ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΜΟΣ 2007 (ΤΕΥΧΗ )

Transcript

1 ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΜΟΣ 2007 (ΤΕΥΧΗ ) ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ του Γιώργου Καφετζή ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ: ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΩΝ του Κωνσταντίνου Θ. Παπαδημητρίου Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ του Μάριου Κωστάκη ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΣΔΔ ΕΠΙ ΤΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΑΣΟΚ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ (γραπτή παρέμβαση στο προγραμματικό του Συνέδριο) ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΣΔΔ ΝΕΟΣ ΑΝΑΞΙΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΚΟΙΝΗ ΔΗΛΩΣΗ ΕΝΩΣΗΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤΩΝ ΕΣΔΔ & ΕΣΤΑ ΕΝΩΣΗ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

2 ΑΓΑΠΗΤΟΙ ΦΙΛΟΙ Το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας είναι (και αυτό) πανηγυρικό! Με αυτό η ΕΝΩΣΗ περνάει σε νέα φάση δυναμικής ανάπτυξης και δραστηριότητας, εντάσσοντας στις γραμμές της και τους συναδέλφους της Εθνικής Σχολής Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η Α σειρά των οποίων αποφοίτησε αυτόν τον χρόνο. Ο τίτλος μας πλέον γίνεται: ΕΝΩΣΗ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΩΝ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ! Το έτος αυτό χαρακτηρίστηκε από συνεχή γεγονότα, άλλα θετικά άλλα αρνητικά, που ανάγκασαν τον Σύλλογό μας να βρίσκεται συνέχεια σε θέσεις μάχης! H χρονιά ξεκίνησε με εντυπωσιακό τρόπο. Στις Ιανουαρίου, πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία, στη Θεσσαλονίκη, το 2ο συνέδριο ΕΚ- ΔΔΑ-Ένωσης! Μέσα σε εξαιρετικό κλίμα, 282 απόφοιτοι (oι 50 από την βόρειο Ελλάδα και οι άλλοι από ολόκληρη την υπόλοιπη επικράτεια) άκουσαν και συζήτησαν με έγκριτους εισηγητές για τα κρίσιμα θέματα της διοικητικής μεταρρύθμισης. Αρχές Φεβρουαρίου έσκασε η πρώτη αρνητική «βόμβα». Στον ψηφισμένο πλέον, νέο Κώδικα Δ.Υ. τα μόρια αξιολόγησης της αποφοίτησης απ τις Σχολές είχαν μειωθεί! Ομοίως είχαν περιοριστεί τα μόρια των προσόντων, μεταπτυχιακού και διδακτορικού Η ΕΝΩΣΗ, εστίασε τις προσπάθειές της στην σύμπραξη όλων των συναδέλφων με προσόντα που έβλεπαν τους κόπους τους να γίνονται αντικείμενο περίγελου Εκδόθηκαν ψηφίσματα, έγιναν ενημερώσεις-συζητήσεις σε συνέδρια κλπ. Οι δραστηριότητες αυτές κορυφώθηκαν στις 27 Απριλίου, με τη συνάντηση και συζήτηση εφ όλης της ύλης με τον Υπουργό Εσωτερικών, καθηγητή Π. Παυλόπουλο. Ο Υπουργός αρκέστηκε στο να αναγνωρίσει το δίκαιο μας και υποσχέθηκε πως θα έβλεπε τι μπορούσε να κάνει... Η συνέχεια ήταν εξίσου αρνητική Τον Ιούνιο ψηφίστηκε ο νέος Οργανισμός του Υπουργείου Εξωτερικών, με τον οποίο καταργήθηκε το τμήμα Εμπορικών ακολούθων της ΕΣΔΔ προς όφελος της συντεχνίας των Διπλωματών, οι οποίοι με αυτόν τον τρόπο, σημείωσαν μια καίρια νίκη κατά της αξιοκρατίας, του επαγγελματισμού και της διαφάνειας Η βόμβα αυτή ήταν κορυφαία και τις συνέπειές της αναμένεται να πληρώσουν σύντομα οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό και το ισοζύγιο πληρωμών της χώρας Στην αντίθετη κατεύθυνση κινήθηκε ο νέος Κώδικας Δημοτικών Υπαλλήλων (ν.3584/2007), στον οποίο τα μόρια των αποφοίτων των Σχολών είναι αυξημένα σε σχέση με τον Υπαλληλικό Την ίδια εποχή, η ΕΝΩΣΗ, πραγματοποιώντας την πρώτη Καταστατική της Συνέλευση (28 Ιουνίου), ψήφισε ομόφωνα την σχετική τροποποίηση του Καταστατικού της, προκειμένου να υποδεχτεί τους αποφοίτους της ΕΣΤΑ. Αρχές Ιουλίου, σε μεγάλο Συνέδριο στην Αθήνα, ανακοινώθηκε το σχέδιο για τη «Διοικητική Μεταρρύθμιση », που ετοιμαζόταν να κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για χρηματοδότηση από το Δ ΚΠΣ. Η απουσία ρόλου και γενικότερα αναφοράς στις Σχολές ήταν τρανταχτή και παρότι η ΕΝΩΣΗ την επισήμανε έγκαιρα, δεν διορθώθηκε, εμβάλλοντας μας σε προφανείς ανησυχίες για το διαγραφόμενο μέλλον

3 Στη συνέχεια, μετά τις εθνικές Εκλογές και την ανάδειξη νέας κυβέρνησης, αποφοίτησαν από την ΕΣΤΑ οι πρώτοι 85 συνάδελφοι της Α εκπαιδευτικής σειράς (27 Οργάνωσης & Διοίκησης, 27 Οικονομικής Διαχείρισης, 15 Μεταναστευτικής Πολιτικής, 16 Πολιτικής Προστασίας), ενώ λίγο αργότερα ακολούθησε η ΙΗ σειρά της ΕΣΔΔ. Η ύπαρξη συνεχούς θετικής επικοινωνίας και γόνιμης συνεργασίας του ΔΣ της ΕΝΩΣΗΣ με τους συναδέλφους της ΙΗ σειράς, είχε ήδη καταγραφεί σε διάφορα γεγονότα. Σε αυτό το κλίμα, η ΕΝΩΣΗ, διοργάνωσε για πρώτη φορά, με τη συνεργασία της Σχολής, την ενημέρωση των τελειοφοίτων για τις υπηρεσίες στις οποίες επρόκειτο να διατεθούν, ώστε να κάνουν την επιλογή τους με όσο το δυνατόν πληρέστερη πληροφόρηση (15 Νοεμβρίου 2007). Η επιτυχία της συνάντησης ήταν μεγάλη, 25 απόφοιτοι υπάλληλοι των υπηρεσιών υποδοχής, ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της ΕΝΩΣΗΣ και προσέφεραν τις γνώσεις και την εμπειρία τους στους «νέους»! Ο ίδιος ο Διευθυντής της ΕΣΔΔ, καθηγητής Θ. Παναγιωτόπουλος που παρευρίσκετο καθ όλη τη διάρκεια της ενημέρωσης, δήλωσε ενθουσιασμένος από τις γνώσεις που και ο ίδιος αποκόμισε! Στις 3 Δεκεμβρίου, κατά την επίσημη τελετή αποφοίτησης της ΙΗ σειράς (44 της Γενικής Διοίκησης, 19 της Περιφερειακής, 30 της Κοινωνικής, 7 Εμπορικοί, 15 Τύπου, 15 Τουριστικής Ανάπτυξης και 15 Πληροφοριακών Συστημάτων), το κλίμα ήταν για άλλη μια φορά εξαιρετικό! Χάλασε όμως σύντομα όταν μερικές ημέρες μετά, το Υπουργείο Εσωτερικών προέβη σε μια ενέργεια ανεπίτρεπτη/ παράνομη και ανήθικη. Μετέβαλε μια θέση διορισμού και «φωτογραφίζοντας» κάποιον απόφοιτο που επιθυμούσε να προσελκύσει στην Γενική Γραμματεία Δημόσιας Διοίκησης, δημιουργούσε αλυσιδωτές επιπλοκές σε όλους.προφανώς η ΕΝΩΣΗ αντέδρασε άμεσα, καταγγέλλοντας την παράνομη πράξη στα αρμόδια όργανα τόσο του Ε.Κ.Δ.Δ.Α. όσο και του Υπουργείου Εσωτερικών. Ευτυχώς η επικράτηση της λογικής ήταν γρήγορη και η κατάσταση εξομαλύνθηκε μέσα σε 10 ημέρες, με την έκδοση νόμιμης Υπουργικής Απόφασης διάθεσης των αποφοίτων στις αρχικές υπηρεσίες. Η ανταπόκριση όλων ανεξαιρέτως των νέων αποφοίτων (και των 44 της Γενικής Διοίκησης!) στην έκκληση της ΕΝΩΣΗΣ να μη συμπράξουν στην δρομολογηθείσα παρανομία και η αποφασιστική στάση ΟΛΩΝ παρά τις διαγραφόμενες επιπλοκές (πιθανή προσφυγή στα Δικαστήρια, αργοπορία διορισμού του κλπ), συνιστά το πιο ελπιδοφόρο μήνυμα για καλύτερες ημέρες στα συλλογικά μας δρώμενα, τα χρόνια που έρχονται! Ο εκδότης

