Γιορτές, Εξέλιξη και Ουτοπία *Του Φώτη Μωρόγιαννη. Κική Δημουλά, Φωνή σε Αδειοδρόμους

Transcript

1 Γιορτές, Εξέλιξη και Ουτοπία *Του Φώτη Μωρόγιαννη Για σας θα κάνω μια καλύτερη τιμή είπε το Τίποτα στο Κάτι κι εκείνο το ηλίθιο το χαψε. Κική Δημουλά, Φωνή σε Αδειοδρόμους Γιορτή σημαίνει συνάντηση, γιορτή είναι μια σύναξη κοινωνική, όπου οι άνθρωποι κατά κανόνα συνωθούνται και συνυπάρχουν, έχοντας κατά νου κάτι κοινό, αναμένοντας να εορτάσουν ένα ψυχικό συμβάν, αναμένοντας να συναντήσουν έναν συμβολισμό για τη ζωή τους που παραπέμπει σε ένα υπερβατικό σύστημα αξιών και ξεπερνά τα ατομικά συμφέροντα και την τρέχουσα καθημερινότητα. Γιορτή παραδοσιακά σημαίνει σύναξη, γιορτή σημαίνει συνεύρεση, γιορτή σημαίνει διαθεσιμότητα χρόνου, σημαίνει διαθεσιμότητα χώρου, των σωμάτων και των ψυχών ημών. Παραδοσιακά οι γιορτές συνδυάζονται με τις διακοπές των παιδιών, με το σταμάτημα της εργασίας των μεγαλυτέρων, με την διακοπή του κύκλου της παραδοσιακής εργασίας των ωραρίων και των χρονοδιαγραμμάτων. Ο χρόνος σταματά και αρχίζει μια εσωτερική και αντίστροφη διαδικασία, όπου οι συναντήσεις, οι επικείμενες συνευρέσεις και οι συνάξεις που θα ακολουθήσουν θα επιφέρουν τους ανθρώπους, τον ένα δίπλα στον άλλον, είτε σε επίπεδο συγγενικό, είτε σε επίπεδο φιλικό ή κοινωνικό. Εκεί θα φανούν οι προσωπικές τους προθέσεις και οι επιδιώξεις όσον αφορά το διάλογο, όσον αφορά την κοινή διευθέτηση των ατομικοτήτων τους, όσον αφορά τις κοινές επιδιώξεις και τη συναισθηματική ατμόσφαιρα που θα δημιουργηθεί, έχοντας κατά νου βαθιά όλοι, έναν υψηλό συμβολισμό μιας υψηλής τάξεως, μια συμπαραδήλωση και σήμανση που αφορά όλους τους ανθρώπους, είτε η γέννηση του Θεανθρώπου είναι αυτή, είτε η έλευση του καινούριου χρόνου, είτε η βάπτιση του Θεανθρώπου.Τα γεγονότα όλα αυτά σε έναν ενιαίο κύκλο, συμπαραδηλώνουν, μείζονα συμβάντα στο θρησκευτικό κύκλο και στο εορτολόγιο που οπωσδήποτε κινητοποιούν τους πάντες, κάτι που στους παραδοσιακούς πολιτισμούς συνέβαινε ακόμη περισσότερο. Στις μέρες μας τα φαινόμενα αυτά, όσον αφορά τη θρησκευτική τους συμπαραδήλωση, έχουν ατονίσει. Έτσι, η γιορτή κρατάει μεν το παλιό της τελετουργικό, έχει όμως χάσει το εσωτερικό της νόημα και έχει χάσει αυτή την υπερβατική συνάντηση και το ταξίδι των ανθρώπων με ένα συμβολισμό, έξω από αυτούς. Αυτό παραπέμπει και στη συζήτηση για τα κατάλοιπα της θρησκευτικότητας και της αναζήτησης της συμπεριφοράς σε σχέση με τη θρησκεία σήμερα. Είναι γνωστό ότι η νεωτερικότητα έχει σαν σκοπό της να συντρίψει την αμφιβολία και να αποσαφηνίσει τις ασάφειες που παραλάβαμε από τον προηγούμενο αιώνα. Μέσα σε αυτούς τους στόχους, περιλαμβάνεται η απομάκρυνση του