Η κατανομη του μεσοζωοπλαγκτου στον Κολπο Καβαλας (καλοκαιρι 2003)

Transcript

1 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Η κατανομη του μεσοζωοπλαγκτου στον Κολπο Καβαλας (καλοκαιρι 2003) Ευαγγελία Μιχαλούδη, Άννα Αρτεμίου & Αθανάσιος Τσίκληρας Τομέας Ζωολογίας, Τμήμα Βιολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θ. 134, , Θεσσαλονίκη. Περiληψη Η κατανομή και αφθονία του μεσοζωοπλαγκτού του Κόλπου Καβάλας (βόρειο Αιγαίο) μελετήθηκαν σε ένα πλέγμα 17 σταθμών. Οι δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν τον Ιούλιο 2003 με τη χρήση δειγματολήπτη bongo (διάμετρος: 60 cm, άνοιγμα ματιού: 250 μm). Η συνολική αφθονία κυμάνθηκε από 5464 έως ind. m -3 και ήταν υψηλότερη στο σταθμό 10, ο οποίος ήταν ο πιο ρηχός και βρισκόταν πάνω από λειμώνα Ποσειδώνιας. Τα κλαδοκερωτά ήταν η κυρίαρχη ομάδα λόγω του Penilia avirostris. Σύμφωνα με την ανάλυση δενδρογράμματος, οι σταθμοί ομαδοποιήθηκαν σε δύο διακριτές ομάδες (βόρειοι και νότιοι). Mesozooplankton distribution in Gulf (summer 2003) Evangelia Michaloudi, Anna Artemiou & Athanassios C. Tsikliras Department of Zoology, School of Biology, Aristotle University of Thessaloniki, Box 134, , Thessaloniki. tholi@bio.auth.gr Abstract The distribution and abundance of mesozooplankton were assessed across a fine grid of 17 stations in the Gulf (northern Aegean Sea). Samplings were performed in July 2003 with a bongo net (diameter: 60 cm, mesh size: 250 μm). Total zooplankton abundance ranged between 5464 and ind. m -3 and was highest in the most shallow station (10), which is located over sea grass bed. Cladocerans were the dominant group owing to Penilia avirostris. According to cluster analysis, two distinct groups were formed separating the northern and the southern stations. Keywords: mesozooplankton, cladocerans, Penilia avirostris, northern Aegean Sea

2 2 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Εισαγωγη Ο Κόλπος Καβάλας (40 o 52 N, 24 o 25 E) καταλαμβάνει τμήμα του βορείου Αιγαίου, που είναι ένα από τα πιο παραγωγικά αλιευτικά πεδία των ελληνικών θαλασσών (Stergiou et al. 1997). Η αλιευτική παραγωγή είναι ιδιαίτερα υψηλή σε μικρά πελαγικά ψάρια (π.χ. σαρδέλα, γαύρος, φρίσσα) που τρέφονται κυρίως με μεσοζωοπλαγκτό (Stergiou and Karpouzi 2002). Η μεσοζωοπλαγκτική κοινωνία έχει μελετηθεί στο βόρειο Αιγαίο (Θερμαϊκός Κόλπος: Αλβανού 2002, Στρυμονικός Κόλπος: Μιχαλούδη 1999, Θρακικό Πέλαγος: Isari et al. in press), ωστόσο δεν υπάρχουν αντίστοιχες πληροφορίες για τον Κόλπο Καβάλας. Υλικα και μεθοδοι Οι δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν στον Κόλπο Καβάλας (Εικόνα 1) τον Ιούλιο 2003, σε δίκτυο 17 σταθμών με βάθος από 13,6 έως 45 m. Τα δείγματα συλλέχθηκαν με δειγματολήπτη Bongo (Bongo net 60), αποτελούμενο από δύο κωνικά δίχτυα, διαμέτρου 60 cm και με άνοιγμα ματιού 250 μm. Οι σύρσεις ήταν διπλές-πλάγιες (double-oblique) από την επιφάνεια σε βάθος 1-2 m πάνω από το βυθό και σχημάτιζαν προφίλ βύθισης σχήματος V. Η ταχύτητα ανάδυσης ήταν σταθερή στα 20 m min -1. Τα δείγματα συντηρήθηκαν σε ουδετεροποιημένη φορμόλη 4%. Στο εργαστήριο αναγνωρίστηκαν τα τάξα του μεσοζωοπλαγκτού στο χαμηλότερο δυνατό ταξινομικό επίπεδο και μετρήθηκε η αφθονία τους, που εκφράστηκε σε άτομα m -3 (ind. m -3 ). Οι ομοιότητες μεταξύ των σταθμών διερευνήθηκαν με τις μεθόδους ανάλυσης δενδρογράμματος (cluster) και ανάλυση σε πολλαπλές διαστάσεις (multi-dimensional scaling, MDS) που βασίστηκαν στη χρήση του δείκτη ομοιότητας Bray-Curtis. Αποτελeσματα-Συζhτηση Η συνολική αφθονία κυμάνθηκε από 5464 έως ind. m -3. Η μέγιστη τιμή σημειώθηκε στο σταθμό 10 (Εικόνα 2), που έχει το μικρότερο βάθος και βρίσκεται πάνω από λειμώνα Posidonia oceanica, και είναι μια από τις μεγα N 23 E 24 E 25 E 26 E 27 E Strymonikos Gulf Thracian Sea 40 N Aegean Sea Εικόνα 1. Χάρτης του Κόλπου Καβάλας με τους σταθμούς δειγματοληψίας.