4 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Του Γιώργου Καφετζή Αποφοίτου της IZ Εκπαιδευτικής Σειράς, στελέχους του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ι. Εισαγωγή Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η ποιότητα ζωής και η υγεία αποτελούν ένα πολυδιάστατο κοινωνικό φαινόμενο, του οποίου η λειτουργία διέπεται τόσο από τις αρχές της καθολικότητας και της εξατομίκευσης, όσο και από τις αρχές της πραγματικότητας και της ικανοποίησης των αναγκών του σύγχρονου κοινωνικού ατόμου. Υπάρχει άμεση συσχέτιση της ποιότητας ζωής με πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς, υγειονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Για παράδειγμα έχει παρατηρηθεί ότι καθώς το κατά κεφαλήν εισόδημα αυξάνεται, η μέση διάρκεια ζωής ως δείκτης υγείας μεγαλώνει, ενώ η παιδική θνησιμότητα μειώνεται. Το κεντρικό ερώτημα που τίθεται στην παρούσα εργασία είναι η αξιολόγηση της ποιότητας ζωής στην Ελλάδα στη σύγχρονη πραγματικότητα καθώς και η δυνατότητα βελτίωσής της. Η μεθοδολογία που ακολουθείται για τη διερεύνηση του συγκεκριμένου ερωτήματος βασίζεται αφενός στην περιγραφή των προσδιοριστικών παραγόντων της ποιότητας ζωής και των εργαλείων δεικτών για τη «μέτρησή» της, και αφετέρου η παρουσίαση τόσο των συμπερασμάτων των μελετών που έχουν γίνει στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή της κλίμακας μέτρησης των ποιοτικά προσαρμοσμένων ετών ζωής QALYs. Η ενότητα ΙΙ, περιλαμβάνει την εννοιολογική οριοθέτηση της ποιότητας ζωής και παρουσιάζει τους παράγοντες που προσδιορίζουν την ποιότητα ζωής των ατόμων ή των ομάδων πληθυσμών. Στην ενότητα ΙΙΙ περιγράφονται συνοπτικά οι προσεγγίσεις σχετικά με τη μέτρηση και την αξιολόγηση του επιπέδου υγείας καθώς και τα τυποποιημένα μοντέλα (ερωτηματολόγια) που έχουν αναπτυχθεί για τη μέτρηση της ποιότητας ζωής. Στην επόμενη ενότητα εκτίθενται τα συμπεράσματα των μελετών και ερευνών που έχουν γίνει στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αξιολόγηση της ποιότητας ζωής στην Ελλάδα, γενικά αλλά και σε σχέση με την ηλικία, το φύλο και το επίπεδο εκπαίδευσης. Η ενότητα V εξετάζει την ποιότητα ζωής με κριτήριο το βαθμό ικανοποίησης των Ελλήνων από τη ζωή τους. Ο δείκτης που χρησιμοποιούμε για τη μέτρηση της ποιότητας ζωής υγείας, είναι ο δείκτης QALYs με τον οποίο ερευνώνται τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής του ατόμου. Στην τελευταία ενότητα της εργασίας διερευνάται η δυνατότητα βελτίωσης της ποιότητας ζωής με τη λήψη μέτρων σε τομείς όπως η υγεία, το περιβάλλον, η ενέργεια, η δημόσια διοίκηση και οι μεταφορές. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η αγωγή και προαγωγή της υγείας για την βελτίωση της θετικής υγείας και την πρόληψη της κακής υγείας.

5 ΙΙ. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί της ποιότητας ζωής Η μελέτη της ποιότητας ζωής ξεκίνησε τη δεκαετία του 70 με σκοπό να αποτυπώσει την επίδραση που έχουν στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων οι διαφορετικές καταστάσεις που βιώνουν (Κάβουρα και συν., 2003). Έκτοτε, ο πολυπαραγοντικός χαρακτήρας της ποιότητας ζωής παρακολουθείται και αναλύεται συστηματικά και αποτελεί αντικείμενο μελέτης και συνεργασίας πολλών ειδικοτήτων, όπως των κοινωνικών επιστημών, της δημογραφίας, της επιδημιολογίας, της νομικής επιστήμης, της οικονομικής επιστήμης, κ.α. (Yfantopoulos, 2001) Κατά τη διάρκεια της επιστημονικής διαδρομής προς την αναγνώριση της ποιότητας ζωής, έχουν επιχειρηθεί ενδιαφέρουσες εννοιολογικές προσεγγίσεις, όπως: Ποιότητα ζωής είναι η σωματική, ψυχική και κοινωνική ευημερία του ατόμου καθώς και η ικανότητά του να ανταποκρίνεται στις καθημερινές λειτουργίες της ζωής του 1. Ποιότητα ζωής είναι η υποκειμενική αντίληψη που έχουν οι άνθρωποι για τη θέση τους στη ζωή, μέσα στα πλαίσια των πολιτισμικών χαρακτηριστικών και του συστήματος αξιών της κοινωνίας στην οποία ζουν και σε συνάρτηση με τους προσωπικούς τους στόχους, τις προσδοκίες, τα πρότυπα και τις ανησυχίες τους 2. Η ποιότητα ζωής ενός πληθυσμού μπορεί να οριστεί σύμφωνα με το βιοτικό του επίπεδο, το πολιτιστικό του επίπεδο - στο οποίο περιλαμβάνονται αξίες, συμπεριφορά και εμπειρίες, η κοινωνική οργάνωση του πληθυσμού, που σχετίζεται με τη μορφή του πολιτεύματος, τη διάρθρωση των κρατικών υπηρεσιών, το σύστημα της οικονομίας, την προστασία της υγείας, του περιβάλλοντος, κ.λπ., τις διεθνείς σχέσεις του πληθυσμού και τέλος τις ευκαιρίες δημιουργικής έκφραση και προσωπικής εξέλιξης (δυνατότητα αυτοπραγμάτωσης) των ατόμων 3. Η ποιότητα ζωής των ατόμων ή των ομάδων πληθυσμών προσδιορίζεται κατά βάση από τους παρακάτω παράγοντες: Κοινωνικο-οικονομική δομή και λειτουργία της κοινωνίας: τρόπος παραγωγής, σχέσεις παραγωγής, καταμερισμός της εργασίας, κοινωνική διαστρωμάτωση. Οικονομικο-πολιτικοί παράγοντες: επίπεδο κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας, τύποι διανομής εισοδήματος, προγραμματισμός, αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα των τομέων της οικονομίας. 1 Bowling A., (1991) Measuring health: a review of quality of life measurements scales, Milton Keynes: Open University Press. Βλέπε στο Κάβουρα, Μ., Γείτονα, Μ., Βανδώρου, Χ. και Γ. Κυριόπουλος, (2003), σελ World Health Organization, (1995). Βλέπε στο Κάβουρα, Μ., Γείτονα, Μ., Βανδώρου, Χ. και Γ. Κυριόπουλος, (2003), σελ Κονταράτος, Α., (1983) «Αρχές διοικήσεως», εκδ. Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα. Βλέπε στο Ιωαννίδη, Ε. και Π. Μάντη, (1999) «Υγεία και Περίθαλψη», στη Θεματική Ενότητα: «Υπηρεσίες Υγείας / Νοσοκομείο. Ιδιοτυπίες και Προκλήσεις», τόμος Α : «Υγεία: Οριοθετήσεις και Προοπτικές», Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Πρόγραμμα Σπουδών: Διοίκηση Μονάδων Υγείας, κεφ. 1, σελ. 28. Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

