CADERNO DE CAPOEIRA. Αφιερωμένο στον Κώστα Μουργελάκη

Transcript

1 CADERNO DE CAPOEIRA Αφιερωμένο στον Κώστα Μουργελάκη

2 Caderno de Capoeira Dimitris Papadopoulos, 2008 Copyrighted Δημιουργία, σχεδιασμός και επιμέλεια βιβλίου: Δημήτρης Παπαδόπουλος(Estagiario Pernalonga) Τυπώθηκε από το Κέντρο Παραστατικών Τεχνών ISBN: Κεντρική Διάθεση: Κέντρο παραστατικών τεχνών Πρωτοπαπαδάκη 15, Χανιά, Κρήτη Τηλ.:

3 Περιεχόμενα Σημείωση του συγγραφέα Λίγα λόγια για την Capoeira Roda & Jôgo προθέρμανση και ενδυνάμωση Caderno de Capoeira Λεξιλόγιο Βιβλιογραφία σελ.7 σελ. 10 σελ. 22 σελ. 34 σελ.44 σελ.294

4

5 Το βιβλίο αυτό δημιουργήθηκε αρχικά, από την ανάγκη ατομικής εξάσκησης και εξέλιξης παράλληλα με τα μαθήματα της σχολής Capoeira. Περιέχει σκίτσα από το παιχνίδι της Capoeira, ξεκινώντας από το ζέσταμα, τις βασικές κινήσεις και ασκήσεις, για να συνεχίσει στο προχωρημένο στάδιο. Θα πρέπει να σημειωθεί από νωρίς, ότι δεν γίνεται να μάθει κάποιος Capoeira, απλά από ένα βιβλίο ή από μόνος. Πρόκειται για γνώσεις και κινήσεις που αν δεν τις μάθουμε σωστά από την αρχή, η συνέχεια θα έχει παραπάνω δυσκολίες. Γι αυτό θα πρότεινα, τουλάχιστον μέχρι ένα σημείο, να υπάρχει επίβλεψη από κάποιον αρμόδιο, εάν δεν είναι δυνατή η πρόσβαση σε κανονική σχολή Capoeira. Αυτό το βιβλίο γεννήθηκε από την ανάγκη μου να συνεχίσω την Capoeira σε ένα μέρος που δεν υπήρχε αντίστοιχη σχολή. Είχα ήδη κάνει τρία χρόνια, και από το πρώτο μου κιόλας μάθημα είχα αρχίσει να το σχεδιάζω, να το καταγράφω. Αργότερα όμως, βρέθηκα σε μια πόλη που ο μοναδικός capoeirista, ήμουν ο ίδιος. Οι λύσεις που βρήκα για να συνεχίσω αυτήν τη τέχνη, ήταν να εξασκούμαι μόνος με τα σχέδια από τα μαθήματα που είχα και όποτε μου δινόταν χρόνος, να ταξιδεύω σε πόλη όπου να μπορώ να επισκεφτώ μία σχολή Capoeira. Αυτό όμως δεν ήταν ότι ευκολότερο. Την Capoeira δεν μπορείς να την εξασκήσεις εντελώς μόνος. Εχεις πάντα σχεδόν την ανάγκη του camará(συμπαίχτη). Μην ξεχνάτε πώς να παίζεις μόνος Capoeira, είναι θλιβερό. Ετσι σκέφτηκα να μαζέψω όσους ενδιαφερόντουσαν να μάθουν, ώστε να δημιουργηθούν αρχικά, ζευγάρια για εξάσκηση και αργότερα να μπορούμε να φτιάχνουμε roda(κύκλο) για το jôgo da Capoeira(παιχνίδι της Capoeira). Κάτι παρόμοιο, είχαν κάνει στο γκρουπ της Senzala, για το οποίο θα βρείτε πληροφορίες παρακάτω. Οι γνώσεις μου όμως και όσα σχέδια είχα μαζέψει, δεν αρκούσαν για να μπορέσω να συνεχίσω αργότερα μόνος μου αλλά ούτε και να δείξω σε κάποιον, μιας και δεν ήξερα πώς να τα διδάξω. Πρώτη μου σκέψη ήταν ο παλιός τρόπος εκμάθησης της Capoeira, πριν υπάρξουν ακαδημίες, grupos, όταν οι capoeiristas μάθαιναν ο ένας από τον άλλον μέσα στη roda. Συνέχισα να σχεδιάζω κάθε κίνηση και κάθε τι καινούριο έβρισκα, ώστε να δημιουργήσω έτσι κάποιον οδηγό που θα βοηθούσε την εξέλιξη της Capoeira στην πόλη μου. Ετσι ξεκίνησα με σεμινάρια με έμπειρους δασκάλους που ερχόντουσαν από άλλα μέρη ή πήγαινα εγώ σε αυτούς και προσπάθησα να βρίσκομαι, όσο μπορούσα, πιο συχνά με capoeiristas(το ίδιο θα συνιστούσα και σε εσάς). Κάποια σχετικά βιβλία που έπεσαν στα χέρια μου, καθοδηγήσεις από δασκάλους και αρκετή βοήθεια από το διαδύκτιο, απόφεραν αρκετό υλικό για την ολοκλήρωση αυτού του βιβλίου, που αρχικά προοριζόταν μόνο για την εξάσκησή μας. Με λίγα λόγια, άντλησα όλες τις δυνατές Σημείωση του Συγγραφέα πηγές που θα μπορούσα για να είναι όσο το δυνατόν πιο έγκυρο. Επίσης, προσπάθησα να μάθω όλες τις δυνατές παραλλαγές κινήσεων ή διαφορές ονομασιών που ποικίλλουν από grupo σε grupo. Αυτός είναι ο λόγος που θα βρείτε για παράδειγμα σε κάποια κίνηση παραπάνω από μία ονομασία. Στο ένα grupo μία κίνηση λέγεται έτσι ενώ στο άλλο grupo, η ίδια κίνηση έχει άλλο όνομα, ή ακόμα στο ίδιο όνομα, η κίνηση να έχει μικρές παραλλαγές, ακόμα και το ίδιο όνομα να αντιστοιχεί σε μια τελείως διαφορετική κίνηση. Η σχολή σας μπορεί να δείχνει κάποια κίνηση διαφορετικά από αυτό το βιβλίο, ή να μην έχει κάποια κίνηση της σχολής σας, ή ακόμα η επεξήγηση κάποιας κίνησης να μην ταιριάζει με αυτό πού έχετε μάθει. Προσπάθησα να καλύψω τις περισσότερες σχολές, και οι τυχόν διαφορές, ελπίζω να μην είναι σημαντικές. Η συνάντηση με διαφορετικά άτομα, από διαφορετικές σχολές, από διαφορετικές χώρες, διδάσκει διάφορες παραλλαγές του jôgo de Capoeira. Εχει δοθεί περισσότερη σημασία στο παιχνίδι της Capoeira παρά στα θεωρητικά της μέρη. Γι αυτό σε αυτό το βιβλίο υπάρχουν περισσότερες εικόνες απ ότι κείμενο. Η δουλειά επικεντρώθηκε περισσότερο στο οπτικό κομμάτι. Χρειάζεται ν αναφερθούμε στο παρελθόν της Capoeira, ώστε να καταλάβουμε την εξέλιξη και την ύπαρξή της. Το κεφάλαιο Λίγα λόγια για την Capoeira, αναπτύσσει περιληπτικά τις πιο

