ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: Οβιδίου, Μεταµορφώσεις Ο µύθος του Κύκλωπα και της Γαλάτειας. Επιµέλεια: Γαϊτανίδου Πολυξένη Α.Μ.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: Οβιδίου, Μεταµορφώσεις 13.750-13.897. Ο µύθος του Κύκλωπα και της Γαλάτειας. Επιµέλεια: Γαϊτανίδου Πολυξένη Α.Μ."

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (Α ΚΥΚΛΟΣ) ΕΙ ΙΚΕΥΣΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: Οβιδίου, Μεταµορφώσεις Ο µύθος του Κύκλωπα και της Γαλάτειας Επιµέλεια: Γαϊτανίδου Πολυξένη Α.Μ.: 1041 Επιβλέπων καθηγητής: Ευστράτιος Κυριακίδης Τριµελής επιτροπή: Ευστράτιος Κυριακίδης Ελένη Περάκη-Κυριακίδου Βασίλειος Φυντίκογλου ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Πρόλογος 1 2. Το κείµενο των Μεταµορφώσεων Ο Οβίδιος και οι Μεταµορφώσεις Το λογοτεχνικό είδος των Μεταµορφώσεων Η µικρή Αινειάδα των Μεταµορφώσεων Η φιλολογική κριτική και η µικρή Αινειάδα Ο µύθος του Κύκλωπα και της Γαλάτειας Ο διακειµενικός διάλογος της οβιδιακής παρουσίασης του µύθου Το αφηγηµατικό πλαίσιο του επεισοδίου του Κύκλωπα και της Γαλάτειας και η ενσωµάτωση του στο έπος των Μεταµορφώσεων Επίλογος- Συµπεράσµατα Περίληψη Summary Βιβλιογραφία.62-63

3 Trionfo di Galatea, Raphael, 1512, Villa Farnesina, Rome Στην ελληνική µυθολογία, η όµορφη Νηρηίδα Γαλάτεια ερωτεύτηκε το βοσκό Άκι. Ο σύντροφός της, ο µονόφθαλµος κύκλωπας Πολύφηµος, αφού κυνήγησε τους δύο εραστές, εκτόξευσε ένα τεράστιο κοντάρι και σκότωσε το νέο. Ο Ραφαήλ δεν ζωγράφισε κάποιο από τα κύρια περιστατικά της αφήγησης. Επέλεξε τη στιγµή της αποθέωσης της νύµφης. Η Γαλάτεια απεικονίζεται περιστοιχισµένη από άλλα πλάσµατα της θάλασσας, των οποίων οι µορφές µοιάζουν κατά κάποιο τρόπο εµπνευσµένες από το Μιχαήλ Άγγελο, ενώ τα φωτεινά χρώµατα και η διακόσµηση υποτίθεται πως έχουν εµπνευστεί από την αρχαία ρωµαϊκή ζωγραφική.

4 1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο Οβίδιος Πόπλιος Νάσων (Publius Ovidius Naso) είναι ένας από τους σηµαντικότερους Λατίνους ποιητές της ρωµαϊκής λογοτεχνίας του πρώτου προχριστιανικού αιώνα. Ανάµεσα στο πολυποίκιλο έργο του, ξεχωρίζει το έπος Μεταµορφώσεις, στο οποίο ο ποιητής δίνει τη δική του εκδοχή σε γνωστές µυθολογικές ιστορίες, ελληνικές και ρωµαϊκές. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούµε µε µία από αυτές, την ερωτική ιστορία του κύκλωπα Πολυφήµου και της νύµφης Γαλάτειας, η οποία είχε ως αποτέλεσµα τη µεταµόρφωση του Άκι, εραστή της Γαλάτειας, σε ποτάµι. Αφού παραθέσουµε κάποια εισαγωγικά στοιχεία για τη ζωή του Οβιδίου καθώς και κάποια πραγµατολογικά για το έργο των Μεταµορφώσεων εν γένει, στη συνέχεια θα αναφερθούµε στη µικρή Αινειάδα (13 ο και 14 ο βιβλίο Μεταµορφώσεων), στην οποία ανήκει η ιστορία µας. Έτσι θα µπορέσουµε να κατανοήσουµε το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται ο µύθος καθώς και τα σηµαντικά συµπεράσµατα της φιλολογικής έρευνας πάνω στο θέµα. Ακολουθεί το κύριο µέρος της εργασίας που συνίσταται στη διακειµενική ανάγνωση του µύθου του Κύκλωπα και της Γαλάτειας ανάµεσα στο οβιδιακό κείµενο και τα κείµενα των προκατόχων του, του Οµήρου, του Θεοκρίτου, του Βιργιλίου. Στόχος µας είναι να µελετήσουµε τον τρόπο µε τον οποίο ο Οβίδιος επεξεργάζεται έναν προϋπάρχοντα µύθο, πού συγκλίνει και πού αποκλίνει ως προς το περιεχόµενο, τις λογοτεχνικές µεθόδους και τεχνικές, καθώς και την παρουσίαση των χαρακτήρων, ποιές καινοτοµίες επιφέρει και γιατί. Τέλος, στα συµπεράσµατά µας θα δούµε ότι το κύριο λογοτεχνικό όχηµα πάνω στο οποίο κινείται η οβιδιακή εκδοχή είναι η παρωδία και το χιούµορ. 1

5 2. ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΝ OVIDIUS METAMORPHOSES LIBER XIII v quam, dum pectendos praebet Galatea capillos, talibus adloquitur repetens suspiria dictis: te tamen, o virgo, genus haud immite virorum [740] expetit, utque facis, potes his impune negare. at mihi, cui pater est Nereus, quam caerula Doris enixa est, quae sum turba quoque tuta sororum, non nisi per luctus licuit Cyclopis amorem effugere - et lacrimae vocem impediere loquentis. [745] quas ubi marmoreo detersit pollice virgo et solata deam est, refer, o carissima dixit, neue tui causam tege (sic sum fida) doloris. Nereis his contra resecuta Crataeide natam est: Acis erat Fauno nymphaque Symaethide cretus, [750] magna quidem patrisque sui matrisque voluptas, nostra tamen maior; nam me sibi iunxerat uni. pulcher et octonis iterum natalibus actis singarat teneras dubia lanugine malas. hunc ego, me Cyclops nulla cum fine petebat ; [755] nec, si quaesieris odium Cyclopis amorne Acidis in nobis fuerit praesentior, edam: par utrumque fuit. pro, quanta potentia regni est, Venus alma, tui! nempe ille immitis et ipsis horrendus siluis et uisus ab hospite nullo [760] impune et magni cum dis contemptor Olympi quid sit amor sentit validaque cupidine captus uritur, oblitus pecorum antrorumque suorum. iamque tibi formae, iamque est tibi cura placendi, iam rigidos pectis rastris, Polypheme, capillos, [765] iam libet hirsutam tibi falce recidere barbam et spectare feros in aqua et conponere vultus; caedis amor feritasque sitisque immensa cruoris 2

6 cessant, et tutae veniunt abeuntque carinae. Telemus interea Siculam delatus ad Aetnen, [770] Telemus Eurymides, quem nulla fefellerat ales, terribilem Polyphemon adit lumen que, quod unum fronte geris media, rapiet tibi dixit Ulixes. risit et o uatum stolidissime, falleris, inquit; altera iam rapuit. sic frustra vera monentem [775] spernit et aut gradiens ingenti litora passu degrauat, aut fessus sub opaca reuertitur antra. prominet in pontum cuneatus acumine longo collis; utrumque latus circumfluit aequoris unda. huc ferus ascendit Cyclops mediusque resedit; [780] lanigerae pecudes nullo ducente secutae. cui postquam pinus, baculi quae praebuit usum, ante pedes posita est antemnis apta ferendis sumptaque harundinibus compacta est fistula centum, senserunt toti pastoria sibila montes, [785] senserunt undae. latitans ego rupe meique Acidis in gremio residens procul auribus hausi talia dicta meis auditaque mente notaui: Candidior folio niuei Galatea, ligustri, floridior pratis, longa procerior alno, [790] splendidior uitro, tenero lascivior haedo, leuior adsiduo detritis aequore conchis, solibus hibernis, aestiua gratior umbra, nobilior palma, platano conspectior alta, lucidior glacie, matura dulcior uua, [795] mollior et cycni plumis et lacte coacto, et, si non fugias, riguo formosior horto; saevior indomitis eadem Galatea iuuencis, durior annosa quercu, fallacior undis, lentior et salicis uirgis et uitibus albis, [800] his immobilior scopulis, violentior amne, 3

7 laudato pauone superbior, acrior igne, asperior tribulis, feta truculentior ursa, surdior aequoribus, calcato immitior hydro, et, quod praecipue uellem tibi demere possem, [805] non tantum ceruo claris latratibus acto, uerum etiam uentis uolucrique fugacior aura. At bene si noris, pigeat fugisse, morasque ipsa tuas damnes et me retinere labores. sunt mihi, pars montis, uiuo pendentia saxo [810] antra, quibus nec sol medio sentitur in aestu nec sentitur hiems. sunt poma grauantia ramos, sunt auro similes longis in uitibus uuae, sunt et purpureae; tibi et has seruamus et illas. ipsa tuis manibus siluestri nata sub umbra [815] mollia fraga leges, ipsa autumnalia corna prunaque, non solum nigro liuentia suco, uerum etiam generosa nouasque imitantia ceras. nec tibi castaneae me coniuge, nec tibi deerunt arbutei fetus; omnis tibi seruiet arbor. [820] hoc pecus omne meum est; multae quoque uallibus errant, multas silva tegit, multae stabulantur in antris. nec, si forte roges, possim tibi dicere quot sint; pauperis est numerare pecus! de laudibus harum nil mihi credideris; praesens potes ipsa videre [825] ut uix circueant distentum cruribus uber. sunt, fetura minor, tepidis in ouilibus agni, sunt quoque, par aetas, aliis in ouilibus haedi. lac mihi semper adest niueum; pars inde bibenda servatur, partem liquefacta coagula durant. [830] nec tibi deliciae faciles uulgataque tantum munera contingent, dammae leporesque caperque, parve columbarum demptusue cacumine nidus; inueni geminos, qui tecum ludere possint, 4

8 inter se similes, uix ut dignoscere possis, [835] villosae catulos in summis montibus ursae ; inveni et dixi dominae seruabimus istos. iam modo caeruleo nitidum caput exsere ponto, iam, Galatea, ueni, nec munera despice nostra! Certe ego me noui liquidaeque in imagine uidi [840] nuper aquae, placuitque mihi mea forma uidenti. aspice sim quantus! non est hoc corpore maior Iuppiter in caelo (nam uos narrare soletis nescioquem regnare Iouem); coma plurima toruos prominet in uultus umerosque ut lucus obumbrat. [845] nec, mea quod rigidis horrent densissima saetis corpora, turpe puta ; turpis sine frondibus arbor, turpis equus, nisi colla iubae flauentia uelent. pluma tegit uolucres, ouibus sua lana decori est ; barba uiros hirtaeque decent in corpore saetae. [850] unum est in media lumen mihi fronte, sed instar ingentis clipei. quid? non haec omnia magnus Sol uidet e caelo? Soli tamen unicus orbis. adde quod in uestro genitor meus aequore regnat; hunc tibi do socerum. tantum miserere precesque [855] supplicis exaudi! tibi enim succumbimus uni, quique Iouem et caelum sperno et penetrabile fulmen, Nerei, te ueneror; tua fulmine saeuior ira est. Atque ego contemptus essem patientior huius, si fugeres omnes; sed cur Cyclope repulso [860] Acin amas praefersque meis complexibus Acin? ille tamen placeatque sibi placeatque licebit, quod nollem, Galatea, tibi ; modo copia detur, sentiet esse mihi tanto pro corpore uires. uiscera uiua traham diuisaque membra per agros [865] perque tuas spargam (sic se tibi misceat!) undas. uror enim, laesusque exaestuat acrius ignis, 5

9 cumque suis uideor translatam uiribus Aetnen pectore ferre meo- nec tu, Galatea, moueris! Talia nequiquam questus (nam cuncta uidebam) [870] surgit et ut taurus uacca furibundus adempta stare nequit siluaque et notis saltibus errat, cum ferus ignaros nec quidquam tale timentes me uidet atque Acin uideo que exclamat et ista ultima sit faciam Veneris concordia uestrae. [875] tantaque uox, quantam Cyclops iratus habere debuit, illa fuit; clamore perhorruit Aetne. ast ego uicino pauefacta sub aequore mergor; terga fugae dederat conuersa Symaethius heros et fer opem, Galatea, precor, mihi! ferte, parentes [880] dixerat, et uestris periturum admittite regnis. insequitur Cyclops partemque e monte reuulsam mittit, et extremus quamuis pervenit ad illum angulus e saxo, totum tamen obruit Acin. at nos, quod fieri solum per fata licebat, [885] fecimus, ut uires adsumeret Acis auitas. puniceus de mole cruor manabat, et intra temporis exiguum rubor euanescere coepit, fitque color primo turbati fluminis imbre purgaturque mora. tum moles tacta dehiscit, [890] uiuaque per rimas proceraque surgit harundo, osque cauum saxi sonat exsultantibus undis ; miraque res, subito media tenus exstitit aluo incinctus iuuenis flexis noua cornua cannis, qui, nisi quod maior, quod toto caerulus ore, [895] Acis erat, et sic quoque erat tamen Acis, in amnem versus, et antiquum tenuerunt flumina nomen. Desierat Galatea loqui, coetuque soluto discedunt placidisque natant Nereides undis. 1 1 Το κείµενο των Μεταµορφώσεων ακολουθεί την έκδοση της Οξφόρδης: P. Ovidi Nasonis, Metamorphoses, R. J. Tarrant,

