5 Νοεµβρίου 2002 Αρ.Πρωτ /02/ /02/2.1 Πληροφορίες:

Transcript

1 5 Νοεµβρίου 2002 Αρ.Πρωτ /02/ /02/2.1 Πληροφορίες: Προς τον κ. ιευθυντή ιεύθυνση Αλλοδαπών Υπουργείο ηµόσιας Τάξης Π.Καννελοπούλου ΑΘΗΝΑ ΘΕΜΑ: Πρόσβαση δικηγόρων σε χώρους κράτησης παρανόµως εισερχοµένων στη χώρα αλλοδαπών ΣΧΕΤ: Το υπ αρ.πρωτ. 4591/ / έγγραφό σας Αξιότιµε κ. ιευθυντά Ο Συνήγορος του Πολίτη είναι αποδέκτης αναφορών µεµονωµένων δικηγόρων (Θ.Σ., 11895/ ) και οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωµάτων ( ιεθνής Αµνηστία, 16822/ ), στις οποίες θίγεται το ζήτηµα της παρεµπόδισης πρόσβασης δικηγόρων σε χώρους κράτησης παρανόµως εισερχοµένων στη χώρα αλλοδαπών. Συγκεκριµένα, στην πρώτη αναφορά, η Αστυνοµική ιεύθυνση Λακωνίας δεν επέτρεψε την επαφή δικηγόρου Αθηνών µε 6 Ινδούς κρατουµένους που περιλαµβάνονταν σε µαζική άφιξη µε καράβι 350 αλλοδαπών τον περασµένο Απρίλιο στο Γύθειο. Οι συγγενείς τους στην Ινδία, κατά την αναφορά, είχαν αναθέσει σε Ινδό κάτοικο της Ελλάδας να έλθει σε επαφή µε δικηγόρο για να τους προσφέρει νοµική συνδροµή. Προκειµένου να επιτρέψει στον δικηγόρο την πρόσβαση, η αρµόδια ιεύθυνση ζήτησε πληρεξούσιο από τους συγγενείς των κρατουµένων. Στην δεύτερη περίπτωση, η ιεθνής Αµνηστία ζήτησε την από τον ικηγορικό Σύλλογο Σάµου να επισκεφθεί 4 Ιρανούς κρατουµένους που είχε πληροφορηθεί από συγγενείς τους ότι επιθυµούσαν να υποβάλουν αίτηµα ασύλου διότι διώκονταν από την Ιρανική κυβέρνηση λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Η Αστυνοµική ιεύθυνση Σάµου αρνήθηκε την πρόσβαση σε εκπροσώπους του τοπικού ικηγορικού Συλλόγου, επικαλούµενη οδηγίες του Υπουργείου και το Τµήµα Ασύλου επιβεβαίωσε ότι για την πρόσβαση δικηγόρου απαιτείται προηγούµενη εξουσιοδότηση από τον ίδιο τον κρατούµενο. Η ιεθνής Αµνηστία εξέφρασε τον φόβο οι δύο από τους τέσσερεις Ιρακινούς που δεν υπέβαλαν τελικώς αίτηµα ασύλου να δήλωσαν ότι ήρθαν αναζητώντας δουλειά και να υπέγραψαν σχετικό έγγραφο αποκρύπτοντας τις πολιτικές τους διώξεις από φόβο ή άγνοια ( E.H. του A. και N. B. του M.). Ο Συνήγορος του Πολίτη εν προκειµένω δεν µπορεί να πιθανολογήσει την έλλειψη ειλικρίνειας των δηλώσεων των αλλοδαπών ούτε να αµφισβητήσει τη φερεγγυότητα της διαδικασίας καταγραφής των δηλώσεών τους από τα αρµόδια αστυνοµικά όργανα. Σηµειώνουµε ωστόσο την άποψη που εκφράζει η ιεθνής Αµνηστία στην αναφορά της: «Όπως και να έχει, είναι αναφαίρετο δικαίωµά τους να 1

2 έρθουν σε επαφή µε δικηγόρο και µε εκπροσώπους ή συνεργάτες µη κυβερνητικών οργανώσεων, που ασχολούνται µε τους πρόσφυγες». Το γενικότερο ζήτηµα που ανακύπτει από τις παραπάνω αναφορές είναι ακριβώς εάν οι κρατούµενοι αλλοδαποί λόγω παράνοµης εισόδου στη χώρα έχουν δικαίωµα να έλθουν σε επαφή µε δικηγόρο και υπό ποιές προϋποθέσεις. Για το θέµα αυτό, µελετήσαµε προσεκτικά τις απόψεις σας που αναφέρονται αναλυτικά στο από σχετικό έγγραφό σας (που φέρει αριθµό πρωτοκόλλου 4591/ ) προς την Εθνική Επιτροπή για τα ικαιώµατα του Ανθρώπου, στην οποία µετέχει και ο Συνήγορος του Πολίτη. Με το παραπάνω έγγραφό σας επιβεβαιώνετε ότι η Ελληνική Αστυνοµία διευκολύνει τη νοµική συνδροµή σε όσους ζητήσουν άσυλο στη χώρα µας, µέσω κυρίως της Ύπατης Αρµοστείας του ΟΗΕ. Επικαλείσθε ωστόσο το άρθρο 10 του Κώδικα εοντολογίας του ικηγορικού Συλλόγου Αθηνών µε το οποίο απαγορεύεται στο δικηγόρο να προσπαθεί να αποκτήσει πελάτες µε ενέργειες που δεν συµβιβάζονται µε την αξιοπρέπεια του δικηγορικού λειτουργήµατος, να επισκέπτεται σε αστυνοµικά κρατητήρια και φυλακές πρόσωπα που δεν τον προσκάλεσαν και να προβαίνει σε ενέργειες χωρίς εντολή του πελάτη του. Αναφέρετε επίσης τα εξής: «Παρατηρείται, όµως, το φαινόµενο να παρεµβαίνουν στις υπηρεσίες µας ορισµένοι δικηγόροι ή Μ.Κ.Ο., επικαλούµενοι την ανάγκη νοµικής συνδροµής σε αλλοδαπούς, οι οποίοι, είτε δεν έχουν εκφράσει έως εκείνη τη στιγµή αυτοπροσώπως την επιθυµία για αίτηµα ασύλου, είτε σε ορισµένες περιπτώσεις και όταν ακόµη αυτοί βρίσκονται σε γειτονική χώρα. Αυτό δυστυχώς το γεγονός, σε συνδυασµό µε τα παραπάνω, µας αναγκάζει να αρνούµεθα την παροχή νοµικής συνδροµής στη διαδικασία ασύλου στις συγκεκριµένες περιπτώσεις γιατί, κατ αυτό τον τρόπο δηµιουργούµε αιτούντες άσυλο και παραβιάζουµε ταυτόχρονα τις σχετικές διατάξεις του Π..61/99». Θα θέλαµε να επισηµάνουµε ότι, πράγµατι, η νοµική συνδροµή στους χώρους µαζικής κράτησης παρανόµως εισερχοµένων αλλοδαπών συνδέεται µε τον σκοπό της διασφάλισης τήρησης της διαδικασίας ασύλου. Ωστόσο, τη λύση για την ορθή τοµή µεταξύ, αφ ενός, της διασφάλισης του σκοπού αυτού και, αφ ετέρου, της αποτροπής καταστρατήγησής του, δεν παρέχει ο παραπάνω Κώδικας εοντολογίας, ο οποίος άλλωστε στερείται κανονιστικής ισχύος, αλλά ο Κώδικας περί ικηγόρων (Ν..3026/1954, ως σήµερα ισχύει) και, αναλογικά, λόγω κράτησης, ο Κώδικας Ποινικής ικονοµίας και ο Σωφρονιστικός Κώδικας, σε συνδυασµό µε τους σχετικούς εθνικούς και διεθνείς κανόνες για το πολιτικό άσυλο. Συγκεκριµένα, ο παραπάνω Κώδικας εοντολογίας του ικηγορικού Συλλόγου Αθηνών ( ΣΑ) αποτελεί απόφαση του ιοικητικού Συµβουλίου του συλλόγου αυτού (απόφαση της , ΚνοΒ 34(1986) σ.481) και περιέχει κανόνες απλής επαγγελµατικής δεοντολογίας, η δεσµευτική ισχύς των οποίων καταλαµβάνει