6 σημαντικές χρονολογίες και γεγονότα. Στο κεφάλαιο roda & jôgo πληροφορούμαστε τους κανόνες και μη κανόνες της Capoeira, τι θα πρέπει να προσέχουμε σε κάθε προπόνηση και jôgo. Από το πώς να συμπεριφερόμαστε στη roda, όπως και ποια είναι τα όργανα της bateria (ορχήστρας) της roda, οι ρυθμοί κ.λ.π. Το κεφάλαιο προθέρμανση και ενδυνάμωση είναι ίσως αυτό που πρέπει να του δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή και να το αποστηθίσουμε εάν δεν γνωρίζουμε άλλες ασκήσεις από την σχολή μας. Δεν πρέπει ποτέ, και θέλει μεγάλη προσοχή, να κάνουμε οτιδήποτε, αν πιο πριν δεν έχουμε ζεσταθεί. Ακόμα και όταν θέλουμε να σταματήσουμε, χρειάζεται χαλάρωση των μυών, για να μην έχουμε πιασίματα και τραυματισμούς. Αν δεν γνωρίζουμε καλά κάποια κίνηση, ειδικά αυτές που θέλουν ισορροπία, να μην δοκιμάζουμε χωρίς την επίβλεψη κάποιου έμπειρου, μέχρι η κίνηση αυτή, να γίνει οικεία με το σώμα. Αρκετή προσοχή χρειάζεται και στις εναέριες κινήσεις. Σε αυτό το βιβλίο δεν θα βρούμε πολλές. Ο λόγος είναι ότι επικεντρωνόμαστε περισσότερο στο παιχνίδι της Capoeira και όχι με το τι μπορούμε να κάνουμε με την Capoeira. Μπορεί κάποιος να είναι καλός capoeirista χωρίς να ξέρει ή να μπορεί να κάνει εναέριες κινήσεις. Πρέπει η συγκέντρωση να είναι στο παιχνίδι, στην επικοινωνία με τον camará, και όχι στην επίδειξη δυνατοτήτων. Το κεφάλαιο Caderno de Capoeira, είναι με λίγα λόγια, ένας οδηγός εκμάθησης των βασικών κινήσεων της Capoeira, των πιο προχωρημένων κινήσεων, του πώς να εκμεταλλευτούμε αυτές τις κινήσεις μέσα στο παιχνίδι, ασκήσεων για τις κινήσεις, ασκήσεις με ζευγάρια, και γενικά ένας οδηγός που θα μας βοηθήσει παράλληλα με τα μαθήματα της σχολής. Να έχετε κατά νου, ότι το κάθε τι χρειάζεται το χρόνο του. Αν κάποια κίνηση ή sequência, δεν μας είναι εύκολη, είναι θέμα χρόνου και εξάσκησης, να τα καταφέρουμε. Μην ψάχνουμε για γρήγορα αποτελέσματα, για να μην ξεχάσουμε την ουσία. Την περιήγησή μας σε αυτό το βιβλίο, θα βοηθήσουν τέσσερις camarás: o Puma, o Macaco, o Malandro και η Malicia. Εκτός από την παρουσίαση των κινήσεων, θα σας μάθουν να παρατηρείτε, όπως οι παλιοί capoeiristas, όπως ένα παιδί μαθαίνει να κάνει ποδήλατο. Ο πιο εύκολος τρόπος αποστήθισης, πιστεύω, πως είναι η παρατήρηση. Κι αυτό το βιβλίο χρειάζεται την παρατήρησή σας. Για λόγους απλοϊκότητας, αφαίρεσα επεξηγηματικό κείμενο και στη θέση του άφησα την εικόνα. Προσπάθησα ώστε οι χαρακτήρες μας, να είναι όσο το δυνατόν πιο ακριβής στις κινήσεις τους, ούτως ώστε κάθε επιθυμητή πληροφορία, αν δεν υπάρχει ήδη γι αυτήν εξήγηση, να βρίσκεται στην εικόνα. Επίσης θα σας βοηθήσει και αργότερα, κοντά σε μια roda, να μπορείτε πιο εύκολα να καταλάβετε κάποια άγνωστη κίνηση, με απλή παρατήρηση. Υπάρχει ανάλογη σημείωση, σε όσα σημεία χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή. Θα βρείτε βέλη που δείχνουν τη ροή της κίνησης, πού και πότε ακριβώς χρειάζεται ώθηση, άνωση ή κατέβασμα. Υπάρχουν σημεία που σημειώνεται περισσότερο η μετατόπιση κάποιου ποδιού σε σχέση ή όχι με τον συμπαίκτη κ.ο.κ. Εύχομαι να σας βοηθήσει όπως βοήθησε κι εμένα. Puma Malicia Macaco Malandro

