Η ΓΓΕΤ και οι προκλήσεις του νέου έτους

Transcript

1 Μ Η Ν Ι Α Ι Α Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Τ Ι Κ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η 4 Η ΓΓΕΤ και οι προκλήσεις του νέου έτους 24 Μελετούν το ανθρώπινο αίμα με τεχνικές νανοτεχνολογίας 32 Κουρήτες: Τα ρομπότ παίζουν ποδόσφαιρο! 42 «Βελτιώνω την πόλη μου» με το κινητό μου!

2 Περιεχόμενα σελ. 4 Η ΓΓΕΤ και οι προκλήσεις του νέου έτους σελ. 6 Το μέλλον της αιολικής ενέργειας βρίσκεται στη θάλασσα Ταυτότητα Περιοδική ενημερωτική έκδοση της Γενικής Γραμματείας Έρευνας & Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού Υπεύθυνος έκδοσης: Αλέξανδρος Δημακάκος σελ. 10 σελ. 15 σελ. 22 σελ. 24 σελ. 28 Ο Χέοπας, ο νέος δορυφόρος της ESA, θα μελετήσει μακρινούς πλανήτες Τα ρομπότ στην υπηρεσία του ανθρώπου Εκδήλωση για τα δέκα χρόνια λειτουργίας του ΙΙΒΕΑΑ Μελετούν το ανθρώπινο αίμα με τεχνικές νανοτεχνολογίας Ολοκληρωμένες, έξυπνες, καθαρές και ασφαλείς αστικές μεταφορές Επιμέλεια και διόρθωση κειμένων: Μαρία Αποστολάκη Αυτοτελές Τμήμα Εκδόσεων, Συνεδρίων & Εκθέσεων Τηλ: , Fax: Γραφεία ΓΓET: Λ. Μεσογείων 14 18, Τ.Κ , Αθήνα Τηλ: webadmin@gsrt.gr ΤΟ ΕΡΓΟ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ σελ. 32 σελ. 37 σελ. 40 Κουρήτες: Τα ρομπότ παίζουν ποδόσφαιρο! Πρώτη θέση για τον «Μινώταυρο» του ΙΤΕ Ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής Σχεδιασμός, Παραγωγή: POSTSCRIPTUM information architecture Παπαδιαμαντοπούλου 4, Aθήνα Τηλ: , vnikol@postscriptum.gr σελ. 42 «Βελτιώνω την πόλη μου» με το κινητό μου! Lay out και σελιδοποίηση: Βαγγέλης Νικολάου Συντακτική Ομάδα: Ελληνική Ένωση Δημοσιογράφων Επιστήμης - Science View Μακρή 3, , Αθήνα, Τηλ: info@scienceview.gr Ηλίας Αγγελόπουλος (Δημοσιογραφική Επιμέλεια) Αθανάσιος Κουτσουρίδης (Σύμβουλος Έκδοσης) Μενέλαος Σωτηρίου (Σύμβουλος Έκδοσης) Θεώνη Χαραλαμπίδου (Γραμματειακή Υποστήριξη) Τεύχος 14, Ιανουάριος 2013 σελ. 44 σελ. 46 σελ. 48 Ερευνητής του ΙΤΕ τιμήθηκε με το Επιστημονικό Βραβείο του... Εξελιγμένες αισθητήριες οπτικές ίνες από το ΙΤΕ Ε&Τ Online in English 2 3

3 Οικονομία + Ανάπτυξη Η ΓΓΕΤ και οι προκλήσεις του νέου έτους O Γενικός Γραμματέας Ερευνας και Τεχνολογίας Καθηγητής κ. Βασίλης Μάγκλαρης «Είναι γενική πεποίθηση πως το ξεπέρασμα της κρίσης με χαρακτηριστικά υγείας και μονιμότητας πρέπει να βασιστεί στα ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά της πατρίδας μας. Και η αριστεία στην έρευνα και την καινοτομία αποτελεί βασικό μοχλό της γενικότερης αναπτυξιακής διεξόδου. Αλλιώς η Ελλάδα θα σημαδευτεί για πολλά χρόνια από την επιδημία της «αιμορραγίας των εγκεφάλων» προετοιμάζοντας γενιές μεταναστών, νέων με μεγάλες ικανότητες που θα πνίγονται μέσα στην θάλασσα της εγχώριας μετριότητας και της ανεργίας. Το παρήγορο είναι πως πληθαίνουν τα αισιόδοξα μηνύματα από τον χώρο της έρευνας στα ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και τις εξαγωγικές καινοτόμες επιχειρήσεις. Η παραδοσιακή αμοιβαία δυσπιστία μεταξύ ερευνητών του ευρύτερου δημόσιου τομέα και των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας ξεπερνιέται και τα σχετικά οικοσυστήματα αναπτύσσονται σε διευρυμένη βάση στην Ευρώπη αλλά και την παγκοσμιοποιημένη αγορά. Είναι χαρακτηριστικό πως η Ελλάδα, παρά τις στρεβλώσεις και την παρατεταμένη κρίση, έχει αναδειχθεί σε κέντρο αριστείας στα ανταγωνιστικά προγράμματα Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης της ΕΕ σε τομείς αιχμής, όπως οι τεχνολογίες πληροφορικής & επικοινωνιών, οι καινοτόμες κλιματολογικές και ενεργειακές εφαρμογές, οι θεματικές ερευνητικές περιοχές υγείας και βιοεπιστημών και η ανάπτυξη προηγμένων υποδομών Internet για την έρευνα και την εκπαίδευση. Άρθρο του Γενικού Γραμματέα Έρευνας και Τεχνολογίας, καθηγητή Βασίλη Μάγκλαρη Η Γενική Γραμματεία Έρευνας & Τεχνολογίας του Υπουργείου Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού προσπάθησε να κρατήσει ζωντανό το όραμα της αριστείας στα χρόνια της κρίσης με χρηματοδοτήσεις αναβάθμισης των ερευνητικών υποδομών της χώρας, με προγράμματα κρατικών ενισχύσεων καινοτόμων πρωτοβουλιών του ιδιωτικού τομέα και με στοχευμένα έργα τόνωσης της αριστείας του ανθρώπινου δυναμικού των ερευνητών στα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα. Για τον σκοπό αυτό προγραμματίστηκαν συγχρηματοδοτούμενα έργα από τα διαρθρωτικά Ευρωπαϊκά Ταμεία, τα οποία τον τελευταίο καιρό εμφανίζουν μια αξιοσημείωτη απορροφητικότητα χάρις στις απαγκιστρώσεις από γραφειοκρατικές διαδικασίες και την δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης προς τις δυνάμεις καινοτομίας της χώρας. Η διατήρηση και αναβάθμιση του ερευνητικού ιστού αποτελούν την εγγύηση ότι η Ελλάδα θα ανταπεξέλθει στις μεγάλες προκλήσεις που έρχονται στο άμεσο μέλλον: Την νέα Εταιρική Σύμβαση με την ΕΕ (νέο ΕΣΠΑ), το νέο ανταγωνιστικό Πρόγραμμα - Πλαίσιο για την Έρευνα της ΕΕ (Ορίζοντας 2020) και την Ελληνική Προεδρία της ΕΕ (1ο εξάμηνο 2014). Είμαι βέβαιος πως μέσα από σκληρή δουλειά και ορθολογικό προγραμματισμό ο ερευνητικός ιστός της χώρας, ανθρώπινος και υποδομές, θα αποδείξει πως αποτελεί καθοριστικό μοχλό αριστείας στις διεθνείς ανταγωνιστικές αρένες.» Καθηγητής Βασίλης Μάγκλαρης, Γενικός Γραμματέας Ερευνας και Τεχνολογίας 4 5

4 Οικονομία + Ανάπτυξη Το μέλλον της αιολικής ενέργειας βρίσκεται στη θάλασσα Νέο ερευνητικό έργο για εγκατάσταση μεγάλων παράκτιων ανεμογεννητριών, με τη συμμετοχή του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Θεόρατες ανεμογεννήτριες που θα εγκαθίστανται σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων από τη στεριά και θα παράγουν «καθαρή» ηλεκτρική ενέργεια σε μεγάλες ποσότητες και με αρκετά χαμηλό κόστος. Αυτός είναι ο στόχος των επιστημόνων από το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), το Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Πανεπιστήμιο Πατρών που, μαζί με συναδέλφους τους από ακόμη εννέα ευρωπαϊκές χώρες, συμμετέχουν στο ερευνητικό πρόγραμμα Innwind.EU. Το αντικείμενο του πενταετούς ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου Innwind.EU (Innovative Wind Conversion Systems [10-20MW] for Offshore Applications) που ξεκίνησε την 1η Νοεμβρίου 2012, είναι ο σχεδιασμός πολύ μεγάλων υπεράκτιων ανεμογεννητριών, με στόχο τη μείωση του κόστους της παραγόμενης αιολικής ενέργειας. Το έργο χρηματοδοτείται από το 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα της ΕΕ και ο συνολικός του προϋπολογισμός είναι 19,5 εκατ. ευρώ. Ενέργειας, του Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου Πατρών στο σύνολό της η ελληνική συμμετοχή ξεπερνά τα 2,1 εκατ. ευρώ (το 11% του συνολικού προϋπολογισμού του έργου). Ο τρεις ελληνικοί φορείς θα ασχοληθούν, κατά κύριο λόγο, με τον καινοτόμο αεροδυναμικό και δομικό σχεδιασμό του δρομέα και με την ανάλυση και τον σχεδιασμό της υποθαλάσσιας στήριξης της ανεμογεννήτριας. Επιπλέον, το ΚΑΠΕ συντονίζει και το πρώτο από τα πέντε πακέτα εργασίας, το οποίο αφορά τη διαδικασία αποτίμησης και σύνθεσης των αποτελεσμάτων από το επίπεδο του υποσυστημάτων της ανεμογεννήτριας στο επίπεδο της ολοκληρωμένης μηχανής. Στο πλαίσιο του έργου οι ερευνητές θα αναπτύξουν τις μεγαλύτερες θαλάσσιες ανεμογεννήτριες που σχεδιάστηκαν ποτέ. Έτσι, τη στιγμή που η μεγαλύτερη μονάδα που έχει ανακοινωθεί μέχρι σήμερα, και η οποία θα είναι έτοιμη το 2014, θα φτάνει τα 8 MW, οι επιστήμονες θα ξεκινήσουν από ένα μοντέλο με ισχύ 10 MW και θα φτάσουν σε ανεμογεννήτριες έως και 20 MW. Η ερευνητική κοινοπραξία αποτελείται από τους κορυφαίους βιομηχανικούς εταίρους και τα ευρωπαϊκά ερευνητικά ιδρύματα που είναι μέλη της EERA (European Energy Research Alliance). Από ελληνικής πλευράς συμμετέχουν το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), το ΕΜΠ και το Πανεπιστήμιο Πατρών. Συμμετέχουν συνολικά 27 φορείς από 9 ευρωπαϊκές χώρες και Οι ανεμογεννήτριες που θα αναπτυχθούν θα έχουν μεγάλες διαστάσεις μια ανεμογεννήτρια 10 MW υπολογίζεται πως θα έχει ύψος 180 μέτρα και διάμετρο πτερυγίων μέτρα με την προοπτική να δημιουργηθούν θαλάσσια αιολικά πάρκα τα οποία θα αποτελούνται από δεκάδες μονάδες. Σύμφωνα με τον κ. Παναγιώτη Χαβιαρόπουλο, υπεύθυ- 6 7 συνεχίζεται...