τα µέλη του συγκεκριµένου µόνον συλλόγου και εξαντλείται µε ενδεχόµενες πειθαρχικές κυρώσεις από το αρµόδιο πειθαρχικό συµβούλιο του ικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. εδοµένης εποµένως της εσωτερικής λειτουργίας των κανόνων δεοντολογίας, δεν είναι ορθή η επίκλησή τους από εξωτερικό προς τον ΣΑ όργανο της ιοίκησης ή άλλη Αρχή, γιατί αποτελούν κανόνες επαγγελµατικής ηθικής εντός των ορίων του ικηγορικού Συλλόγου και βεβαίως δεν έχουν την κανονιστική ισχύ να τροποποιήσουν διατάξεις νόµων που αφορούν την εξουσία εκπροσωπήσεως των δικηγόρων. Οι δε σχετικές διατάξεις νόµων είναι σαφείς: Σύµφωνα µε τον Αστικό Κώδικα (άρθρα , ιδίως άρθρ.217), η εξουσία αντιπροσώπευσης παρέχεται δια δηλώσεως και υποβάλλεται στον τύπο που 2

3 απαιτείται για την δικαιοπραξία την οποία αφορά η πληρεξουσιότητα. Αυτό σηµαίνει ότι µόνον όπου ο νόµος απαιτεί πληρεξούσιο για την πράξη που επιχειρεί ο δικηγόρος (π.χ. παραίτηση από δικαίωµα,) επιβάλλεται αυτός να το προσκοµίσει, άλλως η πληρεξουσιότητα τεκµαίρεται. Για τον λόγο αυτό ο Κώδικας ικηγόρων (Ν..3026/1954, άρθρο 45) ορίζει ότι η είσοδος στις δηµόσιες υπηρεσίες είναι ελεύθερη και επιτρέπεται στους δικηγόρους µε την απλή επίδειξη της ταυτότητάς τους, δεν χρειάζονται δηλαδή πληρεξούσιο ή άλλη εξουσιοδότηση από τους εντολείς τους. Οι οικείες δε δικονοµικές διατάξεις επιτρέπουν και την παράσταση ενώπιον ικαστηρίων µε τεκµαιρόµενη πληρεξουσιότητα και ο έγγραφος ή και συµβολαιογραφικός τύπος της εξουσιοδότησης προς δικηγόρο επιβάλλεται ενώπιον ορισµένων µόνον δικαστηρίων µε ειδικές διατάξεις (π.χ. άρθρα 96 επ. Κώδικα Πολιτικής ικονοµίας). Όπως δε ο Συνήγορος του Πολίτη είχε την ευκαιρία να επισηµάνει σε άλλες υποθέσεις (προς τον ΟΑΕ, αναφορές 8772,8592/2001) «Η de facto δυσπιστία έναντι του προσερχόµενου δικηγόρου, όχι µόνον αντιβαίνει στην, κατ' αρχήν, τεκµαιρόµενη ύπαρξη εξουσιοδότησης για την επιχείρηση πράξεων ενώπιον Αρχών και ικαστηρίων, αλλά καταλήγει να προσβάλλει την ίδια την επαγγελµατική αξιοπρέπεια των δικηγόρων, θέτοντας υπό αµφισβήτηση την απορρέουσα, από την ίδια τη φύση του δικηγορικού λειτουργήµατος, επιδίωξη διασφάλισης των νοµίµων συµφερόντων των εντολέων τους». Πέραν της τεκµαιρόµενης κατά τα ανωτέρω, εξουσιοδότησης προς δηµόσιες αρχές, όσον αφορά την αστυνοµική κράτηση, εν προκειµένω, είναι κρίσιµες, αναλογικά, οι σχετικές διατάξεις του Κώδικα Ποινικής ικονοµίας (ΚΠ ) κατά την προδικασία της ποινικής δίκης, αλλά και οι διατάξεις του Σωφρονιστικού Κώδικα. Ο ΚΠ σε περίπτωση προανάκρισης, κύριας ανάκρισης (άρθρ.96, 100, 104, 271 ΚΠ ), ακόµη και