7 Se você quer aprender Vai ter que praticar Mas na roda de Capoeira É gostoso de jogar, Capoeira é defesa, ataque é ginga de corpo e a malandragem Capoeira é luta é dança Capoeira é arte é magia Capoeira é luta é dança Capoeira é arte é magia Eu jogo a capoeira Pois ela é minha alegria Quando eu toco Berimbau Minha alma se contagia Pois viver sem Capoeira é uma grande agonia Meu coração logo para Meus olhos ja não brilham Com a falta de Capoeira Que é um vicio de alegria Capoeira é o meu jeito de ser Capoeira é minha filosofia Capoeira eu joguei ontem Jogo hoje e jogo todo dia Capoeira é luta é dança Capoeira é arte é magia Αν θες να µάθεις, εξάσκησέ το αλλά στη roda της Capoeira είναι ευτυχία να παίζεις, Capoeira Capoeira είναι άµυνα, επίθεση η ginga του κορµιού και το malandragem Capoeira είναι µάχη, είναι χορός Capoeira είναι τέχνη, είναι µαγεία Capoeira είναι µάχη, είναι χορός Capoeira είναι τέχνη, είναι µαγεία Παίζω Capoeira γιατί το χαίροµαι όταν παίζω berimbau Η ψυχή µου σε γοητεύει Αλλά να ζεις χωρίς Capoeira είναι µεγάλη αγωνία Η καρδιά µου γρήγορα θα σταµατήσει Τα µάτια µου δεν γυαλίζουν όταν δεν υπάρχει Capoeira και όπως είναι ακατάπαυστη χαρά, Capoeira είναι τρόπος ζωής Capoeira είναι η φιλοσοφία µου Έπαιξα Capoeira χθες Παίζω και σήµερα και παίζω όλη µέρα Capoeira είναι µάχη, είναι χορός Capoeira είναι τέχνη, είναι µαγεία Muito Axé camaradas. Caderno de Capoeira Σημείωση του Συγγραφέα