5 Οικονομία + Ανάπτυξη (συνέχεια) Το μέλλον της αιολικής ενέργειας βρίσκεται στη θάλασσα νο Διεύθυνσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας του ΚΑΠΕ και επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας από το κέντρο που παίρνει μέρος στο Innwind.EU, τα πάρκα προβλέπεται να έχουν ισχύ MW, όση δηλαδή κι ένα συμβατικό θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο, για να καλύπτει το καθένα τις ανάγκες τουλάχιστον νοικοκυριών σε ρεύμα. Οι επιστήμονες επικεντρώνονται αποκλειστικά στη θάλασσα κατ αρχάς επειδή οι άνεμοι που πνέουν στα πελάγη είναι κατά κανόνα πιο ισχυροί και έχουν μικρότερη μεταβλητότητα απ ό,τι στη στεριά. Κυρίως όμως, επειδή από οικονομοτεχνική άποψη η θάλασσα είναι το μοναδικό περιβάλλον όπου έχει νόημα να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες με μεγάλο μέγεθος και ισχύ. Η αξία του ρεύματος που θα παράγουν μπορεί να γίνει μεγαλύτερη από το κόστος για την κατασκευή, την τοποθέτηση και τη συντήρησή τους, όπως εξηγούν οι επιστήμονες. Οι ερευνητές θα αναζητήσουν τεχνολογικές λύσεις ώστε να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο το ηλεκτρικό ρεύμα που θα προκύπτει από τη μια μεριά και όσο το δυνατόν μικρότερο το κόστος της ανεμογεννήτριας από την άλλη. Τα νέα μοντέλα θα αναπτυχθούν ώστε να είναι εξαρχής προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στη θάλασσα για παράδειγμα, αφού οι ανεμογεννήτριες θα βρίσκονται εκ των πραγμάτων αρ- κετά μακριά από κατοικημένες περιοχές, θα μπορούν οι έλικές τους να περιστρέφονται πιο γρήγορα, χωρίς να ενοχλούν με τον θόρυβο που θα προκαλούν. Για τη μείωση του κόστους, στο πλαίσιο του πρότζεκτ θα μελετηθεί επίσης και μια εναλλακτική επιλογή για τη θεμελίωση των ανεμογεννητριών, από τους στύλους που χρησιμοποιούνται σήμερα και «καρφώνονται» στον πυθμένα για να τοποθετηθεί επάνω τους η ανεμογεννήτρια. Η υποθαλάσσια βάση στήριξης θα επιτρέπει να τοποθετηθούν μονάδες ακόμη και σε βάθη 60 μέτρων, συγκριτικά με τα 30 μέτρα που εξασφαλίζουν οι στύλοι. Στο πλαίσιο του έργου προβλέπεται ο σχεδιασμός και η αποτίμηση μιας ολοκληρωμένης ανεμογεννήτριας που συνδυάζει: i) έναν ιδιαίτερα ελαφρύ και εύκαμπτο δρομέα χαμηλής στερεότητας, που διαθέτει παθητικούς και ενεργητικούς μηχανισμούς ελέγχου της αεροδυναμικής του φόρτισης. ii) ένα καινοτόμο σύστημα μεταφοράς ισχύος, χαμηλού βάρους/ κόστους, που θα βασίζεται σε νέες ιδέες, όπως οι υπεραγώγιμες γεννήτριες και οι ψευδομαγνητικοί πολλαπλασιαστές στροφών. iii) μία πρότυπη κατασκευή υποθαλάσσιας στήριξης, με δυνατότητες μαζικής παραγωγής για μείωση του κόστους της, καθώς και πλωτές λύσεις για τα μεγαλύτερα θαλάσσια βάθη. Οι παραπάνω καινοτόμες τεχνολογίες θα επιδειχθούν σε σχετικές κλίμακες με τη συμμετοχή της βιομηχανίας. 8 9

6 Inbox + Περισκόπιο ο Χέοπας, ο νέος δορυφόρος της ESA, θα μελετήσει μακρινούς πλανήτες Ο δορυφόρος που φέρει το όνομα Cheops αναμένεται να είναι έτοιμος το 2017 για εκτόξευση Όλα τα «φρέσκα» νέα από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος Πλανήτες που περιφέρονται γύρω από κοντινούς αστέρες θα είναι το αντικείμενο της νέας «μικρής» διαστημικής αποστολής που ανακοίνωσε η ESA. Ο δορυφόρος που φέρει το όνομα Cheops αναμένεται να είναι έτοιμος για εκτόξευση το Ο Cheops πήρε το όνομά του από τα αρχικά των λέξεων CHaracterising ExOPlanets Satellite και προορισμός του θα είναι γειτονικοί αστέρες γύρω από τους οποίους είναι γνωστό ότι περιφέρονται πλανήτες. Η νέα αποστολή θα συγκεντρώσει παρατηρήσεις που θα χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό εξωπλανητών που διαθέτουν ατμόσφαιρα οι οποίοι με τη σειρά τους θα αποτελέσουν το αντικείμενο μελέτης μίας νέας γενιάς τηλεσκοπίων, μεταξύ των οποίων το μεγαλύτερο επίγειο τηλεσκόπιο που κατασκευάζεται στην Ευρώπη και διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb Space. Μέσω μετρήσεων μεγάλης ακρίβειας της λαμπρότητας των αστέρων, οι επιστήμονες θα αναζητήσουν τα ίχνη που αφήνουν οι πλανήτες. Παράλληλα, οι παρατηρήσεις θα βοηθήσουν στον ακριβή προσδιορισμό της ακτίνας του κάθε πλανήτη, ενώ για όσους πλανήτες είναι γνωστή η μάζα τους θα υπολογιστεί και η πυκνότητά τους. Οι μετρήσεις ακτίνας, μάζας και πυκνότητας θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν το σχηματισμό πλανητών με μάζα λίγο μεγαλύτερη από τη Γη μέχρι το μέγεθος του πλανήτη Ποσειδώνα. Επιπλέον, θα βοηθήσουν να εντοπιστούν πλανήτες που διαθέτουν ατμόσφαιρα και εμποδίζουν άλλους πλανήτες να διαφύγουν από την έλξη του κεντρικού αστέρα στη διάρκεια των πρώτων σταδίων σχηματισμού του πλανητικού συστήματος. Ο δορυφόρος Cheops θα τοποθετηθεί σε ύψος 800 χιλιομέτρων πάνω από τη Γη, σε τροχιά συγχρονισμένη με τον Ήλιο και η αποστολή του θα έχει διάρκεια 3.5 χρόνια. Βρέθηκε χαμένος αστεροειδής Ένας ενδεχομένως επικίνδυνος αστεροειδής που είχε κάποτε βρεθεί και στη συνέχεια χάθηκε, ανακαλύφθηκε ξανά και η τροχιά του επιβεβαιώθηκε από έναν ερασιτέχνη αστρονόμο που εργάζεται στο πρόγραμμα της ESA για τους κινδύνους του διαστήματος. Το αντικείμενο έχει διάμετρο μισού χιλιομέτρου και δεν πρόκειται να απειλήσει τη Γη σύντομα. Ο ερασιτέχνης αστρονόμος Erwin Schwab, από τη Γερμανία, ξεκίνησε την αναζήτηση αστεροειδών τον Σεπτέμβριο κατά τη διάρκεια της τακτικής παρακολούθησης στον επίγειο οπτικό σταθμό της ESA στην Τενερίφη της Ισπανίας, στα πλαίσια του Space Situational Awareness προγράμματος του οργανισμού που σκοπό έχει την παρακολούθηση του διαστημικού περιβάλλοντος της Γης. Ο δυνητικά επικίνδυνος αστεροειδής 2008SE85 είχε ανακαλυφθεί το Σεπτέμβριο του 2008 από το Catalina Sky Survey και μπορούσε να παρατηρηθεί από λίγα συνεχίζεται...