10 3. Ο ΟΒΙ ΙΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ Ο Οβίδιος (Publius Ovidius Naso), γεννηµένος στις 20 Μαρτίου του 43 π.χ., ανήκει στους ποιητές της αυγούστειας περιόδου. Στο ξεκίνηµα µιας πολιτικής σταδιοδροµίας, εγκατέλειψε κάθε σκέψη να τη συνεχίσει και αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία, την οποία υπηρέτησε ως το τέλος της ζωής του. Τα πρωιµότερα έργα του ήταν ερωτικές ελεγείες, γραµµένες σε εντελώς προσωπικό τόνο. Έπειτα από µακροχρόνια ενασχόληση µε αυτό το λογοτεχνικό είδος, στράφηκε σε µια σύνθεση που θα έµοιαζε µε έπος. Ακολουθώντας το παράδειγµα των Αλεξανδρινών, ο Οβίδιος συγκέντρωσε ένα µεγάλο αριθµό µυθικών ιστοριών που αφορούσαν την υπερφυσική µεταβολή της µορφής προσώπων ή πραγµάτων σε µια άλλη µορφή και τις παρουσίασε µέσα σε ένα πλαίσιο, που µε ποικίλους αφηγηµατικούς τρόπους ενοποιεί το σύνολο. Αρχίζοντας µε τη µεγαλύτερη από όλες τις µεταµορφώσεις, τη µετάβαση από το χάος στο τακτοποιηµένο σύµπαν, συνεχίζει µε µια σειρά από ιστορίες, που είναι περίπου χρονολογική, φτάνει ως τους ιστορικούς χρόνους και καταλήγει στην τελευταία µεταµόρφωση, την αποθέωση του Ιουλίου Καίσαρα. Το τόλµηµα αυτό, για να µη µετατραπεί σε ένα είδος καταλόγου, απαιτούσε υψηλή συνθετική ικανότητα και µια ιδιαίτερη τεχνική στη σύνδεση των ιστοριών και στη µετάβαση από τη µία στην άλλη. Με τον τρόπο αυτό, ο Οβίδιος συνταίριασε το ιδεώδες της κοµψής πυκνότητας µε την αντίθετη αρχή, της συγγραφής ενός µακρόπνοου ποιήµατος, που θα απεικόνιζε τον κόσµο υπό την οπτική γωνία της αλλαγής και της µεταµόρφωσης. Το ποίηµά του δεν έχει κεντρικούς ανθρώπινους πρωταγωνιστές, δεν απεικονίζει των ηρωισµό των reges et proelia, ούτε αναπτύσσει τα ηρωικά ιδανικά της ανθρώπινης ζωής και συµπεριφοράς. Αντίθετα εορτάζει το mutatas formas και το nova corpora 2. Επιπλέον, δεν ξεδιπλώνει το θέµα του µε τον τρόπο του διδακτικού έπους 3. Οι Μεταµορφώσεις είναι αναµφίβολα το σηµαντικότερο έργο του Οβιδίου. Αντικατοπτρίζει την κορύφωση των αφηγηµατικών και περιγραφικών ικανοτήτων του, δείχνει την δηµιουργική του φαντασία στα πιο υψηλά της επίπεδα, επιδεικνύει το πνεύµα του και την ρητορική του λαµπρότητα στα καλύτερά τους και αποκαλύπτει το πλήρες εύρος και βάθος της κατανόησής του για το ανθρώπινο συναίσθηµα. Είναι το µεγαλύτερο έργο της ρωµαϊκής λογοτεχνίας και µπορεί να συγκριθεί µόνο µε την Αινειάδα του Βιργιλίου. Ταυτόχρονα µε τις «µπαρόκ» τάσεις του, σηµατοδοτεί το τέλος της κλασικής εποχής της ρωµαϊκής ποίησης. Είναι ένα από τα κέρδη της πρόσφατης βιβλιογραφίας που κοίταξε κάτω από την επιφάνεια 2 Hopkinson N., (2000), 2 3 Coleman R., (1971), 461 7

11 του ποιήµατος και διέκρινε την πολυπλοκότητα των σηµασιών. Άλλοι έχουν δώσει έµφαση στο στοιχείο της ευθυµίας και της φαντασίας, άλλοι στις σοβαρές και φιλοσοφικές πλευρές του, ενώ άλλοι στην ψυχολογική οξυδέρκεια ή στις σατιρικές προθέσεις. Αλλά η ουσιώδης ποιότητά του είναι µοναδική και έχει εδώ και καιρό αναγνωριστεί 4. Το τέλος της συγγραφής των Μεταµορφώσεων ακολουθήθηκε από την εκτόπιση, µε αυτοκρατορικό διάταγµα, του ποιητή στους Τόµους της Μαύρης Θάλασσας ή σύµφωνα µε άλλη εκδοχή το έργο ολοκληρώθηκε στον τόπο της εξορίας. Η συγγραφή ελεγειών, που αφηγούνται τις ταλαιπωρίες και τα βάσανα της εξορίας, δεν µπόρεσε να απαλύνει τον πόνο του, καθώς η ύπαρξή του ήταν άµεσα εξαρτηµένη από την πρωτεύουσα. Ο Οβίδιος πέθανε στον τόπο της εξορίας του το 17 ή το 18 µ.χ. 4 Barsby J., (1978), 38 8

12 4. ΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΙ ΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΝ Ερωτήµατα για το λογοτεχνικό είδος των Μεταµορφώσεων έχουν τεθεί και τίθενται από βασικές κριτικές του έργου. Είναι το ποίηµα επικό ή ένα είδος επικού (π.χ. αντι-επικό, επική παρωδία, ελεγειακό έπος ή επική ελεγεία); Μήπως ένα είδος kollektivgedicht, που συγκεράζει µια σειρά από είδη, µια πολυειδία ή πολυειδεία, που εφαρµοζόταν ήδη από τον Καλλίµαχο 5, ή απλώς ένα είδος µοναδικό, που αντιστέκεται σε κάθε είδος κατηγοριοποίησης; Παρά τις εκτεταµένες συζητήσεις γύρω από το θέµα, δεν έχει ανακύψει οµοφωνία στη φιλολογική κριτική 6. Οι περισσότερες προσεγγίσεις του θέµατος έγιναν υπό την οπτική γωνία της διασταύρωσης των ειδών (kreuzung der gattungen) του Kroll, την τυπική µέθοδο της ελληνιστικής και ρωµαϊκής ποίησης µέσω της οποίας παραδοσιακές ειδολογικές κατηγορίες αναβιώνουν και αναζωογονούνται µέσα από τη δηµιουργική ανάλυση και την ανακατασκευή. Για τους περισσότερους µελετητές, η ιδέα της διασταύρωσης των ειδών περιλαµβάνει ένα είδος «κολάζ», στο οποίο συγκεκριµένα ειδολογικά στοιχεία διατηρούν την ειδολογική τους ταυτότητα σε αντιπαράθεση µε τα στοιχεία από άλλα είδη, όπως την ελεγεία ή το έπος, ή µε στοιχεία ενταγµένα σε ελεγειακό ή επικό περιεχόµενο. Επίσηµα, το ποίηµα των Μεταµορφώσεων είναι επικό εξαιτίας της έκτασής του και του επικού µέτρου µε το οποίο έχει συντεθεί συνάµα πολλά µεµονωµένα χωρία ποικίλλουν την επική σύµβαση µε στοιχεία από άλλα είδη. Για το λόγο αυτό, το ποίηµα δεν µπορεί να τοποθετηθεί στον επικό κανόνα µαζί µε την Ιλιάδα και την Αινειάδα. Αυτή η κρίση δεν σχετίζεται µε την ποιότητα των Μεταµορφώσεων, αλλά µε τις πολλαπλές αποκλίσεις από την επική νόρµα. Αυτές οι αποκλίσεις εκφράζονται συχνότερα σε όρους ποιητικού λόγου, θεµατολογίας και τύπων συµπεριφοράς καθώς και άλλων στοιχείων που παραδοσιακά ορίζουν µια ευρεία ποικιλία από λογοτεχνικά είδη. Κατ επέκτασιν όλα αυτά τα στοιχεία δεν µπορούν να αποµονωθούν από το υπόλοιπο κείµενο 7. Όπως οι φυσικές µεταµορφώσεις µέσα στο ποίηµα, έτσι και οι ίδιες οι µεµονωµένες ιστορίες βασίζονται σε έναν ουσιώδη και σηµαντικό πυρήνα, που δεν αλλάζει ενώ τα εξωτερικά στοιχεία τροποποιούνται ανάλογα µε την περίπτωση. Στην τριάδα των ερωτικών τριγώνων, όπως εµφανίζονται στο δέκατο τρίτο και δέκατο τέταρτο βιβλίο των Μεταµορφώσεων, στη λεγόµενη µικρή Αινειάδα, όπου κυρίως θα επικεντρωθεί η προσοχή µας, η µεταµορφωσιακή οπτική γίνεται πιο εύγλωττη χάρη στους εναλλασσόµενους ρόλους των χαρακτήρων µέσα 5 Καλλίµαχος, Ίαµβοι 203, Dieg. 9. Pf. 6 Farrell J., (1992), Farrell J., (1992), 237 9

13 στα τρίγωνα. Αυτή η καλειδοσκοπική ρευστότητα είναι ανάλογη, µε αφηγηµατικούς όρους, της µεταµόρφωσης σε φυσικό επίπεδο. εν είναι ασήµαντο που η παρουσίαση των ερωτικών τριγώνων γίνεται στο τέλος του τµήµατος της ελληνικής µυθολογίας και στην αρχή του τµήµατος της ρωµαϊκής, καθώς και στο πέρασµα από το µυθικό στο ιστορικό και αντιστρόφως. Συνεπώς, ο Οβίδιος εστιάζει στην αφηγηµατική διαδικασία και, όπως ακριβώς το αφηγηµατικό περιεχόµενο, αλλάζει συνεχώς 8. Η ιστορία του Άκι, της Γαλάτειας και του Πολυφήµου παρέχει γόνιµο έδαφος για µια τέτοια ανάλυση. Η Γαλάτεια και ο Άκις είναι ένα χαρούµενο µονογαµικό ζευγάρι, που ανάµεσά του εισβάλλει ο αντίζηλος. Αυτός εκδηλώνει τον έρωτά του για τη νύµφη µέσα από παράπονα και η ιστορία τελειώνει µε τη µεταµόρφωση σε ποτάµιο θεό του αγαπηµένου, ύστερα από τη συντριβή του από τον Πολύφηµο, ο οποίος φανερώνει έκδηλα το µίσος του. Ολόκληρη η ιστορία αποτελεί αφηγηµατικό παράδειγµα ερωτικού τριγώνου. 8 Nagle B. R., (1988), 95 10

14 5. Η ΜΙΚΡΗ ΑΙΝΕΙΑ Α ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΝ Το κείµενο των Μεταµορφώσεων αποτελεί πρόκληση και απάντηση στην Αινειάδα του Βιργιλίου, καθώς σε κανένα τµήµα της αφήγησης των δεκαπέντε βιβλίων του έργου του ο Οβίδιος δεν έρχεται αντιµέτωπος µε τον προκάτοχό του τόσο εµφανώς, όσο στους στίχους της λεγόµενης µικρής Αινειάδας. Εδώ, σε λιγότερους από χίλιους στίχους ( ), ο ποιητής επανέρχεται στον επικό κόσµο του Αινεία 9. Αυτή η στρατηγική ορίστηκε από την πρόθεση του Οβιδίου, όπως διακηρύσσεται στον πρόλογο του ποιήµατος, να εκτείνει την αφήγησή του ως τη σύγχρονή του εποχή. Το αποτέλεσµα είναι µια ιδιοσυγκρασιακή Αινειάδα, ένα «µοντάζ» από µεταµορφωσιακές ιστορίες. Μετά την πτώση της Τροίας, ο Αινείας πλέει δυτικά ακολουθώντας το πεπρωµένο, πρώτα στην Άντανδρο και στις ακτές της Θράκης, όπου συναντά το φάντασµα του Πολυδώρου, και ακολούθως στη ήλο. Εκεί τον υποδέχεται ο Άνιος, ο βασιλιάς του νησιού και ικέτης του Απόλλωνα, παλιός φίλος του Αγχίση. Κάνουν προσφορά στον Απόλλωνα και στη συνέχεια ο Άνιος παραθέτει προς τιµήν τους γεύµα στο παλάτι, στη διάρκεια του οποίου τους εξιστορεί τη θλιβερή ιστορία των τεσσάρων κορών του. Ο Αγαµέµνονας, στα χρόνια του Τρωικού πολέµου, µαθαίνοντας ότι οι κόρες του Ανίου είχαν λάβει από το Βάκχο το χάρισµα να µετατρέπουν σε σιτάρι, λάδι και κρασί οτιδήποτε άγγιζαν, τις αιχµαλώτισε και τις εξανάγκασε να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους προς όφελος του ελληνικού στρατού. Εκείνες δραπέτευσαν και οι δύο από τις τέσσερις κατέφυγαν στην Άνδρο. Όταν οι Έλληνες διώκτες πολιόρκησαν την Άνδρο, οι κόρες δέχτηκαν να παραδοθούν, αλλά ο Βάκχος τις προστάτευσε µεταµορφώνοντάς τες σε περιστέρια. Το επόµενο πρωί ο Άνιος αποχαιρέτισε τους Τρώες µε δώρα. Το δώρο του Αινεία ήταν ένας χρυσός κρατήρας που παρίστανε µια ιστορία µεταµόρφωσης: τη θυσία των κορών του Ωρίωνα για τη σωτηρία των Θηβών, καθώς και την ανάδυση των δίδυµων νέων, των Κορωνίδων, από την ταφική πυρά των παρθένων. Ο Αινείας ανταπέδωσε τη χειρονοµία µε πολύτιµα δώρα. Στους επόµενους εικοσιπέντε στίχους ( ) συµπυκνώνεται ολόκληρο το περιεχόµενο του τρίτου βιβλίου της Αινειάδας, το ταξίδι από τη ήλο στη Ζάγκλη, όπου ο στόλος του Αινεία φθάνει στην είσοδο των στενών της Σκύλλας και της Χάρυβδης. Σε αυτό το σηµείο ο Οβίδιος αποφασίζει να αφηγηθεί την ιστορία της Σκύλλας, πριν από τη µεταµόρφωσή της σε τέρας. Έτσι ξεκινά µια εκτεταµένη παρέκβαση που καλύπτει το υπόλοιπο του δέκατου τρίτου βιβλίου και την αρχή του δέκατου τέταρτου ( ). Το σκηνικό τοποθετείται στη Σικελία και η αφήγηση αφορά στις τραγικές ιστορίες δύο ερωτικών τριγώνων, από τις οποίες η µία 9 Papaioannou S., (2005), 1 11