Θεού ως συμβόλου από τη ζωή μας. Ο Θεός πέθανε, είπε ο Νίτσε και οι νεώτεροι επιστήμονες το δηλώνουν καθημερινά, έχοντας σαν κύριο όπλο τους να απομακρύνουν τον αγνωστικισμό από την καθημερινότητά μας και να παρακινήσουν τον άνθρωπο στην αναζήτηση της αλήθειας, μέσα από τον μοναδικό δρόμο της επιστημονικής έρευνας και της προόδου σήμερα. Αυτό, χωρίς να είναι αρνητικό αυτό καθ αυτό και υπό όρους, έχει αποδυναμώσει στους ανθρώπους και τη θρησκευτικότητα, πείθοντάς

2 2 τους καθημερινά ότι η μόνη πραγματικότητα είναι αυτή που ζούμε και ότι ουδεμία άλλη πραγματικότητα υπάρχει, π.χ της καλλιτεχνικής δημιουργίας, παρά μόνο η επιστημονική -τεχνική αναζήτηση της αλήθειας. Έτσι στις μέρες μας διακρίνουμε έναν επιστημονικό φανατισμό, έναν επιστημονικό φονταμενταλισμό, ο οποίος στις ακραίες εκδοχές του, έχει οδηγήσει στην άκρατη μηχανοκρατία και στην άκρατη λατρεία της τρέχουσας τεχνολογίας, η οποία υπόσχεται την επίλυση όλων των ανθρώπινων αναγκών, υλικών και μη υλικών, φυσικών, βιολογικών, ή ακόμη και μεταφυσικών. Έτσι στη σημερινή εποχή μιλάμε για μια καινούρια έννοια της θρησκευτικότητας, η οποία πραγματικά σε μεγάλο βαθμό έχει εκτοπιστεί από τον τρέχοντα προβληματισμό των ανθρώπων. Κατά συνέπεια οι συμπεριφορές κινούνται αντίστροφα, σε σχέση με το θρησκευτικό κύκλο, και οι άνθρωποι όσον αφορά την ψυχική τους προδιάθεση, έχουν απομακρυνθεί από την προσπάθεια και την τήρηση κάποιων συμπεριφορών που να τους κάνουν να ανησυχούν καταρχήν όσον αφορά τις ανάγκες τους τις αρχέγονες, τις ανάγκες που παραπέμπουν στην οργάνωση των συναισθηματικών τους ισορροπιών που όλο και ακάλυπτες βρίσκονται στις μέρες μας. Παρά το θρίαμβο της συνάντησης του Πατριάρχη με τον Πάπα, οι μέρες μας χαρακτηρίζονται όλο και περισσότερο, παγκόσμια, αλλά και στην Ελλάδα και στην επαρχία φυσικά, της Ηπείρου αλλά και στην πόλη των Ιωαννίνων, από την καταναλωτική ευδαιμονία που η πλαστή, ή αληθής ευμάρεια της σύγχρονης οικονομικής κατάστασης επιφέρει, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι αρκετά εφησυχασμένοι φαινομενικά να αρκούνται στο καταναλωτικό πνεύμα των εορτών. Έτσι γιορτές σημαίνει κυρίως κατανάλωση, σημαίνει ατέλειωτη κατανάλωση του ανθρώπινου σώματος, αχαλίνωτη κατανάλωση της ανθρώπινης αγωνίας στη διασκέδαση και μια αχαρακτήριστη ή ευτελής αντίληψη για τη γιορτή που συχνά εκτυλίσσεται σε κοινωνικό κουτσομπολιό. Το πλαίσιο για την περιδιάβαση στο Δωδεκαήμερο και στο εορταστικό κλίμα, θα σηματοδοτηθεί από γεγονότα που έχουν σχέση με τη διαχείριση του χρόνου. Έτσι λοιπόν, μπροστά μας βρίσκεται ο μεταμοντέρνος άνθρωπος που έχοντας, εξαιτίας της εργασίας του, ή της παραοικονομίας του, αποταμιεύσει ή