7 Inbox + Περισκόπιο (συνέχεια) Ο Χέοπας, ο νέος δορυφόρος της ESA, θα μελετήσει μακρινούς πλανήτες παρατηρητήρια μέχρι τον Οκτώβρη του Από τότε, όμως, κανείς δεν είχε παρατηρήσει το αντικείμενο και οι προβλέψεις για την τρέχουσα θέση του ήταν τόσο ανακριβείς που το αντικείμενο θεωρείτο «χαμένο». Σήμερα είναι γνωστοί περίπου 1300 δυνητικά επικίνδυνοι αστεροειδείς που πλησιάζουν τη Γη σε απόσταση μικρότερη από τα 7 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Ένα ασυνήθιστα ψυχρό στρώμα στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης To διαστημόπλοιο της ESA, Venus Express, παρατήρησε από κοντά μία μη αναμενόμενη ψυχρή περιοχή της ατμόσφαιρας του πλανήτη, στην οποία η θερμοκρασία είναι τόσο χαμηλή που το διοξείδιο του άνθρακα παγώνει και εμφανίζονται νιφάδες χιονιού. Η Αφροδίτη είναι γνωστή για την πυκνή ατμόσφαιρα πλούσια σε διοξείδιο του άνθρακα που την περιβάλλει και τις υψηλές θερμοκρασίες στην επιφάνειά της, οι οποίες οδήγησαν τους επιστήμονες να τη χαρακτηρίσουν σαν ένα αφιλόξενο μέχρι και εχθρικό δίδυμο πλανήτη της Γης. Μία νέα μελέτη, η οποία βασίστηκε σε παρατηρήσεις που έχει συγκεντρώσει το διαστημόπλοιο Venus Express στη διάρκεια μίας περιόδου πέντε χρόνων, έφερε στο φως ένα στρώμα στην ατμόσφαιρά του όπου επικρατούν θερμοκρασίες μέχρι περίπου -175ο C σε ύψος 125 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη. Παρόλο που η Αφροδίτη είναι πιο κοντά στον Ήλιο, οι θερμοκρασίες που επικρατούν στο συγκεκριμένο στρώμα της ατμόσφαιράς της είναι πολύ χαμηλότερες από οποιοδήποτε κομμάτι της ατμόσφαιρας της Γης. «Καθώς η θερμοκρασία σε ορισμένα ύψη είναι κάτω από τη θερμοκρασία που παγώνει το διοξείδιο του άνθρακα, υποψιαζόμαστε ότι εκεί σχηματίζονται παγοκρύσταλλοι διοξειδίου του άνθρακα», σημείωσε ο Arnaud Mahieux από το Belgian Institute for Space Aeronomy, συγγραφέας της εργασίας που δημοσιεύτηκε στο Journal of Geophysical Research και παρουσιάζει τα αποτελέσματα της μελέτης. Νέφη από παγοκρυστάλλους ή νιφάδες διοξειδίου του άνθρακα θα πρέπει να ανακλούν το φως του Ήλιου σε τέτοιο βαθμό ώστε κάποια στρώματα στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης να εμφανίζονται πιο λαμπρά. Ορατά τα σημάδια της μεγάλης καταιγίδας στον Κρόνο H ικανότητα του διεθνoύς διαστημοπλοίου Cassini να ανιχνεύει πηγές θερμότητας σε συνδυασμό με τις παρατηρήσεις δύο επίγειων τηλεσκοπίων έχουν προσφέρει μία πρώτη ματιά στις συνέπειες της μεγάλης καταιγίδας στον Κρόνο την άνοιξη του Ένας τεραστίων διαστάσεων στρόβιλος, μη ορατός με γυμνό μάτι, παραμένει πολύ καιρό αφότου η καταιγίδα έχει υποχωρήσει. Οι επίγειες παρατηρήσεις συλλέχθηκαν από το «Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο» (Very Large Telescope) του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (European Southern Observatory) και το τηλεσκόπιο υπέρυθρων ακτίνων της NASA στην κορυφή του όρους Mauna Kea στη Χαβάη συνεχίζεται...

8 Inbox + Περισκόπιο (συνέχεια) Inbox + Περισκόπιο Ο Χέοπας, ο νέος δορυφόρος της ESA, θα μελετήσει μακρινούς πλανήτες Τα ρομπότ στην υπηρεσία του ανθρώπου Αφότου η καταιγίδα ξέσπασε στο ταραχώδες στρώμα νεφών της τροπόσφαιρας, κύματα ενέργειας διαδόθηκαν εκατοντάδες χιλιόμετρα προς τα πάνω, αφήνοντας μέρος της ενέργειάς τους σε δύο τεράστιες στήλες θερμού αέρα που υψώνονταν μέσα στη στρατόσφαιρα. Οι στήλες αναμένονταν να διαλυθούν καθώς μειωνόταν η θερμοκρασία του αέρα στο εσωτερικό τους. Αλλά, στο τέλος του Απριλίου 2011, όταν λαμπρά νέφη περιτριγύρισαν τον πλανήτη, οι στήλες ενισχυμένες πια σχημάτισαν μία δίνη που οι διαστάσεις της ξεπερνούσαν αυτές της κόκκινης κηλίδας του Δία. Ο στρόβιλος στην ατμόσφαιρα του Δία σχηματίστηκε πριν από περισσότερα από 300 χρόνια και από την άλλη, ο στρόβιλος στον Κρόνο, αφού σχηματίστηκε τον Μάιο του 2011 και περιφερόταν κάθε 120 ημέρες γύρω από τον πλανήτη, έχει αρχίσει να εξασθενεί. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μέχρι το τέλος του 2013 θα έχει εξαφανιστεί. Άρθρο της Δρ. Βάλιας Λύρατζη, με αφορμή την εκδήλωση που διοργάνωσε η Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ιδρύματος Ευγενίδου την Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου με τίτλο: «Η Επέλαση των Ρομπότ» Η λέξη Ρομπότ προέρχεται από τη σλαβική λέξη robota, η οποία σημαίνει «ελεεινή εργασία» και εισήχθη για πρώτη φορά από τον Τσέχο θεατρικό συγγραφέα Karel Čapek στο έργο του R.U.R. (Rossum's Universal Robots), που δημοσιεύθηκε το Στο R.U.R. τα ανθρωποειδή ρομπότ έχουν την ικανότητα να σκέφτονται και να υπηρετούν τον άνθρωπο. Στο τέλος, όμως, τα ρομπότ εξεγείρονται και τελικά εξοντώνουν το ανθρώπινο είδος. Η λέξη «ρομποτική» πρωτοαναφέρθηκε από τον συγγραφέα Isaac Asimov, προκειμένου να περιγράψει το πεδίο μελέτης των ρομπότ. Ο Asimov διατύπωσε το 1942 τους ακόλουθους «Τρεις Νόμους της Ρομποτικής» στην ιστορία «Runaround», η οποία συμπεριλαμβάνεται και στη συλλογή I, Robot (1950). 1. Ένα ρομπότ δεν επιτρέπεται ενεργητικά, ή λόγω απραξίας του να βλάψει ένα ανθρώπινο ον. 2. Ένα ρομπότ πρέπει να υπακούει ένα ανθρώπινο ον, εκτός αν οι εντολές που δέχεται αντιτίθενται στον Πρώτο Νόμο. 3. Ένα ρομπότ πρέπει να προστατεύει την ύπαρξή του, αρκεί αυτό να μην αντιτίθεται στον Πρώτο ή Δεύτερο Νόμο. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι εάν η ενέργεια που είχε συσσωρευθεί στην ατμόσφαιρα του Κρόνου και οδήγησε στο ξέσπασμα της ισχυρής καταιγίδας έχει διασκορπιστεί ή θα πρέπει να αναμένουμε παρόμοια φαινόμενα στο μέλλον. Η διαστημική αποστολή Cassini θα βρίσκεται γύρω από τον Κρόνο και θα συλλέγει παρατηρήσεις μέχρι το θερινό ηλιοστάσιο του Δρ. Βάλια Λύρατζη, Διδάκτωρ Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Στη συνέχεια, ακολούθησαν πολλές κινηματογραφικές ταινίες, στις οποίες τα ρομπότ παίζουν καθοριστικό ρόλο. Από το «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» (1968) συνεχίζεται...