σε περίπτωση αυτόφωρου εγκλήµατος (άρθρ.105 ΚΠ ) και προσωρινής κράτησης (283 ΚΠ ), επιβάλλει την πρόσβαση σε δικηγόρο χωρίς να απαιτεί να προϋπάρχει εξουσιοδότηση προς τούτο (λόγω όχι µόνον του άρθρου 6 παρ.1 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης ικαιωµάτων του Ανθρώπου αλλά και του πρακτικώς ανεφάρµοστου της εξεύρεσης δικηγόρου από το ίδιο το πρόσωπο που κρατείται), αλλά µε δήλωση που παρέχεται εκείνη τη στιγµή, όπως συµβαίνει ακόµη και κατά τον διορισµό δικηγόρου στο ακροατήριο (άρθρ.340 ΚΠ ). Όταν λοιπόν καθ όλη την προδικασία της ποινικής δίκης, ο κατηγορούµενος δέχεται επίσκεψη δικηγόρου χωρίς να του ζητείται προηγούµενη εξουσιοδότηση, γιατί η αστυνοµία να δηµιουργεί προσκόµµατα στην ελεύθερη πρόσβαση δικηγόρου εκεί που υφίσταται απλώς διοικητική παράβαση (όταν ο εισαγγελέας απέχει από την ποινική δίωξη και εκκρεµεί διοικητική απέλαση των παρανόµως εισερχοµένων στη χώρα); Η απλώς πιθανολογούµενη καταχρηστική άσκηση δικαιωµάτων εκ µέρους των κρατουµένων είναι πολύ επισφαλής δικαιολογητικός λόγος για ένα κράτος δικαίου, ειδικά όταν οι σχετικές διατάξεις του Σωφρονιστικού Κώδικα κατοχυρώνουν την ελεύθερη επικοινωνία και πρόσβαση σε συνήγορο (άρθρ.51 παρ.1, 53 παρ.2 Ν. 2776/1999). Η ανάλογη εφαρµογή τους επιβάλλεται στην περίπτωση αυτή και από το γεγονός, που αναφέρεται και στο ανωτέρω έγγραφό σας και ο Συνήγορος του Πολίτη έχει πολλάκις επισηµάνει, ότι η µαζική παράνοµη εισροή µεταναστών έχει µετατρέψει τα αστυνοµικά κρατητήρια (ή άλλους χώρους που εξευρίσκονται εκ των ενόντων, όσο δεν ενεργοποιείται η σχετική διάταξη δηµιουργίας ειδικών κέντρων υποδοχής του άρθρου 48 του Ν.2910/01) σε χώρους κράτησης έως και τρεις µήνες µεγάλου αριθµού αλλοδαπών, χωρίς να διαθέτουν καν την υποδοµή και οργάνωση των σωφρονιστικών καταστηµάτων, µε όλες τις συνέπειες για τις συνθήκες διαβίωσης και τα ατοµικά δικαιώµατα των κρατουµένων. 3

4 Η στάθµιση των διακυβευόµενων έννοµων αγαθών στον ΚΠ και στον Σωφρονιστικό Κώδικα, καταλήγει υπέρ της διασφάλισης της ελεύθερης πρόσβασης δικηγόρου και νοµικής συνδροµής στον κρατούµενο, πολλώ δε µάλλον αυτό πρέπει να ισχύει στην περίπτωση της διοικητικής κράτησης προς απέλαση. Άλλως παρουσιάζονται πρακτικές δυσκολίες που µπορεί να συρρικνώσουν ή και να εξαφανίσουν κάθε πρόσβαση των εν λόγω κρατουµένων σε δικηγόρο. Ακόµη κι η απλή εξουσιοδότηση (το συµβολαιογραφικό πληρεξούσιο θα ήταν προφανώς δυσανάλογο, σύµφωνα µε τις παραπάνω δικονοµικές διατάξεις) εκ µέρους των συγγενών του κρατουµένου, είναι υπερβολικά δύσκολο να εξευρεθεί εάν αυτοί βρίσκονται σε άλλη χώρα ή και