύσατε τήν γῆ». Καί ὅµως! Αὐτή ἡ αὐθεντία τῆς Ἰατρικῆς Ἐπιστήης δέν ἔγινε δεκτή τό στήν Ἰατρική Σχολή Ἀθηνῶν, ὅταν ὑπέβαλε αἴτηση γιά τήν κενή ἕδρα τῆς Χειρουργικῆς! υστυχῶς! Ἀπορρίφθηκε ἡ αἴτησή του, γιατί, ἀποφάνθηκαν, πώς δέν εἶχε τά ἀπαιτούµενα προσόντα! Τί νά πεῖ κανείς; Θλίψη καί ἀπογοήτευση Ἐπανορθώνοντας, κατά κάποιο τρόπο, τό βαρύ αὐτό ὀλίσθηµα τῆς Ἰατρικῆς, ὁ ὑπουργός Ὑγείας κ. Ἀβραµόπουλος πρότεινε στόν κ. Τσάκη νά ἐναλάβει νά ὀργανώσει τό Ἰνστιτοῦτο Μεταµο σχεύσεων, πού πρόκειται νά ἱδρυθεῖ. Εὐτυχῶς, ἐκεῖνος δέν ἀρνήθηκε. Κλείνουµε, µέ µιά κουβέντα πού εἶπε γιά τόν ἄνδρα της ἡ κυρία Τζάκη: «Ὁ Ἀνδρέας εἶναι ἄνθρωπος τῆς οὐσίας, ἄνθρωπος τῆς προσφορᾶς». Αὐτό τά λέει ὅλα. Τό περιοδικό «Α Σέλανα» Μέ τήν ἐπέτειο τῶν 30 χρόνων του φιλοτεχνικοῦ ὁµίλου Μυτιλήνης (Φ.Ο.Μ.) ἐπίσηµα χαιρετίζουµεν καί τήν ἔκδοση τοῦ περιοδικοῦ τοῦ Ὁµίλου µέ τόν τίτλο «Α ΣΕΛΑΝΑ» µέ περιεχόµενο (Μυτιληναίων Λόγος, Τέχνες-Πολιτισµός). Εὐχόµεθα εἰς τόν φίλον ἐκδότην καί ιευθυντήν, (τήν ψυχήν τοῦ Φ.Ο.Μ.) κ. Περικλη Μαυρογιάννην ἀπρόσκοπτον τήν ἔκδοσιν καί πρόοδον τοῦ ὁµίλου «εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν».

33 ΜΗΝΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2007 Θείαι Λειτουργίαι -Χοροστασίαι Κατά τόν µήνα Ὀκτώβριον ὁ σεβ. Μητροπολίτης Μυτιλήνης κ. Ἰάκωβος ἐτέλεσε τήν θ. Λειτουργίαν ἤ ἐχοροστάτησεν εἰς ἄλλας ἱ. Ἀκολουθίας, ὡς κατωτέρω: Τήν 13ην Ὀκτωβρίου ἐτέλεσε τήν θ. Λειτουργίαν εἰς τόν ἱ. ναόν Ταξιαρχῶν Ἀσωµάτου καί ἐχειροτόνησεν εἰς διάκονον τόν Γεώργιον ελήν. Τό ἑσπέρας ἐχοροστάτησεν µετά τοῦ σεβ. Μητροπολίτου Μηθύµνης, κ. Χρυσοστόµου, εἰς τήν Ἱ. Μονήν Λειµῶνος. Τήν 14ην ἰδίου ἐτέλεσεν τήν Λειτουργίαν εἰς τήν ὡς ἄνω ἱ. Μονήν συνιερουργοῦντος τοῦ σεβ. Μητροπολίτου Μηθύµνης καί ἀµφότεροι ἐτέλεσαν Τρισάγιον ἐπί τοῦ τάφου τοῦ ἀειµν. Μητροπολίτου Κορίνθου, κυροῦ Παντελεήµονος. Τήν 20ήν ἰδίου πρέστη τῆς οξολογίας ἐπί τῇ µνήµῃ τοῦ ἁγ. Ἀρτεµίου, προστάτου τῆς Ἑλληνικῆς Ἀστυνοµίας καί ἐτέλεσεν ἀρτοκλασίαν ὑπέρ ὑγείας τῶν ἀνδρῶν τῆς ΕΛΛΑΣ. Τήν 21ην ἐτέλεσε τήν θ. Λειτουργίαν εἰς τον ἱ. ναόν ἁγ. Παύλου εἰς Πολιχνίτον καί τό 40ήµερον µνµηµόσυνον τοῦ Γ. Τυραννῆ. Τήν 23ην ἰδίου ἐτέλεσε τόν ἁγιασµόν τῶν θυρανοιξίων τοῦ νέου ναοῦ τῆς Παναγίας «Ἄξιόν Ἐστιν» εἰς τήν Ἱ. Μονήν Πιθαρίου. Κατά τήν θ. Λειτουργίαν ἐχειροθέτησεν εἰς Συγκέλλους τούς δύο ἱεροµονάχους τῆς Ἱ. Μονῆς π. Θεοφάνην καί π. Παρθένιον. Τήν 24ην ἰδίου ἐτέλεσεν ἐπι- µνηµόσυνον δέησιν, ἐπί τῇ ἐπετείῳ τῆς ἱδρύσεως τῶν Ἡνω- µένων Ἐθνῶν καί τό ἄγαλµα τῆς Ἐλευθερίας. Τήν 25ην ἰδίου ἐχοροστάτησεν κατά τόν ἑσπερινόν εἰς τόν ἱ. ναόν τοῦ ἁγ. ηµητρίου Ἄγρας. Τήν 26ην ἰδίου ἐτέλεσε τήν θ. Λειτουργίαν εἰς τόν ἱ. ναόν ἁγ. ηµητρίου Μυχοῦς. Τήν 28ην παρηκολούθησεν ἀπό τοῦ ἱ. Βήµατος τοῦ Μητρ. ναοῦ τήν θ. Λειτουργίαν, προέστη τῆς ἐπισήµου οξολοξίας ἐπί τῇ Ἐθνικῇ Ἑορτῇ καί ἐν συνεχεία ἐτέλεσε Τρισάγιον εἰς τό Ἡρῶον καί παρηκολούθησεν τήν παρέλασιν. Τήν 29ην µετέβη εἰς Γηροµέριον τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Παραµυθίας, µεταφέρων τήν σε-

34 πτήν Κάραν τοῦ ἁγίου Ραφαήλ, παρέστη κατά τήν ὑποδοχήν τῶν ἱ. Λειψάνων, ἐχοροστάτησεν κατά τόν ἑσπερινον µετά τοῦ σεβ. Μητροπολίτου Παραµυθίας κ. Τίτου καί ὡµίλησαν προς τόν λαόν ἀµφότεροι. Βαπτίσεις Ὁ σεβ. Μητροπολίτης ἐβάπτισεν: Τήν 20ήν Ὀκτωβρίου εἰς τόν ἱ. ναόν ἁγ. Παρασκευῆς Ἀκρασίου τόν Μιχαήλ, 5ο τέκνον τοῦ ἐφηµερίου Παναγιώτου Βασλαδέλλη. Κηδεῖες Ὁ σεβ. Μητροπολίτης προέστη τῆς νεκρωσίµου ἀκολουθίας: Τήν 4ην Ὀκτωβρίου εἰς τόν ἱ. ναόν Ἁγ. Ἰωάννου Καλυβίτου, τῆς Μελποµένης Γιαννάρου. Τήν 9ην ἰδίου εἰς τόν ἱ. ναόν Παναγίας Ἁγιάσου, τῆς Παναγιώτας Τραγέλλη τό γένος. Ζερδελέλλη θείας τοῦ µητροπολίτου µας. Τήν 26ην ἰδίου εἰς Ἁγίαν Μαρίναν, τοῦ Προδρόµου Σακλα- µάκη, πατρός τοῦ ἐφηµερίου π. Σταύρου καί ἐτέλεσε Τρισάγιον ἐπί τοῦ τάφου τοῦ ἀειµν. πρωτοπρ. Λεοντίου Καµπᾶ ἐπί τῇ συµπληρώσει τριῶν ἐτῶν ἀπό τῆς κοιµήσεώς του. Ὁ σεβασµιώτατος εἰς τήν Ἱ. Μητρόπολιν Πριγκηποννήσων Τήν 5ην Ὀκτωβρίου ὁ σεβ. Μητροπολίτης µετά µικρᾶς συνοδείας ἐπεσκέφθη τήν Κων/πολιν, διά νά παραστῆ στά ἐγκαίνια τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Πριγκηποννήσων, ἡ ὁποία εἶχε καταστραφῆ ὁλοσχερῶς ἀπό πυρκα άν καί ἀνεκαινίσθη τῇ φροντίδι τοῦ σεβ. Μητροπολίτου Πριγκηποννήσων, κ. Ἰακώβου, καί τῇ συνδροµῇ τῶν ἐντιµ. Ἀρχόντων Ὀφφικιάλων τοῦ Οἰκ. Πατριαρχείου κ.κ. Θεοδ. Παπαλαζοπούλου, Ἰωάν. Ἀνδρεοπούλου καί Νικ. Σιρίγου. Κατά τήν 6ην Ὀκτωβρίου, ἀφοῦ ἐπεσκέφθη τό Πατριαρχεῖον, ἀνεχώρησε διά τήν Πρίγκηπον, ὅπου ἐτελέσθη ἑσπερινός, χοροστατοῦντος τοῦ Πατριάρχου µας καί ἐν συνεχεία ἐτελέσθη ὁ ἁγιασµός τῶν ἐγκαινίων ὑπό το ῦ Πατριάρχου. Μετά τό πέρας τοῦ ἁγιασµοῦ ὡµίλησε ὁ σεβ. Μητροπολίτης Πριγκηποννήσων κ. Ἰάκωβος, εὐχαριστήσας τούς συντελεστάς τοῦ ὅλου ἔργου, ὁ Πατριάρχης µας καί ἄλλοι παράγοντες τῆς Μητροπόλεως. Ὁ σεβ. Μητροπολίτης ἐτίµησε τούς εὐεργέτας µέ Ἐκκλησιαστικάς διακρίσεις καί προσέφερε εἰς ὅλους µετάλλιον ὡς ἐνθύµιον τῶν