9 Inbox + Περισκόπιο (συνέχεια) Τα ρομπότ στην υπηρεσία του ανθρώπου με τον H.A.L. 9000, τον «Πόλεμο των Άστρων» (1977) με τον R2D2 και τον C3PO και το «BladeRunner» (1982) με τις ρεπλίκες, μέχρι τον «Εξολοθρευτή» (1984), το «A.I. Artificial Intelligence» (2001) και το «Wall-e» (2008), όπου η εμφάνιση των ρομπότ προκαλεί άλλοτε συμπάθεια και θαυμασμό και άλλοτε τρόμο. Όπως συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις, έτσι και στην περίπτωση των ρομπότ, οι κινηματογραφικές ταινίες και τα έργα επιστημονικής φαντασίας αποτέλεσαν το εφαλτήριο για την εξέλιξη και την εφαρμογή της τεχνολογίας, προκειμένου να δημιουργηθούν πραγματικά ρομπότ, με στόχο την εξυπηρέτηση των αναγκών του ανθρώπου σε πολλούς τομείς της ζωής του. συνήθως για την εκτέλεση πολλών εργασιών, που οι άνθρωποι είτε δεν μπορούν να κάνουν, επειδή είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκες, είτε δεν θέλουν, επειδή είναι βαρετές, βρώμικες ή επικίνδυνες. Ένα κλασικό παράδειγμα ρομποτικών εφαρμογών που έχουμε σήμερα βρίσκεται στην κατασκευή και συναρμολόγηση των αυτοκινήτων. Τα ρομπότ παίρνουν τη θέση των εργαζομένων στη γραμμή συναρμολόγησης των εργοστασίων, όπου εκτελούνται εξειδικευμένες εργασίες, όπως η τοποθέτηση καρφιών, η συναρμολόγηση βαρέων εξαρτημάτων, η βαφή κ.λπ.. Αρχικά, όλες οι εντολές δίνονται στα ρομπότ από τον κατασκευαστή εκ των προτέρων, με στόχο την επίτευξη απλών και επαναλαμβανόμενων εργασιών. Σήμερα τα ρομπότ εμπλέκονται σε όλο και πιο πολύπλοκες εργασίες και δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης και της αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους. Έτσι, τα ρομπότ σήμερα τείνουν να καλύψουν έναν όλο και αυξανόμενο αριθμό ρόλων στην κοινωνία, από τον αυτοματισμό των εργοστασίων και την ιατρική περίθαλψη, μέχρι τις εφαρμογές παροχής υπηρεσιών και την ψυχαγωγία. Τα ρομπότ στην καθημερινή ζωή και εργασία Στο επίπεδο της καθημερινής ζωής τα ρομπότ είναι ως επί το πλείστον μηχανικές συσκευές προγραμματισμένες να εκτελούν συγκεκριμένες επαναλαμβανόμενες λειτουργίες, να χρησιμοποιούνται για εργασίες επικίνδυνες ή δύσκολα πραγματοποιήσιμες από τον άνθρωπο, καθώς και για οικιακές εργασίες. Έτσι, υπάρχουν ρομπότ ικανά να καθαρίσουν το σπίτι, να μαγειρέψουν ή να μας διασκεδάσουν. Οι ρομποτικές συσκευές χρησιμοποιούνται Τα εχθρικά περιβάλλοντα, όπως τα ηφαίστεια, μελετώνται με τη χρήση ρομπότ, τα οποία ελέγχονται εξ αποστάσεως για τη συλλογή περιβαλλοντικών δειγμάτων του εδάφους, λάβα και μαγματικά υλικά. Σύμφωνα με τον καθηγητή Hiroshi Ishiguro, ο οποίος έχει αφιερωθεί στη δημιουργία ανθρωπόμορφων ρομπότ, που δύσκολα διακρίνονται από τους πραγματικούς ανθρώπους: «Η στιγμή που τα ρομπότ θα είναι τόσο κοινά όσο τα αυτοκίνητα - και μάλιστα φθηνότερα - είναι πολύ κοντά.» Τα ρομπότ στο Διάστημα Η εξερεύνηση πλανητών του Ηλιακού μας Συστήματος έχει πραγματοποιηθεί από ρομπότ. Τις τελευταίες δεκαετίες, πολλές ρομποτικές διαστημικές συσκευές (όπως είναι οι τροχιακοί δορυφόροι, οι συσκευές προσεδάφισης και εξερεύνησης εδάφους κ.λπ.) έχουν επισκεφθεί τη Σελήνη, τους πλανήτες και τους δορυφόρους τους, αστεροειδείς και κομήτες συνεχίζεται...

10 Inbox + Περισκόπιο (συνέχεια) Τα ρομπότ στην υπηρεσία του ανθρώπου Σύμφωνα με μία μερίδα ειδικών, ένα ρομπότ μπορεί να κάνει στο Διάστημα ό,τι και ένας άνθρωπος και μάλιστα φθηνότερα και χωρίς τον κίνδυνο να χαθούν ανθρώπινες ζωές. Οι άνθρωποι ως διαστημικοί ταξιδιώτες απαιτούν εκτενή συστήματα υποστήριξης ζωής. Εξάλλου, με τις σημερινές τεχνολογίες πρόωσης, χρειάζεται πολύς χρόνος για να φθάσουμε σε οποιονδήποτε προορισμό πέρα από τη Σελήνη. Τα ρομπότ μπορούν να επιβιώσουν σε μακροχρόνια ταξίδια στο Διάστημα και να επιτύχουν τους στόχους της αποστολής εξερεύνησης, ακριβώς όπως και οι άνθρωποι. Άλλοι πάλι διαφωνούν και υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι είναι αναντικατάστατοι στην εξερεύνηση του Διαστήματος. Τα ρομπότ μπορούν να κάνουν μόνο αυτό για το οποίο έχουν προγραμματιστεί. Δεν μπορούν, όμως, να εντοπίσουν και να αναγνωρίσουν κάτι άγνωστο που, εκ των πραγμάτων, δεν θα υπάρχει στη βάση δεδομένων τους, όπως κάποια μορφή ζωής που δεν έχει ως βάση τον άνθρακα και μπορεί να ανιχνευθεί στον Άρη. Αντιθέτως, οι άνθρωποι είναι πολύ πιο ευπροσάρμοστοι από τα ρομπότ και μπορούν να αντιδράσουν καλύτερα στο απροσδόκητο. Για παράδειγμα, σε περίπτωση μη προβλεπόμενης βλάβης, οι άνθρωποι μπορούν να επέμβουν και να επισκευάσουν το ελαττωματικό εξάρτημα. Τα ρομπότ και οι άνθρωποι έχουν διαφορετικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και οι ρόλοι τους δεν μπορούν να εναλλάσσονται. Και οι δύο προσφέρουν σημαντικές και διαφορετικές δυνατότητες στην εξερεύνηση του Διαστήματος. Ο στόχος δεν είναι να επιλέξουμε μεταξύ ανθρώπων ή ρομπότ, αλλά να προχωρήσουμε στη συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και ρομπότ, με τέτοιο τρόπο, ώστε τα ρομπότ να εξυπηρετούν τον άνθρωπο, εκτελώντας εργασίες που είναι επικίνδυνες ή ακατόρθωτες από αυτόν. Όπως αναφέρει και ο Jim Bell, αστρονόμος και πλανητικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Cornell: «Αν και οι αποστολές αστροναυτών είναι πολύ πιο δαπανηρές και επικίνδυνες από τις αποστολές ρομποτικών σκαφών, είναι απολύτως ζωτικής σημασίας για την επιτυχία των προγραμμάτων εξερεύνησης.» Τα ρομπότ στην Ιατρική Η χρήση των ρομπότ εμφανίζεται πλέον κατά κόρον και στην Ιατρική, προσφέροντας σημαντική βοήθεια στη Χειρουργική και στην Ορθοπαιδική, επιτρέποντας τον λεπτομερή έλεγχο και την τεράστια ακρίβεια χρήσης των χειρουργικών εργαλείων. Ως παραδείγματα μπορούμε να αναφέρουμε την αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, καθώς και χειρουργικές επεμβάσεις στη χοληδόχο κύστη, με τη βοήθεια ενός ενδοσκοπίου που εισάγεται στο σώμα των ασθενών. Στο Singapore's National University Hospital ο Lawrence Ho και η ομάδα του δημιούργησαν και αναπτύσσουν ένα μικροσκοπικό ρομπότ (μήκους μόλις τεσσάρων χιλιοστών), το οποίο, με τη βοήθεια ενός ενδοσκοπίου, εισάγεται από το στόμα, κινείται μέσα στο ανθρώπινο σώμα και με τη βοήθεια ενός ρομποτικού μικροσκοπικού βραχίονα είναι ικανό να εντοπίσει και να θεραπεύσει θανατηφόρους όγκους, να απομακρύνει καρκινικό ιστό και να καυτηριάσει αιμοφόρα αγγεία. Σύμφωνα με τον Ho, το μικροσκοπικό αυτό ρομπότ θα μπορούσε να καταστήσει πολύ συνεχίζεται...

11 Inbox + Περισκόπιο (συνέχεια) Τα ρομπότ στην υπηρεσία του ανθρώπου πιο εύκολη τη θεραπεία του καρκίνου του στομάχου, ο οποίος αποτελεί τη δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτων από καρκίνο σε όλο τον κόσμο. Στην Ελάχιστα Επεμβατική Χειρουργική, η χειρουργική επέμβαση εκτελείται με εξοπλισμό και όργανα προβολής που εισάγονται μέσα στο σώμα των ασθενών, μέσω μικρών τομών που δημιουργούνται από τον χειρουργό, σε αντίθεση με την ανοικτή χειρουργική επέμβαση με μεγάλες τομές. Αυτό ελαχιστοποιεί το χειρουργικό τραύμα και τη βλάβη στον υγιή ιστό, με αποτέλεσμα τον μικρότερο χρόνο αποκατάστασης και τη βελτίωση των προγνώσεων των ασθενών, καθώς και την εξοικονόμηση κόστους. Η «Νευρορομποτική» προσπαθεί να συνδέσει αποτελεσματικά το ανθρώπινο νευρικό σύστημα με προσθετικά ρομποτικά μέλη, όπως χέρια και πόδια. Η ομάδα του κ. Κώστα Κυριακόπουλου, στο Πολυτεχνείο, κατασκευάζει τεχνητά μέλη για παραπληγικούς ασθενείς. Όπως αναφέρει ο ίδιος: «Παίρνουμε τα σήματα κατευθείαν από τον εγκέφαλο, τοποθετώντας βιοτσιπάκια στον φλοιό του. Αυτά κινούν τεχνητά μέλη, όπως π.χ. χέρια.» Καθώς τα ρομπότ γίνονται ακόμη μικρότερα και οι προγραμματιστές προσπαθούν να τα εξοπλίζουν με τεχνητή νοημοσύνη, η ιατρική κοινότητα θα διευρύνει συνεχώς τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιεί αυτή την τεχνολογία, με στόχο τη θεραπεία των ασθενών, τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής και την πρόληψη των προβλημάτων υγείας. Παρ όλα αυτά, όπως λέει ο Δρ Bernard Park, ο επικεφαλής της χειρουργικής θώρακα στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Hackensack: «Η Ρομποτική είναι ένα εργαλείο, αν και το πιο τεχνολογικά προηγμένο και ακριβό, αλλά παρ όλα αυτά ένα εργαλείο. Καμία τεχνολογία δεν θα αντικαταστήσει ποτέ τη σπουδαιότητα ενός εξειδικευμένου, σκεπτόμενου χειρουργού.» Είναι προφανές ότι με την εξέλιξη της τεχνολογίας, θα κατασκευάζονται όλο και περισσότερα ρομπότ, ικανά να πραγματοποιούν όλο και πολυπλοκότερες εργασίες. Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί αν η ωφέλεια που προσφέρουν αντισταθμίζει το μεγάλο κόστος που απαιτείται για την έρευνα και την κατασκευή τους, ή ακόμη αν θα έρθει κάποτε η στιγμή που τα ρομπότ θα εξοπλιστούν με στοιχεία ευφυΐας και συνείδησης. Απάντηση σ αυτά τα ερωτήματα δεν υπάρχει και δεν μπορούμε να ξέρουμε τι επιφυλάσσει το μέλλον. Το σημαντικό, όμως, είναι ότι σε κάθε επιστημονική έρευνα και τεχνολογική εφαρμογή, ο στόχος θα πρέπει να είναι πάντα η εξυπηρέτηση των αναγκών του ανθρώπου και η βελτίωση της ποιότητας ζωής του. Πάντως, θα είναι πολύ δύσκολο η τεχνολογία και οι εφαρμογές της να μπορέσουν κάποτε να αντικαταστήσουν την ικανότητα της κριτικής σκέψης, της εξαγωγής συμπερασμάτων και της λήψης αποφάσεων του επίσης εξελισσόμενου ανθρώπινου νου. Δρ. Βάλια Λύρατζη, Διδάκτωρ Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνη λειτουργίας στη Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ιδρύματος Ευγενίδου 20 21

