ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ ΑΝεξάρτητοι Αριστεροί Φοιτητές Ηλεκτρολόγοι

Transcript

1 ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 ΑΝεξάρτητοι Αριστεροί Φοιτητές Ηλεκτρολόγοι

2 Αντί Προλόγου ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Διάθεση υπήρξε. Μας βοήθησαν και τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, που μας επέτρεψαν να κλωνοποιήσουμε τον πρώτο κατά τη μυθολογία κάτοικο του νησιού Ανάφη, τον επονομαζόμενο ΜΕΜΒΛΙΑΡΟ. Το περιοδικό που κρατάτε στα χέρια σας λοιπόν αποτελεί μια συνέχεια της προσπάθειας του σχήματος των ΑΝεξάρτητων Αριστερών Φοιτητών Ηλεκτρολόγων για τη δημιουργία ενός βήματος διαλόγου στη σχολή. Σίγουρα δεν πιστεύουμε ότι κρατάμε στα χέρια μας την αλήθεια και ότι το μόνο που μας μένει είναι η διάδοσή της. Όπως στόχος μας φυσικά δεν είναι η καθ έδρας ρητορεία. Αντίθετα αυτό που επιδιώκουμε είναι η σύνθεση απόψεων πάνω στα ζητήματα που μας απασχολούν τόσο αυτά που αφορούν τη σχολή όσο και ευρύτερα καθώς και η εύρεση κοινών συνισταμένων ανάμεσα σε όλους εμάς που αμφισβητούμε πως η πραγματικότητα είναι όπως κάποιοι θέλουν να νομίζουμε ότι δηλαδή την ενδιαφέρουν μόνο τα πάρτι και προτάσσει μια απροκάλυπτη ατομικότητα σύμφωνη με το μοντέλου του καλού και επιτυχημένου φοιτητή ή με το πρότυπο των Golden Boys. Τελικά η εύρεση συνισταμένων ανάμεσα σε όλους εμάς που πιστεύουμε ότι η συλλογικότητα είναι ο μόνος δρόμος για την επίτευξη ενός καλύτερου τρόπου ζωής μέσα και έξω από τη σχολή και σε αυτό το πλαίσιο θέλουμε και το περιοδικό αυτό να αναδείξει μια κατεύθυνση ανάπτυξης προβληματισμού και δράσης από όλους. Πρόθεση μας είναι λοιπόν να περιλαμβάνονται εδώ απόψεις όλων όσων ενδιαφέρονται να γίνουν μέτοχοι αυτής της προσπάθειας, και να συμβάλλουν σε αυτή όλοι όσοι έχουν διάθεση να διαφωνήσουν, να μας συμπληρώσουν και να προάγουν τη συζήτηση γύρω από τις απόψεις μας για ζητήματα που τίθενται ή δεν τίθενται, αλλά μας απασχολούν. Άλλωστε τα συνήθη ύποπτα σημεία που συχνάζουμε είναι τα γνωστά (τραπεζάκια ΑΝΑΦΗ στα νέα κτίρια, στέκι φοιτητικού συλλόγου)... Απρίλης

3 Η κρίση στο πανεπιστήμιο και το πανεπιστήμιο της κρίσης Από το ξέσπασμα της κρίσης ακούμε πως η εκπαίδευση πρέπει να είναι το όχημα για την ανάπτυξη και τη διέξοδο από αυτή. Να ξεφύγει δηλαδή από τις παθογένειες του παρελθόντος και να προσαρμοστεί στα πρότυπα των ξένων πανεπιστημίων, να γίνει παραγωγική και να προωθεί την αριστεία. Αν κάποιος δει καλύτερα, οι μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση είναι ένας διαχρονικός στόχος του κράτους, στην κατεύθυνση να αναιρέσει κεκτημένα που θεωρούνταν κακώς κείμενα. Σε μια βαθύτερη ανάλυση, στη συγκυρία της κρίσης η ανάγκη αυτή παρουσιάζεται όλο και πιο επιτακτική για δύο λόγους. Ο ένας είναι η προσπάθεια διαμόρφωσης μιας νέας κατάστασης στην ελληνική κοινωνία, η οποία και επιβάλλει ένα άλλο πρότυπο εκπαίδευσης. Το άλλο είναι η προσπάθεια του κράτους να ξεμπερδεύει από αυτό που συγκροτούσε την δυναμική παρέμβαση του φοιτητικού κινήματος που κατάφερνε να μπλοκάρει μεταρρυθμίσεις με αποτέλεσμα να μην έχουν εφαρμοστεί (π.χ. οι διαγραφές φοιτητών, δίδακτρα, πιστωτικές μονάδες). Τελικά το πανεπιστήμιο ως έχει, είναι μια μεγάλη μαύρη τρύπα, μια αρρυθμία στο δρόμο για την επιβολή του κοινωνικού κανιβαλισμού. 2 Και έτσι έρχεται μια βασική ερώτηση. Τι ρόλο έχει σε μία καπιταλιστική κοινωνία το πανεπιστήμιο και άρα τι εξυπηρετεί σήμερα η κατεύθυνση της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης; Η απάντηση είναι η διαμόρφωση των ατόμων έτσι ώστε να μπορέσουν καταλάβουν μια συγκεκριμένη θέση στην παραγωγή, αλλά και αποδεχτούν τους κανόνες της αυριανής τους εργασίας αλλά και γενικότερα της λειτουργίας της κοινωνίας. Επομένως από τη μία να κατέχουν όχι μόνο κάποια γνωστικά εφόδια, μια κατάρτιση, αλλά κυρίως και τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα τους εναρμονίσουν με τα καθήκοντα αυτής της θέσης. Από την άλλη όμως να εμπεδώσουν ως φοιτητές, και άρα ως εργαζόμενοι τις σχέσεις εκείνες που θα τους κάνουν υπάκουους και, συνεπώς χωρίς ιδιαίτερες αντιρρήσεις στις απαιτήσεις των καθηγητών τους αρχικά και των εργοδοτών τους έπειτα. Εν ολίγοις, είναι απαραίτητη η απουσία παραστάσεων συλλογικής διεκδίκησης, αμφισβήτησης, ελεύθερου χρόνου, αλλά και των υλικών εχέγγυων για μια συλλογική διεκδίκηση στην εργασία (το ενιαίο πτυχίο όπως θα δούμε πιο κάτω). Ως εκ τούτου οι ραγδαίες αλλαγές αυτή τη στιγμή στην εργασία, οι μειώσεις μισθών, οι καταργήσεις συλλογικών συμβάσεων, οι περικοπές βασικών δημόσιων παροχών, είναι αυτές που επιβάλλουν τη μεταρρύθμιση και όχι μια αντικειμενικά αναγκαία δήθεν εναρμόνιση με το δήθεν αντικειμενικά πιο ορθολογικό ευρωπαϊκό παράδειγμα. Και όντως κοιτώντας τους βασικούς άξονες της αναδιάρθρωσης θα δούμε καταλάβουμε και το μη αντικειμενικό της.

4 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Πτυχία - επαγγελματική κατοχύρωση - επαγγελματική προοπτική Διαχρονικά η βασική επιδίωξη του κεφαλαίου είναι να απομακρύνει συνεχώς τις σπουδές από την επαγγελματική κατοχύρωση. Χρησιμοποιώντας σαν μοχλό πίεσης τη διάλυση των πτυχίων. Η προσπάθεια να μην είναι το πτυχίο αυτό το οποίο με καθολικό τρόπο θα συμπυκνώνει το πώς και σε τι μπορεί ο απόφοιτος να εργαστεί. Στόχος είναι να πάψει η δυνατότητα μέσα από την κοινή βάση του πτυχίου τους, οι απόφοιτοι να μπορούν να διεκδικούν κάποιους βασικούς εργασιακούς όρους, μισθούς, δικαιώματα που θα εξασφαλίζονται και από τη συλλογική/κλαδική σύμβαση. Υπό την εικόνα επομένως της κατάργησης κάθε εργασιακού δικαιώματος, την προσπάθεια κατάργησης των συλλογικών συμβάσεων, και εδραίωσης της ατομικής διαπραγμάτευσης με τον εργοδότη, έρχεται η διάλυση των πτυχίων και της εργασιακής προοπτικής πιο εκβιαστικά από ποτέ. Πιο συγκεκριμένα οι αλλαγές αυτές εξυπηρετούνται από μία σειρά, νόμων, αποφάσεων, κατευθύνσεων. 1 Νόμος Διαμαντοπούλου και Πιστωτικές μονάδες Πανευρωπαϊκά η κατεύθυνση αντικατάστασης του ενιαίου πτυχίου από έναν ατομικό φάκελο προσόντων ο οποίος θα αξιολογείται από το ECTS, το λεγόμενο σύστημα πιστωτικών μονάδων. Πρώτη φορά εισάγεται από συνθήκη της Μπολόνια από το 1999 και εφαρμόζεται σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το αγγλοσαξονικό σύστημα εισάγει και το σπάσιμο των προγραμμάτων σπουδών σε 3+2, και τα λεγόμενα Bachelor και Master. Η διάταξη αυτή έρχεται να προσαρμοστεί στα ελληνικά δεδομένα μέσα από το νόμο Διαμαντοπούλου πρόσφατα, αλλά και παλαιότερα από το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. Εντάσσεται λοιπόν μια διαφορετική λειτουργία ως προς αυτό. Υπερεξειδικευμένα προγράμματα σπουδών (σχεδόν ατομικά) τόσο με την εισαγωγή κατευθύνσεων, με τους φοιτητές να επιλέγουν από ένα πλήθος μαθημάτων για να συμπληρώσουν τα πλήθος των μονάδων που απαιτούνται για την απόκτηση του πτυχίου σε πρώτη φάση. Αλλά και παράλληλα ένα 3

5 Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 αέναο κυνήγι προσόντων για την ολοκλήρωση του φακέλου με προσόντα που ζητά η αγορά εργασίας. Τρανταχτό παράδειγμα τα επί πληρωμή σεμινάρια για την απόκτηση άδειας ενεργειακού επιθεωρητή. Δηλαδή φοιτητές οι οποίοι θα τελειώνουν τις σπουδές τους όχι απλά δεν θα έχουν κοινές συλλογικές αναπαραστάσεις, αλλά δεν θα έχουν και καμία βάση στην οποία πάνω θα μπορούν να διαπραγματευτούν και να κερδίσουν πράγματα. 2 Το σχέδιο Αθηνά Το σχέδιο Αθηνά αν και προβαλλόταν ως το σχέδιο εκείνο για την εξορθολογισμό των πανεπιστημίων, στην πραγματικότητα είχε έρθει να καταστρώσει τον χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για τα επόμενα χρόνια. Τα πρώτα επιχειρήματα είναι μια ακαδημαϊκού χαρακτήρα συγχώνευση ορισμένων τμημάτων/ σχολών ακόμα και ιδρυμάτων με συναφή αντικείμενα, αλλά και την οικονομική κατάσταση κάποιων περιφερειακών ΤΕΙ. Οι καταργήσεις τμημάτων έφερε φοιτητές μπροστά σε μια βίαιη αλλαγή της καθημερινότητας τους, στην ανάγκη να αλλάξουν πόλη, σπουδές και εν τέλει τον τρόπο με τον οποίο φαντάζονταν το μέλλον τους. Αλλά έφερνε και ένα βασικό ακόμα στοιχείο. Την δομική προετοιμασία των σχολών και των ιδρυμάτων ώστε να μπορέσουν να εφαρμοστούν οι αλλαγές στα πτυχία. Δηλαδή για να υπάρξει η διάσπαση και η εξειδίκευση του πτυχίου, και εφαρμογή των πιστωτικών μονάδων, πρέπει να υπάρχουν τμήματα με πολλές κατευθύνσεις, ομοσπονδιακού τύπου ιδρύματα με συγκεντρωτικές διοικήσεις (π.χ το σχέδιο που αφαιρέθηκε από το Αθηνά για το Αδαμάντιος Κοραής που θα περιείχε το ΠΑΠΕΙ, την ΑΣΟΕΕ, το Γεωπονικό και το Πάντειο). Άρα το σχέδιο Αθηνά συνδέεται άμεσα με την κατεύθυνση διάσπασης του πτυχίου και ρευστοποίησης των σπουδών. 4 3 Κολέγια- εξετάσεις στο ΤΕΕ Πρόσφατα, με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, αναγνωρίστηκαν και ισοτιμήθηκαν τα πτυχία των Κολεγίων τριετούς διάρκειας με τα ενιαία πενταετή και τετραετή των ΑΕΙ και ΤΕΙ. Είναι πλέον η πρώτη φορά που πτυχία από έναν παράλληλο ιδιωτικό μηχανισμό, μπαίνουν στον ανταγωνισμό με αυτά του δημοσίου πανεπιστημίου. Από τη μία είναι η πίεση στα δημόσια Πανεπιστήμια να αποδεχτούν τον τρόπο λειτουργίας, από τα διασπασμένα προγράμματα σπουδών, ως τα δίδακτρα. Από την άλλη η εισαγωγή αυτού του ανταγωνισμού αποκρυσταλλώνεται στην αγορά εργασίας σε υποτίμηση δικαιωμάτων και μισθών. Μια πρώτη γεύση για το τι φέρνει είναι οι εξετάσεις για την απόκτηση της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος που προτείνει να εισάγει το Τεχνικό Επιμελητήριο. Εάν εφαρμοστεί θα αποτελεί τομή καθώς θα είναι πρώτη φορά που το πτυχίο δεν είναι το μόνο προαπαιτούμενο για την εργασία, αλλά θα ανοίγει και ο δρόμος για μια διαρκή διαδικασία εξετάσεων προκειμένου να πιστοποιούνται οι γνώσεις πάνω στο αντικείμενο των σπουδών.

6 Κόστος σπουδών ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Είναι διαρκής η κίνηση του κράτους στην κατεύθυνση της μετακύλισης του κόστους σπουδών στους ίδιους τους φοιτητές και τς οικογένειες τους. Από τη μία υπό το άλλοθι της κρίσης έχει εφαρμοστεί μια οριζόντια μείωση της χρηματοδότησης σε όλα τα ιδρύματα. Τόσο στην απευθείας χρηματοδότηση από το κράτος, αλλά και μέσω της καταλήστευσης των αποθεματικών των ιδρυμάτων με το PSI. Προκειμένου λοιπόν, να λυθεί το πρόβλημα της υποχρηματοδότησης εισάγεται η κλασική λογική του νεοφιλελευθερισμού στο πανεπιστήμιο με δύο τρόπους. Από τη μία, μέσα από την ιδιωτική πρωτοβουλία, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη δυνατότητα που δίνει ο νόμος Διαμαντοπούλου για χορήγηση καθηγητικών εδρών από εταιρείες. Από την άλλη η λογική της ανταποδοτικότητας σε κάθε συναλλαγή. Δηλαδή το νέο μοντέλο χρηματοδότησης αυτό της Αξιολόγησης. Η Αρχή Διατήρησης Ποιότητας (ΑΔΙΠ) θα είναι το μάτι του υπουργείου μέσα στα ιδρύματα. Όσο εφαρμόζονται οι νόμοι και οι οδηγίες του υπουργείου θα υπάρχει και η αναγκαία χρηματοδότηση. Επομένως η πέρα από μία οικονομική πίεση όσον αφορά τους προϋπολογισμούς των ιδρυμάτων, εφαρμόζεται και μια πολιτική πίεση για εφαρμογή των επιταγών του υπουργείου. Αλλά πιο σημαντικό ίσως απ όλα είναι προσπάθεια να εδραιωθεί και στο πανεπιστήμιο η αντίληψη πως τίποτα δεν είναι δωρεάν. Έχει εφαρμοστεί ήδη στην περίθαλψη, τις μεταφορές και αλλού. Η επίθεση που δέχονται οι φοιτητές στις παροχές που λαμβάνουν δωρεάν είναι ολομέτωπη τα τελευταία χρόνια. Η προσπάθεια να κοπούν οι δεύτεροι τόμοι των συγγραμμάτων, η μείωση των καρτών σίτισης και των θέσεων στις εστίες, αλλά και τα δίδακτρα στο βάθος του ορίζοντα φαντάζουν μια πολύ ελκυστική πρόταση του κράτους στα πανεπιστήμια για να ανταπεξέλθουν στα οικονομικά τους προβλήματα. Δημοκρατία εντός των ιδρυμάτων Στο σημείο αυτό βρίσκεται και η μεγαλύτερη αντίθεση των ελληνικών πανεπιστημίων σε σχέση με τα ξένα. Η εικόνα φοιτητών να συζητούν και να αποφασίζουν για ζητήματα που αφορούν τη ζωή τους αν και είναι καθημερινότητα εδώ εκεί μάλλον είναι επιστημονική φαντασία. Η πρωτοβάθμια μορφή οργάνωσης των φοιτητών, οι φοιτητικοί σύλλογοι, και η θέση τους στην συνδιοίκηση του πανεπιστημίου δεν είναι κάτι το οποίο κατά κάποιο τρόπο το κράτος επεδίωκε ή οργάνωσε. Οι ελεύθερες, ανόθευτες φοιτητικές εκλογές ήταν επιδίωξη αλλά και τομή στην αντιδικτατορική δράση της φοιτητιώσας νεολαίας, αλλά και μάχη απέναντι στους εγκάθετους της Χούντας. Από 5

7 Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 κει και πέρα το Πανεπιστήμιο ήταν και είναι ο μόνος μαζικός χώρος της ελληνικής κοινωνίας όπου υπάρχει πραγματικά ελεύθερος συνδικαλισμός. Το αποτέλεσμα αυτού είναι διαχρονικά ένα φοιτητικό κίνημα που έβαζε ανάχωμα στο προχώρημα της αναδιάρθρωσης. Μπροστά σε αυτή την κατάσταση το κράτος προσπαθούσε είτε να το ενσωματώσει είτε το αδρανοποιήσει. Υπό την πίεση της κρίσης στην κατεύθυνση εφαρμογής των αναδιαρθρώσεων, η παράκαμψη του φοιτητικού κινήματος είναι η τακτική του υπουργείου. Το πρώτο στάδιο εφαρμογής του νόμου Διαμαντοπούλου, τα Συμβούλια Διοίκησης, ψηφίστηκαν με ηλεκτρονικές εκλογές, έξω από κάθε παρέμβαση των φοιτητών, των εργαζόμενων και των καθηγητών. Οι νέες διοικήσεις σε επίπεδο ιδρύματος αλλά και σε επίπεδο σχολών έχουν την εξής ποιοτική διαφορά. Πλέον το πανεπιστήμιο δεν το διοικούν οι συλλογικότητες εντός του (σύλλογοι φοιτητών, καθηγητών, εργαζομένων, μεταπτυχιακών - διδακτορικών και οι εκπρόσωποί τους). Στα Συμβούλια Ιδρύματος συμμετέχουν 7 καθηγητές από το ίδρυμα, 7 εξωτερικοί και 1 φοιτητής για όλες τις βαθμίδες. Αν θέλαμε να περιγράψουμε με λίγα λόγια την στρατηγική του κράτους για το πανεπιστήμιο θα ακούγαμε τα λόγια του Μ. Βορίδη που έλεγε πως το πανεπιστήμιο της μεταπολίτευσης αναπαρήγαγε την αριστερά στην ελληνική κοινωνία...αυτό πρέπει να πάψει. Αυτή η κατά κανόνα ειλικρινής φωνή της (άκρας) δεξιάς έλεγε μεστά πως το πανεπιστήμιο που επέτρεπε το διάλογο, την αμφισβήτηση, τον συνδικαλισμό την ανάπτυξη του κινήματος, που θα ήταν παράδειγμα πως οι αγώνες κερδίζουν έπρεπε να πάψει να υπάρχει. Η κατάργηση του ασύλου, μαζί με τα συμβούλια διοίκησης δομούν με ένα τρόπο την άμεση και ρητή επέμβαση κατασταλτικά με τα ΜΑΤ αν χρειαστεί, και πολιτικά μέσω του Συμβουλίου Ιδρύματος, του κράτους στη ζωή των πανεπιστημίων. 6 Η απάντηση μας Τα τρία παραπάνω αναδεικνύουν πως ο στόχος είναι η κατάργηση του δημόσιουδωρεάν-δημοκρατικού πανεπιστημίου. Η σύγχρονη ιστορία του φοιτητικού κινήματος είναι η απάντηση. Αντικειμενικά η τροπή που θα πάρει η ιστορία είναι στα χέρια του κάθε φοιτητή. Ή θα καταφέρουμε ξανά να βάλουμε ανάχωμα στην αναδιάρθρωση ή θα ζήσουμε και εμείς και οι επόμενες γενιές σε ένα πανεπιστήμιο με που το μόνο που θα προσφέρει θα είναι ένα διαβατήριο στην ουρά του ΟΑΕΔ, με δίδακτρα και καμία δωρεάν παροχή, χωρίς καμία δημοκρατία, διάλογο διεκδίκηση και αμφισβήτηση. Ο δρόμος της υποταγής έχει δεδομένη κατάληξη. Ο δρόμος του αγώνα όμως είναι ο μόνος που μπορεί να δώσει ελπίδα. Οι κινητοποιήσεις των φοιτητών απέναντι στο σχέδιο Αθηνά, κατάφερε να πετύχει σημαντικές νίκες. Ο αγώνας που δίνεται για τις φοιτητικές παροχές, μας προσφέρει την εμπειρία του Πολυτεχνείου με τα βιβλία που έχουν κερδηθεί δύο χρονιές τώρα. Τελικά η μάχη για ένα δημόσιο δωρεάν πανεπιστήμιο είναι αυτό που μπορεί να εξασφαλίσει μια αξιοπρεπή ζωή μέσα σε αυτό αλλά και μια αξιοπρεπή εργασία και ζωή στο μέλλον. Και ο αγώνας για ένα δημοκρατικό πανεπιστήμιο είναι αυτό που μπορεί να εξασφαλίσει τη δυνατότητα να παλεύουμε για το μέλλον μας...

8 Εγκλωβισμένοι στους διαδρόμους της σχολής... Παίρνοντας μια εικόνα της σχολής το τελευταίο διάστημα, βλέπουμε όλο και περισσότερους φοιτητές να τρέχουν πανικόβλητοι από μάθημα σε μάθημα φορτωμένοι με σωρούς από βιβλία και σημειώσεις, να πιέζονται να προλάβουν τις ασφυκτικές προθεσμίες για τις εργασίες και τα εργαστήρια, περιμένοντας να τελειώσουν το μάθημά τους όχι γιατί θα έχουν ελεύθερο χρόνο, αλλά για να διαβάσουν για μια πρόοδο ή για να κάνουν τις εργασίες τους. Αυτά όμως δε συμβαίνουν τις τελευταίες μέρες πριν την εξεταστική αλλά αποτελούν τη φοιτητική καθημερινότητα κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Η πραγματικότητα αυτή δεν αποτελεί μια φυσιολογική όψη της σχολής, ούτε μια επιλογή μερίδας των φοιτητών να ασχολούνται με τέτοιο εντατικό τρόπο με ένα μάθημα, αλλά αφορά μια κεντρική κατεύθυνση για τη φυσιογνωμία της σχολής και του πανεπιστημίου: την προσπάθεια για ένα όλο και πιο εντατικοποιημένο πανεπιστήμιο, αποστειρωμένο από οτιδήποτε μη ακαδημαϊκό με ακόμα πιο πειθαρχημένους φοιτητές. Αυτή η νέα πραγματικότητα προσπαθεί να επιβληθεί στο ελληνικό πανεπιστήμιο από τις επιλογές των τελευταίων κυβερνήσεων, με όλες τις σύγχρονες εκφάνσεις της εκπαιδευτικής αναδιαρθρώσης (νόμος Διαμαντοπούλου-Αρβανιτόπουλου, σχέδιο Αθηνά). Πιο συγκεκριμένα επιχειρείται (πέρα από την διάλυση πτυχίων, υποχρηματοδότηση, κλπ) η περαιτέρω εντατικοποίηση και πειθάρχηση του φοιτητικού σώματος με την εισαγωγή αλυσίδων μαθημάτων (π.χ. για να δώσει κάποιος Φυσική 2, θα πρέπει να έχει περάσει Φυσική 1) αλλά και τις διαγραφές στα 7(ν+2) χρόνια. Και στη σχολή μας όμως, η στάση των καθηγητών δείχνει την προθυμία τους για τη δημιουργία ενός ακόμα πιο αυταρχικού πλαισίου φοίτησης με πρόσχημα τη βελτίωση του επιπέδου της σχολής. Τα δύσκολα θέματα και τα μαζικά κοψίματα σε μαθήματα συγκεκριμένων καθηγητών (βλ. Κουσιουρής) όπως η Θεωρία Δικτύων (15% επιτυχία) αλλά και σε μαθήματα που άλλοτε θεωρούνταν εύκολα (Φυσική 1, Πιθανότητες) δεν είναι πια η εξαίρεση αλλά ο κανόνας. Το ερώτημα είναι που στοχεύουν όλα αυτά. Από την πλευρά των υπέρμαχων της αναδιάρθρωσης η απάντηση είναι η βαθύτερη μόρφωση και η καλύτερη κατάρτιση των φοιτητών. Από την πλευρά μας όμως, η απάντηση είναι άλλη: με αυτές τις αλλαγές επιχειρείται οι φοιτητές να συνηθίσουν να εργάζονται σε ένα εντατικό και απαιτητικό πλαίσιο χωρίς να φέρνουν και πολλές αντιρρήσεις (μην ξεχνάμε ότι βασικός ρόλος του πανεπιστημίου είναι να ετοιμάζει τους μελλοντικούς εργαζόμενους). Συγχρόνως, βάζει τους φοιτητές σε μια διαδικασία 7

9 ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ αέναου ανταγωνισμού μεταξύ τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ίδια η σχολή μας, που παρουσιάζει τεράστια αύξηση στη δυσκολία των θεμάτων στα περισσότερα μαθήματα τα τελευταία χρόνια χωρίς μάλιστα η επιστήμη του Ηλεκτρολόγου μηχανικού να έχει αλλάξει αντίστοιχα ώστε να δικαιολογείται με κάποιο τρόπο η αύξηση των απαιτήσεων. Αλλά και φαινόμενα στα θέματα των εξετάσεων με εκφωνήσεις-γρίφους, με υπέρογκα για το χρόνο που δίνεται ερωτήματα, θέματα που χρειάζονται να γράφεις συνεχόμενα για τρεις ώρες (χωρίς να σηκώσεις κεφάλι!) για να περάσεις και θέματα που αναγκάζουν τους φοιτητές να παρακολουθούν τις διαλέξεις, ή τα εξαντλητικά deadline στις εργασίες και στα εργαστήρια (ακόμα και μέσα στην εξεταστική αλλά και μετά από αυτή!) μάλλον σε τίποτα δεν έχουν να κάνουν με το επίπεδο γνώσεων των φοιτητών. Πιο πολύ, αφορούν μια προσπάθεια οι φοιτητές να διαβάζουν με συγκεκριμένο ρυθμό και τρόπο. Το πανεπιστήμιο, ιδιαίτερα σε μια περίοδο κρίσης, θα έπρεπε να έχει σαν βασικό κριτήριο για τη λειτουργία του, την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων. Και αποδεικνύεται πως η προσπάθεια εντατικοποίησης των σπουδών και επομένως πειθάρχησης των φοιτητών, όχι απλά δεν παράγει πιο καταρτισμένους και άρα με καλύτερα εφόδια και προοπτικές εργαζόμενους, αλλά εμφανίζεται κιόλας την περίοδο που τα επαγγελματικά δικαιώματα συρρικνώνονται, τα πτυχία διαλύονται και η ανεργία στους νέους είναι στο 50%. >Για την πρόοδο Τα τελευταία δύο χρόνια έχει ανοίξει στη σχολή το ζήτημα της υποχρεωτικής προόδου στα μαθήματα του Προγραμματισμού (1ου) και των Διαφορικών (3ου). Η αιτιολόγηση από τη μεριά των καθηγητών είναι ότι θα βοηθάει τους φοιτητές να περάσουν πιο εύκολα το μάθημα. Το ερώτημα είναι το κατά πόσο αυτό αφορά τη διευκόλυνση των φοιτητών... Η αλήθεια είναι πως αν αυτή ήταν η αγωνία των καθηγητών μας, τότε δε θα χρειαζόταν η κινητοποίηση του συλλόγου για να γίνουν τελικά προαιρετικές. Μάλλον λοιπόν ο λόγος ύπαρξης μίας προόδου είναι αρκετά διαφορετικός. Η εισαγωγή μιας προόδου αποτελεί προσπάθεια εισαγωγής ενός άλλου μοντέλου στην διδασκαλία και την εξέταση του μαθήματος, που προσομοιάζει πιο πολύ στην σκληρή καθημερινότητα του λυκείου. Ιδιαίτερα σε μια περίοδο που υπό το βάρος της κρίσης αρκετοί φοιτητές εργάζονται παράλληλα, είναι αναφαίρετο δικαίωμά μας να επιλέγουμε οι ίδιοι τον τρόπο αλλά και τον χρόνο που αφιερώσουμε σε αυτό αλλά και το πώς θα εξεταζόμαστε: Σε όποιο μάθημα υπάρχει πρόοδος πρέπει να είναι προαιρετική και να δίνεται η δυνατότητά στους φοιτητές να βαθμολογούνται ισότιμα είτε δώσουν είτε δε δώσουν πρόοδο! Επίσης δεν είναι τυχαίο ότι φαινόμενα καθηγητικής αυθαιρεσίας πληθαίνουν όλο και περισσότερο. Γιατί πρέπει και ο φοιτητής σαν μελλοντικός εργαζόμενος να μάθει