15 εγκιβωτίζεται στην άλλη. Η Σκύλλα, άλλοτε µια όµορφη νύµφη, υπερήφανη για τις ερωτικές της κατακτήσεις, γίνεται η ακροάτρια της ιστορίας της Γαλάτειας. Η Γαλάτεια, ερωτευµένη µε τον Άκι, αγαπήθηκε παράφορα από τον κύκλωπα Πολύφηµο, χωρίς όµως να ενδώσει σε αυτόν. Η συµπεριφορά της εξόργισε το µονόφθαλµο γίγαντα, ο οποίος σκότωσε τον Άκι, συντρίβοντάς τον µε ένα βράχο. Με τον τρόπο αυτό η Γαλάτεια προσπαθεί να προειδοποιήσει τη Σκύλλα για την υπερηφάνεια και την αλαζονεία της. Στη συνέχεια η ίδια η Σκύλλα εµφανίζεται γυµνή στην ακρογιαλιά ενώ ο Γλαύκος, θεότητα της θάλασσας µε µορφή ψαριού, την πολιορκεί ανεπιτυχώς. Έτσι αποφασίζει να ζητήσει τη βοήθεια της Κίρκης για να κερδίσει την εύνοια της αγαπηµένης του. Η Κίρκη, ωστόσο, επιθυµεί να γίνει η ίδια ερωµένη του. Ο Γλαύκος αρνείται και εκείνη µεταµορφώνει τη Σκύλλα σε τέρας για να τον εκδικηθεί. Αυτό το τέρας είχε επιτεθεί κάποτε στους άνδρες του Οδυσσέα, και τώρα θα έπραττε το ίδιο στους συντρόφους του Αινεία, αν δε µεταµορφωνόταν σε βράχο. Στο σηµείο αυτό επανέρχεται στην αφήγηση ο Αινείας, που πλέει πρώτα στην Καρχηδόνα, έπειτα στην Αιγέστα ή Εγέστα και στο όρος Έρυξ και τελικά στην Κύµη. Εκεί συναντά τη Σίβυλλα και µε τη βοήθειά της επισκέπτεται τον κάτω κόσµο. Κατά την επιστροφή τους, η Σίβυλλα του αφηγείται τη δική της ιστορία. Ο θεός Απόλλωνας την ερωτεύτηκε και της προσέφερε ως δώρο την αιώνια ζωή και την ικανότητα να προφητεύει τα µελλούµενα. Εκείνη απέκρουσε τον έρωτά του µε αποτέλεσµα να είναι τώρα καταδικασµένη σε αιώνια γηρατειά. Η επόµενη στάση των Τρώων είναι στο ακρωτήριο της Καιήτης, όπου συναντούν τον Μακαρέα, παλιό σύντροφο του Οδυσσέα, που επέλεξε να παραµείνει στις ιταλικές ακτές και να µην ακολουθήσει τον αρχηγό του πίσω στην Ιθάκη. Με έκπληξή του ο Μακαρέας αναγνωρίζει ανάµεσα στους Τρώες τον παλιό του σύντροφο, τον Αχαιµενίδη, ο οποίος του προτείνει να τους ακολουθήσει στις περιπλανήσεις τους και του αφηγείται την περιπέτειά του στο νησί του Κύκλωπα και τη σωτηρία του από τον Αινεία και τους Τρώες. Τότε ο Μακαρέας αρχίζει την αφήγηση των δικών του περιπετειών, ενώ ο Οβίδιος βρίσκει την ευκαιρία να µας θυµίσει τους Απολόγους του Οδυσσέα. Έτσι ακούµε για τον Αίολο, τους Λαιστρυγόνες και την Κίρκη. Αµέσως µετά έρχεται η ιστορία ενός ακόµη ερωτικού τριγώνου, του βασιλιά Πίκου, της Κίρκης και του Καύνου. Οι υπόλοιποι εκατόν πενήντα στίχοι συνοψίζουν τον πόλεµο του Αινεία στην Ιταλία ενάντια στους Ρουτούλους. Η µικρή Αινειάδα κλείνει µε σκηνές από τις µάχες και την τελική νίκη των Τρώων. Οι µόχθοι τους έχουν φτάσει στο τέλος και η νέα Τροία είναι πλέον γεγονός Papaioannou S., (2005),

16 6. Η ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΜΙΚΡΗ ΑΙΝΕΙΑ Α Η ανασκόπηση του περιεχοµένου της µικρής Αινειάδας µας επιτρέπει να συµπεράνουµε ότι ο Οβίδιος δανείζεται εύστοχα από την Αινειάδα του Βιργιλίου µια ενδιαφέρουσα ποικιλία από αφηγηµατικές ενότητες και µε την κατάλληλη επεξεργασία πετυχαίνει να τη µετατρέψει σε ένα καινούριο ενιαίο έπος 11. Ο τρόπος µε τον οποίο ο Οβίδιος ενσωµατώνει και µεταπλάθει το βιργιλιανό έπος απασχόλησε τους µελετητές για µεγάλο διάστηµα. Η πρώιµη έρευνα, πιστεύοντας ότι η επιτυχία του Οβιδίου έγκειται στην επίµονη αντιπαράθεση µε το Βιργίλιο, αρνήθηκε να µελετήσει τις Μεταµορφώσεις συγκριτικά µε την Αινειάδα. Ο Karl Galinsky στην Εισαγωγή των Μεταµορφώσεων είναι ο πρώτος που προσφέρει παραδείγµατα του «διαλόγου» του Οβιδίου µε την Αινειάδα 12. Κατά την άποψή του, ο ποιητής των Μεταµορφώσεων δεν είχε καµία πρόθεση να ανταγωνιστεί το επικό ταλέντο του Βιργιλίου 13. Αντίθετα, επέλεξε να µην διαχειριστεί το ίδιο υλικό, ώστε να αποφύγει τη σύγκριση. Παρουσίασε έτσι τη δική του εκδοχή του θέµατος, που θα αποκάλυπτε την προσωπική του ευφυΐα 14. Στις τρεις δεκαετίες που ακολούθησαν τη δηµοσίευση του βιβλίου του Galinsky, η έρευνα της ποίησης του Οβιδίου παρήγαγε σηµαντικές πραγµατείες σχετικές µε την ενσωµάτωση του βιργιλιανού διακείµενου στις Μεταµορφώσεις. Ωστόσο, µόνο τα τελευταία χρόνια άρχισαν οι µελετητές να εκτιµούν την αριστοτεχνική γραφή και γενικά τη δηµιουργικότητα που διέκρινε αυτήν την αφηγηµατική αναπαραγωγή της Αινειάδας. Στη διδακτορική διατριβή της το 1962, η Margarete Stitz ήταν η πρώτη που διάβασε τους στίχους της µικρής Αινειάδας ως lusus, αποδεικνύοντας τη λογοτεχνική ανεξαρτησία και αυθεντικότητα του ποιητή 15. Το χωρίο αυτό των Μεταµορφώσεων έγινε δηµοφιλές θέµα των διατριβών και των σπουδών στη Γερµανία από το 1960 και έπειτα. Μολαταύτα, νέα προσοχή δόθηκε στο θέµα αρκετά χρόνια αργότερα, όταν ο J. Solodow στο έργο του The world of Ovid s Metamorphoses συµπέρανε πως ο Οβίδιος δεν επεδίωκε να παρωδήσει τον προκάτοχό του αλλά να διερωτηθεί για το σκοπό της σύνθεσης ηρωικής επικής ποίησης υπό τις σύγχρονες πολιτικές και πολιτιστικές συνθήκες 16. Οι πρώτες µετα- 11 Papaioannou S., (2005), 2 12 Galinsky K., (1975), Ovid s Metamorphoses: An introduction to the basic aspects 13 Galinsky K., (1975), 220: «σοφά ο Οβίδιος αποφάσισε να µην αναµετρηθεί µε το βιργιλιανό πρότυπό του», επειδή (σ. 224) «αναγνώρισε πως ήταν κάτι αµίµητο» 14 Galinsky K., (1975), Stitz M.S., (1962), Solodow J., (1988), 136: «ο Οβίδιος ανασχηµατίζει το νόηµα της Αινειάδας από εθνική σε προσωπική ιστορία. Ο Αινείας δεν ακολουθεί τα ηρωικά βήµατα του Βιργιλίου αλλά γίνεται µια αντιηρωική φιγούρα σε έναν κόσµο, όπου µόνο η δύναµη του εγώ είναι παρούσα» 13

17 αφηγηµατολογικές προσεγγίσεις εµφανίστηκαν την ίδια περίπου περίοδο και περιλάµβαναν ένα άρθρο της Fabre 17 και δύο σύντοµες πραγµατείες του Ellsworth 18. Σύµφωνα µε την Fabre, καθεµία από τις παρεκβάσεις αποτελεί σχόλιο στο ένα από τα δύο κεντρικά θέµατα της Αινειάδας, την pietas του Αινεία και τον έρωτά του µε τη ιδώ. Για τον Ellsworth, οι σικελικές ιστορίες καθώς και αυτή των Πίκου-Καύνου, ιδωµένες στο αφηγηµατικό πλαίσιο της Αινειάδας, ανακαλούν συµβάντα και χαρακτήρες της µετα-τρωικής εποχής, της εποχής του Αινεία. Επιπροσθέτως, η σύνθεση της µικρής Αινειάδας ανακαλεί την πλοκή της οµηρικής Οδύσσειας 19. Την τελευταία δεκαετία του εικοστού αιώνα άνθισε η έρευνα γύρω από τις Μεταµορφώσεις. Οι µελετητές άνοιξαν νέους δρόµους προς µια βαθύτερη ανάλυση του έργου και ιδιαίτερα της µικρής Αινειάδας. Οι Döpp 20, Junod 21, Tissol 22 και Myers 23 παρουσίασαν τέσσερις διαφορετικές αναγνώσεις του οβιδιακού χωρίου, µε µοναδικό κοινό σηµείο το γεγονός ότι και οι τέσσερις ασχολούνται µε µεµονωµένα επεισόδια. Για το λόγο αυτό και παρά τις πολυάριθµες σηµαντικές παρατηρήσεις, κυρίως των Tissol και Myers, η ενδοκειµενική και διακειµενική έρευνα της ενότητας έµεινε στάσιµη. Μοναδικές εξαιρέσεις αποτελούν η επανέκδοση της διδακτορικής διατριβής του Baldo 24, καθώς και το τέταρτο κεφάλαιο της πραγµατείας του Hinds 25 για τη θέση των «υπαινιγµών» στη λατινική λογοτεχνία. Ο Baldo αναζητά τη διακειµενική σύνθεση των Μεταµορφώσεων βάσει των ποικίλων βιργιλιανών παραποµπών. Από την άλλη πλευρά ο Hinds µε το Allusion and Intertext, σηµαντικότατο έργο, σχολιάζει εκτενώς τη διακειµενικότητα στο έργο του Οβιδίου και η ανάλυσή του διάφορων αφηγηµατικών υποενοτήτων της µικρής Αινειάδας αποκαλύπτει την οβιδιακή στρατηγική της ενσωµάτωσης κειµενικών στοιχείων άλλων ποιητών 26. Ο Hinds υποστηρίζει 17 Fabre J., (1986), La narration illustreé: étude de quelques digressions dans l Éneide ovidienne, REL 64, Ellsworth J.D., (1986), Ovid s Aineid reconsidered, Vergilius 32, και (1988) Ovid s Odyssey : Met. 13,623-14,608, Mnemosyne 41, Papaioannou Sophia, (2005), 5 20 Döpp S., (1991), Vergilrezeption in der ovidischen Aeneis, RHM 134, Junod H., (1991), Barbarus ensis (met. 14,574) ou les ambiguїtés de l Éneide ovidienne, REL 2, Tissol G., (1997), The face of nature. Wit, Narrative and cosmic origins in Ovid s Metamorphoses, Myers K.S., (1994), Ovid s causes. Cosmology and aetiology in the Metamorphoses, Baldo G., (1995), Dall Eneide alle Metamorfosi; Il codice epico di Ovidio, Hinds S., (1998), 99 κ.εξξ. 26 Hinds S., (1998), 106 : Όντας αναγνώστης των Μεταµορφώσεων στα µέσα της δεκαετίας του 1990, είµαι διατεθειµένος να δω µια βαθύτερη οβιδιανή ανάγνωση της Αινειάδας. Μια ανάγνωση των Μεταµορφώσεων τοποθετηµένη περίπου 197 δεκαετίες µετά την παραγωγή τους και η δική µου ανάγνωση τοποθετηµένη περίπου 199 δεκαετίες µετά µπορούν να συµφωνήσουν σε ένα σηµείο µιας αντικειµενικής περιγραφής αυτού που κάνει ο Οβίδιος. Ακολουθεί από κοντά τα ίχνη της αφηγηµατικής γραµµής της Αινειάδας, αλλά όπου ο Βιργίλιος είναι περίπλοκος, ο Οβίδιος είναι σύντοµος και όπου ο Βιργίλιος είναι σύντοµος, ο Οβίδιος είναι περίπλοκος και γενικά επεξεργάζεται το κείµενο µε τέτοιο τρόπο, ώστε να αναπτύξει τα χαρακτηριστικά θέµατα του δικού του έπους και όχι αυτά του Βιργιλίου. Ο Οβίδιος δεν «κατασκευάζει» τον εαυτό του ως ένα είδος επιγόνου αναγνώστη της Αινειάδας, αλλά «κατασκευάζει» τον 14