6 Κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες: τρόπος ζωής, ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά κατοικίας, αστική και αγροτική διάρθρωση, κοινωνικοοικονομικές ανισότητες. Ψυχο-κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες: ήθη και έθιμα, επίπεδο αλφαβητισμού, συνήθειες, νοοτροπία, τάσεις και στάσεις, κοινωνική συμπεριφορά, και άσκηση κοινωνικών ρόλων. Περιβαλλοντικοί παράγοντες: επίπεδο μόλυνσης του οικολογικού περιβάλλοντος, βαθμός προστασίας των οικοσυστημάτων. Γεωφυσικοί παράγοντες: φυσικός πλούτος, πρώτες ύλες, παραγωγικότητα γης, κλιματολογικές συνθήκες. Δημογραφικοί παράγοντες: ρυθμός εξέλιξης πληθυσμού, αστική και αγροτική πυκνότητα, εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, σύνθεση πληθυσμού κατά φύλο, ηλικία, επάγγελμα κ.λπ. Υγειονομικοί και ιατρικοί παράγοντες: επίπεδο και εξέλιξη υγειονομικών, επιδημιολογικών και ιατρικών γνώσεων και πρακτικών, επίπεδο της παρεχόμενης ιατρικής φροντίδας και των υπηρεσιών υγείας, θεραπειών, επεμβάσεων, κ.λπ. 4 Από τα παραπάνω, γίνεται σαφές ότι η ποιότητα ζωής ως ένα πολυδιάστατο φαινόμενο δεν αποτελεί ένα μέγεθος με ποσοτικά μόνο γνωρίσματα αλλά σχετίζεται άμεσα με τη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία και ευημερία. ΙΙΙ. Δείκτες για την αξιολόγηση της ποιότητας ζωής Κατ αρχήν επισημαίνεται ότι η αξιολόγηση της ποιότητας ζωής ενός πληθυσμού είναι ιδιαίτερα δύσκολη και περίπλοκη υπόθεση, καθώς όπως διαφάνηκε άλλωστε από την περιγραφή των προσδιοριστικών παραγόντων του επιπέδου ποιότητας ζωής, η τελευταία ενέχει πολλαπλές και αλληλοεπιδρώμενες διαστάσεις (Υφαντόπουλος, Σαρρής, 2001). Στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν καταγραφεί αρκετές προσεγγίσεις σχετικά με τη μέτρηση και την αξιολόγηση του επιπέδου υγείας ενός πληθυσμού, μιας κοινωνικής τάξης ή μιας ομάδας ασθενών. Με βάση τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της υγείας, οι επικρατέστερες και επιστημονικά αποδεκτές προσεγγίσεις είναι τέσσερις (Κάβουρα και συν., 2003): Η πρώτη τεχνική μέτρησης είναι η επιδημιολογική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία η υγεία αντιμετωπίζεται σαν βιολογικό φαινόμενο και εστιάζεται σε χαρακτηριστικά του νοσήματος καθώς επίσης στους παραδοσιακούς δείκτες. Η δεύτερη τεχνική μέτρησης είναι η λειτουργική προσέγγιση, η οποία επικεντρώνεται στις επιπτώσεις των ιατρικών παρεμβάσεων με τη χρήση κριτηρίων τα οποί σχετίζονται με τις δυνατότητες, τα συναισθήματα και την καθημερινή δραστηριότητα των ασθενών. Η τρίτη μέθοδος αναφέρεται στην πολιτιστική προσέγγιση, η οποία αναφέρεται στις αντιλήψεις της κοινωνίας για την ασθένεια, την υγεία, τις αποκλίνουσες συμπεριφορές, τον κοινωνικό στιγματισμό κ.ά. Η τέταρτη προσέγγιση αναφέρεται στην οικονομική διάσταση της μέτρησης του επιπέδου υγείας εισάγοντας την έννοια της χρησιμότητας (utility). 4 Μπαλτζή Οικονομοπούλου, Ε. (2003), σελ Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

7 H υλοποίηση και πρακτική αξιοποίηση των παραπάνω θεωρητικών προσεγγίσεων συνετέλεσαν στη δημιουργία τεχνικών εργαλείων (tools), οργάνων (instruments), κλιμάκων (scales), η και δεικτών (index es), oι οποίοι στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ταυτόσημοι όροι και θεωρούνται απαραίτητοι για τη μέτρηση του επιπέδου υγείας και της ποιότητας ζωής που σχετίζεται με την υγεία. Από τα πολλά τυποποιημένα μοντέλα (ερωτηματολόγια) που έχουν προταθεί, ενδεικτικά, αναφέρουμε το ερωτηματολόγιο Γενικής Υγείας, την Επισκόπηση Υγείας του Nottingham, την Επισκόπηση Υγείας SF 36 (δείκτες ψυχοσωματικής υγείας) EQ-15D, την Επισκόπηση της Επίδρασης της Αρρώστιας, τους παράγοντες Jarman και το μοντέλο QALYs που μετρά τον αναμενόμενο χρόνο επιβίωσης (με άλλα λόγια το προσδόκιμο επιβίωσης) και την ποιότητα διαβίωσης ενός ατόμου (αναπτύχθηκε από τον Williams το 1985) 5. Η μελέτη της ποιότητας ζωής έχει αφενός, μία υποκειμενική διάσταση, δηλαδή η προσωπική, υποκειμενική εμπειρία ενός ατόμου για τη ζωή του, αυτή καθεαυτή, και αφετέρου, μία αντικειμενική διάσταση, που συνίσταται στην εκτίμηση των εξωτερικών παραγόντων που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής του (Υφαντόπουλος, Σαρρής, 2001). Οι δείκτες για τη μέτρηση της ποιότητας ζωής (quality of life measurement) διακρίνονται αφενός, σε «υποκειμενικούς» δείκτες οι οποίοι αναφέρονται και ως «υποκειμενικοί» δείκτες θετικής υγείας, και αφετέρου, σε «αντικειμενικούς» δείκτες θετικής υγείας 6. Οι «υποκειμενικοί» δείκτες είναι οι ακόλουθοι: Δείκτες λειτουργικής ικανότητας Γενικό προφίλ υγείας (π.χ. πόνος, έλλειψη ύπνου) Δείκτες καλής ψυχολογικής κατάστασης Δείκτες κοινωνικής ισορροπίας Δείκτες της ποιότητας ζωής που σχετίζεται με την υγεία (Health Related Quality of Life) Οι «αντικειμενικοί» δείκτες για τη μέτρηση της ποιότητας είναι οι εξής: Γενικοί δείκτες (π.χ. βάρος, ύψος, ηλικία) Δείκτες γενικής συμπεριφοράς (π.χ. κάπνισμα, χρήση ναρκωτικών, σωματική άσκηση) Περιβαλλοντικοί δείκτες (π.χ. ρύπανση της ατμόσφαιρας, πυκνοκατοικημένες περιοχές) Κοινωνικο οικονομικοί δείκτες (π.χ. Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν) 5 Αναλυτικά, βλέπε στο Κάβουρα, Μ., Γείτονα, Μ., Βανδώρου, Χ. και Γ. Κυριόπουλος, (2003), σελ Υφαντόπουλος, Γ. και Μ. Σαρρής (2001), σελ Η θετική υγεία καθορίζεται από δύο παράγοντες: την ευεξία και την καλή σωματική υγεία (Λοπατατζίδης, 1999). Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

8 IV. Η ποιότητα ζωής στην Ελλάδα Με την έρευνα Hellas Health I, που πραγματοποιήθηκε το 2006 την με βάση την Επισκόπηση Υγείας SF 36, εκτιμήθηκε η Ποιότητα Ζωής που σχετίζεται με την Υγεία στον ελληνικό πληθυσμό. Με το SF-36 μετρούνται 8 διαστάσεις της ποιότητας ζωής. Στην κλίμακα 0-100, η διάσταση της σωματικής λειτουργικότητας είχε μέση τιμή 82, ο σωματικός ρόλος 80,5, ο σωματικός πόνος 77,24, η γενική υγεία 62,02, η ζωτικότητα 63,93, ο κοινωνικός ρόλος 81,53, ο συναισθηματικός ρόλος 81, 86 και η ψυχική υγεία 64, 41 (Τούντας και συν., 2007) 7. Οι άνδρες υπερτερούν των γυναικών σε όλες τις διαστάσεις της ποιότητας ζωής. Ο δείκτης, στον οποίο παρατηρείται η μεγαλύτερη διαφορά είναι ο σωματικός πόνος (81,83 έναντι 72,79), ενώ η μικρότερη απόσταση μεταξύ των δύο φύλων εντοπίζεται στην ψυχική υγεία (65,42 έναντι 63,48) 8. Συμπερασματικά, από τη μελέτη των ηλικιακών ομάδων του ελληνικού πληθυσμού ως προς την ποιότητα ζωής, εντοπίζεται μια σαφής μείωση όλων των δεικτών της με την αύξηση της ηλικίας. Διακύμανση των δεικτών ποιότητας ζωής εντοπίζεται και μεταξύ των διαφορετικών κοινωνικοοικονομικών τάξεων, αλλά και ανάλογα με την επαγγελματική απασχόληση. Επίσης, με την εφαρμογή ενός άλλου εργαλείου μέτρησης της ποιότητας ζωής, του EQ-15D 9, καταγράφηκε η υποκειμενική εκτίμηση της ποιότητας ζωής των Ελλήνων στις αρχές του αιώνα 10. Διερευνώντας τη σχέση μεταξύ ποιότητας ζωής και φύλου, παρατηρείται ότι η ποιότητα ζωής των ανδρών φαίνεται να είναι λίγο υψηλότερη από εκείνη των γυναικών 11. Η σχέση μεταξύ ηλικίας και ποιότητας ζωής παρουσιάζεται αρνητική, με την έννοια ότι όσο αυξάνει η ηλικία οι επιμέρους παράμετροι που συνθέτουν την ποιότητα ζωής (δηλ. νοητικές λειτουργίες, όραση, ακοή, εξάντληση, ζωτικότητα, κ.α.,) παρουσιάζουν μια φθίνουσα τάση. Τέλος, εξετάζοντας τη σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και ποιότητας ζωής, διαπιστώνεται ότι τα άτομα με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης στην Ελλάδα δηλώνουν και χαμηλότερα επίπεδα ποιότητας ζωής. Επίσης, σύμφωνα με έρευνα της Eurostat (2004) 12 σχετικά με την υποκειμενική εκτίμηση των πολιτών για την κατάσταση υγείας, σε κάθε ένα από τα 7 Βλέπε Σχήμα 1 στο Παράρτημα. 8 Βλέπε Σχήμα 2 στο Παράρτημα. 9 Ο δείκτης αυτός αναφέρεται σε 15 διαστάσεις της ποιότητας ζωής, όπως, την όραση, την ακοή, την αναπνοή, τον ύπνο, το φαγητό, τις νοητικές λειτουργίες, την εξάντληση, τη ζωτικότητα, κ.α. και τις αξιολογεί σε πέντε επίπεδα. 10 Υφαντόπουλος, Γ. (2003), σελ Σε μία κλίμακα 0-100, η μέση τιμή των ανδρών ανέρχεται στις 82 «ποιοτικές μονάδες» και η τιμή των γυναικών στις 80 «ποιοτικές μονάδες». 12 Οι δείκτες αυτοί βασίζονται στα αποτελέσματα έρευνας που διεχθήθηκε στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. με τη διαδικασία του ερωτηματολογίου (Health Interview Surveys) τα έτη από 1996 έως Αναλυτικά, τους δείκτες για κάθε κ μ, και ανά κατηγορία φύλου βλέπε στην ιστοσελίδα: eu/health/ph_information/dissemination/echi/echi_30_en.pdf Ρηξικέλευθον, τόμος