8

9 Esquivas Στη Capoeira σπάνια μπλοκάρουμε ένα χτύπημα. Το αποφεύγουμε(esquivar= αποφεύγω). Γενικά δεν ερχόμαστε σε επαφή με τον άλλον παρά μόνο αν θέλουμε να τον ρίξουμε. Δεν ξέρουμε πόσο δυνατό θα είναι το χτύπημα κι αν θα μπορέσουμε να του αντισταθούμε. Γι αυτό απλά δεν βρισκόμαστε εκεί όταν έρθει. Συνήθως γυρνάμε πλάτη σε χτύπημα, για να μην έχουμε ακάλυπτη τη μπροστινή πλευρά του σώματός μας, που έχει περισσότερα ευάλωτα σημεία. Προσπαθούμε να πηγαίνουμε μαζί με τη ροή του χτυπήματος. Σε όλες της αποφυγές, τα χέρια καλύπτουν καταρχάς το πρόσωπο, και στηρίζουν το σώμα στο έδαφος ώστε να γίνουμε όσο πιο μικροί μπορούμε. Την αποφυγή τη χρησιμοποιούμε παράλληλα για να μπούμε μέσα στη φύλαξη του άλλου, ή αναλόγως την αποφυγή, να συνεχίσω με την ανάλογη επίθεση. Αντιδράμε όπως θα κάναμε μέσα σε ένα διάλογο. Κάποιος από τους δύο τον ξεκινάει, κι ο άλλος ανταποκρίνεται. Ρωτάμε -απαντάμε-ρωτάμε-απαντάμε κ.ο.κ. Esquiva primeira, Decida basica, Decida baixa, Apanhano, Esquiva baixa είναι η esquiva που από τη στάση της ginga, απλά κατεβαίνουμε ακουμπώντας το στήθος πάνω στο πόδι και το χέρι που προστάτευε τα πλευρά, στηρίζει το βάρος του σώματος, ακουμπώντας με όλη τη παλάμη στο έδαφος. Θέλει μεγάλη προσοχή, οποιαδήποτε κίνηση απαιτεί το χέρι στο έδαφος, ακουμπάει πάντα ολόκληρη η παλάμη, βάζοντας δύναμη ακόμα και στην άκρη των δακτύλων. Οπως επίσης κάθε κίνηση που ζητάει να λυγίσει το γόνατο όπως σε αυτήν την esquiva, το γόνατο θα πρέπει να είναι λυγισμένο σε 90 μοίρες για να μην επιβαρύνεται. Σε αυτή την esquiva μπορούμε να κατεβούμε κατ ευθείαν από τη στάση της ginga, ή ενώ αλλάζουμε μεριά στη ginga, ενώ πηγαίνουμε το πόδι πίσω, αντί να σταθούμε στην όρθια θέση, κατεβαίνουμε στο έδαφος. Esquiva segundo, Esquiva de frente μοιάζει με παραλλαγή της προηγούμενης esquiva, με διαφορές, δεν ακουμπάει χέρι στο έδαφος, στηριζόμαστε αποκλειστικά στα πόδια μας και γι αυτό δεν θα πρέπει να έχουν μεγάλο άνοιγμα μεταξύ τους. Τα δάχτυλα των ποδιών κοιτάνε και οι δύο ελαφρά προς τα έξω. Στην esquiva primeira δεν μας νοιάζει αν ανοίξουν οριακά τα πόδια και τα δάχτυλα κοιτάνε μπροστά. Εδώ θα πρέπει να είμαστε απόλυτα σταθεροί. Σε ορισμένα grupos ονομάζουν και τις δύο esquivas με το ίδιο όνομα. Είναι καλή εξάσκηση για αυτές τις δύο esquivas, αρχικά να σταματάμε για λίγο σε κάθε esquiva για να τελειοποιήσουμε την ισορροπία μας σε αυτές και να δυναμώνουμε το πόδι. Επειτα οπισθοχωρούμε ή προχωράμε όπως την Esquiva segundo avançado για να μπούμε πιο κοντά στον camará.