εκταμιεύσει μέσω δανείων αρκετά χρήματα, θα βρει τον τρόπο να ταξιδέψει στο εξωτερικό. Ο πρώτος λοιπόν στόχος, είναι η φυγή από την πραγματικότητα, μέσω μιας πραγματικής κίνησης που πολλούς ανθρώπους τους παροτρύνει να επισκεφθούν μαγικούς τόπους και εξωτικά μέρη, τα οποία υπόσχονται τα τουριστικά γραφεία, μέσω του πληθωριστικού τουρισμού που βρίσκεται σε μεγάλη ακμή στις μέρες μας. Ταξίδια στο εξωτερικό, ταξίδια στην Ευρώπη, ταξίδια στη Λατινική Αμερική, ταξίδια στη χώρα του Αι-Βασίλη, ταξίδια στις χιονισμένες Άλπεις, ταξίδια στα πιο απίθανα μέρη όλου του κόσμου και φυσικά ταξίδια μακρινά για τη απόλαυση του σκι, για την απόλαυση των δυτικού τύπου ρεβεγιόν και χριστουγεννιάτικων κονσέρτων στην Βιέννη, στο Σαλσμπουργκ, στην Αυστρία και γενικότερα και στη Δυτική Ευρώπη. Τα ταξίδια στο εξωτερικό είναι πληθωριστικά, απευθύνονται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες και προσφέρουν αυτή την ψευτοευμάρεια που κατά κανόνα δεν μπορείς να την μοιραστείς με κανέναν και στρέφεται ξανά σε μια νέα περιχαράκωση. Οι Έλληνες στο εξωτερικό τις γιορτές, κατά κανόνα αισθάνονται περισσότερο μόνοι, από όσο ήταν πριν φύγουν. Είναι πάρα πολύ δύσκολο για τους κοσμοπολίτες Έλληνες να ενταχθούν σε ένα τέτοιο κλίμα στατικής διασκέδασης. Ο κοσμοπολιτισμός του Έλληνα δεν είχε σχέση με τη συμμετοχή του στις γιορτές, ο κοσμοπολιτισμός του Έλληνα ήταν μια πράξη εργασιακή και μια πολιτισμική συμπεριφορά, μια περιδιάβαση με την εργατικότητα και τον πολιτισμό του, ή την επιστημοσύνη του. Τα ταξίδια λοιπόν στο εξωτερικό δεν είναι τίποτε άλλο, παρά

3 3 απλά, καταναλωτικά ταξίδια για την απλή ενίσχυση των υπηρεσιών του τουριστικού τομέα. Οι πιο πιστοί του ελληνικού χώρου, προτιμούν τις εκδρομές στην ενδοχώρα. Από τη λίμνη Πλαστήρα, το Καρπενήσι, το Καικματσαλάν, τα ορεινά χωριά της Πελοποννήσου, την Ορεινή Ναυπακτία και τόσες άλλες περιοχές που έχουν οργανωθεί στην Ελλάδα, φυσικά τα Ζαγοροχώρια της περιοχής μας είναι σε πρώτη ζήτηση από τα αθηναϊκά ταξιδιωτικά γραφεία. Παρότι διαφημίζεται πολύ έντονα ο αγροτουρισμός, ελάχιστες επιχειρήσεις διακινούν αγροτουριστικά προϊόντα και ελάχιστες επιχειρήσεις σε αυτά τα μέρη που ανέφερα, επιδεικνύουν τέτοιου είδους τουριστικές απολαύσεις στους ταξιδιώτες και στους επισκέπτες τους. Είναι πολύ μικρό το ποσοστό των ανθρώπων που κινείται με βάση το αγροτουριστικό μοντέλο.οι περισσότεροι απολαμβάνουν τους ξενώνες, ως ξενοδοχεία πέντε αστέρων και η παραμονή σε τέτοιους ξενώνες συνοδεύεται από κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού και αλκοόλ. Τα SUV,4x4 οχήματα, διαπρέπουν στην ελληνική επαρχία και οι απαστράπτουσες 4x4ξανθές κυρίες, συνοδεύουν τους επιτυχημένους νεοαστούς συντρόφους τους.