18 ότι η ορθή εκτίµηση της επιτυχίας του Οβιδίου να «επανεφεύρει» την Αινειάδα εξαρτάται από την ικανότητα του αναγνώστη να διακρίνει το «διάλογο» ανάµεσα στα δύο κείµενα. Για τον Hinds «oι Μεταµορφώσεις του Οβιδίου είναι το πρώτο µεγάλο ρωµαϊκό έπος που γράφεται ακριβώς µετά την Αινειάδα και ίσως είναι αυτό που λιγότερο «ανησυχεί» για το µεταβιργιλιανό status του. Κατ επανάληψη στον πλούσιο κατάλογο επεισοδίων, που δίνει στο ποίηµα µια εκδοχή παγκόσµιας ιστορίας, προκύπτουν ιστορίες, χαρακτήρες και καταστάσεις που, αν και δεν είναι βιργιλιανές, ανακαλούν και εµπλέκονται µε βιργιλιανούς τύπους. Αλλά ενώ έχουν περάσει παραπάνω από δωδεκάµισι βιβλία στο ποίηµα, σε ένα σηµείο όπου οι Μεταµορφώσεις µόλις έχουν ξεπεράσει σε µήκος την Αινειάδα, ο Οβίδιος µας δίνει κάτι πιο άµεσα βιργιλιανό. Με ένα θαύµα περιλήψεων και σµικρύνσεων το κλασικό έπος του Βιργιλίου των σχεδόν δέκα χιλιάδων στίχων µετατρέπεται σε δύο συναφή µέρη-βιβλία του έπους του Οβιδίου (συνολικά περίπου χίλιων στίχων) ένα είδος σούπερ επεισοδίου» 27. Ωστόσο, όλες οι µελέτες απέφυγαν να απαντήσουν στο ερώτηµα αν η µικρή Αινειάδα είναι ή όχι µια παρωδία της Αινειάδας ενώ έδωσαν έµφαση στον κειµενικό ιστό της ενότητας. Η ορθή κατεύθυνση στην αποκωδικοποίηση της τεχνικής του Οβιδίου δόθηκε από τον Barchiesi 28 και τη θεωρία του, σύµφωνα µε την οποία κάθε κείµενο ενσωµατώνει «ίχνη» από άλλα κείµενα που λειτουργούν ως µοντέλα. Αυτά τα «ίχνη», πλήρως ενσωµατωµένα στο νέο κειµενικό περιβάλλον, αποκαλύπτουν, ωστόσο, το πρωτότυπο. Συνοψίζοντας, θα λέγαµε ότι οι υπό πραγµάτευση στίχοι των Μεταµορφώσεων, περισσότερο από κάθε άλλο χωρίο του οβιδιακού carmen perpetuum, δίνουν την σπάνια ευκαιρία για µεταποιητικές προσεγγίσεις. Ut totum partes: τα διάφορα επεισόδια της µικρής Αινειάδας µετέχουν εξολοκλήρου σε µια ποιητολογική συζήτηση µε το Βιργίλιο και συµβάλλουν στο διάλογο γύρω από την ποιότητα και τη φύση της imitatio του Οβιδίου 29. Η αρχιτεκτονική της αφηγηµατικής πλοκής, κυρίως δε η επιλογή των αφηγηµατικών στιγµών από το µύθο του Αινεία, καθώς και οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτήν την επιλογή, προκαλούν ερωτηµατικά. Η ενότητα της µικρής Αινειάδας καθορίζεται από δύο βασικές αρχές. Πρώτον, η πλοκή της συγκροτείται από τη διαδοχή ιστοριών µεταµορφώσεων. Αυτές οι ιστορίες, στην πλειοψηφία τους, εµφανίζονται και στο βιργιλιανό έπος. εύτερον, η Βιργίλιο σαν ένα διστακτικό πρόδροµο των Μεταµορφώσεων. Υπάρχουν Μεταµορφώσεις κρυµµένες στην Αινειάδα, αυτό µας λέει η επεξεργασία του Οβιδίου: αλλά στον Βιργίλιο αυτοί οι µύθοι είναι αποσπασµατικοί, διασκορπισµένοι και αξεδιάλυτοι: µέχρι το ίδιο το ποίηµα του Οβιδίου να τους συγκεντρώσει σε µια ολότητα και σε ένα σύστηµα. 27 Hinds St., (1998), Barchiesi A., (1984), La traccia del modello: Effetti omerici nella narrazione virgiliana, Papaioannou S., (2005), 9 15

19 πραγµάτευση αυτών των ιστοριών γίνεται µε τρόπο, ώστε να εναρµονίζονται µε τα συµφραζόµενα του οβιδιακού έπους. Η µόνη και σηµαίνουσα διαφορά είναι ότι τα επεισόδια που τυχαίνουν εκτενούς πραγµάτευσης στην Αινειάδα, παρουσιάζονται συνοπτικά από τον Οβίδιο και το αντίστροφο 30. Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός ότι πολλά από τα επεισόδια της µικρής Αινειάδας δεν βρίσκουν το προηγούµενό τους στο Βιργίλιο. Οι σικελικές ιστορίες, τοποθετηµένες στην καρδιά της ενότητας, οδηγούν τον αφηγητή σε µια σειρά από παρεκβάσεις από την κυρίως αφήγηση και είναι ιστορίες που δεν συναντώνται στο µύθο του Αινεία. Αυτές οι ιστορίες του περιφρονηµένου έρωτα και της ζηλόφθονης εκδίκησης δεν έχουν σχέση µε το προηγούµενο επικό υπόβαθρο, αντίθετα κυριαρχούνται από στοιχεία άλλων λογοτεχνικών ειδών, συγκεκριµένα της βουκολικής ποίησης και της ελεγείας. Πρόκειται, µε άλλα λόγια, για σύγκλιση διαφορετικών ειδολογικών παραδόσεων. Καθένα από τα ποικίλα επεισόδια που συγκροτούν την οβιδιακή εκδοχή της Αινειάδας παρουσιάζουν οµοιότητες, όσο αφορά το θέµα και τον ποιητικό λόγο, µε προηγούµενες και επόµενες ενότητες του έργου. Αυτή η πανταχού παρούσα «συναίσθηση» του ρόλου των συµφραζοµένων συµβάλλει στην ενσωµάτωση της µικρής Αινειάδας στη µεταµορφωσιακή ιστορία του κόσµου από τον Οβίδιο 31. Παράλληλα και αντιθετικά, οι µελετητές διαπίστωσαν ότι η µικρή Αινειάδα δε σχετίζεται µόνο µε το βιργιλιανό πρότυπο, αλλά περιέχει άφθονες παραποµπές και στην Οδύσσεια. Η ενσωµάτωση της Οδύσσειας στη µικρή Αινειάδα όχι µόνο προσθέτει εξαιρετική συνεκτικότητα, αλλά ταυτόχρονα ορίζει τη µορφή και το περιεχόµενο σηµαντικών ιστοριών, τις οποίες οι µελετητές θεωρούν άσχετες ή παρεκβατικές προς τα συµφραζόµενα 32. Ο Οβίδιος χρησιµοποιεί τρεις διαφορετικούς τρόπους για να «αφηγηθεί» την Οδύσσειά του. Πρώτον, περιλαµβάνει µερικές από τις περιπέτειες του Οδυσσέα στην αφήγησή του. εύτερον, κάνει λογοτεχνικές παραποµπές στο ίδιο το κείµενο της Οδύσσειας και τέλος αφηγείται βασικές ιστορίες µε τρόπο, ώστε να δίνει έµφαση στις οµοιότητες ανάµεσα σε αυτές και στα συµβάντα της ίδιας της Οδύσσειας. Αυτές οι τρεις τεχνικές συχνά συγκαλύπτονται 33. Μολονότι, λοιπόν, η αφήγηση του Οβιδίου περικλείει στοιχεία από την Αινειάδα του Βιργιλίου, ωστόσο οι µελετητές συµφωνούν ότι ο πρωταρχικός λόγος που «οδήγησε» τον ποιητή σε µια µικρή Αινειάδα ήταν να αφηγηθεί τελικά ένα µέρος του οµηρικού έπους που εκτείνεται από τον Κύκλωπα ως την Κίρκη Για τις πρόσφατες απόψεις σχετικά µε την διαχείριση του βιργιλιανού υλικού από τον Οβίδιο βλ. Galinsky K., (1975), 217 κ.εξξ., Solodow J., (1988), 136 κ.εξξ., Hinds, (1998), Papaioannou S., (2005), Ellsworth J.D., (1988), ό.π, (1988), ό.π, (1988),

20 Εν κατακλείδι, η Αινειάδα του Οβιδίου, µε τον περίπλοκο στόχο της να αφηγηθεί συγχρόνως τις ιστορίες του Αινεία και του Οδυσσέα, παρουσιάζεται, ωστόσο, τέλεια ενσωµατωµένη στο κυρίως έργο και χρησιµεύει κυρίως ως η βάση για διακειµενικά παιχνίδια. 17

21 7. Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΚΥΚΛΩΠΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΛΑΤΕΙΑΣ Όπως ήδη έχει ειπωθεί, το δέκατο τρίτο βιβλίο των Μεταµορφώσεων παρουσιάζει µεταξύ άλλων τις ιστορίες ερωτικών τριγώνων, από τις οποίες η µία εγκιβωτίζεται στην άλλη. Πρόκειται για τυπικές οβιδιακές ερωτικές ιστορίες που διαδραµατίζονται σε κάποιο ακαθόριστο µυθολογικό χρόνο πρωτύτερο του Τρωικού πολέµου. Με άλλα λόγια, η ιστορία του Κύκλωπα είναι τρόπον τινά ένα «επίθεµα» στην ιστορία της Σκύλλας, η οποία µε τη σειρά της λειτουργεί οµοίως στην ιστορία του Αινεία. Συνδέοντας τους µύθους της Σκύλλας και της Γαλάτειας µε αυτόν τον τρόπο, ο Οβίδιος καταφέρνει να προσεγγίσει όχι έναν αλλά δύο ελληνικούς µύθους σε αυτό το µέρος της µικρής Αινειάδας. ιευθετεί το υλικό του σαν να επρόκειτο για αγκύλες αλγεβρικής φόρµουλας. Η πρώτη αγκύλη ανοίγει µε την ιστορία του Αινεία, η δεύτερη µε αυτήν της Σκύλλας και η τρίτη µε την ιστορία της Γαλάτειας. Καθεµιά από τις αγκύλες κλείνει προσεκτικά σε σειρά. Στο τέλος της ιστορίας της Γαλάτειας, ο Οβίδιος επιστρέφει στη Σκύλλα και κλείνει το µύθο της προτού συνεχίσει µε την περιγραφή του ταξιδιού του Αινεία 35. Ο Οβίδιος δεν θεωρούσε εύκολη τη µετάβαση από τον άχρονο και φανταστικό κόσµο των ελληνικών µύθων στον οιονεί ιστορικό κόσµο της Ιταλίας και της Ρώµης. Για το λόγο αυτό εισήγαγε αυτούς τους δύο ελληνικούς µύθους στο τµήµα του έργου του που έχει κεντρικό ήρωα τον Αινεία. Ο Γλαύκος είναι ερωτευµένος µε τη Σκύλλα και η Κίρκη µαζί του η Γαλάτεια είναι ερωτευµένη µε τον Άκι και ο Πολύφηµος µαζί της. Τα µαγικά της Κίρκης µεταµορφώνουν την εχθρό της σε ένα αποκρουστικό τέρας, ενώ ο Πολύφηµος σκοτώνει µε φρικιαστικό τρόπο τον εχθρό του, ο οποίος µεταµορφώνεται σε ποτάµι. Έτσι, µέσω µιας τεχνικής οικείας στις Μεταµορφώσεις, ένα ζεύγος παρόµοιων και συνάµα αντιθετικών επεισοδίων διαπλέκεται: ένα αρσενικό και ένα θηλυκό αντικείµενο του διπλού πάθους, µια υγρή και µια γήινη µοίρα (η Σκύλλα µεταµορφώνεται ενώ κολυµπά ενώ ο Άκις συντρίβεται από έναν τεράστιο βράχο) ένας ήδη µεταµορφωµένος εραστής (ο Γλαύκος) του οποίου ο έρωτας έχει ως αποτέλεσµα τη µεταµόρφωση της αγαπηµένης του. Πρώτη εισάγεται στην αφήγηση η Σκύλλα και είναι η ακροάτρια της ιστορίας της Γαλάτειας 36. Η Γαλάτεια αναδιηγείται την ιστορία της στη Σκύλλα. Η Σκύλλα µπορεί να απορρίπτει τους εραστές της µε ατιµωρησία, αλλά η Γαλάτεια δεν µπορούσε να αποφύγει τον έρωτα του Πολυφήµου χωρίς πραγµατικά να υποφέρει. Κόρη του Νηρέα και της νύµφης ωρίδας, παράφορα ερωτευµένη µε έναν όµορφο νέο, τον Άκι, ζει µαζί του µοναδικές στιγµές. Ο κύκλωπας 35 Griffin H.F. A., (1983), Hopkinson N., (2000),

22 Πολύφηµος, από την άλλη πλευρά, φλέγεται από έρωτα για τη Γαλάτεια, τόσο που έχει παραµερίσει όλες του τις ασχολίες και έχει επιδοθεί στην ερωτική προσέγγιση, προσέχοντας πολύ την εξωτερική του εµφάνιση. Το όνοµα «Πολύφηµος», µε πρώτο συνθετικό το «πολύ» και δεύτερο το «φήµη» που σηµαίνει «κλέος» αλλά και «κακή φήµη», θα µπορούσε να σηµαίνει «αυτός που είναι διάσηµος», αλλά και «αυτός που είναι διαβόητος». Από την άλλη, εναλλακτικά, έχουµε το επίθετο «πολύς-πολλά», ενώ το ουσιαστικό «φήµη»-fama και το ρήµα fari από το οποίο παράγεται, είναι voces propriae για την αφήγηση και άρα Πολύφηµος είναι αυτός που «η ιστορία του έχει γίνει το θέµα της λογοτεχνικής fama πολλές φορές» 37. Όπως συνηθίζουν οι ερωτευµένοι, απευθύνει ένα ερωτικό τραγούδι στην αγαπηµένη του, το οποίο εκείνη ακούει στην αγκαλιά του Άκι. Τη συγκρίνει πρώτα θετικά και στη συνέχεια αρνητικά µε στοιχεία οικεία σε αυτόν, από το περιβάλλον στο οποίο κινείται 38. Έπειτα προσπαθεί να τη δελεάσει, απαριθµώντας τις ανέσεις που θα έχει κοντά του. Όταν τίποτα από όλα αυτά δεν τη συγκινεί, καταφεύγει στις παρακλήσεις και στην παρουσίαση των προσόντων του, που θεωρεί µοναδικά και ξεχωριστά. Τελικά κάθε προσπάθεια προσέγγισης αποτυγχάνει και ο Κύκλωπας, εξοργισµένος και µαινόµενος από ζήλια, συντρίβει τον Άκι µε ένα βράχο, για να τιµωρήσει και να εκδικηθεί τη Γαλάτεια. Η πρώτη γνωστή εµφάνιση του Πολυφήµου στην ελληνική λογοτεχνία γίνεται στην ραψωδία ι της Οδύσσειας. Περιγράφεται ως ένα άγριο και µοναχικό τέρας, που ορέγεται και καταβροχθίζει τους συντρόφους του Οδυσσέα. Η µέθη και η τύφλωσή του από τον Ιθακήσιο βασιλιά είναι γνωστή και έχει εµπνεύσει πολλούς µεταγενέστερους συγγραφείς 39. ιαφορετικός και λιγότερο πρωτόγονος εµφανίζεται ο Πολύφηµος στο σατυρικό δράµα του Ευριπίδη Κύκλωψ, όπου παρουσιάζεται η χιουµοριστική πλευρά της οµηρικής αφήγησης 40. Γύρω στα 400 π.χ. ο Φιλόξενος από τη Σικελία συνέθεσε ένα λυρικό ποίηµα µε θέµα ένα υποθετικό επεισόδιο, τοποθετηµένο χρονολογικά πριν από την άφιξη του Οδυσσέα στο νησί του Κύκλωπα. Αυτό το ποίηµα, χαµένο σήµερα, αποτελεί την πρώτη λογοτεχνική πραγµάτευση του θέµατος του ερωτευµένου Πολυφήµου. ιαφορετικές απόψεις εκφράστηκαν κατά την αρχαιότητα σχετικά µε την έµπνευση του Φιλοξένου. Υπήρχε η φήµη ότι διατηρούσε σχέσεις µε κάποια Γαλάτεια, ερωµένη του ιονύσου, τυράννου των Συρακουσών και ότι, για το λόγο αυτό, τιµωρήθηκε µε φυλάκιση. Εκεί, εµπνεύστηκε και 37 Papaioannou S., (2005), Mack S., (1999), Hopkinson N., (2000), Hopkinson N., (2000), 36 19