9 25 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Έλληνες εκτιμούν ως πολύ καλή την κατάσταση υγείας τους, σε ποσοστό 45,7%, ως καλή σε ποσοστό 27,1%, ως μέτρια σε ποσοστό 17,9%, ως αρκετά καλή σε ποσοστό 7,2%, και ως πολύ κακή σε ποσοστό 2,1%. Αντίστοιχα, τα ποσοστά του κοινοτικού μέσου όρου είναι: πολύ καλή 23,9%, καλή 38,9%, αρκετά καλή 27,5%, κακή 7,5%, πολύ κακή 2,2%. Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με έρευνα της Eurostat, τα «υγιή» έτη ζωής των Ελλήνων που γεννήθηκαν το 2003 (healthy life years at birth) προσδιορίστηκαν σε 66,7 για τους άνδρες και σε 68,4 για τις γυναίκες. Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι καλύτερη από την κατάσταση σε μέσο κοινοτικό επίπεδο. Τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής του μέσου ευρωπαίου πολίτη των 15 κρατών μελών είναι: 64,5 για τους άνδρες και σε 66 για τις γυναίκες 13. Μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση αποτελεί ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης (Human Development Index, HDI), που χρησιμοποιούν τα Ηνωμένα Έθνη και άλλοι διεθνείς οργανισμοί προκειμένου να απεικονίσουν όχι μόνο την οικονομική αλλά τη γενικότερη κοινωνική κατάσταση (ή την ευημερία) μιας χώρας 14. Με κριτήριο το Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, το 2006 η Ελλάδα κατατάχθηκε στην 24η θέση ανάμεσα σε 177 χώρες 15. V. Τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής των Ελλήνων Όπως προαναφέραμε στην Ενότητα ΙΙ, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει την ποιότητα ζωής ως την «υποκειμενική αντίληψη που έχουν οι άνθρωποι για τη θέση τους στη ζωή,» Στην παρούσα εργασία εξετάζουμε την ποιότητα ζωής με κριτήριο το βαθμό ικανοποίησης των Ελλήνων από τη ζωή τους. Ο δείκτης που χρησιμοποιούμε για τη μέτρηση της ποιότητας ζωής υγείας, είναι ο δείκτης QALYs (Quality- Adjusted Life Years) με τον οποίο ερευνώνται τα ποιοτικά προσαρμοσμένα (ή βελτιωμένα) έτη ζωής του ατόμου συνυπολογίζοντας δύο βασικές παραμέτρους, την επιμήκυνση της διάρκειας ζωής και την ποιότητα διαβίωσης. Ο δείκτης QALYs δίδεται από το γινόμενο: Έτη Ζωής x Ποιότητα Ζωής. Στη συνέχεια υπολογίζουμε το Δείκτη QALYs με βάση τα προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΥΕ και την υποκειμενική εκτίμηση των πολιτών για την κατάσταση υγείας το 2004 σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat. Για την εκτίμηση του προσδόκιμου ζωής κατά τη γέννηση, η ΕΣΥΕ προσδιόρισε τρία σενάρια, το «χαμηλό», «μέσο» και «υψηλό» σενάριο από το έτος 2004 έως το έτος Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιούμε τα δεδομένα του μέσου σεναρίου μέχρι το έτος Βλέπε Πίνακα στο Παράρτημα. 14 Ο δείκτης αυτός αποτελείται από τέσσερις επιμέρους δείκτες: α) το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, β) το ποσοστό των μη αναλφάβητων ενηλίκων μεταξύ των ενηλίκων της χώρας, γ) το επίπεδο εκπαίδευσης και δ) το ετήσιο κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. 15 Αναλυτικά, τους δείκτες για κάθε χώρα, βλέπε στην ιστοσελίδα: Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

10 Σύμφωνα με το μέσο σενάριο για το προσδόκιμο επιβίωσης κατά τη γέννηση, οι άνδρες που γεννήθηκαν το 2004, θα ζήσουν κατά μέσο όρο 76,54 έτη και οι γυναίκες 81,34 έτη. Αντίστοιχα, τα έτη επιβίωσης για τους άνδρες και τις γυναίκες που γεννήθηκαν το 2005, είναι 76,61 και 81,42, το 2006, 76,68 έτη και 81,49 έτη και το 2007, 76,75 έτη και 81,56 έτη. Τα έτη επιβίωσης για τους άνδρες και τις γυναίκες που θα γεννηθούν το 2008, είναι αντίστοιχα, 76,82 και 81,63, το 2009, 76,89 έτη και 81,71 έτη, και το 2010, 76,96 έτη και 81,78 έτη. Επίσης, σύμφωνα με τους δείκτες της Eurostat (2004) σχετικά με την υποκειμενική εκτίμηση των πολιτών για την κατάσταση υγείας, οι Έλληνες (άνδρες) εκτιμούν ως πολύ καλή την κατάσταση υγείας τους, σε ποσοστό 50,7%, ως καλή σε ποσοστό 26,4%, ως αρκετά καλή σε ποσοστό 14,6%, ως κακή σε ποσοστό 6,2%, και ως πολύ κακή σε ποσοστό 2,1%. Υπολογίζουμε ως τουλάχιστον καλή την ποιότητα ζωής στο 91,7% των ανδρών, δηλαδή το άθροισμα των ποσοστών 50,7% (πολύ καλή), 26,4% (καλή) και 14,6% (αρκετά καλή). Αντίστοιχα, οι γυναίκες στην Ελλάδα, εκτιμούσαν το 2004 ως πολύ καλή την κατάσταση υγείας τους, σε ποσοστό 41,2%, ως καλή σε ποσοστό 27,6%, ως αρκετά καλή σε ποσοστό 20,9%, ως κακή σε ποσοστό 8,1%, και ως πολύ κακή σε ποσοστό 2,1%. Υπολογίζουμε ως τουλάχιστον καλή την ποιότητα ζωής στο 89,7% των γυναικών, δηλαδή το άθροισμα των ποσοστών 41,2% (πολύ καλή), 27,6% (καλή) και 20,9% (αρκετά καλή). Με βάση τα παραπάνω, ο δείκτης QALYs σχετικά με τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής προσδιορίζεται ως εξής: Για τους άνδρες που γεννήθηκαν το 2004, τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής είναι: 70,19 (76,54 έτη επιβίωσης x 0,917 τουλάχιστον καλή κατάσταση υγείας). Για τους άνδρες που γεννήθηκαν το 2005, τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής είναι 70,25, το 2006, 70,32 έτη ζωής και το 2007, 70,29 έτη ζωής. Για όσους γεννηθούν το 2008, τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής είναι 70,44, το 2009, 70,51 έτη ζωής και το 2010, 70,57 έτη ζωής. Για τις γυναίκες που γεννήθηκαν το 2004, τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής είναι: 72,96 (81,34 έτη επιβίωσης x 0,897 τουλάχιστον καλή κατάσταση υγείας). Για τις γυναίκες που γεννήθηκαν το 2005, τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής είναι 73,03, το 2006, 73,10 έτη ζωής και το 2007, 73,16 έτη ζωής. Για όσες γεννηθούν το 2008, τα ποιοτικά προσαρμοσμένα έτη ζωής είναι 73,22, το 2009, 73,29 έτη ζωής και το 2010, 73,36 έτη ζωής. Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