12 Φορείς + Δραστηριότητες Εκδήλωση για τα δέκα χρόνια λειτουργίας του ΙΙΒΕΑΑ Παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια, ειδική εκδήλωση του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών Με μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε την Τετάρτη 12 Δεκεμβρίου, στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών η εκδήλωση που διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια, για τα 10 χρόνια λειτουργίας του Ιδρύματος. Σκοπός της εκδήλωσης ήταν ο απολογισμός του έργου του Ιδρύματος για τη Δεκαετία , η παρουσίαση των πεπραγμένων του ερευνητικού έργου των Κέντρων του Ι.ΙΒ.Ε.Α.Α. καθώς και η παρουσίαση των ερευνητικών προοπτικών του Ιδρύματος. Τη εκδήλωση τίμησαν, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια, ο εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, πλήθος κόσμου από την επιστημονική και Ακαδημαϊκή κοινότητα καθώς και εκπρόσωποι της πολιτείας. Παρευρέθησαν ο Υπουργός Παιδείας κ. Κ. Αρβανιτόπουλος ο οποίος εκπροσώπησε τον πρωθυπουργό κ. Α. Σαμαρά και μετέφερε μήνυμά του, ο εκπρόσωπος του προέδρου του ΠΑΣΟΚ κ. Ε. Βενιζέλου, Βουλευτής και τ. υπουργός Υγείας κ. Δ Κρεμαστινός και ο αν. υπουργός Υγείας κ. Μ. Σαλμάς. Χαιρετισμό και την εισαγωγική ομιλία απηύθυνε ο Προέδρος του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, καθηγητής ακαδημαϊκός κ. Γρηγόριος Σκαλκέας και ακολούθησε 10 λεπτο video παρουσίασης του Ιδρύματος. Ο Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΙΙΒΕΑΑ κ. Δ. Θάνος παρουσίασε τους «Ερευνητικούς Άξονες και την Βασική Έρευνα» και στην συνέχεια πραγματοποιήθηκε η βράβευση μεταπτυχιακών & μεταδιδακτορικών επιστημόνων από τον κ. Κάρολο Παπούλια. Ο ομ. καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Διονύσιος Κόκκινος, παρουσίασε την «Κλινική Έρευνα» και τους κλινικούς τομείς του ΙΙΒΕΑΑ ενώ ο ομ. καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Καραγιαννάκος, παρουσίασε την χειρουργική έρευνα που λαμβάνει χώρα στο Ίδρυμα. Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο καθηγητής- ακαδημαϊκός κ. Χρήστος Ζερεφός, ο οποίος μίλησε για την «Περιβαλλοντική Υγεία». Την «Πορεία και την εμπειρία ενός νέου ερευνητή στο ΙΙΒΕΑΑ» περιέγραψε ο δρ. Κωνσταντίνος Βεκρέλλης, Ερευνητής Γ βαθμίδας του ΙΙΒΕΑΑ ενώ εν συνεχεία ο γενικός διευθυντής ΙΙΒΕΑΑ & διευθύνων σύμβουλος ΙΒΕΤ Α.Ε, δρ. Αθανάσιος Τσουροπλής παρουσίασε το «Ανθρώπινο Δυναμικό και τα Οικονομικά Στοιχεία του ΙΙΒΕΑΑ και της ΙΒΕΤ Α.Ε». «Δέκα Χρόνια Μετά», τα πεπραγμένα του Ιδρύματος, παρουσίασε ο πρόεδρος ΙΙΒΕΑΑ κ. Γρηγόριος Δ. Σκαλκέας. Ολοκληρώνοντας την εκδήλωση ο κ. Αργύρης Ευστρατιάδης, επιστημονικός διευθυντής ΙΙΒΕΑΑ, παρουσίασε τις προοπτικές του Ιδρύματος στην ομιλία του «Ατενίζοντας προς την επόμενη δεκαετία»

13 Δι-ερευνώντας Μελετούν το ανθρώπινο αίμα με τεχνικές νανοτεχνολογίας Ερευνητές του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» διαπίστωσαν ότι η χορήγηση τεχνητού πλάσματος προκαλεί κρυσταλλοποίηση περιφερικά στη μεμβράνη των ερυθροκυττάρων, οδηγώντας στην εμφάνιση θρομβώσεων και ασταθούς πίεσης του αίματος Πρωτοπόρες απεικονιστικές τεχνικές για την παρατήρηση των ανθρώπινων ιστών στο επίπεδο ακόμα και των συστατικών του κυττάρου, άρχισαν πρόσφατα να εφαρμόζουν οι επιστήμονες, στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν την εικόνα που έχουν για τον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτήν την εικόνα, σήμερα, παρέχει κυρίως το οπτικό μικροσκόπιο, το κατεξοχήν εργαλείο για ιατρική διάγνωση, το οποίο, όμως, περιορίζει την παρατήρηση των ανθρώπινων ιστών στο επίπεδο του κυττάρου. Έτσι, με τη χρήση της νανοτεχνολογίας, σύγχρονες τεχνικές, όπως η Μικροσκοπία Ατομικής Δύναμης και η Μικροσκοπία Ηλεκτρονικής Σάρωσης, εφαρμόζονται από το εργαστήριο «Βιοϊατρικών μελετών με απεικονιστικές τεχνικές Νανοτεχνολογίας» του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» με επικεφαλής τον Δρ. Δημοσθένη Σταμόπουλο, σε συνεργασία με επιστήμονες από τα Νεφρολογικά Τμήματα και τις Μονάδες Αιμοκάθαρσης και Πλασμαφαίρεσης των Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς», Γ.Ν.Α. «Αλεξάνδρα» και Π.Γ.Ν.Α. «Αρεταίειο». Σκοπός της ερευνητικής ομάδας είναι να εξετάσει με ακρίβεια την εικόνα του αίματος ασθενών με νεφρολογικές και αυτοάνοσες παθήσεις που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση και σε άλλες θεραπείες εξωσωματικής κυκλοφορίας αίματος, όπως η πλασμαφαίρεση. Ερυθροκύτταρα και αιμοκάθαρση Σε πρώτο στάδιο, η ερευνητική ομάδα εφάρμοσε τις απεικονιστικές τεχνικές νανοτεχνολογίας για να μελετήσει τη σύσταση του αίματος ασθενών με νεφρική νόσο τελικού σταδίου που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση. Γνωρίζοντας ότι οι ασθενείς αυτοί πάσχουν από χρόνια αναιμία, οι ερευνητές προσπάθησαν να καταγράψουν με λεπτομέρεια τις αλλαγές που παρατηρούνται στα ερυθροκύτταρα του αίματός τους. Συγκρίνοντας ερυθροκύτταρα ασθενών και υγιών δοτών, είδαν ότι η μεμβράνη των ερυθροκυττάρων των ασθενών παρουσιάζει ανωμαλίες, τις αποκαλούμενες εξελκώσεις. Μετρώντας επίσης τον αριθμό των εξελκώσεων αυτών ανά ερυθροκύτταρο, κατέγραψαν ότι είναι μεγαλύτερος κατά 59% στους ασθενείς δότες σε σχέση με τους υγιείς, ενώ ταυτόχρονα διαπίστωσαν ότι ο αριθμός αυτός σχετίζεται άμεσα με την υψηλή συγκέντρωση ουρίας στο αίμα. Τα αποτελέσματα της εν λόγω έρευνας δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Nanotechnology και υποδηλώνουν ότι η υψηλή ουρία μπορεί να προκαλεί ή/και να προάγει την καταστροφή της μεμβράνης των ερυθροκυττάρων, μειώνοντας έτσι τον χρόνο ζωής τους, και συνεισφέροντας στη χρόνια αναιμία. Πάνω στο ίδιο θεματικό πλαίσιο η ομάδα των ερευνητών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» μελέτησε τις πιθανές παρενέργειες που έχουν -γενικά στα κύτταρα του αίματος και ειδικά στα ερυθροκύτταρα- τα υποκατάστατα πλάσματος που χορηγούνται συνεχίζεται...