αυτό είναι το εορταστικό πρόγραμμα και ο πρώτος στόχος για τους περισσότερους αστούς, κατοίκους, σε αυτό το πνεύμα κινείται και αποτελεί την πρώτη επιδίωξη. Οι κρατήσεις των δωματίων, όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα. Από το Σεπτέμβριο ετοιμάζονται κάποιοι για να κρατήσουν ένα ενδιαίτημα σε ένα ορεινό χωριό της Ελλάδος. Οι σεμνοί θνητοί των μικρών επαρχιακών πόλεων, συμπεριλαμβανομένης και της πόλης των Ιωαννίνων, προτιμούν τις επισκέψεις στο χωριό τους. Το θεωρώ πιο ανθρώπινο, πιο ήπιο, πιο πολιτισμένο. Δεδομένου ότι πάρα πολλοί άνθρωποι από τα Ιωάννινα, κατάγονται από την πέριξ ενδοχώρα, οι περισσότεροι προτιμούν τις μέρες των γιορτών να ταξιδέψουν στα χωριά τους. Και πραγματικά εκεί αναβιώνουν τη διπλή τραγωδία του ξένου, ούτε στο χωριό ανήκουν πια και δεν μπορούν να αναπαραστήσουν την παλιά τους ζωή, ούτε στην πόλη μπορούν να σταθούν τις μέρες τις γιορτινές, δεδομένου ότι υπάρχει μια διπλή αποκοπή, ούτε στην πόλη υπάρχει συμμετοχή, σε ένα καινούριο δρώμενο που δεν υπάρχει, ούτε στο χωριό υπάρχει κάτι που θα συναντήσουν, γιατί και το παλιό, έχει πεθάνει. Η ερήμωση των χωριών, η μεγάλη δημογραφική αλλαγή, με μοναχικούς γέροντες στην επαρχία, η προσπάθεια νεκρανάστασης μέσω των δήμων που έχει αποτύχει εντελώς, οδηγεί σε αυτό το νεκρικό βίωμα των ανθρώπων που επισκέπτονται τα χωριά. Νοσταλγία και έντονος πόνος, δυσαρέσκεια και θλίψη, ελπίδα αλλά και κατάθλιψη. Πολύ συχνά κάποιοι, προτιμούν τη φυγή στις μεγαλύτερες πόλεις. Η Αθήνα στις γιορτές, προσφέρεται, λόγω της λαμπρότητάς της, λόγω της επιτηδευμένης παρουσίας της και λόγω του εκσεσημασμένου στολισμού της που αποτελεί ένα μιμητικό αντίστοιχο των δυτικών ευρωπαϊκών πόλεων. Θυμόμαστε προ ετών για το υψηλότερο δέντρο στην Ευρώπη, βλέπουμε ήδη τα καταστήματα να έχουν στολιστεί από νωρίς, το καταναλωτικό κλίμα έχει στηθεί για τα καλά, ώστε να παγιδεύσει τους επισκέπτες της σε αυτήν την καταναλωτική μονομέρεια που απαλλοτριώνει όλες τις συναισθηματικές ανάγκες δήθεν των ανθρώπων τις μέρες των εορτών. Η Αθήνα για τους υποψιασμένους, προσφέρει τον πολιτισμό, τις θεατρικές παραστάσεις, τις κινηματογραφικές αίθουσες, τα εστιατόρια, φυσικά τις επισκέψεις σε μουσεία ή άλλους χώρους όπου οι υποψιασμένοι επιθυμούν να απολαύσουν. Φυσικά οι περισσότεροι δεν θα παραλείψουν να επισκεφθούν τις μεγάλες πίστες, τα μεγάλα ονόματα της νύχτας που ακόμη και τα Χριστούγεννα ή την Πρωτοχρονιά θα είναι εκεί για να προσφέρουν την κονσερβαρισμένη διασκέδαση στα πλήθη και στους θαμώνες τους. Το ταξίδι στην Αθήνα μπορεί να μοιάζει περισσότερο με αναβάπτιση, σε ένα μοντέλο αστικό, το οποίο φαντάζεται κάθε άνθρωπος στην επαρχία, πλην