23 συνέθεσε το ποίηµα ως µια αλληγορία, όπου ο ιόνυσος παρουσιάζεται ως Κύκλωπας, η Γαλάτεια ως θαλασσινή νύµφη και ο ίδιος ως πανούργος Οδυσσέας 41. Τον τρίτο αιώνα π.χ. ο Θεόκριτος συνέθεσε δύο εξάµετρα ποιήµατα, εµπνευσµένα από τον Φιλόξενο. Το έκτο Ειδύλλιο είναι µια παραλλαγή του ίδιου θέµατος, όπου η Γαλάτεια πολιορκείται από τον Κύκλωπα. Το ενδέκατο Ειδύλλιο διακηρύσσει ότι το τραγούδι µπορεί να λειτουργήσει ως αντίδοτο στον έρωτα, όπως το τραγούδι του Πολυφήµου. Πάντως ο Θεόκριτος ήταν πιθανώς ο πρώτος που παρέβλεψε τα τερατώδη χαρακτηριστικά του Κύκλωπα και τον απεικόνισε ως νεαρό άνδρα σε βουκολικό τοπίο, αποκλείοντας την άµεση αναφορά σε επικά στοιχεία 42. Κάποιες αναφορές στην ιστορία του Πολυφήµου και της Γαλάτειας συναντώνται στα σωζόµενα αποσπάσµατα της ελληνιστικής ποίησης. Ο Ερµησιάναξ, ο Βίων και ο ψευδο- Μόσχος αναφέρουν τη σκηνή, γνωστή από το Θεόκριτο, όπου ο Κύκλωπας τραγουδά για χάρη της αγαπηµένης του, δίπλα στη θάλασσα. Αλλά και ο Καλλίµαχος έγραψε ένα επίγραµµα, καθώς και ένα ποίηµα σε εξαµέτρους µε τον τίτλο Γαλάτεια 43. Στις Εκλογές του ο Βιργίλιος αναφέρεται συχνά στη θεοκρίτεια ιστορία του ζευγαριού. Η δεύτερη Εκλογή, µε θέµα το ερωτικό τραγούδι του Κορύδωνα προς τον νεαρό Αλέξι, κύριο πρότυπο της οποίας είναι το ενδέκατο θεοκρίτειο Ειδύλλιο, υιοθετεί πολλά από τα επιχειρήµατα και τις τεχνικές πειθούς του Κύκλωπα. Πολλά από τα µοτίβα του Ειδυλλίου µεταφέρονται διασκευασµένα στην Εκλογή, έχοντας αποβάλει τα γελοιογραφικά στοιχεία. Στόχος του Βιργιλίου είναι να προβάλει την ερωτική πειθώ του Κορύδωνα. Εποµένως η αποµάκρυνση του από το ήθος των Ειδυλλίων γίνεται προς την κατεύθυνση του ελεγειακού πάθους 44. Στην έβδοµη Εκλογή ο Κορύδωνας θυµίζει στον συναγωνιζόµενό του τις συγκρίσεις µε τις οποίες ο θεοκρίτειος Κύκλωπας αρχίζει το τραγούδι του, εισάγοντας µε αυτόν τον τρόπο έναν βουκολικό αγώνα στην πιο άρτια µορφή του. Στην Εκλογή µε τον αριθµό οκτώ, ο άµων θυµάται, όπως ο Πολύφηµος στο Θεόκριτο, την πρώτη ροµαντική συνάντηση µε την αγαπηµένη του, αλλά και τα ερωτικά παθήµατά του. Τέλος, στην ένατη Εκλογή ο Μοίρις παραθέτει ένα απόσπασµα του Μενάλκα, που είναι ξεκάθαρα µέρος από το τραγούδι του Πολυφήµου ( ). Το απόσπασµα παραπέµπει στον ερωτικό Κύκλωπα του Θεοκρίτου (Ειδύλλιο ) που θέλει να προσελκύσει τη Γαλάτεια τη θαλασσινή στην στεριανή σπηλιά του. Ο Βιργίλιος συµπιέζει το θεοκρίτειο 41 ό.π, (2000), Petrain D., (2003), Hopkinson N., (2000), Παπαγγελής Θ., (1995), 44 20

24 χωρίο σε εισαγωγικά ως απλή βουκολική φωνή, την οποία ο Μοίρις χαρακτηρίζει «πασίγνωστη» (neque est ignobile carmen) όχι µόνο επειδή ανήκει στον Μενάλκα αλλά και επειδή απηχεί τον Θεόκριτο 45. Καθώς, λοιπόν, ο µύθος του Κύκλωπα και της Γαλάτειας αποτελεί διασταύρωση κύριων ποιητικών παραδόσεων- του βουκολικού είδους, της ερωτικής ελεγείας και του ηρωικού έπους- το επεισόδιο αντιµετωπίζει τον αναγνώστη µε µια ποικιλία από συνισταµένες, ακόµη και µε αντιθετικά ειδολογικά µοτίβα. Η ειδολογική ποικιλία του επεισοδίου αυτού εκδηλώνεται µε τρεις διαφορετικούς τρόπους. Πρώτον και περισσότερο εµφανώς, ο Οβίδιος επιδέξια συνδυάζει τους loci communes τριών διαφορετικών ειδών. Ο Πολύφηµος βόσκει πρόβατα ( ), κρατά ραβδί (782), παίζει αυλό (784) και τραγουδά pastoria sibila (785), ενώ ο Άκις και η Γαλάτεια βρίσκονται σε µια σπηλιά, ακούγοντας το τραγούδι του, όπως ακριβώς οι κατεξοχήν βουκολικές φιγούρες. Συγχρόνως, ο Κύκλωπας φλέγεται από έρωτα (763, ), παραπονιέται για την εµφάνισή του ( ), ξεχνά τις καθηµερινές του συνήθειες και υποχρεώσεις (763, ) και φθονεί την επιτυχία του αντιπάλου του ( ), όπως ο τυπικός ελεγειακός εραστής. Τέλος, το µέγεθος και η δύναµη του (842-44, , ), η πρωτόγονη εµφάνιση (765-67, ) και η αιµοβόρα αγριότητά του (759-61, , κ.α.), τον κατατάσσουν στις επικές µορφές. Ο συνδυασµός αυτών των ειδολογικά διαφορετικών στοιχείων σε ένα επεισόδιο είναι η πρώτη και πιο εµφανής ένδειξη της διακειµενικής του φύσης 46. εύτερο σηµείο αναφοράς αποτελεί η τέχνη της imitatio όπως τη χειρίζεται ο ποιητής. Σε ολόκληρο το επεισόδιο, ο Οβίδιος ανακαλεί υπαινικτικά το λογοτεχνικό παρελθόν, σκιαγραφώντας συγκεκριµένα µοντέλα που αντιπροσωπεύουν τα πρωταρχικά είδη. Έτσι, λοιπόν, το βουκολικό σκηνικό και η δοµή της σερενάτας του Πολυφήµου παραπέµπει ξεκάθαρα στο ενδέκατο Ειδύλλιο του Θεοκρίτου. Από την άλλη, το ξαφνικό ενδιαφέρον του Κύκλωπα για την εξωτερική του εµφάνιση υπαινίσσεται τις συµβουλές που παρέχει ο ίδιος ποιητής στην Ars amatoria. Οµοίως, ο τρόπος µε τον οποίο ο Πολύφηµος σκοτώνει τον Άκι δεν είναι απλώς µια επική συµπεριφορά, αλλά συγκεκριµένα ανακαλεί την προσπάθεια του οµηρικού Κύκλωπα να εκδικηθεί τον «Κανένα/Οδυσσέα». Σε καθεµία από αυτές τις περιπτώσεις, ο Οβίδιος δεν ανακαλεί τη βουκολική, ελεγειακή ή επική παράδοση ως σύνολο, αλλά εντελώς µεµονωµένες εκφράσεις αυτών των παραδόσεων, εκφράσεις που συχνά εµπεριέχουν ειδολογικές αµφισηµίες Παπαγγελής Θ., (1995), Farrell J., (1992), Farrell J., (1992),

25 Ως τρίτο σηµείο αναφοράς πρέπει να θεωρήσουµε την αµφίδροµη σχέση ανάµεσα στο οβιδιακό επεισόδιο και στο κύριο πρότυπο του, το έκτο και το ενδέκατο θεοκρίτειο Ειδύλλιο. Εκτός από την εµφανή σχέση ως προς τη δοµή καθώς και τα πολλά δανεισµένα µοτίβα, το οβιδιακό επεισόδιο εκµεταλλεύεται την ειδολογική εκζήτηση του προτύπου του. Συγχρόνως, όµως, αναπτύσσει έναν πολύ διαφορετικό ειδολογικό χαρακτήρα από αυτόν των Ειδυλλίων και η διαφορά αντανακλάται περισσότερο ξεκάθαρα στην επαναδιατύπωση της θεοκρίτειας αφήγησης από τον Οβίδιο Farrell J., (1992),

26 8. Ο ΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΙΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΟΒΙ ΙΑΚΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ Ο όρος «διακειµενικότητα» προέρχεται από τη Julia Kristeva, σύµφωνα µε την οποία κάθε κείµενο είναι «συµπλοκή από άλλα κείµενα, µια διακειµενικότητα στο χώρο του δεδοµένου κειµένου, καίριες εκφράσεις, δανεισµένες από άλλα κείµενα, διασταυρώνονται και εξουδετερώνουν η µία την άλλη» 49. Αλλού η Kristeva περιγράφει το φαινόµενο ως εξής: «κάθε κείµενο είναι κατασκευασµένο σαν µωσαϊκό από παραποµπές κάθε κείµενο είναι η απορρόφηση και η µεταµόρφωση ενός άλλου κειµένου. Η έννοια της διακειµενικότητας αντικαθιστά αυτήν της διυποκειµενικότητας, και η ποιητική γλώσσα διαβάζεται ως διπλή» 50. Για την Kristeva η διακειµενικότητα είναι η conditio sine qua non κάθε γραπτού ή προφορικού κειµένου 51. Για τον Roland Barthes, του οποίου οι απόψεις συµβαδίζουν µε αυτές της Kristeva, τα παραθέµατα από τα οποία είναι φτιαγµένο ένα κείµενο, είναι ανώνυµα και ανεξιχνίαστα και όµως ήδη διαβασµένα (déjà lu), είναι παραθέµατα χωρίς εισαγωγικά. Με αυτόν τον τρόπο ορίζει ο Barthes τη διακειµενικότητα. Εποµένως, κατά την άποψη της Julia Kristeva και του Roland Barthes, τα πάντα εναπόκεινται στην κρίση του αναγνώστη ο οποίος, όταν προσέρχεται στο κείµενο, δεν προσέρχεται ως tabula rasa, αλλά ως αναγνώστης άλλων κειµένων. Επανερχόµενοι στο υπό εξέταση χωρίο των Μεταµορφώσεων, θα λέγαµε ότι η ιστορία του Οβιδίου είναι µια έξυπνη επανεγγραφή της οµηρικής µε µια βοήθεια από το Θεόκριτο και το Βιργίλιο. Εκείνος που γνωρίζει την ένατη ραψωδία της Οδύσσειας θα ακούσει τη συνέχεια της ιστορίας να ξεδιπλώνεται µαζί µε την τρέχουσα ιστορία της Γαλάτειας και του Πολυφήµου. Όµως το ερωτικό τραγούδι του Κύκλωπα δεν ανήκει στον κόσµο της Οδύσσειας και της Αινειάδας, όπου τέρατα και ήρωες προσπαθούν να αλληλοεξοντωθούν ανήκει στον κόσµο της θεοκρίτειας βουκολικής ποίησης. Στην πραγµατικότητα είναι η εκδοχή από τον Οβίδιο της κωµικής ερωτοτροπίας του Πολυφήµου στο 6 ο και 11 ο Ειδύλλιο του Θεοκρίτου, ένα θέµα που ο Βιργίλιος είχε µερικώς µιµηθεί στη 2 η και 7 η Εκλογή του. Όταν γυρίζουµε στο τραγούδι του Πολυφήµου, βρίσκουµε ότι µοιράζεται πολλές κωµικές τεχνικές και τεχνάσµατα των Amores 52. εν ακολουθεί, όµως, ο ποιητής δουλικά τα 49 Van Erp Taalman Kip Maria στο τόµο που εκδόθηκε από την Irene de Jong και τον J.P. Sullivan,(1994), ό.π., (1994), ό.π., (1994), Davis J., (1981),

