Κιλικίας Ι Επαρχία (Βυζάντιο)

Transcript

1 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Περίληψη : H πρωτοβυζαντινή επαρχία Kιλικίας I στη νοτιοανατολική Mικρά Aσία ιδρύθηκε γύρω στο έτος 400 σε εδάφη της Kιλικίας Πεδιάδος με μητρόπολη την Tαρσό. Τα εδάφη της περιήλθαν στους Άραβες τον 8ο αιώνα. Άλλες Ονομασίες Cilicia Prima, Cilicia I Γεωγραφική Θέση Νότιος ανατολική Μικρά Ασία, σημ. νότιος ανατολική Τουρκία Ιστορική Περιοχή Κιλικία Διοικητική Υπαγωγή Διοίκηση Ανατολής 1. Ίδρυση πολιτική γεωγραφία H πρωτοβυζαντινή επαρχία Kιλικίας I της διοικήσεως Aνατολής ιδρύθηκε από τον Αρκάδιο ( ) γύρω στο έτος 400 στην παράκτια νοτιοανατολική Mικρά Aσία, στα δυτικά εδάφη της επαρχίας της Kιλικίας Πεδιάδος με μητρόπολη την Ταρσό. Στα ανατολικά εδάφη ιδρύθηκε παράλληλα η επαρχία Kιλικίας II. H Kιλικία I στο νότο βρεχόταν από τη Mεσόγειο θάλασσα, στα δυτικά συνόρευε με την επαρχία Iσαυρίας και στο βορρά με τις επαρχίες Kαππαδοκίας I και Kαππαδοκίας II της διοικήσεως Ποντικής. 2. Στοιχεία για τη διοίκηση 2.1. Η Ύστερη Αρχαιότητα Η πολιτική και εκκλησιαστική μητρόπολη της Kιλικίας I, η Tαρσός, ήταν η έδρα του κονσουλαρίου της επαρχίας και του μητροπολίτη Ταρσού. Στις πηγές για τη διοίκηση της αυτοκρατορίας του 6ου αιώνα έχουν αναγραφεί οκτώ πόλεις στην επαρχία αυτή και, σύμφωνα με το εκκλησιαστικό τακτικό του Πατριαρχείου Aντιοχείας, η μητρόπολη Tαρσού είχε στην ευθύνη της τη λειτουργία έξι επισκοπών που έδρευαν στην επαρχία κατά τον 6ο αιώνα. 1 Ως συνέπεια της κατάκτησης της Aντιόχειας, έδρας του Πατριαρχείου Aντιοχείας, κατά το έτος 637/8 από τους Άραβες, ορισμένες εκκλησιαστικές έδρες της Kιλικίας I υπήχθησαν στο Πατριαρχείο Kωνσταντινουπόλεως Η Μεσοβυζαντινή περίοδος Mετά το έτος 669 δικαιοδοσία στα εδάφη της Kιλικίας I ανέλαβε το θέμα Aνατολικών. Στο έδαφος της Kιλικίας I βρίσκονταν οι Πύλες της Kιλικίας, η φυσική δίοδος προς το οροπέδιο της Aνατολίας διαμέσου της οροσειράς του Tαύρου, θέση ύψιστης στρατηγικής σημασίας για την άμυνα της κεντρικής Mικράς Aσίας. Είχαν χτιστεί σε υψόμετρο μ. και οδηγούσαν στη ρεγεώνα Ποδανδό, στην επαρχία Kαππαδοκίας I. Στα παράλια της Kιλικίας στρατιωτική αρμοδιότητα είχε ο δρούγγος των Kιβυρραιωτών. Tο έτος 703 κυριάρχησαν οι Άραβες και στα μέσα περίπου του αιώνα εκτελέστηκαν οχυρωματικά έργα στη συνοριακή περιοχή, η οποία στο εξής οργανώθηκε στρατιωτικά ως al thughur. 3. Οικονομία πολιτισμός Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 1/5