10 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 να υπακούει στους ανώτερούς του! Και στη σχολή μας λοιπόν βλέπουμε καθηγητές που μέσα στο αμφιθέατρο ξεχωρίζουν τους φοιτητές σε «καλούς» και «κακούς» (όπου οι πρώτοι θα ανταμειφθούν) καλλιεργώντας το κλίμα του ανταγωνισμού και μετέπειτα του κοινωνικού κανιβαλισμού, όπου ο καθένας για να επιβιώσει θα θα βάζει σα στόχο τον άλλον. Καθηγητές που αρνούνται να διορθώσουν γραπτά αν κάποιος φοιτητής δεν είχε τηρήσει την προαιρετική κατανομή (και προφανώς είχε τηρήσει όλους τους όρους που έθεσε ο καθηγητής για το πώς να κάτσουν οι φοιτητές σ ένα αμφιθέατρο), αλλά και καθηγητές που έχουν απουσιολόγια (π.χ. Κόλλιας στα Σήματα και Συστήματα πέρσι τον Ιούνιο). Κοινός παρονομαστής όλων αυτών; Να εγκαθιδρυθεί ένα πανεπιστήμιο εντελώς διαφορετικό από αυτό που γνωρίσαμε. Ένα πανεπιστήμιο που θα είναι απλά ένας στείρος αυταρχικοποιημένος ακαδημαϊκός χώρος στον οποίο χωράνε όχι αυτοί που απλά διαβάζουν όσο χρειάζεται αλλά αυτοί που διαβάζουν μόνο και μάλιστα με ένα και μοναδικό ρυθμό και τρόπο που τους έχουν υποδείξει. Φοιτητές που θα ζουν συνεχώς στο κυνήγι του βαθμού και της συλλογής περισσότερων πιστωτικών μονάδων. Αυτή η πραγματικότητα έρχεται να καταστρέψει κάθε έννοια συλλογικής κουλτούρας και αλληλεγγύης μέσα στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Το κυριότερο όμως είναι ότι έρχεται να διαλύσει αυτό που κατάφεραν να κερδίσουν και να διασφαλίσουν οι φοιτητές από την πτώση της χούντας και μετά. Τη δυνατότητά μας δηλαδή να συζητάμε και να αποφασίζουμε συλλογικά, τη δυνατότητα των φοιτητών να υπάρχουν μέσα στις σχολές ως ζωντανός οργανισμός που επηρεάζει και καθορίζει το πώς θα λειτουργεί το ίδιο το πανεπιστήμιο, ως το μεγαλύτερο και πιο ενεργό κομμάτι του. Ο δρόμος των συλλογικών αγώνων ήταν διαχρονικά, ο μοναδικός νικηφόρος δρόμος για τους φοιτητές, που με τις γενικές συνελεύσεις τους, τις καταλήψεις και τις κινητοποιήσεις τους, κατάφερναν να διασφαλίζουν τα δικαιώματα και τα κεκτημένα τους απέναντι στο κράτος. Έτσι έγινε και το 2007 με τη μη αναθεώρηση του άρθρου 16, αλλά και πιο πρόσφατα με το μπλοκάρισμα στην πράξη του νόμου Διαμαντοπούλου. Αλλά και σε ότι αφορά τη σχολή μας και τις μάχες ενάντια στην καθηγητική αυθαιρεσία, οι συλλογικοί αγώνες αποτέλεσαν το όπλο των φοιτητών απέναντι στην κατάχρηση εξουσίας πετυχαίνοντας σημαντικές νίκες, όπως η κανονικοποίηση αποτελεσμάτων μετά από μαζικά κοψίματα σε εξεταστικές, η καθιέρωση κυκλικής εναλλαγής σε μαθήματα όπως τα Κυκλώματα και οι Διαφορικές, μέχρι και αλλαγή του καθηγητή σε κάποια άλλα (ΣΑΕ). Στόχος είναι τελικά η διάλυση της έννοιας του πανεπιστημίου όπως υπήρχε ως τώρα, ενός πανεπιστημίου που όχι μόνο παρέχει γνώσεις, αλλά είναι ένας ζωντανός κοινωνικός χώρος με συζητήσεις, γενικές συνελεύσεις και ενεργή πολιτική δράση. Όσο όμως αντιστεκόμαστε οργανωμένα αυτός ο στόχος δε θα γίνει ποτέ μια νέα πραγματικότητα, γιατί χωρίς τη συναίνεση μας τίποτα δε μπορεί να υλοποιηθεί. Με τους συλλογικούς μας αγώνες να απαιτήσουμε ένα πανεπιστήμιο όπου θα υπάρχει διάλογος μεταξύ των φοιτητών, δημοκρατικό, με ανθρώπινους ρυθμούς σπουδών, που οι φοιτητές θα έχουν τον πρώτο και τελευταίο λόγο για το πως θα σπουδάζουν. 9

11 Συμμετέχω-εις-ει, συμμετέχουμε-ετε-ουν... εμείς κερδίζουμε! 10 Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια έντονη επίθεση στα συλλογικά μας κεκτημένα, καθώς και μια προσπάθεια ποινικοποίησης κάθε μέσου διεκδίκησής τους και εναντίωσης στην επιβαλλόμενη πολιτική. Απόδειξη αυτού αποτελεί η καταστολή μιας σειράς κινητοποιήσεων τόσο σε εργασιακό (επίταξη των εργαζομένων του Μετρό, Χαλυβουργία, Σκουριές Χαλκιδικής), όσο και σε φοιτητικό επίπεδο (ποινικές διώξεις φοιτητών, καταστολή στις φοιτητικές πορείες). Κοινό παρονομαστή σε όλες αυτές τις επιθέσεις αποτελεί η επιλογή της συλλογικής εναντίωσης κόντρα στον ατομικό δρόμο και το συμβιβασμό. Η αναγκαιότητα υπεράσπισης των κοινών συμφερόντων της εκάστοτε κοινωνικής ομάδας είναι αυτή που εν τέλει γέννησε το συνδικαλισμό. Σε μια εποχή που ακόμη και στοιχειώδη δικαιώματα, όπως η δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση, καταπατούνται και η υπεράσπισή τους είναι πιο αναγκαία από ποτέ, παρατηρείται η αποστροφή του κόσμου από το συνδικαλισμό και εν γένει από την πολιτική ενασχόληση. Η απαξίωση και η απολιτίκ λογική αυτή επεκτείνεται πέρα από το κεντρικό πολιτικό σκηνικό και αποτελεί πολιτική αντίληψη και στους χώρους του Πανεπιστημίου. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Μήπως γιατί στη συνείδηση κάποιων φοιτητών ο συνδικαλισμός ταυτίζεται με την ΠΑΣΠ και τη ΔΑΠ, τις παρατάξεις εκείνες που όχι μόνο δεν αγωνίζονται για να προασπίσουν τα δικαιώματά μας, αλλά είναι οι καλύτεροι εκφραστές τόσο της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης όσο και της κυρίαρχης ιδεολογίας, αυτής του ατομισμού και του καριερισμού; Απέναντι σ αυτά θα ήταν ίσως σκόπιμο από μεριάς μας να περιγράψουμε τι σημαίνει για εμάς φοιτητικός συνδικαλισμός. Ιστορικά αποτελεί κατάκτηση των φοιτητών την περίοδο της χούντας και ακόμα και σήμερα είναι το μέσο που διασφαλίζει ότι μπορούμε να έχουμε λόγο και τελικά να αποφασίζουμε για όλα εκείνα που μας αφορούν. Δεν είναι τυχαία η συστηματική προσπάθεια απονομιμοποίησης του φοιτητικού συνδικαλισμού από το υπουργείο (χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κατάργηση της συνδιοίκησης) αφού αυτός προωθεί τον πολιτικό διάλογο μεταξύ των φοιτητών και τελικά αποτελεί το ανάχωμα στις πολιτικές που θέλουν να χτίσουν το Πανεπιστήμιο της κρίσης. Ένα πανεπιστήμιο που δε θα χωράει την πολιτική ζύμωση και που πραγματικά θα είναι ξένος χώρος για τους φοιτητές! Είναι σημαντικό όμως να αναφέρουμε ότι ο φοιτητικός συνδικαλισμός δεν εξαντλείται μόνο στο χώρο των πανεπιστημίων. Είναι στενά συνδεδεμένος με τον εργασιακό συνδικαλισμό. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Από τη μία ότι ο δεύτερος αποτελεί τη φυσική συνέχεια του πρώτου: Στόχος μας θα πρέπει να είναι πέρα από το να διαπλάθουμε αγωνιστές και να καλλιεργούμε κινηματικά αντανακλαστικά στους φοιτητές, να δημιουργούμε και τους αυριανούς αγωνιζόμενους εργαζόμενους.

12 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Αυτούς που δε θα διστάζουν να απεργήσουν και να υπερασπιστούν τα εργασιακά τους δικαιώματα. Γιατί και στους δύο χώρους γεννάται η ανάγκη αμφισβήτησης της εκάστοτε εξουσίας καθηγητών ή εργοδοτών αντίστοιχα- και της δημιουργίας μιας μορφής αντιεξουσίας σαν απάντηση σε αυτήν. Από την άλλη φοιτητές και εργαζόμενοι παλεύουν μαζί, ιδιαίτερα όταν πλήττονται ταυτόχρονα. Πρόσφατο είναι εξάλλου το παράδειγμα των Παμπολυτεχνειακών συνελεύσεων, όπου απέναντι στο νόμο Διαμαντοπούλου και τις εφεδρείες εργαζομένων, η πολυτεχνειακή κοινότητα εξέφρασε δυναμικά την αντίθεση της στις πολιτικές λιτότητας που διαλύουν το ίδρυμα. Οι Φοιτητικοί Σύλλογοι στο προσκήνιο! Θα ήταν παράταιρο όμως να αναλύουμε όλα τα παραπάνω χωρίς να αναφερόμαστε στους φοιτητικούς συλλόγους. Πραγματικά οι δύο αυτές έννοιες φοιτητικός σύλλογος και φοιτητικός συνδικαλισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Ο πρώτος δίνει βήμα και λόγο ύπαρξης στο δεύτερο, ο οποίος με τη σειρά του διασφαλίζει τη δράση του φοιτητικού συλλόγου. Δράση η οποία συντονίζεται μέσα στις Γενικές Συνελεύσεις. Αυτές αποτελούν τη φωνή του συλλόγου, εκφράζοντας το συνολικό πολιτικό διάλογο μέσα σε αυτόν. Είναι, λοιπόν, μια διαδικασία ζωντανή, βαθιά πολιτική, που απαιτεί τη συμμετοχή όλων μας. Και αυτό γιατί ο καθένας μας όχι μόνο μπορεί να συζητήσει, να προβληματιστεί και να κινητοποιηθεί, αλλά θα πρέπει να έχει επίγνωση του ότι ο λόγος του έχει σημασία. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι οι αποφάσεις των Γενικών Συνελεύσεων δεν είναι προκαθορισμένες, αλλά όλοι μπορούμε και πρέπει να συμβάλουμε σε αυτές. Είναι στην ουσία τους λοιπόν αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, από τις λίγες που επιβιώνουν και φιλοξενούν προοδευτικές φωνές που παρ όλη την επίθεση απέναντί τους δε φιμώνονται, αλλά αντίθετα μπορούν να αποδειχτούν ιδιαίτερα ριζοσπαστικές. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι σε περιόδους κοινωνικής έντασης οι φοιτητικοί σύλλογοι έχουν σημαντική παρουσία. Το φοιτητικό κίνημα δρώντας πάντα όχι ξέχωρα και ξεκομμένα από την υπόλοιπη κοινωνία επηρεάζει τις κοινωνικές εξελίξεις είτε αυτό συμβαίνει με τη μορφή στήριξης σε κάθε πάλη και προσπάθεια εναντίωσης στην κατάλυση όλων όσων έχουν κατακτηθεί με αγώνες είτε πρωτοστατώντας το ίδιο. Αποκορύφωμα αυτού δεν μπορεί παρά να είναι η εξέγερση του Πολυτεχνείου, όπου οι φοιτητές δείχνοντας το δρόμο και εμπνέοντας την 11

13 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 υπόλοιπη κοινωνία, πρωτοστάτησαν σε ένα αντιδικτατορικό κίνημα που ανέτρεψε τη χούντα. Κι αν ακόμα αυτό μας φαντάζει μακρινό παρελθόν, το φοιτητικό κίνημα έχει να επιδείξει σημαντικές νίκες και στο σήμερα. Κατάφερε να ανατρέψει μια σειρά από αντι-εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, με σημαντικότερη ίσως στιγμή την ανατροπή του Άρθρου 16 και το μπλοκάρισμα του Νόμου Γιαννάκου την περίοδο Κατάφερε τελικά την υπεράσπιση του δημόσιου και δωρεάν πανεπιστημίου, πάγια διεκδίκηση του φοιτητικού κινήματος και επίκαιρη όσο ποτέ. Οι 300 και πλέον καταλήψεις το Σεπτέμβρη του 2011 έπιασαν το νήμα από εκεί που το είχαν αφήσει οι φοιτητές 4 χρόνια νωρίτερα. Η δυναμική των αγώνων μας φαίνεται και από το γεγονός ένα χρόνο μετά (!) την ψήφιση του νόμου Διαμαντοπούλου: μόνο ηλεκτρονικά και με την πλήρη απονομιμοποίηση από την πλειονότητα των συλλόγων, μπόρεσαν να γίνουν οι εκλογές των Συμβουλίων Διοίκησης, η μόνη διάταξη που μπόρεσε να υλοποιηθεί σε ένα βαθμό. Αλλά και με μια ματιά μέσα στην ίδια μας τη σχολή μπορούμε να δούμε ότι με έναν ισχυρό φοιτητικό σύλλογο έχουμε πετύχει μια σειρά από νίκες. Από τα βιβλία που δεν κόπηκαν στο εαρινό εξάμηνο, τις προόδους που έγιναν προαιρετικές, μέχρι την αντίσταση στην καθηγητική αυθαιρεσία (βλ. ΣΑΕ, Θεωρία Δικτύων), η πεποίθησή μας ότι η συλλογική δράση πετυχαίνει, φαίνεται να δικαιώνεται. Οι αγώνες μας όμως δε σταματούν εδώ! Σπάζοντας τη λογική του ατομικού δρόμου πρέπει να συμμετέχουμε μαζικά στις Γενικές Συνελεύσεις και να διαμορφώσουμε από κοινού τις αποφάσεις του Φοιτητικού Συλλόγου. Να γίνει κοινός τόπος ανάμεσά μας ότι δε θα γίνουμε η γενιά που θα χρεωθεί τη διάλυση του δημόσιου και δωρεάν πανεπιστημίου, σε μια εποχή που αυτό πλήττεται όσο ποτέ, που ακόμα και θεσμοί όπως το Άσυλο καταργούνται, κάτι που άλλοτε θα φάνταζε αδιανόητο. Για εμάς το ότι είμαστε η γενιά της ανατροπής να μην είναι απλά ένα σύνθημα... Να γίνει πραγματικότητα! 12 Ποτέ να μην ξεχνάτε: κάποιοι όμοιοί σας αγωνίστηκαν για να μπορείτε εδώ να κάθεστε εσείς κι όχι πια οι προηγούμενοι. Μην κρύβεστε λοιπόν, μα συναγωνιστείτε Μπ. Μπρεχτ

14 Οι συνθήκες εργασίας στους νέους Η κατάσταση σήμερα... Τα τελευταία πέντε χρόνια η κατάσταση για την νεολαία έχει μεταβληθεί δραματικά. Η πολιτική ΕΕ-ΔΝΤ-Συγκυβέρνησης που εκφράζεται με τον πιο ακραίο τρόπο μέσα από τα τρία μνημόνια βάζει ιδιαίτερα στο στόχαστρο νεολαία και νέους εργαζόμενους. Τα μέτρα που έχουν ληφθεί από την τρόικα εσωτερικού και εξωτερικού έχουν καταφέρει να σώσουν τη χώρα εκτοξεύοντας τα ποσοστά ανεργίας σε πρωτοφανή ύψη. Συγκεκριμένα η ανεργία στην Ελλάδα ξεπερνάει το 26,4% του συνολικού πληθυσμού, ενώ στη νεολαία το ποσοστό φτάνει στο 55%. Ταυτόχρονα οι συνθήκες εργασίας για όσους έχουν ακόμα το προνόμιο να εργάζονται μοιάζουν με αυτές μιας τριτοκοσμικής χώρας, αφού -για παράδειγμαη Ελλάδα κατέχει την προτελευταία θέση στο ύψος μισθού στην Ευρώπη. Για τους νέους δε η εργασία σε συνθήκες πλήρους ανασφάλειας, χωρίς καμία κατοχύρωση απέναντι στον εργοδότη, με ασταθή ωράρια, χαμηλούς μισθούς και ολιγόμηνες συμβάσεις είναι πλέον η μόνη προοπτική για την πρώτη τους απασχόληση ενώ ταυτόχρονα η μαύρη εργασία έχει φτάσει σε ανεξέλεγκτα επίπεδα. Θα αναρωτιόταν κανείς πώς είναι δυνατόν μετά από 3 μνημόνια και τόσα εξουθενωτικά μέτρα η ανεργία όχι μόνο να μην έχει μειωθεί αλλά να αυξάνεται συνεχώς. Η απάντηση είναι ότι δεν προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα. Απεναντίας σκοπός τους είναι να το εντείνουν. Και αυτό γιατί η ανεργία στον καπιταλισμό είναι απαραίτητη. Απαραίτητη γιατί ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός ανέργων λειτουργεί σαν μοχλός πίεσης και φόβητρο για τους εργαζόμενους καθιστώντας ευκολότερες τις μειώσεις μισθών και γενικότερα τη συμπίεση των εργατικών δικαιωμάτων. Γιατί όμως η νεολαία δέχεται τη μεγαλύτερη επίθεση; Μα γιατί τελικά οι νέοι είναι οι μελλοντικοί εργαζόμενοι. Είναι αυτοί δηλαδή που θα κληθούν να εργαστούν κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες για τα επόμενα 40 χρόνια της ζωής τους. Έτσι πέρα από το κέρδος του κεφαλαίου από την άμεση εκμετάλλευση των εργαζομένων, άμεση συνέπεια των πολιτικών που ακολουθούνται είναι η μακροπρόθεσμη επιβολή ενός νέου προτύπου για τον εργαζόμενο. Ενός προτύπου που στηρίζεται στην ελαστική ή μαύρη απασχόληση, στην πειθάρχηση, τη δια βίου επανακατάρτιση και ταυτόχρονα στην απουσία συλλογικών κατοχυρώσεων και διεκδικήσεων. Οι αλλαγές στο Πανεπιστήμιο με άξονα την αγορά εργασίας της κρίσης Το Πανεπιστήμιο αποτελεί τον πρώτο χώρο στον οποίο διαμορφώνεται η 13

15 14 ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 συμπεριφορά, η στάση και οι αντιλήψεις του μελλοντικού εργαζόμενου, αφού είναι η τελευταία βαθμίδα εκπαίδευσης από την οποία περνά η νεολαία πριν βγει στην αγορά εργασίας. Έχει νόημα λοιπόν και υπό αυτό το πρίσμα να αναλύσουμε τις αναδιαρθρώσεις που επιχειρούνται στην εκπαίδευση και ειδικά σήμερα σε καιρούς μνημονίου. Ο νόμος Διαμαντοπούλου και το πρόσφατο σχέδιο Αθηνά επιχειρούν να καταργήσουν τα ενιαία πτυχία αντικαθιστώντας τα με πιστωτικές μονάδες και ατομικούς φακέλους προσόντων, εντείνουν κι άλλο τους ρυθμούς σπουδών και επιδιώκουν να βάλουν δίδακτρα και να αντικαταστήσουν συνολικά την έννοια του φοιτητή όπως την ξέρουμε σήμερα με αυτή του πελάτη. Αξίζει να επιμείνουμε όμως σε εκείνο κομμάτι των αναδιαρθρώσεων που αν και δεν είναι το μόνο, σχετίζεται πιο άμεσα με την εργασιακή προοπτική, δηλαδή αυτό των πτυχίων. Με την δρομολόγηση της συγχώνευσης ενός μεγάλου πλήθους σχολών με άσχετα γνωστικά πεδία σε υπεριδρύματα τύπου Αδαμάντιος Κοραής αλλά και τον κατακερματισμό των γνωστικών αντικειμένων τσακίζουν την έννοια του ενιαίου πτυχίου αφού οι φοιτητές καταρτίζονται σε ένα ποτ πουρί δεξιοτήτων από διαφορετικά γνωστικά πεδία. Με αυτό τον τρόπο το πτυχίο υποβαθμίζεται σε έναν ατομικό φάκελο προσόντων, διαφορετικό από φοιτητή σε φοιτητή και καθίσταται αδύνατη η συλλογική διεκδίκηση πάνω σε ενιαία κατοχυρωμένα εργασιακά δικαιώματα. Δεν είναι τυχαίο βέβαια, ότι η διάσπαση των πτυχίων έρχεται παράλληλα και σε πλήρη συμφωνία με τη διάλυση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας που ήταν και από τους βασικούς όρους του μνημονίου. Ακόμη όμως και μετά την απόκτηση του πτυχίου, και άρα και των απαραίτητων γνώσεων για να ασκηθεί το εκάστοτε επάγγελμα, σε πολλούς κλάδους το κράτος θεωρεί απαραίτητη την πρακτική και την επιβάλλει στα διάφορα προγράμματα σπουδών. Με πρόσχημα ότι έτσι προσφέρεται στους πτυχιούχους η απαιτούμενη προϋπηρεσία, ουσιαστικά τους αναγκάζει να δουλεύουν μέχρι και έναν χρόνο, με μισθούς πείνας και σε άθλιες εργασιακές σχέσεις και συνθήκες. Επειδή η πρακτική δε θεωρείται κανονική μισθωτή εργασία, οι εργαζόμενοι αυτοί δεν καλύπτονται από καμία σύμβαση, άρα εξαρτώνται από την εκάστοτε συμφωνία-σύμβαση με τον εργοδότη. Με τον τρόπο αυτό, το κράτος προσφέρει στις επιχειρήσεις αναλώσιμους, φτηνούς εργαζόμενους. Ήδη από τα προγράμματα σπουδών προσαρμοσμένα στις ανάγκες της αγοράς, την υποβάθμιση των πτυχίων και την κακοπληρωμένη και

16 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 επισφαλή μαθητεία οι νέοι εργαζόμενοι προετοιμάζονται για μια νέα εργασιακή πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα στην οποία συνεχώς θα καλούνται να επανακαταρτίζονται και να κυνηγούν τα εκάστοτε επιθυμητά για την αγορά εργασίας προσόντα με ανταγωνιστές τους ίδιους τους τους συναδέλφους σε ένα μόνιμα επισφαλές παρόν και για ένα αβέβαιο μέλλον. Το Σύμφωνο Πρώτης Απασχόλησης έρχεται για να επισφραγίσει την ασφυκτική πραγματικότητα της εργαζόμενης νεολαίας. Μία από τις μεγαλύτερες επιθέσεις που έχει δεχτεί μέχρις στιγμής η εργατική τάξη, το σύμφωνο αυτό έρχεται να διαλύσει κάθε έννοια εργασιακού δικαιώματος στους νέους μέχρι 25 ετών, καθώς ορίζει ότι η νεολαία θα πρέπει να αμείβεται με το 85% του κατώτατου μισθού, που σημειωτέον έχει φτάσει τα 500 ευρώ, ανασφάλιστα και με ειδικές συμβάσεις. Παράλληλα οι νέοι είναι αυτοί, που κατά κύριο λόγο, δουλεύουν μαύρα χωρίς να έχουν κανένα εργασιακό δικαίωμα και προφανώς καμία ασφάλιση. Το σχέδιο αυτό έρχεται να εξυπηρετήσει την κυβερνητική πολιτική και με έναν ακόμα τρόπο δημιουργώντας πλασματικά νούμερα ανεργίας και ανάπτυξης. Έτσι προσφέρει κούφια στατιστικά στοιχεία στην κυβέρνηση ως πάτημα για να επιβεβαιώσει την επιτυχία της πολιτικής της. Η απάντηση των νέων... Από τα παραπάνω το συμπέρασμα είναι ένα. Θέλουν να δημιουργήσουν για εμάς, χωρίς εμάς, ένα μαύρο μέλλον υποταγής, εργασιακών συνθηκών Μεσαίωνα και λιτότητας. Αντί αυτού εμείς ως φοιτητές υπερασπιζόμαστε τη δημόσια και δωρεάν παιδεία, με ανθρώπινους ρυθμούς σπουδών, χωρίς ταξικούς φραγμούς και διεκδικούμε οι φοιτητές, οι νέοι, οι μελλοντικοί εργαζόμενοι να μη συνηθίσουν να υποτάσσονται στις ανάγκες της αγοράς και των επιχειρήσεων αλλά να παλεύουν για τις ανάγκες του λαού και της κοινωνίας. Μεγάλο βάρος πρέπει να δοθεί από μεριάς μας στη διεκδίκηση ενιαίων πτυχίων ανά γνωστικό αντικείμενο που θα εξασφαλίζει συνολική αντίληψη του αντικειμένου και κυρίως θα δίνει τη δυνατότητα για συλλογική διεκδίκηση και κατοχύρωση μέσα από συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Η γενιά μας πρέπει να είναι αυτή που θα σηκώσει το γάντι και θα βάλει τέλος στα σχέδια της κυβέρνησης που καταστρέφουν το μέλλον και τη ζωή μας. Είναι ώρα κάθε νέος και νέα να ενώσει τη φωνή του με όλους τους άλλους και να διεκδικήσει δυναμικά και συλλογικά την αξιοπρέπεια του και τη ζωή που του αξίζει. Μοναδικός σκοπός μια ανθρώπινη ζωή! Μοναδικός δρόμος οι συλλογικοί αγώνες! 15

17 Μα αφού εγώ θα γίνω Μηχανικός, τι με νοιάζει; Τα τελευταία χρόνια συνηθίζουμε στα περιοδικά μας να περιλαμβάνουμε κάποιο άρθρο για την επικρατούσα κατάσταση στο χώρο των μηχανικών. Για την ακρίβεια επιχειρούμε μέσα από κάποια κουτσουρεμένα στατιστικά στοιχεία διαφόρων φορέων (του Τεχνικού Επιμελητήριου Ελλάδος κυρίως) και μέσα από στενή παρακολούθηση των μέτρων που εφαρμόζονται στον κλάδο, να αντιληφθούμε και να περιγράψουμε το μέλλον που μας περιμένει μετά το πτυχίο. Η κίνηση μας αυτή δεν προκύπτει από κάποιο φετίχ αλλά από την πραγματική ανάγκη να ανοίξει στη σχολή μας μια συζήτηση για την επαγγελματική μας προοπτική, ειδικά στον καιρό του μνημονίου. Υπό αυτό το πρίσμα λοιπόν, και σε συνέχεια του προηγούμενου κειμένου, θα προσπαθήσουμε και φέτος να πούμε 2 λόγια για το επάγγελμα του Μηχανικού και ιδιαιτέρως του νέου. Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε κατευθείαν να παραθέτουμε τρομακτικά νούμερα, όμως το αφήνουμε για τη συνέχεια του κειμένου. Στην αρχή θα προσπαθήσουμε να μιλήσουμε για κάποιους βασικούς άξονες που ορίζουν τις συνθήκες εργασίας του μηχανικού. 16 Σχέσεις Εργασίας Σχέση εργασίας είναι το σύνολο των προϋποθέσεων με τις οποίες αναλαμβάνει ο εργαζόμενος να εκτελεί μια εργασία, το σύνολο των δικαιωμάτων του και των υποχρεώσεων του εργοδότη απέναντι του. Πολύ συχνά αναφέρουμε ότι στόχος των αντιλαϊκών πολιτικών που ακολουθούνται είναι οι ελαστικές σχέσεις εργασίας. Με την έκφραση αυτή περιγράφεται ένα ευέλικτο καθεστώς όπου ο εργοδότης μπορεί να απασχολεί τον εργαζόμενο χωρίς να εγγυάται συγκεκριμένο ωράριο, σταθερό και μεγάλο διάστημα απασχόλησης, αξιοπρεπείς μισθούς κτλ. Πέρα από την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, στην οποία αναφερθήκαμε στο προηγούμενο κείμενο, στον κλάδο των μηχανικών υπάρχει η ιδιαιτερότητα ότι μπορούν να θεωρηθούν ελεύθεροι επαγγελματίες σε κάθε περίπτωση. Αυτό έχει οδηγήσει στο εξής

18 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 παράδοξο: οι μηχανικοί δεν προσλαμβάνονται στις διάφορες επιχειρήσεις για τις οποίες δουλεύουν (μισθωτή εργασία) αλλά εμφανίζονται ως συνεργάτες. Το λεγόμενο μπλοκάκι Όταν μια επιχείρηση συνεργάζεται με έναν μηχανικό αυτός αναλαμβάνει να φέρει τα έργα της σε πέρας κόβοντας αποδείξεις Παροχής Υπηρεσιών, το γνωστό μπλοκάκι. Πρόκειται για μια πλήρως ατομική σχέση εργασίας κατά την οποία ο μηχανικός είναι κάτι ανάμεσα σε μισθωτό και ελεύθερο επαγγελματία. Δεν έχει τα δικαιώματα του πρώτου και ταυτόχρονα έχει τις υποχρεώσεις του δεύτερου. Ο ελεύθερος επαγγελματίας θεωρητικά διατηρεί την ελευθερία και την πρωτοβουλία να καθορίζει ο ίδιος τις συνθήκες εργασίας του, χωρίς να υπόκειται στον έλεγχο του εργοδότη. Ο μπλοκάκιας όμως οφείλει να τελειώσει το κάθε έργο σε συγκεκριμένο και ασφυκτικό χρονικό πλαίσιο που θέτει η επιχείρηση και πολλές φορές είναι απαραίτητο να το ολοκληρώσει πλήρως ως προϋπόθεση για να πληρωθεί. Προφανώς δεν έχει συγκεκριμένο ωράριο, δεν έχει συγκεκριμένο και προστατευμένο μισθό και αφού δεν έχει προσληφθεί, η επιχείρηση δεν έχει καμία υποχρέωση απέναντι του. Δεν υποχρεούται δηλαδή να πληρώσει δώρα και επιδόματα γάμου, αδείας, λοχείας και μητρότητας, καθώς και να αποζημιώσει σε περίπτωση απόλυσης. Ταυτόχρονα, ο μηχανικός θεωρούμενος ως αυτοαπασχολούμενος, υποχρεώνεται να καλύπτει μόνος του τις ασφαλιστικές εισφορές στο ΤΣΜΕΔΕ (ασφαλιστικό ταμείο μηχανικών) και να πληρώνει φόρους ελεύθερου επαγγελματία, οι οποίοι είναι μεγαλύτεροι από αυτούς ενός απλού μισθωτού. Στον καιρό της ανασφάλειας και της τρομοκρατίας το Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών έχει κυριαρχήσει σα σχέση εργασίας ειδικά στους νέους. Το 30% των νέων μηχανικών δουλεύουν με μπλοκάκι και πάνω από τους μισούς συνολικά. Μια στατιστική απόδειξη ότι το μπλοκάκι κάθε άλλο παρά ευνοεί τον εργαζόμενο φαίνεται στην πιο πρόσφατη έρευνα του ΤΕΕ (2009), καθώς το 65% των μηχανικών που δουλεύουν με μπλοκάκι, δηλώνουν ότι πιέστηκαν από τον εργοδότη τους να υιοθετήσουν τη συγκεκριμένη σχέση απασχόλησης (ΔΠΥ). Ασφάλιση Ένας μηχανικός λαμβάνει την άδεια άσκησης επαγγέλματός του από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ). Το παράδοξο είναι ότι με το που την αποκτήσει εγγράφεται υποχρεωτικά και στο ασφαλιστικό ταμείο (ΤΣΜΕΔΕ) και συνεπώς αυτόματα πρέπει να πληρώνει τις αντίστοιχες εισφορές γιατί αλλιώς δεν του καλύπτεται καμία ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Συγχρόνως, ως ελεύθερος επαγγελματίας ο μηχανικός δε θεωρείται ποτέ άνεργος ακόμα και όταν δεν απασχολείται και έτσι στερείται δικαιώματος εγγραφής στον ΟΑΕΔ. Επίσης είναι υποχρεωμένος να πληρώνει εισφορές ενώ εργάζεται περιστασιακά ή απασχολείται σε άλλο κλάδο αλλιώς η εργασία του δε μετρά στα συντάξιμα χρόνια. Η μνημονιακή πολιτική έβαλε μπρος αναδιαρθρώσεις στην ασφάλιση οι οποίες επιδιώκονταν χρόνια με στόχο τη διάλυση των ταμείων, την προώθηση της ιδιωτικής 17