ήπειρο, όπως στην περίπτωση του Ινδού κρατουµένου στην προαναφερθείσα υπόθεση 11895/2002. Η δε απαίτηση προηγούµενης εξουσιοδότησης από τους ίδιους τους κρατούµενους θα κατέληγε σε λογικώς άτοπο αποτέλεσµα, αφού για να παρασχεθεί εξουσιοδότηση θα προϋπέθετε την άδεια πρόσβασης του δικηγόρου σε αυτούς από τις οικείες λιµενικές ή αστυνοµικές αρχές. που κρατούν αυτούς που έρχονται µαζικά παράνοµα στη χώρα. Για να µπορέσει δε ο κρατούµενος να έλθει σε προφορική έστω επαφή ο ίδιος µε κάποιον δικηγόρο, θα πρέπει όλοι οι χώροι κράτησης των παράνοµα εισερχοµένων αλλοδαπών να διαθέτουν τηλέφωνα και να διασφαλίζουν την ελεύθερη πρόσβαση των κρατουµένων σε αυτά, κάτι που δεν συµβαίνει στις υποθέσεις που έχει διερευνήσει ο Συνήγορος του Πολίτη, αν και, όπως έχουµε επισηµάνει, η τηλεφωνική επικοινωνία είναι στοιχειώδες δικαίωµα κάθε κρατουµένου. Είναι κατανοητή η ανησυχία ότι τυχόν ελεύθερη πρόσβαση δικηγόρου επιτρέπει την εκµετάλλευση των αλλοδαπών αυτών από διάφορα κυκλώµατα παράνοµης µεταφοράς τους, τα οποία δύναται να απευθύνονται και σε δικηγόρους. Εντύπωση ωστόσο προκαλεί η επίκληση από εσάς των περιπτώσεων αυτών µαζί µε τις αιτήσεις προς επίσκεψη ή νοµική συνδροµή εκ µέρους Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (Μ.Κ.Ο.). Ο Συνήγορος του Πολίτη θεωρεί ότι δεν θα έπρεπε να καταλείπεται περιθώριο εντυπώσεων εκ µέρους της Ελληνικής Αστυνοµίας ότι αντιµετωπίζει ενιαία τις περιπτώσεις κυκλωµάτων παράνοµης µετανάστευσης µε τη νόµιµη δράση των Μ.Κ.Ο. Οι Μ.Κ.Ο. που δραστηριοποιούνται σε θέµατα ανθρωπίνων δικαιωµάτων έχουν έννοµο συµφέρον, λόγω ακριβώς του σκοπού τους, να παρεµβαίνουν σε χώρους µαζικής κράτησης αλλοδαπών όταν τους καταγγέλλεται (από οποιονδήποτε) ότι υπάρχει πρόβληµα µε τις συνθήκες κράτησης ή ζήτηµα προστασίας πολιτικών προσφύγων κλ.π. Το γενικότερο ζήτηµα της πρόσβασης Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων σε χώρους κράτησης αλλοδαπών διερευνάται παράλληλα από τον Συνήγορο του Πολίτη επ ευκαιρία άλλων αναφορών, και θα σας απευθυνθούµε σχετικά µε χωριστό έγγραφό µας. Στην παρούσα επιστολή, ωστόσο, που έχει ως αντικείµενο την πρόσβαση δικηγόρων στους χώρους αυτούς, θα πρέπει να επισηµανθεί ότι κατά την άποψή µας θα πρέπει να επιτρέπεται η πρόσβαση σε δικηγόρους που έχουν εξεύρει οι Μ.Κ.Ο. και εντέλλονται για νοµική συνδροµή σε συγκεκριµένους κρατουµένους, όπως η περίπτωση που προαναφέρθηκε (αναφορά 16822/2002) των εκπροσώπων του ικηγορικού Συλλόγου Σάµου που εστάλησαν από τη ιεθνή Αµνηστία για να διακριβώσουν εάν οι συγκεκριµένοι Ιρανοί γνώριζαν τα δικαιώµατά τους για πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου. Η µέριµνα των Μ.