4 4 όμως μπορεί σε κάποιους να προκαλέσει μεγαλύτερη δυσαρέσκεια, οικονομική κυρίως, αλλά και πολιτισμική, με την έννοια ότι πάλι το ξένο στοιχείο παρεισφρύει. Μια τέτοια διασκέδαση τόσο καταναλωτική δεν αντέχεται από τους περισσότερους, αν και αρκετοί είναι υπάκουοι. Οι γυναίκες είναι περισσότερο πειθήνιες σε αυτό το μοντέλο και λιγότερο ανήσυχες. Οι άντρες αντιστέκονται αλλά υποχωρούν. Πιθανόν πάνω σε αυτό το θέμα, να διαπιστωθούν και οι πρώτες κρίσεις, όσον περνά ο καιρός, δεδομένου ότι η οικονομική διάσταση του θέματος, το πανάκριβο κόστος της διασκέδασης, δυσκολεύει πάρα πολλούς ανθρώπους με αποτέλεσμα να τους παρακινεί σε πιο οικονομικές λύσεις. Είναι κάτι όμως που μπορεί να ταιριάζει πιο πολύ στις γιορτές, σε σχέση με τα προηγούμενα. Μπορεί να φαίνεται καταναλωτικό, στη ρίζα του, έχει τη βαθιά πηγή της συνύπαρξης και της διασκέδασης. Μπορεί ο τρόπος να είναι κωμικός ή να ανήκει η διασκέδαση στην κατηγορία της υποκουλτούρας, παρόλα ταύτα είναι πιο κοντά σε μια παραδοσιακή ελληνική εκζήτηση για το νόημα της γιορτής. Στις γιορτές κινητοποιούνται άλλα ήθη παλαιότερα, για παράδειγμα η χαρτοπαιξία. Οι Έλληνες παραδοσιακά στις γιορτές, καθόντουσαν γύρω από ένα τραπέζι την περίφημη πράσινη τσόχα, είτε στα σαλόνια, είτε στα καφενεία. Τελευταία και αυτό το παίγνιο έχει αλλάξει πλαίσιο, η χαρτοπαιξία, οργανώνεται πλέον στα επίσημα στέκια, τα καζίνο και τις επίσημες λέσχες, προφανώς για λόγους φοροδιαφυγής και για λόγους ελέγχου του μαύρου χρήματος. Έχασε όμως τον παραδοσιακό της χαρακτήρα και κινδυνεύει να γίνει μια παθολογική συμπεριφορά, αφού χάνει τη συναισθηματική της διάσταση. Η χαρτοπαιξία γινόταν για λόγους οικογενειακούς ή ευρύτερα φιλικούς. Οι άνθρωποι στις γιορτές, γύρω από ένα τραπέζι, έπαιζαν για να γιορτάσουν την τύχη τους κυρίως, με τον ερχομό της Πρωτοχρονιάς. Παραδοσιακά το 21 και το 31 ήταν ένα παιχνίδι των εορτών την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ή τις μέρες νωρίτερα για να γιορτάσουμε την τύχη που είχαμε τη χρονιά που πέρασε ή την τύχη που θα έχουμε τη χρονιά που θα έρθει. Το γνωστό, όποιος κερδίζει στα χαρτιά, χάνει στην αγάπη και το αντίστροφο, ήταν η επωδός για τους σταθερά ηττημένους, ή τους σταθερά κερδισμένους. Και η χαρτοπαιξία όμως έχει λάβει επαγγελματικές διαστάσεις και ως σύνδρομο, ανήκει πλέον στην παθολογική χαρτοπαιξία που περιγράφεται πλέον με όρους ψυχιατρικής. Τα ρεβεγιόν, μια νέα εξέλιξη της νεωτερικότητας στην Ελλάδα. Κλασικά γιορτάζαμε το παραδοσιακό Χριστουγεννιάτικο τραπέζι και την κοπή της χριστουγεννιάτικης πίτας με το συνοδό πάρτυ και το γλέντι που συνόδευε όλη την τελετουργία