10 Στη Régional, αυτή η κλωτσιά ονομάζεται Meia lua de compasso, ενώ στην Angola θεωρείται η πιο βασική και πιο δυνατή κλωτσιά, Rabo de arraia. Οταν βηματίζουμε πίσω κατά τη διάρκεια της ginga, κρατάμε τα πόδια εκεί που είναι και μετατοπίζουμε το βάρος μας πάνω από το μπροστινό πόδι (εκτείνοντας το οπίσθιο πόδι). Λυγίζουμε το επάνω μέρος του σώματος προς τα μέσα και κάτω. Φτάνουμε προς το έδαφος με τα χέρια, όπως δείχνει το σχέδιο(ενώνουμε τους καρπούς μας. μέχρις ότου τα ισχία να μην μπορούν να στρίψουν άλλο. Ρίχνουμε το κεφάλι ανάμεσα από τους ώμους, κοιτάζοντας τον αντίπαλο από τη μασχάλη. Εκτελούμε τη κλωτσιά κυκλικά με τη φτέρνα μπροστά. Το πόδι πρέπει να είναι τεντωμένο σε όλη τη διάρκεια της τροχιάς, για να μας γυρίσει, μόλις ξαναφθάσει πίσω, σε ginga. Ενώ τελειώνει η κλωτσιά, σηκώνουμε το χέρι από τη μεριά που ξεκίνησε η κλωτσιά, και ξεκινάμε να σηκωνόμαστε σε ginga. Παραπάνω η Malicia εκτελεί τη κλωτσιά κατ ευθείαν από ginga. Δίπλα ο Macaco, την εκτελεί από cadeira, προχωρόντας μισό βήμα μπροστά. Από εδώ μπορούμε να διαλέξουμε από ποια πλευρά να κλωτσήσουμε. Το βήμα που προχωράει από cadeira, το ονομάζουμε Entrada, Avançado.

11 Ginga a Esquiva lateral com Meia lua de compasso Από ginga, στρίβουμε τα πόδια, για να γυρίσουμε σε esquiva lateral, προς τα πίσω. Συνεχίζουμε τη ροή και κατεβαίνουμε σε finta meia lua de compasso. Πρόσεχουμε πάντα, όταν τελειώνουμε την κλωτσιά, στο γύρισμα προς ginga ή άλλη κίνηση, μας αποκαλύπτει το κεφάλι και είναι επικύνδινο. Γι αυτό πάντα γυρνάμε μαζί με προστασία. Ενώ κατεβαίνει το πόδι, όλη η μεριά του σώματος έρχεται μαζί.ετσι το χέρι που ήταν στο έδαφος, έρχεται από μόνο του, αν το αφήσουμε να συνεχίσει τη πορεία του, για να προστατέψει το κεφάλι. Από ginga, προχωράμε σε esquiva diagonal, μετατοπίζω το βάρος προς τα πίσω, ενώ συνεχίζω τη ροή και κατεβαίνω σε finta meia lua de compasso. Ginga a Esquiva diagonal com Meia lua de compasso Caderno de Capoeira Meia lua de compasso Το πόδι που βρίσκεται μπροστά, το μετατοπίζουμε ανάλογα με το πού θέλουμε να κλωτσήσουμε

12 Ginga Quebra Queixada Negativa de costas Rolê Ginga Cocorinha Macaco

13 Ginga Esquiva primeira Troca negativa Cabeçada Rasteira Rolê Ginga Finta Relogio Cadeira Desenho Macaco com Aú Giratoria Caderno de Capoeira Sequências