Κ.Ο. στις περιπτώσεις αυτές δεν είναι να υποκαταστήσουν αλλά να διασφαλίσουν την αυτοπρόσωπη αίτηση ασύλου από όσους έχουν την ειλικρινή αυτή πρόθεση. Στο σηµείο αυτό πρέπει να σηµειωθεί ότι αποτελεί υποχρέωση της Ελλάδας να επιτρέψει την πρόσβαση σε χώρους όπου κρατούνται αλλοδαποί οι οποίοι εκδηλώνουν την επιθυµία να ζητήσουν άσυλο όχι 4

5 µόνον στην Ύπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ αλλά και στις συµβεβληµένες µε αυτήν οργανώσεις, όπως το Ελληνικό Συµβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) στην Ελλάδα και οι εντελλόµενοι από αυτό δικηγόροι. Το Ψήφισµα του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 20 ης Ιουνίου 1995 (ΕΕ C 274, ), προβλέπει ρητώς στην παράγραφο 13 τη δυνατότητα πρόσβασης αυτών που έχουν αναλάβει να παράσχουν νοµική συνδροµή για λογαριασµό της Ύπατης Αρµοστείας. Η διευκρίνιση αυτή, σχετικά µε τη συµβατική υποχρέωση νοµικής συνδροµής που έχει αναλάβει το ΕΣΠ προς την Ύπατη Αρµοστεία, είναι απαραίτητη, λαµβανοµένου υπ όψη του εγγράφου 5401/ / του Κλάδου Ασφάλειας και Τάξης προς τον Συνήγορο του Πολίτη, στη σελίδα 4 του οποίου αναφέρεται ότι το ΕΣΠ είναι απλώς µία από τις πολλές ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον χώρο των προσφύγων, χωρίς να γίνεται µνεία της συµβατικής του διασύνδεσης µε την Ύπατη Αρµοστεία. Κατά συνέπεια, δεν είναι σύννοµη η άρνηση των αστυνοµικών αρχών να επιτρέψουν την πρόσβαση των δικηγόρων του ΕΣΠ σε κρατούµενους αιτούντες άσυλο, όπως έχει αναφερθεί στον Συνήγορο του Πολίτη, ιδίως σχετικά µε κρατούµενους αλλοδαπούς στον Έβρο (αναφορά 13965/ ). Όσον αφορά τα κυκλώµατα παράνοµης µεταφοράς αλλοδαπών, τα οποία δύναται να απευθύνονται και σε δικηγόρους αλλά και τον κίνδυνο άγρας πελατών από µεµονωµένους δικηγόρους, ο Συνήγορος του Πολίτη θεωρεί ότι οι κίνδυνοι αυτοί είναι εξίσου υπαρκτοί σε κάθε περίπτωση κράτησης ή φυλάκισης. Και στην περίπτωση αυτόφωρης σύλληψης, ανάκρισης και προσωρινής κράτησης ποινικών υποδίκων δεν µπορεί να αποκλεισθεί ότι ο δικηγόρος που εµφανίζεται δεν έχει εξευρεθεί από τους συγγενείς αλλά από κάποιον συνεργό του κρατουµένου, ούτε αυτό συνιστά κατά τον ΚΠ νόµιµο λόγο για τις αρµόδιες αρχές να αρνηθούν τη νοµική αυτή συνδροµή. Στην περίπτωση αυτή, όπως άλλωστε και προς αποτροπή της άγρας πελατών από άσχετους µε την υπόθεση δικηγόρους, αρκεί οι αστυνοµικές αρχές να βεβαιώνονται ότι ο δικηγόρος που εµφανίζεται γνωρίζει το όνοµα του κρατουµένου που προσέρχεται να συνδράµει. Το αντικείµενο της νοµικής συνδροµής των δικηγόρων που