14 Δι-ερευνώντας (συνέχεια) Μελετούν το ανθρώπινο αίμα με τεχνικές νανοτεχνολογίας σε ασθενείς που υποβάλλονται στην θεραπευτική μέθοδο της πλασμαφαίρεσης. Το αίμα, ως ρευστός ιστός, αποτελείται από πλάσμα -νερό μέσα στο οποίο είναι διαλυμένα λιπίδια, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και ηλεκτρολύτες- και έμμορφα στοιχεία, όπως ερυθροκύτταρα, λευκοκύτταρα και αιμοπετάλια. Σε περιπτώσεις ασθενών με αυτοάνοσα νοσήματα, νευρολογικές και αιματολογικές παθήσεις, στο πλάσμα του αίματός τους αναπτύσσονται επιβλαβή συστατικά, αντισώματα και πρωτεΐνες, τα οποία πρέπει να απομακρυνθούν. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η μοναδική θεραπευτική μέθοδος είναι η πλασμαφαίρεση κατά την οποία αφαιρείται πλήρως το φυσικό πλάσμα του αίματος και αντικαθίσταται από «τεχνητό πλάσμα», το αποκαλούμενο Μέσο Υποκατάστασης. Η επίδραση του Μέσου Υποκατάστασης στα κύτταρα και οι πιθανές γενικές παρενέργειές του δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς μέχρι σήμερα. Τα ευρήματα Αυτό το κενό ήρθε να καλύψει η έρευνα της επιστημονικής ομάδας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» που εφάρμοσε τις παραπάνω προηγμένες απεικονιστικές τεχνικές νανοτεχνολογίας για να μελετήσει με λεπτομέρεια τις αλλαγές που παρατηρούνται στο αίμα, όταν χορηγείται τεχνητό πλάσμα. Αυτό που διαπίστωσαν οι ερευνητές είναι ότι η χορήγηση τεχνητού πλάσματος προκαλεί κρυσταλλοποίηση κάποιων συστατικών του περιφερικά στη μεμβράνη των ερυθροκυττάρων, πιθανά οδηγώντας στην εμφάνιση θρομβώσεων και ασταθούς πίεσης του αίματος. Λόγω αυτών των ευρημάτων, η ερευνητική ομάδα προτείνει να αλλάξει ο τρόπος συνταγογράφησης της πλασμαφαίρεσης, ώστε η σύσταση και η ποσότητα του χορηγούμενου τεχνητού πλάσματος να ορίζεται σύμφωνα με το ιστορικό του ασθενούς και τα σωματομετρικά του χαρακτηριστικά, όπως ύψος και βάρος, ώστε η ουσία να γίνεται όσο το δυνατό πιο ανεκτή από τον ασθενή. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, παρουσιάστηκαν στο 38ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, όπου απέσπασαν το πρώτο βραβείο αναρτημένης ανακοίνωσης (poster). Σε αυτή την έρευνα συνεργάζονται οι επιστήμονες: Δημοσθένης Σταμόπουλος, Βασιλική Γκόγκολα, Ευθύμιος Μάνιος και Μάνος Ζεϊμπέκης από το Ινστιτούτο Προηγμένων Υλικών, Φυσικοχημικών Διεργασιών, Νανοτεχνολογίας & Μικροσυστημάτων του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», ο Νικόλαος Αφεντάκης και η Νεραντζούλα Μπακιρτζή από το Νεφρολογικό Τμήμα του Γ.Ν.Α. «Γ. Γεννηματάς», η Θεοδώρα Στιβαρού από το Department of Experimental Pathology and Oncology του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας, η Μαρία Παναγιώτου από το Νεφρολογικό Τμήμα του Γ.Ν.Α. «Αλεξάνδρα» και η Ειρήνη Γράψα από το Νεφρολογικό Τμήμα του Π.Γ.Ν.Α. «Αρεταίειο»

15 Δι-ερευνώντας Ολοκληρωμένες, έξυπνες, καθαρές και ασφαλείς Aστικές Mεταφορές Το ΙΜΕΤ/ΕΚΕΤΑ συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό έργο City-HUB με στόχο τον καινοτόμο σχεδιασμό για αποτελεσματικότερους κόμβους αστικών μεταφορών Σε ένα νέο Ευρωπαϊκό έργο που εστιάζει στον αστικό σχεδιασμό συμμετέχει το Ινστιτούτο Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων Μεταφορών (ΙΜΕΤ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ). Το City-HUB είναι συγχρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα και υλοποιείται υπό τη σκέπη του 7ου Προγράμματος-Πλαισίου. Tο City-HUB, συγκεντρώνοντας κορυφαίους επιστήμονες που δραστηριοποιούνται στον τομέα των μεταφορών, από φορείς και επιχειρήσεις, τοπικές και περιφερειακές αρχές και οργανισμούς που σχετίζονται με τους τελικούς χρήστες, στοχεύει στο να συμβάλει στο σχεδιασμό και τη λειτουργία ολοκληρωμένων, έξυπνων, καθαρών και ασφαλών συστημάτων συνδυασμένων αστικών μεταφορών. Παράλληλα, το έργο πρόκειται να διερευνήσει τον τρόπο σχεδιασμού αυτών των κόμβων, ώστε να διασφαλίζεται η κινητικότητα και η εξυπηρέτηση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων (π.χ. ηλικιωμένοι, παιδιά, ΑΜΕΑ), ώστε να μπορούν να επωφελούνται επαρκώς από τις λειτουργίες των αστικών μεταφορικών κόμβων. Η εναρκτήρια συνάντηση εργασιών του έργου έλαβε χώρα στη Μαδρίτη στις 27 και 28 Σεπτεμβρίου Κατά τη διάρκεια της διήμερης συνάντησης, έγιναν θεματικές παρουσιάσεις πάνω στα τεχνικά θέματα του έργου καθώς και παρουσιάσεις σχετικές με τα διοικητικά και οικονομικά ζητήματα, από τους συμμετέχοντες των εμπλεκόμενων φορέων. Η επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υπεύθυνη για το City-HUB, κα. Natascia Lai, υπογράμμισε τις κατευθύνσεις της Κοινότητας υποδεικνύοντας τις απαιτήσεις του έργου και τον συντονισμό των προσπαθειών που χρειάζονται για την επιτυχημένη πορεία και ολοκλήρωσή του. Η συνάντηση ολοκληρώθηκε με την πραγματοποίηση τεχνικής επίσκεψης στον κόμβο αστικών μεταφορών Moncloa στη Μαδρίτη, που διοργανώθηκε από τον κ. Javier Aldecoa, τεχνικό διευθυντή των κόμβων αστικών μεταφορών της Μαδρίτης. Οι αστικοί κόμβοι μεταφορών κατέχουν κεντρικό ρόλο στη μελέτη των δικτύων δημόσιων μεταφορών και η κατάλληλη διαχείριση, αναβάθμιση και λειτουργία τους επηρεάζει σημαντικά το σύνολο του δικτύου. Θέματα όπως εξοικονόμηση χρόνου, αναπλάσεις, βελτιώσεις των διαχειριστικών και επιχειρηματικών μοντέλων κλπ συγκαταλέγονται στη λίστα των βελτιωτικών επεμβάσεων που δύνανται να οδηγήσουν στην ανάπτυξη αποδοτικών αστικών μεταφορικών κόμβων. Παρά το σημαντικό ρόλο των κόμβων αυτών στη συνολική προώθηση της προσβασιμότητας, υπάρχουν ακόμη αρκετά προβλήματα, ελλείψεις και κενά. Η βελτίωση της προσβασιμότητας εξαρτάται, τόσο από το συντονισμό μεταξύ των παρεχόμενων μεταφορικών υπηρεσιών, όσο και από τη βελτίωση των διαχειριστικών συνεχίζεται...

16 Δι-ερευνώντας (συνέχεια) Ολοκληρωμένες, έξυπνες, καθαρές και ασφαλείς αστικές μεταφορές μοντέλων. Ο ρόλος της πληροφόρησης είναι επίσης πολύ σημαντικός προς αυτή την κατεύθυνση. Το έργο στοχεύει μέσα από τις δράσεις του: 1) να δοκιμάσει και επικυρώσει το μοντέλο που θα αναπτυχθεί στα πλαίσια του έργου City-HUB και τις διαχειριστικές προσεγγίσεις για την αναβάθμιση των συνδυασμένων μεταφορών και την παρακολούθηση των αντίστοιχων λειτουργιών σε Ευρωπαϊκές χώρες, 2) να δημιουργήσει αποτελεσματικούς κόμβους αστικών μεταφορών, μειώνοντας το αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα, μεγιστοποιώντας την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για τη βελτίωση της κινητικότητας, προωθώντας την επικοινωνία μέσω των εικονικών αναπαραστάσεων ταξιδιού, μειώνοντας τα ατυχήματα και προωθώντας μια καλύτερη ποιότητα ζωής, 3) να προωθήσει την ευρεία εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών κινητικότητας για όλους, παρέχοντας περισσότερες δυνατότητες στους πολίτες να μεταβούν σε εργασιακούς χώρους, νοσοκομεία και ιατρούς, εκπαιδευτικά ιδρύματα, χώρους άθλησης, αγορά και χώρους αναψυχής, 4) να προωθήσει την ευρεία αποδοχή του σχεδιασμού αστικών συγκοινωνιών που λαμβάνει υπόψη κοινωνικά, περιβαλλοντικά και μεταφορικά κριτήρια υπό το πρίσμα της οικονομικής διαχείρισης και της αποδοτικότητας, 5) να συμβάλλει πλήρως στην ανάπτυξη των προτύπων συνδυασμένων μεταφορών με ελάχιστες απαιτήσεις, κατάλληλη διαχείριση ποιότητας, παραδειγματισμό από σημεία αναφοράς και υψηλό επίπεδο δημοσίων υπηρεσιών στην Ευρώπη. Οι εταίροι του έργου είναι: το Πολυτεχνείο της Μαδρίτης - Κέντρο Ερευνών στις Μεταφορές (UPM / TRANSyT) ως συντονιστής του έργου, το Ινστιτούτο Επιστημών Μεταφορών - Ltd (ΚΤΙ) της Ουγγαρίας, το Ινστιτούτο Οικονομικής των Μεταφορών (ΤΟΙ) της Νορβηγίας, το Ινστιτούτο Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων Μεταφορών / Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΙΜΕΤ/ ΕΚΕΤΑ) της Ελλάδας, η Panteia / ΝΕΑ της Ολλανδίας, το Εργαστήριο Έρευνας Μεταφορών (TRL) της Αγγλίας, το Τεχνικό κέντρο Ερευνών της Φινλανδίας (VTT), το Ινστιτούτο Επιστημών τεχνολογιών μεταφορών και Χωροταξίας της Γαλλίας (IFSTTAR) και το Κέντρο Ερευνών Μεταφορών της Τσεχικής Δημοκρατίας (CDV)