11 Το κύριο συμπέρασμα που συνάγεται από την εφαρμογή του εργαλείου QALYs είναι ότι με την πάροδο του χρόνου η ποιότητα διαβίωσης των Ελλήνων βελτιώνεται συνεχώς, δεδομένου ότι αφενός επιμηκύνεται η διάρκεια ζωής χρόνο με το χρόνο, και αφετέρου, η υποκειμενική εκτίμηση ή αυτοεκτίμηση (self-perceived health) της κατάστασης υγείας βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο (το 90,7% του ελληνικού πληθυσμού θεωρεί τουλάχιστον καλή την κατάσταση υγείας). VI. Πολιτικές Με δεδομένη την πολυδιάστατη και πολυπαραγοντική έννοια της ποιότητας ζωής είναι προφανές ότι οποιαδήποτε προσπάθεια για βελτίωσή της θα πρέπει να περιλαμβάνει πολιτικές και μέτρα σε ποικίλους αλλά κρίσιμους για την ανθρώπινη επιβίωση τομείς όπως για παράδειγμα, η υγεία, το περιβάλλον, η ενέργεια, η δημόσια διοίκηση και οι μεταφορές (Κούκιος και συν., 2005). Οι βασικές προτεραιότητες της πολιτικής για το περιβάλλον περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων: α) έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη για τη μείωση της εκπομπής αερίων, τον περιορισμό της ρύπανσης των θαλάσσιων υδάτων και του εδάφους καθώς και τη διαχείριση των οικοσυστημάτων και των στερεών αποβλήτων, β) έρευνα για την ανάλυση περιβαλλοντικών κινδύνων και την ενσωμάτωση της αρχής της προφύλαξης σε θέματα περιβαλλοντικής πολιτικής, γ) στήριξη της εκπαίδευσης σε θέματα περιβάλλοντος, δ) προώθηση πολιτιστικών προτύπων της Αειφορίας, κ.λπ. Στον τομέα της ενέργειας οι δύο σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα είναι: α) η ανάπτυξη της «Ενεργειακής Σοφίας» με επίκεντρο την ορθολογική χρήση ενεργειακά αποδοτικών και φιλικών στο περιβάλλον τεχνολογιών, τον ενεργειακό προγραμματισμό και σχεδιασμό και τη διαχείριση της ενεργειακής ζήτησης, και β) η εκμετάλλευση του πλούσιου ηλιακού και αιολικού δυναμικού της χώρας και της βιομάζας για την ανάπτυξη της αγροτικής περιφέρειας και τη στήριξη του γεωργικού εισοδήματος. Κρίσιμος παράγοντας για την ανάπτυξη των μεταφορών στην Ελλάδα αναδεικνύεται το όραμα της βιώσιμης κινητικότητας. Ο όρος βιώσιμη κινητικότητα συνεπάγεται τη μείωση των πόρων που διαθέτει η χώρα στο σύστημα μεταφορών προκειμένου να μειωθούν αντίστοιχα τα προβλήματα όπως η ρύπανση, τα ατυχήματα, η «εξαναγκασμένη» κινητικότητα κ.λπ. Η σύγκλιση της ελληνικής οικονομίας με την ευρωπαϊκή προϋποθέτει τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης με την επίτευξη των ακόλουθων στόχων: α) γενικευμένη εισαγωγή της ηλεκτρονικής παροχής δημόσιων υπηρεσιών, β) εισαγωγή σύγχρονων εργαλείων χάραξης πολιτικής και λήψης αποφάσεων όπως τα δίκτυα διαβούλευσης και αξιολόγησης των πολιτικών και παρεμβάσεων, γ) βαθιά μεταρρύθμιση στη μορφή και στο ρόλο του κράτους υιοθετώντας τη προσέγγιση της διακυβέρνησης. Δηλαδή της μετάβασης από το ιεραρχικά οργανωμένο πυραμιδοειδές σύστημα σε πλατιά κυψελοειδή συστήματα, αμφίδρομης και πολλαπλής επικοινωνίας όλων των κοινωνικών πρωταγωνιστών τόσο των συμβατικών (πολιτικό σύστημα, Βουλή, δημόσια διοίκηση) όσο και νέων όπως οι Ανεξάρτητες Αρχές, οι ΜΚΟ, οι πολίτες και οι επιχειρήσεις. 10 Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

12 Τέλος, για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής σημαντική είναι η προστασία της δημόσιας υγείας, καθώς δεν μπορεί να νοηθεί οικονομική και κοινωνική πρόοδος χωρίς τη συμμετοχή του παράγοντα υγεία. Καθώς το βιοτικό επίπεδο του ατόμου (ή του πληθυσμού) συσχετίζεται άμεσα με την κατάσταση υγείας, ορισμένοι παράγοντες όπως η διατροφή, η υγιεινή και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη επιδρούν καταλυτικά στη διαμόρφωση ενός υψηλού επιπέδου ποιότητας ζωής 16. Ο τελικός στόχος της αγωγής και της προαγωγής της υγείας είναι η ισορροπημένη ανάπτυξη της σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής θετικής υγείας, συνοδευόμενη από την πρόληψη της σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής κακής υγείας. Για την επίτευξη του στόχου αυτού απαιτείται ατομική και συλλογική προσπάθεια. Η πολιτική αγωγής και προαγωγής της υγείας παρεμβαίνει σε δύο επίπεδα 17. Το πρώτο αφορά τη βελτίωση των παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία του κοινωνικού συνόλου σε καθημερινή βάση δηλαδή πολιτικοί, οικονομικοί, κοινωνικοί, πολιτιστικοί, περιβαλλοντικοί, συμπεριφορικοί και βιολογικοί παράγοντες. Οι βασικές συνθήκες και τα μέσα για την υγεία είναι η ειρήνη, η στέγη, η εκπαίδευση, η διατροφή, το εισόδημα, ένα σταθερό οικοσύστημα, η κοινωνική δικαιοσύνη και η ισοτιμία. Το δεύτερο αφορά τη βελτίωση των υπηρεσιών υγείας. Τα αδιέξοδα του συστήματος περίθαλψης και ασφαλιστικών παροχών σε μια κοινωνία δημογραφικών αλλαγών και γήρανσης του πληθυσμού, αναδεικνύουν την ανάγκη του επαναπροσανατολισμού του συστήματος υγείας από τη θεραπεία στην πρόληψη και την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Οι περιοχές κλειδιά για το μέλλον της περίθαλψης αποτελούν η πρόληψη, η καινοτομία και η πληροφορία παράλληλα με την ενημέρωση και το διάλογο στην κοινωνία για τα σημαντικά θέματα της βιοηθικής (Κούκιος και συν., 2005). Στις μέρες μας, η ποιότητα ζωής καθίσταται ανάγκη για όλο και μεγαλύτερο μέρος πληθυσμού, καθώς μέσα από την επιστημονική έρευνα γίνεται αισθητή η επίδρασή στην καθημερινή ζωή και ο πολυπαραγοντικός τρόπος διαμόρφωσης του φαινομένου, σε συνάρτηση με την ανάδειξή της σε κύριο ζητούμενο των σύγχρονων κοινωνιών. Είναι αυτονόητο λοιπόν ότι η μέριμνα για την ποιότητα ζωής των πολιτών θα πρέπει να αποτελεί κύρια συνιστώσα πολιτικής βούλησης και απόφασης σε όλα τα επίπεδα διαμόρφωσης πολιτικής στρατηγικής σε τοπικό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο. 16 Κονταράτος, Α., (1983) «Αρχές διοικήσεως», εκδ. Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα. Βλέπε στο Ιωαννίδη, Ε. και Π. Μάντη, (1999) «Υγεία και Περίθαλψη», στη Θεματική Ενότητα: «Υπηρεσίες Υγείας / Νοσοκομείο. Ιδιοτυπίες και Προκλήσεις», τόμος Α : «Υγεία: Οριοθετήσεις και Προοπτικές», Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Πρόγραμμα Σπουδών: Διοίκηση Μονάδων Υγείας, κεφ. 1, σελ Λοπατατζίδης, Αθ., (1999) σελ Επίσης, βλέπε Καταστατικό Χάρτη της Οτάβας για την προαγωγή της υγείας της 21ης Νοεμβρίου 1986, ΠΟΥ (1991) «Το πρόγραμμα υγιείς πόλεις: Ένα πρόγραμμα γίνεται κίνημα», Έκθεση προόδου , επιμ. Άγις Δ. Τσούρος, επιμέλεια ελληνικής έκδοσης: Ινστιτούτο Μελέτης και Οργάνωσης Συστημάτων Υγείας (ΙΜΟΣΥ), Αθήνα. Ρηξικέλευθον, τόμος

13 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σχήμα 1: Ποιότητα Ζωής σχετιζόμενη με την Υγεία στην Ελλάδα (2006) Πηγή: Τούντας, Γ. και συν., (2007) «Η υγεία του ελληνικού πληθυσμού». Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Εργαστηρίου Υγιεινής και Επιδημιολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Βλέπε στην ιστοσελίδα: Σχήμα 2: Ποιότητα Ζωής σχετιζόμενη με την Υγεία κατά φύλο, στην Ελλάδα (2006) Πηγή: Τούντας, Γ. και συν., (2007) «Η υγεία του ελληνικού πληθυσμού». Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Εργαστηρίου Υγιεινής και Επιδημιολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Βλέπε στην ιστοσελίδα: 12 Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

14 Country EU-15 (2003) BE (2003) CZ (2002) DK (2003) DE (2003) GR (2003) ES (2003) FR (2003) IE (2003) IT (2003) CY (2003) HU (2003) MT (2002) NL (2003) AT (2003) PL (2002) PT (2003) FI (2003) SW (2003) UK (2003) NO (2003) Healthy life years at birth Males Πίνακας: Healthy Life Years Life expectancy at birth Percentage of life expectancy without disability Healthy life years at birth females Life expectancy at birth Females Percentage of life expectancy without disability % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % Πηγή: Eurostat. Βλέπε στην ιστοσελίδα: en.htm Ρηξικέλευθον, τόμος