19 18 ΜΑ ΑΦΟΥ ΕΓΩ ΘΑ ΓΙΝΩ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ, ΤΙ ΜΕ ΝΟΙΑΖΕΙ; ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 ασφάλισης και φυσικά τη συνεχή απομάκρυνση της ευθύνης της από το κράτος. Χαρακτηριστικό είναι ότι με το κούρεμα του PSI έγινε περικοπή των αποθεματικών των ταμείων σε ποσοστό 75% οδηγώντας τα στα πρόθυρα της πτώχευσης για τη σωτηρία των τραπεζών. Όσον αφορά τους μηχανικούς θα αναφερθούμε σε 2 σημεία: Στην ένταξη του ταμείου στον ΕΟΠΥΥ όπου αυτή τη στιγμή υπάρχουν ελάχιστοι 1 συμβεβλημένοι γιατροί, τα ραντεβού κλείνονται μήνες μετά, ενώ πολλοί γιατροί παραμένουν απλήρωτοι και προειδοποιούν να σταματήσουν συνολικά τη σύμβαση τους με τον ΕΟΠΥΥ. Η ένταξη του ταμείου ισοδυναμεί με άμεση επιδείνωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και με ενοποίηση προς τα κάτω των παροχών. Ταυτόχρονα οδηγεί σε περαιτέρω υφαρπαγή των αποθεματικών του με όχημα την κάλυψη της μαύρης τρύπας του ΕΟΠΥΥ που δημιουργήθηκε από το PSI και τις πολιτικές της λιτότητας. Στην πρόσφατη επιλογή του ΤΕΕ και του ΕΤΑΑ (Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητων 2 Απασχολούμενων στο οποίο πλέον ανήκει το ΤΣΜΕΔΕ) να συμφωνήσουν στην αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών που ψηφίστηκαν στο πλαίσιο του μεσοπρόθεσμου προγράμματος το Βάσει του άρθρου 44 του μεσοπρόθεσμου προβλέπεται η εξοντωτική αύξηση των ήδη διογκωμένων ασφαλιστικών εισφορών μέχρι και 90%. Χαρακτηριστικά αυξάνεται η εισφορά από τα 150 στα 180 ευρώ για τους πρωτοαπασχολούμενους, μια εισφορά που κλιμακωτά φτάνει μέχρι και τα 700 ευρώ το μήνα. Με δεδομένο ότι πάνω από ασφαλισμένοι μηχανικοί αδυνατούν να πληρώσουν τις παλαιότερες εισφορές, οι μισθοί συρρικνώνονται και η φορολόγηση αυξάνεται, είναι προφανές ότι δημιουργείται πραγματικό πρόβλημα επιβίωσης. Στην ουσία χιλιάδες μηχανικοί, μισθωτοί και κυρίως μπλοκάκηδες, οδηγούνται στην έξοδο από το επάγγελμα, στην ανεργία, την ανέχεια και το περιθώριο. Ανεργία, αμοιβές και απελευθέρωση Σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του προέδρου του ΤΕΕ Χρήστου Σπίρτζη, το ποσοστό της ανεργίας στο χώρο των διπλωματούχων μηχανικών τα τελευταία χρόνια έχει πολλαπλασιαστεί. Στην πραγματικότητα, ακριβώς επειδή ο μηχανικός δε νοείται ποτέ άνεργος, τα ποσοστά της επίσημης ανεργίας αποκλίνουν σημαντικά από τα πραγματικά. Αλλά ακόμα και με βάση επίσημα στοιχεία του ΤΕΕ η ανεργία στον κλάδο ξεπερνά το 24%. Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στους νέους μηχανικούς, καθώς για όσους έχουν βγάλει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος από το 2006 και μετά ανέρχεται στο 50%. Επίσης το 1/3 του συνολικού αριθμού των ανέργων δηλώνουν μακροχρόνια άνεργοι και τα ποσοστά ανεβαίνουν στην επαρχία. Είναι εμφανές ότι στο πεδίο της κρίσης τα νούμερα συνεχώς θα ανεβαίνουν, και πολλοί από μας θα συμμετέχουμε ενεργά στην άνοδο τους. Τέλος, έχει νόημα να αναφερθούμε στο πρόσφατο άνοιγμα του επαγγέλματος του μηχανικού. Κατ αρχήν το επάγγελμα του μηχανικού δεν ήταν ποτέ κλειστό, αφού δεν είχε συγκεκριμένους περιορισμούς για την πρόσληψη της άδειας. Ανεξαιρέτως όμως αυτού, αυτό που βασικά έγινε κατ εντολή της τρόικας και ονομάστηκε απελευθέρωση ήταν η κατάργηση των ελάχιστων αμοιβών. Οι

20 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 νομικά κατοχυρωμένες ελάχιστες αμοιβές για τους αυτοαπασχολούμενους ανάλογα με το είδος, το μέγεθος και τη δυσκολία της εκπονούμενης μελέτης τους ήταν ένα ελάχιστο μέτρο που τους κατοχύρωνε απέναντι στην εργοδοσία. Ήταν αυτό που στοιχειωδώς εξασφάλιζε ότι δε γίνεται οι απολαβές τους να πέσουν κάτω από ένα σημείο κι έτσι έβαζε κάποια όρια στην εκμετάλλευση τους. Φυσικά οι παρανομίες από μεριάς εργοδοσίας ήταν και στο παρελθόν πολλές, όμως αυτή η θεσμική αλλαγή σημαίνει ότι νόμιμα πλέον οι μπλοκάκηδες είναι έρμαια της κάθε εργοδοσίας, αναγκασμένοι να διαπραγματευτούν μόνοι και από το 0 την αμοιβή τους και τις συνθήκες εργασίας τους. Εξωθούνται λοιπόν σε μισθούς πείνας των 400 ευρώ και στον κανιβαλισμό. Φυσικά αυτό έχει σαν συνέπεια και τη συρρίκνωση των απολαβών και των μισθωτών μηχανικών στα πλαίσια του υγιή ανταγωνισμού και της ορθολογικής αυτορρύθμισης της ελεύθερης αγοράς εργασίας. Από τη δεκαετία του 90 μέχρι και σήμερα οι φοιτητές του Πολυτεχνείου έχουμε την πεποίθηση ότι μαζί με το πτυχίο μας παίρνουμε και ένα διαβατήριο για τη μεγάλη ζωή. Αυτό το όνειρο του μεγάλου μηχανικού, όπως συχνά αναφέρεται, δεν έμεινε ανεπηρέαστο από τη βάρβαρη πραγματικότητα της Ελλάδας του ΔΝΤ και της τρόικας. Θα ήταν λοιπόν υπερβολή ο ισχυρισμός ότι και σήμερα η πλειοψηφία των φοιτητών στη σχολή μας πιστεύει ότι στο εγγύς μέλλον θα φάει με χρυσά κουτάλια. Ωστόσο παρατηρείται ότι το εμείς θα ζήσουμε τη ζωή που κάνουν οι λίγοι έχει αντικατασταθεί από το τουλάχιστον εμείς θα ζήσουμε καλά ή από το εμείς θα ζήσουμε καλύτερα από τους άλλους. Το κείμενο μας δεν καταπιάστηκε με το αν είχε ποτέ πραγματικό νόημα ο μύθος του μεγάλου μηχανικού ούτε με το που οδηγεί εν γένει η αντίληψη του μηχανικού ως μέλους μιας οικονομικής ελίτ που θα επιβιώνει πάντα έναντι των άλλων. Αν και πρόκειται για 2 εξαιρετικά θέματα συζήτησης, στόχος αυτού του κειμένου ήταν να ασχοληθεί με το αν στέκει η σημερινή άποψη για το μηχανικό. Αν δηλαδή όλοι εμείς ανήκουμε σε αυτούς που θα σωθούν από την κρίση ή ακόμα χειρότερα σε αυτούς που θα βρουν ευκαιρίες στην κρίση. Νομίζουμε ότι τα στοιχεία είναι αμείλικτα. Το μέλλον που μας ετοιμάζουν, η πραγματικότητα των σημερινών εργαζομένων είναι καταστάσεις ζοφερές και δε μας χωράνε. Η μνημονιακή πολιτική των τελευταίων κυβερνήσεων, οι επιλογές της Τρόικας του ΔΝΤ και της ΕΕ έχουν φτάσει τον κλάδο στα όρια του όπως έχουν κάνει και με το σύνολο του εργαζόμενου λαού. Είναι εμφανές ότι δε μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι. Βέβαια πολλοί συμφοιτητές μας απαντάνε σε αυτή την παραδοχή ότι λύση είναι μετά το πτυχίο να φύγουμε από τη χώρα. Αφενός η ασφυκτική κατάσταση που επικρατεί πλέον σε όλες τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου αλλά και η εμφάνιση αντίστοιχων καταστάσεων κρίσης σε χώρες περιμετρικά της κεντρικής Ευρώπης αναδεικνύει 2 πράγματα: α) ότι αυτό που γίνεται στην Ελλάδα δεν είναι μια ειδική περίπτωση για μια κακά οργανωμένη ψωροκώσταινα όπως μας λένε και β) ότι δε γίνεται ως δια μαγείας να απορροφηθούμε όλοι στο εξωτερικό. Η εξαναγκαστική μετανάστευση δε μπορεί να θεωρηθεί λύση. Η ιστορία όμως διδάσκει ότι μέσα από συλλογικές διεκδικήσεις και μέσα από την οργάνωση στα σωματεία, οι εργαζόμενοι μπορούν να πάρουν πίσω τα κεκτημένα χρόνων και να διεκδικήσουν όσα πραγματικά τους ανήκουν. Ας μείνουμε λοιπόν εδώ, ας δώσουμε τη μάχη και ας ανοίξουμε αυτό τον άλλο δρόμο που τόσο έχουμε ανάγκη. 19

21 Το αυγό του φιδιού έσπασε 20 Μακριά από μας... Ή μήπως δίπλα μας; Ένα λαϊκό ρητό λέει πως ο διάολος έχει πολλά ποδάρια. Η ελληνική και όχι μόνο πραγματικότητα του 21ου αιώνα προβληματίζει για το αν συμβαίνει το ίδιο και με το φασισμό. Πολλά έχουν γραφτεί για το τι είναι και τι δεν είναι φασισμός, αλλά μάλλον υπάρχουν πολλά ακόμα να ειπωθούν. Αν ορίσουμε με βάση τα ιστορικά γεγονότα ότι πυρήνας της φασιστικής ιδεολογίας είναι η υποταγή του αδύναμου στο δυνατότερο με συνέπεια τον κοινωνικό κανιβαλισμό και τη μηδενική ανοχή στο διαφορετικό, αξίζει να αναλύσουμε ξανά εικόνες και στοιχεία της καθημερινότητας μας. Όταν κάποιος απολύεται από τη δουλειά του και αντί να τα βάλει με τον εργοδότη του τα βάζει με το συνάδελφό του, αυτό δεν ενέχει στοιχεία κοινωνικού κανιβαλισμού; Όταν άνθρωποι επικροτούν το στρατιωτικό τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση αντιμετωπίζει απεργούς και διαδηλωτές, μήπως συναινούμε στον αυταρχισμό; Όταν οι επιθέσεις ενάντια σε μετανάστες, ομοφυλόφιλους, χρήστες ουσιών κ.α αυξάνονται κατακόρυφα μήπως η εποχή της μηδενικής ανοχής είναι τελικά εδώ; Η φτώχεια και η αποπολιτικοποίηση εύφορο έδαφος για τον φασισμό Ιστορικά, σε περιόδους κοινωνικών και πολιτικών κρίσεων, όταν η ποιότητα ζωής υποβαθμίζεται ανθίζουν ακραίες λογικές και πρακτικές με πρόφαση πάντα την έκτακτη ανάγκη. Βασικό συστατικό τους είναι η στοχοποίηση κοινωνικών ομάδων ως ρίζα όλων των κακών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι επιθέσεις των Γερμανών Ναζί εναντίον των Εβραίων, της Χρυσής Αυγής απέναντι στους μετανάστες αλλά και ο τρόπος με τον οποίο η δικτατορία στην Ελλάδα αντιμετώπισε τους κομμουνιστάς. Σε τέτοιες εποχές θεριεύουν Μεγάλες Ιδέες έναντι της υπάρχουσας παρακμής που προπαγανδίζονται με γκεμπελίστικες συνθηματολογίες και πίσω τους συσπειρώνουν μάζες. Από την -όχι μόνο κιτς αλλά και εμβατηριακού χαρακτήρασυνθηματολογία των Ναζί ή της ελληνικής Χούντας το βλέπουμε: Η Γερμανία πάνω από όλα, Η Ελλάς βρίσκεται εις την χειρουργική κλίνην κ.α. Αυτό που αξίζει να σταθούμε και να εξετάσουμε είναι το κατά πόσο η ιδεολογία αυτή μπορεί να εξυπηρετήσει και να λειτουργήσει υπέρ των λαϊκών συμφερόντων. Έχει λοιπόν νόημα να προσδιορίσουμε καταρχήν σε ποια κοινωνικά στρώματα έχει απεύθυνση και βρίσκει έδαφος να αναπτυχθεί ο φασισμός. Θα προσπαθήσουμε να το αναλύσουμε αντλώντας κάποια συμπεράσματα από το φαινόμενο του εκφασισμού στην ελληνική κοινωνία της κρίσης και του μνημονίου, όπως εν μέρει εκφράζεται

22 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 μέσω της Χρυσής Αυγής. Βλέπουμε να απευθύνεται σε κομμάτια μεσαίων στρωμάτων, μικροβιοτεχνών και μικροεπιχειρηματιών, που ελπίζουν να βγουν αλώβητα απ την κρίση μέσα από την επιβολή «του νόμου και της τάξης», μιας και αυτό αναπαράγουν συνεχώς τα ΜΜΕ ως λύση για το ελληνικό αδιέξοδο. Απευθύνεται και σε ανθρώπους με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο που έχουν ζήσει μακρυά και έξω από χώρους με ζωντανή πολιτική ζωή και ενεργή πολιτική δράση. Απευθύνεται όμως και σε κομμάτια εργαζομένων και ανέργων που ασφυκτιούν, σε κομμάτια του λαού που βιώνουν εντονότερα την εξαθλίωση και απεγνωσμένα ψάχνουν για μια διέξοδο και ένα αποκούμπι. Τελικά είναι απλοϊκό κανείς να πιστέψει ότι ο φασισμός εξαπλώνεται απλώς και μόνο όταν οι άνθρωποι δεν είναι αρκετά έξυπνοι ή μορφωμένοι, συμπέρασμα που συχνά ακούμε. Ο φασισμός μαζί με όλα τα άλλα πατά στα πραγματικά προβλήματα μιας κοινωνίας και εκμεταλλεύεται την απουσία ελπίδας για έναν άλλο δρόμο για ένα καλύτερο αύριο. Εκμεταλλεύεται την γενικευμένη αγανάκτηση, οργή και ανασφάλεια και ωθεί τους ανθρώπους να υποστηρίξουν και να ακολουθήσουν τυφλά έναν αιμοβόρο μεσσία που θα ξεβρωμίσει τον τόπο και θα τους σώσει. Εχθρός τους είναι πάντα ο αδύναμος και ποτέ ο δυνατός Μία από τις πάγιες τακτικές που εφαρμόζουν τα εκάστοτε φασιστικά κόμματα είναι η δημιουργία εικονικών εχθρών, εσωτερικών και εξωτερικών. Το ρόλο αυτό παίζουν συνήθως κοινωνικές ομάδες οι οποίες αποκλείουν από το μέσο όρο της κοινής γνώμης και συνδυάζουν χαρακτηριστικά που προκαλούν το φόβο. Πρώτος στόχος, ό,τι πιο εύκολο, οι μετανάστες, οι άλλοι, οι ξένοι. Αυτοί λέει μας παίρνουν τις δουλειές. Αυτοί φταίνε για την ανεργία και την εγκληματικότητα, παρ όλο που συχνά οι ίδιοι είναι τα θύματα βίαιων επιθέσεων και άγριας εργασιακής εκμετάλλευσης. Ας μη ξεχνάμε τις σοκαριστικές εικόνες των εργατών από τα χωράφια με φράουλες στην Πελοπόννησο. Με αυτή την αντιμετώπιση ωστόσο το μόνο που επιτυγχάνεται είναι οι μετανάστες να δουλεύουν ακόμα πιο φοβισμένοι 21

23 ΤΟ ΑΥΓΟ ΤΟΥ ΦΙΔΟΥ ΕΣΠΑΣΕ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 και απεγνωσμένοι με αποτέλεσμα τα μεροκάματά τους να είναι ακόμα πιο χαμηλά, το ίδιο και οι απαιτήσεις τους. Έτσι δουλεύουν για ένα κομμάτι ψωμί για εργοδότες οι οποίοι συγχρόνως μπορεί να στηρίζουν και να ψηφίζουν πολιτικές που υπόσχονται την απέλαση τους κι έτσι να σφίγγουν το λουρί. Εξίσου αντιφατικό είναι το γεγονός ότι παραβλέπεται από κάθε πολιτική συζήτηση δημόσια ή μη το Δουβλίνο 2, μια συμφωνία των χωρών της Ε.Ε. που ουσιαστικά εγκλωβίζει τους μετανάστες εντός των Ελληνικών συνόρων ακόμα και αν αυτοί θέλουν να αναζητήσουν αλλού μια καλύτερη τύχη. Όσο μίσος όμως βγάζουν οι φασίστες ενάντια σε αλλοδαπούς εργάτες, τόσο απαθείς είναι μπροστά στους αγώνες, τις απεργίες και κινητοποιήσεις πάσης φύσεως, στο χώρο δουλειάς τους. Πρόσφατες είναι οι αναμνήσεις από την Χαλυβουργία στο Βόλο, όπου όταν οι συνάδελφοί τους στην Αθήνα μάχονταν ηρωικά ενάντια στον εργοδότη τους, οι εν Βόλω χρυσαυγίτες κραύγαζαν ότι αιτία για τις χαμένες δουλειές είναι ο αγώνας των εργατών και όχι τα κέρδη του αφεντικού. Λίγους μήνες αργότερα απολύθηκαν και εκεί μαζικά εργαζόμενοι. Από την ξέφρενη επίθεση ενάντια σε οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα και κατάκτηση βρίσκεται στο δρόμο της φασιστικής ιδεολογίας δεν ξεφεύγουν οι γυναίκες, οι ομοφυλόφιλοι αλλά και τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Οι γυναίκες στο σπίτι, οι αδερφές να γίνουν άντρες, οι ανάπηροι στον Καιάδα. Εύκολα θύματα, που τα στερεότυπα εναντίον τους συνθέτουν ένα αρμονικά συντηρητικό τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της κοινωνίας ώστε το σύστημα να παράγει και να αναπαράγει αέναα τον εαυτό του. Ο φασισμός έρχεται να ορίσει ποιά ζωή αξίζει να βιωθεί. Το μόνο που καταφέρνει με αυτό είναι να δίνει τις ευλογίες του στις περικοπές στην κοινωνική πρόνοια αλλά και να στέλνει ακόμα περισσότερους ανθρώπους στον αποκλεισμό και την απελπισία και να τους καθιστά εύκολα διαχειρίσιμους και εκμεταλλεύσιμους. 22 Τι αποφέρει εν τέλει ο φασισμός πέρα από μίσος και αίμα; Τα παραπάνω παραδείγματα δεν είναι πολλά, αλλά είναι μάλλον αρκετά για να περιγράψουν την πραγματική επίδραση του φασιστικού φαινομένου. Αν κάτι καταφέρνει είναι σίγουρα η συντηρητικοποίηση της κοινωνίας και η μετατόπιση της πολιτικής ατζέντας ακόμα πιο δεξιά. Έτσι το βάρος φεύγει από τις πλάτες των πραγματικών υπευθύνων και μετατοπίζεται στα θύματα της υπόθεσης. Ο ρατσισμός διαλύει τα κοινά συμφέροντα των εργαζομένων και αντί να τους τοποθετεί ενάντια στους εκμεταλλευτές στρέφει τον έναν ενάντια στον άλλο. Εν τέλει όλα τα εργατικά κεκτημένα καταργούνται και η διεκδίκησή τους ανατίθεται σε κάποιον superman Κασιδιάρη. Έτσι η αντίσταση μετατρέπεται σε μία εύκολη και χωρίς κόστος εικονική

24 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 επανάσταση με ντελίβερι στον καναπέ μπροστά από τα δελτία των 8. Η ιστορία γράφεται στον δρόμο και ο δρόμος μας ανήκει! Οι πραγματικές επαναστάσεις είναι δύσκολες, έχουν κόστος αλλά είναι και αυτές που φέρνουν αποτελέσματα και ριζοσπαστικές αλλαγές. Αυτές υπάρχουν και γίνονται κάθε μέρα, όταν εργαζόμενοι απεργούν. Απολυμένοι, άνεργοι και φοιτητές βγαίνουν σε δρόμους και πλατείες και συγκρούονται με το κράτος και την καταστολή διεκδικώντας μια καλύτερη ζωή. Στις γειτονιές ορθώνονται δομές αλληλεγγύης -και όχι ελεημοσύνης σαν αυτές της Χρυσής Αυγής- που σαν κομμάτι του συνολικού αγώνα του λαού, από τη μία συμβάλλουν στην επίλυση πραγματικών προβλημάτων και από την άλλη καλλιεργούν τη συντροφικότητα ανάμεσα στους καταπιεσμένους. Αυτό αποτελεί ένα πραγματικό δείγμα για το πώς μια κοινωνία μπορεί να οργανώνεται και να λειτουργεί από τα κάτω, προς πραγματικό όφελος του 99%. Ο κίνδυνος του φασισμού και οι συνέπειες του υπάρχουν και αναπτύσσονται από την κεντρική πολιτική ζωή μέχρι τις καθημερινές μας συνήθειες και τις εικόνες στις οποίες συνηθίζουμε και αποδεχόμαστε. Ακριβώς όμως επειδή ο φασισμός γεννάται από το ίδιο το σύστημα και αναπαράγεται μέσα στις κοινωνικές του δομές είναι οι αγώνες και τα κινήματα μας που μπορούν και πρέπει να τον ξεριζώσουν. Με όποιο τρόπο κι αν εκδηλώνεται, είτε στο κοινοβούλιο είτε σαν κοινωνικός εκφασισμός και κανιβαλισμός, είναι στους δρόμους, εκεί που υπερασπιζόμαστε πάση θυσία τα λαϊκά και δημοκρατικά κεκτημένα, εκεί που θα τον τσακίσουμε. Ο δρόμος, εκεί που γράφεται η ιστορία, ανήκει στους καταπιεζόμενους, στους από κάτω, στον αγωνιζόμενο λαό. Δε θα αφήσουμε κανένα νεοναζί να μας γυρίσει αιώνες πίσω. Με τα ιδανικά και τις αξίες που γεννιούνται μέσα από τους συλλογικούς μας αγώνες, με την αλληλεγγύη και τη συντροφικότητα μας να τους εξαφανίσουμε. Εξάλλου δεν ξεχνάμε ότι ο φασισμός δεν έρχεται απ το μέλλον... 23

25 Καταδικάζουμε τη βία... από όπου και αν προέρχεται; 24 Η αναγκαιότητα για ένα κείμενο που αφορά στη βία, σήμερα, μάλλον δεν έρχεται από το πουθενά. Στα χρόνια του μνημονίου είναι έκδηλη η σκλήρυνση της καταστολής από τη μεριά του κράτους, η προσπάθεια απονομιμοποίησης όποιου κινητοποιείται και των μέσων που χρησιμοποιεί, αλλά και μία γενικότερη συντηρητική στροφή του δημοσίου λόγου. Σκουριές Χαλκιδικής, έφοδοι σε καταλήψεις και καταπάτηση του ασύλου στην ΑΣΟΕΕ, βασανισμοί των αγωνιστών της αντιφασιστικής μοτοπορείας στον Άγιο Παντελεήμονα και η γνωστή ιστορία του Βελβεντού με το photoshop, διαπόμπευση οροθετικών ιερόδουλων, επιστρατεύσεις στο ΜΕΤΡΟ και τους ναυτεργάτες, και η επέμβαση της αστυνομίας στη Χαλυβουργία είναι κάποια ενδεικτικά παραδείγματα. Κοινή συνισταμένη όλων των παραπάνω είναι το εξής σχήμα: η ευνομούμενη πολιτεία προσπαθεί να επαναφέρει στην τάξη όσους έχουν παρεκκλίνει από αυτή. Επομένως πριν καταδικάσουμε τη βία από όπου και αν προέρχεται θα ήταν χρήσιμο να εξετάσουμε τελικά τί είναι βία, από πού προέρχεται, τι σκοπούς εξυπηρετεί, αλλά και εν τέλει είναι πάγια και αντικειμενικά τα κριτήρια με τα οποία απαντάμε τα παραπάνω; Η οικονομική κρίση είναι τα τελευταία τρία χρόνια το άλλοθι για ραγδαίες αλλαγές στις ζωές των ανθρώπων. Οι πιο έντονες από αυτές είναι η ανεργία, η οικονομική ανέχεια, η έλλειψη βασικών παροχών όπως η δωρεάν υγειά κλπ. Υπό αυτό το πρίσμα πλατείες μάζες αδυνατούν να φανταστούν τον εαυτό τους μέσα σε μια προοπτική που να τους εξασφαλίζει ότι θα ζουν και θα εργάζονται με αξιοπρέπεια καλύπτοντας τις στοιχειώδεις βιοτικές ανάγκες τους. Η καθόλα νόμιμη αυτή βία του κράτους είναι που εξωθεί καθημερινά ανθρώπους σε αυτοκαταστροφικές διεξόδους, είτε αυτό λέγεται στρες, κατάθλιψη ή και αυτοκτονία. Στην πιο τραβηγμένη της μορφή οδηγεί στο θάνατο όσους δεν έχουν την πολυτέλεια για θέρμανση (με χαρακτηριστικό παράδειγμα το μαγγάλι) ή και για στέγαση, χωρίς ποτέ βέβαια αυτά να χαρακτηριστούν ως αυτό που είναι: κρατικές δολοφονίες. Εκτός όμως από το δρόμο της παραίτησης, τον ατομισμό και τον ανταγωνισμό, υπάρχει και ο δρόμος της συλλογικής διεκδίκησης και των κινημάτων. Στην ουσία είναι η επιλογή κάποιου να μη συμβιβαστεί στην αλλαγή που θέλει να επιβάλει το κράτος στη ζωή του και άρα να αντισταθεί. Από μόνη της η έννοια της αντίστασης περιέχει και το στοιχείο της βίας, ως έκφραση πολιτικής ανυπακοής. Αυτό διαφαίνεται από τα μέσα που χρησιμοποιεί το λαϊκό κίνημα στην Ελλάδα. Οι απεργίες, οι καταλήψεις, ακόμα και οι πορείες για παράδειγμα διαταράσσουν την ομαλή καθημερινότητα, σταματούν την παραγωγή, την εύρυθμη λειτουργία του κέντρου, τη λειτουργία του εκπαιδευτικού μηχανισμού. Παρόλα αυτά δεν είναι τυχαίο πως αυτές οι πρακτικές του κινήματος είναι νομιμοποιημένες τόσο σε επίπεδο