17 Η Ελλάδα που ερευνά Κουρήτες: Τα ρομπότ παίζουν ποδόσφαιρο! Πρωτοποριακή ομάδα ρομποτικού ποδοσφαίρου στο Πολυτεχνείο Κρήτης σαρώνει τα βραβεία σε διεθνές επίπεδο! H ερευνητική ομάδα ρομποτικού ποδοσφαίρου «Κουρήτες», έχει συσταθεί και λειτουργεί εδώ και έξι χρόνια στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Πρόκειται για μία ομάδα η οποία συμμετέχει στο ετήσιο διαγωνισμό RoboCup ανελλιπώς από το 2006 με πολλές διακρίσεις. Το RoboCup είναι ο μεγαλύτερος ρομποτικός διαγωνισμός παγκοσμίως, με συμμετοχή τουλάχιστον 3000 ερευνητών από 40 και πλέον χώρες, και στόχος του είναι να προάγει την έρευνα σε τεχνητή νοημοσύνη και ρομποτική κυρίως μέσα από διαγωνισμούς ρομποτικού ποδοσφαίρου με αυστηρές προδιαγραφές. Οι Κουρήτες ήταν η πρώτη ελληνική συμμετοχή και παραμένει μέχρι σήμερα η μοναδική στα πρωταθλήματα ποδοσφαίρου στην 15χρονη ιστορία του θεσμού. Τα μέλη της ομάδας είναι καθηγητές και κυρίως φοιτητές του Πολυτεχνείου Κρήτης, ενώ οι «παίκτες» της είναι προγραμματιζόμενα ρομπότ. Μεταξύ 26 Νοεμβρίου και 2 Δεκεμβρίου 2012 οι Κουρήτες έκλεψαν την παράσταση στο πλαίσιο της 2ης Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Ρομποτικής που διεξήχθη στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Τα τετράποδα ρομπότ μάγεψαν το κοινό με τις φιγούρες τους, ενώ τα ανθρωποειδή ρομπότ ξεσήκωσαν την κερκίδα σκοράροντας κατά βούληση! Τα ρομπότ προγραμμάτισαν οι νεαροί φοιτητές του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (ΗΜΜΥ) Νίκος Κοφινάς, Νίκος Κάργας, Βαγγέλης Μιχελιουδάκης, Νίκος Παυλάκης, Λευτέρης Χατζηλάρης και Στέλιος Πιπεράκης, με την καθοδήγηση του αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Μιχάλη Λαγουδάκη και του συνεργάτη του Εργαστηρίου δρ Νίκου Σπανουδάκη. Προσιτή τεχνολογία «Η τεχνολογία που σχετίζεται με τα ρομπότ είναι κάτι πολύ προσιτό στον καθένα και μπορεί ο καθένας, ακόμα και ένας χομπίστας, να φτιάξει ένα ρομπότ, να το προγραμματίσει και να δημιουργήσει κάτι το οποίο θα παρουσιάζει έναν βαθμό ευφυΐας, αν μπορούμε να το πούμε έτσι», τόνισε ο κ. Λαγουδάκης, σημειώνοντας ότι «η Ελλάδα έχει να επιδείξει επιτεύγματα σε αυτό το πεδίο το οποίο από τη μία απαιτεί εξοπλισμό, ο οποίος κοστίζει και από την άλλη απαιτεί καλά μυαλά». «Ανασταλτικός παράγοντας ως προς την ανάπτυξη της ρομποτικής στην Ελλάδα είναι το αυξημένο κόστος που απαιτεί η συγκεκριμένη τεχνολογία, αλλά και το γεγονός ότι η ανταποδοτικότητα και αναγνώριση έρχεται μετά από πολλά χρόνια προσπαθειών», είπε καταλήγοντας ο κ. Λαγουδάκης. «Μπουμ» σε λίγα χρόνια Από την πλευρά του, μιλώντας στους δημοσιογράφους, ο δρ Νίκος Σπανουδάκης τόνισε: «Η ρομποτική είναι μια βιομηχανία η οποία θα κάνει 'μπουμ' στην επόμενη δεκαετία και στα επόμενα χρόνια θα έχουμε όλοι ένα ρομποτάκι μέσα στο σπίτι μας είτε για να σκουπίζει είτε για να βοηθά κάποιον γέροντα είτε για να μαγειρεύει όταν θα λείπουμε από το σπίτι» και πρόσθεσε ότι τα επόμενα χρόνια αναμένεται η νοηματική γλώσσα να γίνει κυρίαρχη ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την αλληλεπίδραση των ανθρώπων με τα ρομπότ όπως είχε προβλέψει πριν από πολλά χρόνια ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Ισαάκ Ασίμοφ συνεχίζεται...

18 Η Ελλάδα που ερευνά (συνέχεια) Κουρήτες: Τα ρομπότ παίζουν ποδόσφαιρο! Η ιστορία της ομάδας Η πρώτη εμπειρία της ομάδας αποκτήθηκε στο διαγωνισμό RoboCup 2006 στη Βρέμη, όπου συμμετείχε στις Τεχνικές Δοκιμασίες (Technical Challenges) του πρωταθλήματος τετραπόδων. Ο προγραμματισμός των Aibo από την ομάδα εκείνη την περίοδο γινόταν αποκλειστικά στη γλώσσα URBI (Universal Real-Time Behavior Interface), χωρίς χρήση προϋπάρχοντα κώδικα. Μετέπειτα δουλειά οδήγησε στην συμμετοχή της ομάδας στο πρωτάθλημα τετράποδων του διαγωνισμού RoboCup German Open 2007 στο Αννόβερο της Γερμανίας. Η αρχιτεκτονική λογισμικού αναπτύχθηκε με βάση τον δημοσιευμένο κώδικα των ομάδων GT2004 και SPQRL Την άνοιξη του 2007, η ομάδα ξεκίνησε να δουλεύει στο νεοανακοινοθέν Microsoft Robotics Studio (MSRS). Το λογισμικό αναπτύχθηκε από το μηδέν αποκλειστικά σε γλώσσα C# και συμπεριελάμβανε όλες τις απαραίτητες υπηρεσίες (services) καθώς και τα αρχεία ρυθμίσεων κίνησης για το προσομοιωμένο ρομπότ RobuDog της RoboSoft. Η ομάδα συμμετείχε στη δοκιμασία προσομοίωσης MSRS στο διαγωνισμό RoboCup 2007 στην Ατλάντα και κατέλαβε τη 2η θέση! Στο τουρνουά συμμετείχαν εννέα ομάδες απ' όλο τον κόσμο με τους Κουρήτες να αποτελούν τη μοναδική ευρωπαϊκή συμμετοχή. καθορισμένης Πλατφόρμας (ρομπότ Aibo, ρομπότ Nao, προσομοίωση Nao στο Webots, προσομοίωση Nao στο MSRS). Την άνοιξη του 2009 η ομάδα εστίασε την προσοχή της αποκλειστικά στα ανθρωποείδη Nao και ανάπτυξε νέο λογισμικό χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό C++ και Python. Συμμετείχε στο RoboCup German Open 2009 στο Αννόβερο της Γερμανίας και το RoboCup 2009 στο Graz της Αυστρίας. Το 2010, ολοκληρώθηκε η αρχιτεκτονική λογισμικού (Monas) και η ανάπτυξη λογισμικού πήρε μια νέα πορεία. Νέες μονάδες για τον έλεγχο της κίνησης, την επικοινωνία, την αναγνώριση αντικειμένων, τον αυτο-εντοπισμό θέσης, την αποφυγή εμποδίων, και τον έλεγχο της συμπεριφοράς βάσει statechart άρχισαν να παίρνουν σχήμα, ενώ ο κώδικας της ομάδας έγινε διαθέσιμος στο κοινό μέσω του Github. Η ομάδα συμμετείχε στο πρώτο RoboCup Mediterannean Open στη Ρώμη και στο RoboCup 2010 στη Σιγκαπούρη. Το 2012, οι εργασίες επικεντρώθηκαν σε γραφικά εργαλεία για την επεξεργασία statechart, σε διαπλοκή βαδίσματος και λακτισμάτων, σε σχεδιασμό διαδρομής, σε εμπρόσθια και αντίστροφη κινηματική και σε γραφικά εργαλεία για παρακολούθηση. Η ομάδα συμμετείχε στο RoboCup German Open 2012 και στο Iran Open Το μέλλον Στόχος της ομάδας για το 2013 είναι η συμμετοχή στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα German Open 2013, Απριλίου, στη Γερμανία και στο παγκόσμιο πρωτάθλημα RoboCup 2013, Ιουνίου, Την άνοιξη του 2008 η ομάδα ξεκίνησε την ανάπτυξη κώδικα για την νέα προκαθορισμένη πλατφόρμα (standard platform), τα ανθρωποειδή Aldebaran Nao, χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό C++ και Ruby για το πραγματικό ρομπότ, C# για την προσομοίωση του ρομπότ στο MSRS, και Java για την προσομοίωσή του στο Webots. Στο διαγωνισμό RoboCup 2008 στο Suzhou της Κίνας η ομάδα συμμετείχε σε όλες τις κατηγορίες του Πρωταθλήματος Προσυνεχίζεται...