15 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ιωαννίδη, Ε. και Π. Μάντη, (1999) «Υγεία και Περίθαλψη», στη Θεματική Ενότητα: «Υπηρεσίες Υγείας / Νοσοκομείο. Ιδιοτυπίες και Προκλήσεις», τόμ. Α : Υγεία: Οριοθετήσεις και Προοπτικές, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Πρόγραμμα Σπουδών: Διοίκηση Μονάδων Υγείας, κεφ. 1. Κάβουρα, Μ., Γείτονα, Μ., Βανδώρου, Χ. και Γ. Κυριόπουλος (2003), Ποιότητα Ζωής, έκδοση Janssen-Cilag Φαρμακευτική Α.Ε.Β.Ε., Αθήνα. Κούκιος, Ε., Δ. Αγραφιώτης, Κατσουλάκος, Ι., και Π. Κτιτσάλης (2005), «Τεχνολογική Προοπτική Διερεύνηση στην Ελλάδα», Συνθετική Έκθεση, Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, LOGOTECH A.E., Καινοτομία και Ανάπτυξη Κ ΝΕΤ Α.Ε., Μάρτιος, σελ Λοπατατζίδης, Αθ., (1999), «Δημόσια Υγεία-Επιδημιολογία (θέματα και στοιχεία)», στη Θεματική Ενότητα: «Υπηρεσίες Υγείας /Νοσοκομείο. Ιδιοτυπίες και Προκλήσεις», τόμ. Α : Υγεία: Οριοθετήσεις και Προοπτικές, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Πρόγραμμα Σπουδών: Διοίκηση Μονάδων Υγείας, κεφ. 2. Μπαλτζή-Οικονομοπούλου, Ε. (2003), «Ποιότητα ζωής και κατακλίσεις», Διπλωματική Εργασία, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ)/Τομέας Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, Καθηγητής Τ. Λεβέτ, Δεκέμβριος, σελ. 70 επ. Τούντας, Γ. και συν., (2007), «Η υγεία του ελληνικού πληθυσμού». Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Εργαστηρίου Υγιεινής και Επιδημιολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Βλέπε στην ιστοσελίδα: Health_of_Greek_People.pdf Yfantopoulos, J. (2001) The social quality of life, Archives of Hellenic Medicine 18(2): Υφαντόπουλος, Γ. και Μ. Σαρρής (2001), «Σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής. Μεθοδολογία μέτρησης», Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 18(3): Ιστοσελίδες: Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Development Programme): Παγκόσμια Τράπεζα: Περιοδικό Νέα Υγεία: 14 Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

16 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ: ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΩΝ Του Κωνσταντίνου Θ. Παπαδημητρίου υποψήφιος διδάκτωρ Διοικητικής επιστήμης Πανεπιστημίου Αθηνών απόφοιτος Η σειράς Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης Α) ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Οι ελάχιστες σήμερα συνταγματικές διατάξεις για τη Δημόσια Διοίκηση είναι τελείως ανεπαρκείς. Οι ανάγκες που έχει αναδείξει η πολιτικοδιοικητική μας πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερες. Πολύ συνοπτικά, οι ανάγκες αυτές προκύπτουν επειδή: 1) Η Δημόσια Διοίκηση ούτε δομείται ούτε λειτουργεί σύμφωνα με τις οικείες επιστημονικές αρχές. 2) Δεν υφίστανται αξιόπιστα όργανα ελέγχου των βασικών παραμέτρων της λειτουργίας της. Β) ΑΝΑΓΚΕΣ Β.1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ Το 1975, σύμφωνα με τη νομοθεσία που ίσχυε τότε (ν.δ. 175/73) είχαμε 18 υπουργεία. Το 2007, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (ν.1558/85, όπως έχει τροποποιηθεί) έχουμε τυπικά μεν 16 υπουργεία 1 18 αλλά στην πραγματικότητα αρκετά περισσότερα (υπολογίζονται σε 24-26). Υπάρχει έντονη οργανωσιακή ρευστότητα, αφού όσα υπουργεία ενώθηκαν τυπικά δεν απέκτησαν ποτέ ενιαίο οργανισμό που να τα ενώνει πραγματικά: το ΥΠΕΧΩΔΕ είναι χωρίς ενιαίο οργανισμό από το το Υπουργείο Εσωτερικών είναι χωρίς ενιαίο οργανισμό από το , που είχε ενωθεί με το Προεδρίας... το Ανάπτυξης χωρίς ενιαίο οργανισμό από το το Οικονομίας χωρίς ενιαίο οργανισμό από το Η οργανωσιακή ρευστότητα σε συνδυασμό με την αδικαιολόγητη κατάτμηση των υπαλλήλων, ανάλογα με την ειδικότητά τους, σε πολύ μεγάλο αριθμό διαφορετικών κλάδων (περίπου 1000 σήμερα), δημιουργούν διάφορα προβλήματα, όπως ενδεικτικά καταγράφονται: 1 Μέχρι τον Σεπτέμβριο 2007 ήταν 18 αλλά μετά τις εκλογές, έγιναν 16 με τη συγχώνευση του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης στο Εσωτερικών και του Υπουργείου Αιγαίου στο Εμπορικής Ναυτιλίας. 2 Ν.1558/1985 Κυβέρνηση και Κυβερνητικά όργανα 3 π.δ. 373/ π.δ. 27/ π.δ. 81/2002

17 Ασυνεννοησία μεταξύ υπηρεσιών ίδιου υπουργείου... Δυσκολία μετακινήσεων. Απαιτείται μετάταξη ακόμα και μεταξύ υπηρεσιών του ίδιου Υπουργείου (π.χ. από τη Γενική Γραμματεία Πολεοδομίας στη Γενική Γραμματεία Δημοσιών Εργων του ΥΠΕΧΩΔΕ...) Πολλά Υπηρεσιακά Συμβούλια. Το Υπουργείο Οικονομίας έχει 4 το Υπουργείο Γεωργίας έχει 6... o Για να μετακινηθείς από το πρώην Εσωτερικών στο πρώην Προεδρίας είναι πρακτικά αδύνατον, γιατί το μεν πρώτο έχει κλάδο ΠΕ διοικητικού ενώ το άλλο ΠΕ διοικητικής οργάνωσης, για τους υπαλλήλους ίδιων σπουδών... o Σε συνδυασμό με την απουσία δομών οριζόντιας επικοινωνίας μεταξύ των υπηρεσιών αφενός και κινητικότητας των υπαλλήλων αφετέρου, ο λειτουργικός συντονισμός είναι κάτι ανύπαρκτο ανάμεσα στις υπηρεσίες οι οποίες προφανώς δεν μιλούν ίδια γλώσσα... Επισημαίνεται ότι το ΣτΕ παλαιότερα σε Πρακτικό Επεξεργασίας είχε τονίσει την ανάγκη να συντάσσονται οργανισμοί με χρήση των αντίστοιχων επιστημονικών αρχών (της θεωρίας των οργανώσεων)... Β.2. ΙΕΡΑΡΧΙΑ BAΘΜΟΛΟΓΙΟ Η εξέλιξη του βαθμολογίου, του σκληρού δηλαδή οργανωτικού πυρήνα μιάς ιεραρχικής οργάνωσης, είναι οι εξής από το 1975 ως σήμερα: Το 1982 καταργήθηκαν οι βαθμοί των γενικών διευθυντών και των αναπληρωτών γενικών διευθυντών και εγκαθίστανται οι μετακλητοί ειδικοί γραμματείς. Το 1986, γίνεται ριζική αλλαγή του συστήματος: η πάγια ιεραρχία καταργείται συνολικά και οι θέσεις ευθύνης αναλαμβάνονται κατόπιν επιλογής από τα ΥΣ (ν.1586/86). Το 1990, επανέρχονται οι θέσεις των γενικών διευθυντών. Το 1992, επανέρχεται η πάγια ιεραρχία (ν.2085/1992). Το 1994 όμως επανέρχεται το σύστημα των θητειών (ν.2190/94). Το 1999 το σύστημα άλλαξε και πάλι: 2 βαθμοί σε ιεραρχία (γενικός διευθυντής και διευθυντής) και μία θεση (τμηματάρχη) με θητεία έπειτα από κρίση (ν.2683/1999). Το 2004 το σύστημα άλλαξε εκ νέου (ν.3260/2004), όλες οι θέσεις με θητεία, κάτι που διατήρησε ο ισχύων Υ.Κ... Αποτέλεσμα: μέσα σε 21 χρόνια ( ) το βαθμολόγιο, ο σκληρός οργανωτικός πυρήνας μιας ιεραρχικής οργάνωσης, έχει αλλάξει 5 φορές ολικά και 2 μερικά. Β.3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η απουσία ενός αξιόπιστου συστήματος μέτρησης και αξιολόγησης της απόδοσης, υπηρεσιών και προσωπικού, συνθέτει μια άλλη, σημαντική προβληματική κατάσταση. Αναλυτικά: το 1986 υπήρχε το σύστημα του π.δ. 581/1984 το 1991 νέο σύστημα (αρ 54 ν. 1943/91 και π.δ. 318/1992) 16 Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