των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Η έξοδος για την απόλαυση του αγιασμού των υδάτων σε υπαίθριο χώρο, το φαγητό στην εξοχή, σε εξοχικές ταβέρνες και η επίσκεψη των φίλων που γιορτάζουν, οι Φώτηδες και οι Γιάννηδες την επόμενη μέρα. Το Ρεβεγιόν, δυτικότροπο εντελώς, κατά κανόνα, εφαρμόζεται στην Ελλάδα την παραμονή των Χριστουγέννων, γεγονός που καθιστά μια απρέπεια στη θρησκευτικότητά μας. Η παραμονή των Χριστουγέννων είναι νηστεία και το ελεύθερο φαγητό, επιτρέπεται μόνο μετά το πέρας της θείας λειτουργίας, τα χαράματα των Χριστουγέννων, ανήμερα. Η απρέπεια αυτή συνεχίζεται και παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις και θεωρείται επαρχιωτισμός η μη συμμετοχή σε ένα ρεβεγιόν μη αστικού τύπου, όπου κατά κανόνα το φαγητό είναι άφθονο, το αλκοόλ είναι άφθονο και η συνήθης κοσμική κουτσομπολίστικη διάθεση, η οποία συντονίζει τις διαθέσεις όλων και σπάνια καταλήγει σε ένα χορό. Οι χοροί όλο και εκλείπουν, δεδομένου ότι οι νεώτεροι χοροί, οι δυτικοί, δεν έχουν κατισχύσει και δεν έχουν εισβάλλει στις συμπεριφορές των ανθρώπων, ούτε των παλιότερων ούτε των νεώτερων, παρά μόνο λίγοι τους προτιμούν, οι δε παλαιότεροι χοροί της νιότης μας, όπως το ροκ εντ ρολ, το ροκ και όλοι οι άλλοι χοροί της επαναστατημένης Δύσης και

5 5 της Αμερικής, των γενεών του 1960 και του 1970, εκλείπουν εντελώς, κανείς δεν ακούει ροκ στην Ελλάδα, ούτε στα πάρτυ ακούγονται. Συνήθως ακολουθεί στο χορό η τσιφτετελοειδής διασκέδαση και τα ευτελή κατασκευάσματα της νεώτερης μουσικής παραγωγής που καμία αισθητική αξία έχουν, ούτε προσφέρονται για χορευτικές επιδόσεις. Οι πιο ακραιφνείς του γλεντιού προτιμούν τα δημοτικά τραγούδια, τα οποία σταθερά κλείνουν κάθε γιορτή και κάθε ρεβεγιόν μπορεί να κλείσει με εξαιρετικά δημοτικά τραγούδια, τα οποία καλούνται να χορέψουν όσοι ξέρουν, γιατί ελάχιστοι ξέρουν πλέον να χορεύουν, οι περισσότεροι έχουν ξεχάσει την έννοια του χορού και την έννοια της κυκλικότητας στο χορό, δεδομένου ότι τα τσιφτετελοειδή άσματα στα μπουζουξίδικα δεν απαιτούν χειραψίες, ούτε κύκλους, αλλά μόνο δυαδικές χορευτικές κινήσεις, ανά ζεύγη. Όπως προανέφερα η λαϊκότροπη εκδοχή της μουσικής παραγωγής σήμερα προς τις τσιφτετελοειδείς κατασκευές, οι οποίες στερούνται κάθε αισθητικής υποστάσεως, έχουν εκτρέψει τη διασκέδαση σε ένα φαινομενολογικό μόρφωμα, το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί από μια αγωνία για το αποτέλεσμα του χορού. Το ζευγάρι που χορεύει, κατά κανόνα ερωτοτροπεί, δεν αγγίζεται δεν συγκρατείται με τους άλλους, απομακρύνεται από την κυκλικότητα και φτιάχνει μια περίεργη δυάδα, η οποία δεν έχει κανένα περιεχόμενο, γνωστού όντος