27 πρότυπά του εισάγει έναν αριθµό νέων χαρακτηριστικών που δίνουν στην ιστορία µια εντελώς διαφορετική µορφή σε σχέση µε αυτή των προκατόχων του 53. Οι διακειµενικές, λοιπόν, αναφορές από τα έργα των προκατόχων του Οβιδίου διατρέχουν ολόκληρο το οβιδιακό χωρίο. Ας µείνουµε στο σαλόνι κοµµωτικής της Σκύλλας και της Γαλάτειας. Η Σκύλλα παρηγορεί τη λυπηµένη χτενίστρα της, όταν ο θρήνος της διακόπτει την απασχόλησή της. Η Γαλάτεια ενθαρρύνεται να αποκαλύψει το λόγο των δακρύων της. Η εισαγωγή του Άκι στην ιστορία είναι οβιδιακή καινοτοµία. Ο Άκις δεν εµφανίζεται σε κανέναν από τους προκατόχους του Οβιδίου. Ο Οβίδιος µας προσφέρει ένα τριγωνικό ερωτικό µπλέξιµο µε µια εκρηκτική συναισθηµατική δυναµική, πολύ µεγαλύτερη από αυτήν του Θεοκρίτου στα δύο ποιήµατα. Στο έκτο Ειδύλλιο ο ερωτευµένος Κύκλωπας έχει να αντιµετωπίσει µια φιλάρεσκη Γαλάτεια (στ ), ενώ ουδεµία αναφορά γίνεται σε κάποιο σύντροφο τόσο σε αυτό όσο και στο ενδέκατο Ειδύλλιο. Απλώς ο Οβίδιος µεταφέρει στον Άκι την ηλικία που έχει ο Πολύφηµος στον Θεόκριτο (11.9). Από τον Όµηρο και έπειτα, οι αρχαίοι συγγραφείς θεωρούν πως το αποκορύφωµα της ανδρικής οµορφιάς εντοπίζεται στην πρώτη εµφάνιση της γενειάδας. Ο Πολύφηµος βρίσκεται σε αυτό το στάδιο στον Θεόκριτο 54. Η Γαλάτεια του Οβιδίου κατακλύζεται από πολύ έντονα συναισθήµατα για τον Κύκλωπα. Τον µισεί τόσο, όσο αγαπά τον Άκι. Ο Πολύφηµος από την άλλη λατρεύει τη Γαλάτεια, όσο µισεί τον Άκι. Αυτή η υπολογισµένη έκφραση µίσους προσδίδει µια δόση σκληρότητας στη συµπεριφορά τους, που απουσιάζει από τον Θεόκριτο. Ο Κύκλωπας είναι τόσο άγριος που τροµάζει όχι µόνο τους ανθρώπους αλλά και τα δάση ακόµη (στ ), ενώ παράλληλα δε σέβεται ούτε τους θεούς (στ. 761). Ο έρωτάς του για τη Νηρηίδα καταλαγιάζει τα βίαια και αποτρόπαια αισθήµατά του (στ ). Ένα ιδιαιτέρως ωραίο παράδειγµα της χρήσης της υπερβολής από τον Οβίδιο υπάρχει στην περιγραφή για το πώς ο Κύκλωπας περιποιείται τον εαυτό του. Η σκηνή υπονοεί αυτήν στο έκτο Ειδύλλιο του Θεοκρίτου, όπου ο Πολύφηµος κοιτάζει τον εαυτό του στη θάλασσα (στ ), αλλά ο Οβίδιος δίνει έµφαση στα αστεία προσόντα που ενυπάρχουν στη σκηνή και τα επεκτείνει στο «λογικό» τους συµπέρασµα (στ ). Στον Θεόκριτο, τον Πολύφηµο τον ενδιαφέρει µόνο το πώς φαίνεται, η formae cura που ο Οβίδιος αναφέρει στο στίχο 764, όχι να βελτιώσει την εµφάνισή του. Στον Οβίδιο, χτενίζει τα µαλλιά του µε µια τσουγκράνα, ξυρίζεται µε ένα κλαδευτήρι και κοιτάζεται στο νερό -όχι όπως στον Θεόκριτο για να κοιτάξει δειλά την εµφάνισή του- αλλά feros componere vultus, για να προσπαθήσει να 53 Griffin H.F. A., (1983), Griffin H.F. A., (1983),

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ Η Ιλιάδα μαζί με την Οδύσσεια αποτελούν τα αρχαιότερα έπη, όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που μας

Διαβάστε περισσότερα

Γ) Ο Πλάτωνας 7) Ο Όµηρος ίσως έγραψε τα έπη ή ίσως τα συνέθεσε προφορικά; Α) ίσως τα έγραψε Β) ίσως τα συνέθεσε προφορικά 8) Τι κάνουν οι ραψωδοί; Α)

Γ) Ο Πλάτωνας 7) Ο Όµηρος ίσως έγραψε τα έπη ή ίσως τα συνέθεσε προφορικά; Α) ίσως τα έγραψε Β) ίσως τα συνέθεσε προφορικά 8) Τι κάνουν οι ραψωδοί; Α) Οι παρακάτω ερωτήσεις-δραστηριότητες είναι ένας ευχάριστος και διαφορετικός τρόπος επανάληψης της Οδύσσειας του Οµήρου! Ευχαριστώ πολύ τους µαθητές του Α4 του Γυµνασίου µας, Σιµακάι Χριστιάνα και Σκούρτη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ Τι είναι το έπος; Αρχικά η λέξη έπος σήμαινε «λόγος». Από τον 5ο αι. π.χ. όμως χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το μεγάλο αφηγηματικό ποίημα σε δακτυλικό

Διαβάστε περισσότερα

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494 Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494 1.α. Από τον Πρόλογο στο Επεισόδιο: Η Ελένη, μαζί με τις γυναίκες που αποτελούν το Χορό του δράματος, μπαίνουν μέσα στο παλάτι προκειμένου να ζητήσουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

ηµοτικό τραγούδι: [Της έσπως] (25 εκεµβρίου 1803) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ )

ηµοτικό τραγούδι: [Της έσπως] (25 εκεµβρίου 1803) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ ) 1. KEIMENO ηµοτικό τραγούδι: [Της έσπως] (25 εκεµβρίου 1803) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 105-106) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. α) Ποιο όνοµα ακούγεται κατ επανάληψη

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις ( ΣΤΙΧΟΙ 1-13) 1.Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα με βάση τους στίχους 1-13, αιτιολογώντας σύντομα κάθε χαρακτηρισμό σας

Ερωτήσεις ( ΣΤΙΧΟΙ 1-13) 1.Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα με βάση τους στίχους 1-13, αιτιολογώντας σύντομα κάθε χαρακτηρισμό σας ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΤΗΛΕΜΑΧΕΙΑ Ραψωδία α Προοίμιο(στίχοι 1-25) ΔΟΜΗ Στην Οδύσσεια διακρίνουμε δύο προοίμια: α προοίμιο ( κυρίως προοίμιο ή προοίμιο του ποιητή) στίχοι 1-13 β προοίμιο( το προοίμιο της Μούσας )

Διαβάστε περισσότερα

Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς. Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς. Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Σχολική Χρονιά 2012-2013 Κ ε ί μ ε ν α Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κείμενα προς συνανάγνωση συνεξέταση Έριχ Μαρία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. καθημερινό λεξιλόγιο: «κάτι», «ἀρμαθιά»

Διαβάστε περισσότερα

ÈÅÌÁÔÁ 2007 ÏÅÖÅ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 2007

ÈÅÌÁÔÁ 2007 ÏÅÖÅ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 2007 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» 3 3 4 σαν πέτρες µε βυθίζουν! 4 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Θέµατα της Επτανησιακής Σχολής που απαντούν στα δοθέντα αποσπάσµατα

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση προφορικού λόγου

Κατανόηση προφορικού λόγου Κατανόηση προφορικού λόγου Επίπεδο Γ Δεύτερη διδακτική πρόταση Μυθολογία Ενδεικτική διάρκεια: Ομάδα-στόχος: Διδακτικός στόχος: Στρατηγικές: Υλικό: Ενσωμάτωση δραστηριοτήτων: 1 διδακτική ώρα έφηβοι και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Μόνο με το αίσθημα μπορείς να διδάξεις. Αν καθήσεις στην έδρα η ποίηση θα φύγει από το παράθυρο. «Κώστας Μόντης» Βασικές αρχές: 1) Το λογοτεχνικό

Διαβάστε περισσότερα

Μύθοι. Τοπικοί μύθοι Η ανάγκη των ανθρώπων οδήγησε στη δημιουργία μύθων

Μύθοι. Τοπικοί μύθοι Η ανάγκη των ανθρώπων οδήγησε στη δημιουργία μύθων Μύθοι Τοπικοί μύθοι Η ανάγκη των ανθρώπων οδήγησε στη δημιουργία μύθων Ορισμός : Προσπαθώντας να δώσουμε έναν ορισμό στο µζύθο µπορθούμε να πούμε ότι είναι µια φανταστική, πλαστή διήγηση µε στοιχεία συχνά

Διαβάστε περισσότερα

Έπος σημαίνει: λόγος, διήγηση και ειδικότερα αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό, ηρωικό.

Έπος σημαίνει: λόγος, διήγηση και ειδικότερα αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό, ηρωικό. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ Κας ΦΑΝΟΥΡΑΚΗ ΕΥΑΝΘΙΑΣ 1 Τι ονομάζουμε έπος και ποιο είναι το περιεχόμενο του; Έπος σημαίνει: λόγος, διήγηση και ειδικότερα αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ Έχοντας μελετήσει τις ραψωδίες της Οδύσσειας μέσα από τα μαθήματά μας ποια σκηνή σάς άρεσε περισσότερο και γιατί; Περιγράψτε τις σκέψεις και τα συναισθήματα που σας γεννήθηκαν. Αν ήσαστε εσείς ο Όμηρος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «ΜΥΘΙΚΟΙ ΗΡΩΕΣ» Δράσεις που υλοποιήθηκαν με την Γ Τάξη του 64 ο Δημοτικού Σχολείου Θεσσαλονίκης Σχολικό έτος 2011-2012 Συντελεστές προγράμματος Οι μαθητές

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Η γυναίκα ως σύζυγος και μητέρα Η γυναίκα ως πολεμικό λάφυρο Γυναίκα και επιτάφιες τιμές ηρώων Η τύχη του γυναικείου πληθυσμού μετά την άλωση μιας πόλης

Διαβάστε περισσότερα

Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr

Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr Η Σόφη Θεοδωρίδου στο arive.gr συνέντευξη πωλίνα_ταϊγανίδου Με αφορμή την παρουσίαση του νέου της βιβλίου, Στεφάνι από ασπάλαθο Λίγα λόγια για το έργο: Μια όμορφη καλοκαιρινή μέρα του 1939, η Κασσιανή

Διαβάστε περισσότερα

Μιλώντας με τα αρχαία

Μιλώντας με τα αρχαία Επίσκεψη στο μαντείο της Δωδώνης Πώς έβλεπαν το μέλλον οι αρχαίοι; Πώς λειτουργούσε το πιο αρχαίο μαντείο της Ελλάδας; Τι μορφή, σύμβολα και ρόλο είχε ο κύριος θεός του, ο Δίας; Τι σημασία είχαν εκεί οι

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο

Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100. Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Μάθημα/Τάξη: Ν. Γλώσσα Γ' ΕΠΑΛ Κεφάλαιο: Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 20/11/2017 Επιδιωκόμενος Στόχος: 70/100 Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο Τον Μάιο του 2017 δημοσιοποιήθηκαν αποτελέσματα έρευνας του

Διαβάστε περισσότερα

Μιλώντας με τα αρχαία

Μιλώντας με τα αρχαία Μιλώντας με τα αρχαία Μέσα στο μουσείο θα συναντήσετε παράξενα αντικείμενα άλλων εποχών. Μπορείτε να τα κάνετε να μιλήσουν για πανάρχαιους ανθρώπους και πολιτισμούς; Πάρτε φακούς, μέτρα, μολύβι και χαρτί

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ 21 ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ Λέγεται το αίτιο που εντοπίζεται σε εξωτερικές καταστάσεις, όχι σε ψυχικές συγκινήσεις και συναισθήματα. Εκφράζεται: α.

Διαβάστε περισσότερα

Κριτική άποψη της κας Ευδοξίας Κολυδάκη (ΒΙΒΛΙΟ- ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ) για το βιβλίο "Οι Γιοι της Γαλανής Κυράς-Δήμητρα Ιωάννου"Εκδόσεις Ψυχογιός!

Κριτική άποψη της κας Ευδοξίας Κολυδάκη (ΒΙΒΛΙΟ- ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ) για το βιβλίο Οι Γιοι της Γαλανής Κυράς-Δήμητρα ΙωάννουΕκδόσεις Ψυχογιός! Δευτέρα, 27 Μαρτίου 2017 Κριτική άποψη της κας Ευδοξίας Κολυδάκη (ΒΙΒΛΙΟ- ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ) για το βιβλίο "Οι Γιοι της Γαλανής Κυράς-Δήμητρα Ιωάννου"Εκδόσεις Ψυχογιός! Περισσότερα για το βιβλίο εδώ

Διαβάστε περισσότερα

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗ: http //blgs.sch.gr/anianiuris ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Νιανιούρης Αντώνης (email: anianiuris@sch.gr) Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε Διηγούμαστε ή αφηγούμαστε ένα γεγονότος, πραγματικό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ: ΟΔΥΣΣΕΙΑ

ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ: ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ: ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΕΠΟΣ Η λέξη σημαίνει: λόγος, διήγηση Αφηγηματικό ποίημα Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; Είναι ένα ποίημα που αφηγείται μια ιστορία Είδη: 1. Μυθολογικό 2. Διδακτικό 3. Ηρωικό Η Ιλιάδα

Διαβάστε περισσότερα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Νέα Αθηναϊκή Σχολή Λογοτεχνία Β Λυκείου Εισαγωγή Επιμέλεια: Τ. Γιακουμάτου www.netschoolbook.gr 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Εσωτερική αναδιάρθρωση κράτους-στόχος

Διαβάστε περισσότερα

2 - µεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό επίπεδο = δευτερεύουσα αφήγηση που εγκιβωτίζεται στη κύρια αφήγηση, π.χ η αφήγηση του Οδυσσέα στους Φαίακες για τις π

2 - µεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό επίπεδο = δευτερεύουσα αφήγηση που εγκιβωτίζεται στη κύρια αφήγηση, π.χ η αφήγηση του Οδυσσέα στους Φαίακες για τις π 1 ΟΡΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Εστίαση (πρόκειται για τη σχέση του αφηγητή µε τα πρόσωπα της ιστορίας). Μηδενική = όταν έχουµε αφηγητή έξω από τη δράση (αφηγητής παντογνώστης). Εξωτερική = ο αφηγητής γνωρίζει

Διαβάστε περισσότερα

Νικηφόρου Βρεττάκου: «ύο µητέρες νοµίζουν πως είναι µόνες στον κόσµο» (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σ. 253-254)

Νικηφόρου Βρεττάκου: «ύο µητέρες νοµίζουν πως είναι µόνες στον κόσµο» (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σ. 253-254) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Νικηφόρου Βρεττάκου: «ύο µητέρες νοµίζουν πως είναι µόνες στον κόσµο» (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σ. 253-254) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. Τι εκφράζει

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Από τον Όμηρο στον Αισχύλο: Η Τριλογία του Αχιλλέα

Από τον Όμηρο στον Αισχύλο: Η Τριλογία του Αχιλλέα Από τον Όμηρο στον Αισχύλο: Η Τριλογία του Αχιλλέα Ερευνητικό έργο με συνεργαζόμενους φορείς το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας της Ακαδημίας Αθηνών & τη Δραματική Σχολή του Εθνικού

Διαβάστε περισσότερα

Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι

Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι Αφηγηματικές τεχνικές Οι λειτουργίες του αφηγητή 0 αφηγητής μπορεί να είναι πρόσωπο της αφήγησης, με πρωταγωνιστικό ή δευτερεύοντα ρόλο, ή μπορεί να είναι αμέτοχος

Διαβάστε περισσότερα

Τ ρ ί τ η, 5 Ι ο υ ν ί ο υ Το τελευταίο φως, Ιφιγένεια Τέκου

Τ ρ ί τ η, 5 Ι ο υ ν ί ο υ Το τελευταίο φως, Ιφιγένεια Τέκου Τ ρ ί τ η, 5 Ι ο υ ν ί ο υ 2 0 1 8 Το τελευταίο φως, Ιφιγένεια Τέκου "Υπήρχε μαγεία πίσω από τη συγγραφή, που ξεπερνούσε κατά πολύ τα οφέλη της κάθαρσης. Κυριαρχία πάνω στα αισθήματα και στις κινήσεις

Διαβάστε περισσότερα

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ:

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ: ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙ ΙΟΥ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ 1 ΟΜΗΡΟΥ Ο ΥΣΣΕΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΡΑΨΩ ΙΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ (α ω) Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Ο. Ε.. Β. (Σελίδες 12 24 σχολικού εγχειριδίου) 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ :ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΜΑΡΤΙΟΥ 2019 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 5

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ :ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΜΑΡΤΙΟΥ 2019 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 5 ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ :ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΜΑΡΤΙΟΥ 2019 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 5 Existimāvit ad se venīre hominem ingentis magnitudinis et facie squalidā, similem

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτικοί Στόχοι. Να διαµορφώσουµε µια πρώτη εικόνα για τον Μενέλαο, τον άλλο βασικό ήρωα του δράµατος.