ζητούν πρόσβαση στους συγκεκριµένους αλλοδαπούς έγκειται προφανώς στην ενηµέρωση για τα δικαιώµατά τους και στην διασφάλιση της πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου. Βεβαίως οι σχετικές διατάξεις του Π..61/99 αναφέρουν την «αυτοπρόσωπη» υποβολή αιτήµατος ασύλου. Ας σηµειωθεί ότι για να θεωρηθεί κάποιο πρόσωπο "αιτών άσυλο" και, ως εκ τούτου, να απολαµβάνει των σχετικών δικαιωµάτων, τόσο κατά τον ορισµό του άρθρου 1 παρ. 1 του π.δ. 61/1999 όσο και κατά την κοινοτική νοµοθεσία, δεν είναι απαραίτητο να έχει υποβάλει γραπτή αίτηση ασύλου. Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε την προαναφερόµενη διάταξη, "αλλοδαπός ο οποίος δηλώνει προφορικώς ή εγγράφως... ότι ζητεί άσυλο στη χώρα µας ή µε οποιονδήποτε τρόπο ζητεί να µην απελαθεί σε κάποια χώρα εκ φόβου δίώξης... θεωρείται ως αιτών άσυλο...". Εξάλλου, είναι χαρακτηριστική η φράση της Εισηγητικής έκθεσης επί των άρθρων (άρθρο 4 παρ. 2) της Πρότασης Οδηγίας του Συµβουλίου (COM τελικό), σύµφωνα µε την οποία "κάθε δήλωση µε την οποία ένα πρόσωπο εκφράζει την επιθυµία να τύχει προστασίας από δίωξη, ή οποιαδήποτε εκδήλωση ή έκφραση του προσώπου ότι φοβάται να επιστρέψει στη χώρα του, θα πρέπει συνεπώς να αντιµετωπίζεται ως αίτηση παροχής ασύλου". Ο Συνήγορος του Πολίτη κατανοεί την πρακτική δυσκολία άµεσης διενέργειας συνεντεύξεων και εξέτασης αιτηµάτων ασύλου εκ µέρους των αρµοδίων αστυνοµικών αρχών στις συχνές περιπτώσεις άφιξης σε νησιά µεγάλου αριθµού παρανόµως εισερχοµένων µεταναστών µαζί µε άτοµα που εµπίπτουν στην έννοια του πολιτικού πρόσφυγα κατά τις διατάξεις της 5

6 Συνθήκης της Γενεύης. Ωστόσο, η παρατηρούµενη καθυστέρηση, συχνά επί δύο µήνες (Ρόδος, αναφορά 5776/ , Σύρος, αναφορά 10798/ , Κως, αναφορά 16023/ ) της υποβολής αιτήσεων ασύλου σε παρόµοιους χώρους µαζικής κράτησης, δηµιουργεί ερωτηµατικά για την πλήρη ενηµέρωση ή και κατανόηση εκ µέρους των ενδιαφεροµένων αλλοδαπών ως προς τη διαδικασία ασύλου. Η συµβολή τυχόν δικηγόρων, µεµονωµένων αλλοδαπών ή δικηγόρων Μ.Κ.Ο. είναι από την εµπειρία µας λίαν επιβοηθητική στο σηµείο αυτό των αλλοδαπών που επιθυµούν να υποβάλουν αίτηµα ασύλου, εποµένως δεν µπορεί παρά να θεωρείται από τις αρµόδιες αρχές θετική και σύµφωνη µε τις κείµενες διεθνείς, κοινοτικές και εσωτερικές διατάξεις που κατοχυρώνουν την πρόσβαση στο άσυλο. Όπως ο Συνήγορος του Πολίτη είχε και στο παρελθόν την ευκαιρία να επισηµάνει προς το Υπουργείο ηµόσιας Τάξης, ο κίνδυνος καταχρηστικής υποβολής αιτηµάτων ασύλου δεν µπορεί να αποτρέπεται µε τη µη παραλαβή των σχετικών αιτηµάτων (ή τη µη καταγραφή των σχετικών