26 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 δικαίου (μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον), αλλά κυρίως στη συνείδηση του μαζικού κινήματος. Εδώ μπορούμε να αναλογιστούμε τι μπορεί να σημαίνει μια απεργία, μια πορεία, μια κατάληψη, σε μία άλλη χώρα ή ακόμα σε κάποια άλλη στιγμή της ελληνικής ιστορίας. Οι καταλήψεις σχολών στην Αγγλία και την Γαλλία προκάλεσαν ακαριαία την επέμβαση της αστυνομίας. Μια πορεία ή μια απεργία στη Γερμανία φαντάζει ξένη καθώς δεν αποτελεί αντικείμενο συλλογικής μνήμης από την πρόσφατη πρακτική του κινήματος. Η κατάληψη ενός πανεπιστημίου στην Ελλάδα της Χούντας απαντήθηκε με την εισβολή του στρατού. Εν ολίγοις η κατοχύρωση των όπλων του κινήματος, η αναγνώρισή τους, η κατάταξή τους σε βία ή μη βία και η αντίστοιχη απάντηση από το κράτος δεν είναι ένας αντικειμενικός, αξιακός, καθολικός κώδικας. Εν τέλει μπορούμε να πούμε πως το τι θα θεωρηθεί βία, είναι αποτέλεσμα ενός ιδεολογικού συσχετισμού που κρίνεται διαρκώς και αλλάζει ραγδαία μπροστά σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ως τέτοια κρίθηκε για παράδειγμα η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους, που επέφερε ως λογικό επακόλουθο τον πόλεμο στο Ιράκ, στο πλαίσιο της απελευθέρωσής του κόσμου από την τρομοκρατία. Παράλληλα με αυτό ήρθε και μια απίστευτα οξυμένη περιστολή των δημοκρατικών δικαιωμάτων, με σκληρή επιτήρηση της καθημερινής δημόσιας ζωής, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τους τυχαίους ελέγχους στις αεροπορικές μεταφορές που καταλήγουν να είναι ένα ρατσιστικό αντι-μουσουλμανικό παραλήρημα. Αντίστοιχα συνέβη και στην Αγγλία μετά από την βομβιστική επίθεση στο Μετρό. Ακόμα και το πρόταγμα για τον ψυχρό πόλεμο, ήταν η στρατιωτική (και ιδεολογική) θωράκιση της δύσης απέναντι στην απειλή του κομμουνισμού. Πιο κοντά σε μας η έκτακτη ανάγκη της εξέγερσης του Δεκέμβρη του 2008 ήταν η αφορμή για την ποινικοποίηση των κινητοποίησεων μέσα από την ολοκλήρωση του νομικού οπλοστασίου του κράτους με τους λεγόμενους τρεις κουκουλονόμους. Στο σήμερα η έκτακτη ανάγκη είναι η οικονομική κρίση. Η καταιγιστική επικαιρότητα της τελευταίας χρονιάς δείχνει την υπερπροσπάθεια του κράτους να τσακίσει κάθε αντίσταση από τη μεριά του κινήματος. Οι στρατηγικές επεμβάσεις σε επίπεδο φυσικής καταστολής, αλλά και μία συστηματική συντηρητική μετατόπιση του δημόσιου λόγου όπως εκφέρεται από τα αστικά κόμματα, τα ΜΜΕ, και την Χρυσή Αυγή προσπαθούν να καθορίσουν το νέο συσχετισμό που θα βάλει τα πλαίσια για το πως θα διεξάγεται η σύγκρουση ανάμεσα στο λαό και το κεφάλαιο. Έτσι η κρίση, η ανάγκη διόρθωσης των κακώς κειμένων του ελληνικού κράτους, ο εξευρωπαϊσμός της χώρας είναι οι καλύτερες δικαιολογίες για να αναβαθμιστεί η παρουσία των μονάδων καταστολής. Προκύπτει λοιπόν, το αστυνομοκρατούμενο κέντρο σε κάθε πορεία, οι συλλήψεις και το ξύλο, οι εκκενώσεις των καταλήψεων κ.α. Επομένως κατά κάποιο τρόπο το κάλεσμα για καταδίκη της βίας από όπου και αν προέρχεται, σημαίνει στην ουσία να πάψει η προσπάθεια για κάθε μορφής αντίσταση. Με απλά λόγια ότι στην Ελλάδα της κρίσης δεν χωρούν αντιρρήσεις. Πριν κάμποσο καιρό, κυριαρχούσε η εικόνα των μεγάλων απεργιακών κινητοποιήσεων, των πλατειών και η απάντηση της αστυνομίας με ξύλο, συλλήψεις 25

27 26 ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΟΥΜΕ ΤΗ ΒΙΑ... ΑΠΟ ΠΟΥ ΚΙ ΑΝ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ; ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 στο σωρό, δακρυγόνα, προκειμένου να εκκενώσει το χώρο μπροστά από τη Βουλή. Η κατάσταση τον τελευταίο χρόνο δεν χαρακτηρίζεται από αυτό. Η ποιοτική αλλαγή στην κίνηση του κράτους είναι το πέρασμα σε χτυπήματα πιο στοχευμένα, επεμβαίνοντας σε χώρους που κυριαρχούσαν οι δυνάμεις του κινήματος, η αριστερά και ο αναρχικός χώρος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι έφοδοι στις καταλήψεις (Βίλα Αμαλίας, Σκαραμαγκά, Λέλα Καραγιάννη, Αγορά Κυψέλης), αλλά και η καταπάτηση του ασύλου στην ΑΣΟΕΕ. Σκοπός ήταν η ταύτιση των ελεύθερων κοινωνικών χώρων, και χώρων πολιτικών διεργασιών του φοιτητικού κινήματος με άνδρα ανομίας. Αυτό κατάφερε δύο πράγματα. Πρώτον την αποθέωση της ηρωικής αστυνομίας που χτύπησε την εγκληματικότητα, μετά από δύο χρόνια μαζικών πορειών που έφεραν την αμφισβήτηση του ρόλου της ως εγγυητή της ασφάλειας στην ελληνική κοινωνία. Το σημαντικότερο όμως, ήταν οτι το κράτος εκμεταλλευόμενο την κάμψη του κινήματος ήθελε να εδραιώσει την επιτήρηση του σε κάθε χώρο και πτυχή της καθημερινότητας, καθώς και του αισθήματος της ηττοπάθειας. Ότι για αυτούς που θέλουν να αγωνίζονται δεν υπάρχει πλέον χώρος. Άλλο ένα παράδειγμα είναι οι δυο επιστρατεύσεις στους απεργούς του Μετρό και τους ναυτεργάτες, αλλά και η επέμβαση των ΜΑΤ στην Χαλυβουργία, και στο ΑΠΘ για τους απεργούς στον καθαρισμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι επιστράτευση έχει να γίνει από το 1993, μάλιστα έχοντας και ιδιαίτερο πολιτικό κόστος. Η τομή σήμερα είναι οτι πλέον ακόμα και στις κλαδικές κινητοποιήσεις, σε κάποιο χώρο δουλειάς, σε ένα κατειλημμένο εργοστάσιο για την πιο θεμελιώδη διεκδίκηση, αυτή της συλλογικής σύμβασης, δεν θα υπάρχει διαπραγμάτευση, αλλά μόνο η επέμβαση των ΜΑΤ. Είναι γνωστή η κατάσταση στις Σκουριές τον τελευταίο καιρό. Εικόνες Κερατέας που επαναλαμβάνονται. Αρχή ήταν το σχέδιο από την εταιρεία Hellas Gold για την εκμετάλλευση ενός κοιτάσματος χρυσού που βρίσκετα στο υπέδαφος δασικής και αγροτικής περιοχής. Μπροστά στην καταστροφή του περιβάλλοντος, την μετατροπή του δάσους σε ορυχείο η αντίδραση της πλειονότητας των κατοίκων ήταν άμεση (γιατί στην περιοχή έχουν εμφανιστεί και ομάδες οι οποίες υποστηρίζουν την επένδυση στο πλαίσιο της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας). Πορείες, διαμαρτυρίες και μπλοκαρίσματα του έργου. Η απάντηση της αστυνομίας απέναντι στην υπεράσπιση της γης από τους κατοίκους ήταν οι συλλήψεις, τα δακρυγόνα μέσα σε σχολείο, η έφοδος σε σπίτια με συλλήψεις και μηνύσεις για ηθική αυτουργία των κινητοποιήσεων, ακόμα και επεμβάσεις στα κοντινά χωριά που προσομοιάζουν σε κατοχικά στρατεύματα. Σε όλα τα παραπάνω μπαίνει και ένας σημαντικός παράγοντας ο οποίος μπορεί σε μεγάλο βαθμό να διαμορφώνει την κοινή συνείδηση. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης διαθέτουν εκτός από το μέσο, την εικόνα και τον ήχο, το προνόμιο να αντιμετωπίζονται ως αυθεντία, ως ένας μόνιμος αυτόπτης μάρτυρας, αλλά πιο σημαντικό, την δυνατότητα διαμόρφωσης της ατζέντας, της επιλογής του τι είναι είδηση. Μέσα από την πολιτική παρέμβαση

28 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 στην ενημέρωση, τα ΜΜΕ αναλαμβάνουν πλέον ενεργό πολιτικό ρόλο. Σε πρώτη φάση απέναντι στα κινήματα και τις κινητοποιήσεις, είτε τρομοκρατώντας ή ακόμα και απομονώνοντας τα. Πρόσφατο παράδειγμα η αντιμετώπιση στις καταλήψεις απέναντι στο νόμο Διαμαντοπούλου, που έμεινε στις μνήμες των φοιτητών ως το τείχος της σιωπής. Αποκορύφωμα η παρέμβαση στην ΕΡΤ και η απαγόρευση από τον πρωθυπουργό να προβληθεί το βίντεο με την ανακοίνωση των φοιτητικών συλλόγων. Βασικό ιδεολογικό όπλο των ΜΜΕ τα τελευταία χρόνια είναι η λεγόμενη θεωρία των δύο άκρων. Ο πυρήνας της λογικής της είναι ότι ακραίες ομάδες (ακροδεξιά και ακροαριστερά), που χρησιμοποιούν βίαια μέσα έρχονται να διαταράξουν την ήρεμη κοινωνική ζωή. Σήμερα εκφράζεται πολύ έντονα και με μια ρητορική που λέει πως αυτός που παλεύει για την αξιοπρέπεια του με αυτόν που δέρνει μετανάστες ταυτίζονται. Επομένως μόνη λογική είναι η μέση οδός, αυτή της υιοθέτησης οποιασδήποτε άλλης παθητικής στάσης, που τελικά υποτάσσεται στην κυβερνητική πολιτική. Ταυτόχρονα, η τοποθέτηση των ΜΜΕ όσον αφορά τα αίτια της κρίσης περιορίζεται στο ότι ευθύνονται πρώτον η κακοδιαχείριση από τους πολιτικούς και δεύτερον οι μετανάστες. Με αυτή τη στάση δικαιολογούνται εν μέρει η ρατσιστική βία και η φασιστική ιδεολογία. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τη Χρυσή Αυγή, που αποτελεί και τον εκφραστή ενός σύγχρονου νεοφασιστικού κινήματος, τα δύο πρώτα συμφωνούν με το πολιτικό της σκεπτικό απλοποιώντας το πρόβλημα της κρίσης μόνο στους μετανάστες ή μόνο στους πολιτικούς (στην πολιτική στην ουσία), αλλά και η μη προβολή των ρατσιστικών επιθέσεων και της ευνοϊκής δικαστικής μεταχείρησης που τυγχάνουν οι δράστες, καταλήγει ουσιαστικά στην αθώωση αυτής της πρακτικής. Εν τέλει η πίεση από τα ΜΜΕ και το κράτος στη συντηρητική στροφή της ελληνικής κοινωνίας, η θωράκιση του κράτους σε μια πιο αυταρχική και σκληρή κατεύθυνση, η κατηγορία προς αριστεράς πως ευθύνεται και αυτή για την κρίση, είναι από τη μία η προσπάθεια και από την άλλη το κάλεσμα προς το κίνημα να σταματήσει να βάζει αναχώματα στην ομαλή πορεία της χώρας προς την ανάπτυξη. Το κάλεσμα δηλαδή να καταδικάσει τη βία από όπου και αν προέρχεται, αποτινάσσοντας μαζί κάθε ριζοσπαστικό μέσο πάλης, αγώνα και αντίστασης... 27

29 Δεν μπορείτε εσείς ; Μπορούμε εμείς Με αυτά τα λόγια και με αυτήν την αποφασιστικότητα αποφάσισαν οι εργαζόμενοι της ΒΙΟΜΕ να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να λειτουργήσουν μόνοι τους, με αυτοδιαχείρηση το εργοστάσιο χημικών προιόντων που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη και παράγει προϊόντα που χρησιμοποιούνται στον κατασκευαστικό κλάδο, όπως πχ κόλλες, αστάρια κλπ. Εμείς απαντήσαμε πως θέλουμε πίσω τις δουλείες μας, θέλουμε τις ζωές μας, θέλουμε την αξιοπρέπεια μας. Το αν αυτό θεωρείται παράλογο; ναι είμαστε παράλογοι! Αν θεωρείτε άνομο; ναι είμαστε άνομοι! αν θεωρείτε άπιαστο Όνειρο; ναι τρέχουμε να πιάσουμε το Όνειρο μας, και να ζήσουμε τις οικογένειες μας! 28 Η πορεία προς την αυτοδιαχείρηση Ας δούμε όμως τι τους οδήγησε σε αυτή την ηρωική και καθόλου εύκολη απόφαση. Η ΒΙΟΜΕ ιδρύθηκε το 1982 και αποτελούσε θυγατρική της εταιρίας Φίλκεραμ Johnson αλλά και ιδιοκτησία της οικογένειας Φιλίππου. Ενώ ήταν από τις πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, αλλά κυρίως λόγω κακών χειρισμών της ιδιοκτησίας, το 2008 εμφανίστηκαν τα πρώτα οικονομικά προβλήματα βιωσιμότητας της επιχείρησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα κακοδιαχείρισης αποτελεί, σύμφωνα με τον πρόεδρο του σωματείου, ότι δόθηκαν πολλά χρήματα, δανεικά και αγύριστα στην μητρική εταιρία, η οποία όμως τελικά πτώχευσε το 2011, με αποτέλεσμα, η οικογένεια Φιλλίπου να μην τηρεί το χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής των οφειλών προς τους εργαζόμενους. Από εκεί και ύστερα αρχίζει ο ηρωικός αγώνας των εργαζομένων, που θα καταλήξει τελικά στο να πάρουν το εργοστάσιο στα χέρια τους. Οι εργαζόμενοι αντιδρούν με επαναλαμβανόμενες 48ωρες απεργίες και στις 12 Σεπτεμβρίου ξεκινούν επίσχεση εργασίας. Ήδη στις πρώτες γενικές συνελεύσεις συζητείται η ιδέα της αυτοδιαχείρισης και, όταν τίθεται, σε ψηφοφορία αποσπά το 97% των ψήφων. Η Φίλκεραμ λόγω της πτώχευσης χάνει όλα τα περιουσιακά της στοιχεία, ενώ το Νοέμβρη του 2011, η αντιπρόεδρος του ομίλου Φιλίππου ξεκαθαρίζει ότι το εργοστάσιο δεν πρόκειται να ξαναλειτουργήσει. Οι εργαζόμενοι όμως δεν έμειναν άπραγοι, ιδρύοντας αμέσως ταμείο αλληλεγγύης, αλλά και με τη συμμετοχή τους σε δυναμικές κινητοποιήσεις, πορείες κτλ έκαναν ξεκάθαρο ότι δεν πρόκειται να τα παρατήσουν τόσο εύκολα. Τον Οκτώβρη του 2012 πραγματοποιείται καραβάνι αλληλεγγύης, με ενδιάμεσους σταθμούς τη Λάρισα και το Βόλο και τελικό προορισμό

30 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 την Αθήνα, όπου και οι εργαζόμενοι καταθέτουν τα αιτήματά τους στον υπουργό εργασίας. Στις 12 Φεβρουαρίου του 2013, οι εργαζόμενοι κάνουν το μεγάλο βήμα, ανοίγουν ξανά τις πόρτες του κλειστού εργοστασίου, και το λειτουργούν ξανά με την δυναμική και την αποφασιστικότητα του ανθρώπου που επιλέγει να μην μείνει μοιρολατρικά άπραγος μπροστά στην πείνα που τον απειλεί, αλλά αποφασίζει να πάρει την κατάσταση στα χέρια του και να διεκδικήσει ότι του ανήκει. Το λειτουργούν μάλιστα με τέτοιο τρόπο ώστε όλοι οι εργαζόμενοι να έχουν ίσο λόγο στη διεύθυνσή του, και να μην υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα σε αυτόν που παράγει και σε αυτόν που διοικεί. Με τις βασικές αρχές, δηλαδή της αυτοδιεύθυνσης και του εργατικού ελέγχου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν στο συμφωνητικό τους οι εργαζόμενοι. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του σωματείου, οι πρώτες μέρες αφιερώνονται στο να ξεδιαλεχθεί το εμπόρευμα-στοκ, ώστε αυτό να πουληθεί και με αυτό τον τρόπο να χρηματοδοτηθεί το ξεκίνημα της επιχείρησης. Συγκεκριμένα το πλάνο των εργαζομένων είναι ότι το 2-3% των εσόδων θα πηγαίνουν στο ταμείο αλληλεγγύης, το 8% σε αποθεματικό και το 30% θα επανεπενδύεται. Μάλιστα οι εργαζόμενοι πιστεύουν πως επειδή νιώθουν το εργοστάσιο δικό τους θα βελτιωθούν κατά πολύ οι συνθήκες παραγωγής. Κανένας εργαζόμενος μη μέτοχος, κανένας μέτοχος μη εργαζόμενος είναι άλλωστε το βασικό τους σύνθημα. Ελλάδα όπως λέμε... Αργεντινή Ωστόσο το εγχείρημα της αυτοδιαχείρισης ενός εργοστασίου δεν εφαρμόζεται πρώτη φορά στην Ελλάδα. Έχει εφαρμοστεί πολλάκις και σε πολλές χώρες, όπως για παράδειγμα τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, αλλά το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Αργεντινή. Όπως στην Ελλάδα, έτσι και στην Αργεντινή, λόγω της κρίσης που δημιούργησε καπιταλισμός, είχε υποβαθμιστεί κατακόρυφα το επίπεδο ζωής των πολιτών. Για παράδειγμα ήδη από το 2001 το ποσοστό ανεργίας είχε εκτοξευτεί στο 25% με ένα άλλο 20% υποαπασχολούμενων και 60% του πληθυσμού να ζει σε συνθήκες φτώχειας. Απέναντι λοιπόν σε αυτήν την κατάσταση επέλεξαν και εκεί, όπως και στη ΒΙΟΜΕ, να ζήσουν μια ζωή με περηφάνια και αξιοπρέπεια και όχι μια ζωή εξαθλίωσης, σαν αυτή που τους υποσχόταν ο καπιταλισμός. Έτσι λοιπόν ξεκίνησαν σε διάφορες πόλεις και μέρη, να καταλαμβάνουν εργοστάσια, με χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα του εργοστασίου κεραμικών, Zanon. Σήμερα υπάρχουν περίπου 300 εργασιακοί χώροι, με πάνω από απασχολούμενους, που λειτουργούν δημοκρατικά από τους ίδιους μέσα από συνελεύσεις. Η αρχή ένας εργαζόμενος = μία ψήφος εφαρμόστηκε σε όλα τα εργοστάσια. Έτσι οι εργαζόμενοι της Αργεντινής κατάφεραν να πάρουν την ζωή στα χέρια τους, αλλά και να αποτινάξουν τον ζυγό του ΔΝΤ, τον ίδιο ζυγό κάτω από τον οποίο είναι τώρα και η Ελλάδα, δείχνοντας έτσι και τον δρόμο στους Έλληνες να κάνουν το ίδιο. Το σημαντικότερο όμως από το παράδειγμα της Αργεντινής είναι η πείρα που μπορούμε να αντλήσουμε για τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν. Στην 29

31 ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΕΣΕΙΣ; ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Αργεντινή ελάχιστα εργοστάσια έχουν πάρει οριστική άδεια λειτουργίας, ενώ μάλιστα αυτή έχει ανακληθεί για πολλά, με τον ιδιοκτήτη να «επανακαταλαμβάνει» το εργοστάσιο με τις ευλογίες των δικαστηρίων. Σημαντική επίσης τροχοπέδη στην προσπάθεια των εργαζομένων αποτελούσε το γεγονός, πως μαζί με το εργοστάσιο οι εργαζόμενοι κληρονομούσαν και τα προηγούμενα χρέη της επιχείρησης με αποτέλεσμα πολλές φορές να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν σε αυτά τα χρέη. Τέλος ένας άλλος κίνδυνος που ελοχεύει είναι ότι σε πολλά εργοστάσια στην Αργεντινή αναγκάστηκαν να προσλάβουν μισθωτούς εργαζόμενους, με αποτέλεσμα να αναπαράγονται οι σχέσεις που υπάρχουν στην παραγωγή μέσα στον καπιταλισμό και μέσα σε αυτά τα εργοστάσια. Στην Ελλάδα πέρα από όλα αυτά τα προβλήματα 30 που μπορούν να προκύψουν, έρχεται να προστεθεί και το γεγονός ότι δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο που να καλύπτει τη λειτουργία αυτών των εργοστασίων, κάτι που στην Αργεντινή υπήρχε. Και είναι μεγάλο στοίχημα και σοβαρό διακύβευμα τέτοιου είδους εγχειρήματα να πετύχουν, αφού το κράτος, φοβούμενο ότι μπορούν να επιβιώσουν και να εξελιχθούν σε βάρος των μεγάλων επιχειρήσεων, θα προσπαθήσει είτε να τα καταστείλει άγρια είτε να τα ενσωματώσει. Αυτό θα μπορούσε να το κάνει για παράδειγμα βάζοντας ρήτρα στη χρηματοδότησή τους, την πρόσληψη μισθωτών εργαζόμενων. Γι αυτό είναι σημαντικό άλλωστε να ενδυναμωθεί ακόμα περισσότερο το ήδη ισχυρό κίνημα αλληλεγγύης.

32 ΒΙΟ.ΜΕ... ένα μάθημα αγώνα για όλη την κοινωνία. ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Το εγχείρημα της ΒΙΟ.ΜΕ έρχεται να συμπληρώσει και να ενισχύσει μια πρωτόγνωρη κοινωνική διεργασία η οποία εξελίσσεται στον τόπο εδώ και κάποιο καιρό. Από τις πλατείες μέχρι τα λαϊκά συσσίτια και τις διάφορες δομές αλληλεγγύης στις γειτονιές, ο λαός αναζητά νέους τρόπους να καλύψει τις ανάγκες του και να απαντήσει στην κρίση. Έτσι η προσπάθεια στη ΒΙΟ.ΜΕ αφενός δίνει, έστω και προσωρινά, λύση στο υπαρκτό πρόβλημα επιβίωσης των εργαζομένων της αλλά συγχρόνως αποτελεί ένα σύγχρονο παράδειγμα ότι τα πράγματα μπορούν να λειτουργήσουν διαφορετικά. Κόντρα στον κανιβαλισμό που μας επιβάλλουν, αυτόν της ατομικής διαπραγμάτευσης για να κερδίσουμε ένα κομμάτι ψωμί το παράδειγμα της ΒΙΟ.ΜΕ είναι ακόμα ένα που αποδεικνύει ότι το μαζί είναι καλύτερο από το χωριστά. Αποδεικνύει ότι συλλογικά και ενωμένοι οι εργαζόμενοι μπορούν να δίνουν δύσκολες μάχες και να καταφέρνουν κάτι που για το χθες ήταν αδύνατο. Ακόμα και εάν τέτοια εγχειρήματα από μόνα τους δε μπορούν να οδηγήσουν στη συνολική ανατροπή και για αντικειμενικούς λόγους μπορεί να σβήσουν, με την έμπρακτη αμφισβήτηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, της ιεραρχίας και των ανισοτήτων έχουν να προσφέρουν πολλά στο αναπτυσσόμενο λαϊκό κίνημα. Περισσότερο, βάζουν κι αυτά το δικό τους λιθαράκι σε μια διαρκή διαδικασία δημιουργίας νέων αξιών και αλλαγής συνειδήσεων. Από τα κοινωνικά παντοπωλεία μέχρι την αυτοδιαχείριση κοινωνικών χώρων και εργοστασίων παίρνουμε ελπίδα και μαθαίνουμε την αλληλεγγύη και την αξιοπρέπεια ως συστατικά στοιχεία του αγώνα που οφείλουμε να δώσουμε για να πάρουμε το μέλλον στα χέρια μας. 31

33 Βενεζουέλα: ένα ανοιχτό ερώτημα... Με αφορμή το θάνατο του Ούγκο Τσάβες, τα ΜΜΕ παγκόσμια αφιέρωσαν γι αυτόν περισσότερο χρόνο απ ότι είχαν αφιερώσει αθροιστικά μέχρι τότε. Περιοδικά και εφημερίδες, τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά μέσα που δεν είχαν ίσως ασχοληθεί ξανά με τη Βενεζουέλα, πανηγύριζαν για την... απελευθέρωση του λαού της από έναν πολυμήχανο δικτάτορα. Με αυτή την αφορμή λοιπόν κι εμείς, αρκετά καθυστερημένα, επιλέξαμε να ασχοληθούμε με την περίπτωση της Βενεζουέλας, όχι για να εκθειάσουμε ή να κατακρίνουμε τον ίδιο τον Τσάβες, αλλά για να επιχειρήσουμε να περιγράψουμε την πραγματική κατάσταση εκεί, από τη μεριά που μάλλον απουσιάζει, αυτή του λαού της. 32 Μια σκληρή δικτατορία ή μια δημοκρατία του λαού? Η πρώτη φορά που εμφανίζεται ο Τσάβες στο πολιτικό προσκήνιο είναι το 1992, όταν επιχείρησε να καταλάβει την εξουσία με ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, το οποίο παρόλο που απέτυχε τον... καθιέρωσε ως δικτάτορα για τη Δύση. Βεβαίως, αυτή η προσπάθεια για ανατροπή του τότε καθεστώτος δεν ήρθε από το πουθενά. Αφενός δεν ήταν η πρώτη φορά που ο στρατός -και συγκεκριμένα μεσαία στελέχη και όχι η επίσημη ηγεσία του- επενέβαινε παίρνοντας την πλευρά της αντιστεκόμενη πλειοψηφίας απέναντι σε αντιλαϊκές κυβερνήσεις. Αφετέρου τα μέτρα φτώχειας και εξαθλίωσης της τότε κυβέρνησης του αμερικανόφιλου Κάρλος Ανδρές Πέρες, αντιπροέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, είχαν ήδη προκαλέσει δυναμικές λαϊκές αντιδράσεις. Στην ιστορία της Βενεζουέλας έχει μείνει έντονα χαραγμένη η λαϊκή εξέγερση 1989, γνωστή ως Καρακάσο, που στρεφόταν ενάντια στην νεοφιλελεύθερη πολιτική λιτότητας του Πέρες, ο οποίος μάλιστα είχε οδηγήσει τη χώρα στο ΔΝΤ. Η εξέγερση αυτή καταστάλθηκε βίαια μετρώντας εκατοντάδες νεκρούς και αποτέλεσε την αφορμή για το πραξικόπημα του 92. Παρά όμως την εντύπωση που ίσως μας έχουν δημιουργήσει, ο Τσάβες δεν ανέλαβε έτσι την εξουσία. Εκείνο το πραξικόπημα απέτυχε και ο Τσάβες φυλακίστηκε, τονίζοντας στην ομιλία του ότι τα πράγματα δεν άλλαξαν για την ώρα. Η πρώτη που φορά που συμμετείχε σε κυβέρνηση ήταν 6 χρόνια αργότερα, το 1998, όταν οι εκλογές τον ανέδειξαν σε πρόεδρο της Βενεζουέλας με το συντριπτικό ποσοστό του 65.8%, αναδεικνύοντας πραγματικά όχι μόνο πόσο δημοφιλής ήταν στον απλό λαό, αλλά πολύ περισσότερο ότι μιλάμε για ένα καθεστώς πολύ πιο δημοκρατικό από την πλειονότητα των καθεστώτων της Δύσης που απολαμβάνει μέχρι και σήμερα τη λαϊκή στήριξη: αξίζει να αναφέρουμε ότι μέχρι τον Οκτώβριο του 2012 (που και πάλι εξέλεγη πρόεδρος με 55%) ο Τσάβες είχε 4/4 νίκες σε προεδρικές εκλογές,

34 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ νίκες σε δημοψηφίσματα, 5/5 νίκες σε βουλευτικές εκλογές και άλλες 5/5 σε περιφερειακές εκλογές! Στο στρεβλό λοιπόν δίλημμα αν αναφερόμαστε σε μια στυγνή δικτατορία ή μια βαθιά εδραιωμένη δημοκρατία η απάντηση θα δοθεί από την πραγματικότητα των επόμενων 13 χρόνων. Πριν ασχοληθούμε όμως με την πολιτική του Τσάβες, έχει σημασία να αναφερθούμε στις έντονες κοινωνικές ανισότητες που υπήρχαν πριν από αυτό στη Βενεζουέλα. Είναι χαρακτηριστικό ότι (σύμφωνα με τον συντελεστή Gini που χρησιμοποιείται ως στατιστικό μέτρο σύγκρισης) η φτώχεια βρισκόταν στο 70,8% το 1996, ενώ 21% του πληθυσμού ήταν υποσιτισμένο το Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζούσε (και ζει) σε παραγκουπόλεις μακριά από τα αστικά και τουριστικά κέντρα τόσο στο Καράκας, την πρωτεύουσα, όσο και στις περισσότερες πόλεις της Βενεζουέλας. Ανθρώπους, τους οποίους οι προηγούμενες δημοκρατικές κυβερνήσεις επέλεξαν να βοηθήσουν περιφράσσοντας τα κέντρα με τείχη για να μην ενοχλούνται οι τουρίστες! Κοινωνική πολιτική Το καθεστώς Τσάβες πήρε μέτρα για την άμεση μείωση της φτώχειας και κατάφερε να την μειώσει εντυπωσιακά στο 21% (2010). Ένωσε τις φτωχές παραγκουπόλεις(barrios) με τα αστικά κέντρα, φτιάχνοντας τελεφερικ. Παράλληλα, με κρατικά έξοδα έχτισε σπίτια για να μετοικήσουν οι κάτοικοι αυτών των περιοχών. Παραχώρησε στους άπορους μεγάλες ιδιωτικές εκτάσεις που μέχρι τότε παρέμεναν αναξιοποίητες για να μπορέσουν να τις καλλιεργήσουν και να ζήσουν εκεί με αξιοπρέπεια. Σε 6 χρόνια, άστεγοι στεγάστηκαν μέσω ειδικού προγράμματος και σήμερα δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου παιδιά που ζουν στους δρόμους. Δεν έμεινε όμως εκεί, αλλά συνέβαλε συνολικά στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της κοινωνική πλειοψηφίας, των εργατικών και πληβειακών φτωχών στρωμάτων. Όπως έλεγε και ο ίδιος ο Τσάβες, η υγεία, το νερό και το φως είναι τρία βασικά δικαιώματα που δεν πρέπει να στερείται ο λαός. Σε αυτή την κατεύθυνση δημιούργησε προγράμματα, τα λεγόμενα Misiones (Αποστολές), δίνοντας έμφαση στου τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης, στους οποίους πρακτικά οι φτωχοί δεν είχαν πρόσβαση. Έφτιαξε τοπικά ιατρεία γενικής ιατρικής, τα οποία στελέχωσε με κουβανούς γιατρούς καταφέρνοντας να καλύψει βασικές ανάγκες ιατρικής περίθαλψης των κατοίκων σε κάθε γειτονιά μέχρι και με υπηρεσίες κατ οίκον. Ταυτόχρονα, έκοψε κονδύλια για την ανέγερση νέων νοσοκομείων και χρησιμοποιώντας την τεχνογνωσία της Κούβας αγόρασε σύγχρονα μηχανήματα και κατάφερε να προσφέρει φτηνότερα και πιο αποτελεσματικά φάρμακα. 33