18 το 1992 νέο πλήρες σύστημα (αρ ν. 2085/92) το 1994 αλλαγή βασικού συστήματος (αρ 36 ν. 2190/94) το 1999 αλλαγή βασικού συστήματος (αρ 83 ν. 2683/99) το 2004 ριζική αλλαγή (ν. 3230/2004 βάσει της επιτυχίας προκαθορισμένων στόχων..) το 2004 αλλαγή (ν. 3260/2004 με ασαφή κριτήρια..) το 2008 νέο σύστημα αξιολόγησης με μοριοποίηση (νέος ΥΚ) 6 23 Στα 21 χρόνια ( ), το σύστημα άλλαξε 6 φορές και αναμένεται η 7η, από 1ης Ιανουαρίου Χαρακτηριστικό 1: μέχρι την 31/12/2007, εφαρμόζεται το π.δ. 318/1992 που εκδόθηκε κατ επιταγή του ν. του 1991, το οποίο δεν αντιστοιχεί ακριβώς στα δεδομένα των επόμενων 4 νομοθετημάτων... Στα δύο συστήματα τα κριτήρια είναι τα εξής: στο π.δ. 318/92: 1. Γνώση του αντικειμένου 2. Διοικητικές ικανότητες 3. Ενδιαφέρον και δημιουργικότητα 4. Υπηρεσιακές σχέσεις και συμπεριφορά 5. Αποτελεσματικότητα στο ν. 2683/99: 1. η δραστηριότητα στην υπηρεσία 2. η πρωτοβουλία του 3. η άσκηση καθηκόντων ως προϊσταμένου 4. η ικανότητα παρακίνησης των υφισταμένων για αυξημένη απόδοση. Χαρακτηριστικό 2: Οι εκθέσεις αξιολόγησης δεν συντάσσονται κανονικά. Παράδειγμα στο ΥΠΕΣΔΔΑ (στο Υπουργείο που έχει γενική αρμοδιότητα για τα θέματα προσωπικού όλης της Διοίκησης), για άλλους υπαλλήλους έχουν συμπληρωθεί για άλλους όχι... Χαρακτηριστικό 3: Σήμερα φαίνεται πως ισχύει ο ν. 3230/2004 με τον οποίο καθιερώθηκε σύστημα μέτρησης απόδοσης με βάση την επίτευξη προαποφασισμένων στόχων Από τον Φεβρουάριο 2004 που εκδόθηκε, ο νόμος δεν εφαρμόστηκε από τις υπηρεσίες... Τον Δεκέμβριο 2005 εκδόθηκε σχετική εγκύκλιος του ΥΠΕΣΔΔΑ και γίνεται σχετική προσπάθεια ( ) αλλά το σημαντικό είναι ότι, όχι μόνο εξακολουθεί να μην εφαρμόζεται από τις υπηρεσίες αλλά ούτε καν ελήφθη υπ όψιν κατά τις συζητήσεις της Επιτροπής για τη σύνταξη του νέου Υ.Κ. με αποτέλεσμα, οι δύο νόμοι να μην εναρμονίζονται μεταξύ τους... 6 Άρθρο 85 ν.3528/2007, το οποίο θα εφαρμοστεί από 1/1/2008 Ρηξικέλευθον, τόμος

19 Β.4. ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Πέραν του ότι πολιτική ανάπτυξης προσωπικού προφανώς δεν υπάρχει, 1/ Την πενταετία , διορίστηκαν στο Δημόσιο: μόνιμοι και συμβασιούχοι. Δηλαδή ποσοστιαία αναλογία, 1 μόνιμος έναντι 5,5 συμβασιούχων. Οι μόνιμοι υπάλληλοι συμπιέζονται πολύ ως προς τον αριθμό.. ( με ΑΣΕΠ και χωρίς ΑΣΕΠ, συμβασιούχοι..) / Συμπιέζονται όμως και ως προς τα καθήκοντα λόγω της εντεινόμενης ανάπτυξης των συμβούλων. Ποιοί είναι οι σύμβουλοι; Ενα πολυπληθές στρώμα που βρίσκεται μεταξύ του υπουργού και των ανώτερων δημοσίων υπαλλήλων που εξ αιτίας τους, οι ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι κατέχουν στην πραγματικότητα μεσαίες διαχειριστικές θέσεις.. κατά τον καθ. Σωτηρόπουλο Στη δεκαετία του 90 ο αριθμός και η ισχύς τους γιγαντώθηκαν. Το 2001 υπήρχαν 40 σύμβουλοι-συνεργάτες σε καθένα από τα υπουργεία Άμυνας, Εξωτερικών, Υγείας και ΠΕΧΩΔΕ. Επί υπουργίας Β. Παπανδρέου στο ΥΠΕΣΔΔΑ, σε 18 ανώτερες θέσεις του πρώην ΥΠ.ΕΣ. (3 γενικών διευθυντών και 15 διευθυντών) αντιστοιχούσαν 25 σύμβουλοι (οι 12 απόφοιτοι λυκείου)... Σήμερα, υπάρχουν στο ΥΠΕΣΔΔΑ (στη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Διοίκησης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης) συνολικά 43 (20 στον Υπουργό, 14 στον Υφυπουργό και 9 στον γενικό Γραμματέα) έναντι μόλις 23 ανώτερων υπαλλήλων (4 γενικών διευθυντών και 19 διευθυντών). Επισημαίνεται πως το ΣτΕ 9 26 έχει θεωρήσει αντισυνταγματική την υποκατάσταση των υπαλλήλων από τους συμβούλους... 3/ Χαρακτηριστικό της μη εφαρμογής επιστημονικών αρχών αποτελεί η απουσία ΚΑΘΗΚΟΝΤΟΛΟΓΙΟΥ! Ο υπάλληλος ασκεί τα καθήκοντα της κατηγορίας και του κλάδου του λέει ο ΥΚ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όλοι μπορεί να κάνουν τα πάντα... Η ισχύουσα νομοθεσία δεν κατοχυρώνει την ειδίκευση που είναι κύριο χαρακτηριστικό των οργανώσεων... 4/ Όσον αφορά τα επαγγελματικά στελέχη. Η περίπτωση των αποφοίτων της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης αναδεικνύει με ενέργεια το πρόβλημα Η ΕΣΔΔ, που λειτουργεί από το 1985, έχει δεχτεί (κατόπιν αδιάβλητου εισαγωγικού διαγωνισμού) και εκπαιδεύσει άνω των 1500 αποφοίτων, 7 Στοιχεία που παρουσίασε στη Βουλή ο Υπουργός Εσωτερικών (τέλη 2006) 8 Βλ. Η κορυφή του πελατειακού κράτους, εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα Πρακτικό επεξεργασίας 483/ Επισήμανση που επαναλαμβάνεται στερεότυπα σε όλες τις Εκθέσεις Εμπειρογνωμόνων από το 1964 και έπειτα Βλ.: Το εκκρεμές της διοικητικής μεταρρύθμισης, η περίπτωση της ΕΣΔΔ των Δ. Παπούλια- Σωτηρόπουλου-Χ. Οικονόμου, Ποταμός, Αθήνα Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

20 οι οποίοι προορίζονται να αναλάβουν γρήγορα θέσεις ευθύνης (ως στελέχη ταχείας εξέλιξης ), προκειμένου να προωθήσουν τις εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις. Σήμερα, 22 χρόνια αργότερα, κανείς εξ αυτών δεν είναι ακόμα γενικός διευθυντής, μόνο 34 είναι διευθυντές και 233 τμηματάρχες, επί 850 τουλάχιστον δικαιουμένων Η κατάσταση αυτή προέκυψε, αφενός από την μη εφαρμογή καθ όλο αυτό το διάστημα ( ) της σχετικής νομοθεσίας για την ταχεία προώθηση των αποφοίτων σε θέσεις ευθύνης (νόμοι 1810/88 και 2527/1997 που επέβαλε ποσόστωση υπέρ των αποφοίτων αλλά και πάλι, τα αποτελέσματα διέψευσαν τις προσδοκίες..) και αφετέρου από τη μη συμμόρφωση της Διοίκησης στις αποφάσεις των Διοικητικών Δικαστηρίων που δικαίωσαν αποφοίτους /Αντίστοιχη κατάσταση φαίνεται να επικρατεί και στους υπαλλήλους με ειδικές γνώσεις (παράδειγμα οι ειδικοί επιστήμονες). Σε σημαντικό βαθμό δεν αξιοποιούνται τα ιδιαίτερα προσόντα τους, για τα οποία και προσλαμβάνονται Παλαιότερη ρύθμιση για τοποθέτηση υπαλλήλου σε αντίστοιχη θέση λόγω ειδικών γνώσεων (άρθρο 133 Υ.Κ. 1951), δεν επαναλήφθηκε στον επόμενο αλλά ούτε και στον νεότερο Υ.Κ. (ν.2683/1999 και 3528/2007), σημειώνοντας σαφή οπισθοδρόμηση! Σε ένα κραυγαλέο παράδειγμα ανορθολογικής λειτουργίας, χρειάστηκε απόφαση Δ.Εφ. Αθηνών προκειμένου να τοποθετηθεί απόφοιτος ΕΣΔΔ με ειδίκευση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση & Περιφερειακή Ανάπτυξη σε διεύθυνση του ΥΠΕΣΔΔΑ με αντικείμενο Τοπικής Αυτοδιοίκησης & Περιφερειακής Ανάπτυξης και όχι σε άλλη άσχετη με τέτοια θέματα (ΔΕφ 1323/1997) / Η απαξίωση των αρμόδιων για θέματα προσωπικού διοικητικών οργάνων (ΥΣ και διευθύνσεις προσωπικού), λόγω των καταλυτικών επιρροών του κομματισμού και γενικότερα της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας. Β. 5. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Εξασφάλιση συνταγματικής αρχής ισότητας, ως ισότητα ευκαιριών επαγγελματικής ανάδειξης Σήμερα, δεν δίνονται ίδιες ευκαιρίες επαγγελματικής ανάδειξης στους υπαλλήλους της Διοίκησης. Πολύ συνηθισμένο γεγονός η συμμετοχή μόνο συγκεκριμένων -αρεστών υπαλλήλων σε θέσεις αμειβόμενες, μέχρι βαθμού καταχρήσεως...αυτό μπορεί να γίνεται ανεξαρτήτως ειδικότητας ή αρμοδιότητας.. Άσκηση δικαιωμάτων υπαλλήλων νομιμότητα Κακοδιοίκηση δεν υφίστανται μόνο οι πολίτες αλλά και οι ίδιοι οι υπάλληλοι, τα δικαιώματα των οποίων παραβιάζονται σε μια σειρά από περιπτώσεις, 12 Στοιχεία της Ένωσης Αποφοίτων ΕΣΔΔ & ΕΣΤΑ 13 Βλ. μεταξύ άλλων αποφάσεις ΔΕφΑθηνών 878/2006, 879/2006, 880/ Βλ. σχετικές διαμαρτυρίες του Συλλόγου ειδικών επιστημόνων του Δημοσίου. 15 Περιοδικό Ενωσης Αποφοίτων ΕΣΔΔ, Ρηξικέλευθον Ρηξικέλευθον, τόμος