προφορικών αιτηµάτων) διότι δεν µπορεί ένα κράτος δικαίου να αποδέχεται τον κίνδυνο απέλασης ως οικονοµικού µετανάστη κάποιου που υπόκειται σε άµεσο κίνδυνο της ζωής και προσωπικής του ασφάλειας στη χώρα του για λόγους πολιτικών πεποιθήσεων. Καταρχήν, η έννοµη τάξη έχει µεριµνήσει ώστε ενδεχόµενη καταχρηστική επίκληση λόγων ασύλου να αντιµετωπίζεται µε άλλο τρόπο, και συγκεκριµένα (Π..61/99, άρθρ.2) µε την ταχύρρυθµη διαδικασία εξέτασης σε σηµεία εισόδου στη χώρα, που, κατά τη γνώµη µας, θα µπορούσε να ενεργοποιείται άµεσα σε περιπτώσεις µαζικής εισροής µεταναστών οµού µετά ενδεχοµένων πολιτικών προσφύγων, από το έµπειρο αστυνοµικό προσωπικό που υφίσταται πλέον σε θέµατα αλλοδαπών και ασύλου. Να σηµειωθεί εδώ η καθοριστική συµβολή των δικηγόρων των Μ.Κ.Ο. που, λόγω της εµπειρίας τους, συχνά βοηθούν τις κατά τόπους αστυνοµικές αρχές στον εντοπισµό των γνήσιων περιπτώσεων προσώπων που χρήζουν προστασίας ως πολιτικοί πρόσφυγες. Επιπλέον, καθοριστικής σηµασίας µέτρο για την αποτροπή του κινδύνου καταχρηστικής υποβολής αιτηµάτων ασύλου, είναι η περαιτέρω ευαισθητοποίηση του αρµόδιου προσωπικού, τη σηµαντικότητα της οποίας αναγνωρίζετε και εσείς στο έγγραφό σας, µέσω της συνεχούς εκπαίδευσης και ενηµέρωσής του, έτσι ώστε να είναι σε θέση να υποβάλει τις κατάλληλες ερωτήσεις προκειµένου να διαγνώσει ποιά άτοµα είναι πιθανό να χρήζουν διεθνούς προστασίας. Για τους παραπάνω λόγους, η πρόσβαση δικηγόρων νοµίζουµε ότι είναι καταλυτική για την εκπλήρωση του σκοπού της σχετικής νοµοθεσίας πρόσβασης στο άσυλο. Η απαίτηση προηγούµενης εξουσιοδότησης για την πρόσβαση σε χώρους µαζικής κράτησης αλλοδαπών δεν φαίνεται να βρίσκει έρεισµα στις ισχύουσες νοµοθετικές διατάξεις, υπερβαίνει άλλωστε το εύλογο µέτρο για την επίτευξη της θεµιτής τήρησής τους. Παρακαλώ συνεπώς να επανεξετασθεί το ζήτηµα της πρόσβασης δικηγόρων σε χώρους κράτησης παρανόµως εισερχοµένων στη χώρα αλλοδαπών, σύµφωνα µε τα παραπάνω και σας ευχαριστώ εκ των προτέρων για τη συνεργασία. Με τιµή Γιώργος Καµίνης Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη Κοινοποίηση: 6

7 κ..ευσταθιάδη Γενικό Γραµµατέα Υπουργείο ηµόσιας Τάξης Π.Καννελοπούλου ΑΘΗΝΑ ιεθνής Αµνηστία Υπ όψιν κυρίας Μ.Τζεφεράκου Σίνα ΑΘΗΝΑ Ελληνικό Συµβούλιο για τους Πρόσφυγες Σολωµού ΑΘΗΝΑ κ.θ.σ. ικηγόρο... ικηγορικός Σύλλογος Αθηνών Ακαδηµίας ΑΘΗΝΑ ικηγορικός Σύλλογος Σάµου ικαστικό µέγαρο Σάµου ΣΑΜΟΣ Εθνική Επιτροπή για τα ικαιώµατα του Ανθρώπου Υπ όψιν κ.ν.σιταρόπουλου Μέγαρο Σταθάτου Ηροδότου ΑΘΗΝΑ Αστυνοµική ιεύθυνση Σάµου Θεµ.Σοφούλη ΣΑΜΟΣ Αστυνοµική ιεύθυνση Λακωνίας Χείλωνος ΣΠΑΡΤΗ 7