35 34 ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ: ΕΝΑ ΑΝΟΙΧΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ... ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Ενδεικτικά: Το 1998 υπήρχαν 18 γιατροί ανά κατοίκους, σήμερα υπάρχουν 58. Το σύστημα δημόσιας υγείας έχει περίπου γιατρούς. Χρειάστηκαν τέσσερις δεκαετίες ώστε οι προηγούμενες κυβερνήσεις να κατασκευάσουν κλινικές, αλλά σε μόλις 13 χρόνια η Μπολιβαριανή κυβέρνηση έχτισε (αύξηση 169,6%). Η Βενεζουέλα έχει τώρα τις περισσότερες μονάδες εντατικής θεραπείας στη Νότια Αμερική. Η παιδική θνησιμότητα μειώθηκε από τους 25 θανάτους στα 1000 παιδιά το 1990 στους 13 το άτομα έχουν μεταφερθεί στην Κούβα για εξειδικευμένη θεραπεία των ματιών μέσω του προγράμματος φροντίδας «Αποστολή Milagro». Μέσω του προγράμματος αυτού έχει αποκατασταθεί η όραση σε 1,5 εκατομμύριο πολίτες της Βενεζουέλας. Η κυβέρνηση, προσπαθώντας να δώσει άμεσες λύσεις και για να αντιμετωπίσει το εντεινόμενο πρόβλημα του υποσιτισμού δημιούργησε λαϊκά συσσίτια στις γειτονιές. Πέντε εκατομμύρια πολίτες έλαβαν δωρεάν φαγητό, τέσσερα εκατομμύρια από αυτούς είναι παιδιά σε σχολεία ενώ κουζίνες τροφίμων τροφοδοτούν άλλα άτομα. Ταυτόχρονα, ίδρυσε κρατικά σουπερμάρκετ που απευθύνονταν στο λαό, τα λεγόμενα μερκάλ, με προϊόντα σε πολύ χαμηλές τιμές. Αποτέλεσμα αυτών των μέτρων είναι ο υποσιτισμός σήμερα να έχει φτάσει 5%. Τέλος, κατάφερε να δώσει στο 96% του πληθυσμού πρόσβαση σε καθαρό νερό (γεγονός που ήταν και ένας από τους διακηρυκτικούς στόχους του καθεστώτος). Όσον αφορά στην εκπαίδευση επενδύεται κάθε χρόνο σε αυτή περισσότερο από το 6% του ΑΕΠ. Συνταγματικά έχει κατοχυρωθεί η ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί ή ανακαινιστεί χιλιάδες σχολεία και 10 νέα πανεπιστήμια. Η χώρα τώρα είναι δεύτερη στη Λατινική Αμερική και 5η στον κόσμο όσον αφορά τα ποσοστά των φοιτητών. Σημαντική ήταν επίσης η θέσπιση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για όλες τις ηλικίες, στο σημείο που η UNESCO έχει αναγνωρίσει ότι στη Βενεζουέλα έχει πλέον εξαλειφθεί ο αναλφαβητισμός. Ένα πείραμα στηριγμένο στο λαϊκισμό? Οι μεγαλύτεροι επικριτές του Τσάβες, τα μεγάλα διεθνή μιντιακά συγκροτήματα, οι ντόπιοι και ξένοι μεγαλοεπιχειρηματίες και όσοι εξυπηρετούν τα παγκόσμια συμφέροντα του ιμπεριαλισμού, τον κατηγορούν για λαϊκισμό και χαρακτηρίζουν τα μέτρα που εφάρμοσε πυροτεχνήματα. Ισχυρίζονται ότι απλά μοίραζε επιδοτήσεις αξιώνοντας ψήφους από το φτωχό λαό, αντί να τους μάθει να δουλεύουν για να

36 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 κερδίσουν τα προς το ζην. Πέραν όμως από το... παράδοξο του να τίθεται ένα τέτοιο θέμα από τους μεγαλύτερους λαϊκιστές, οφείλουμε πραγματικά να αναμετρηθούμε με το ερώτημα: Μιλάμε για μια βενεζουελιανή εκδοχή των ευρωπαϊκών καθεστώτων της σοσιαλδημοκρατίας του 80? Η Μπολιβαριανή κυβέρνηση κατάφερε να κάνει σε 13 χρόνια πράγματα που δεν έχουν καταφέρει οι κυβερνήσεις των χωρών της ανεπτυγμένης δύσης σε πολλές δεκαετίες. Ήτανε ο τεράστιος πετρελαϊκός πλούτος της Βενεζουέλας που επέτρεψε μια τόσο εκτενή αναδιανεμητική πολιτική. Δεν ήταν όμως δεδομένο ότι ο πλούτος αυτός θα κατευθυνόταν στη σημαντική βελτίωση των κοινωνικών παροχών και του επιπέδου ζωής της κοινωνικής πλειοψηφίας, όπως άλλωστε έχουν αποδείξει πολλές πετρελαιοπαραγωγές αραβικές χώρες... Για αυτό και η κρατικοποίηση της εθνικής εταιρίας πετρελαίου PDVSA ήταν όχι μόνο δύσκολη, αφού απαιτούσε τη σύγκρουση με την εγχώρια αστική τάξη και τα αμερικάνικα συμφέροντα, αλλά και καθοριστική για την ιστορική πορεία της Βενεζουέλας. Σημαντική ήταν επίσης και η συνολική παραγωγική ανασυγκρότηση που επιχειρήθηκε κόντρα στις προηγούμενες εκτενείς ιδιωτικοποιήσεις, σε μια προσπάθεια να αξιοποιηθεί ο μεγάλος φυσικός πλούτος της χώρας για τις ανάγκες του λαού της. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι το ποσοστό των εισαγόμενων τροφίμων έχει φτάσει από 90% που ήταν το 1980, σε ποσοστό μικρότερο του 30% σήμερα. Η ενεργός συμμετοχή του λαού όρος ύπαρξης για το καθεστώς Πέρα όμως από αλλαγές στο οικονομικό πεδίο και κυρίως παράλληλα με αυτές, το καθεστώς Τσάβες προσπάθησε να δημιουργήσει πραγματικά θεμέλια για αυτό που ονόμαζε πείραμα του σοσιαλισμού του 21ου αιώνα. Ένα πείραμα που δεν αφορούσε απλά την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά πολύ περισσότερο ήταν η προσπάθεια να επιστρέψει η πολιτική στα χέρια των πολλών. Έτσι, τα συσσίτια δεν ήταν απλά ένας τρόπος να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα του υποσιτισμού, αλλά, δεδομένου του ότι ήταν οι ίδιοι οι πολίτες εκείνοι που ετοίμαζαν το φαγητό, ήταν και ένας τρόπος να αναδειχθεί το ζήτημα της αλληλεγγύης. Οι επιχειρήσεις δημοσίου συμφέροντος έγινε προσπάθεια όχι απλώς να λειτουργούν στο όνομα των λαϊκών αναγκών, αλλά εφαρμόζοντας μια μορφή εργατικού ελέγχου να διοικούνται από τους ίδιους τους εργαζόμενους. Στην ίδια κατεύθυνση, στα μπάριος, ιδρύθηκαν και συνεταιρισμοί για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας όχι από γενναιόδωρους εργοδότες αλλά με τη συμμετοχή του ίδιου του λαού. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι στηρίχθηκαν και ενισχύθηκαν 35

37 36 ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ: ΕΝΑ ΑΝΟΙΧΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ... ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 τα τοπικά ΜΜΕ, πολλά από τα οποία δέχονταν συνεχείς επιθέσεις από τις προηγούμενες κυβερνήσεις και μάλιστα πολλά από αυτά τα λειτουργούσαν πολίτες μεταφέροντας ζητήματα της καθημερινότητάς τους. Αυτά είναι λίγα μόνο από τα παραδείγματα, που μας δείχνουν ότι στη Βενεζουέλα του Τσάβες έγινε μια προσπάθεια όχι απλά να βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο, αλλά μέσα από και ταυτόχρονα με αυτή τη διαδικασία να σχηματοποιηθεί και να καθιερωθεί ένα νέο σύστημα αξιών. Ένα σύστημα αξιών που αποτυπώνεται σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής αλλά και στις ίδιες τις εκλογές. Αρκεί να αναφέρουμε ότι παρόλο που ο Τσάβες έχει εκλεγεί με συντριπτικά ποσοστά σε αρκετές εκλογικές αναμετρήσεις, στο δημοψήφισμα που μεταξύ άλλων αύξανε τις αρμοδιότητές του καταψηφίστηκε από τους ίδιους του ψηφοφόρους του. Και αυτό είναι ενδεικτικό του τρόπου που αντιλαμβανόταν το καθεστώς την πολιτική συμμετοχή του απλού κόσμου. Όλη αυτή η προσπάθεια αποτυπώθηκε και στο Σύνταγμα της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας, που εγκρίθηκε με δημοψήφισμα το Αρκεί μόνο να αναφέρουμε μερικά από τα άρθρα που χαρακτηρίζουν ένα από τα πιο προοδευτικά συντάγματα στον κόσμο: Τα κοιτάσματα ορυκτών και υδρογοναθράκων, οποιασδήποτε μορφής [...] ανήκουν στη Δημοκρατία, αποτελούν αγαθά της δημόσιας περιουσίας, (12). Όλα τα εκλογικά αξιώματα κι οι εκλεγμένες από το λαό δικαστικές αρχές είναι ανακλητές (72). Καθένας έχει δικαίωμα σε μια κατάλληλη κατοικία, ασφαλή, άνετη, υγιεινή, με χώρους βασικών αναγκών που δημιουργούν ένα περιβάλλον που εξανθρωπίζει τις οικογενειακές, γειτονικές και κοινωνικές σχέσεις (82). Η υγεία αποτελεί θεμελιώδες κοινωνικό δικαίωμα, υποχρέωση του κράτους, το οποίο το εγγυάται ως μέρος του δικαιώματος στη ζωή (83). Καθένας έχει το δικαίωμα στην εργασία και το καθήκον να εργάζεται. Το κράτος εγγυάται την λήψη των αναγκαίων μέτρων (87). Το ημερήσιο εργασιακό ωράριο δεν ξεπερνά τις οκτώ ανά ημέρα ούτε τις 44 ώρες ανά εβδομάδα [ ] (90). Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα σε έναν επαρκή μισθό που να του επιτρέπει να ζει με αξιοπρέπεια και να καλύπτει τις βασικές υλικές, κοινωνικές και πνευματικές ανάγκες του εαυτού του και της οικογένειάς του (91). Οι εργαζόμενοι/ες χωρίς καμία διάκριση και χωρίς προηγούμενη άδεια, έχουν το δικαίωμα να ιδρύουν ελεύθερα συνδικαλιστικές οργανώσεις (95). Οι εργαζόμενοι/ες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα έχουν δικαίωμα στην εθελοντική συλλογική διαπραγμάτευση και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας (96). Οι εργαζόμενοι /ες του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα

38 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 έχουν δικαίωμα στην απεργία (97). Η εκπαίδευση είναι ανθρώπινο δικαίωμα και θεμελιώδες κοινωνικό χρέος. Είναι δημοκρατική, υποχρεωτική και δωρεάν (102). Το κράτος διατηρεί, μέσω του αντίστοιχου οργανικού νόμου και για λόγους εθνικού συμφέροντος, τις πετρελαϊκές δραστηριότητες και άλλης μορφής βιομηχανίες, επιχειρήσεις υπηρεσίες και αγαθά δημόσιου συμφέροντος και στρατηγικού χαρακτήρα (302). Όλα τα ύδατα είναι δημόσια ιδιοκτησία του έθνους (304), κ.α. Χαρακτηριστικό είναι ότι και ο ίδιος ο Τσάβες δεν παρουσίασε το σύνταγμα σαν αυτό που θα σώσει τον τόπο, αλλά σαν κάτι που πρέπει να γίνει κτήμα όλων των Βενεζουελάνων, ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση που απαιτεί την ενεργή στήριξη όλων για να εφαρμοστεί και να εξελιχθεί. Το όραμα για τη Λατινική Αμερική και ο πόλεμος εναντίον των ΗΠΑ Μέσα σε όλα αυτά, ο πολιτικός λόγος του καθεστώτος κατάφερνε να είναι ταυτόχρονα απλός, αλλά και να καταπιάνεται, απευθυνόμενος στο λαό, με βαθύτερες έννοιες όπως αυτές της αποικιοκρατίας, του ιμπεριαλισμού,του φιλελευθερισμού και συνολικά του καπιταλισμού. Έτσι με έναν τρόπο άγνωστο για τη Δύση, η πολιτική ανάλυση, η ανάδειξη των αιτιών της φτώχειας και της καταπίεσης ήταν καθημερινές συζητήσεις και οι πραγματικοί άξονες της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής κτήμα του λαού. Κυρίαρχο σημείο της εξωτερικής πολιτικής αποτέλεσε η κριτική και η εναντίωση στην ιμπεριαλιστική πολιτική των ΗΠΑ. Ο Τσάβες προσπάθησε να έρθει σε επαφή και να δημιουργήσει ένα μέτωπο ενάντια στις ΗΠΑ, δημιουργώντας καλές σχέσεις και εξάγοντας πετρέλαιο σε χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα, το Ιράν, η Κούβα κ.α. Σαφώς σε αυτή του την προσπάθεια για ένα αντι-ηπα μέτωπο δεν θα μπορούσαν να λείπουν και οι γειτονικές χώρες της Βενεζουέλας. Η προσπάθεια αυτή προωθήθηκε κυρίως μέσω της Μπολιβαριανής Συμμαχίας (ALBA), αλλά και πολλών ακόμα μορφών όπως η κοινή τράπεζα (Banco de Sur), το κοινό δίκτυο πανεπιστημίων στις μεγαλύτερες πρωτεύουσες της υπο-ηπείρου (FLACSO) και το κοινό δίκτυο ενημέρωσης υψηλής ποιότητας (Telesur). Άλλωστε και το ίδιο το κίνημά της Βενεζουέλας ονομάστηκε Μπολιβαριανή επανάσταση, θέτοντας ως βασική αρχή την αλληλεγγύη και την ανεξαρτησία των λαών της Λατινικής Αμερικής. Ο Σιμόν Μπολιβάρ, παιδικό ίνδαλμα του Τσάβες, ήταν αυτός που ηγήθηκε της επανάστασης για την απελευθέρωση τους από την ισπανική αποικιοκρατία. Εμπνευσμένος από αυτό το όραμα, ο Τσάβες ονειρευόταν να τους ελευθερώσει από τον φιλελευθερισμό και τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Πάνω σε αυτή την βάση έγινε και η προσπάθεια για μια βαθύτερη ενοποίηση της Λατινικής Αμερικής, εξάγοντας πετρέλαιο σε πολύ φθηνές τιμές καθώς και βοηθώντας γενικότερα τις γειτονικές χώρες. Αυτή η τάση βοηθήθηκε σε μεγάλο βαθμό και από μια σειρά από προοδευτικές κυβερνήσεις στις χώρες που κινούνταν στους ίδιους άξονες της κοινωνικής αλληλεγγύης και ισότητας, όπως ο Μοράλες στην Βολιβία, ο Λούλα στην Βραζιλία, ο Κορέα στο Εκουαδόρ κλπ. Οι σχέσεις αυτές όμως δεν αποτελούν απλώς οικονομικές συμφωνίες, αλλά στοχεύουν στο να φέρουν πιο κοντά τους λαούς αυτών των χωρών. Αξίζει να σημειωθεί βέβαια ότι παρά τον αντι-αμερικάνικο χαρακτήρα του, κύρια αξία του 37

39 38 ΒΕΝΕΖΟΥΕΛΑ: ΕΝΑ ΑΝΟΙΧΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ... ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 ήταν πάντα ο λαός, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Έτσι για παράδειγμα έκανε εξαγωγές σε πολύ χαμηλές τιμές πετρελαίου για τις πιο φτωχές περιοχές της Νέας Υόρκης. Η αντιπολίτευση και η προσπάθεια για ανατροπή του καθεστώτος Φυσικά αυτές του οι ενέργειες δημιούργησαν και πολλούς εχθρούς. Κυρίως οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, βλέποντας την οικονομική ηγεμονία τους σε όλη την Λατινική Αμερική να καταρρέει, αλλά και την πιθανή δημιουργία ενός αντίπαλου πόλου που θα πρόβαλε ένα διαφορετικό σύστημα, δεν άργησαν να βαφτίσουν τον Τσάβες επικίνδυνο. Τα ΜΜΕ άρχισαν να μιλούν για έναν δικτάτορα, για έναν καταπατητή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, σε πλήρη συμφωνία με την ρητορεία του Μπους, για έναν τρομοκράτη. Σύμμαχη των ΗΠΑ στο εσωτερικό της Βενεζουέλας είναι φυσικά η ντόπια αστική τάξη που βλέπει να χάνει το παιχνίδι της εξουσίας και τα κέρδη της να μειώνονται. Ταυτόχρονα και μικροαστικά, τα λεγόμενα μεσαία οικονομικά στρώματα, βρίσκονται πολλές φορές αντίθετα στον Τσαβισμό. Αφενός το γεγονός ότι δε χρίζουν της ίδιας προσοχής με τα φτωχά στρώματα και ουσιαστικά δεν έχουν δει μεγάλη διαφορά στην ζωή τους σε σχέση με τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Αφετέρου, επηρεασμένα από την προπαγάνδα των ΜΜΕ, θεωρούν ότι η αντι-αμερικάνικη κοινωνική πολιτική του Τσάβες μεταφρασμένη σε σοσιαλισμό ή κομμουνισμό αποτελεί ένα αχρείαστο ρίσκο. Εδώ θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή καθώς σε αντίθεση με οποιοδήποτε δικτατορικό καθεστώς, η Μπολιβαριανή επανάσταση δεν προσπάθησε ποτέ να καταργήσει την ελευθερία του λόγου ή να φιμώσει τα ιδιωτικά ΜΜΕ, παρότι αυτά ασκούν καθημερινά στην κυβέρνηση σκληρή κριτική και λασπολογία. Έχει ενδιαφέρον να συγκρίνουμε πώς έχουν αντιμετωπιστεί ανάλογες περιπτώσεις προπαγάνδας στις δικές μας δημοκρατίες (π.χ. εξώφυλλο σαμαρά στο unfollow). Αξιοσημείωτη είναι η μεγάλη πολιτική κρίση που οδήγησε σε πραξικόπημα και δημιουργήθηκε όταν η κυβέρνηση προσπάθησε να κρατικοποιήσει την πετρελαϊκή εταιρία PDVSA το Αυτή η επιθετική κίνηση του Τσάβες ώθησε το συνδικάτο της αντιπολίτευσης να καλέσει σε απεργία διαρκείας την οποία στήριξαν ανοιχτά όλα τα ιδιωτικά ΜΜΕ και η ένωση εμποροβιομηχάνων της Βενεζουέλας. Με κεντρικό σύνθημα Κάτω ο Τσάβες καλέστηκε πορεία προς το προεδρικό μέγαρο η οποία βρέθηκε αντιμέτωπη με πλήθος τσαβιστών που είχαν κατέβει στους δρόμους για να υπερασπιστούν το καθεστώς. Ελεύθεροι σκοπευτές από τα γύρω κτίρια άρχισαν να πυροβολούν διαδηλωτές με αποτέλεσμα εν τέλη να υπάρξουν 19 νεκροί και 60 τραυματίες. Στην ταραχή οι τσαβίστας άνοιξαν πυρ προς το κτίριο απ που προέρχονταν οι πυροβολισμοί και έτσι άρχισε η προπαγάνδα των ιδιωτικών ΜΜΕ που διέδιδαν ότι αυτοί ήταν που πυροβόλησαν κατά της πορείας. Με αυτή την είδηση η αντιπολίτευση και μερικά κομμάτια του στρατού είχαν τη δικαιολογία που χρειάζονταν για το πραξικόπημα που ετοίμαζαν. Γρήγορα το προεδρικό μέγαρο καταλήφθηκε, ο Τσάβες φυλακίστηκε, η βουλή διαλύθηκε και η εξουσία πέρασε στα χέρια του προέδρου των εμποροβιομηχάνων (!), Πέντρο Καρμόνα, που ορκίστηκε πρόεδρος της Βενεζουέλας.

40 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Σημαντικό ρόλο σε αυτό το πραξικόπημα όπως ήταν αναμενόμενο έπαιξαν οι ΗΠΑ όπου μαζί με την Ισπανία ήταν τα μόνα κράτη που χαιρέτησαν και αναγνώρισαν το νέο καθεστώς. Χαρακτηριστικά, όπως βρέθηκε σε επίσημα έγγραφα, Αμερικάνοι αξιωματούχοι του στρατού ήταν παρόντες κατά το πραξικόπημα στο προεδρικό μέγαρο. Κόντρα όμως στην προπαγάνδα και την τρομοκρατία ήδη από την επόμενη μέρα μεταφέρθηκε από στόμα σε στόμα η είδηση ότι ο Τσάβες δεν έχει παραιτηθεί αλλά είναι φυλακισμένος. Ο λαός κατέβηκε στους δρόμους απαιτώντας την επιστροφή του προέδρου και παρά τη σιωπή των ΜΜΕ που αναμετέδιδαν... καρτούν, έδωσε, με τη στήριξη του στρατού, το τελειωτικό χτύπημα στην παράνομη κυβέρνηση φτάνοντας στην ανακατάληψη του προεδρικού μεγάρου και την απελευθέρωση του Τσάβες. Η νίκη του Τσάβες εναντίον της αριστοκρατίας των πετρελαίων, σε λιγότερο μάλιστα από ένα χρόνο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Απριλίου του 2002, επιβεβαίωσε την κυριαρχία του στο εσωτερικό της Βενεζουέλας. Τελικά τι μένει? Μπορεί να μιλάμε για ριζική αναδιανομή του πλούτου, για παραγωγική ανασυγκρότηση και για ένα νέο σύστημα αξιών, αυτή όμως η εκτεταμένη κοινωνική διεργασία είχε και σοβαρές αντιφάσεις. Ενώ λοιπόν το καθεστώς Τσάβες κρατικοποιεί επιχειρήσεις και αναδιανέμει τη γη, στηρίζεται στην έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας. Ενώ εναντιώνεται στο νεοφιλελευθερισμό, ταυτόχρονα υποστηρίζει την ελεύθερη αγορά (πράγμα που αποτυπώνεται και στο πρόσφατο Σύνταγμα της Βενεζουέλας) και στηρίζει την ιδιωτική πρωτοβουλία. Τελικά, αν και έχει περιορίσει την κερδοφορία του κεφαλαίου δεν έχει καταφέρει να αλλάξει συνολικά τον τρόπο παραγωγής. Θα μπορούσαμε να επιμείνουμε στην κριτική αλλά και στις αντιφατικές πλευρές του καθεστώτος Τσάβες, θεωρήσαμε όμως ότι δεν έχει νόημα να μπούμε στη διαδικασία να πούμε τι έχει ή τι δεν έχει κάνει και τι θα έπρεπε. Όχι γιατί δεν έχουμε να διδαχθούμε από την εμπειρία της Βενεζουέλας - μπορούμε μάλιστα να βγάλουμε συγκεκριμένα συμπεράσματα - αλλά γιατί μάλλον δεν είμαστε οι κατάλληλοι ή/και σίγουρα δεν έχουμε τις κατάλληλες γνώσεις για να κάνουμε μια τέτοια ανάλυση. Σίγουρα όμως, μπορούμε να πούμε τι πρέπει να κρατήσουμε από αυτό το πείραμα : 1)ότι υπάρχει άλλος δρόμος, άλλος τρόπος να οργανωθεί μια κοινωνία, ένα διαφορετικό μοντέλο από το σύγχρονο κανιβαλισμό που μας επιβάλλουν 2)ότι ο καλύτερος και ο μόνος τρόπος για να προχωρήσει μια τέτοια κοινωνική ανατροπή είναι επιστρέφοντας την πολιτική στα χέρια του λαού. Γιατί ακόμα κι αν το μέλλον δεν είναι προδιαγεγραμμένο αυτό που δεν αλλάζει για τη Μπολιβαριανή δημοκρατία, είναι ότι οι άνθρωποι 39 έμαθαν να είναι ελεύθεροι και αυτό είναι κάτι που κανείς δε μπορεί να το πάρει πίσω.

41 Φιλελευθερισμός: από τη σχολή του Σικάγο και τη Θάτσερ...στην Ελλάδα του μνημονίου 40 Φιλελευθερισμός. Βάσει λεξικού η αντίληψη και η στάση ζωής που ευνοεί την ελευθερία σε επίπεδο πολιτικό, κοινωνικό. οικονομικό, ιδεολογικό ή/και ατομικό. Η λέξη αυτή όμως έχει λάβει τελείως διαφορετικό νόημα αφού έχει συνδεθεί με το οικονομικό και ιδεολογικό ρεύμα του φιλελευθερισμού και του νέο-φιλελευθερισμού το οποίο σε καμία περίπτωση δεν σχετίζεται με την ελευθερία των ανθρώπων. Πέρα από τις όποιες ιστορικές και θεωρητικές αναφορές καταπιαστούμε σε αυτό το κείμενο για να δείξουμε ότι ο φιλελευθερισμός βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με την ίδια την ελευθερία του ανθρώπου, είναι αρκετά εύκολο να το αντιληφθούμε και με μια απλή ματιά γύρω μας. Η ανεργία, οι άστεγοι, η τρομοκρατία και η καταστολή που προκάλεσαν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές στη χώρα μας πιο πολύ μάλλον μοιάζουν με τον χαρακτηρισμό της Ναόμι Κλάιν και του Ζεράρ Ντιμενίλ για τον νεοφιλελευθερισμό ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας παρά με οτιδήποτε άλλο που θέλει να τον ταυτίσει με την ελευθερία και την ευημερία του ανθρώπου. Ο διακηρυκτικός στόχος του νεοφιλελευθερισμού είναι να οδηγήσει στην ελευθερία του ατόμου κάτι το οποίο ευαγγελίζονται ότι επιτυγχάνεται μόνο μέσα από την ελευθερία της αγοράς και την ατομική προσπάθεια διεκδίκησης, σε αντιπαραβολή με τη λογική που θέλουν την ελευθερία του ατόμου να είναι συνάρτηση και αποτέλεσμα της συλλογικής δράσης και προσπάθειας. Με αυτό το ωραίο περιτύλιγμα προσπάθησε να καλυφθεί ένα ρεύμα καθαρά οικονομικό που στόχευε στο να διαλύσει κάθε έννοια συλλογικότητας. Σωματεία, σύλλογοι, συλλογικές συμβάσεις, κοινωνικό κράτος και παροχές θεωρούνται έννοιες που περιορίζουν την ατομική ελευθερία και εμποδίζουν την πρόοδο και την ανάπτυξη της οικονομίας και της ανθρωπότητας. Αυτό διότι κατά τους εμπνευστές του νεοφιλελευθερισμού ο άνθρωπος δεν αποτελεί κομμάτι οποιουδήποτε συνόλου αλλά λειτουργεί ως μία μηχανή λογικής που οποιαδήποτε στιγμή επιλέγει από ένα εύρος επιλογών την πιο σωστή ούτως ώστε να αυτορρυθμίζεται και να σταθεροποιείται η αγορά. Πάνω σε αυτή την αρχή, συγκροτήθηκε το ιδεολογικό και οικονομικό ρεύμα που ανέπτυξε η σχολή του Σικάγο και αποτέλεσε την απάντηση του καπιταλισμού στην κρίση της δεκαετίας του 70.