Διδακτικοί Στόχοι. Να διαµορφώσουµε µια πρώτη εικόνα για τον Μενέλαο, τον άλλο βασικό ήρωα του δράµατος. Eυριπίδη «Ελένη» Α επεισόδιο Α σκηνή στιχ.437-494494 καθηγήτρια:τσούτσα Σταυρούλα Διδακτικοί Στόχοι Να διαµορφώσουµε µια πρώτη εικόνα για τον Μενέλαο, τον άλλο βασικό ήρωα του δράµατος. Να εµβαθύνουµε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ Ο χρόνος σε μια λογοτεχνική αφήγηση μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης:

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ Ο χρόνος σε μια λογοτεχνική αφήγηση μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης: 1 ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ Ο χρόνος σε μια λογοτεχνική αφήγηση μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης: ο χρόνος της ιστορίας ο χρόνος της αφήγησης είναι ο φυσικός

Διαβάστε περισσότερα

Βιτσέντζου Κορνάρου: Ερωτόκριτος β. [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] (στίχοι 767-818) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 80-82)

Βιτσέντζου Κορνάρου: Ερωτόκριτος β. [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] (στίχοι 767-818) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 80-82) 1. KEIMENO Βιτσέντζου Κορνάρου: Ερωτόκριτος β. [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] (στίχοι 767-818) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 80-82) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. Σε ποιο

Διαβάστε περισσότερα

Γλυφάδα 09/12/2017. Μάθημα : ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Γλυφάδα 09/12/2017. Μάθημα : ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 1 Γλυφάδα 09/12/2017 Μάθημα : ΛΑΤΙΝΙΚΑ Καθηγήτρια: Ονοματεπώνυμο: ΘΕΜΑΤΑ Χρόνος: 3 ΩΡΕΣ Τάξη: Γ12 Κείμενα 1. Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur : «Quid?» inquit «Ego non cognosco

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β Ερώτηση 1 α Το βιβλίο με τίτλο «Χάρτινη Αγκαλιά», της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη, περιγράφει την ιστορία ενός κοριτσιού, της Θάλειας, η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Φεύγει

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

Ουίλλιαµ Σαίξπηρ: «Σονέτο XVIII» (Ν.Ε.Λ. Β Λυκείου, Α5, σσ. 54-55)

Ουίλλιαµ Σαίξπηρ: «Σονέτο XVIII» (Ν.Ε.Λ. Β Λυκείου, Α5, σσ. 54-55) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Ουίλλιαµ Σαίξπηρ: «Σονέτο XVIII» (Ν.Ε.Λ. Β Λυκείου, Α5, σσ. 54-55) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµµατολογικά στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Από το 0 μέχρι τη συγγραφή ενός σεναρίου μυθοπλασίας. (βιωματικό εργαστήρι) Βασισμένο σε μια ιδέα του Γιώργου Αποστολίδη

Από το 0 μέχρι τη συγγραφή ενός σεναρίου μυθοπλασίας. (βιωματικό εργαστήρι) Βασισμένο σε μια ιδέα του Γιώργου Αποστολίδη Από το 0 μέχρι τη συγγραφή ενός σεναρίου μυθοπλασίας (βιωματικό εργαστήρι) Βασισμένο σε μια ιδέα του Γιώργου Αποστολίδη Περιγραφή εργαστηρίου Οι ιστορίες είναι γεγονότα ζωής ή του μυαλού ή μήπως απλώς

Διαβάστε περισσότερα

Φιλαναγνωσία Δραστηριότητες. Χρύσα Κουράκη (Ph.D) Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων Ανατολικής Αττικής

Φιλαναγνωσία Δραστηριότητες. Χρύσα Κουράκη (Ph.D) Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων Ανατολικής Αττικής Φιλαναγνωσία Δραστηριότητες Χρύσα Κουράκη (Ph.D) Υπεύθυνη Πολιτιστικών Θεμάτων Ανατολικής Αττικής Φιλαναγνωσία - Aimer lire Η θετικά προσδιορισμένη σχέση του αναγνώστη με το βιβλίο ως το κατεξοχήν είδος

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ. Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα.

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ. Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Ο ρομαντισμός προβάλλει το συναίσθημα και τη φαντασία. Στα ποιήματα υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1. Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες.

Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1. Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες. Scenario How-To ~ Επιμέλεια: Filming.gr Σελ. 1 Σενάριο Το σενάριο, είναι μια ιστορία, ειπωμένη σε κινηματογραφικές εικόνες. Σε αντίθεση με τα αφηγηματικά ή λογοτεχνικά είδη, το σενάριο περιγράφει αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Τιμή: 11,99. Τιμή: 8,90. Τιμή: 12,50. ISBN: , Αρ. σελίδων: 32. ISBN: , Αρ. σελίδων: 48

Τιμή: 11,99. Τιμή: 8,90. Τιμή: 12,50. ISBN: , Αρ. σελίδων: 32. ISBN: , Αρ. σελίδων: 48 ISBN: 978-960-14-2978-6, Αρ. σελίδων: 32 Τιμή: 11,99 ISBN: 978-960-14-2993-9, Αρ. σελίδων: 48 Τιμή: 8,90 ISBN: 978-960-14-3074-4, Αρ. σελίδων: 48 Τιμή: 12,50 ISBN: 978-960-14-3064-5, Αρ. σελίδων: 40 Τιμή:

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Γαληνού: Τους ήρωες μου ποτέ δεν τους ξεχνώ

Ελένη Γαληνού: Τους ήρωες μου ποτέ δεν τους ξεχνώ Ημερομηνία 22/11/2016 Μέσο Συντάκτης Link lionnews.gr Τίνα Πανωρίου https://lionnews.gr/%ce%b5%ce%bb%ce%ad%ce%bd%ce%b7- %ce%b3%ce%b1%ce%bb%ce%b7%ce%bd%ce%bf%cf%8d- %cf%84%ce%bf%cf%85%cf%82-%ce%ae%cf%81%cf%89%ce%b5%cf%82-

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ - ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ - ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ - ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Υπάρχει µεγάλη ποικιλία θεµάτων που θα µπορούσαν να δοθούν ως συνθετικές δηµιουργικές εργασίες. Όποιο θέµα όµως και να δοθεί, θα ήταν καλό να έχει ως στόχο τη στροφή του

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20 Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου 2015-22:20 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη «Μέσω της μυθοπλασίας, αποδίδω τη δικαιοσύνη που θα ήθελα να υπάρχει» μας αποκαλύπτει η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ Μικρό λεξικό βασικών όρων Κύριοι αφηγηματικοί τρόποι: α) Αφήγηση (ή διήγηση): η έκθεση-παρουσίαση πραγματικών ή πλασματικών γεγονότων από ένα πρόσωπο, τον αφηγητή. Η αφήγηση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΛΎΚ Α ΣΤΌΙΌΎ " ΘΈΝΤΑ ΜΙΜΗ Λ ΆΚ Η

ΓΛΎΚ Α ΣΤΌΙΌΎ  ΘΈΝΤΑ ΜΙΜΗ Λ ΆΚ Η ΓΛΎΚ Α ΣΤΌΙΌΎ " ΘΈΝΤΑ ΜΙΜΗ Λ ΆΚ Η Όπως είναι γνωστό, το παραμύθι είναι παγκόσμιο, με μακραίωνη παρουσία σε διαφορετικούς λαούς που το ανταλλάσσουν μεταξύ τους, προσαρμόζοντάς το στα δεδομένα της κάθε ιστορικής

Διαβάστε περισσότερα

Όμιλος Παραμύθι και Αφήγηση. Βασιλική Αντωνογιάννη Δασκάλα. Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας. bantonog@yahoo.gr

Όμιλος Παραμύθι και Αφήγηση. Βασιλική Αντωνογιάννη Δασκάλα. Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας. bantonog@yahoo.gr Όμιλος Παραμύθι και Αφήγηση Βασιλική Αντωνογιάννη Δασκάλα Πρότυπο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας bantonog@yahoo.gr Εισαγωγή Τίτλος: «Παραμύθι και Αφήγηση» Υλοποίηση: στο πλαίσιο του νέου θεσμού

Διαβάστε περισσότερα

Κριτική για το βιβλίο της Άννας Γαλανού Όταν φεύγουν τα σύννεφα εκδ. Διόπτρα, από τη Βιργινία Αυγερινού

Κριτική για το βιβλίο της Άννας Γαλανού Όταν φεύγουν τα σύννεφα εκδ. Διόπτρα, από τη Βιργινία Αυγερινού Ημερομηνία 20/5/2016 Μέσο Συντάκτης Link vivlio-life.gr Βιργινία Αυγερινού http://vivlio-life.gr/%ce%ba%cf%81%ce%b9%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae- %CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF-

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Πράξη «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ, στους Άξονες Προτεραιότητας 1,2,3, -Οριζόντια Πράξη», ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δρ. Χαρά Κοσεγιάν Οκτώβρης 2011 Βασική

Διαβάστε περισσότερα

Μια μέρα μπήκε η δασκάλα στην τάξη κι είπε ότι θα πήγαιναν ένα μακρινό ταξίδι.

Μια μέρα μπήκε η δασκάλα στην τάξη κι είπε ότι θα πήγαιναν ένα μακρινό ταξίδι. ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΙΑΣ ΠΑΡΕΑΣ ΠΑΙΔΙΩΝ Μια μέρα μπήκε η δασκάλα στην τάξη κι είπε ότι θα πήγαιναν ένα μακρινό ταξίδι. Αμέσως χάρηκαν πολύ, αλλά κι απογοητεύτηκαν ταυτόχρονα όταν έμαθαν ότι θα ήταν ένα

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα 21/04/2015 Το φως της λάμπας πάνω στο τραπέζι αχνοφέγγει για να βρίσκουν οι λέξεις πιο εύκολα το δρόμο τους μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Πώς γράφω µία σωστή περίληψη; Για όλες τις τάξεις Γυµνασίου και Λυκείου

Πώς γράφω µία σωστή περίληψη; Για όλες τις τάξεις Γυµνασίου και Λυκείου Πώς γράφω µία σωστή περίληψη; Για όλες τις τάξεις Γυµνασίου και Λυκείου Για να γράψω μία περίληψη πρέπει να ακολουθήσω συγκεκριμένα βήματα! Δεν είναι δύσκολο, απλά θέλει εξάσκηση! Καταρχάς τι είναι µία

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1 Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Προαιρετικό σεμινάριο: Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας στη Μέση Εκπαίδευση, Π.Ι. Οκτώβριος Νοέμβριος 2015 Επιμέλεια: Σωτηρία Παπαμαργαρίτη, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21 Ημερομηνία 12/12/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://now24.gr/ Μαίρη Γκαζιάνη http://now24.gr/i-singrafeas-giota-gouveli-ke-i-proti-kiria/ Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά στοιχεία Αφηγηματολογίας

Βασικά στοιχεία Αφηγηματολογίας Βασικά στοιχεία Αφηγηματολογίας Διδάσκουσα: Δέσποινα Καραβαγγέλη 1. Αφηγηματικές τεχνικές Η αφηγηματολογία είναι η επιστήμη που μελετά την αφηγηματική λειτουργία και µας προσφέρει ό,τι απαιτείται για να

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧ.ΕΤΟΥΣ 2008-2009. Τάξη Β Τμήμα: Β θεωρητική 1 Μάθημα: Λατινικά Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ. ρωμαϊκής λογοτεχνίας, γενικά χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής λογοτεχνίας

ΣΧ.ΕΤΟΥΣ 2008-2009. Τάξη Β Τμήμα: Β θεωρητική 1 Μάθημα: Λατινικά Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ. ρωμαϊκής λογοτεχνίας, γενικά χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής λογοτεχνίας ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΥΛΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΧ.ΕΤΟΥΣ 008-009 Σχ. Μονάδα: ο Γενικό Λύκειο ιαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Τάξη Β Τμήμα: Β θεωρητική 1 Μάθημα: Λατινικά Διδάσκουσα Καθηγήτρια: Γιακουμάτου Μαρία-Θηρεσία

Διαβάστε περισσότερα

ιονύσιος Σολωµός ( )

ιονύσιος Σολωµός ( ) ιονύσιος Σολωµός (1798 1857) Ένας από τους σηµαντικότερους νεοέλληνες ποιητές. Είναι ο εθνικός µας ποιητής Ήταν ο πρώτος που καλλιέργησε συστηµατικά τη δηµοτική γλώσσα Αξιοποίησε την προγενέστερη ποιητική

Διαβάστε περισσότερα

ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Ημερομηνία 25/2/2015 Μέσο Συντάκτης Link diastixo.gr Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης http://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/3524-william-landay ΟΥΙΛΙΑΜ ΛΑΝΤΕΪ συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη Δημοσιεύτηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ. Συντροφιά με την Κιθάρα ΕΚΔΟΣΗ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ. Συντροφιά με την Κιθάρα ΕΚΔΟΣΗ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ Συντροφιά με την Κιθάρα ΕΚΔΟΣΗ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Συντροφιά με την Κιθάρα ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ Συντροφιά με την Κιθάρα ΑΘΗΝΑ 2011 Έκδοση: c Πνευματικό

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. «Μόνο γιατί µ αγάπησες» (Οι τρίλιες που σβήνουν, 1928, σελ. 72 73 σχολικού βιβλίου) ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. «Μόνο γιατί µ αγάπησες» (Οι τρίλιες που σβήνουν, 1928, σελ. 72 73 σχολικού βιβλίου) ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ «Μόνο γιατί µ αγάπησες» (Οι τρίλιες που σβήνουν, 1928, σελ. 72 73 σχολικού βιβλίου) Μαρία Πολυδούρη ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Το ποίηµα υπερασπίζεται µια ορισµένη ποιητική επιλογή. Ποια είναι αυτή και σε ποιο είδος

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ Αρχαία Ελληνική θρησκεία ως "εθνική θρησκεία". Παράδοση +Συλλογική µνήµη. Ποικιλία παραδόσεων (ύθοι) + δυνατότητα πολλαπλής προσέγγισής τους Η ΦΩΩΝΗ ΤΩΩΝ ΠΟΙΗΤΩΩΝ Διάσωση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Το δοκίµιο περιλαµβάνει την εισαγωγή, την πειθώ, τη γλώσσα και την οργάνωση του δοκιµίου. Εισαγωγή στο δοκίµιο Δοκίµιο ονοµάζεται το είδος του πεζού λόγου που έχει µέση έκταση, ποικιλία θεµάτων (κοινωνικού,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΧΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΧΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΜΠΕΛΑ ΜΑΘΗΜΑ : ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΜΗΜΑ:Γ1 ΣΧΟΛΟΚΟ ΕΤΟΣ: 2007-2008 ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΧΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ (Στίχοι που δείχνουν τα όνειρα και τον πόνο των ερωτευμένων) Όλοι οι

Διαβάστε περισσότερα

Θεογονία: Πώς ξεκίνησαν όλα.