ότι δεν είναι ταγκό, δεν είναι βαλς, δεν είναι ροκ εντ ρολ, δεδομένου ότι δεν έχει καμία συμβολική αναπαράσταση και για τους δυο χορευτές. Τα πάρτυ στα σπίτια είναι μια ελπίδα για τους λάτρεις της νεώτερης παράδοσης. Για αυτούς που κάναν πάρτυ, όταν ήταν μαθητές, φοιτητές και γιόρταζαν τα γενέθλιά τους, στο σπίτι τους, όταν οι γονείς τους έλειπαν. Τα πάρτυ στα σπίτια με τους συνομήλικους, με τους συναδέλφους, με τους συγγενείς της ίδιας ηλικίας, χωρίς τα παιδιά ή χωρίς τους μεγαλύτερους, τα πάρτυ των τριαντάρηδων, των σαραντάρηδων και των πενηντάρηδων είναι μια ελπίδα. Η συνεύρεση των γενεών, δηλώνει μια δύναμη, δηλώνει μια υπόσχεση ότι θα διατηρηθούμε στη ζωή, θα συνυπάρξουμε, θα ενωθούμε ξανά, θα μοιραστούμε τις ανησυχίες μας, και με αφορμή τη θρησκευτικότητα που αυτές οι γενεές δεν την έχουν αναιρέσει μάλλον ακόμη, θα δείξουμε την παρουσία, το στίγμα μας, την ελπίδα για μια κοινή χαρά, την αγωνία για μια κοινή συνύπαρξη, την αγωνία για τα σπίτια μας, την αγωνία για την πόλη μας, τα παιδιά μας, τη χώρα μας. Από τις πιο υγιείς εκφάνσεις του εορτασμού κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου. Τελευταία, έχουμε περάσει από τον εορτασμό στον ιδιωτικό χώρο όπου θυμόμαστε τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια στους εορτασμούς στις πλατείες και στους δρόμους.πρόκειται για ένα δυτικότροπο και αυτό γεγονός, ερχόμενο από την εσπερία, που παρέχει στους δημάρχους και στους νομάρχες των πόλεων την ευκαιρία να γιορτάζουν τις γιορτές στους δρόμους. Στα Γιάννενα καθυστερημένα εμφανίστηκε αυτό το μοντέλο και τα τελευταία χρόνια πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις, όπου οι δήμαρχοι προσπαθούν να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα με μια ομοβροντία πυροτεχνημάτων. Η πρωτοχρονιά στις επαρχιακές πόλεις, λόγω της υπερβολής, έχει γίνει μια ομοβροντία από φωτοβολίδες, κροτίδες και πυροτεχνήματα, που δημιουργούν περισσότερο ενοχλήσεις ωτικές, παρά δημιουργούν ένα αίσθημα πραγματικής χαράς για την αλλαγή του χρόνου. Φτάσαμε τελευταία σε αυτόν τον εορτασμό στους εξωτερικούς χώρους, αλλά η ελληνική υπερβολή, τείνει να ακυρώσει και αυτή την ενδιαφέρουσα διάσταση των γιορτών. Ο στολισμός των πόλεων δεν πρέπει να σχολιαστεί θετικά, γιατί τόσο πρόχειρα που γίνεται και τόσο επιπόλαια και τόσο επιφανειακά θα πρέπει να ταιριάζει περισσότερο σε αποκριάτικο στολισμό, παρά στον ευπρεπή στολισμό που συμπαραδηλώνει μια θρησκευτική γιορτή, ή γιορτή της συμβολικής αλλαγής του