42 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Η σχολή του Σικάγο και η γέννηση του νεοφιλελευθερισμού. Τη δεκαετία του 50 αναδύεται συγκροτημένα ένα νέο θεωρητικό-οικονομικό ρεύμα του καπιταλισμού με επίκεντρο το Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Σικάγο (σχολή του Σικάγο) και θεμελιωτή τον οικονομολόγο και μετέπειτα νομπελίστα Μίλτον Φρίντμαν. Το ρεύμα αυτό δεν είναι άλλο από τον νεοφιλελευθερισμό, ή αλλιώς τον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς. Δηλαδή, μιας αγοράς απαλλαγμένης από τον κρατικό παρεμβατισμό. Η σχολή του Σικάγο υποστήριζε ότι πρέπει να ιδιωτικοποιηθεί όλη η δημόσια περιουσία ώστε να μην υπάρχουν ζητήματα μονοπωλίων από κρατικές εταιρίες κοινής ωφέλειας (π.χ. ΔΕΗ, ΟΤΕ κτλ). Θεωρούσε ότι οτιδήποτε θα μπορούσε να προσελκύσει επενδύσεις θα έπρεπε να αποκρατικοποιηθεί, ακόμα κι αν αυτό ήτανε παραλίες, δασικές εκτάσεις, σύστημα Υγείας κτλ. Ο Φρίντμαν, μάλιστα, επέμενε ιδιαιτέρως στην ιδιωτικοποίηση του συστήματος εκπαίδευσης, διότι η έννοια της δημόσιας και δωρεάν παιδείας παρέπεμπε και στον «δαίμονα» του σοσιαλισμού. Παράλληλα, πρότεινε την κατάργηση κάθε εργασιακού και φορολογικού διακανονισμού. Οι τιμές και οι μισθοί δε θα πρέπει να ορίζονται είτε από συνδικαλιστικές διεκδικήσεις είτε από το κράτος, αλλά από την ίδια την αγορά. Επίσης, έκρινε απαραίτητη τη διακοπή κάθε κοινωνικού προγράμματος κι έννοιας κράτους δικαίου όπως τα ταμεία ανεργίας, κοινωνικά επιδόματα, ασφάλιση κτλ. Όσον αφορά το ρόλο του κράτους, μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε με μία λέξη διαιτητικό. Αφενός θα πρέπει να επιτηρεί και να επιβάλει την τήρηση των ιδιωτικών συμφωνιών και τη διατήρηση των νόμων. Αφετέρου καλείται να προστατεύει τους ίδιους τους πολίτες είτε από εξωτερικούς κινδύνους είτε από εσωτερικούς, δηλαδή τους συμπολίτες τους. Άρα, ουσιαστικά, η αρμοδιότητα του θα περιορίζεται στη συντήρηση του στρατού, των δυνάμεων καταστολής και του δικαστικού συστήματος. Όρος άρρηκτα συνδεδεμένος με τη θεωρία του Φρίντμαν και των μαθητών του, αν και δεν το παραδέχονταν ανοιχτά, είναι αυτό που λέμε δόγμα του σοκ. Μπούσουλα για να αναλύσουμε αυτήν την έννοια είναι η εξής φράση του ίδιου του Φρίντμαν: Μόνο μία κρίση-είτε είναι, είτε απλώς εκλαμβάνεται ως πραγματική-οδηγεί σε πραγματικές αλλαγές. Όταν ξεσπάει μια κρίση, οι δράσεις που αναπτύσσονται εξαρτώνται από τις περιρρέουσες ιδέες. Υπήρχε, ουσιαστικά, η κυνική θεώρηση ότι αν οι μάζες δεχθούν πολλαπλά σοκ, τότε μπορούν να δεχθούν πολύ πιο εύκολα μία πιο καθαρή μορφή απορυθμισμένου καπιταλισμού και ότι αυτή συνεπάγεται. Τέτοιες θεραπείες σοκ (όπως αποκαλούνται) μπορούν να αποτελούν οικονομικές κρίσεις, πολεμικές συρράξεις, φυσικές 41

43 ΑΠΟ ΤΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ ΚΑΙ ΤΗ ΘΑΤΣΕΡ... ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 καταστροφές, πραξικοπήματα κτλ. Ουσιαστικά, αυτό που πίστευαν είναι ότι όταν το άτομο προσπαθεί να προσαρμοστεί στα νέα και εντελώς διαφορετικά δεδομένα, ακόμα και οι πιο ακραίες αλλαγές στο οικονομικό και πολιτικό πεδίο μπορεί να περάσουν απαρατήρητες. Απόδειξη του πως συνδέεται το δόγμα του σοκ με το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού αποτελεί το γεγονός ότι σε οποιοδήποτε δικτατορικό καθεστώς της Λατινικής Αμερικής άνθρωποι της Σχολής του Σικάγο κατείχαν καίριες θέσεις (υπουργοί, ακαδημαϊκοί κτλ). Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα δεν είναι άλλο από αυτό της Χιλής. Η δικτατορία του Πινοσέτ η αλλιώς κατα Χάγιεκ: Προσωπικά προτιμώ ένα φιλελεύθερο δικτάτορα από μια δημοκρατική κυβέρνηση χωρίς (οικονομικό) φιλελευθερισμό Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 η κυβέρνηση του Αλιέντε στη Χιλή προβαίνει σε διάφορες εθνικοποιήσεις, μεταξύ αυτών και των ορυχείων της Χιλής. Οι ΗΠΑ φοβούμενες τον κίνδυνο εξάπλωσης τέτοιων σοσιαλιστικής κατεύθυνσης πολιτικών και στην υπόλοιπη Λατινική Αμερική αποφασίζουν να ανατρέψουν τον Αλιέντε και να αλλάξουν ριζικά την οικονομία της Χιλής. Με συνδρομή, λοιπόν, της CIA γίνεται πραξικόπημα το οποίο ανατρέπει τον Αλιέντε και αναδεικνύει δικτάτορα τον Αουγκούστο Πινοσέτ. Μέσα σε 4 μέρες εκτελέστηκαν άτομα, φυλακίστηκαν και εγκατέλειψαν τη χώρα. Το πρώτο σοκ λοιπόν είναι γεγονός για τον κόσμο της Χιλής. Αμέσως, δημιουργείται εύπορο πεδίο για το πρώτο πείραμα του νεοφιλελευθερισμού. Με καθοδήγηση του Φρίντμαν,τα «παιδιά του Σικάγο» λαμβάνουν καίριες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό και ξεκινάν την εφαρμογή της οικονομικής τους θεωρίας. Καλούνταν να μετασχηματίσουν ριζικά την οικονομία της Χιλής μέσα σ ένα εξάμηνο το πολύ, γιατί μετά υπήρχε ο κίνδυνος αντίδρασης των μαζών. Προχωρούν, λοιπόν, σε: κατάργηση των ελέγχων στις τιμές, μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, άρση δασμών στις εισαγωγές και δραματικές μειώσεις στις δημόσιες δαπάνες. Τα αποτελέσματα δεν αργούν να φανούν. Ένα χρόνο μετά ο πληθωρισμός εκτοξεύεται στο 375% και η συντριπτική πλειοψηφία των Χιλιανών οδηγείται στην εξαθλίωση. Σε βάθος χρόνου μάλιστα το «οικονομικό θαύμα» που ευαγγελίζονταν οι άνθρωποι του Σικάγο καταρρέει. Στην κατάρρευση αυτή οδήγησε η αγορά δημόσιας περιουσίας με δανεικά από διάφορους ιδιοκτήτες χρηματοοικονομικών εταιριών («πιράνχας») που ως αποτέλεσμα είχε τη δημιουργία υπέρογκου χρέους. Το κεφάλαιο λοιπόν της Χιλής, παρότι φαινομενικά μπορεί να κλείνει άδοξα για τον Φρίντμαν και τους υποστηρικτές του, καταλήγει με απίστευτη κερδοφορία για κάποιους μεγαλοκαρχαρίες από τη μία και με εξαθλίωση, φτώχεια και δικτατορία για το λαό της Χιλής. 42

44 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 O νεοφιλελευθερισμός στην Ευρώπη. Το παράδειγμα της Θάτσερ Η κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου και ο στασιμοπληθωρισμός (ο πληθωρισμός που δε συνοδεύεται από αντίστοιχη αύξηση της παραγωγής) που παρουσιάστηκε στη Βρετανία τη δεκαετία του 70 αποτέλεσαν τις αφορμές για να εφαρμοστεί και στη χώρα αυτή ο νεοφιλελευθερισμός ο οποίος είχε δοκιμαστεί, όπως είδαμε, προηγουμένως στη Χιλή από το δικτάτορα Πινοσέτ. Η κρίση αυτή και η τότε προσπάθεια της κυβέρνησης των Εργατικών να πάρει μέτρα περιορισμού του κράτους πρόνοιας και των μισθών των εργατών στις δημόσιες επιχειρήσεις ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων με τα συνδικάτα (τα οποία μέχρι τότε ελέγχονταν στην πλειοψηφία τους από τους Εργατικούς) να προχωρούν σε μεγάλες απεργίες και κινητοποιήσεις. Η αδυναμία τότε να αντιμετωπιστεί η κρίση (που χρεώθηκε στην κυβέρνηση), αλλά και η επίθεση του Τύπου προς τα συνδικάτα που προκαλούσαν αναταραχή η οποία οδηγούσε σε στασιμότητα την οικονομία (όπως έλεγαν τα Βρετανικά ΜΜΕ δημιουργώντας κλίμα εναντίον των κινητοποιήσεων) αποτέλεσαν το υπόβαθρο για τη δημιουργία προϋποθέσεων αποδοχής από την κοινωνία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου. Έτσι το Μάιο του 1979 εξελέγη με μεγάλη πλειοψηφία η Μάργκαρετ Θάτσερ με σκοπό να μεταρρυθμίσει την οικονομία, αλλά έχοντας και την εντολή κυρίως των μεσοαστικών στρωμάτων που την στήριζαν να περιορίσει τη δύναμη των συνδικάτων του δημόσιου τομέα. Με μότο τη γνωστή ρήση της (που εν πολλοίς συμπύκνωνε και το νόημα του νεοφιλελευθερισμού) δεν υπάρχει κοινωνία, παρά μόνο άτομα η Θάτσερ ξεκίνησε αστραπιαία τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις για την εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού. Κατά την άποψη της Θάτσερ όσο πιο γρήγορα και συνολικά γίνονταν οι αλλαγές τόσο λιγότερες αντιδράσεις θα συναντούσαν λόγω του σοκ της κοινωνίας, ενώ θα αποκτούσαν και έναν μόνιμο χαρακτήρα μιας και θα παρουσιάζονταν στο μέλλον ως κάτι το αδιαμφισβήτητο. Τα οικονομικά είναι η μέθοδος, ο στόχος είναι να αλλάξουμε τα συναισθήματα των ανθρώπων, έλεγε. Έτσι ξεκίνησε η επίθεση σε κάθε μορφή κράτους πρόνοιας, η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων επιχειρήσεων, η προσέλκυση ξένων επενδύσεων (κυρίως από την Ιαπωνία) και άλλα μέτρα που στόχευαν στην ίδια κατεύθυνση, αυτή δηλαδή της καθιέρωσης του νεοφιλελεύθερου δόγματος. Βοηθητικά προς το έργο της να τσακίσει τα εργατικά δικαιώματα λειτούργησε και η πολεμική σύρραξη μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Αργεντινής για τα νησιά Φόκλαντ. Το κλίμα εθνικής ομοψυχίας που καλλιεργήθηκε κατάφερε να επισκιάσει την επίθεση της Θάτσερ στους εργαζομένους στο όνομα ενός πλαστού κοινού εθνικού στόχου. Η νίκη των Βρετανών οδήγησε σε μία πατριωτική εμψύχωση και άνοδο της δημοφιλίας της Θάτσερ που πλέον είχε αποσπάσει ευρύτερη συναίνεση για να προχωρήσει... Η πρώτη κίνηση της Θάτσερ στην προσπάθεια της να περάσει όλα αυτά τα αντεργατικά μέτρα ήταν να περιορίσει τη δύναμη των ισχυρών τότε συνδικάτων του δημόσιου τομέα. Αυτό το κατάφερε με πολλούς τρόπους. Πρώτα απ όλα οι 43

45 44 ΑΠΟ ΤΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ ΚΑΙ ΤΗ ΘΑΤΣΕΡ... ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 κινητοποιήσεις των συνδικάτων συναντούσαν τη φυσική βία των κατασταλτικών μηχανισμών. Βία που αποσκοπούσε στο να σπάσει τις απεργίες, να τρομοκρατήσει τους εργάτες με στόχο να σταματήσουν της κινητοποιήσεις τους και οδήγησε ακόμη και σε σκληρές συγκρούσεις που οδήγησαν και στο θάνατο εργατών. Επιπρόσθετα στην αστυνομική βία, και η ίδια η ανεργία που έπληττε την εργατική τάξη αδυνάτιζε τη θέση των συνδικάτων. Κατά την πενταετία η Συνομοσπονδία των Συνδικάτων έχασε το 17% των μελών της, ενώ και ο εκβιασμός πάνω στην αναγκαιότητα που είχε ένας άνεργος να βρει δουλειά για την επιβίωση του οδηγούσε σε μείωση των μισθών. Η Θάτσερ επίσης προχώρησε στο κλείσιμο επιχειρήσεων που είχαν ισχυρά συνδικάτα, όπως για παράδειγμα η εγχώρια εθνικοποιημένη αυτοκινητοβιομηχανία. Τη θέση της πήραν κατά βάση Ιαπωνικές εταιρίες που προσλάμβαναν εργάτες που δεν είχαν συνδικαλιστική οργάνωση και δέχονταν αδιαμαρτύρητα τους χαμηλούς μισθούς και τις σκληρές εργασιακές σχέσεις. Το αποτέλεσμα της απώλειας της ισχύος που είχαν τα συνδικάτα ήταν με το τέλος της θητείας της Θάτσερ η Βρετανία να έχει μεταβληθεί σε μία χώρα με χαμηλούς μισθούς για την εργατική τάξη, απόρροια της εργασιακής ειρήνης που έφερε η ανυπαρξία οργάνωσης και η μείωση της συνδικαλιστικής δραστηριότητας. Όλα αυτά τα χρόνια των σκληρών επιθέσεων στην εργατική τάξη, οι απεργίες ήταν μόλις το 10% όσων γίνονταν τα προηγούμενα χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο. Επόμενος στόχος της Θάτσερ ήταν η ιδιωτικοποίηση όλων των μεγάλων επιχειρήσεων που βρίσκονταν σε κρατικά χέρια. Οτιδήποτε μπορούσε να απολέσει πεδίο κερδοφορίας περνούσε στα χέρια του ιδιωτικού κεφαλαίου. Οι επιχειρήσεις ύδρευσης, ηλεκτρισμού, αερίου, πετρελαίου, η British Airways, British Telecom, British Aerospace, τα ανθρακωρυχεία, οι επιχειρήσεις χαλυβουργίας, οι σιδηρόδρομοι και άλλες μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις ξεπουλήθηκαν με ένα μαζικό πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Ο τρόπος που έγιναν αυτές οι ιδιωτικοποιήσεις δεν διέφερε φυσικά και από τη συνηθισμένη τακτική που ακολουθείται σε τέτοιες περιπτώσεις. Πριν την πώληση των επιχειρήσεων και για να γίνουν αυτές ακόμη πιο θελκτικές στο κεφάλαιο προηγήθηκε ένα μεγάλο κύμα απολύσεων εργατών και μείωσης των μισθών ώστε να γίνουν περισσότερο ανταγωνιστικές (σύμφωνα με τους νόμους της αγοράς). Στη διαδικασία αποτίμησης, μάλιστα, αποκρύφτηκε στις περισσότερες περιπτώσεις η ιδιοκτησία γης που κατείχαν αυτές οι επιχειρήσεις και η οποία πέρασε στο ιδιωτικό κεφάλαιο που τις αγόρασε χωρίς να πληρώσει και το ανάλογο κόστος. Η κατάλυση του κράτους πρόνοιας ήταν το επόμενο βήμα της Θάτσερ, στο οποίο μάλιστα συνάντησε και τη μεγαλύτερη δυσκολία και αντίσταση. Στόχος της ήταν να σταματήσει τη δωρεάν παροχή υπηρεσιών υγείας, τη δωρεάν πρόσβαση στα πανεπιστήμια, να περικόψει άλλες κοινωνικές υπηρεσίες κτλ. Οι ριζωμένες αντιστάσεις της βρετανικής κοινωνίας που θεωρούσε δεδομένη μέχρι τότε την παροχή κοινωνικής πρόνοιας δεν άφησε τη Θάτσερ να προχωρήσει στο βαθμό που ήθελε τις μεταρρυθμίσεις σε αυτό τον τομέα. Έτσι χρειάστηκε σκληρή προπαγάνδα από τη μεριά των ΜΜΕ για πολλά χρόνια ώστε να επιβληθούν και αυτές οι αλλαγές. Χαρακτηριστικό είναι πως παρά την πρόθεση της Θάτσερ να βάλει δίδακτρα στα

46 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Βρετανικά πανεπιστήμια αυτό έγινε αρκετά χρόνια αργότερα, το 2003, από την κυβέρνηση των εργατικών. Το δόγμα του σοκ, η σχολή του Σικάγο και η Ελληνική περίπτωση. Παρ ότι η η επέλαση του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ελλάδα μπορεί να λαμβάνει χώρα πολλές δεκαετίες μετά την θεμελίωση του νεοφιλελεύθερου δρόμου και την εφαρμογή του στη Λατινική Αμερική και το Ηνωμένο Βασίλειο η σημερινή κατάσταση φανερώνει πολλές περισσότερες ομοιότητες παρά διαφορές. Ομοιότητες τόσο στον τρόπο με τον οποίο προσπαθεί να επιβληθεί η πολιτική, όσο και στην ίδια την πολιτική. Αλλά ας το πάρουμε λίγο από την αρχή. Καστελόριζο 2010, μόλις λίγους μήνες μετά την πανηγυρική εκλογή του ΓΑΠ με το περίφημο λεφτά υπάρχουν ανακοινώνεται η προσφυγή της χώρας στο ΔΝΤ. Η θεραπεία του ΠΑ-ΣΟΚ αρχίζει. Ξαφνικά τα ταμεία εμφανίζονται άδεια και το προεκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ πετιέται στον κάλαθο τον αχρήστων. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έχει δημιουργήσει με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο το πρώτο μεγάλο και απαραίτητο ΣΟΚ στην ελληνική κοινωνία προκειμένου να επιβληθεί μια πολύ καλά σχεδιασμένη επίθεση. Στην προσπάθεια αυτή επιστρατεύονται όλες οι τακτικές που χρόνια πριν είχε εφαρμόσει η Θάτσερ. Οι λέξεις καταστροφή, εθνική σωτηρία και πάνω από όλα το Θατσερικό there is no alternative (όλα είναι μονόδρομος) χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν την εικόνα του φόβου και ότι οποιοδήποτε άλλη εναλλακτική σημαίνει καταστροφή άρα και όποιος κινητοποιείται είναι επικίνδυνος για την ίδια τη χώρα. 45

47 46 ΑΠΟ ΤΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟ ΚΑΙ ΤΗ ΘΑΤΣΕΡ... ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Ακόμη και σε αυτό το τοπίο όμως μετά από τρία χρόνια επιβολής των μέτρων των οποίων η κατάληξη και οι επιπτώσεις τους είναι ξεκάθαρες στον ελληνικό λαό (ανεργία, φτώχεια, πείνα) φαντάζει λίγο παράδοξο το πως μπορούν πολιτικές που πλήττουν βάρβαρα οριακά το σύνολο της κοινωνίας καταφέρνουν να εμπεδώνονται και να βαθαίνουν. Η απάντηση δόθηκε χρόνια πριν τόσο από τον Πινοσέτ όσο και από την Θάτσερ. Η συνεχής ανακάλυψη εσωτερικών εχθρών προκειμένου να δημιουργείται κοινωνικός αυτοματισμός και να αλληλοφαγώνονται εξ ίσου πληττόμενες κοινωνικές ομάδες και να μην ενοποιούνται σε κοινούς αγώνες. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ίσως ο διπολισμός που δημιουργήθηκε στην αρχή του μνημονίου μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Πιστοί στο νεοφιλελεύθερο δόγμα οι κυβερνήσεις και το ΔΝΤ ανέδειξαν ως πηγή πάσης ασθένειας το κράτος, τον δημόσιο τομέα και τους δημόσιους υπαλλήλους. Κατάφεραν με αυτόν τον τρόπο για αρκετό καιρό να απομονώσουν τους δημοσίους υπαλλήλους που αγωνίζονταν και να πετύχουν τα πρώτα πλήγματα στους εργαζομένους. Με μια μικρή λεπτομέρεια όμως. Η επίθεση δεν σταμάτησε εκεί. Σειρά έχει ο ιδιωτικός τομέας που όχι μόνο χτυπιέται βάναυσα παρά την μέχρι πρότινος αγιοποίηση του αλλά χρειάστηκε η δυναμική παρέμβαση του κακού κράτους προκειμένου να επιβληθούν μειώσεις μισθών και άλλες περικοπές σε δικαιώματα και παροχές που οι ίδιοι οι εργοδότες δεν μπορούσαν τόσα χρόνια να επιβάλλουν από μόνοι τους. Το ίδιο μοτίβο χρησιμοποιήθηκε και για σειρά άλλων αγώνων (Χαλυβουργία, μετρό, ΔΕΗ κ.λ.π) που ακολούθησαν από πληττόμενους κλάδους. Συνοπτικά η τακτική είναι η εξής. Χτυπάμε μια κοινωνική ομάδα, την συκοφαντούμε, την απομονώνουμε και μετά γρήγορα στην επόμενη με όρους σοκ και fast-track μέχρι να μην μείνει κανείς ανέπαφος. Και όπου αυτό δεν αρκεί; Φυσικά επιστρατεύεται η φυσική βία. Στα πλαίσια κάθε νεοφιλελεύθερης επιβολής η κατασταλτική βία ενάντια στον κόσμο που αγωνίζεται πραγματικά εκτοξεύεται. Ακόμα και αν άνθρωποι πλημμυρίσουν την Αθήνα καταδεικνύοντας πόσο μειοψηφικές μπορεί να είναι οι πολιτικές τους αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα αφού όσοι αγωνίζονται παρεμποδίζουν την πορεία για την σωτηρία της χώρας. Ακόμη σχεδόν κάθε απεργία βγαίνει παράνομη, απεργοί επιστρατεύονται και ένας ακόμη διπολισμός δημιουργείται στην κοινωνία. Ο κόσμος της μεταρρύθμισης και ο κόσμος της οπισθοδρόμησης και της καταστροφής. Ακόμα και αν μεταρρύθμιση μπορεί να σημαίνει απολύσεις, δίδακτρα σε πανεπιστήμια, μειώσεις μισθών και ο κατάλογος συνεχίζεται.

48 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Αν δούμε λοιπόν την αναλογία που υπάρχει στην εφαρμοζόμενη πολιτική και στον τρόπο που επιβλήθηκε με τη σχολή του Σικάγο, τις θεωρίες του φιλελευθερισμού και τα ιστορικά παραδείγματα βλέπουμε και την κατεύθυνση που έχουν αυτά τα μέτρα. Προσπάθεια του κράτους και του κεφαλαίου είναι να ξεμπερδεύει με κάθε έννοια συλλογικής αναπαράστασης. Προσπαθεί να χτυπήσει και να συκοφαντήσει κάθε συλλογικότητα (είτε αυτό λέγεται σωματείο-συνδικάτο, είτε σύλλογος) και αντιπαραβάλει την ατομική διαπραγμάτευση με τον εργοδότη, τα αποτελέσματα της οποίας βλέπουμε και στην αγορά εργασίας με τη μείωση των μισθών σε εξευτελιστικά επίπεδα, τις μαζικές απολύσεις και τη συκοφάντηση κάθε οργανωμένης απάντησης σε αυτά τα μέτρα. Δημιουργείται έτσι μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης μία κατάσταση στην οποία θέλουν τον κάθε εργάτη να αλληλοφαγώνεται με τους συναδέλφους του, τις αγωνιζόμενες ομάδες να έρχονται σε σύγκρουση με ένα γενικότερο καλό και την κοινωνική ειρήνη (που χρειάζεται για να επιβληθούν τα μέτρα). Ενώ για να δικαιολογηθεί όλη αυτή η πολιτική επιστρατεύεται η θεωρία του κακού κράτους, του δυσλειτουργικού δημόσιου τομέα, είναι τελικά το ίδιο το κράτος το οποίο εγγυάται τη συνέχιση της πολιτικής. Χρηματοδοτεί την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, ρυθμίζει τις εργασιακές σχέσεις με νόμους που δε λαμβάνουν υπ όψιν τους εργαζόμενους και φυσικά γιγαντώνεται το ίδιο με αναβάθμιση και επέμβαση των κατασταλτικών μηχανισμών, στο δόγμα του νόμου και της τάξης σε κάθε κοινωνική αντίδραση. Κι όλα αυτά για ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό νεοφιλελεύθερο πείραμα στις πλάτες του ελληνικού λαού που έχει μετατραπεί σε πειραματόζωο πολιτικών οι οποίες ήδη αρχίζουν να εφαρμόζονται σε ολόκληρη την Ευρώπη παρ όλο που ακόμα και για τις δικές τους στοχεύσεις φαίνονται αδιέξοδες μιας και η κρίση συνεχώς εξαπλώνεται και βαθαίνει. Αν κάτι πρέπει εμείς να συμπεράνουμε σε καμία περίπτωση δεν είναι ότι οι τακτικές τους έχουν καταφέρει να επιβάλλουν μια νέα πραγματικότητα στην Ελλάδα η οποία είναι δεδομένη. Αντιθέτως αποτελεί ένα πείραμα σε εξέλιξη το οποίο στο κάτω κάτω θα κριθεί από το αν εμείς θα καταφέρουμε να ξεπεράσουμε τους εκβιασμούς τους και τις μεθοδεύσεις τους. Αν αντί να παρασυρθούμε στον κανιβαλισμό και στην ατομική διέξοδο θα προτάξουμε τις συλλογικότητες, τους συλλογικούς αγώνες και την συλλογική μας απάντηση στην κοινή επίθεση που δεχόμαστε. Αν θα προσπεράσουμε τις σειρήνες και θα σταθούμε αλληλέγγυοι στον διπλανό μας αλλά και σε κάθε κοινωνική ομάδα που χτυπιέται και αγωνίζεται. Αν τελικά θα πιάσουμε το νήμα από τους φοιτητικούς μας αγώνες, τις απεργίες, τις πλατείες, τα παραδείγματα στις Σκουριές και στη ΒΙΟ.ΜΕ., τις δομές αλληλεγγύης και όλα αυτά καταφέρουμε να τα ενώσουμε σε ένα πλατύ συλλογικό αγωνιστικό αντι-παράδειγμα το οποίο κάνει ξεκάθαρο ότι είμαστε κοινωνία και όχι άτομα και απαιτούμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια σ έναν κόσμο που θα ορίζεται από τις δικές μας ανάγκες και όχι από τις λογιστικές των τεχνοκρατών. 47

49 Ιδιωτικοποιήσεις: ο μύθος καταρρέει Ξεπουλάμε για να σωθούμε είναι το σλόγκαν της κυβέρνησης για τη σωτηρία της χώρας. Ήρθε επιτέλους η ώρα να πατάξουμε το διεφθαρμένο δημόσιο, τους βολεμένους και τεμπέληδες κρατικοδίαιτους υπαλλήλους και να ανοίξουμε το δρόμο στις εταιρείες που ενδιαφέρονται πάντα για το καλό της κοινωνίας ή τουλάχιστον γι αυτό θέλουν να μας πείσουν με κάθε μέσο τα αστικά κέντρα εξουσίας. Αυτό που οι κυβερνητικοί κύκλοι βαφτίζουν ως ανάπτυξη, εξορθολογισμό και τόνωση της ανταγωνιστικότητας, στην πραγματικότητα είναι αυξήσεις στα τιμολόγια, απολύσεις χιλιάδων εργαζομένων, μείωση των μισθών και ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας. Φυσικά, οι ιδιωτικοποιήσεις δεν αποτελούν μεμονωμένο φαινόμενο που εμφανίζεται μόνο στην Ελλάδα με την αντίστοιχη επιχειρηματολογία- αλλά διαχρονική πολιτική επιλογή του κεφαλαίου σε διάφορες χώρες. 48 Αποκρατικοποιήσεις: Όταν οι δύο κόσμοι συγκρούονται Μετά την ενοποίηση της Γερμανίας και την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 ανοίγει ένα νέο μονοπάτι για το διεθνές κεφάλαιο. Το ηττημένο εργατικό κίνημα των χωρών αυτών δέχεται ένα μεγάλο πλήγμα και αδυνατεί να αντισταθεί στο χείμαρρο ιδιωτικοποιήσεων που προωθείται. Στα χνάρια της σιδηράς κυρίας Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία πατώντας πάνω στα συντρίμμια των συνδικάτων και εργατικών ενώσεων επέβαλε τις ιδιωτικοποιήσεις πάρα πολλών δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών, τη δραστική περικοπή των δημοσίων δαπανών, τη δραματική συρρίκνωση του κράτους Πρόνοιας με τη τακτική του σoκ και δέος, κινείται και η αστική τάξη στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ και της ανατολικής Γερμανίας. Στη δεύτερη περίπτωση δε μιλάμε απλά για κινήσεις αποκρατικοποιήσεων αλλά για εκποίηση ολόκληρου κράτους, της Ανατολικής Γερμανίας η οποία εκχωρήθηκε προσαρτήθηκε στην Δυτική Γερμανία. Τα αποτελέσματα δεν άργησαν να καταγραφούν και στα μακροοικονομικά μεγέθη της ενοποιημένης αλλά ουδέποτε ενωμένης Γερμανίας. Μέσα σε λίγους μήνες από την ίδρυση της Treuhand, οργανισμό που ανέλαβε τις ιδιωτικοποιήσεις, το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν στις περιοχές της Ανατολικής Γερμανίας συρρικνώθηκε κατά 30%, ενώ η ανεργία έφτασε από το 0% στο 20%. Αυτό μεταφράζεται στην ουσία σε εκποίηση και κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων καθώς και σε ραγδαία έξαρση της φτώχειας. Λίγα χρόνια μετά, όταν η σημαία του σοβιετικού μπλοκ έπαψε να κυματίζει πάνω από το Κρεμλίνο της Μόσχας, οι λυτρωμένοι -κατά την αστική τάξη- λαοί έμελλε να βιώσουν με τον πιο βάρβαρο τρόπο τη χίμαιρα της ελεύθερης αγοράς. Με 1 ή 2 εκατομμύρια δολάρια οι οικονομικοί ολιγάρχες μπορούσαν να αγοράσουν πρώην κρατικές επιχειρήσεις που μόνο ο σκελετός τους άξιζε εκατοντάδες εκατομμύρια ή ακόμη και δισ. Δολάρια, γεγονός που ώθησε με τα χρόνια τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού στην εξαθλίωση.