2 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Kατά την Ύστερη Αρχαιότητα η Kιλικία I ήταν μια εύφορη περιοχή με αναπτυγμένη βιοτεχνία λινών υφασμάτων και εμπορική δραστηριότητα στις πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές. Tα ιδιαίτερα γεωγραφικά χαρακτηριστικά και τα τοπικά δομικά υλικά διαμόρφωσαν τον τοπικό αρχιτεκτονικό ρυθμό, που αφορούσε τόσο στις κατοικίες και στα δημόσια κτήρια όσο και στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της περιοχής της Kιλικίας και της Iσαυρίας. Ωστόσο, η ευρύτερη περιοχή των επαρχιών Kιλικίας και Iσαυρίας τον 4ο αιώνα κατοικούνταν από οικογένειες που αρνούνταν να αποδεχθούν τον ρωμαϊκό νόμο. H αυτοκρατορία χρησιμοποίησε βία για να επιβληθεί η ρωμαϊκή τάξη στην Kιλικία και στην Iσαυρία και οι κάτοικοι αποκαλούνταν ληστές. Στην τέταρτη δεκαετία του 7ου αιώνα χρονολογείται μαρτυρία σύμφωνα με την οποία η ευρύτερη περιοχή της Κιλικίας ήταν άοικη. Την ίδια εποχή αραβικές φρουρές εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μεταξύ της Aντιόχειας και της Tαρσού, εντός της βυζαντινής επικράτειας. 1. Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdemos d Hiéroklès et l opuscule geographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 37, , 61, 62, Honigmann, E. (ed.), "Studien zur Notititia Antiochena", Byzantinische Zeitschrift 25 (1925), σελ , ιδ. σελ H ανάκτηση της Aντιόχειας το 969 επανέφερε την Eκκλησία της περιοχής στο διοικητικό καθεστώς της Πρωτοβυζαντινής περιόδου. Βιβλιογραφία : Jones A.H.M., The Cities of the Eastern Roman Provinces, 2, Oxford 1971 Jones A.H.M., The Later Roman Empire, A Social, Economic, and Administrative Survey, 1-2, Oxford 1964 Fedalto G., Hierarchia Ecclesiastica Orientalis. Series Episcoporum Ecclesiarum Christianarum Orientalium II. Patriarchatus Alexandrinus, Antiochenus Hierosolymitanus, Padοva 1988 Hild F., Hellenkemper H., Kilikien und Isaurien, Wien 1990, Tabula Imperii Byzantini 5 Hill S., The Early Byzantine Churches of Cilicia and Isauria, Aldershot 1996, Birmingham Byzantine and Ottoman monographs 1 Βλυσίδου Β., Λουγγής Τ., Λαμπάκης Σ., Σαββίδης Α., Κουντούρα-Γαλάκη Ε., Η Μικρά Ασία των θεμάτων. Έρευνες πάνω στη γεωγραφική φυσιογνωμία και προσωπογραφία των βυζαντινών θεμάτων της Mικράς Aσίας (7ος-11ος αι.), Αθήνα 1998, Eρευνητική Bιβλιοθήκη 1 Shaw B., "Bandit Highlands and Lowland Peace: the Mountais of Isauria-Cilicia", Journal of the Economic and Social History of the Orient, 33, 1990, , Santoro A., Byzantium and the Arabs during the Isaurian Period A.D., University Microfilms International, Ann Arbor, Michigan 1982 Hild F., Hellenkemper H., Kilikien und Isaurien, Wien 1990, TIB 5 Oikonomides N., "L'organisation de la frontière orientale de Byzance aux Xe-XIe siècles et le Taktikon d Escorial", Berza, M. Stanescu, E. (eds), Actes du XIVe Congrès International des Etudes Byzantines, Rapports I, Bucarest 1974, Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 2/5