19 Η Ελλάδα που ερευνά (συνέχεια) Κουρήτες: Τα ρομπότ παίζουν ποδόσφαιρο! Η Ελλάδα που ερευνά Πρώτη θέση για τον «Μινώταυρο» του ΙΤΕ στην Ολλανδία. Οι προετοιμασίες και οι «προπονήσεις» της ομάδας είναι σε εξέλιξη, ωστόσο πέρα από τη θέληση και τον ενθουσιασμό, απαιτείται σημαντική οικονομική υποστήριξη, κυρίως για το κόστος αναβάθμισης του ρομποτικού εξοπλισμού και το κόστος των συμμετοχών. Σε αυτό το πλαίσιο η ομάδα ανάπτυξης των Κουρητών αναζητά χορηγούς προκειμένου να στηρίξουν την ομάδα και να ενισχύσουν έμπρακτα μια νεανική, συλλογική προσπάθεια, η οποία, παρά τις τρέχουσες δύσκολες καταστάσεις που βιώνουμε ως χώρα, εξακολουθεί να αναδεικνύει την ελληνική συμμετοχή στη διεθνή ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα. Το όνομα της ομάδας Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, όταν ο Δίας γεννήθηκε στο βουνό Ίδη (Ψηλορείτης) της Κρήτης, η μητέρα του Ρέα φοβήθηκε ότι ο πατέρας του Κρόνος θα ακούσει το κλάμα του. Καθώς ο Κρόνος κατάπινε τα παιδιά του για να εξασφαλίσει την κυριαρχία του, η Ρέα εμπιστεύτηκε την κηδεμονία του Δία στα «δάκτυλα» της Ίδης, τους Κουρήτες. Οι αδελφοί Κουρήτες ντυμένοι με πανοπλία μονομαχούσαν έξω από την σπηλιά που κρυβόταν ο Δίας, χτυπώντας τις ασπίδες και τα δόρατα τους, ενώ βάδιζαν ρυθμικά. Οι ήχοι αυτοί «έπνιγαν» το κλάμα του νεαρού Δία και απέτρεπαν τον Κρόνο από το να ανακαλύψει το νεογέννητο: «Οἱ Κούρητες ἔνοπλοι ἐν τῷ ἄντρῳ τὸ βρέφος φυλάσσοντες τοῖς δόρασι τὰς ἀσπίδας συνέκρουον, ἵνα μὴ τῆς τοῦ παιδὸς φωνῆς ο Κρόνος ἀκούσῃ» (Ἀπολλόδωρος, Bibliotheca 1.5.4). Λέγεται ότι ένας από τους αδελφούς Κουρήτες, ο Ηρακλής (ίσως μια πρώιμη ενσάρκωση του γνωστού μυθικού ημίθεου ήρωα), ήταν ο ιδρυτής των Ολυμπιακών Αγώνων υποκινώντας έναν αγώνα μεταξύ των τεσσάρων αδελφών του. Ο Ηρακλής ήταν ο «αντίχειρας», ενώ οι αδελφοί του ήταν οι Παιωναίος (δείκτης), Επιμίδης (μέσος), Ιάσιος (παράμεσος), Ίδας (μικρός). Φοιτητές και ερευνητές του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας αρίστευσαν σε διεθνή διαγωνισμό ανάλυσης κακόβουλου λογισμικού Συμμετοχή του ΙΠ-ΙΤΕ στο ευρωπαϊκό έργο LDBC Την πρώτη θέση σε διεθνή διαγωνισμό ανάλυσης κακόβουλου λογισμικού κατέλαβε η ομάδα από το εργαστήριο Κατανεμημένων Συστημάτων (DCS) του Ινστιτούτου πληροφορικής (ΙΠ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ). Ο διαγωνισμός με τίτλο «IWSEC Cup 2012» έγινε στο πλαίσιο του διεθνούς Workshop ασφάλειας «International Workshop on Security (IWSEC) 2012» στην Fukuoka της Ιαπωνίας στις 7 και 8 Νοεμβρίου Σκοπός του ήταν η ανταλλαγή απόψεων και αλληλεπίδρασης των συμμετεχόντων ερευνητών σε ποικίλα θέματα ασφάλειας υπολογιστών. Η ομάδα «Minotaurus» του ΙΠ-ΙΤΕ (από το μυθικό πλάσμα που ζούσε στο λαβύρινθο του Μινωϊκού ανακτόρου της Κνωσσού), διαγωνίσθηκε μαζί με άλλες τρεις ομάδες - δύο από την Ιαπωνία και μια από τις ΗΠΑ. Ο διαγωνισμός αποτελούνταν από τρεις θεματικές ενότητες με αντίστοιχα challenges, που κάθε ομάδα έπρεπε να φέρει εις πέρας μέσα στο χρονικό διάστημα των 2 ωρών. Συγκεκριμένα, οι ομάδες διαγωνίστηκαν στην ανάλυση διαδικτυακής κίνησης (traffic analysis) για τον εντοπισμό επίθεσης «drive-by download», στην ανάλυση κακόβουλου εγγράφου PDF (malicious document analysis) και στην ανάλυση κακόβουλης εφαρμογής για το λειτουργικό σύστημα Android που χρησιμοποιείται ολοένα σε περισσότερα κινητά τηλέφωνα (mobile application analysis) συνεχίζεται...

20 Η Ελλάδα που ερευνά (συνέχεια) Πρώτη θέση για τον «Μινώταυρο» του ΙΤΕ Κάθε ομάδα παρουσίασε τα αποτελέσματά της αλλά και τις τεχνικές επίλυσης που ακολούθησε σε ειδικό session του Workshop. Για την επίλυση τους, η ομάδα του ΙΠ-ΙΤΕ, χρησιμοποίησε τόσο διαδεδομένα εργαλεία (όπως το Wireshark για το traffic analysis ή τα apktool, DroidBox για το mobile application analysis) όσο και εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί από το ΙΤΕ στο πλαίσιο ερευνητικών προγραμμάτων (όπως το MDScan για ανάλυση κακόβουλων εγγράφων που αναπτύχθηκε στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος SysSec). H ομάδα «Minotaurus» αποτελούνταν από τους Αθανάσιο Πέτσα, Νικόλαο Τσικουδή (μεταπτυχιακοί φοιτητές, τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών Πανεπιστημίου Κρήτης και υπότροφοι του ΙΠ- ΙΤΕ) και Ζαχαρία Τζερμιά (Μηχανικό Λογισμικού, ΙΠ-ΙΤΕ) οι οποίοι συνεργάστηκαν με την καθοδήγηση του Σωτήρη Ιωαννίδη, Ερευνητή Β του ΙΠ-ΙΤΕ. Το ΙΠ-ΙΤΕ στο ευρωπαϊκό έργο LDBC Στο μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε την έναρξη του έργου Linked Data Benchmark Council (LDBC), το οποίο εντάσσεται στο Πρόγραμμα FP7. Ένας από τους στόχους του LDBC είναι η ανάπτυξη Μετρικών Ελέγχου Επιδόσεων (Benchmarks) για το αναπτυσσόμενο πεδίο Συστημάτων Διαχείρισης Δεδομένων RDF και Γράφων. Επιπλέον, το LDBC αποσκοπεί στην ώθηση της συμβολής της βιομηχανίας στην ανάπτυξη τέτοιου είδους μετρικών. Στους εταίρους του έργου συμπεριλαμβάνονται ακαδημαϊκοί και εταιρείες ανάπτυξης Βάσεων Δεδομένων, οι οποίοι θα συνεργαστούν για τον ορισμό μετρικών ελέγχων επιδόσεων, αλλά και για τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων τους, φέρνοντας έτσι στο προσκήνιο τις ιδιότητες των Συστημάτων Διαχείρισης Δεδομένων. Το «ακροατήριο» του LDBC συμπεριλαμβάνει επαγγελματίες από τον τομέα της Πληροφορικής και Τεχνολογίας, οι οποίοι ενδιαφέρονται για αυτές τις νέες τεχνολογίες, ερευνητές από τον τομέα των Βάσεων Δεδομένων και του Σημασιολογικού Ιστού, αλλά και εταιρείες Συστημάτων Διαχείρισης Δεδομένων. Τα αποτελέσματα του LDBC θα είναι: Ένα σύνολο μετρικών ελέγχου απόδοσης οι οποίες θα σχετίζονται με τις εξής τέσσερις θεματικές ενότητες: (α) εκτέλεση επερωτήσεων, (β) θέματα διαχείρισης συναλλαγών σε γράφους, (γ) υποστήριξη διαδικασιών συλλογιστικής (reasoning) για δεδομένα RDF, και (δ) ολοκλήρωση (data integration) RDF δεδομένων μέσα από διεργασίες ETL (Extract-Transform-Load). H δημιουργία ενός οργανισμού ο οποίος θα συνεχίσει να υπάρχει μετά το τέλος του Ευρωπαϊκού έργου LDBC, με στόχο να συμπεριλάβει το σύνολο των εταιρειών που αναπτύσσουν λογισμικό για Συστήματα Διαχείρισης Δεδομένων RDF και Γράφων. Στο έργο LDBC συμμετέχουν και χρήστες Τεχνολογίας για τη Διαχείριση Δεδομένων RDF και Γράφων και μέσω της Κοινότητας Χρηστών Τεχνολογίας (Technical User Community TUC). Στην κοινότητα αυτή, οι χρήστες θα έχουν τη δυνατότητα να αλληλεπιδρούν με τους εταίρους του LDBC, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι εμπειρίες και οι ανάγκες τους θα ληφθούν υπόψην στις Μετρικές Ελέγχου Επιδόσεων, που θα αναπτυχθούν στα πλαίσια του έργου LDBC. Το Εργαστήριο Πληροφοριακών Συστημάτων του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό Έργο LDBC. Οι εμπλεκόμενοι ερευνητές θα επικεντρωθούν στην ανάπτυξη Μετρικών Ελέγχου Επιδόσεων για συστήματα ολοκλήρωσης δεδομένων και μεθόδους συλλογιστικής για RDF δεδομένα