3 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας > >100 >1 >50 0 > >0, >5 >0, >100 >50 >10 > λύτερες τιμές αφθονίας που έχουν καταγραφεί στην περιοχή του Β. Αιγαίου και της Μαύρης Θάλασσας (Siokou-Frangou et al. 2004). Στη ζωοπλαγκτική κοινωνία κυριάρχησαν τα κλαδοκερωτά με τιμές αφθονίας ind. m -3 (45-85%) και τα κωπήποδα με ind. m -3 (6-34%). Ακολούθησαν, τα υδρόζωα ( ind. m -3, 3-18%) και οι κωπηλάτες ( ind. m -3, 3-8%) (Εικόνα 2), ενώ οι υπόλοιπες ομάδες είχαν πολύ μικρή συμμετοχή. Η μεγάλη συμμετοχή των κλαδοκερωτών στη συνολική αφθονία κατά την καλοκαιρινή περίοδο είναι συνηθισμένο φαινόμενο στα παράκτια οικοσυστήματα (Gaudy 1985, Christou & Stergiou 1998, Μιχαλούδη 1999, Χαραλαμποπούλου κ.ά. 2005). Τις περισσότερες φορές οφείλεται στη μεγάλη αύξηση του Penilia avirostris, το οποίο και στα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας αποτέλεσε > 80% της κοινωνίας των κλαδοκερωτών και στις περισσότερες περιπτώσεις > 60% της συνολικής αφθονίας. Το

4 4 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Σύμφωνα με το δενδρόγραμμα και την ανάλυση πολλαπλών διαστάσεων, οι σταθμοί ομαδοποιήθηκαν σε δύο κύριες ομάδες (Εικόνα 3) με εξαίρεση τους σταθμούς 1 και 10 στους οποίους σημειώθηκε η ελάχιστη και μέγιστη συνολική αφθονία αντίστοιχα (Εικόνα 2). Οι σταθμοί της ομάδας α βρίσκονται στο νότιο τμήμα του κόλπου, ενώ οι σταθμοί της ομάδας β στο βόρειο τμήμα. Η διαφοροποίηση πιθανά να υποδηλώνει επίδραση από διαφορετικές μάζες επιφανεια β είδος αυτό κατέχει σημαντική θέση στο τροφικό πλέγμα καθώς αποτελεί θηρευτή των βακτηριοφάγων νανοπλαγκτικών οργανισμών, συμβάλλοντας σημαντικά στη ροή ενέργειας μέσω του μικροβιακού βρόγχου (Turner et al. 1998). Οι Siokou-Frangou et al. (2002) αναφέρουν ότι την περίοδο της αυξημένης παρουσίας του P. avirostris και των κωπηλατών, η ροή ενέργειας στο τροφικό πλέγμα στην περιοχή του Β και ΒΑ Αιγαίου είναι πιο αποτελεσματική.