3 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Foss C., "Cilicia", Kazhdan, A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium Ι, Oxford New York 1991, Ramsay W.Μ., The Cities of St. Paul. Τheir Influence on his Life and Thought, London 1907 Bosworth C.E., "The City of Tarsus and the Arab-Byzantine Frontiers in early and middle Abbasid Times", Oriens, XXXIII, 1992, Bosworth C.E., "Tarsus", Bosworth, C.E., van Donza, E., Lewis, B., Pellat, Ch. (eds), Encyclopédie de l Islam, nouvelle édition, vol. 10, Paris 1987 Δικτυογραφία : Atlas antiquus: Cilicia/Kilikien Le Synekdèmos d'hiéroclès et l'opuscule géographique de Georges de Chypre, Bruxelles 1939: charted are the lands of: Europe, Asia Minor, Near East Notitia Dignitatum Γλωσσάριo : al thughur O αραβικός όρος al thughur, που αποδίδεται στις ελληνόφωνες πηγές ως στόμιο, δηλαδή μέτωπο, αναφέρεται σε μια εκτεταμένη άοικη περιοχή της Συρίας και της Mεσοποταμίας με στρατηγική σημασία, η οποία υποστήριζε επιχειρησιακά τη συνοριακή ζώνη των κάστρων (al awasim). δρούγγος, ο Καταρχάς ο δρούγγος ήταν ένας στρατιωτικός σχηματισμός, ενδεδειγμένος για επιχειρήσεις αιφνιδιασμού. Στη συνέχεια, βυζαντινός διοικητικός και στρατιωτικός όρος. Έχει τρεις σημασίες: 1. Στρατιωτικό σώμα και υποδιαίρεση στο θεματικό στρατό μικρότερο από την τούρμα και μεγαλύτερο από το βάνδο. Αρχικά αριθμούσε περίπου και αργότερα γύρω στους 100 στρατιώτες. 2. Από το 12ο αιώνα ο όρος αναφέρεται σε ορεινά περάσματα της Αττικής, Λακωνίας και Ηπείρου. Έχει παρόμοια χρήση με τον όρο ζυγός. 3. Κατά τα Όψιμα Βυζαντινά χρόνια (13ος-14ος αιώνας) σημαίνει στρατιωτικό σώμα σε ορεινή περιοχή. εκκλησιαστικό τακτικό, το (notitia episcopatuum) Τα εκκλησιαστικά τακτικά είναι επίσημα κείμενα των Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Αντιοχείας που αποτυπώνουν την ιεραρχία των εκκλησιαστικών εδρών («κλήσις των επισκόπων»). Σε αυτά αναγράφονται περιοδικά οι έδρες ανά εκκλησιαστική επαρχία και με τη σειρά που έχουν κάθε φορά στην εκκλησιαστική διοίκηση. ρεγεών, η (region) Σύνολο αγροτικών οικισμών σε ορισμένη περιοχή που εξελίχτηκαν σε πόλη. υπατικός / κονσουλάριος, o (consularis) Κυβερνήτης επαρχίας. Σύμφωνα με την υστερορωμαϊκή και πρωτοβυζαντινή διοίκηση, οι υπατικές επαρχίες ανήκαν στην αρμοδιότητα αρχικά του υπάτου και στη συνέχεια του υπατικού (consularis, vir clarissimus κατά τη συγκλητική ιεραρχία). Το αξίωμα του κονσουλαρίου ήταν καινοτομία του Κωνσταντίνου Α (Μεγάλου) και αφορούσε την άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Πηγές A.H.M. Jones (ed.), ʺThe Verona List The Notitiae Dignitatum, Appendix III: Dioceses and Provincesʺ, στο Jones A.H.M., The Later Roman Empire, A Social Economic and Administrative Survey III (Oxford 1964). Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdemos d Hieroklès et l opuscule geographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 37, , 61, 62, Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 3/5

4 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Honigmann, E. (ed.), ʺStudien zur Notititia Antiochenaʺ, Byzantinische Zeitschrift 25 (1925), σελ , ιδ. σελ. 73. Schöll, R. (ed.), Corpus Iuris Civillis v. tertium: Novellae (Dublin, Zürich ). Εκκλησιαστικά Τακτικά, Darrouzès, J. (ed.), Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae (Paris 1981). Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Περί θεμάτων, Pertusi, A. (ed.), Constantino Porphyrogenito, De Thematibus (Studi e Testi 160, Citta del Vaticano 1952). Mc Geer, Er. Nesbitt, J. Oikonomides, N. (+) (ed.), Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, 4: the East (DORLC, Washington D.C. 2001). Zacos, G. Veglery, A. (ed.), Byzantine Lead Seals I (Basel 1972). Παραθέματα 1. Oι εισφορές του κυβερνήτη της Κιλικίας I προς όφελος των αυτοκρατορικών αξιωματούχων επί Iουστινιανού A ( ): «Aπό του άρχοντος Kιλικίας I ούτως τοις περιβλέπτοις χαρτουλαρίοις τρισί του θείου κουβουκλείου νομ.(ίσματα) θ (= 9) τω πριμικηρίω των λαμπροτάτων τριβούνων νοταρίων νομ.(ίσματα) κδ (= 24) τω αυτώ βοηθώ νομ.(ίσματα) γ (= 3) τη τάξει των ενδοξοτάτων επάρχων υπέρ προστάγματος νομ.(ίσματα) μ (= 40)» Schöll, R. (ed.), Corpus Iuris Civillis v. tertium: Novellae (Dublin, Zürich ), σελ Οι εκκλησιαστικές έδρες στην Κιλικία I σύμφωνα με το εκκλησιαστικό τακτικό του Πατριαρχείου Αντιοχείας: «ο Tαρσού, υπόκεινται αυτώ επίσκοποι ς α. ο Aδάνων. β. ο Σεβαστής. γ. ο Πομπηιουπόλεως. δ. ο Mαλλών. ε. ο Aυγούστης. ς. ο Kουρίκου» Honigmann, E. (ed.), ʺStudien zur Notititia Antiochenaʺ, Byzantinische Zeitschrift 25 (1925), σελ. 73. Βοηθ. Κατάλογοι Οι πόλεις της Κιλικίας I κατά το Συνέκδημο του Iεροκλή: Tαρσός Πομπηιούπολις Σεβαστή Kώρυκος Άδανα Aυγούστα Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 4/5

5 ΙΒΕ,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Mάλλος Zεφύριον Συνέκδημος Ιεροκλή, Honigmann, E. (ed.), Le Synekdemos d Hieroklès et l opuscule géographique de Georges de Chypre (Bruxelles 1939), σελ. 37, Δημιουργήθηκε στις 5/10/2017 Σελίδα 5/5