6 6 χρόνου, ή γιορτής των Θεοφανείων. Τα σπίτια στολίζονται ακόμη και τα χριστουγεννιάτικα δέντρα επιβάλλονται και κατισχύουν στο σαλόνι της μικροαστικής ζωής μας, τα παιδιά συμμετέχουν στη γιορτή, πιστεύουν στα σύμβολα και τα αγαπούν. Τ α κάλαντα εκλείπουν, οι γυναίκες ασχολούνται όλο και λιγότερο με τη μαγειρική, προτιμώντας περισσότερο φαγητό σε κοσμικά εστιατόρια και λίγες είναι εκείνες που θα τηρήσουν τα παραδοσιακά έθιμα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων. Ας ελπίσουμε ότι οι νεώτερες θα τηρήσουν περισσότερο την παράδοση των γιαγιάδων τους και προτείνω στις νεώτερες γυναίκες να ακούσουν τις γιαγιάδες και τους παππούδες τους, όσον αφορά τη σήμανση του εορταστικού Δωδεκαημέρου, παρά τις μητέρες τους και τους μπαμπάδες τους που προφανώς αλλοτριωμένοι από τις έννοιες της καθημερινότητας να έχουν ξεχάσει τη θεματολογία και την τελετουργία του Δωδεκαημέρου. Από όλα αυτά που ανέφερα λείπει ένας κόσμος, ο κόσμος του κοινωνικού αποκλεισμού, ο κόσμος που πάσχει, ο κόσμος που νοσεί, που βρίσκεται στα ιδρύματα, που βρίσκεται κάτω από τα όρια της φτώχιας, το περίφημο 20% του ελληνικού πληθυσμού, το 20% κάθε κοινωνίας που απουσιάζει από κάθε εκδήλωση μπροστά μας. Τους ανθρώπους αυτούς προτιμάμε να τους κάνουμε περισσότερο μοναχικούς τις μέρες αυτές, δεν είναι τυχαίο ότι στα ιδρύματα τις μέρες αυτές συνωστίζονται πολλοί, δεδομένου ότι το ζευγάρι με τα παιδιά θα πρέπει να ταξιδέψει. Και όσοι φροντίζουν ηλικιωμένους, θα πρέπει να τους παρκάρουν στα γνωστά ιδρύματα, τους οίκους ευγηρίας, ή τους χώρους, όπου προστατεύουν ηλικιωμένους. Κλασική περίπτωση ψευδοαλληλεγγύης, όπως επίσης και οι ψευδεπίγραφες δηλώσεις και οι κινήσεις των πολιτικών μας που κατά κανόνα αυτές τις μέρες επισκέπτονται ιδρύματα και ανταλλάσσουν επιφανειακές ευχές με τους εγκλείστους. Ο προβληματισμός για τους ανθρώπους αυτούς εξαντλείται στην παρακολούθηση των εικόνων από την τηλεόραση και οι ενοχές καταπίνονται αργά το βράδυ, για να οδηγήσουν σε αυτή την ατελείωτη δυσαρέσκεια που κυκλοφορεί στην ελληνική πραγματικότητα με αποτέλεσμα το κλίμα στις μέρες των εορτών να φαίνεται έντονα καταθλιπτικό και απαισιόδοξο. Θα πρέπει στην Ελλάδα να αποφασίσουμε ότι πρέπει να χαιρόμαστε στις γιορτές, θα πρέπει στην Ελλάδα ως κοινωνία, να κινητοποιηθούμε να γιορτάζουμε μαζί, θα πρέπει στο μικρό μας σπίτι, να κινητοποιηθούμε, να παρασυρθούμε από την υπαρξιακή μας ανάγκη να ζήσουμε τη θρησκευτικότητα ξανά. Δεν επιτρέπεται στη χώρα μας, στον πολιτισμό μας, να ζούμε αυτό το ψευδοευνοϊκό και ψευδοάνετο κλίμα μιας ευμάρειας, οικονομικής και καταναλωτικής που κρύβει μέσα του μια απέραντη κατάθλιψη. Μακρινή της αγάπης ώρα σε ξεχάσαμε μες στη λάσπη και μες τη μπόρα τις ψυχές μας τις χάσαμε. Νίκος Γκάτσος, Μακρινή της Αγάπης ώρα *Ο Φώτης Μωρόγιαννης, είναι Ψυχίατρος, Δρ.Ιατρικής Παν.Ιωαννίνων.