5 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 5 ακών υδάτων που εισέρχονται στον κόλπο από το δίαυλο της Θάσου (Tσίκληρας κ.ά. 2003). Ευχαριστιες Οι συγγραφείς ευχαριστούν τους Ε. Κουτράκη, Γ. Συλαίο, Ν. Καμίδη, Α. Αργυροκαστρίτη, Β. Παπαντωνίου, Π. Καρανικόλα για τη βοήθειά τους στη συλλογή δειγμάτων καθώς και το διευθυντή του Ινστιτούτου Αλιευτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ-ΙΝΑΛΕ) Α. Καλλιανιώτη για τη διάθεση των δειγματοληπτικών εργαλείων και του ερευνητικού σκάφους ΑΛΚΥΟΝΗ για τις ανάγκες της δειγματοληψίας. Βιβλιογραφια Αλβανού, Λ.Ι., Εποχικές διακυμάνσεις της ποιοτικής και ποσοτικής σύνθεσης του μεσοζωοπλαγκτού στο Θερμαϊκό κόλπο. Α. Π. Θ. Διδακτορική Διατριβή. CHRISTOU, E.D. & STERGIOU, K.I., Modelling and forecasting the fortnightly cladoceran abundance in the Saronikos Gulf (Aegean Sea). Journal of Plankton Research, 20, ISARI, S., RAMFOS, A., SOMARAKIS, S., KOUTSIKOPOULOS, C., KALLIANI- OTIS, A. & FRAGOPOULOU, N., in press. Mesozooplankton distribution in relation to hydrology of the Northeastern Aegean Sea (Eastern Mediterranean). Journal of Plankton Research Μιχαλούδη, Ε., Μεσοζωοπλαγκτό στου κόλπους Στρυμονικού και Ιερισσού. Σε: Κουτράκης Ε. & Λαζαρίδου Ε. (συντονιστές έκδοσης). Περιγραφή της παράκτιας ζώνης των κόλπων Στρυμονικού και Ιερισσού. Τελική Έκθεση. SIOKOU-FRANGOU, I., BIANCHI, M., CHRISTAKI, U., CHRISTOU, E.D., GI- ANNAKOUROU, A., GOTSIS, O., IG- NATIADES, L., PAGOU, K., PITTA, P., PSARRA, S., SOUVERMEZOGLOU, E., VAN WAMBEKE, F. & ZERVAKIS, V., Carbon flow in the planktonic food web along a gradient of oligotrophy in the Aegean Sea (Mediterranean Sea). Journal of Marine Systems, 33-34, SIOKOU-FRANGOU, I., SHIGANOVA, T., CHRISTOU, E.D., KAMBURSKA, L., FU- BANOVA, A., KONSULOV, A., MUSAE- VA, E., SKRYABIN, V. & KHOROSHILOV, V., Mesozooplankton communities in the Aegean and Black Seas: a comparative study. Marine Biology, 144, Stergiou, K.I. & Karpouzi, V.S., Feeding habits and trophic levels of Mediterranean fish. Reviews in Fish Biology and Fisheries, 11, Stergiou, K.I., Christou, E.D., Georgopoulos, D., Zenetos, A. & Souvermezoglou, C., The hellenic seas: physics, chemistry, biology and fisheries. Oceanography and Marine Biology: an Annual Review, 35, ΤΣΙΚΛΗΡΑΣ, Α., ΣΥΛΑΙΟΣ, Γ., ΚΟΥΤΡΑΚΗΣ, Ε., ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΙΤΗΣ, Α., ΠΑΠΑ- ΝΤΩΝΙΟΥ, Β., ΚΑΛΛΙΑΝΙΩΤΗ, Φ., ΚΑ- ΜΙΔΗΣ, Ν. & ΚΑΛΛΙΑΝΙΩΤΗΣ, Α., Θερινή κατανομή του ιχθυοπλαγκτού στον Κόλπο Καβάλας και ο ρόλος της κυκλοφορίας των υδάτων (βόρειο Αιγαίο). Πρακτικά 7 ου Πανελληνίου Συμποσίου Ωκεανογραφίας και Αλιείας: 334. Χερσόνησος Κρήτης, 6-9 Μαΐου. TURNER, J.T., TESTER, P.A. & FERGUSON, R.L., The marine cladoceran Penilia avirostris and the microbial loop of pelagic food webs. Limnology and Oceanography, 33, Χαραλαμποπούλου, Α., Μιχαλούδη, Ε., Μουστάκα-Γούνη, Μ. & Χιντήρογλου, Χ., Aφθονία και βιομάζα ταξινομικών και λειτουργικών ομάδων πλαγκτού στο Θερμαϊκο κόλπο. Πρακτικά 27 ου Επιστημονικού Συνεδρίου Ελληνικής Εταιρείας Βιολογικών Επιστημών. Ναύπλιο, Μαΐου 2005.