50 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Όταν οι μύθοι γκρεμίζονται 3 κομβικοί κλάδοι-3 εκκωφαντικές αποτυχίες των ιδιωτικοποιήσεων! Ποιοι είναι όμως αυτή τη στιγμή οι κύριοι κλάδοι στην Ελλάδα στους οποίους επιχειρείται πιο έντονα το ξεδίπλωμα των ιδιωτικοποιήσεων και ποια τα διδάγματα από τη διεθνή εμπειρία; Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα-εγκλήματα των ιδιωτικοποιήσεων του σιδηροδρομικού δικτύου στη Βρετανία, του νερού στη Γαλλία και της ενέργειας σε ΗΠΑ και Βουλγαρία. Οι ιδιωτικοποιήσεις είναι μια γιγαντιαία κλοπή είναι ο καλύτερος τρόπος να παίρνεις τα χρήματα από τις τσέπες των φορολογούμενων έγραφε η Γκουίνεθ Ντανγούντι, μέλος του εργατικού κόμματος, το 1995 αντιλαμβανόμενη τον κίνδυνο της ιδιωτικοποίησης των Βρετανικών σιδηροδρόμων. Η φράση αυτή επαληθεύτηκε στο έπακρον καθώς η Μεγάλη Βρετανία διαθέτει σήμερα το πιο επικίνδυνο, αργό και ακριβό σιδηροδρομικό δίκτυο της Ευρώπης. Τα σιδηροδρομικά δυστυχήματα με τους δεκάδες νεκρούς, που σημειώθηκαν τα πρώτα χρόνια μετά την ιδιωτικοποίηση,η αύξηση των κρατικών επιδοτήσεων κατά πέντε φορές από τη δεκαετία του 90, που αντιστοιχεί σε φορολόγηση των Βρετανών πολιτών της τάξεως των τεσσάρων δισεκατομμυρίων στερλινών ετησίως, στιγμάτισαν τη βρετανική κοινωνία. Επίσης, αν σκεφτεί κανείς ότι το επιβατικό κοινό στη Βρετανία πληρώνει τα ακριβότερα εισιτήρια στην Ευρώπη χωρίς να λαμβάνει αντίστοιχη ποιότητα υπηρεσιών, καταλαβαίνει γιατί το 70% των Βρετανών ζητά την επανεθνικοποίηση του δικτύου και των υπηρεσιών. Αντίστοιχα καταστροφικά ήταν τα αποτελέσματα της ιδιωτικοποίησης του νερού στη Γαλλία που περιλάμβαναν μεταξύ άλλων αυξήσεις τιμολογίων, υποχώρηση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, με ταυτόχρονη αθέτηση των υποχρεώσεων βελτίωσης των υποδομών, διαφθορά των λειτουργών και υποβάθμιση της ποιότητας του παρεχόμενου νερού. Συγκεκριμένα στο Παρίσι του Σιράκ η εκχώρηση των υπηρεσιών διανομής νερού στις εταιρίες Σουέζ και Βεόλια έφτασε την τιμή στο 260%. Η αποτυχία του ιδιωτικού τομέα να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις του για επέκταση και βελτίωση των δικτύων και σε συνδυασμό με τις υψηλές χρεώσεις, ανάγκασε τουλάχιστον 40 αστικούς δήμους, μεταξύ των οποίων και εκείνον του Παρισιού, να επαναφέρει κάτω από τη δημοτική ομπρέλα τις εταιρείες ύδρευσης σημειώνοντας αμέσως θετική πρόοδο. Τέλος,όσον αφορά τον ηλεκτρισμό, η παραχώρηση των επιχειρήσεων ενέργειας σε ιδιώτες στις ΗΠΑ κατέληξε σε καθαρό εκβιασμό από εταιρίες τύπου Enron με μπλακάουτ και τεχνητές ελλείψεις, ώστε η χονδρική τιμή να εκτοξευθεί στα ύψη και το όλο σύστημα να καταρρεύσει με την κρίση στην ηλεκτροδότηση στην Καλιφόρνια το Συγκεκριμένα οι εταιρείες αυτές για να ελαχιστοποιήσουν το κόστος λειτουργίας τους, μείωσαν τα έξοδα συντήρησης του δικτύου, ενώ κάποιες από αυτές μην αντέχοντας το σκληρό ανταγωνισμό έκλεισαν. Επίσης στη Βουλγαρία η τιμή του ρεύματος αυξήθηκε κατά 140% μετά από συντονισμένη απόφαση των ιδιωτικών εταιρειών ενέργειας, δύο τσέχικων και μιας αυστριακής, που έχουν αγοράσει τη δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού της γειτονικής μας χώρας. Κάτω από το βάρος των λαϊκών κινητοποιήσεων ενάντια στην αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, η κυβέρνηση του Μπόικο Μπορίσοφ αναγκάστηκε σε παραίτηση. 49

51 50 ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ: Ο ΜΥΘΟΣ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 Εν Ελλάδι Τη στιγμή λοιπόν που όλα δείχνουν ότι οι ιδιωτικοποιήσεις μόνο καταστροφικά αποτελέσματα μπορούν να επιφέρουν, η κυβέρνηση, η ΕΕ και το ΔΝΤ έρχονται να απαιτήσουν το ξεπούλημα των δημόσιων υπηρεσιών των τριών αυτών τομέων στην Ελλάδα. Η ΔΕΗ η οποία μέχρι το 2010 ήταν κερδοφόρα(558 εκατ. ευρώ τα κέρδη του 2010),το 2011 έγινε ξαφνικά(!?) ζημιογόνα! Δηλαδή όχι και τόσο ξαφνικά αν γνωρίζει κανείς τι έκαναν οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών επιδιώκοντας να μπουν ιδιώτες παραγωγοί και προμηθευτές στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Κατ αρχάς, έδωσαν προκλητικά προνόμια στους μεγαλοπαραγωγούς ηλεκτρικού ρεύματος! Για παράδειγμα είναι υπερβολικά υψηλή η τιμή που πληρώνει η ΔΕΗ στον Μυτιληναίο και στον Λάτση και χαμηλή η τιμή που προμηθεύονται αυτοί από την ΔΕΗ. Παράλληλα, σε συνεργασία με την ΕΕ απελευθέρωσαν την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την υποβίβασαν σε μια μπίζνα με σκοπό να ξεζουμίζει το λαό με συνεχείς αυξήσεις, προκειμένου να διευκολύνει την είσοδο των ιδιωτών στην αγορά της, να τους επιδοτεί η ΔΕΗ πλουσιοπάροχα από το ταμείο της και να προσφέρει αξία στους μετόχους της -όπως δήλωνε το 2008 ο Π. Αθανασόπουλος, τέως CEO της ΔΕΗ και ως πριν μερικές μέρες Πρόεδρος του Ταμείου Εκποίησης της (ΤΑΙΠΕΔ). Έφτασαν μέχρι και στο σημείο να χρίσουν τη ΔΕΗ φοροεισπρακτικό μηχανισμό (μέσα από τα χαράτσια), χωρίς να πτοηθούν ακόμα και όταν το έκρινε παράνομο το Πολυμελές Πρωτοδικείο! Τελικά η απελευθέρωση της ηλεκτρικής ενέργειας απαίτησε τη διάσπαση της ενιαίας και καθετοποιημένης δομής της ΔΕΗ που της επέτρεπε οικονομίες κλίμακας και συντονισμένη λειτουργία κι άφησε στη θέση της τρεις για την ώρα εταιρείες: ΔΕΗ Παραγωγή Εμπορία (ορυχεία-σταθμοί παραγωγής, πωλήσεις), ΑΔΜΗΕ (διασυνδεδεμένο σύστημα μεταφοράς υψηλής τάσης) και ΔΕΔΔΗΕ (δίκτυο διανομής μέσης και χαμηλής τάσης).φυσικά θέλουν να τις ξεπουλήσουν και τις τρεις Αντίστοιχα, παρ όλο που η ιδιωτικοποίηση του νερού αποτυγχάνει παγκοσμίως, στη χώρα μας έχει επιβληθεί από την τρόικα μνημονιακή υποχρέωση για την πώληση του 40% της ΕΥΑΘ (από το 74% που κατέχει το Δημόσιο) και του 27% της ΕΥΔΑΠ (από το 61% που βρίσκεται στα χέρια του Δημοσίου), καθώς και η ανάθεση του μάνατζμεντ σε ιδιώτη, ενώ πιέζουν να αποκρατικοποιήσουν και τον ΟΣΕ. Μάλιστα, η κυβέρνηση νομιμοποιεί ως αυτόνομο νομικό πρόσωπο, την εταιρία συντήρησης και μίσθωσης τροχαίου υλικού του ΟΣΕ την επονομαζόμενη ROSCO -την ίδρυση της οποίας είχε εξαγγείλει από > «Έλαβα πρόσφατα μια εγκύκλιο από την τοπική αρχή της περιοχής του Λονδίνου όπου μένω, που απευθυνόταν σε μένα ονομάζοντας με πελάτη. Είχα εξοικειωθεί ως τώρα με την αδυσώπητη διείσδυση του νεοφιλελευθερισμού στην καθημερινή ζωή των πολιτών, αλλά παρ όλα αυτά αιφνιδιάστηκα. Δεν αγοράζω οτιδήποτε από το τοπικό συμβούλιο, αντίθετα, υποτίθεται ότι με αντιπροσωπεύει. Το εκλέγω και ξοδεύει τους φόρους μου. Αλλά, ο επίσημος που έγραψε την εγκύκλιο είναι φανερό πως αντιλαμβάνεται την τοπική αρχή σαν κάτι περισσότερο από επιχείρηση, που πουλάει κάτι, ικανοποίηση ίσως». Collins Leys

52 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 τον περασμένο Αύγουστο- ενώ ταυτόχρονα την αποσπά από τον όμιλο, όπως επίσης αποσπά και τη ΓΑΙΑΟΣΕ την εταιρία διαχείρισης της ακίνητης περιουσίας του ΟΣΕ. Η ιδιωτικοποίηση των ελληνικών σιδηροδρόμων θα οδηγήσει με μαθηματική ακρίβεια στην καταστρατήγηση των εργασιακών δικαιωμάτων, σε περικοπές μισθών, σε απολύσεις, υποχρεωτικές μετατάξεις και έκρηξη της ανεργίας. Επίσης σε αύξηση του λειτουργικού της κόστους και αδυναμία βιωσιμότητας, που αναπόφευκτα θα μετακυληθεί και στην τιμή των εισιτηρίων της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, θα οδηγήσει η απόσχιση της Μονάδας Συντήρησης Τροχαίου Υλικού του ΟΣΕ (ROSCO), σύμφωνα με οικονομικά στοιχεία του οργανισμού, που έγιναν αντικείμενο επεξεργασίας για λογαριασμό της PricewaterhouseCoopers (PWC). Αιτία, η καταβολή ενοικίων ύψους έξι εκατ. ευρώ, όσο δηλαδή τιμολογούνται από την PWC τα μισθώματα που θα πρέπει να καταβάλει η ROSCO στον ΟΣΕ για την χρήση των τεχνικών εγκαταστάσεων, οι οποίες σήμερα χρησιμοποιούνται από τις υπηρεσίες συντήρησης δωρεάν, καθότι αποτελούν οργανικό τμήμα του οργανισμού. Ο κ. Χατζηδάκης λοιπόν αποφάσισε να ξεπουλήσει όσο όσο τη δημόσια περιουσία και να βάλει εγγύηση για τα κέρδη των αγοραστών τις ζωές χιλιάδων εργαζόμενων Το κατά πόσο οι ιδιωτικοποιήσεις είναι τελικά η δίκαιη και προς όφελος της κοινωνίας αλλαγή χεριών στη διαχείριση μεγάλων επιχειρήσεων μεταξύ κράτους ιδιωτών επειδή το πρώτο απέτυχε να τις λειτουργήσει σωστά και κερδοφόρα, είναι μάλλον κάτι που αποτελεί πλέον μύθο. Ένα μύθο που τουλάχιστον στην Ελλάδα του μνημονίου δεν πείθει τόσο εύκολα όσο παλαιότερα, ειδικά μετά τα παραδείγματα του ΟΤΕ και της Ολυμπιακής. Όπως μύθος είναι και ότι ένας ιδιώτης μπορεί να εγγυηθεί καλής ποιότητας παροχές για έναν ολόκληρο λαό και καλές συνθήκες εργασίας για τους εργαζομένους, αφού οι άξονες που πλέον θα λειτουργήσει την όποια επιχείρηση αναλάβει θα απέχουν κατά πολύ από τις ανάγκες του λαού και θα εξαντλούνται στην απόσπαση κερδών και την ανάπτυξη. Οι μύθοι όμως υπάρχουν για να καταρρέουν. Το πλάνο της ιδιωτικής εξυγίανσης, παρά τη διαφορετική επιχειρηματολογία και μεθοδολογία με την οποία επιβάλλεται σε κάθε χώρα από την άρχουσα τάξη, παρουσιάζει ως κοινό τόπο παντού την ανεπιτυχή εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου και πολλές φορές την αποτυχία ακόμα και να βγάλει τα νούμερα για το ίδιο το σύστημα. Πολύ περισσότερο δε, μοιάζει να προοικονομεί τη σταδιακή αλλά ολική εκποίηση του πλούτου των λαών. 51

53 Κάθε σταυροδρόμι κρύβει μια Ιντιφάντα 52 Μετά από χρόνια απραγίας των κρατών μελών του ΟΗΕ σημειώνεται μία νίκη στο δρόμο προς την απελευθέρωση της Παλαιστίνης με την αναγνώρισή της ως κράτος παρατηρητή. Την απόφαση αυτή δέχτηκε με πανηγυρισμούς ο παλαιστινιακός λαός, μιας και για πρώτη φορά υπάρχει έμμεση παραδοχή της Παλαιστίνης ως κράτους υπό κατοχή. Παρά όμως την αλλαγή επιγραφής στα διαβατήρια των Παλαιστινίων, η πραγματικότητα συνεχίζει να δείχνει το σκληρό της πρόσωπο σε έναν λαό που του στέρησαν τη γη αλλά όχι την αξιοπρέπεια του. Ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα οι Μεγάλες Δυνάμεις ακολουθούν ιμπεριαλιστικές τακτικές για την απόκτηση περιοχών με καινούργιες πηγές πρώτων υλών και καινούριες αγορές για τα προϊόντα τους. Ποιες ήταν όμως οι συνθήκες που οδήγησαν στην ίδρυση και στον πιεστικό χαρακτήρα του κράτους του Ισραήλ; Το έντονο μεταναστευτικό ρεύμα Εβραίων καθώς και οι βλέψεις των Ιμπεριαλιστών στην περιοχή οδηγεί στη δημιουργία του Ισραηλινού κράτους που γίνεται η έπαλξη της Ευρώπης στην Ασία. Η κατάληψη της Παλαιστίνης είχε την επίσημη υποστήριξη του ΟΗΕ που πρότεινε τον διαμελισμό της χώρας ανάμεσα στους Εβραίους εποίκους και τους Παλαιστίνιους το Το σχέδιο αυτό το ΟΗΕ έκανε τεράστιες παραχωρήσεις στους Ισραηλινούς δίνοντας τον έλεγχο του 57% της γης αν και αποτελούσαν το 30% του πληθυσμού. Ακολουθεί ο πόλεμος των 6 ημερών του 1967 όπου έχουμε την ίδρυση του Ισραηλινού κράτους και την αρχή της κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών και των απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης των Παλαιστινίων. Οι συνθήκες είναι τόσο άσχημες που οδηγούν στην οργή του λαού, με αποτέλεσμα την πρώτη Ιντιφάντα (εξέγερση) το 1987 με κύριο εκφραστή τη νεολαία. Μια εξέγερση που είχε για όπλο της τις πέτρες και για αντίπαλο της τον προηγμένο τεχνολογικά εξοπλισμό του Ισραήλ. Για να κατευνάσει η διεθνής κοινότητα την οργή του λαού υπογράφεται η συμφωνία του Όσλο όπου έχουμε τις πρώτες υποσχέσεις για τη δημιουργία αυτόνομου κράτους. Με την απραγία της διεθνούς κοινότητας ο λαός δε βλέπει να βελτιώνεται η ζωή του και οδηγείται να πάρει για άλλη μια φορά την κατάσταση στα χέρια του με την δεύτερη Ιντιφάντα το Το Ισραήλ αποφασίζει παρά τη διεθνή κατακραυγή την ανόρθωση τείχους υψίστης ασφαλείας για να εγκλωβίσει και να περιφράξει την οργή και την αντίδραση. Έτσι έχουμε την απομόνωση των Παλαιστινίων στη περιοχή της Δυτικής Όχθης η οποία είναι κατακερματισμένη σε μικρές και μεγάλες φυλακές, αφού έχει χωρίστει σε 50 διαμερίσματα που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Η μετακίνηση είναι περιορισμένη, αφού ελέγχεται από στρατιωτικά μπλόκα αλλά και οι αυτοκινητόδρομοι που συνδέουν τα διαμερίσματα μεταξύ τους είναι απαγορευμένοι για τους Παλαιστίνιους. Μία άλλη περιοχή που έχει μετατραπεί σε μεγάλη φυλακή είναι η στενή Λωρίδα της Γάζας, αποκλεισμένη από θάλασσα, αέρα και στεριά, με το λιμάνι της αποκλεισμένο, το

54 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 αεροδρόμιο κατεστραμμένο και το οδικό δίκτυο υπό έλεγχο του ισραηλινού στρατού. Η επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο και κυρίως η παροχή βοήθειας (φάρμακα κτλ) από τα διάφορα κινήματα αλληλεγγύης γίνεται από το πέρασμα Κάρνι, ανοιχτό ελάχιστες φορές το χρόνο. Παρά τις διώξεις για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις εκκλήσεις που γίνονται, το Ισραήλ δε φαίνεται να είναι διατεθειμένο να σταματήσει οποιονδήποτε έλεγχο στην παλαιστινιακή οικονομία. Οι Παλαιστίνιοι που ζουν στα Κατεχόμενα δέχονται ταυτόχρονα πιέσεις και από την ίδια την Παλαιστινιακή αρχή, καθώς υπάρχει μια συστηματική προσπάθεια να πνιγεί κάθε κριτική και αντίσταση στη διαφθορά και την αναποτελεσματικότητα της. Την ίδια στιγμή, η καθημερινότητα είναι μια δοκιμασία. Οι κάτοικοι της Δυτικής Όχθης περνούν από καθημερινούς ελέγχους από τα ισραηλινά μπλόκα για να πάνε στην δουλειά τους χωρίς να είναι σίγουροι εάν θα επιστρέψουν το βράδυ στις οικογένειες τους. Κάθε πτυχή της ζωής τους και κάθε τείχος στους δρόμους που περπατούν φέρει τα σημάδια του αγώνα και της λαχτάρας τους για ελευθερία. Είναι αυτοί οι άνθρωποι που ενώ έχουν χάσει τα πάντα συνεχίζουν να αγωνίζονται και να διεκδικούν αυτά που τους ανήκουν ενώ στα διεθνή μέσα με την επιρροή των ΗΠΑ και Ισραήλ παρουσιάζονται σαν Ισλαμιστές τρομοκράτες. Έτσι οι ενέργειες αντίστασης ενός καταπιεσμένου λαού ερμηνεύονται ως τρομοκρατικές και εγκληματικές ενέργειες ενώ η απάνθρωπη μεταχείριση του Ισραήλ ως η δίκαιη επιστροφή του αγαπημένου λαού του θεού στον τόπο του. Έτσι λοιπόν, με τον εποικισμό των Ισραηλινών, το μεγαλύτερο μέρος των Παλαιστινίων εκτοπίστηκε σε γειτονικές χώρες, όπως το Λίβανο, για να απομονωθεί σε ειδικά στρατόπεδα προσφύγων. Οι Παλαιστίνιοι, που στο μεγαλύτερο τμήμα τους ζουν σε στρατόπεδα προσφύγων, τα οποία παρουσιάζονται από το διεθνή τύπο ως ζώνες που φιλοξενούν εγκληματίες και ισλαμιστές εξτρεμιστές. Οικονομική ισοπέδωση, ερειπωμένα σπίτια, ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης αποτελούν την καθημερινότητα. Το ποσοστό ανεργίας φτάνει το 70% και την ίδια στιγμή τους απαγορεύουν να ασκήσουν περίπου 70 επαγγέλματα (ανάμεσα σε αυτά τα επαγγέλματα του Γιατρού, Δικηγόρου, Αρχιτέκτονα). Έξω από τα στρατόπεδα γίνονται έλεγχοι ώστε να μην εισάγουν σε αυτά υλικά που θα μπορούσαν να χρησιμεύουν για την κατασκευή κατοικιών ενώ δεν μπορούν να εγκαταλείψουν το έδαφος του Λιβάνου ή να επιστρέψουν σε αυτό χωρίς μια θεώρηση της οποίας η διάρκεια είναι το πολύ 6 μήνες. Με μεταρρύθμιση του 53

55 ΚΑΘΕ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ ΚΡΥΒΕΙ ΜΙΑ ΙΝΤΙΦΑΝΤΑ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ απαγορεύεται στους Παλαιστίνιους να αγοράζουν ακίνητα στο Λίβανο. Οι παλαιστίνιοι του Λιβάνου δεν περιλαμβάνονται στη συνθήκη του Όσλο (1993) αφού επικεντρώνεται στις διπλωματικές προσπάθειες της Δυτικής Όχθης και της Γάζας. Από τότε έχουν περιοριστεί δραστικά η οικονομική βοήθεια από τις ευρωπαϊκές χώρες και η ανθρωπιστική βοήθεια μη κυβερνητικών οργανώσεων. Είναι έντονη όμως η προσπάθεια διεθνώς να σπάσει ο αποκλεισμός της Γάζας και να παρέχονται τα αναγκαία αγαθά, ή ακόμη και οικοδομικά υλικά, στους Παλαιστίνιους εκεί. Τα κινήματα αλληλεγγύης ανά τον κόσμο είναι αμέτρητα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το 2008 την αποστολή με δύο ελληνικά ψαροκάικα και ανθρώπους από 13 διαφορετικές χώρες, χωρίς ειδικό εξοπλισμό και με μόνο όπλο την αλληλεγγύη, που κατάφεραν να σπάσουν για πρώτη φορά τον αποκλεισμό και να παρέχουν βοήθεια στη Γάζα. Πέρα από συνεχείς προσπάθειες υλικής βοήθειας, γίνονται και εγχειρήματα εισβολής διαδηλωτών στην απαγορευμένη ζώνη από τις γειτονικές χώρες αλλά και αναρίθμητες διαδηλώσεις στον δυτικό κόσμο. Τα θεμέλια της τάξης στη Μέση Ανατολή έτριξαν για τα καλά με τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης και η ελπίδα άνθισε για τους καταπιεσμένους λαούς, θέτοντας εμπόδια στην ενεργειακή εκμετάλλευση των μεγάλων δυνάμεων της περιοχής. Ένας νέος ενεργειακός και διπλωματικός χάρτης είναι στα σκαριά στην Ανατολική Μεσόγειο και πρέπει να χαραχθεί από τις ανάγκες των λαών και όχι των ιμπεριαλιστών. Όσο το Ισραήλ θα κάνει σχέδια για ενιαίο διεθνικό κράτος για να επιβληθεί πλέον με κάθε δυνατό τρόπο στην περιοχή. Όσο τα γειτονικά κράτη θα παίζουν διπλωματικά παιχνίδια και θα εκμεταλλεύονται τη δυστυχία του εκδιωγμού και της εξαθλίωσης, δημιουργώντας ένα πλέγμα παράνοιας, αφού Οι ΗΠΑ είναι σύμμαχοι του Ιράκ, που είναι σύμμαχος του Ιράν, που υποστηρίζει το συριακό καθεστώς, που οι ΗΠΑ θέλουν ν ανατρέψουν. Οι ΗΠΑ είναι επίσης σύμμαχοι του Κατάρ, που χρηματοδοτεί τη Χαμάς, και της Σαουδικής Αραβίας, που χρηματοδοτεί τους σαλαφιστές, από τους οποίους εμπνέονται οι τζιχαντιστές, που σκοτώνουν Αμερικανούς. Τόσο το μέλλον θα βρίσκεται όλο και πιο έντονα στο μονόδρομο της οργής και της αντίστασης, στις φωνές, τις κραυγές και τα βήματα των ανθρώπων που θα ενώνονται κουβαλώντας στις συνειδήσεις τους τη μνήμη που γιγαντώνεται από το δίκιο. 54 Ίσως αρπάξεις απ τη γη μου και την τελευταία σπιθαμή. Ίσως ταΐσεις στις φυλακές τη νιότη μου Ίσως μου κλέψεις την κληρονομιά του παππού μου πιθάρια, έπιπλα και σκεύη Ίσως καθίσεις πάν απ το χωριό μας σαν εφιάλτης τρόμου εχθρέ του ήλιου αλλά δεν παζαρεύω κι ως τον ύστατο χτύπο της καρδιάς μου θ αντιστέκομαι. Σαχίμ Κάσεμ

56 Το φαινόμενο των social media > news.radiobubble.gr Τα τελευταία χρόνια η όλο και αυξανόμενη χρήση των social media τα καθιστά ένα φαινόμενο που τουλάχιστον αξίζει να μελετηθεί. Για να δώσουμε και έναν ορισμό, social media είναι όλες εκείνες οι υπηρεσίες με τις οποίες άτομα δημιουργούν, μοιράζονται και ανταλλάσσουν πληροφορίες μέσω διαδικτυακών κοινοτήτων και δικτύων. Το Facebook, το Twitter, η Wikipedia, το LinkedIn, αποτελούν μόνο ελάχιστα από τα εκατοντάδες social media που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στο διαδίκτυο. Γιατί όμως μια τέτοια κατηγορία υπηρεσιών αποτελεί πεδίο προβληματισμού για ένα αριστερό σχήμα και την Αριστερά συνολικά; (#rbnews): σκοπός του εγχειρήματος «η δημοσιογραφία των πολιτών». Αποτελεί το πιο δημοφιλές ελληνικό ειδησεογραφικό hashtag στο twitter tutorpool.gr (#tutorpool): Δίκτυο αλληλεγγύης με σκοπό να παρέχει δωρεάν μαθήματα σε όσους μαθητές δεν μπορούν να πληρώσουν φροντιστήρια athens.indymedia.org: «Το Indymedia είναι μια παγκόσμια συλλογικότητα [...] που προσφέρει συλλογική και μη-εμπορευματική ενημέρωση.» Ακριβώς επειδή τα social media έχουν εκατομμύρια χρήστες ανά την υφήλιο, έχουν διαστείλλει σε μεγάλο βαθμό αυτό που ονομάζουμε δημόσια σφαίρα και επιτρέπουν τη μαζική μετάδοση πληροφορίας αλλά και τη δυνατότητα του χρήστη -σε αντίθεση με παραδοσιακά μέσα όπως η TV ή ο τύπος- να συμμετέχει στην παραγωγή της πληροφορίας. Όλος αυτός ο όγκος πληροφοριών που βομβαρδίζει τους χρήστες των social media μπορεί να έχει οποιαδήποτε μορφή, από διαφημιστικά μηνύματα μέχρι ειδήσεις για γεγονότα που συνέβησαν πριν από λίγα δευτερόλεπτα στη άλλη γωνία του πλανήτη. Οπότε είναι προφανές ότι αυτή η διαδικασία έχει επηρεάσει σε ένα βαθμό τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η ενημέρωση, άρα και το πως εξελίσσονται τα πράγματα στο πεδίο της πολιτικής. Ποτέ μέχρι τώρα δε μπορούσε μια είδηση να αναμεταδοθεί και να σχολιαστεί τόσο γρήγορα και τόσο μαζικά. Αρκεί κανείς να σκεφτεί πόσο διαφορετικός είναι ο κόσμος όταν μαθαίνει κανείς μέσω Twitter σε δευτερόλεπτα τον θάνατο του Bin Laden ενώ η κατάληψη των Χειμερινών Ανακτόρων στην Οκτωβριανή Επανάσταση μαθευότανε στην άλλη άκρη της Ρωσίας μετά από μέρες. Έτσι λοιπόν, η πολιτική -όπως και η ενημέρωσηέχουν μπει σε μια νέα εποχή, για την οποία δεν μπορούμε να ξέρουμε με σιγουριά 55

57 56 ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΩΝ SOCIAL MEDIA ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 ποια θα είναι η εξέλιξη της. Όμως οι κύριοι λόγοι που μας ενδιαφέρει η συζήτηση γύρω από τα κοινωνικά δίκτυα είναι οι εξής: Ποιά η σχέση τους με την πολιτική; Μπορούν να αποτελέσουν μέσα αντιπληροφόρησης ή και πολιτικοποίησης; Η σχέση ανάμεσα στα social media και την πολιτική άρχισε να φαίνεται με πολύ έντονο τρόπο όταν χρησιμοποιήθηκαν για πολιτικούς σκοπούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης των social media για επικοινωνιακούς λόγους είναι η ξαφνική εμφάνιση της Δημιουργίας Ξανά! που αξιοποίησε σε μεγάλο βαθμό τη δυναμική των κοινωνικών δικτύων και άγγιξε το... 2,15% στις πρώτες εκλογές του 2012! Επίσης βλέπουμε καθημερινά πλέον γνωστούς βουλευτές-περσόνες να κάνουν πολιτική όχι μόνο μέσα από τα έδρανα της βουλής και τα κανάλια, αλλά και από τα social media όπου θεωρητικά ο καθένας θα μπορούσε συνομιλήσει μαζί τους, δίνοντας μια ψευδαίσθηση αμεσότητας (αρκεί να δει κανείς το προφίλ του... Άδωνη Γεωργιάδη στο Twitter και τον πόλεμο της ατάκας που διεξάγεται εκεί). Όμως πέρα από επικοινωνιακούς λόγους, η επίδραση των social media έπαιξε σημαντικό ρόλο σε διάφορες κινηματικές διαδικασίες. Δύο είναι τα κυρίαρχα παραδείγματα. Πρώτον οι Αραβικές εξεγέρσεις. Εκεί λοιπόν χρησιμοποιήθηκαν τα κοινωνικά δίκτυα προκειμένου να καλεστούν κινητοποιήσεις και δράσεις αλλά κυρίως χρησίμευσαν ως μέσα αντιπληροφόρησης ειδικά προς τις άλλες γειτονικές χώρες, μιας και τα ΜΜΕ τηρούσαν σιγή ιχθύος για τα πραγματικά γεγονότα. Η ευρεία χρήση τους πίεσε τόσο πολύ το καθεστώς που το ανάγκασε να απαγορεύσει την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Το άλλο παράδειγμα είναι αυτό του κινήματος των πλατειών και του Occupy (στην Αμερική). Εκεί είδαμε για πρώτη φορά να καλούνται και να προπαγανδίζονται κινητοποιήσεις μέσω των κοινωνικών δικτύων αλλά και αυτά να χρησιμοποιούνται με πρωτότυπους τρόπους: Ζωντανές αναμεταδόσεις έδιναν εικόνα σε όλον τον πλανήτη για το τι συνέβαινε στο Σύνταγμα, στην Wall Street κλπ. Πρακτικά των Λαϊκών Συνελεύσεων του Συντάγματος, φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό βρίσκονταν ελεύθερα στο διαδίκτυο. Για πρώτη φορά δηλαδή, ο αγωνιζόμενος λαός χρησιμοποιούσε μαζικά τα κοινωνικά δίκτυα και εν γένει το διαδίκτυο προκειμένου να καταλάβει το δικό του χώρο στη δημόσια σφαίρα και να ανοιχτεί με έναν πρωτότυπο τρόπο στην κοινωνία, όταν ΜΜΕ και κυβέρνηση σιωπούσαν πλήρως. Είναι τα πράγματα όμως τόσο ρόδινα; Αρκεί ένα event στο Facebook για να γίνει μια μαζική πορεία στο κέντρο της Αθήνας; Αρκούν μερικές πληρωμένες διαφημίσεις και κάμποσα tweets προκειμένου να γίνουν γνωστές οι κινητοποιήσεις ενός συγκεκριμένου κομματιού της κοινωνίας και να παράξουν μια άμεση πολιτικοποίηση στα υπόλοιπα κομμάτια; Σε αυτό το σημείο δε θα πρέπει να ξεχνά ή να υποτιμά κανείς το ρόλο της κοινωνικής πραγματικότητας, της πολιτικής συγκυρίας και τι πραγματικά αυτή