Θεογονία: Πώς ξεκίνησαν όλα. Θεογονία: Πώς ξεκίνησαν όλα. Μέσα από τα πολύχρωµα σύννεφα του ουρανού της Μυθοχώρας ξεπροβάλλει ο Πήγασος, το φτερωτό άλογο που χάρισε ο θεός της θάλασσας, ο Ποσειδώνας, στο γιο του τον Βελλερεφόντη.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του Σολωμού. Το μεταφυσικό στοιχείο εντοπίζεται λόγου χάρη στο στίχο 54 όπου ανιχνεύουμε

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1 1 a) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ Τίτλος προγράμματος: «Ταξίδι στην Παραμυθοχώρα» Τάξη: Α Εκπαιδευτικός: Βασιλική Αντωνογιάννη Σχολικό έτος: 2013-14 Σύνολο μαθητών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. (Δημιουργικές συναντήσεις και αμφίδρομες σχέσεις με αφορμή ένα διήγημα)

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. (Δημιουργικές συναντήσεις και αμφίδρομες σχέσεις με αφορμή ένα διήγημα) ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (Δημιουργικές συναντήσεις και αμφίδρομες σχέσεις με αφορμή ένα διήγημα) Αλεξάνδρα Μυλωνά, φιλόλογος-σκηνοθέτις-συγγραφέας Ελένη Παπαδοπούλου, φιλόλογος ΜΑ-εκπαιδευτικός

Διαβάστε περισσότερα

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 9 ο ΓΕΛ Πατρών ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΑΚΙΤΣΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΛΙΑΒΡΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΥΛΑΙΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ: Tom&Jerry Υπεύθυνοι καθηγητές:

Διαβάστε περισσότερα

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με προβληματισμούς για την αλήθεια και τη γνώση. Απηχεί τις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΧΕΙΡΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΧΕΙΡΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 07 /06 /2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΧΕΙΡΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πορτραίτα: Johanna Lindsey

Πορτραίτα: Johanna Lindsey Ημερομηνία 10/5/2016 Μέσο Συντάκτης Link http://www.bookcity.gr/ Χρύσα Βασιλείου http://www.artsandthecity.gr/bloggers/%cf%80%ce%bf%cf%81%cf%84%cf%81%ce%b1% CE%AF%CF%84%CE%B1/22032- %CF%80%CE%BF%CF%81%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%AF%CF%84%CE%B1-johanna-lindsey

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ 1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΛΑΤΥΚΑΜΠΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ σε βιβλίο με εικόνες. LET S SHARE OUR CULTURE (ΑΣ ΜΟΙΡΑΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΜΑΣ) Αυτό το πρόγραμμα πραγματοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΩΑΔΙΤΙΣΣΕΣ ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΞΗΣ: ΜΑΝΤΥ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΗ ΘΟΔΩΡΗ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΕΛΛΑΡΗΣ

ΤΡΩΑΔΙΤΙΣΣΕΣ ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΞΗΣ: ΜΑΝΤΥ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΗ ΘΟΔΩΡΗ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΕΛΛΑΡΗΣ ΤΡΩΑΔΙΤΙΣΣΕΣ ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΞΗΣ: ΜΑΝΤΥ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΗ ΘΟΔΩΡΗ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΕΛΛΑΡΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Το έργο ξεκινά με το διάλογο Αθηνάς και Ποσειδώνα όπου

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Ρίτσος: Ανυπόταχτη Πολιτεία (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 51-53)

Γιάννης Ρίτσος: Ανυπόταχτη Πολιτεία (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 51-53) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Γιάννης Ρίτσος: Ανυπόταχτη Πολιτεία (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 51-53) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµ- µατολογικά στοιχεία:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΤΡΑΚΗ ΒΙΚΥ Β 2 ΣΧ. ΕΤΟΣ

ΠΕΤΡΑΚΗ ΒΙΚΥ Β 2 ΣΧ. ΕΤΟΣ ΠΕΤΡΑΚΗ ΒΙΚΥ Β 2 ΣΧ. ΕΤΟΣ 2011-12 Η Ανδρομάχη στη Ραψωδία Ζ παρουσιάζεται στις Σκαιές Πύλες με το γιο της να ψάχνουν για τον Έκτορα. Η Ανδρομάχη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί καλή μητέρα μιας και αγωνιά

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαϊκό έπος: Όμηρος. Ενότητα 12: Η ραψωδία ζ (Ὀδυσσέως ἄφιξις εἰς Φαίακας) Ευφημία Καρακάντζα Τμήμα Φιλολογίας

Αρχαϊκό έπος: Όμηρος. Ενότητα 12: Η ραψωδία ζ (Ὀδυσσέως ἄφιξις εἰς Φαίακας) Ευφημία Καρακάντζα Τμήμα Φιλολογίας Αρχαϊκό έπος: Όμηρος Ενότητα 12: Η ραψωδία ζ (Ὀδυσσέως ἄφιξις εἰς Φαίακας) Ευφημία Καρακάντζα Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για

Διαβάστε περισσότερα

Το Μάθημα της Γλώσσας στο Δημοτικό του Κολλεγίου Αθηνών

Το Μάθημα της Γλώσσας στο Δημοτικό του Κολλεγίου Αθηνών Το Μάθημα της Γλώσσας στο Δημοτικό του Κολλεγίου Αθηνών 1 η Τάξη Στόχοι Τα παιδιά: Αναπτύσσουν, σε κάθε ευκαιρία, τον προφορικό λόγο. Ως ομιλητές απαντούν σε απλές ερωτήσεις, ανακοινώνουν, περιγράφουν,

Διαβάστε περισσότερα

«ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ»-Το βιβλίο της Μ. Τσακίρη που συγκλονίζει για τη αλήθεια του

«ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ»-Το βιβλίο της Μ. Τσακίρη που συγκλονίζει για τη αλήθεια του «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ»-Το βιβλίο της Μ. Τσακίρη που συγκλονίζει για τη αλήθεια του 26 Μαρτίου 2017, 12:50 ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ «Ήθελα και θέλω να ενοχληθούν οι αναγνώστες. Και όχι μόνο. Θέλω να ντραπούν και να εκνευριστούν.

Διαβάστε περισσότερα

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της!

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Κυριακή, 2 Ιουλίου 2017 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ: ΓΙΩΤΑ ΦΩΤΟΥ Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Πείτε μας λίγα λόγια

Διαβάστε περισσότερα

Ταξιδεύοντας με την ελληνική μυθολογία. Εκπαιδευτική επίσκεψη - Γ τάξη

Ταξιδεύοντας με την ελληνική μυθολογία. Εκπαιδευτική επίσκεψη - Γ τάξη Ταξιδεύοντας με την ελληνική μυθολογία Εκπαιδευτική επίσκεψη - Γ τάξη Το Ίδρυμα Πολιτισμού «Ανδρέας Λεντάκης» διοργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα με ποικίλη θεματολογία, για όλες τις τάξεις του δημοτικού

Διαβάστε περισσότερα

Φιλομήλα Λαπατά: συνέντευξη στην Μαρία Χριστοδούλου

Φιλομήλα Λαπατά: συνέντευξη στην Μαρία Χριστοδούλου Φιλομήλα Λαπατά: συνέντευξη στην Μαρία Χριστοδούλου December 13, 2018 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ Η αναγνωρισμένη και καταξιωμένη συγγραφέας στο χώρο της Φιλομήλα Λαπατά κάνει την εμφάνισή της με το νέο της

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις του Άγγελου Κοβότσου

Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις του Άγγελου Κοβότσου Το Σενάριο Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου... 2-10 Σενάριο Ντοκιμαντέρ Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου. 11 12 Σημειώσεις για ένα Σενάριο Ντοκιμαντέρ Σημειώσεις του Άγγελου Κοβότσου... 13-19 Το σενάριο

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Ενότητα: 13. Ερμηνευτικές παρατηρήσεις στίχων 663-718 της Μήδειας Μενέλαος Χριστόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. Φλεγομενεσ ροδεσ

ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. Φλεγομενεσ ροδεσ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Φλεγομενεσ ροδεσ Ως μουσική ορίζεται η τέχνη που βασίζεται στην οργάνωση ήχων με σκοπό τη σύνθεση, εκτέλεση και ακρόαση/λήψη ενός μουσικού έργου. Με τον όρο εννοείται επίσης και

Διαβάστε περισσότερα

επιστήμεσ ελισάβετ άρσενιου Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ Η αξία της ποίησης

επιστήμεσ ελισάβετ άρσενιου Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ Η αξία της ποίησης επιστήμεσ ελισάβετ άρσενιου Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ Η αξία της ποίησης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα 7 Πρόλογος 9 Ο Καβάφης, ο χρόνος και η Ιστορία 11 ΜΕΡΟΣ Α Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ: Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ 25 Η χρηστική αξία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

31 Μάιος Στη Λαμία χθες η Λένα Μαντά Επιμέλεια MAG24 Team Κατηγορία Εκδηλώσεις

31 Μάιος Στη Λαμία χθες η Λένα Μαντά Επιμέλεια MAG24 Team Κατηγορία Εκδηλώσεις 31 Μάιος Στη Λαμία χθες η Λένα Μαντά Επιμέλεια MAG24 Team Κατηγορία Εκδηλώσεις Η επιτυχημένη συγγραφέας παρουσίασε τη νέα της δουλειά και υπέγραψε αντίτυπα στις φανατικές της αναγνώστριες. Ασφυκτικά γεμάτο

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο Μαθήματος: Κοινωνικές και Επικοινωνιακές Δεξιότητες για Ανάπτυξη Αυτοπεποίθησης και Τεχνικών Επίλυσης Διαφορών

Σχέδιο Μαθήματος: Κοινωνικές και Επικοινωνιακές Δεξιότητες για Ανάπτυξη Αυτοπεποίθησης και Τεχνικών Επίλυσης Διαφορών Σχέδιο Μαθήματος: Κοινωνικές και Επικοινωνιακές Δεξιότητες για Ανάπτυξη Αυτοπεποίθησης και Τεχνικών Επίλυσης Διαφορών Διάρκεια: Περιληπτική Περιγραφή: Δύο 45λεπτες διδακτικές περίοδοι Η πρώτη περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2018 HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Εισαγωγικό Σημείωμα: Ο Yuval Noah Harari είναι καθηγητής Πανεπιστημίου με αντικείμενο την Παγκόσμια Ιστορία.

Διαβάστε περισσότερα

Διαβάσαμε: Στα κύματα της Έλλης

Διαβάσαμε: Στα κύματα της Έλλης Διαβάσαμε: Στα κύματα της Έλλης Γράφει: Μυρτώ Αθανασοπούλου Ο Καπτανίκ, ο ήρωας του νέου βιβλίου του συγγραφέα Αντώνη Παπαθεοδούλου και της εικονογράφου Ίριδας Σαμαρτζή με τον τίτλο «Στα κύματα της Έλλης»,

Διαβάστε περισσότερα

Πότε πήρατε την απόφαση να γράψετε το πρώτο σας μυθιστόρημα; Ήταν εξαρχής στα σχέδιά σας να πορευθείτε από κοινού ή ήταν κάτι που προέκυψε τυχαία;

Πότε πήρατε την απόφαση να γράψετε το πρώτο σας μυθιστόρημα; Ήταν εξαρχής στα σχέδιά σας να πορευθείτε από κοινού ή ήταν κάτι που προέκυψε τυχαία; Δευτέρα, Ιουνίου 23, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΛΙΑ ΖΩΤΟΥ ΚΑΙ ΘΟΔΩΡΗ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η Λία Ζώτου και ο Θοδωρής Καραγεωργίου γεννήθηκαν σε δύο γειτονικά χωριά της Καβάλας. Η Λία σπούδασε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής

Διαβάστε περισσότερα

Παμφυλίας, της Λυκίας, της Καρίας, της Ιωνίας, τη Σάμο και τη Σαμοθράκη, τη Θήρα και τις Κυκλάδες το 15ο μεταξύ και τα δύο αυτά ποιήματα

Παμφυλίας, της Λυκίας, της Καρίας, της Ιωνίας, τη Σάμο και τη Σαμοθράκη, τη Θήρα και τις Κυκλάδες το 15ο μεταξύ και τα δύο αυτά ποιήματα 1 ΦΛΩΡΑ Π.ΜΑΝΑΚΙΔΟΥ Σύνοψη από τον πρώτο τόμο της σχολιασμένης έκδοσης του A.S.F.Gow 1952 ΟΙ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΤΑΞΥ ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΣΩΖΟΜΕΝΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΚΡΙΤΟΥ Oι ενδείξεις για

Διαβάστε περισσότερα