21 χωρίς να μπορεί να γίνει τίποτα για την αποτελεσματική υπεράσπισή τους, γιατί δεν υπάρχει κανένα αξιόπιστο όργανο! Η Δικαστική προστασία είναι αναποτελεσματική (ιδιαίτερα χρονοβόρος και κοστοβόρος..). Τα θέματα υπηρεσιακής κατάστασης εξαιρούνται από την αρμοδιότητα τόσο του Συνηγόρου του Πολίτη όσο και του ΣΕΕΔΔ Ετσι, ο υπάλληλος δεν έχει την προστασία που (καλώς) έχει ο πολίτης, ο οποίος κατά συνέπεια, απολαμβάνει μεγαλύτερης προστασίας από τον υπάλληλο... Παραδείγματα: 1. Σύμφωνα με τον ΥΚ, η εκπαιδευτική άδεια είναι δικαίωμα και μάλιστα προβλέπεται και επιμίσθιο υπέρ των δικαιούχων. Το Υπουργείο Οικονομικών με εγκύκλιό του όμως διευκρίνισε πως ναι μεν θα δίνεται το επιμίσθιο αλλά θα αφαιρούνται τα επιδόματα...το αποτέλεσμα είναι να μειώνονται αντί να αυξάνονται οι αποδοχές εκείνου που θα επιχειρήσει να αξιοποιήσει μια εκπαιδευτική άδεια Το Υπουργείο Οικονομικών παγίως δεν εγκρίνει εκπαιδευτικές άδειες Το Υπουργείο Πολιτισμού, πραγματοποίησε τον Νοέμβριο 2007 κρίσεις τμηματαρχών έπειτα από 20 χρόνια απραξίας (και παρανομίας ταυτόχρονα) Πολλά Υπουργεία δεν εφαρμόζουν τη νομοθεσία υπέρ αποφοίτων της ΕΣΔΔ (πρώην Εθνικής Οικονομίας, Οικονομικών, ΥΠΕΧΩΔΕ κ.λπ.) 17 34, ενώ μερικά την εφαρμόζουν επιλεκτικά, μόνο για τις θέσεις τμηματαρχών όχι για τις θέσεις διευθυντών (Παιδείας) Πολλά υπουργεία δεν εφαρμόζουν τις δικαστικές αποφάσεις υπέρ κάποιων υπαλλήλων τους (Πολιτισμού) Β.6. ΑΜΟΙΒΕΣ - ΜΙΣΘΟΙ Είναι γνωστό σε όλους, χωρίς όμως ταυτόχρονα να έχει δικαιολογηθεί επαρκώς, γιατί η ίδια εργασία πληρώνεται πολύ διαφορετικά σε διαφορετικά Υπουργεία και άλλους φορείς. Ενας υπάλληλος ΠΕ διοικητικού με υπηρεσία 10 ετών, πληρώνεται με ευρώ στην Περιφέρεια, με στη Ν.Α. με στο Υπουργείο Εσωτερικών και με στο Υπουργείο Οικονομικών Ν.2477/1997 αλλά και επανάληψη σε πρόσφατο ν.3094/ Έκθεση κατάστασης Αποφοίτων ΕΣΔΔ (2005), που εκδίδει ετησίως η Ενωση Αποφοίτων ΕΣΔΔ 18 Ανακοίνωση σε ιστοσελίδα Ενωσης Αποφοίτων ΕΣΔΔ ( 19 Έκθεση Επιτροπής για το Μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων, γνωστής ως επιτροπής Κιντή 20 Ρηξικέλευθον, τόμος 2007

22 Γ) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Από τη δεκαετία του 1950 (έκθεση Βαρβαρέσσου) αλλά προπάντων του 1960 (έκθεση Langrod) είχαν επισημανθεί τα καίρια προβλήματα δυσλειτουργίας της ελληνικής κρατικής μηχανής. Συνοπτικά αυτά ήταν τα εξής: 1. Η έντονη παρουσία της πολιτικής ηγεσίας, το μεγάλο βάρος του πολιτικού (υπο) συστήματος με ταυτόχρονη καχεξία του διοικητικού (υποσυστήματος). 2. Η αναξιοκρατία, τόσο κατά την πρόσληψη όσο και κατά τη σταδιοδρομία των δημοσίων υπαλλήλων 3. Ο συγκεντρωτισμός στις δομές και στη λήψη αποφάσεων, 4. Η γραφειοκρατία, δηλαδή ένα πλέγμα πολύπλοκων διαδικασιών- πολυνομίας, ασάφειας και νομικισμού. 5. Η έλλειψη ειδικευμένων στελεχών σε θέματα διοίκησης και γενικότερα η έλλειψη σοβαρής πολιτικής ανάπτυξης προσωπικού. Έκτοτε, οι ίδιες επισημάνσεις επαναλήφθηκαν από πολλούς άλλους εμπειρογνώμονες (από το ΚΕΠΕ το 1988, την επιτροπή Ζολώτα το 1990, την επιτροπή των 100 το 1991, την επιτροπή Δεκλερή το 1992, με τελευταίο τον καθηγητή Σπράο το 1998) και έγιναν προσπάθειες αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης, χωρίς όμως επιτυχία, ενώ στα προβλήματα είχαν προστεθεί μερικά ακόμα: -Ο κομματισμός, η εύνοια δηλαδή και η διαφορετική μεταχείριση των υπαλλήλων ανάλογα με το πολιτικό κόμμα το οποίο υποστηρίζουν, -Η απουσία κουλτούρας εξυπηρέτησης του πολίτη αλλά αντίθετα η κυριαρχία εσωστρέφειας. Από τη δεκαετία 1990, κάθε Κυβέρνηση εκπονεί ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, περισσότερο ή λιγότερο φιλόδοξο, προκειμένου να επιτύχει όλα εκείνα που οι Εκθέσεις εμπειρογνωμόνων κατέδειξαν ως απαραίτητα. Από το πρόγραμμα αλλαγών του 1992, στις διαρθρωτικές μεταβολές του , το Κυβερνητικό Πρόγραμμα Διοικητικής Μεταρρύθμισης του 1997, το οποίο μάλιστα ήταν το πρώτο που χρηματοδοτήθηκε με κοινοτικούς πόρους (πρόγραμμα ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ), το σχέδιο ΠΟΛΙΤΕΙΑ το 2001, το αναθεωρημένο ΠΟΛΙΤΕΙΑ σήμερα ( ) κλπ. Ματαίως όμως, παρά τις σημαντικές δομικές αλλαγές παρά την εφαρμογή νέου δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα (το 1999), παρά την καθιέρωση κώδικα για τις διοικητικές διαδικασίες (το 1999), παρά τις κάποιες προόδους σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, η πραγματική βελτίωση της λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης είναι μόνο οριακή. 20 Εκθέσεις εμπειρογνωμόνων για τη Δημόσια Διοίκηση επιμ. Α.Μακρυδημήτρη- Ν.Μιχαλόπουλου, Παπαζήσης Βλ. σχετικά άρθρα Α.Μακρυδημήτρη, Ν.Μουζέλη, Χαρ.Τσούκα κ.α. Ρηξικέλευθον, τόμος