58 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 συμπυκνώνει. Τα καλέσματα των Αγανακτισμένων θα αποτελούσαν κενό γράμμα αν δεν υπήρχε πραγματική αμφισβήτηση της πολιτικης του μνημονίου διάχυτη στην κοινωνία, αν δεν υπήρχε ένα πραγματικό πολιτικό κενό εκπροσώπησης και μια τεράστια κοινωνική δυναμική που δεν μπορούσε να βρει άλλο έδαφος για να εκφραστεί. Όπως ακριβώς το κίνημα των Αγανακτισμένων Φοιτητών τον Σεπτέμβρη του 2011 αποτέλεσε κενό γράμμα, ακριβώς επειδή δεν υπήρχε καμία πραγματική κοινωνική διεργασία πίσω από αυτό, παρά μόνο μια διαδικτυακή ψευδαίσθηση πλειοψηφίας που στηριζόταν στα... likes του Facebook! Με απλά λόγια, τα κοινωνικά δίκτυα δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την πραγματική πολιτικοποίηση και την ενεργό πολιτική δράση με tweets ή likes, η οποία τελικά υπάρχει εκεί που τα υποκείμενα δρουν καθημερινά, δηλαδή στους κοινωνικούς χώρους όπως οι χώροι δουλειάς, το πανεπιστήμιο, η γειτονιά κλπ. Επομένως, τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να αποτελέσουν μόνο εργαλείο για το ίδιο το κίνημα, ειδικά στο κομμάτι της αντιπληροφόρησης και της προπαγάνδας, και να παίξουν έναν ήσσονος σημασίας ρόλο στην πολιτικοποίηση του λαού. 57

59 Θυμόμαστε, Τιμάμε, Συνεχίζουμε! 70 ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΟΝ 58 Το χειμώνα του 42 ο ελληνικός λαός, που τότε βρισκόταν υπό κατοχή, έρχεται αντιμέτωπος με τη φυσική φθορά του λιμού. Σκιές κοκαλιασμένων ανθρώπων τριγυρνούν στους έρημους δρόμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Πεινασμένα παιδιά που γλίτωσαν από τις μπότες των ναζί, τώρα πεθαίνουν στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας, κάνοντας το τελευταίο τους ταξίδι στο κάρο που τους ξεβρομίζει, για να γυαλίζουν στα μάτια του κατακτητή. Έναν κατακτητή μπροστά στον οποίο η προπολεμική πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία δεν εξυπηρέτησε τα συμφέροντα του λαού. Η στάση αυτή έδειξε τα στενά όρια του πατριωτισμού τους, όρια που εκτείνονταν μέχρι τη συμφωνία με το μεγάλο κεφάλαιο και τους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς. Ξεχωριστό κομμάτι στην πάλη του λαού για την απελευθέρωση παίζει η νεολαία η οποία μέσα από τις τάξεις της ΕΠΟΝ και του ΕΑΜ, αγωνίζεται όχι μόνο για να διώξει τον κατακτητή αλλά για να προστατεύσει το λαό από την πείνα και την εξαθλίωση. Για να γίνει κατανοητό πως η νεολαία αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο στην αντίσταση και στον αντιφασιστικό αγώνα, πρέπει να εξετάσουμε το πλαίσιο το οποίο βιώνει η ελληνική κοινωνία την περίοδο πριν την κατοχή. Βασικός παράγοντας στο γεγονός ότι στην Ελλάδα επετεύχθη άμεσα η αντίσταση τον καιρό της κατοχής αποτελεί κυρίως ο αγώνας και η νίκη ενάντια στους Ιταλούς στο αλβανικό μέτωπο και η πλατιά κοινωνική απεύθυνση που είχε, το οποίο συνετέλεσε καθοριστικά στην ηθική ανάταση του ελληνικού λαού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Γαλλία στην οποία άργησε αρκετά χρόνια να εκδηλωθεί αντιστασιακή δράση αφού βίωσε άμεσα την ήττα στο μέτωπο με τις γερμανικές δυνάμεις. Έτσι στο κομμάτι της συλλογικής ψυχολογίας η αντίσταση στον κατακτητή δίνει ελπίδα και νόημα στη ζωή του λαού που με αυτόν τον τρόπο

60 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 αποβάλλει το άγχος της επιβίωσης και το αίσθημα της μιζέριας. Η ελληνική κοινωνία εκείνη την περίοδο βιώνει την πλήρη αποδόμηση των ηθικών αρχών και των κοινωνικών προτύπων που όριζε το κράτος και το καθεστώς του Μεταξά προπολεμικά, λόγω της συνθηκολόγησης της κυβέρνησης και της φυγής της μαζί με τον ελληνικό στρατό στην Αίγυπτο. Παράλληλα, λόγω κυρίως της εξαθλίωσης και των προβλημάτων επιβίωσης στον καιρό της κατοχής, ο ρόλος κοινωνικών θεσμών όπως αυτοί της οικογένειας και του σχολείου, θεσμών που κατά βάση ασκούσαν κοινωνικό έλεγχο στην νεολαία, μετασχηματίζεται ριζικά. Στις νέες συνθήκες οι νέοι καλούνται να αναλάβουν τα ινία για την επιβίωση όχι μόνο των ίδιων αλλά και των οικογενειών τους, πράγμα το οποίο τους οδηγεί στην ανεξαρτητοποίηση από τους γονείς τους και στη ρήξη των δεσμών του οικογενειακού ελέγχου. Επιπλέον, το σχολείο μετατρέπεται από κέντρο διαμόρφωσης καλών και φιλήσυχων πολιτών, σε πυρήνα αντίστασης και αλληλεγγύης. Ως άμεση συνέπεια των δύο παραπάνω παραγόντων, η νεολαία ανεξαρτητοποιείται, αντιλαμβάνεται τον εαυτό της σαν ένα ενιαίο σύνολο με κοινά προβλήματα, αυτονομεί την δράση της και εισέρχεται δυναμικά στο πολιτικό προσκήνιο της κατοχικής Ελλάδας. Άρα σε αυτό το πεδίο δημιουργείται η ανάγκη συγκρότησης του φορέα της νεολαίας που θα συμπυκνώνει τα αιτήματα και τις ανησυχίες των νέων και θα συντονίζει την δράση τους στο πεδίο της αντίστασης και του πολιτικού αγώνα. Σε αυτή την βάση μετά από πρόταση της ΟΚΝΕ (σε συνέδριό της τον Φεβρουάριο του 1943) και συμφωνία πολλών οργανώσεων της νεολαίας που απαρτίζονταν από μαθητές και φοιτητές, ιδρύεται στις 23 Φεβρουαρίου 1943 η Ενιαία Πανελλήνια Οργάνωση Νέων. Η ΕΠΟΝ έρχεται να συσπειρώσει τη νεολαία στο σύνολό της, προσπαθώντας να απαντήσει στα προβλήματα του λαού. Το πρόβλημα του λιμού του 1942 καθιστά την έννοια της αλληλεγγύης σε κεντρικό ζήτημα για την επιβίωση. Οι πρώτες μαζικές κινητοποιήσεις του 1942 για τον επισιτισμό γίνονται η αφετηρία για να συντονιστούν ενέργειες για την δημιουργία συσσιτίων και προμηθευτικών συνεταιρισμών. Ταυτόχρονα, το ΕΑΜ και η ΕΠΟΝ απαιτούν τη δίκαιη διανομή του διατροφικού 59

61 60 70 ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΟΝ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 αποθέματος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού καλύπτοντας έτσι σε μεγάλο βαθμό την πάγια ανάγκη του λαού για επιβίωση. Στη βάση αυτού το ΕΑΜ μετασχηματίζει το ατομικό και αυτοσχέδιο χαρακτήρα του αγώνα σε συλλογική οργανωμένη δράση. Με αυτό τον τρόπο το ΕΑΜ και η ΕΠΟΝ επανανοηματοδοτούν τον πατριωτισμό (σε αντίθεση με την επιχειρηματολογία για τις εδαφικές διεκδικήσεις μετά τον πόλεμο τον αστικών αντιστασιακών οργανώσεων) στην ανάγκη για την υπεράσπιση της κοινωνίας και την επιβίωση των λαϊκών στρωμάτων. Δε μένουν όμως μόνο εκεί. Προτάσσουν και την ανάγκη για τη συγκρότηση μιας νέας κοινωνίας που αναδεικνύει τον λαό στο προσκήνιο, επαναπροσδιορίζει τη θέση της γυναίκας άρα και αλλάζει ριζικά τις κοινωνικές σχέσεις και τους όρους με τους οποίους αναπτύσσονται. Στη βάση αυτών των ριζοσπαστικών συνθημάτων η νεολαία στην κατοχή δεν παλεύει μόνο για την αποτίναξη του κατοχικού ζυγού, αλλά πολύ περισσότερο για μια κοινωνία ισότητας, πιο δίκαιη με το λαό κυρίαρχο. Επιπλέον, δημιουργούν νέα πολιτισμικά πρότυπα αναδεικνύοντας τη συλλογική κουλτούρα, οργανώνοντας θεατρικούς θιάσους και πραγματοποιώντας παραστάσεις σε όλη την Ελλάδα. Παράλληλα με την πνευματική ανάταση, επιτυγχάνεται η πολιτική συγκρότηση της νεολαίας στο πλευρό του λαϊκού κινήματος, πρωτοπορία του οποίου αναγνωρίζεται σύσσωμα το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του περάσματος από την αντιστασιακή δράση και την δημιουργία δομών αλληλεγγύης στο πεδίο του πολιτικού αγώνα αποτελούν οι μαζικές λαϊκές κινητοποιήσεις του 1943 ενάντια στο μέτρο της πολιτικής επιστράτευσης. Εκεί οι φοιτητές και οι νεολαίοι όχι μόνο βρίσκονται στο πλευρό των εργατών, αλλά αποτελούν ζωτικό κομμάτι στην διοργάνωση και διεξαγωγή των διαδηλώσεων. Οι ΕΠΟΝίτες και οι ΕΠΟΝίτισσες με χωνιά προπαγανδίζουν τις κινητοποιήσεις, γράφουν συνθήματα στις γειτονιές της Αθήνας, οργανώνουν τα δρομολόγια που ακολουθούν οι διαδηλωτές για να κατέβουν στις συγκεντρώσεις ώστε να μην δίνουν στόχο στις κατοχικές δυνάμεις, φυγαδεύουν και προστατεύουν διαδηλωτές από τις επιθέσεις των Ταγμάτων Ασφαλείας. Οι ΕΠΟΝίτες και οι ΕΠΟΝίτισσες συμμετέχουν ενεργά στις απεργίες

62 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 και στις διαδηλώσεις, βροντοφωνάζοντας τα συνθήματα για εθνική ανεξαρτησία και λαϊκή κυριαρχία και εμπλέκονται ενεργά στην υπόθεση της απελευθέρωσης. Το αντιστασιακό κίνημα στην Ελλάδα και οι πιέσεις των Συμμαχικών δυνάμεων στον Άξονα, αναγκάζει τους ναζί σταδιακά να υποχωρούν από τον Ελλαδικό χώρο. Σε αυτήν την ιστορική συγκυρία, σχηματίζεται η κυβέρνηση Ράλλη, η οποία έρχεται να υπηρετήσει τα αγγλικά συμφέροντα, και το αντι-εαμικό μέτωπο λαμβάνει συγκροτημένη μορφή. Το αίτημα για λαϊκή κυριαρχία του ΕΑΜ ερχόταν σε ευθεία αντιπαράθεση με την κυβέρνηση Ράλλη που βρισκόταν σε πλήρη αρμονία με τις απαιτήσεις και τα συμφέροντα των Άγγλων ιμπεριαλιστών. Έτσι, μπροστά στο δίλημμα αλυσίδες ή όπλα, η απάντηση ήταν ένοπλος αγώνας και αντάρτικο. Αυτό οδήγησε την κατοχική κυβέρνηση Ράλλη στην συγκρότηση των ταγμάτων ασφαλείας για το χτύπημα του ΕΑΜικού κινήματος. Ταυτόχρονα, με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, μεγάλο μέρος του ιταλικού πολεμικού εξοπλισμού περνάει στην κατοχή του ΕΛΑΣ κι έτσι δημιουργούνται οι ιδανικές συνθήκες για την ένοπλη αντιπαράθεση. Οι ΕΠΟΝίτες και οι ΕΠΟΝίτισσες περιπολούν τις γειτονιές της Αθήνας με το όπλο στον χέρι, αντιστέκονται στις εφόδους των ταγμάτων ασφαλείας, στήνουν ενέδρες και εκτελούν δοσίλογους. Έτσι, η ΕΠΟΝ γίνεται η δεξαμενή άντλησης μελών του ΕΛΑΣ. ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισες επανδρώνουν τα τμήματα του ΕΛΑΣ πόλεων αλλά και πολλοί από αυτούς βγαίνουν στα βουνά και γίνονται καπετάνιοι του ΕΛΑΣ, πολεμώντας το Γερμανό κατακτητή. Πολλά ήταν τα μέλη της ΕΠΟΝ που σκοτώθηκαν είτε στις μάχες στα βουνά, είτε στις συμπλοκές στις πόλεις όμως με την δράση της η νεολαία τότε είχε καθοριστική συμβολή στον αντιστασιακό αγώνα και την ανασύσταση του λαϊκού κινήματος στην Ελλάδα. Διαβάζοντας την ιστορία του αντιστασιακού κινήματος στην Ελλάδα δεν πρέπει μόνο να ενδυναμώνουμε την συλλογική μνήμη για τους αγώνες του λαού, άλλα πολύ περισσότερο να διδασκόμαστε από την πείρα και την ιστορική παρακαταθήκη της Αριστεράς στην Ελλάδα. Σήμερα στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε στην χώρα τα διδάγματα της ΕΠΟΝ και του ΕΑΜ ορίζουν τα καθήκοντα και τις προκλήσεις με τις οποίες καλείται και σήμερα να αναμετρηθεί η Αριστερά για την υπεράσπιση της κοινωνίας. Όπως και τότε πρέπει και σήμερα να ξαναπιάσουμε το νήμα της έννοιας της αλληλεγγύης Να φτιάξουμε τις δομές εκείνες που θα αναμετρώνται με το επισιτιστικό πρόβλημα που βιώνει ο ελληνικός λαός λόγω της βάρβαρης πολιτικής της λιτότητας. Να δημιουργήσουμε εκείνες τις δομές που θα συσπειρώνουν τον λαό στην βάση του, θα οργανώνουν τις αντιστάσεις στις περικοπές και στα μέτρα λιτότητας, και τελικά θα τον προστατεύουν από τις επιθέσεις του κράτους και των σύγχρονων Ταγμάτων Ασφαλείας της Χρυσής Αυγής. Θα πρέπει κι εμείς τελικά σαν νεολαία μπροστά στα κοινά προβλήματα που βιώνουμε να δώσουμε συλλογικές απαντήσεις, να έρθουμε δυναμικά στο προσκήνιο και να ορθώσουμε αντιστάσεις στο μαύρο μέλλον που μας ετοιμάζουν. Τα διδάγματα και οι θυσίες των νεολαίων της ΕΠΟΝ να γίνουν ο φάρος των δικών μας αγώνων. 61

63 Greek culture=american Dream? Για μια συλλογική αντι-κουλτούρα 62 Στο μυαλό των περισσότερων με τη λέξη κουλτούρα έρχονται ποιοτικά έργα τέχνης. Εμείς από τη μεριά μας θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε την κουλτούρα σαν ένα σύνολο πολιτιστικών χαρακτηριστικών αλλά και προσωπικών συμπεριφορών που πηγάζουν από τα εκάστοτε στερεότυπα ή ιδεολογήματα που εγείρονται σε έναν άνθρωπο. Ας μην ασχοληθούμε λοιπόν μόνο με την καλλιτεχνική έννοια του όρου αλλά και με αυτήν που σχετίζεται με ήθη, έθιμα και συμπεριφορές. Δεν πρέπει βέβαια να παραλείψουμε και ποιος είναι αυτός που ελέγχει κατά κύριο λόγο τα χαρακτηριστικά που αναπτύσσονται σε μία κοινωνία. Με άλλα λόγια είναι λογικό ότι η κουλτούρα δεν είναι απαραίτητα κάτι το ουδέτερο, αντιθέτως μάλιστα διαμορφώνεται και καθορίζεται από το ίδιο το σύστημα και τα ιδεολογήματα που αυτό έχει γεννήσει (ίσως όχι πάντα άμεσα αλλά συνήθως έμμεσα). Θα έλεγε κανείς λοιπόν ότι περισσότερο έρχεται να ποτίσει την κοινωνία με τα εκάστωτε χαρακτηριστικά που αναπαράγει η κυρίαρχη ιδεολογία. Αποκτά έτσι ιδιαίτερη σημασία η εξέταση της κουλτούρας, όπως και αν αυτή εννοείται, που επικρατεί σήμερα. Μάλλον αυτή δεν είναι το θέατρο, η όπερα ή τα έργα ζωγραφικής, για παράδειγμα, όσο και αν τους αποδίδεται ο όρος για ξεκάρφωμα, αλλά αυτή του American Dream. Όσο και αν φαντάζει αστείο στην Ελλάδα του 2013, το χλιδάτο lifestyle των club με ακριβά ρούχα και αυτοκίνητα φαίνεται να κυριαρχεί. Έτσι μουσικά ρεύματα που ξεκίνησαν ως αμφισβήτηση της ίδιας της εξουσίας (πχ hip hop, rock κλπ) μετατρέπονται σε οθόνες προβολής νεοπλουτισμού, σεξισμού και ναρκοκουλτούρας (βλέπε Αλήτηζ) για να ταιριάζουν στα κυρίαρχα πρότυπα διασκέδασης. Ως αποτέλεσμα, η δημιουργικότητα, η φαντασία και η ανάγκη για έκφραση του ψυχισμού εξαντλείται σε χορούς καραγκιοζιλίκια κατά παραγγελία (βλέπε Harlem Shake). Γιατί η πρωτοτυπία και η διαφορετικότητα είναι κατακριτέα από πολλούς όταν προκύπτει αυθόρμητα, αλλά αποτελεί Must όταν προβάλλεται στο youtube με πολλά εκατομμύρια views. Μοιάζει σαν κάθε φορά που ξεπετάγεται κάτι ανάλογο, κάποιοι να βάζουν στοίχημα για το πόσο μπορούν να καναλιζάρουν σε συγκεκριμένα καλούπια το χιούμορ, τη διασκέδαση και την προσωπικότητά μας. Εφόσον αποδεχθούμε την παραπάνω υπόθεση, ότι δηλαδή η κουλτούρα είναι καλός αγωγός της κυρίαρχης ιδεολογίας γίνεται φανερό ότι πίσω από τα χλιδάτα clubs βρίσκεται η αναγωγή του χρήματος σαν δείκτη της αξίας κάθε ανθρώπου, πίσω από τα μάτσο καυχήματα των διαφόρων ράπερ βρίσκεται ο κανιβαλισμός ανάμεσα στους από κάτω, πίσω από το μη λαοφιλές θέατρο βρίσκεται ο διαχωρισμός ανάμεσα σε λαό και... Κολωνάκι, πίσω από το φτηνό γυαλί της τηλεόρασης κρύβεται η μονόδρομη επικοινωνία ανάμεσα στον πομπό- ειδικό και στον παθητικό

64 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 και άβουλο δέκτη πολίτη ενώ πίσω από τους τηλεοπτικούς τηλεπερσόνες και πρωτοσέλιδα βρίσκεται η απαξίωση της πολιτικής ζωής και δράσης με την αναγωγή του κουτσομπολιού σε κυρίαρχο ζήτημα. Την ίδια στιγμή λαμβάνουν χώρα τεράστιες πολιτικές ζυμώσεις και σκληρές αγωνιστικές διεκδικήσεις. Προκύπτει έτσι η αναγκαιότητα μίας κουλτούρας η οποία θα αμφισβητεί τα κυρίαρχα πρότυπα ενώ ταυτόχρονα θα γίνεται πομπός, κοινωνός και χώρος έκφρασης των ριζοσπαστικών ιδεών των κινημάτων. Θα αναλάβει έτσι να γίνει φορέας ενός διαφορετικού τρόπου διασκέδασης και ψυχαγωγίας διαποτισμένου με λογικές όπως η ελεύθερη έκφραση του ανθρώπινου ψυχισμού και η καλλιέργεια της φαντασίας και της καλλιτεχνικής κλίσης. Πιο βαθιά θα αναλάβει να εκφράσει τη ζωή των ανθρώπων στην πραγματική της διάσταση προβάλλοντας όψεις των μεγαλύτερων ανησυχιών του κοινωνικού συνόλου. Θα μπορεί έτσι να δώσει καταφύγιο στα προβλήματα του λαού, μετατρέποντας έτσι την ατομική εμπειρία σε συλλογική, δίνοντας στην αγανάκτηση την κατάλληλη ώθηση για να μετουσιωθεί σε δημιουργική αντίδραση και να μένει καταγεγραμμένη σαν παρακαταθήκη για το τώρα και το αύριο. Ιστορικά έχει υπάρξει αυτή η λογική της διαφορετικής κουλτούρας. Από το πιο πρόσφατο κίνημα των πλατειών με θεατρικά δρώμενα και παιχνίδια στο δρόμο, τις αυτοοργανωμένες DIY συναυλίες, το Hip-hop της αραβικής άνοιξης μέχρι το Woodstock του κινήματος ενάντια στο πόλεμο του Βιετνάμ, την άνθιση και τη λαϊκή απεύθυνση του θεάτρου σε σοσιαλιστικά καθεστώτα, τους Wobblies των εργατικών συνδικάτων και άλλα πολλά. Για την ώρα η συζήτηση για το ζήτημα του χτισίματος θεσμών και ιδεών αντικουλτούρας μάλλον βρίσκεται σε πρωτογενές στάδιο. Οπότε πρώτη ανάγκη είναι τα ίδια τα κινήματα και οι φορείς τους να εμβαθύνουν τη συζήτηση σε αυτό το πεδίο. Παρόλα αυτά μπορούμε ακόμα και τώρα να περιγράψουμε πιθανές δομές που θα εκπέμπουν μια διαφορετική κουλτούρα. Τέτοιες είναι οι δομές αλληλεγγύης που οργανώνονται από τα κάτω και ενισχύουν συμπεριφορές συντροφικότητας και αλληλοβοήθειας. Σε αυτά τα πλαίσια μπορούμε να προτείνουμε την δημιουργία πολιτιστικών ομάδων και συλλόγων από τα σπλάχνα των κινημάτων. Αυτοί θα μπορούν να παράγουν πέρα από διαφορετικά ήθη και έθιμα, λόγω της ριζοσπαστικής οργάνωσης και λειτουργίας τους μέχρι τέχνη με πραγματική και όχι τυχοδιωκτική σχέση με τους λαϊκούς αγώνες. Είναι λοιπόν αναγκαίο να αναζητήσουμε κάτι διαφορετικό στο επίπεδο των προτύπων από τη μασημένη τροφή που μας προσφέρει η βιομηχανία της διασκέδασης. Ας προσπαθήσουμε ο κόσμος που διεκδικούμε με τους αγώνες μας να αντικατοπτρίζεται στα καθημερινά μας ήθη και έθιμα και να γίνεται πολικός αστέρας που θα μας καθοδηγεί στην κοινωνία του αύριο! 63

65 τίποτα δεν πάει χαμένο Τρεις δεκαετίες από το θάνατο του Μάνου Λοΐζου 64 Πριν από λίγους μήνες συμπληρώθηκαν 30 χρόνια από το θάνατο μιάς από τις μεγαλύτερες μορφές της στρατευμένης-πολιτικοποιημένης τέχνης του τόπου μας. Άλλοτε ρομαντικός και μελαγχολικός, άλλοτε βαθιά αγωνιστικός, ο Μάνος Λοΐζος έχει περάσει στη συνείδηση του λαού ως εκφραστής των αναγκών, των διεκδικήσεων και των ονείρων μιας ολόκληρης γενιάς. Τραγούδια όπως «Ο δρόμος», «Πάγωσε η Τσιμινιέρα», «Ο Στρατιώτης», «Τρίτος Παγκόσμιος» και πολλά άλλα ακόμη αντηχούν σε συγκεντρώσεις και συλλαλητήρια, εμπνέοντας τα σύγχρονα κινήματα. Γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1937 στο χωριό Άγιοι Βαβατσινιάς της επαρχίας Λάρνακας στην Κύπρο. Με τη μουσική ασχολήθηκε από τα μαθητικά του χρόνια. Στην Αθήνα ήλθε το 1955 και γράφτηκε αρχικά στη Φαρμακευτική Σχολή και στη συνέχεια στην ΑΣΟΕΕ. Στις αρχές του 1960 εγκαταλείπει τις σπουδές του για να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη μουσική. Το 1962 ηχογραφεί το πρώτο του τραγούδι. Είναι το «Τραγούδι του δρόμου», ελληνική απόδοση του Νίκου Γκάτσιου σ ένα ποίημα του Λόρκα. Τα επόμενα χρόνια θα είναι αρκετά δημιουργικά για τον συνθέτη. Γράφει τραγούδια και μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Μέλος του Κ.Κ.Ε., κατά τη διάρκεια της δικτατορίας μπήκε πολλές φορές στο στόχαστρο των αρχών για τις αριστερές πολιτικές του πεποιθήσεις. Μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 συνελήφθη και πέρασε 10 μέρες στα κρατητήρια στης Ασφάλειας. Μέσα στο έντονα πολιτικοποιημένο κλίμα της μεταπολίτευσης συμμετέχει στις μεγάλες λαϊκές συναυλίες της εποχής και κυκλοφορεί τα τραγούδια του που είτε είχαν απαγορευτεί τα προηγούμενα χρόνια, είτε δεν τους είχε επιτραπεί η ηχογράφηση από τη λογοκρισία της επταετίας. Την τριετία υπήρξε ένας από τους βασικούς εκφραστές του πολιτικού τραγουδιού. Ο Μάνος Λοΐζος έφυγε νωρίς από τη ζωή στις 17 Σεπτεμβρίου Ήδη από το ξεκίνημα της καλλιτεχνικής του πορείας ήρθε σε επαφή με μουσικούς όπως οι Μίκης Θεοδωράκης, Διονύσης Σαββόπουλος, Μαρία Φαραντούρη, Μάνος Ελευθερίου, Χρήστος Λεοντής, Νότης Μαυρουδής κ.ά. Η αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των καλλιτεχνών υπήρξε καθοριστική στη δημιουργία ενός σύγχρονου ρεύματος πολιτικοποιημένου τραγουδιού. Το λεγόμενο έντεχνο τραγούδι αντλούσε στοιχεία από τη σύγχρονη μουσική της Ελλάδας (λαική μουσική, ρεμπέτικο), και στιχουργικά εμπνεόταν από τους αγώνες και την καθημερινότητα του εργαζόμενου λαού. Οι καλλιτέχνες που αποτέλεσαν μέρος του ρεύματος εναντιώθηκαν έμπρακτα στη Χούντα, είτε στην Ελλάδα είτε από το εξωτερικό, και ως συνέπεια καταδιώχθηκαν από το καθεστώς. Με τον ερχομό της μεταπολίτευσης το έντεχνο τραγούδι γνωρίσε τη μεγαλύτερη ακμή του, η οποία εκφράστηκε από τη διοργάνωση

66 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΙ ΜΕΜΒΛΙΑΡΟΣ 2013 συναυλιών με πλατιά λαΐκή συμμετοχή και τη κυκλοφορία δίσκων με υλικό που είχε απαγορευτεί κατά τη διάρκεια της δικτατορίας. Τέλος, ένα στοιχείο που συνδέθηκε με την κουλτούρα του έντεχνου τραγουδιού ήταν οι λεγόμενες μπουάτ, οι οποίες αποτελούσαν μουσικά στέκια στα οποία καλλιτέχνες και κοινό βρισκόντουσαν σε άμεση επαφή. Ο ίδιος ο Λοΐζος ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στις μπουάτ της εποχής και παρουσίασε πολλά από τα γνωστά του τραγούδια εκεί. Ο Μάνος Λοΐζος, με τη μουσική του και την προσωπικότητα του δείχνει το δρόμο για ένα πολιτισμό που αφουγκράζεται τις ανάγκες των ανθρώπων. Όντας μια νέα γενιά που θέλουν να μας καταδικάσουν σε μια ζωή χωρίς δικαιώματα και αξιοπρέπεια, είναι ανάγκη και καθήκον μας να συνεχίσουμε σε αυτό τον δρόμο, με μια καινούρια μουσική που θα εκφράζει τις δικιές μας ανάγκες και τελικά τον δικό μας πολιτισμό. Γιατί όπως λέει και το τραγούδι, Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία κάποιος την έγραψε στον τοίχο με μπογιά ήταν μια λέξη μοναχά ελευθερία κι ύστερα είπαν πως την έγραψαν παιδιά 65

67 Περιεχόμενα 66 Η κρίση στο πανεπιστήμιο και το πανεπιστήμιο της κρίσης Εγκλωβισμένοι στους διαδρόμους της σχολής Συμμετέχω-εις-ει, συμμετέχουμε-ετε-ουν... εμείς κερδίζουμε! Οι συνθήκες εργασίας στους νέους Μα αφού εγώ θα γίνω Μηχανικός, τι με νοιάζει; Το αυγό του φιδιού έσπασε Καταδικάζουμε τη βία..., από όπου και αν προέρχεται; Δεν μπορείτε εσείς; Μπορούμε εμείς Βενεζουέλα: ένα ανοιχτό ερώτημα... Φιλελευθερισμός: από τη σχολή του Σικάγο και τη Θάτσερ... στην Ελλάδα του μνημονίου Ιδιωτικοποιήσεις: ο μύθος καταρρέει Κάθε σταυροδρόμι κρύβει μια Ιντιφάντα Το φαινόμενο των social media Θυμόμαστε, Τιμάμε, Συνεχίζουμε! 70 ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΟΝ Greek culture=american Dream? Για μια συλλογική αντι-κουλτούρα τίποτα δεν πάει χαμένο Τρεις δεκαετίες από το θάνατο του Μάνου Λοΐζου